1. Šta će najviše zavisiti od održavanja u sadašnjem i u budućem vremenu (opisati detaljno) ?

( 1 bod)

2. Slikovito prikazati životni ciklus poslovnog sistema prema terotehnološkom principu ? (1 bod)

3. Detaljno objasniti efektivnost sistema ? (2 boda)

4. Napisati definicije šta je pogodnost za održavanje, šta je popravljivost, šta je pogodnost servisiranja, šta je održavanje ? (1,5
bodova)

5. Slikovito prikazati postupke održavanja tehničkih sistema ? (1 bod)

6. Koncepcija održavanja (opisati) ? (1 bod)

7. Mjerenje ugaone brzine i broja obrtaja (opisati detaljno) ? ( 1,5 bod)

8. Ispitivanje ultrazvukom - Impulsna metoda ? (1,5 bod)

9. Principi organizacije održavanja ? (2 boda)

10. Zavarivanje kao tehnologija održavanja (opisati) ? (1 bodova)

11. Informacioni sistem u održavanju ? (1,5 bod)

1. Navesti najmanje sedam terotehnoloških aktivnosti ? ( 1 bod)

2. Opisati terotehnološki sistem upravljanja (šta obuhvata) ? ( 1 bod)

3. Detaljno objasniti pouzdanost sistema ? (2 boda)

5. Slikovito prikazati istorijat rasta očekivanja od održavanja ? ( 1 bod)

7. Mjerenje vibracija (opisati detaljno i nacrtati slike) ? ( 1,5 bod)

8. Dijagnostika tehničkog stanja triboloških sklopova ? (1,5 bod)

9. Tehnička priprema održavanja ? (2 boda)

10. Metalock postupak kao tehnologija održavanja (opisati) ? (1 bodova)

11. Struktura informacionog sistema u održavanju ? (1,5 bod)

1. Šta će najviše zavisiti od održavanja u sadašnjem i u budućem vremenu (opisati detaljno) ?

( 1 bod)
 Kvalitet proizvoda i usluga
 Profit
 Produktivnost
 Zaštita životne sredine
 Bezbjednost i zaštita na radu
 Poboljšanje performansi postojećih tehničkih sistema

Nivo i konstantnost kvaliteta proizvoda su apsolutno zavisni od novoa održavanja proizvodne opreme.
Vrijeme ispravnog stanja tehničkih sistema odnosno proizvodne opreme je bitan faktor u ostvarivanju
željene produktivnosti. Maksimalno vreme ispravnog stanja (kroz optimalno ulaganje) postiče se
planiranim aktivnostima održavanja.

Uložena sredstva u proces proizvodnje se u najvećem obimu revalorizuju kroz efikasnije korištenje
energije i duži rad opreme.

Pravilnom tehnologijom održavanja se u značajnoj mjeri može poboljšati zaštita životne sredine.

Postoje tehnički sistemi u industriji gde se pri nastanku otkaza mogu dogoditi havarije i tragedije većih
razmjera. Ovo se odnosi na eksplozije i požare, paralelno i na kobne posljedice za one koji rukuju ovim
sistemima. Sve se ovo može sprečiti primjenom pravilne tehnologije održavanja.

Današnji nivo razvoja tehnike i tehnologije ukazuje na brzo zastarijevanje tehničkih sistema u smislu
njihove sposobnosti da zadovolje savremene trendove pri eksploataciji (proizvodnost, bezbijednost itd.).

Izvođenjem određenih aktivnosti održavanja kroz modifikaciju i rekostrukciju mogu se zastarjelim

sistemima poboljšati eksploatacijsko tehničke karakteristike.

2. Slikovito prikazati životni ciklus poslovnog sistema prema terotehnološkom principu ? (1

bod)

1. Navesti najmanje sedam terotehnoloških aktivnosti ? ( 1 bod)

•Izrada studije izvodljivosti (feasibility study)
•Projektovanje (organizacija, nadzor i evaluacija projekta)
•Sprovođenje finansiranja
•Proizvodnja
•Nabava
•Montaža
•Puštanje u probni rad
•Nadzor u garancijskom periodu
•Pogon
•Održavanje
•Ekološka reciklaža i odlaganje

4. Napisati definicije šta je pogodnost za održavanje, šta je popravljivost, šta je pogodnost

servisiranja, šta je održavanje ? (1,5 bodova)
POGODNOST ZA ODRŽAVANJE je vjerovatnoća da će se odgovarajući postupci održavanja provesti do
određenog vremena, pod određenim uslovima (u određenom sistemu održavanja i propisane
tehnologije - ukupna vremena)

POPRAVLJIVOST je vjerovatnoća da će se odgovarajući postupci održavanja provesti do određenog

vremena, propisanom tehnologijom (aktivna vremena)

POGODNOST SERVISIRANJA označava tehničke značajke same konstrukcije sa stajališta prilagođenosti –

za održavanje ili tehnologičnost konstrukcije

Održavanje je kombinacija svih tehničkih i odgovarajućih administrativnih aktivnosti predviđenih za

očuvanje nekog sredstva rada, radnog sistema ili dovođenje istog u stanje u kojem može obavljati
predviđenu funkciju

3. Detaljno objasniti efektivnost sistema ? (2 boda)

Efektivnost sistema je vjerovatnoća da će sistem uspješno stupiti u djelovanje i uspješno vršiti funkciju
kriterijuma i prilagoditi se uslovima okoline u predviđenom vremenu rada.

G(t) – gotovost
Gotovost sistema predstavlja vjerovatnoću da će sistem uspješno stupiti u djelovanje i ostvariti
projektovane izlazne veličine u neophodno minimalnom vremenu trajanja i datim uslovima okoline.

R (t) – pouzdanost
Pouzdanost sistema predstavlja vjerovatnoću da će sistem uspešno vršiti funkciju kriterijuma u
granicama dozvoljenih odstupanja u projektovanom vremenu trajanja i datim uslovima okoline.
FP (t) – funkcionalna podobnost
Funkcionalna podobnost predstavlja sposobnost sistema za uspješno prilagođavanje uslovima
okoline u projektovanom vremenu trajanja rada.
3. Detaljno objasniti pouzdanost sistema ? (2 boda)
Pouzdanost sistema je uslovljena:

•Karakterom funkcije kriterijuma i veličinom područja dozvoljenih odstupanja

•Načinom strukturiranja elemenata u sistem i stepenom složenosti strukture sistema

•Postupkom izvođenja procesa transformacije

•Kvalitetom obrade i montaže

•Međusobnom ulovljenošću dijelova sistema

•Vremenom rada elemenata i sistema t u ukupnom vremenu rada sistema T

•Intenzitetom otkaza elemenata i sistema u vremenu

•Prirodnošću i postupcima (zamjena i opravka) održavanja sistema

Za najveći broj sistema je značajan veći broj parametara funkcija.

Za slučaj motornog vozila od značaja mogu biti:

•Određen broj ulaznih veličina (i=1, 2, 3, …) se transformišu u određen broj izlaznih veličina (j= 1, 2, 3, …)
•Da se tačnost obrade nalazi u granicama

•Da profit zadovolji potrebe ciljnog objekta (proizvodnog sistema, fizičkog lica …) u vremenu

Pouzdanost sistema treba biti takva da omogući kvalitetnu i u određenom vremenu transformaciju
ulaznih u izlazne veličine u granicama dozvoljenih odstupanja.

Poseban značaj pri određivanju komponente pouzdanosti sistema imaju:

•Način strukture sistema

•Međusobna uslovljenost sistema

•Zavisnost izlaznih veličina od ulaznih veličine u procesu transformacije

5. Slikovito prikazati postupke održavanja tehničkih sistema ? (1 bod)

6. Koncepcija održavanja (opisati) ? (1 bod)

Postoji veliki broj podjela sa aspekta strategije, politike, tipa i oblika održavanja tehničkih sistema.

Generalno posmatrano, održavanje može biti planirano i neplanirano, što je u suštini osnovna podjela
održavanja tehničkih sistema.

Najvažnije obilježje svake strategije održavanja, odnosno svakog sistema održavanja je koncepcija
održavanja, jer od koncepcijskih rješenja u velikoj mjeri zavisi i ukupni kvalitet održavanja.

Koncepcija održavanja se zasniva na načelima na osnovu kojih se donose odluke o svim elementima
bitnim za sprovođenje postupaka održavanja, posebno u odnosu na njihov sadržaj i vrijeme.

Prema KONCEPCIJI održavanje može biti:

 KOREKTIVNO
 PREVENTIVNO
 KOMBINOVANO
U literaturi se često koriste termini:

ODRŽAVANJE i OPRAVKA

(maintenance and repair)

Pri čemu:

•Održavanje - obuhvata preventivno održavanje

•Opravka - podrazumijeva korektivno održavanje.

Kvalitetno izvršeno preventivno održavanje značajno smanjuje potrebu za korektivnim održavanjem.

7. Mjerenje ugaone brzine i broja obrtaja (opisati detaljno) ? ( 1,5 bod) sveska

MJERENJE UGAONE BRZINE I BROJA OBRTAJA

Pribori za mjerenje ugaone brzine obrtanja vratila mašina nazivaju se tahometri.

Po principu rada mogu biti:

• mehanički (centrifugalni, frikcioni, vibracioni i sl.),

• magnetno-indukcioni,

• eletkrični,

• elektroimpulsni,

• fotoelektrični i

• stroboskopski.
7. Mjerenje vibracija (opisati detaljno i nacrtati slike) ? ( 1,5 bod) sveska
MJERENJE VIBRACIJA

Vibracija je oscilacija čiji je iznos parametar koji definira pomjeranje sistema.

Oscilacija je promjena intenziteta neke veličine u odnosu na zadanu referentnu vrijednost, pri čemu se
intenzitet

naizmjenično mijenja iznad ili ispod referentne vrijrdnosti.

Amplituda je, uopšteno posmatrajući, pokazatelj intenziteta poremećajne sile i ozbiljnosti problema.

Veličina amplitude pokazuje sledeće:

1. da li mašina radi mirno ili ne;

2. kakvo je opšte dinamičko (mehaničko) stanje mašine;

3. ako rad mašine nije sasvim miran, da li se ovakav rad mašine može tolerisati ili tu

mašinu treba odmah zaustaviti.

Amplituda vibracije zavisi od dva faktora:

• veličine amplitude poremećajne (pobudne) sile F,

• dinamičke krutosti cd mehaničkog sistema (skup svojstava kojima se mašina suprotstavlja

delovanju poremećajne sile: masa odnosno inercija, opružna krutost, prigušenje).

Frekvencija je broj ciklusa u sekundi, i jednostavno predstavlja recipročnu vrijednost periodu.

F = frekvencija = 1/T [Hz]

8. Ispitivanje ultrazvukom - Impulsna metoda ? (1,5 bod) sveska

Danas se prozivode ultrazvučni talasi do 1000 MHz, a za ispitivanje materijala (djelova sistema)
uglavnom se koriste

učestalosti od 10 MHz zavisno od materijalu koji se ispituje. Frekvencije između 1 i 3 MHz su pogodne za
ispitivanje čelika

Mjerenje debljine stjenke

Instrument meri debljine od 1,2 do 300 mm sa stepenom greške od ± 0,1 mm na celom rasponu.

Može se koristiti za merenje:

• debljine zida,

• debljine čeličnih ploča,

• stepena koordinirane površine debljine zida,

• nagriženosti na zavojima cijevi,

• debljine nagriženosti i naslaga,

• debljine zidova cisterni za benzin i

ostalih sudova i dr.

9. Tehnička priprema održavanja ? (2 boda)

TEHNIČKA PRIPREMA ODRŽAVANJA

Planska priprema održavanja obavlja slijedeće poslove:

1. identifikacija tehničkih sredstava po tipovima i grupama, sa podacima o mjestu eksploatacije i

količinama

(formira se baza podataka koja definiše grupe tehničkih sredstava, broj komada, strukturu, složenost,

periode održavanja, normative materijala i rada, preventivne intervencije i slično).

2. aktivnosti održavanja sa stanovišta tehnološkog procesa (definisanje aktivnosti održavanja, tehničke

dokumentacije, normativa rezervnih dijelova, eksternih usluga ...).

3. definisanje periodičnih poslova remonta.

4. izrada planova nabavke rezervnih dijelova.

5. izrada finansijskog plana za proces održavanja.

Konstrukciona priprema održavanja obavlja:

• projektovanje novih dijelova/sklopova

• izrada defektacionih lista

• izrada projektno-konstrukcione dokumentacije (sastavnice, crteži, šeme)

• izrada kataloga rezervnih dijelova sa specifikacijom nabavka-sopstvena izrada

• definisanje montažnih šema (raspored opreme, instalacija, saobraćajni putevi i dr.)

• izrada ostale tehničke dokumentacije (uputstva za montažu, rukovanje i održavanje)

Tehnološka priprema održavanja je zadužena za izradu:

1. tehnologije preventivnog održavanja,

2. tehnološke dokumentacije,

3. dokumentacije montaže, demontaže i remonta,

4. normativa materijala/dijelova i rada.

Tehnološka priprema održavanja, pored toga, vrši:

1. izbor potrebnog alata i pribora,

2. definisanje obima potrebne radne snage,

3. učestvuje u nabavci i montaži nove opreme.

Razvoj i unapređenje procesa održavanja podrazumijeva kontinuirani razvoj i unapređenje postupaka

održavanja, pratećeg informacionog sistema, tehnologije, tehnološke pripreme.

Cilj ovog segmenta u tehničkoj pripremi je postizanje veće produktivnosti rada, smanjenje broja otkaza
opreme.

Arhiva kao organizaciona cjelina u pripremi održavanja:

1. prihvata, odlaže i čuva originalnu konstukciono-tehničku dokumentaciju,

2. umnožava i distribuira potrebne kopije dokumentacije drugim službama,

3. sprovodi izmjene dokumentacije i

4. vodi ažurne matične podatke o tehničkim sistemima.

9. Principi organizacije održavanja ? (2 boda)
Definisanje organizacione strukture funkcije održavanja u konkretnom preduzeću zavisi u prvom redu od

zadataka koji su dodijeljeni funkciji održavanja.

Pored “čistog održavanja” koje podrazumjeva poslove održavanja mašinskog parka, uređaja i
postrojenja, to

mogu da budu i poslovi kao što su:

• nabavka, kontrola i skladištenje rezervnih dijelova i materijala,

• projektovanje i konstruisanje elemenata i sklopova mašina (poboljšanje sredstava za rad ili promjenu

njihove funkcije),

• proizvodnja dijelova mašina i rezervnih dijelova za sopstvene potrebe.

Definisanje organizacione strukture zavisi i od usvojene strategije održavanja.

Strategija održavanja predstavlja šemu održavanja, odnosno sistematičan plan aktivnosti održavanja.

U praksi se najčešće primjenjuju slijedeće strategije održavanja:

• održavanje po otkazu – neplanirano (korektivno) održavanje,

• plansko (preventivno) održavanje i

• održavanje po stanju.

Generalno organizacione cjeline održavanja su:

1. tehnička priprema održavanja,

2. operativna priprema održavanja,

3. služba za preventivno održavanje,

4. služba za investicono održavanje,

5. tehnička kontrola održavanja.

10. Zavarivanje kao tehnologija održavanja (opisati) ? (1 bodova)

Primjenjuje se u cilju spajanja polomljenih dijelova, za zatvaranje šupljina/rupa i kao postupak

dorade pri drugim mehaničkim oštećenjima.

Široka primena zavarivanja u održavanju objašnjava se brzinom izvršavanja operacije,

relativno jednostavnom opremom i ekonomičnošću procesa.

Nedostaci su:
• promene u strukturi osnovnog materijala u zoni termičkog uticaja i pojave lokalnih napona,

koje dovode do deformacija,

• dovodi do smanjenja zamorne čvrstoće i pojave pukotina,

• teškoće koje nastaju pri zavarivanju visokougljeničnih i legiranih čelika i čeličnog liva

10. Metalock postupak kao tehnologija održavanja (opisati) ? (1 bodova)

Metalock postupak

Za reparaturu napuknutih i polomljenih delova se koristi hladni postupak - tzv. metalock - postupak.
Postupak vezivanja

polomljenih delova se izvodi standardnim elementima veza: ključevima, vijcima i cilindričnim zaticima
izrađene od

specijalnih materijala.

Slika

11. Informacioni sistem u održavanju ? (1,5 bod)

Informacioni sistem se definiše kao skup opreme (hardver i softver) i stručnjaka, koji prema

određenoj metodologiji prikipljaju, memorišu i obrađuju podatke, zatim generišu informacije

potrebne za donošenje odluka na svim nivoima upravljanja poslovnim sistemom.

Osnovni zadatak informacionog sistema je da se sve izlazne informacije dobijaju brzo i u

formi koja je podesna za njihovo korišćenje i tumačenje.

Za donošenje odluka u procesu održavanja tehničkih sistema, neophodno je prikupiti veliki

broj podataka u vezi sa stanjem tehničkog sistema, kao što su:

 planiranje aktivnosti održavanja,

 uzrok i trajanje otkaza sistema ili dijelova,
 vrstu i količinu ugrađenih rezervnih dijelova,
  vrijeme opravke,
 izvršioce na poslovima opravke,
 troškove održavanja, itd.

Informacioni sistem održavanja ima dinamičku prirodu i uvjek treba da predstavlja samo

dio jednog kompleksnog informacionog sistema u poslovanju organizacije

Kreiranje informacionog sistema u održavanju treba bazirati na:

 Ciljevima i strategiji poslovanja organizacije,

 Interaktivnim vezama funkcije održavanja sa drugim funkcijama (proizvodnja,
 tehnologija, nabavka, finansije, kadrovi),
 Sistemu označavanja resursa,
 Uspostavljenim tokovima kretanja dokumentacije,
 Informacijama i podacima koje egzistiraju u poslovnim procesima,
 Hijerarhijskim odnosima i
 Raspoloživom hardveru.

Prilikom projektovanja informacionog sistema u održavanju treba imati u vidu da on

predstavlja jednu od ključnih komponenta integralne logističke podrške održavanju.

Informacije o radu tehničkog sistema i događajima koji prate njegov rad predstavljaju osnovu

za formiranje vremenske slike stanja, što je od izuzetnog značaja sa stanovišta stvaranja

uslova za:

-izmene u sistemu održavanja radi prevencije budućih otkaza i

- statističku obradu u cilju određivanja pouzdanosti i raspoloživosti tehničkih sistema.

11. Struktura informacionog sistema u održavanju ? (1,5 bod)

Da bi se definisala struktura informacionog sistema, neophodno je poći od upravljanja

održavanjem.

Sistem upravljanja održavanjem je zasnovan na činjenici da se sve aktivnosti u oblasti

održavanja tehničkih sistema mogu grupisati na:

1. Direktne, tj. one koje se izvode na samom tehničkom sistemu (pregled stanja, čišćenje,

podmazivanje, opravka, itd) i

2. Indirektne - obezbeđenje rezervnih dijelova i potrošnog materijala, praćenje realizacije,

obuka, praćenje troškova, itd.

•Struktura sistema upravljanja održavanjem sastoji se iz više segmenata, gdje preko

osnovne baze podataka održavanja (centralizovani skup uzajamno povezanih podataka)

ostvaruje se komunikacija sa drugim sistemima.

•Razvoj informacionog sistema održavanja u svjetu kretao se od obuhvatanja

standarizovanih aktivnosti koje se ponavljaju, pa do potpunog obuhvatanja svih aktivnosti.

•Struktura informacionog sistema je saglasna samoj strukturi održavanja tehničkih

sistema, koji se eksploatišu u definisanim uslovima. To znači da će postojati bitne razlike u

informacionim sistemima za tehnologiju korektivnog i tehnologiju preventivnog

održavanja prema stanju.

Baza podataka održavanja treba da sadrži podatke DEFINISANE ODGOVARAJUĆOM

DOKUMENTACIJOM i to:

 OPERATIVNOM i
 PROIZVODNOM

OPERATIVNA DOKUMENTACIJA obuhvata:

 RADNI NALOG (zahtev za izvođenje određenih radova),

 TEHNOLOGIJA IZVOĐENJA RADOVA (postupci održavanja),
 KONSTRUKCIONA DOKUMENTACIJA (glavni crteži, radionički crteži, montažna
 dokumentacija, šeme za izvođenje radova),
 TREBOVANJA I POVRATNICE (rezervni delovi, pomoćni materijal, potrošni materijal),
 TEHNIČKA UPUTSTVA I STANDARDI (šeme podmazivanja, uputstva za održavanje, šeme
 defektacije, šifarnici),
 SPECIFIKACIJE,
 IZVEŠTAJI (primopredaja posla, prijave otkaza ).

PROIZVODNA DOKUMENTACIJA obuhvata:

 RADNI NALOG (predstavlja osnovni operativni dokument, koji se otvara na osnovu ugovora ili
naloga prodaje).
 SASTAVNICA (dokument koji definiše sve komponente nekog proizvoda).
 RADIONIČKI CRTEŽ (prikaz proizvoda sa svim komponentama i detaljima vezanim za oblik i
dimenzije).
 OPERACIONA LISTA (tehnološka lista sa opisom operacija, njihovim redosledom, nazivom i
oznakom mašine za svaku operaciju, alatima, tehnološkim vremenom izrade, itd).
 RADNA LISTA (dokument koji se izdaje za svaku radnu operaciju).
 TREBOVANJE MATERIJALA (ostvaruje vezu između proizvodnje i skladišta).
 POVRATNICA (služi za vraćanje materijala – ostatka iz proizvodnje u skladište).
 PROPRATNICA (dokument koji ima funkciju da prati proizvod po vremenu, lokaciji i količini
tokom procesa proizvodnje).
 PREDAJNICA (koristi se pri predaji gotovih proizvoda, poluproizvoda magacinu).
5. Slikovito prikazati istorijat rasta očekivanja od održavanja ? ( 1 bod)

8. Dijagnostika tehničkog stanja triboloških sklopova ? (1,5 bod)