Nakasusuri sa pagkakatulad at pagkakaiba ng estilo ng pagbuo ng

9
tanka at haiku (F9PB-IIa-b-45).
Subukin/ TayahinPangkalahatang Panuto: Isulat ang inyong sagot sa
sagutang papel.
I. Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang pahayag sa bawat aytem. Isulat ang
TAMA kung wasto ang pangungusap at MALI kung hindi.

1. Nilikha ang tanka noong ika-10 siglo.

2.Samantala ng haiku naman ay noong ika-15 siglo.

Filipino
3. Ang tanka sa wikang Hapones ay maikling awit ay isang tula na may limang (5)
taludtod, may ayos na 5-7-5-7-7 ang anyo at binubuo ng tatlumpu’t isang pantig.
4. Ang haiku ay pinaikling anyo ng tula na may labimpitong pantig na nahahati sa
tatlong linya o taludtod at may ayos na 5-7-5 ang anyo.
Ikalawang Markahan 5. Ang karaniwang paksa sa tanka ay pagbabago, pag-ibig at pag-iisa .
6. Ang sa haiku ay tungkol sa pagmamahal sa bayan.
7. Ang haiku ay nangangahulugang maiikling awitin.
8. Maaaring magkakapalit-palit ang bilang ng bawat taludtod sa tanka basta
tatlumpu’t isa pa rin ang kabuuang bilang nito.
9. Subalit hindi maaaring magkakapalit ang bilang na 5-7-5 sa haiku.
10. Kailangang magkakatugma ang huling pantig sa bawat taludtod ng tanka at
haiku.
II. Panuto: Punan ang patlang ng wastong sagot upang mabuo ang diwa ng
pangungusap.
1. Ang __________ ay mas pinaikli pa sa tanka. Ito ay may labimpitong pantig na
may tatlong taludtod.
2. Parehong nagpapahayag ng __________damdamin ang tanka at haiku.
3. Ang haiku ay tumatalakay sa __________ at pag-ibig.
4. Ang tanka at haiku ay uri ng tula na impluwensiya ng bansang __________.
5. Sa mga tulang ito layong pagsama-samahin ang mga ideya at __________ sa
pamamagitan ng kakaunting salita lamang.
Aralin 1: Pagkakatulad at Pagkakaiba ng Estilo sa Pagbuo ng Tanka at
Haiku
Tuklasin
Basahin ang mga tula sa ibaba at isulat sa kanang bahagi ang bilang
ng pantig sa bawat taludtod o linya.

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas 1

Ano ang Inaasahan Mo?

 Tanka ni Ki no Tomonori Pagyamanin-Punan ang talahanayan ayon sa hinihinging katangian ng
Isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat tanka at haiku.
Hapon Ingles Filipino
Pamantayan Tanka Haiku
1.) Panahon na nabuo
Hisakatano This perfectly still Payapa at tahimik
2.) Paksa
Hikari nodokeki Spring day bathed in soft light Ang araw ng tagsibol
Haru no hiri From the spread-out sky Maaliwalas 3.) Sukat at Bilang
Shizu kokoro naku Why do the cherry blossoms Bakit ang Cherry Blossoms
Hana no chiruramu So restlessly scatter down? Naging mabuway? Aralin 2: Paggamit ng mga Suprasegmental sa Pagbigkas
Ng Tanka at Haiku
Haiku ni Basho AlaminSa pag-aaral ng nilalaman ng modyul na ito, inaasahan na ang mga mag-
Isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat aaral ay:
1.Natutukoy ang kaibahan ng mga sumusunod na suprasegmental na antala o hinto,
Hapon Ingles Filipino diin at tono sa pagbigkas ng salita.
2.Nagagamit ang suprasegmental na antala o hinto, diin at tono sa pagbigkas ng
Hatsu shigure An old silent pond Matandang sapa tanka at haiku.
Saru mo kominowo A frog jumps into the pond Ang palaka’y tumalon Subukin/Tayahin
Hoshige nari Splash! Silence again. Lumalagaslas Panuto: Isulat ang titik ng inyong sagot sa sagutang papel.
Suriin 1. Ang haba, tono at diin ay karaniwang nagkakasama-sama sa pagbigkas ng isang
Land of the Rising Sun ang bansang Hapon na nasa Silangang Asya na __________ ng salita.
a. titik b. baybay c. pantig d. pangkat
tinaguriang isa sa pinakamaunlad na bansa pagdating sa ekonomiya at
2.Ang salitang kahapon ay mayroon itong tatlong pantig. Alin sa tatlong pantig na
teknolohiya. Ipinapakilala ng mga Hapones ang mga salitang samurai, ito, ang binibigkas nang may mataas ang tono at mas malakas?
animè, manga at marami pang iba. Tunay ngang malikhain ang mga a. ka b. ha c. pon d. n
Hapones hindi lamang sa teknolohiya kundi pati na rin sa panitikan tulad na 3. Ang tuldok (.) pagkatapos ng patinig tulad ng salitang /bu.hay/ (life) ay
lamang ng kanilang tanka at haiku. nangangahulugan ng.
Ang tanka at haiku ay ilang anyo ng tula na pinahahalagahan ng panitikang a. pagpapaikli ng katinig na kasunod nito
Hapon. Ginawa ang tanka noong ikawalong siglo at ang haiku noong ika-15 b. pagpapaikli ng patinig na sinusundan nito
c. pagpapahaba ng katinig na kasunod nito
siglo. Sa mga tulang ito layong pagsama-samahin ang mga ideya at imahe
d. pagpapahaba ng patinig na sinusundan nito
sa pamamagitan ng kakaunting salita lamang. Maiikling awitin ang kahulugan 4. Alin sa sumusunod na mga salita ang nangangahulugan ng ‘profit’?
ng tanka na may limang (5) taludtod, may ayos na 5-7-5-7-7 at binubuo ng a. tu.bó b. tu.bo c. tú.bo d. ťu.bo
tatlumpu’t isang pantig. Bawat tanka ay nagpapahayag ng emosyon o 5. Baka may baga sa loob ng paso kaya ikaw ay napaso. Paano isusulat ang mga
kaisipan. Karaniwang paksa nito ay pagbabago, pag-iisa o pag-ibig. salitang may salungguhit ayon sa tamang haba at diin ng salita?
Samantala, ang haiku naman ay mas pinaikli pa sa tanka. May labimpitong a. /baká/, /ba.gá/, /pa.sò/, /pa.sô/
bilang ang pantig na may tatlong taludtod. Maaaring ang hati ng pantig sa b. /baká/, /ba.ga/, /pa.sò/, /pa.sô/
c. /báka/, /ba.ga/, /pa.sò/, /pa.sô/
mga taludtod ay: 5-7-5 o maaaring magkapalit-palit din na ang kabuuan ng
d. /baká/, /ba.ga/, /pa.sô/, /pa.sò/
pantig ay labimpito pa rin. Ang paksang ginagamit sa haiku ay tungkol sa 6. Makahulugan ang tono sapagkat ito ay __________.
kalikasan at sa pag-ibig. Kapwa nagpapahayag ng masidhing damdamin ang a. nagpapabago sa kahulugan ng pahayag
tanka at haiku.
b. napanatili ang kahulugan ng pahayag c. Kung, hindi ako siya d. Kung hindi ako siya,
c. naitago ang tunay na kaahulugan nito 14.Ano ang kahulugan ng taludtod na may salungguhit?
d. naibigay ang kasalungat na kahulugan nito 2
7.Alin sa dalawang pahayag ang binibigkas na may paitaas na tono sa hulihan? Nalito
a. Kahapon? b. Kahapon. Tinanong kita noon
8. Ito ang sandaling pagtigil sa pagsasalita. Magkaroon ng kalituhan sa pakikipag- Kung ikaw ba talaga
usap kapag hindi ito nagamit nang wasto. Sinagot mo ‘ko
a. tono b. haba c. diin d. antala Hindi nga ako, siya
9. Saan dapat ilalagay ang simbolong # para matukoy na ibang tao si Doc at ang Salamat sa sagot mo.
pangalan ng nagsasalita ay Alejandro Jose?
a. Doc Alejandro Jose # ang pangalan ko. a. Ako ay iba. Iba rin siya. Ako ay hindi siya.
b. Doc Alejandro # Jose ang pangalan ko. b. Hindi (pagtanggi). Ako ay siya rin.
c. Doc # Alejandro Jose # ang pangalan ko. c. Siya at hindi ako… (ang tinutukoy, o ang binabanggit)
d. Doc # Alejandro Jose ang # pangalan ko. d. Ang ako at siya ay tumutukoy sa iisang tao
10. Paano bibigkasin ang salitang may salungguhit? 15. Ano ang tamang bigkas ng salitang saya ayon sa gamit o kahulugan nito?
Regalo
Tapat Dapat Kaarawan mo ngayon
Kung maghahanap a. KAibigan Kaya tanggapin mo na
Kaibigang kausap Sayang1 kay ganda
Dapat ay tapat. Pares sa iyong blusa
b. kaiBIgan Nagbigay saya2.
c. kaIbigan d. kaibiGAN a. 1. /sa.ya/ 2. /sayá/ b. 1. /sá.ya/ 2. /saya/
11.Alin ang naangkop na maging unang taludtod ng tanaga upang mabuo ang c. 1. /sa.yá/ 2. /saya/ d. 1. /sa.ya/ 2. /sáya/
mensahe nito?
Piliin
Tuklasin - Gawain 1
____________________________ Panuto: Piliin ang tamang salitang binibigyang- kahulugan ng pahayag.
Makipagkaibigan Isulat ang titik ng inyong sagot sa patlang bago ang bawat bilang.
Sa maiinam. _________1.Ang sarap kumain ng: a.TU:bo b.to:BU
_________2. Maganda ang kanyang: a.BU:hay b. bu:HAY
a. Ang, payo ko lang b. Ang payo ko lang _________3. Walang tubig, nasira ang: a. TU:bo b.to:BU
c. Ang payo ko, lang d. Ang payo, ko lang _________4. Siya ay mayroon pang: a.BU:hay b. bu:HAY (mayroong hininga).
12.Saan dapat ito ilalagay ang kuwit (,) upang mabuo ang diwa ng haiku? _________5. Karga-karga niya ang kanyang anak at sabi ng isang babae sa nanay
Anyaya Oy! Kayganda ng: a. BA:ta b. ba:TA
Ulilang damo _________6. Kailangang magbanat ka ng buto. a. BA:ta b. ba:TA
Sa tahimik na ilog _________7. Huwag manigarilyo mahina na ang iyong: a.BA:ga b. ba:GA
Halika sinta. _________8. Mapula ang kanyang mga: a.LA:bi b. la:BI
a. Ulilang, damo b. Sa tahimik, na ilog _________9. Siya ay namatay sa katandaan, Kinuha ng taga pag imbalsamo ang
c. Sa tahimik na, ilog d. Halika, sinta Kanyang: a. LA:bi b. la:BI
13. Saan dapat ilalagay ang kuwit (,) ng bahaging may salungguhit upang matukoy ________10. Hinahanap niya ang aklat at salamin para: a.BA:sa b.ba:SA
na siya ang tinutukoy at hindi ako tinutukoy. Suriin - Ponemang Suprasegmental
Ako o Siya?
Sino sa inyo? Ang ponemang suprasegmental ay nakatuon sa diin (stress), tono,intonasyon
Kung hindi ako siya (pitch), at hinto o antala(juncture).
Magtapat ka na!
a. Kung hindi ako, siya b. Kung hindi, ako siya
 1.Ang diin ay ang bigat ng pagbigkas ng pantig na maaaring magpapabago
sa kahulugan ng isang salita maging ang mga ito ay pareho ng baybay.
Mga halimbawa:
Ha:PON-bigkas ay mabilis at may diin sa ikalawang pantig (Japanese)
HA:pon- bigkas malumay at may diin sa unang pantig (afternoon)
BU:hay-bigkas malumay at may diin sa unang pantig (life) kapalaran ng tao.
Bu:HAY-bigkas mabilis at may diin sa ikalawang pantig (alive) humihinga
pa.
2.Ang tono o intonasyon ay tumutukoy sa pagtaas o pagbaba ng tinig o
boses sa pagbigkas ng pantig ng isang salita, parirala, o pangungusap
upang higit na maging malinaw ang pagsasalita at nang magkaunawaan
ang nag-uusap. Ang pagbigkas ng salita ay maihahalintulad sa musika, may
tono o intonas-
yon may bahaging katamtaman, at mataas. Nagpapahayag ng damdamin o
makapagbigay ng bagong kahulugan ang pagbabago ng tono o intonasyon.
Subukin mong magsalita nang hindi nababago ang tono o intonasyon at
hindi mo maipararating nang tama ang iyong mensahe.
Halimbawa:
Nagpapahayag: Magaling siya.
Nagtatanong: Magaling siya?
Nagbubunyi: Magaling siya!
Maaari ring gamitin ang bilang 1 sa mababa, bilang 2 sa katamtaman, at
bilang 3 sa mataas Mga halimbawa:
a.Kahapon=213, pag-aalinlangan
. Kahapon=231 pagpapatibay, pagpapahayag
b. talaga= 213, pag-aalinlangan
talaga=231, pagpapatibay,pagpapahayag
Hindi siya, si Anna. Nagpapahayag ng hinto pagkatapos ng “siya” na hindi ibang tao
ang nasa isip kundi si Anna
3
Pagyamanin-Gawain 1
Panuto: Tukuyin ang wastong tono ng bawat pahayag batay sa layunin nito.
Maaaring gamitin ang bilang 1 sa mababa, bilang 2 sa katamtaman, at
bilang 3 sa mataas. Isulat sa malinis na papel.
1.Bukas=___________________, pag-aalinlangan
Bukas=_________________,pagpapatibay,pagpapahayag
2.binata=_________________, pagtatanong
Binata=_________________, pagpapahaya
3. matalino=_______________, pagpuri
Matalino=_______________, pag-aalinlangan
4. gusto mo=_______________, paghamon
Gusto mo=______________, pagtatanong
5. kumusta=_______________, pagtatanong na masaya
Kumusta=_______________, pag-aalala
Gawain 2
Panuto: Piliin ang tamang sagot na tinutukoy sa pangungusap.Isulat sa
patlang ang titik nang tamang sagot.
_______1.Kunin ang: at pakintabin ang sahig.
a. BU:not b. bu:NOT
_______2. Kunin ang kutsilyo sa kanyang suksukan.
a. BU:not b. bu:NOT
_______3. Nagkasakit siya sa:
a. BA:ga b. ba:GA
_______4. Natupok ang bahay ng apoy, hindi pa malapitan masyadong mainit ang:
a. BA: ga b. ba:GA
_______5. Marami siyang mga aklat, mahilig kasi siyang mag:
a.BA:sa b. ba:SA

3. Antala /Hinto- Ito ang paghinto sa pagsasalita o saglit na pagtigil sa pagsasalita Aralin 3: Paghihinuha sa Damdamin ng mga Tauhan
upang higit na malinaw ang ibig ipahatid sa kausap. May hinto bago magsimula ang Batay sa Diyalogo
isang pangungusap at may hinto rin pagkatapos nito. May hinto rin sa loob ng Nahihinuha ang damdamin ng mga tauhan batay sa diyalogong napakinggan.
pangungusap kung may kailangang ihiwalay na mga ideya upang higit na (F9PN-II-c-46)
maunawaan ang nais nitong ipahayag. Kuwit(,) ang ginagamit sa hinto. Subukin/Tayahin-Panuto: A.Piliin ang tamang sagot mula sa mga
Halimbawa: pagpipilian sa ibaba. Titik o letra lang ang isusulat sa sagutang papel.
Hindi siya si Anna. Nasa dulo ang hinto at nagsasaad na hindi si Anna ang pinag-
uusapan. Hindi, Siya si Anna. Ipinahayag ng hinto pagkatapos ng “hindi” na si Anna ____1. Sa lugar na ito nagsimula ang pabulang “Ang Hatol ng Kuneho”.
a. China b. Korea c. Pilipinas d. Japan
ang pinag-uusapan.
____2. Batay sa binasang pabulang” Ang Hatol ng Kuneho”, tama ba ang naging
desisyon ng Kuneho sa Tigre?
 a. mali, dahil hindi niya nagawang tulungan ang tigre
b. mali, dahil hindi niya binigyan ng pagkakataon ang tao na magpaliwanag
c. tama, dahil naging matalino sa pagpapasya ang kuneho sa kanyang
hatol
d. tama, dahil nagiging magulo ang tigre at kuneho sa kanilang paglalakbay
____3. Sino- sino ang mga tauhan sa pabulang” Ang Hatol ng Kuneho”?
4
a. amonggo, Ipot-Ipot, Tigre, Baka
b. prinsesa tutubi, tubino, puno ng pino, Tigre
c. Puno ng Pino, Tao, kalabaw, Tigre
d. puno ng pino, Lalaki/tao, Tigre, baka
____4. Sino ang may magandang hatol sa kanilang lahat?
a. bakab. puno ng Pino c. kuneho d. tao
____5. Anong aral ang mahihinuha sa pabulang ang hatol ng Kuneho?
a. maging tapat sa pangakong binitawan
b. magbigayan ng pagmamahal
c. maging mabuti sa kapwa
d. magkaroon ng magandang- asal
____6. Siya ang tinaguriang Ama ng sinaunang pabula.
a. Plato b. Aesop c. Phaedrus d. Babrius
B. Tukuyin ang damdamin na nais na ipahayag sa bawat diyalogo at
sagutin
ang kasunod na tanong. (3 puntos bawat bilang )
1. “Wala na akong pakialam sa pangakong iyan dahil nagugutom ako! Hindi ako
kumain nang ilang araw!” tugon ng tigre.
Damdamin:_______________________________________________________
Kung ikaw ang kausap ng tigre, ano ang gagawin mo?____________________
2. “Mga taon ang binibilang namin upang lumaki pagkatapos puputulin lang ng mga
tao!” sumbat ng puno ng Pino.
Damdamin: _______________________________________________________
Bakit kaya ito ang kanyang nasabi? ______________________
3. “Dapat mo siyang kainin! Tingnan mo, mula nang kami ay maisilang naglilingkod
na kami sa mga tao. Kaming mga baka ang nagbubuhat ng mabibigat nilang dalahin
pagkatapos pinapatay nila kami”. Damdamin: ___________________________
Bakit gakit na galit ang baka? ___________________________________________
Tuklasin - Gawain 1. Basahin at unawain ang pabula sa ibaba.
ANG HATOL NG KUNEHO
Salin sa Filipino ni Vilma C. Ambat
Noong unang panahon, nang ang mga hayop ay nakapagsasalita pa, may
isang tigreng naghahanap ng pagkain sa gubat. Sa kanyang paglillibot, nahulog siya
sa napakalalim na hukay. Paulit-ulit na sinubukan ng tigre ang makaahon, subalit
siya ay nabigo. Sumigaw siya nang sumigaw upang humingi ng tulong subalit
walang nakarinig sa kanya.
Kinabukasan, muling sumigaw ang tigre upang humingi ng tulong hanggang
mapaos. Gutom na gutom  at hapung-hapo na ang tigre. Lumupasay na lamang siya
sa lupa. Naisip niyang ito na ang kanyang kamatayan. Walang anu-ano ay nakarinig
siya ng mga yabag. Nabuhayan siya ng loob at agad na tumayo. “tulong! Tulong!”
muli siyang sumigaw.
“Ah! Isang tigre!” sabi ng lalaki habang nakadungaw sa hukay.
“Pakiusap! Tulungan mo akong makalabas dito,” pagmamakaawa ng tigre.” Kung
tutulungan mo ako, hindi kita makalilimutan habambuhay.”
Naawa ang lalaki sa tigre subalit naisip niyang baka kainin siya nito. “Gusto sana
kitang tulungan subalit  nangangamba ako sa maaaring mangyari. “Patawad!
Ipagpapatuloy ko na ang aking paglalakbay.” wika ng lalaki at nagpatuloy sa
paglalakad.
“Sandali! Sandali! Huwag mong isipin iyan,” pakiusap ng tigre. “Huwag kang
mag-alala, pangako hindi kita sasaktan. Nagmamakaawa ako, tulungan mo ako.
Kapag ako ay nakalabas dito tatanawin kong malaking utang na loob!”
Tila labis na nakakaawa ang tinig ng tigre kaya bumalik ang lalaki upang tulungan
ito. Nakahanap siya ng troso at dahan-dahan niyang ibinaba sa hukay. “Gumapang
ka rito,” sabi ng lalaki.
Gumapang ang tigre sa troso hanggang makaahon sa hukay. Nakita ng tigre ang
lalaking  tumulong sa kanya. Naglaway ang tigre at naglakad paikot sa lalaki.
“Sandali!” hindi ba nangako ka  sa akin na hindi mo ako sasaktan? Ito ba ang
paraan mo ng pagpapasalamat at pagtanaw ng utang na loob?” sumbat ng lalaki sa
tigre.
Wala na akong pakialam sa pangakong iyan dahil nagugutom ako! Hindi ako kumain
nang ilang araw!” tugon ng tigre
“Sandali! Sandali!” Ang pakiusap ng lalaki. “Tanungin natin ang puno ng Pino kung
tama bang kainin mo ako.”
“Sige,” ang wika ng tigre. “Pero pagkatapos natin siyang tanungin, kakainin na kita.
Gutom na gutom na ako.”
Ipinaliwanag ng tigre at ng lalaki sa puno ng Pino ang nangyari.
“Anong alam ng tao sa pagtanaw ng utang na loob?” tanong ng puno ng Pino. “Bakit
ang mga dahon at sanga namin ang kinukuha ninyo upang mapainit ang inyong mga
tahanan at maluto ang inyong pagkain? Mga taon ang ibinibilang namin upang
lumaki. Kapag kami’y malaki na pinuputol ninyo kami. Ginagamit ninyo kami sa
pagtatayo ng inyong mga bahay at pagpapagawa ng inyong mga kasangkapan. At
isa pa, tao rin ang humukay ng butas na iyan. Utang na loob! Huwag ka nang mag
dalawang isip, Tigre. Sige pawiin mo ang iyong gutom.”
“O, anong masasabi mo doon?” Tanong ng tigre habang nananakam at
nginungusuan ang lalaki.
Sa mga sandaling iyon ay dumaan ang isang baka, “Hintay! Hintay!” pakiusap ng Gawain 2 Panuto: Piliin ang tamang sagot mula sa mga pagpipilian sa
lalaki. “Tanungin natin ang baka sa kanyang hatol.” ibaba. Isulat lamang ang titk o letra ng napiling kasagutan.
Sumang-ayon ang tigre at ipnaliwanag nila sa baka ang nangyari. Hiniling ng dalawa ____1. Sino- sino ang mga tauhan sa pabulang Ang Hatol ng Kuneho?
ang opinyon ng baka. a. amonggo, Ipot-Ipot, Tigre,Baka
“Sa ganang akin, walang duda sa kung ano ang dapat gawin,” wika ng baka sa tigre, b. prinsesa tutubi, tubino, puno ng pino, Tigre
“dapat mo siyang kainin! Tingnan mo, mula nang kami ay maisilang naglilingkod na c. puno ng Pino, Tao, kalabaw, Tigre, kuneho
kami sa mga tao. Kaming mga baka ang nagbubuhat ng mabibigat nilang dalahin. d. puno ng Pino, Lalaki/tao, Tigre, baka
Inaararo namin ang bukid upang makapagtanim sila. Subalit, ano ang ginagawa nila5 ____2. Sino ang may magandang hatol sa kanilang lahat?
kapag kami ay tumanda na...pinapatay kami at ginagawang pagkain! Ginagamit nila a. baka b. puno ng Pino c. kuneho d. tao
ang aming balat sa paggawa ng kung anu-anong bagay. Kaya huwag mo akong ____3. Anong aral ang mahihinuha sa pabulang “Ang Hatol ng Kuneho”?
tanungin tungkol sa pagtanaw ng utang na loob. Kainin mo na ang taong iyan.” a. maging tapat sa pangakong binitawan
“Tingnan mo, lahat sila ay sumasang-ayon sa akin. Kaya humanda ka na sa iyong b. magbigayan ng pagmamahal
kamatayan!” Wika ng tigre habang bumubuwelo upang sakmalin ang lalaki. c. maging mabuti sa kapwa
Alam na ng lalaki na ito na nga ang kanyang katapusan. Nang biglang dumating ang d. magkaroon ng magandang asal
lumulukso-luksong kuneho. Gawain 3. Ilarawan ang damdamin ng tauhan batay sa pabulang nabasa o
“Sandali! Tigre! Sandali!” sigaw ng lalaki. napakinggan.
“Ano na naman!” singhal ng tigre. Tauhan Damdamin Diyalogo
“Pakiusap bigyan mo pa ako ng isa pang pagkakataon. Tanungin natin ang kuneho Puno ng Pino
para sa kanyang hatol kung dapat mo ba akong kainin.” Tao
Ah! Walang kuwenta! Alam mo ang sagot niya. Pareho lang sa sagot ng puno ng Kalabaw
Pino at ng baka.” Tigre
“Pakiusap, parang awa mo na!” pagsusumamo ng lalaki.
Kuneho
“O sige, pero huli na ito. Gutom na gutom na ako!” sagot ng tigre.
Isinalaysay ng tigre at ng lalaki ang nangyari, matamang nakinig ang Suriin
kuneho. Ipinikit ang kanyang mga mata at ipinagalaw ang kanyang mahabang ANO ANG PABULA?
tainga. Pagkalipas ng ilang sandali, muli niyang idinilat ang kanyang mga mata. Ang pabula ay isa sa mga sinaunang panitikan sa daigdig. Noong ika-5 at ika-6
Malumanay at walang ligoy na nagsalita ang kuneho. “Naiintindihan ko ang iyong na siglo bago si Kristo, may itinuturing nang pabula ang mga taga-India. Ang
isinalaysay. Subalit kung ako ang magpapasya at magbibigay ng mahusay na hatol karaniwang paksa ng mga pabula ay tungkol sa buhay ng itinuturing na dakilang tao
dapat tayong magtungo sa hukay. Muli ninyong isasalaysay sa akin ang nangyari. ng mga sinaunang Hindu, si Kasyapa.
Ituro ninyo sa akin ang daan patungo doon,” wika ng kuneho. Lalong napatanyag ang mga ganitong kuwento sa Gresya. Si Aesop ang
Itinuro ng tigre at ng lalaki ang hukay sa kuneho. “Tingnan natin, sabi mo nahulog ka tinaguriang “Ama ng mga Sinaunang Pabula” dahil sa napabantog niyang aklat, ang
sa hukay at ikaw naman ay nakatayo dito sa itaas,” wika ng kuneho sa tigre at sa Aesop’s Fable.
lalaki. “ pumunta kayo sa mga posisyon ninyo noon, upang mapag-isipan ko pang Ang pabula ay isang maikling kuwentong kathang-isip lamang.karaniwang
mabuti ang aking hatol.” isinasalaysay sa mga kabataan para aliwin gayundin ang magbigay ng pangaral.
Tumalon  agad ang tigre nang hindi nag-iisip. Ang nais lamang niya ay matapos Ang mga tauhan ng kuwento ay pawang mga hayop. Mga hayop na kumakatawan o
agad ang usapan nang makain na niya ang tao. “Ah! Ganito ang kalagayan ninyo sumasagisag sa mga katangian o pag-uugali ng tao. Ang ahas halimbawa ay
noon. Ikaw , tigre ay nahulog sa hukay at hindi makaahon. Ikaw naman lalaki, karaniwan nang nangangahulugan ng isang taong taksil. Ang pagong, makupad.
narinig mo ang paghingi ng saklolo kaya tinulungan mo ang tigre. Ngayon maaari na Ang kalabaw, matiyaga. Ang palaka, mayabang. Ang unggoy o matsing, isang tuso.
akong magbigay ng hatol. Ang problemang ito ay nagsimula nang tulungan ng tao Ang aso, matapat. Marami pang hayop ang may ibang pagpapakahulugan. Sa mga
ang tigreng makalabas sa hukay,” paliwanag ng kuneho na tila may ibang kausap. bagay naman, ang rosas ay kumakatawan sa babae at sa pag-ibig. Ang bubuyog sa
“Sa ibang salita, kung ang tao ay hindi nagpakita ng kabutihan at iniwan ang tigre sa isang mapaglarong manliligaw.
hukay, walang naging problema. Kaya naisip ko na magpatuloy ang tao sa kanyang Itinuturo ng pabula ang tama, patas, makatarungan, at makataong ugali at
paglalakbay at dapat na manatili ang tigre sa hukay. Magandang umaga sa inyong pakikitungo sa ating kapwa. Ang mga pabula ay lumaganap dahil sa magagandang
dalawa! Wika ng matalinong kuneho at nagpatuloy sa kanyang paglukso aral sa buhay na ibinibigay nito.
IBA’T-IBANG PARAAN NG PAGPAPAHAYAG NG EMOSYON
DAMDAMIN
1. MGA PANGUNGUSAP NA PADAMDAM
Ito ay mga pangugusap na nagpapahayag ng matinding damdamin o emosyon.
Gumagamit ng tandang padamdam (!).
Halimbawa: Nakupo, ang bahay ay nasusunog!
6 Diyalogo: “Mga taon ang binibilang namin upang lumaki pagkatapos puputulin lang
2. MAIKLING SAMBITLA
Ito ay mga sambitlang iisahin o dadalawahing pantig na nagpapahyag ng
matinding damdamin.
Halimbawa: Aray! Wow!
3. MGA PANGUNGUSAP NA NAGSASAAD NG TIYAK NA DAMDAMIN O
EMOSYON NG ISANG TAO
**Ito’y mga pangungusap na pasalysay kaya’t hindi nagsasaad ng matinding
damdamin, ngunit nagpapakita naman ng tiyak na damdamin o emosyon.
Halimbawa:
kasiyahan: Napakagalak na isipin na may pagkaing naihanda na sa mesa.
pagtataka: Hindi ko lubos maisip kung bakit may mga taong hindi marunonga
rumespeto sa iba.
pagkalungkot: Masakit tignan ang mga batang hubad sa kalye.
pagkagalit: Hindi dapat pinapabyaan ang mga bata sa kalye.
pagsang-ayon: Tama ang naging desisyon niya na mahalin niya ang knayang mga
kaaway.
4. MGA PANGUNGUSAP NA NAGPAPAHIWATIG NG DAMDAMIN SA HINDI
TUWIRANG PARAAN
**Ito ay mga pangungusap na gumagamit ng matallnghagang salita sa haliip na
tuwirang paraan.
Halimbawa: Kumukulo ang dugo ko kapag nakikita ko siya.
Kahulugan ng may salungguhit: galit na galit
Pagyamanin-Sa bahaging ito, ikaw ay inaasahang
nakapaghihinuha sa damdamin ng mga tauhan batay sa mga
sumusunod:
A. Ipaliwanag sa iyong sagutang papel.
1. Sa tingin mo kaya,ano ang naging damdamin ng Tigre matapos iginawad ng
Kuneho ang kanyang matalinong hatol?Pangatwiran
__________________________________________________________________
2. Makatwiran ba ang nais ng Tigre na mangyayari sa pabula?Ano kaya sa tingin
mo ang maging damdamin nito kapag ito ay di natutupad? Ipaliwanag
________________________________________________________
B. Tukuyin ang Damdamin :
O Ipaliwanag ang damdamin ng mga sumusunod na pahayag batay sa
pagkakagamit sa binasang pabula. Isulat sa sagutang papel ang iyong sagot.
Diyalogo: “Sandali! Sandali!”.Huwag mong isipin iyon”.
1._________________________________________________________________
Diyalogo: “ Paki-usap! Tulungan mo akong makalabas dito”.
2._________________________________________________________________
Diyalogo: “Tulong! Tulong!”muli siyang sumigaw.
3._________________________________________________________________
ng mga tao!” sumbat ng puno ng Pino.
4._________________________________________________________________
Diyalogo: “Dapat kainin ng tigre ang tao,” ang hatol ng punong Pino at baka.
5._________________________________________________________________
Aralin 4: Pananaw ng May-akda Tungkol sa Paksa
Batay sa Napakinggan
Naipapahayag ang sariling pananaw tungkol sa napakinggang isyu sa lipunan.
( F9PN-lld-47)
Subukin/Tayahin -Panuto: Isulat ang titik ng inyong sagot sa
sagutang papel.
____1. Bakit mahalagang pag-aralan ang panitikan ng Silangang Asya?
a. Makasunod tayo sa agos ng modernisasyon.
b. Mapagtibay pa ang ating pakikiisa sa ibang bansa sa Asya.
c. Matuto at mapaunlad ang sarili tulad ng mga kapwa nating Asyano.
d. Lubos na makilala ang kultura at kaugalian ng ating mga karatig bansa.
____2. Nakapaloob dito ang nais iparating na himaymay ng manunulat sa mga ay
mambabasa, dito umiinog ang maliit na himaymay ng akda. Maaaring ito ay
hindi tuwirang binabanggit kundi ginagamitan ng pahiwatig para mailahad ito.
a. tono b. kaisipan c. paksa d. ideya
Para sa blg. 3-6. Basahin ang teksto sa ibaba pagkatapos sagutin ang mga
sumusunod na katanungan
Naiiba na gampanin ng mga babae at higit itong mapanghamon kung
ihahambing noon. Ang kanilang karapatan at kahalagahan ay binibigyan nang
pansin. Ngunit hindi ito nangangahulugan na ang mga babae ay tumatanggap
nang pantay na posisyon at pangangalaga sa lipunan. Mayroon pa ring mga
kompanya na hindi makatarungan ang pagtrato sa mga babaing lider nito. Marami
pa ringkalalakihan ang nagbibigay ng mabigat na tungkulin sa kanilang asawa sa
tahanan. Ito ay matuwid pa rin sa kanila. Marami pa ring dapat magbago sa
kalagayan ng kababaihan sa Taiwan at malaki ang aking pag-asa na makita ang
ganap at pantay na karapatan nila sa lipunan.
Halaw sa: “Ang Kababaihan ng Taiwan Noon at Ngayon
at Noong Nakalipas na 50 Taon
ni Sheila C. Molina
____3. Ang binasa ay tumatalakay sa mahalagang isyu sa kapaligiran kaya’t ito ay
mauuri bilang;
A. balita b. editorial c. lathalain d. sanaysay ____10. Batay sa kanyang pananaw, paano tinanggap ng tauhan ang binhing
____4. Ang patunay na hindi pa ganap na pantay ang kalagayan ng babae at lalaki sumupling sa kanyang puso?
sa Taiwan ay ____________. a.nagdadalawang-isip c. buong puso
a. Hindi tinatanggap ang babae sa trabaho c. nagpaubaya d. may kondisyon
b. Hindi binibigyan ng karagdagang sahod
c. Hindi makatarungan ang trato sa mga lider na babae Para sa bilang 11-15.
d. Lalaki lamang ang napipiling lider sa kompanya Suriin ang pahayag sa bawat bilang. Isulat sa patlang ang PO kung itoý
____5. Naiiba na gampanin ng mga babae at higit itong mapanghamon kung7 nagpapahayag ng positibong opinyon at NO kung negatibong opinyon.
ihahambing noon. Sa pangungusap, ano ang ibig sabihin ng salitang
mayroong salungguhit. ____11. Kaisa ako sa lahat ng mga pagbabagong nais nilang mangyari sa
a.mapagsamantala c. mayabang bansa.
b.mapanuri d. pagsubok ____12. Totoong kailangan ng pagbabago kaya’t gawin natin ito sa tamang
____7. Makatulong sana kayo upang di maging dungis ng lipunan. Ang may salungguhit ay paraan.
nangangahulugang: ____13. Hindi ko matatanggap ang mga pagbabagong magdudulot ng kasiraan
sa ating pag-uugali at kultura.
a makasalanang mamamayan ____14. Talaga palang may mga taong negatibo ang pananaw sa buhay.Huwag
b. palaaway na kabataan natin silang tularan.
c. mamamayang mangmang ____15. Lubos akong nananalig sa sinabi mong maganda ang buhay rito sa
d. pabigat sa bay mundo.
Makatulong sana kayo upang di maging dungis ng lipunan. Ang may salungguhit ay
nangangahulugang:
Tuklasin-Gawain 1:Basahin mo na!
Kay Estella Zeehandelar
Sanaysay (Indonesia)
a makasalanang mamamayan
Salin ni Ruth Elynia Mabanglo mula sa “Mga Liham ng Isang Prinsesang
b. palaaway na kabataan
Javanese” Japara, Mayo 25, 1899
c. mamamayang mangmang
d. pabigat sa bay
Ibig na ibig kong makakilala ng isang “babaeng moderno,” iyong babaeng
_____6. Makatulong sana kayo upang di maging dungis ng lipunan. Ang maysa malaya, nakapagmamalaki’t makaakit ng aking loob! Iyong masaya, may tiwala sa
salungguhit ay nangangahulugang; sarili, masigla’t maagap na hinaharap ang buhay, puno ng tuwa at sigasig,
a.makasalanang mamamayan c. palaaway na kabataan pinagsisikapan hindi lamang ang sariling kapakanan at kaligayahan kundi maging
b.mamamayang mangmang d. pabigat sa bayan ang kabutihan ng buong sangkatauhan.
Para sa blg. 7-11. Basahin na may pag-unawa ang talata sa ibaba. Sagutin ang Buong kasabikan kong sinasalubong ang pagdating ng bagong panahon;
kasunod na mga tanong ukol dito. totoong sa puso’t isip ko’y hindi ako nabibilang sa daigdig ng mga Indian, kundi sa
Patuloy na lumapit ang mga tinig na galing sa malayong lupain, umaabot piling ng aking mga puting kapatid na babae na tumatanaw sa malayong Kanluran.
sa akin, at sa kasiyahan ng ilang nagmamahal sa akin at sa kalungkutan ng iba, Kung pahihintulutan lamang ng mga batas ng aking bayan, wala akong ibig
dala nito ang binhing sumupling sa aking puso, nag-ugat, sumibol hanggang sa gawin kundi ang ipagkaloob ang sarili sa mga nagtatrabaho’t nagsisikap na bagong
lumakas at sumigla. kababaihan ng Europe; subalit nakatali ako sa mga lumang tradisyong hindi
maaaring suwayin. Balang- araw maaaring lumuwag ang tali at kami’y pawalan,
ngunit lubhang malayo pa ang panahong iyon. Alam ko, maaaring dumating iyon,
____7. Ano ang ibig sabihin ng salitang may salungguhit sa talata? ngunit baka pagkatapos pa ng tatlo o apat na henerasyon. Alam mo ba kung paano
a. kapalaran b. naglaho c. umusbong d. nawala mahalin ang bago at batang panahong ito nang buong puso’t kaluluwa kahit nakatali
____8. Ano ang tawag sa uri ng pahayag na mula sa ideya ng tao; kanyang sa lahat ng batas, kaugalian at kumbensyon ng sariling bayan. Tuwirang
ipinahayag bilang reaksiyon sa isang paksa o isyu? sumasalungat sa kaunlarang hinahangad ko para sa aking mga kababayan ang
a. pananaw b. opinion c. kaisipan d. may masabi lahat ng mga institusyon namin. Wala akong iniisip gabi’t araw kundi ang makagawa
lang ng paraang malabanan ang mga lumang tradisyon namin. Alam kong para sa aking
____9. Sa kalagayan ng tauhan, ano ang tinig na patuloy na lumalapit sa kanya? sarili’y magagawa kong iwasan o putulin ang mga ito, kaya lamang ay may mga
a.pagbabago b. pag-unlad c. pagsusumamo d.pagkamatay
buklod na matibay pa sa alinmang lumang tradisyon na pumipigil sa akin; at ito ang
pagmamahal na iniuukol ko sa mga pinagkakautangan ko ng buhay, mgataong
nararapat kong pasalamatan sa lahat ng bagay. May karapatan ba akong wasakin
ang puso ng mga taong walang naibigay sa akin kundi pagmamahal at kabutihan,
mga taong nag-alaga sa akin nang buong pagsuyo?
Ngunit hindi lamang tinig nito ang umaabot sa akin; ang malayo, marikit, at
bagongsilang na Europe ay nagtutulak sa aking maghangad ng pagbabago sa
kasalukuyang kalagayan. Kahit noong musmos pa ako’y may pang-akit na sa aking
pandinig ang salitang “emansipasyon”; may isang naiibang kabuluhan ito, isang
kahulugang hindi maabot ng aking pang-unawa. Gumigising ito sa akin para
hangarin ang pagsasarili at kalayaan – isang paghahangad na makatayong mag-isa.
Ang puso ko’y sinusugatan ng mga kondisyong nakapaligid sa akin at sa iba, buong
lungkot na pinag-aalab ang mithiin kong magising ang aking bayan.
Patuloy na lumapit ang mga tinig na galing sa malalayong lupain, umaabot
sa akin, at sa kasiyahan ng ilang nagmamahal sa akin at sa kalungkutan ng iba,
dala nito ang binhing sumupling sa aking puso, nag-ugat, sumibol hanggang sa
lumakas at sumigla.
Ngayo’y kailangang sabihin ko ang ilang bagay ukol sa sarili upang
magkakilala tayo.
Panganay ako sa tatlong babaing anak ng Regent ng Japara. Ako’y may
anim na kapatid na lalaki at babae. Ang lolo kong si Pangeran Ario Tjondronegoro
ng Demak ay isang kilalang lider ng kilusang progresibo noong kapanahunan niya. 8
Siya rin ang kauna-unahang regent ng gitnang Java na nagbukas ng pinto para sa
mga panauhin mula sa ibayong dagat – ang sibilisasyong Kanluran. Lahat ng mga
anak niya’y may edukasyong European, at halos lahat ng iyon (na ang ilan ay patay
na ngayon) ay umiibig o umibig sa kaunlarang minana sa kanilang ama; at nagdulot
naman ito sa mga anak nila ng uri ng pagpapalaking nagisnan nila mismo.
Karamihan sa mga pinsan ko’t nakatatandang kapatid na lalaki ay nag-aral sa
Hoogere-Burger School, ang pinakamataas na institusyon ng karunungang
matatagpuan dito sa India. Ang bunso sa tatlong nakatatandang kapatid kong
lalaki’y tatlong taon na ngayong nag-aaral sa Netherlands, at naglilingkod din naman
doon bilang sundalo ang dalawa pa. Samantala, kaming mga babae’y bahagya nang
magkaroon ng pagkakataong makapag-aral dahil na rin sa kahigpitan ng aming mga
lumang tradisyon at kumbensiyon. Labag sa aming kaugaliang pag-aralin ang mga
babae, lalo’t kailangang lumabas ng bahay araw-araw para pumasok sa eskuwela.
Ipinagbabawal ng aming kaugalian na lumabas man lamang ng bahay ang babae.
Hindi kami pinapayagang pumunta saanman, liban lamang kung sa paaralan, at ang
tanging lugar ng pagtuturong maipagmamalaki ng siyudad namin na bukas sa mga
babae ay ang libreng grammar school ng mga European.
Nang tumuntong ako ng ikalabindalawang taong gulang, ako ay itinali sa
bahay – kinailangang “ikahon” ako. Ikinulong ako at pinagbawalang makipag-
ugnayan sa mundong nasa labas ng bahay, ang mundong hindi ko na makikita
marahil liban kung kasama ko na ang mapapangasawang estranghero, isang di-
kilalang lalaking pinili ng mga magulang ko, ang lalaking ipinagkasundo sa akin
nang
di ko namamalayan. Noong bandang huli, nalaman kong tinangka ng mga kaibigan
kong European na mabago ang pasyang ito ng mga magulang ko para sa akin,
isang musmos pa na nagmamahal sa buhay, subalit wala silang nagawa. Hindi
nahikayat ang mga magulang ko; nakulong ako nang tuluyan. Apat na mahahabang
taon ang tinagal ko sa pagitan ng makakapal na pader, at hindi ko nasilayan minsan
man ang mundong nasa labas.
Hindi ko alam kung paano ko pinalipas ang mga oras. Ang tanging
kaligayahang naiwan sa aki’y ang pagbabasa ng mga librong Dutch at ang
pakikipagsulatan sa mga kaibigang Dutch na hindi naman ipinagbawal. Ito — ito
lamang ang nag-iisang liwanag na nagpakulay sa hungkag at kainip-inip na
panahong iyo, na kung inalis pa sa akin ay lalo nang naging kaawa-awa ang
kalagayan ko. Lalo sigurong nawalan ng kabuluhan ang buhay ko’t kaluluwa. Subalit
dumating ang kaibigan ko’t tagapagligtas — ang Diwa ng Panahon; umalingawngaw
sa lahat ng dako ang mga yabag niya. Nayanig sa paglapit niya ang palalo’t matatag
na balangkas ng mga lumang tradisyon. Nabuksan ang mga pintong mahigpit na
nakasara, kusa ang iba, ang iba nama’y pilit at bahagya lamang ngunit bumukas pa
rin at pinapasok ang mga di-inanyayahang panauhin.
Sa wakas, nakita kong muli ang mundo sa labas nang ako’y maglabing-
anim na taon. Salamat sa Diyos! Malalabasan ko ang aking kulungan nang malaya
at hindi nakatali sa isang kung sinong bridegroom. At mabilis pang sumunod ang
mga pangyayaring nagpabalik sa aming mga babae ng mga nawala naming
kalayaan.
Nang sumunod na taon, sa oras ng pagtatalaga sa poder ng bata pang
Prinsesa (bilang Reyna Wilhemina ng Netherlands ), “opisyal” na inihandog sa amin
ng mga magulang namin ang aming kalayaan. Sa kauna-unahang pagkakataon sa
aming buhay, pinayagan kaming umalis sa bayan namin at pumunta sa siyudad na
pinagdarausan ng pagdiriwang para sa okasyong iyon. Anong dakilang tagumpay
iyon! Ang maipakita ng mga kabataang babaeng tulad namin ang sarili sa labas, na
imposibleng mangyari noon. Nasindak ang “mundo”; naging usap-usapan ang
“krimeng” iyon na dito’y wala pang nakagagawa. Nagsaya ang aming mga kaibigang
European, at para naman sa amin, walang reynang yayaman pa sa amin. Subalit
hindi pa ako nasisiyahan. Lagi, ibig kong makarating sa malayo, mas malayo. Wala
akong hangaring makipamista, o malibang. Hindi iyon ang dahilan ng paghahangad
kong magkaroon ng kalayaan. Ibig kong malaya upang makatayo nang mag-isa,
mag-aral, hindi para mapailalim sa sinuman, at higit sa lahat, hindi para pag-
asawahin nang sapilitan.
Ngunit dapat tayong mag-asawa, dapat, dapat. Ang hindi pag-aasawa ang
pinakamalaking kasalanang magagawa ng isang babaeng Muslim; ito ang
pinakamalaking kahihiyang maipagkakaloob ng isang katutubong babae sa kanyang
pamilya.
At ang pag-aasawa para sa amin — mababaw pa ngang ekspresyon ang
sabihing miserable. At paano nga ba hindi magkakaganoon, kung tila ginawa
lamang para sa lalaki ang mga batas, kung pabor para sa lalaki at hindi para sa
babae ang batas at kumbensiyon; kung ang lahat ng kaluwaga’y para sa kanya
lang?
Pag-ibig! Anong nalalaman namin dito ukol sa pag-ibig? Paano namin maiibigan ang 3. Sa pananaw ng marami,ang pagbibigay ng maayos na edukasyon sa
isang lalaking hindi namin kailanman nakilala? At paano nila kami iibigin? Hindi yata kanilang mga anak ang magpapaangat sa kanila sa kahirapan.
maaaring mangyari iyon. Mahigpit na ipinaghihiwalay ang mga kabataang babae at
lalaki, at kailanma’y hindi pinapayagang magkakilala. 4. Sa aking pananaw dapat pagtuunan ng pamahalaan ang lumalalang kaso
sa ipinagbabawal na gamot.
Gawain 2: Paglinang ng Talasalitaan-Bigyan kahulugan ang mga salitang
may salungguhit ayon sa kung paano ito ginamit sa sanaysay. Maaaring gumamit 5. Ang pananaw ng aking anak na dapat ay magtulong- tulong ang kanyang
ng diksiyonaryo pagkatapos upang matiyak kung tama ang pagkaunawa sa mga mga kaklase para sa kanilang gawain ay kanyang ipinahayag.
salita.
a. Nang marinig ko ang salitang emansipasyon, nakapang-akit ito sa akin na Ngayon, mas madali mo nang matutunan ang pagbibigay ng opinyon at
magising na hangaring ang pagsasarili at kalayaan. _____________________ paninindigan sa mga pahayag.
b. Hindi ko nais na wasakin ang puso ng mga mahal ko sa buhay.
____________________ Pagbibigay ng Opinyon at Paninindigan
c. Ito ang nagbukas ng pinto sa mga kababaihan na ipamalas ang kanilang talento. Ang pagbibigay ng opinyon sa isang mahalagang isyu na kinakaharap ng
_______ bansa ay isang magandang indikasyon na ang mga mamamayan ay nakikisangkot
d. Ipinagkasundo ako ng aking mga magulang sa hindi kilalang lalaki. sa mga pangyayaring nagaganap sa kanyang paligid at lipunang ginagalawan.
___________________ Maaaring positibo o negatibo ang pagbibigay ng opinyon. Ilan sa mga salita o
e. Bata pa lang ako ay nais ko nang makatayong mag-isa sa aking buhay. pariralang maaaring gamitin sa pagbibigay ng opinyon ay ang sumusunod:
_______________ Positibong Opinyon Negatibong Opinyon
• Tama ang sinabi mo… • Mabuti naman, ngunit…
Gawain 3:Sagutin ang mga sumusunod na mga tanong upang matiyak ang pag- • Sa palagay ko totoong… • Ikinalulungkot ko sapagkat…
unawa sa binasa. • Iyan nga ang nararapat… • Hindi ako sang-ayon dahil…
9 • Pareho tayo ng iniisip • Nauunawaan kita, subalit…
A. Anong katangian ang tinataglay ng nagsasalita sa akda? Patunayan. • Ganyan din ang palagay ko… • Hindi totoong…
B. Anong bahagi ng akda ang nagpapahiwatig na ang sumulat ay • Sang-ayon ako… • Huwag kang
• Oo nga…
naimpluwensiyahan na ng pananaw ng mga babaeng Kanluranin?_ • Tunay na…
C. Bilang isang babae, paano mo maipamamalas ang iyong paninindigan? • Talagang…
Halimbawa:
Suriin- Naibigan mo ba ang akdang binasa? Lubhang napapaisip ka ba sa 1. Sa palagay ko totoong mahirap manirahan sa ibang bansa.
2. Hindi tooong masarap manirahan sa ibang bansa.
pananaw ng tauhan? Kung gayon, alamin natin ang kahulugan ng pananaw. Ang
Pagyamanin-Gawain 4:Suriin ang pahayag sa bawat bilang. Lagyan ng
pananaw sa ingles ay points of view, Ito ay nangangahulugan ng paraan ng
mukhang nakangiti kung itoý nagpapahayag ng positibong opinion o mukhang
pagsasaalang-alang o pagsusuri sa isang bagay suliranin o pangyayari. Personal na
malungkot
pang-unawa o punto de bista. kung ito’y negatibong opinion.
Sa ibaba ay mga halimbawa ng pangungusap na nagpapahayag ng pananaw ____1. Sang-ayon ako sa lahat ng mga pagbabago sa mundo.
____2. Mabuti naman ngunit, ayaw kong maniwala sa mga taong nagsasabing higit
1. Lahat tayo ay may iba't-ibang pananaw sa buhay pampolitika,relihiyon at na maganda ang buhay ngayon kaysa noon.
marami pang iba. ____3. Talaga palang may mga taong negatibo ang pananaw sa buhay. Huwag na
natin silang tularan.
2. Dapat nating igalang ang pananaw ng bawat isa,dahil may kanya- kanyang ____4. Hindi ako sang-ayon sa mga pagbabagong magdudulot ng kasiraan sa ating
tayong paniniwala. pag-uugali at kultura.
____5. Ganyan din ang palagay ko kung kaya’t gawin natin ito sa tamang panahon.
Aralin 5: Kaisipan, Layunin, Paksa, at Paraan ng d.Nais ng ina na mas mahalagang mayroong trabaho para sa kinabukasan ng
Pagkakabuo ng Sanaysay anak
___6. Anong uri ng sanaysay ang binasang tekstong?
a. Pormal
Naipapaliwanag ang mga kaisipan, layunin, paksa at paraan ng b. Di-Pormal
pagkakabuo ng sanaysay (F9PB-lld-47) c. Kumbensyunal
Subukin/Tayahin l. Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang d. Lahat ng nabanggit
____7. Sino ang nagsasalita sa sanaysay?
teksto na mababasa sa ibaba. Isulat sa sagutang papel ang titik ng a. Ama
tamang sagot. b. Ina
c. Anak
Paano ko ipapaliwanag sa iyo anak, kung bakit minsa’y kailangan d. Kapatid
kong umalis ng bahay at sa gabi na bumalik habang iyak ka nang iyak at ____8. Sino ang kinakausap ng ina sa sanaysay?
ako ang palaging tinatawag? a. Kapatid
Kung sa ngayon, anak, ako muna’y patawarin. Ngunit balang-araw b. Anak
sana’y maunawaan mong ang pagmamahal na iyan ang siyang tunay na c. Asawa
dahilan kung bakit kung minsan ay mas hinaharap ko pa ang d. Sarili
pagmamakinilya kaysa paghele sa iyo. ____9. Alin sa mga sumusunod ang tamang kahulugan ng tagong pahayag na
Halaw sa: Paano Nagsusulat ang Isang Ina ni Ligaya G. Tiamson Rubin nasasalungguhitan sa tekstong binasa?
____1. Ano ang tono ng nagsasalita sa sanaysay? a. masipag ang ina sa kanyang gawain
a. nagdaramdam c. nagpapaunawa b. maasikaso at masinop ang ina
b. nagtatampo d. nanghihikayat c. sadyang pinahalagaan ng ina ang kanyang paghahanapbuhay
____2. Ang layunin ng tekstong ito ay; d. kailangang magtrabaho ang ina para maibigay ang pangangailangan ng
a. isa-isahin ang pagkukulang ng ina, anak
b. ipaunawa sa anak ang sitwasyon ng ina, ____10. Kung ikaw ang nasa posisyon ng ina ano kaya ang mararamdaman mo
c. ipaunawa sa anak kung bakit nagtatrabaho ang ina. tungkol sa sitwasyon niya?
d. Makonsensiya ang ina sa kawalan ng panahon sa anak. a. Magagalak
b. Malulungkot
____3. Ipinapakita sa teksto ang realidad sa lipunan na ang babae ay; 10 c. Manghihinayang
a. pantahanan lamang d. Mababahala
b. abala sa labas ng tahanan
c. aktibong bahagi ng lipunan ll. Ipaliwanag ang iyong sagot sa bilang 9 ( 5 puntos )
d. katuwang sa paghahapbuhay
____4. Sa tingin mo, ano kaya ang posibleng trabaho ng ina mula sa tekstong _________________________________________________________
binasa?
a. nasa paaralan nagtuturo
b. nasa opisina
c. nasa planta Tuklasin - Basahin at unawaing mabuti ang sanaysay upang malaman kung
d. nasa ospital paano masasalamin ang kalagayang panlipunan ng Silangang Asya.
____5. Ano ang nais ipahiwatig ng ina sa anak sa linyang mas hinaharap ko pa Ang Kababaihan ng Taiwan, Ngayon at Noong Nakaraang 50 Taon
ang pagmamakinilya kaysa paghele sa iyo?
a. Mas mahalaga ang pagtatrabaho kaysa pag-aalaga ng bata
b. Mas pinahahalagahan ang pag-aalaga ng bata kaysa
pagmamakinilya
c. Mas mahalaga sa ina ang pagkakaroon ng makinilya kaysa
magkaroon ng anak
 Isinalin sa Filipino ni Sheila C. Molina
Ang bilang ng populasyon ng kababaihan sa mundo ay 51% o 2% na mataas kaysa
kalalakihan. Maaaring isipin ng ilan na ang kababaihan ay nakakukuha ng parehong Gawain 1. Ipaliwanag ang salitang may salungguhit.
pagkakataon at karapatan gaya ng kalalakihan. Ilang kababaihan lamang sa buong mundo Isulat sa papel ang tamang sagot.
ang nakakakuha ng pantay na karapatan at paggalang tulad sa kalalakihan. Ang tungkulin at 1.Babaeng namamahala
kalagayan ng kababaihan ay unti- unting nagbabago sa nakalipas na 50 taon. Ito ay makikita 2.Pagkakataong umangat
sa dalawang kalagayan: una ang pagpapalit ng gampanin ng kababaihan at ang ikalawa ay 3.Masuwelduhan ng mataas
ang pag-unlad ng kanilang karapatan at kalagayan. Nakikita ito sa Taiwan. Ang unang 4.Makatarungan ang pagtrato
kalagayan noong nakalipas na 50 taon, ang babae sa Taiwan ay katulad sa kasambahay o 5.Tungkuling nakaatang
housekeeper. Ang tanging tungkulin nila ay tapusin ang hindi mahahalagang gawaing-bahay Gawain 2. FISHBONE DIAGRAM
na hindi natapos ng kanilang asawa. Ang mga babae ay walang karapatang magdesisyon
Sagutin ang tanong na nasa loob ng ulo ng
dahil sa kanilang mababang kalagayan sa tahanan.   
Fishbone Diagram. Pagkatapos, isulat ang sagot sa
 Ngayon, nabago na ang tungkulin ng mga babae at ito ay lalong naging komplikado. Sa nakalaang espasyo na may bilang 1-4. Gayahin
bahay ng mga Taiwanese, sila pa rin ang may pananagutan sa mga gawaing-bahay. Ngunit sa angpormat sa sagutang papel.
larangan ng trabaho, inaasahang magagawa nila kung ano ang nagagawa ng kalalakihan. Sa
madaling salita, dalawang mabibigat na tungkulin ang nakaatang sa kanilang balikat. Ang
ikalawang kalagayan ay pinatutunayan ng pagtaas ng kanilang sahod, pagkakataong
makapag-aral, at mga batas na nangangalaga sa kanila. Karamihan sa mga kompanya ay
nagbibigay ng halaga sa kakayahan ng babae at ang mga kinauukulan ay handang kumuha ng
mga babaeng may kakayahan at masuwelduhan ng mataas. Magbigay ng mga
Tumataas ang pagkakataon na
umangat ang babae sa isang kumpanya at nakikita na ringpatunay
may mgana babaing
nagbagonamamahala.
na Isa
pa, tumaas ang pagkakataon para sa mga babae pagdating ang kalagayan ng
sa edukasyon. Ayon sa isang
kababaihan
estadistika mula sa gobyerno, higit na mataas ang bilang ng mga sa Taiwan
babaing nag-aaral sa
kolehiyo kung ihahambing sa kalalakihan makalipas ang ngayon
50 taon.atAtnoong
ang huling kalagayan ay
ang pagbabago ng mga batas para sa pangangalaga nakaraang 50 taon.
sa kababaihan ay nakikita na rin.
Halimbawa, sa Accton Inc., isa sa nangungunang networking hardware manufacturer sa
Taiwan, ginawa ng isang taon ang maternity leave sa halip na 3 buwan lamang. Ang
gobyerno ng Taiwan ay gumagawa na ng batas sa pagkakaroon ng pantay na karapatan Bilang 1 2
upang higit nilang mapangalagaan ang kababaihan. Bilang pagwawakas, naiiba na ang
gampanin ng mga babae at higit itong mapanghamon kung ihahambing noon. Ang kanilang
karapatan at kahalagahan ay binibigyan na ng pansin. Ngunit hindi ito nangangahulugan na
ang mga babae ay tumatanggap na ng pantay na posisyon at pangangalaga sa lipunan. 3 4
Mayroon pa ring mga kompanya na hindi makatarungan ang pagtrato sa mga babaing lider
11
nito. 

Marami pa ring kalalakihan ang nagbibigay ng mabigat na tungkulin sa kanilang asawa sa Suriin
tahanan.   Ito ay matuwid pa rin sa kanila.  Marami pa ring dapat magbago sa kalagayan ng Ang Taiwan ay isa sa mga bansang sakop ng Silangang Asya. Karamihan
kababaihan sa Taiwan at malaki ang aking pag-asa na makita ang ganap at pantay na sa
karapatan nila sa lipunan.
mga Taiwanese ay may mga tradisyonal na pagpapahalaga batay sa Confucian
Noon Ngayon ethics. Isang industriyalisadong bansa ang Taiwan, hindi pa rin nakatatanggap ng
>Kasambahay ang tanging tungkulin pantay na karapatan ang kababaihan sa larangan ng trabaho. Ang sanaysay na
ng mga kababaihan >Ginawa ng isang taon ang maternity leave pinamagatang “Ang Kababaihan ng Taiwan: Ngayon at Noong Nakalipas na 50
>Wala silang karapatan ng >Gumawa ng batas sa pagkakaroon ng
magdesisyon dahil sa mababang pantay na karapatan
katayuan >Naiiba ang gampanin ng mga babae at higit
itong mapanghamon kung ihahambing noon
Taon” ay nagsisilbing pamukaw sa kalagayan ng mga Taiwanese na mga Ang kailangan kong gawin upang mabigyang-linaw ang mga bahaging mahihirap
kababaihan noon at ngayon sa estado ng ugnayang sosyal. intindihin ay c. ___________________________________________.
Makikita sa mga kahon kung ano ang matututunan ng mag-aaral batay sa
sanaysay na binasa. Aralin 6: Estilo ng Pagsasalaysay ng Maikling Kuwento
Ano ang paksa? Ang paksa ng sanaysay na binasa ay tungkol sa karapatan ng Nasusuri ang maikling kuwento batay sa estilo ng pagsisimula, pagpapadaloy at pagwawakas ng
babae ng Taiwan noon at ngayon. napakinggang salaysay
Ang paksa nito ay ang pagbabago na naganap at nagaganap ngayon at (F9PN-IIe-f-48)
nang nakalipas na mga taon at panahon kung saan maaaring maikumpara ang
Subukin/Tayahin-Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.
naging karakter ng mga kababaihan na namuhay at namumuhay ngayon sa
1. Tumutukoy sa mga taong gumaganap ng mahahalagang papel sa kuwento
bansang Taiwan. Napalitaw dito ang mga dinanas na pighati at sakripisyo ng
a. tagpuan b. tauhan c. banghay d. wakas
mga taga Taiwan. Ito ang naging pokus at paksa ng sanaysay at istorya ng
2. Ang paghahamok ng dalawang tauhan, kaisipan o paniniwala na
Kababaihan ng Taiwan: Ngayon at Noong Nakaraang 50 Taon. pinagbabatayan ng banghay ng isang akda na nalulutas lamang kung ang isang
lakas -- karaniwan ang pangunahing tauhan ay magtatagumpay o mabibigo sa
Ang layunin ng sumulat nito ay bigyang halaga ang mga babae at tratuhin sila ng paggapi sa lumalabang puwersa o kaya’y susuko sa pagtatangka
tama at pantay. a. tagpuan b. tauhan c. banghay d. wakas
Ano ang Layunin? 3. Ang pagkasunod-sunod ng mga pangyayari sa loob ng kuwento
Layunin nito na maipahayag sa mambabasa ang dinanas o kalagayan a. banghay b. gitna c. kaisipan d. wakas
ng mga kababaihan noong nakaraang 50 taon at kung ano ang naging 4. Tiyaga ang susi para sa isang buhay na matatag. Kahit sa pinakamalalang
pagbabago sa panahon ngayon. panahon, walang ibubunga ang mawalan ng pag-asa. Mas mabuting maghintay
kaysa sa umayaw, dahil walang makaaalam kung kailan kakatok ang
Ang kaisipan ng sanaysay na binasa ay tungkol sa kanyang pananaw sa oportunidad. Hindi naman sa lahat ng pagkakataon ay malas ka, hindi ba? Nag-
iisip si Huiquan. Aling bahagi ng kuwento ang isinasaad ng pangyayari sa itaas?
kababaihan sa aspeto ng kanilang karapatan at kalagayan sa mga susunod na
a.tunggalian b. wakas c.gitna d. simula
taon
5. Mas mabuting maghintay kaysa sa umayaw, dahil walang makaaalam kung
Ano ang kaisipan? kailan kakatok ang oportunidad. Hindi naman sa lahat ng pagkakataon ay malas
Ang karapatan at kalagayan ng kababaihan ay umunlad kung ihambing ka, hindi ba? Ano ang nais ipahiwatig ng pahayag sa itaas?
sa 50 taon ang nakalipas. a. Maghintay ng biyaya sa Diyos.
b. Hindi na nararapat hintayin ang opotunidad kasi masasayang ang panahon
Ang paraan sa pagkakabuo ng sanaysay na binasa ay realistiko sapagkat c. Maging matatag sa buhay at hintayin ang oportunidad na darating
d. Mas mabuting gawin ang lahat ng posibilidad sa buhay.
ipinapakita ang mga natatanging karanasan at kalagayan ng mga kababaihan
noon at ngayon ng bansang Taiwan
6. Sina Aling Luo at Huiquan ay magtiyahin. Si Aling Lou ang tumitingin kay
Huiquan dahil ulila na ito.Aling elemento ng maikling kuwento ang sinasaad ng
Ano ang mga paraan sa pagkakabuo ng sanaysay? pahayag?
Ito ay naglalahad o umiikot ang impormasyong inilalahad sa sanaysay a.tauhan b.wakas c.gitna d.simula
na may kinalaman sa Taiwan at kung ano ang pagkakapareho at pagkakaiba 7. Si Huiquan ay isang batang ulila na nagnanais magkaroon ng pagkakikitaan
ng Taiwan ngayon at nang nakalipas na 50 na taon. Ito ay naglalahad ng mga kaya nilibot ang buong bayan upang makahanap at makatipid sa gagamitin
impormasyon kasabay ang mga ebidensyang magpapatunay sa mga ito. niyang patungan sa kanyang paninda.Alin sa mga katangian ni Huiquan ang
12 ipinapakita sa pahayag?
Isaisip - Gawain 3 Buuin ang konsepto sa ibaba.
a. pagiging masipag, matiyaga at c. pagiging determinado sa buhay
Matapos kong mabasa ang modyul na ito, natutunan ko
pursigidong makaahon sa buhay
a._____________________Nahihirapan ako sa pag-unawa sa b. b. pagiging masinop at matipid sa buhay d. pagiging kontento sa buhay
_______________. 8. Elemento ng maikling kuwento na tumutukoy sa pinangyarihan ng kwento
a.tagpuan b.tauhan c. tunggalian d. wakas
9. Elemento ng maikling kuwento kung saan haharapin ng pangunahing tauhan dyosa, prinsipe at mga nilalang upang bumati.
ang pagsubok na may kaugnayan sa kanyang sarili ____________4.Nakipaglaban si Makisig sa isang makapangyarihang
a.kasukdulan b.tauhan c. tunggalian d. suliranin
10. Tumutukoy ito sa resolusyon o kinahihinatnan ng kuwento engkanto. Ipinakita nila ang kanilang mga kapangyarihan
a.tunggalian b.wakas c.gitna d.simula hanggang natalo ni Makisig ang engkato dahil sa kanyang
11. Dito nakasalalay ang kawilihan ng mga mambabasa at dito rin ipinakikilala ang palakol na ginto.
mga pangunahing tauhan ng kuwento
a. tunggalian b. wakas c. gitna d. simula ____________5.Payapang naninirahan ang bagong mag-asawa sa isang paraiso
12. Elemento ng kuwentong nagsasaad ng mensahe na puno ng iba’t ibang magagandang bulaklak.
a.kaisipan b.tagpuan c.banghay d. wakas
13. Ipaliwanag kung bakit Niyebeng Itim ang pamagat ng kuwento
a.sapagkat ang buhay ng bata ay puno ng kabiguan, pagdadalamhati at Gawain 2. Tukuyin kung alin sa mga larawan sa ibaba ang nagpapakita ng
kalungkutan Simula, Gitna at Wakas. Isulat ang titik ng tamang sagot sa patlang bago
b. sapagkat ang kuwento ay panahon na may niyebe na naging kulay itim ang bilang.
c. sapagkat ang kuwento ay nangyari sa bagong taon at umuulan ng nyebe
d.sapagkat may niyebe sa bagong taon subalit sa panahong ito ang bata ay
nakaranas ng kabiguan, pagdadalamhati at kalungkutan.
14. Nararapat na tema sa akdang Niyebeng Itim ni Liu Heng na isinalin sa Filipino ni
Galileo S. Zafra
a. Ang batang ulila sa magulang ay naging matagumpay sa huli.
b. Ang batang nasawi sa pag-ibig sa kanyang kababatang babae ay
nagpatiwakal.
c. Ang hirap ng buhay ay puno ng pasakit at pagdadalamhati.
d. Ang kahirapan ay may hangganan sa taong nais umangat sa pamamagitan
A B C
ng pagsisipag at pagpupursige sa buhay.
15. Tumutukoy sa pinakamatinding pangyayari sa kuwento na tinatawag ding climax ___________1.Simula
a. tagpuan b.kasukdulan c. tunggalian d. wakas
___________2.Gitna
Tuklasin - Gawain 1. Gawang Kuwento ay Suriin! ___________3.Wakas
Tukuyin ang nais bigyang-pansin ng mga salitang may salungguhit
ng mga sumusunod na pangyayari.Gamitin mo ang mga simbolo na nasa Suriin
ibaba at ilagay sa patlang bago ang bawat bilang. Isulat sa papel ang iyong Ano ang maikling kuwento?
sagot. Ang maikling kuwento ay isa sa mga anyo ng panitikan. Ito ay
maiksing salaysay na naglalaman ng isang kwentong may mahahalagang
pangyayari.
TAUHAN LUGAR TUNGGALIAN

13 Ano naman ang mga bahagi ng Maikling Kuwento?

___________1. “Si Makisig lamang ang natatanging taong nais kong pakasalan.”,
ayon kay Mariang Sinukuan. BAHAGI
____________2.Nais nilang magpakasal sa tuktok ng bundok na isang sagrado.
____________3.Sa araw ng kanilang kasal, nagsiratingan ang mga diwata,
SIMULA GITNA WAKAS
 Ipinapakilala sa Sa gitna ng
simula ang mga maikling kwento Binubuo ang wakas na
tauhang ang lubusang bahagi ng kakalasan at
Isinalin sa Filipino ni Galileo kalutasan kung saan,
gumaganap sa pagtalakay sa S. Zafra
Si Li at
Huiquan ay isa sa suliranin
mga kabataang malalaman kung ang
kuwento ang ng mga biktima ngmagiging
pagkakataon
wakas ng
at
kahirapan na
tagpuan. nakaranas ng pait na hatid ng magulong
tauhan. Mababasa mundo. Siya ay ulila na sa
kuwento ay masaya o
magulang kaya ang
Mababasa kanyang tiyahinrin
rin dito nasasi bahaging
Lou ang naging
ito gabay malungkot,
niya sa pagnanais
niyang maging maganda
ang bahagi ng ang kanyang katayuan
ang tunggalian patisa buhay. Naranasan niya
pagkapanalo o ang
buhaymagiging
ay hindi suliranin
madali na kailangan na subukin
rin angang lahat na posibleng makatulong
pagkabigo. sa
sarili. sa kwento. kasukdulan.
Bisperas ng bagong taon noong nagpakuha si Li Huiquan ng labinlimang
litrato kasama ang kanyang Tiya Luo. Tutol man na magpakuha ng litrato ay
napilitang magpakuha si Huiquan sa Red Palace Photo Studio.
Gagamitin niya ang larawang iyon upang kumuha ng lisensya para sa
kariton at pagtitinda ng prutas. Naaprubahan ang pagkuha niya ng kariton ngunit sa
pagtitinda ng prutas ay hindi. Puno na kasi ang kota. Hindi rin nakatulong ang
kontak ng kaniyang Tiya Luo o ayaw nitong tumulong. Ang tanging lisensyang
naroon ay para sa tindahan ng damit, sumbrero at sapatos.
Wala nang pakialam si Huiquan kahit anumang itinda. Angmahalaga ay may
Ano naman ang nabanggit na mga elemento sa bawat bahagi ng maikling gawin kahit pa mas mahirap itinda ang damit kaysa prutas. Inimbita si Huiquan ng
kuwento? kanyang tiya na manood ng magandang palabas sa telebisyon ngunit tumanggi ito
SIMULA sa kadahilanang marami pa itong gagawin. Ibinigay kay Huiquan ang pwesto sa may
1. Tauhan – Ito ang gumaganap sa loob ng kuwento. timog ng silangang tulay. Wala man lang ni isa ang nagtangkang tumingin ng mga
2. Tagpuan – Ito ang lugar na pinangyarihan ng kuwento. paninda niya.
3. Suliranin – Ito ay isang problema na kakaharapin ng pangunahing tauhan.
"Sapatos na tatak Perfection mula Shenzen free economic zone! sapatos
GITNA tatak perfection gawa sa Shenzen..." ang sigaw ni Huiquan" Mga blusang batwing!
4. Saglit na kasiglahan– Naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang hali kayo rito!" muling sigaw ni Huiquan. Ngunit wala pa rin siyang nabenta.
masasangkot sa suliranin.
5. Tunggalian– Ito ay labanan sa pagitan ng pangunahing tauhan at iba pang Siya ang huling tindahan na nagsara sa hanay ng mga tindahan na naroon.
tauhan sa loob ng kuwento. May apat na uri: tao laban sa tao, Sa sumunod na araw ay nakabenta siya ng muffler. Sa ikatlong araw ay wala siyang
tao laban sa sarili, tao laban sa lipunan, at tao laban sa benta. Sa ikaapat na araw naman, wala pang kalahating oras simula ng magbukas
kapaligiran o kalikasan. ang kanyang tindahan ay nakabenta siya ng damit na pang army sa apat na
6. Kasukdulan– Ang pinakamadulang bahagi kung saan makakamtan ng karpintero.
pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang Nang makarating ang mga karpintero sa silangang tulay ay nagkulay talong
ipinaglalaban. ang mga labi nila sa lamig. Ngunit nailigtas naman ang kanilang balat ng kasuotang
WAKAS ibinenta ni Huiquan. Bago magtinda ay matamlay na hinarap ni Huiquan ang
7. Kakalasan– Ito ang bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng negosyo. Ngunit naging inspirasyon sa kanya ang pagbili ng mga karpintero.
kuwento mula sa maiigting na pangyayari sa kasukdulan. Mas mabuting maghintay kaysa umayaw dahil hindi naman sa lahat ng
8. Kalutasan– Ito ang bahaging kababasahan ng magiging resolusyon ng kuwento. pagkakataon ay malas ka di ba?
Maaring masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo.
Ano pa ba ang mga elemento ng maikling kuwento? Gawain 3. Sagutan mo ang S.E.T (Story Element Tsart) na naglalaman ng
9. Kaisipan– Ito ang mensahe ng kuwento. mga kaalaman na natutuhan mo sa modyul na ito.Buuin mo ang pormat na
10.Banghay– Ito ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa kwento 14 ito. Pamagat ng
Pagyamanin:Basahin at unawain ang buod ng maikling kuwento na Kuwento
pinamagatang Niyebeng Itim na isinalin sa Filipino ni Galileo S. Zafra. _______________
Niyebeng Itim _______________
ni Liu Heng ________________
________________
________________
________________
Suliranin
 Tauhan ________________
______________ ______________ __________
______________ ______________ Para sa iyo, ano
________________
Ano______________
ang naging
______________ kaya ang
________________
Kaisipan
______________ repleksyon
a. dahil maraming magagandang mo sa
______________
babae doon. ________________
________________
magiging wakas
b. nais
______________ magkaroon
______________
ng lupain mensahe
ni Yesugei sang
Tribong Merit. _____________
c. Maganda kasi ang pangangalakal sa Tribo ng Merit
________________ ng kuwento?
______________ kuwento? ________________
_____________
d. Dahil malaki ang atraso ______________
ni________________
Yesugei sa Tribong Merit at nais lamang
________________
______________ _______________
niyang makabawi.
______________ ______________ _______________
7. Paano nakahanap ng mapapangasawa si Timujin?
______________ ________________ _______________
a. Napadpad siya sa isang dampa kung saan nakatira si Borte.
________________ ________________ ________________
b. Biglang nabuwal si Timujin nang mabigla siya sa hindi inasahang
________________ ________________ ________________
pagbagsak ng pintuan ng kusina nina Borte.
________________ ________________
c. Naglakas-loob siyang tanungin ang babae na maging ________________
asawa ito.
________________ ________________
d. Wala sa nabanggit ________________
8. Paano nakumbinsi ni Temujin si Borte na magtiwala sa kanya?
a. Nang pangakuan niya itong bibigyan niya ang babae ng mga alahas.
b. Nang sabihin niya na siya ang kaisa-isang anak ng Hari ng Tribong
Borigin.
c. Ipinagtapat niya na siya ang pinakamakapangyarihang bata sa
kanilang Tribo.
Aralin 7:Pag-uuri ng mga Tiyak na Bahagi at Katangian ng Dula d. Nang tapatin niya ang batang babae na siya ang nais nitong
mapangasawa.
9. Ano ang naging reaksyon ng batang si Borte nang marinig ang sinabi ni
Nauuri ang mga tiyak na bahagi ng dula na nagpapakita ng Temujin sa kanya na siya ang gusting mapapangasawa nito?
a. Nagalit c. di-makapaniwala
karaniwang pamumuhay batay sa napakinggang diyalogo/pag-uusap. b. Napahalakahak d. masaya
(F9PN-IIg-h-48) 10. Anong ugali ang ipinapakita ni Borte sa ama ni Temujin nang siya’y
Subukin/Tayahin - Panuto: Basahin at unawain ang bawat aytem. ipinakilala dito?
Piliin ang titik ng tamang sagot. Isulat ang sagot sa sagutang papel. a. Magaspang c. mayabang
1. Ang dulang “Munting Pagsinta” ay hinalaw mula sa anong Pilikulang Mongol? b. magalang d. pasaway
a. The Rise of Yuan Dynasty c. The Rise of Qing Dynasty 11. Anong uri ng bahagi ng dula ang napapaloob sa dayalogo na nasa
b. The Rise of Genghis Khan d. The Fall of Genghis Khan ibaba.
2. Sa anong Tribo nagmula ang angkan ni Temujin? “Siyempre tuloy pa rin ang buhay natin.”
a. Merit c. Borjigin a. Kagandahan c. Katotohanan
b. Kudyapi d. Gokturk b. kaalaman d. b at c
3. “Ang tanging alam ko lamang ay ito ang ibinigay ng pagkakataon sa akin.” 12. Sino ang gustong kausapin ng ama ni Temujin?
Anong uri ang ipinahihiwatig ng bahagi ng dula sa dayalogong ito?
a. Ang Lider ng Tribong Merit
a. Katotohanan c. Kagandahan
b. kaalaman d. wala sa nabanggit b. Ang magiging mga ninong at ninang ng dalawa
4. Ano ang pakay ng mag-ama sa pagpunta sa Tribong Merit? c. Mga magulang ni Borte
a. upang mamili ng mga bigas d. ang Pari
b. Makipag-usap sa lider ng Tribo 13. “Paumanhin po sa pagdedesisyon ko nang di nagpapalam sa inyo pero
c. maghanap ng mapapangasawa ni Yesugei buo po ang loob ko sa aking ginawa. Sana’y maunawaan n’yo po ako.”
d. pipili ng mapapangasawa ni Temujin Batay sa nabasang bahagi ng dula, anong uring katangian ang
15
5. “Darating ang panahon na tayo ay mamumuhay sa iisang bubong. Magkatuwang napapaloob nito?
na aarugain ang mabubuting anak.” a. kaalaman c. Kagandahan
Sa nabasang bahagi ng dula, anong uring katangian ang napapaloob dito?
b. katotohanan d. a at b
a. kaalaman c. a at d
b. Kagandahan d. Katotohanan 14. Paano tinanggap ni Yesugei ang desisyon ng kanyang anak sa pagpili ng
6. Bakit nais ni Yesugei na sa Tribong Merit pumili ang kanyang anak ng kanyang mapapangasawa?
mapapangasawa?
 a. nagalit c. di-nagdalawang-isip sa pagsang- matatanda lamang.”
ayon “Aba’t ang batang ito, hindi naman ibig sabihin na kapag nakapili ka na ng
b.Nagmamatigas d. nagkibi’t balikat babaeng pakakasalan mo ay magsasama na kayo. Isang simpleng pamimili lamang
15. “Oo, anak. Tayo ay nabibilang sa Tribong Borigin kaya’t ikaw ay pipili ng ng babae ang gagawin mo at pangakong siya’y iyong pakakasalan.
babaeng mapapangasawa sa Tribong Merit.” Batay sa nabasang “Ganoon po ba iyon?”
dayalogo, anong uri ng bahagi ng dulang ito ang napapaloob nito? “Oo, anak. Tayo’y nabibilang sa Tribong Borjigin kaya’t ikaw ay pipili ng
a. Kagandahan c. kaalaman babaeng mapapangasawa sa Tribong Merit.”
b. a at c d. Katotohanan : ”Bakit sa Tribong Merit siya kailangang magmula? Hindi naman iyon ang
Tuklasin - Gawain 1: Pagtukoy sa mga paraan ng pamimili ng ating tribo.”
“Malaki ang atraso ko sa tribo, kaya’t sa ganitong paraan ako’y makababawi
mapapangasawa ng mga sa kanila.”
Pilipinong kristiyano, Muslim at mga Mongol. “Sa tingin mo ba Ama sa ating gagawin ay kalilimutan na nila‘yon nang
ganoon na lamang?”
Mga Paraan ng Pamimili ng “Hindi ko alam. Tingnan natin kung ano ang mangyayari. Mas mabuting may
gawin akong paraan kaysa sa wala.”
Mapapangasawa
“ Kung iyan po ang sa tingin ninyo’y tama.”
Sa maliit na nayong liblib na kinatatayuan ng ilang kabahayan nagpahinga
ang mag-ama. Ginalugad ni Timujin ang lugar hanggang mapapadpad si Temüjin sa
isang dampa kung saan nakatira ang dalaginding na si Borte. Mabibigla siya sa di
Muslim inaasahang pagbagsak ng pinto ng kanilang kusina na likha ng aksidenteng
Mongol
Pilipinong pagkabuwal ni Temüjin.
Kristiyano ‘Aaay! May Magnanakaw! “ang sigaw ni Borte.. “Shhh (Tatakpan ang bibig
ni Borte). Wag kang sumigaw wala akong gagawing masama,” saad ni Temujin.
“Tatanggalin ko ang pagkakatakip ng bibig mo kung mangangako kang hindi ka na
mag-iingay. Magtiwala ka sa akin hindi ako masama.” (Habang dahan-dahang inalis
ang kamay sa bibig ni Borte.)
”Tatanggalin ko ang pagkakatakip ng bibig mo kung mangangako kang hindi ka na
mag- iingay. Magtiwala ka sa akin hindi ako masama.” (Habang dahan-dahang inalis
ang kamay sa bibig ni Borte.)
(Sa isang mahinang tinig)” Bakit kita paniniwalaan? Di naman kita kilala?’
Suriin “ Kahit di mo ako kilala, kaya kong patunayan sa iyo na ako’y mabuti.”
Basta ba di mo ako pagtatawanan sa sasabihin ko sa iyong patunay.”
Munting Pagsinta “Tingnan natin,” pangiting sagot ni Borte.
(mula sa Pelikulang Mongol: The Rise of Genghis Khan ni Sergei Bordrov
(Tila seryosong nag-iisip na may ngiti sa labi si Temujin)
hinalaw ni Mary Grace A. Tabora
“Anong nginingiti mo riyan? Sabi mo ‘wag akong tatawa, ikaw lang pala ang tatawa.”
Umaga noon nang isinama ni Yesugei ang kanyang anak na si Timujin patungong “Heto na, handa ka na ba?”
Tribong Merit. “Kanina pa, ang bagal mo naman.”
“Magmadali ka. Malayo ang ating lalakbayin. Kailangang huwag tayong
“Nais ko sanaaaannnng (magkakandautal) sa…sanang ikaw ang babaeng
magpatay-patay mahalaga ang ating sasadyain.” 16
“Naguguluhan ako sa iyo Ama. Kanina ka pa nagmamadali at sinasabing mapangasawa ko.” (Mababa ang tono)
mahalaga ang ating sadya sa ating pupuntahan? “Siraulo ka ba? Niloloko mo ako no? Kabata-bata pa natin.”
“Ano ba iyon?” “Seryoso ako. Ano payag ka ba?”
“Ika’y siyam na taong gulang na, sa edad mong iyan Temüjin ay dapat ka
“Ganon-ganon lamang ba iyon?”
nang pumili ng iyong mapapangasawa.”
“ Huh? Ang bata-bata ko pa Itay para sa bagay na iyan. Ang kasal ay sa “Alam kong mahirap akong paniwalaan, hayaan mong ipaliwanag ko sa iyo. Kasama
ko si Itay, kami’y papunta sa tribo ng mga Merit upang pumili ng aking
mapapangasawa. Ngunit ikaw ang ibig ko, ikaw ang pinipili ko.” Ang dula ay isang uri ng panitikan na nahahati sa iilang yugto na maraming
tagpo.Pagtatanghal sa isang tanghalan ang pinakalayunin ng dula.
“Anong mayroon sa akin, bakit ako ang pinili mo?” May mga bahagi ang dula tulad ng mga sumusunod:
“Di ko rin alam. Ang tanging alam ko lamang ay ito ang ibinigay ng pagkakataon sa  Yugto – ito ang bahaging pinanghahati sa dula. Inilahad ang tabing bawat
akin. Ikaw ang aking nakita. Kaya naman pagbigyan mo na ako. Hindi naman ibig yugto upang makapagpahinga ang mga natatanghal gayon din ang mga
sabihin na pumayag ka at pakakasal na tayo.” manonood.
 Tanghal – pagbabago ng ayos ng tanghalan na ipinanghahati sa yugto.
(Di pa rin makapaniwala sa bilis ng mga pangyayari) Di ko malaman kung ano ang
 Tagpo –paglabas-masok ng mga tauhan na gumaganap sa tanghalan.
dapat kong sabihin sa iyo. (Nag-aalangan) Pero… sige na nga.”
(https://www.myph.com.ph/2011/09/dula.html#.XsqaHf8zbIU )
“Salamat sa iyo, ako’y labis mong pinaligaya. Asahan mong hindi ka magsisi sa
iyong desisyon.”
(Nahihiya at halos di makapagsalita si Borte) “Paano na ngayon?”
Isaisip:Gawain 2: Pagnilay-nilay
Ibigay ang kaisipang nabuo mula sa Mahalagang Tanong sa tulong ng
“Siyempre tuloy pa rin ang buhay natin. (Masuyo ang pagkakatingin kay Borte) pero
Caravan at Concept Map.
darating ang panahon na tayo’y mamumuhay sa iisang bubong. Magkatuwang na
1. Paano mabisang makabubuo ng pahayag o diyalogo ng dula?
Aarugain ang ating mabubuting anak.”
“Matagal pa iyon,” sagot ng batang babae.
“ Oo, pangako babalikan kita pagkatapos ng limang taon. Halika puntahan A. B. C.
natin si Ama.” (Kukunin ang kamay ni Borte.)
Magkahawak kamay na naglalakad sina Temujin at Borte sa paghahanap sa
amang si Yesugei na kanilang makikita na nakatunghay sa ilog.
Ama!” tawag ni Temujin sa ama.
(Mapapaharap at magpapalipat-lipat ang tingin ni Yesugei sa dalawa pati sa Bakit naging mabisa ang dula
kanilang kamay) “Anong…Sino siya…Bakit?”, takang tanong ng ama. sa paglalarawan sa
2.
“ Ama, siya po ang babaing napili ko. Si Borte.” karaniwang buhay ng tao?
“Magandang hapon po. Kumusta po kayo?”
“Pero…” (Agarang magsasalita si Temujin) “Paumanhin po sa pagdedesisyon ko
nang di nagpapalam sa inyo pero buo po ang loob ko sa aking ginawa. Sana’y
Aralin 8: Pagsusuri ng Dula batay sa Pagkakabuo at
Elemento Nito
maunawaan n’yo po ako.”“Ganang desidido ka na, sino ba ako para di-sumang-ayon
Nasusuri ang binasang dula batay sa pagkakabuo at mga elemento nito. (F9PB-
sa iyong kagustuhan. Ang iyong buhay naman ang nakataya rito. (Matiim na
IIg-h-48)
titingnan si Borte) Okay lang ba sa iyo?” Subukin/Tayahin-Panuto:I Piliin ang tamang sagot mula sa pagpipilian.
“Opo!’ Isulat sa sagutang papel ang titik na may tamang sagot.
“Kung gayon, halina kayong dalawa at kausapin natin ang mga magulang 17 mo Borte.”
Matapos makipagkasundo sa mga magulang ni Borte, ang mag-ama ay naglakbay 1. Ito ang tawag sa mga taong di makakakita ng mga bagay sa
pauwi sa kanilang dampa sa malayong nayon ng Mongolia. (Si Temüjin ay si paligid. a. bulag
Genghis b. pipi c. bingi d. pilay
2. Kapag ang isang tao ay pagod, ano ang pinakamainam niyang gawin?
(Mula sa Panitikang Asyano 9 Modyul ng Mag-aaral sa Filipino, a.tatakbo b. magpahinga c. lalangoy d. iiyak
Kagawaran ng Edukasyon ng Republika ng Pilipinas)
 3. Ito ay hango sa salitang Griyego na “drama” na nangangahulugang gawin.
a.awit b. dula c. epiko d. tula
4. Sila ang kumikilos at nagbibigay-buhay sa dula.
a. tauhan b. tagpuan c. director d. iskrip
Suriin
PLOP! CLICK!
5. Gaya ng ibang panitikan, karamihan sa mga dulang itinatanghal ay
(Dobu Kachiri)
hango sa _
(Akdang tinalakay ni Mr. Galcoso Alburo sa Pagsusuring Pampanitikan)
a. walang –buhay b. totoong-buhay c. kathang-isip d.iskrip
(Piling eksena ng dula)
Nagdaraan: (Sa mga manonood). Hindi ko inaasahan ang swerteng ito. Tuwang
II. Suriing mabuti ang larawan na makikita mo. Anu-ano ang tuwa ako.
kaya
mong gawin kung sakaling mayroong isang taong bulag na Koto: Ano kikuichi? Nakahanda ka na ba? Walang sumasagot? Hindi ko ito
nagnanais na matulungan ng taong nasa paligid niya at isa maintindihan. Ki-kui-chi! Na-sa-an ka!!!!?
kana roon. Isulat sa patlang ang nabuo mong sagot. ( 5 puntos) Kikuichi: Na-ri-to a-ko!!!!
Koto: Bakit di mo pa ako buhatin patawid?

Tuklasin-Handa ka na ba? Kikuichi: Pero kabubuhat ko lang sa inyo!!!!

Maliban sa panonood, alam kong mas lalong masisiyahan ang isang katulad mo na
ikaw mismo ang gaganap sa pagsasadula ng akdang binasa mo. Ito ay sa
kadahilanang mas mainitindihan mo nang lubos ang papel na ginagampanan ng
tauhan sa dulang binasa mo.
Gawain 1: Panuto: Suriin ang bawat diyalogo at sabihin kung ito ay
TAMA o MALI.
Isulat sa patlang ang tamang sagot.
_______1. Ang pagtulong sa kapwa ay nakapagdudulot ng kasiyahan sa puso.
_______2. Dapat may kapalit ang bawat tulong na ibibigay mo sa kapwa.
_______3. Ang malaking pagkakamali sa desisyon ng tao di pagkakaroon ng tiwala
nito.
_______4. Mananatiling mahinahon kung may di inaasahang darating na problema
na may
koneksyon sa iyong malapit na kaibigan.
_______5. Iwasang mag-isip nang masama sa kapwa.
18
Koto: kabubuhat mo lang sa akin? Pero naghahanda pa lang ako. Hindi mo pa ako
nabubuhat. Ang hayop na ‘yon mag-isa palang tumawid.
Kikuichi: (Magmamadaling tumawid sa pinanggalingan) Kailan kayo tumawid na muli
rito amo?
Koto: Kailan? Aba’t walang-hiya tong taong ito. Umaayaw na yata. Madali ka’t
buhatin mo na ako agad.
Kikuichi: Hindi ko maintindihan ito. Di bale, tatawid na lang ako uli. Kumapit na kayo
sa likod ko.
Koto: Huwag kang magalaw.
Kikuichi: Lalakad na ako nang painot-inot. Mukhang napakalalim dito.
Koto: Basta mag-ingat ka at huwag kang masyadong magalaw.
Kikuichi: Opo, opo. Ang lalim naman nito! Naku! Tulungan ninyo ako saklolo!

Gawain 2: Panuto: Isulat sa loob ng larawan ang elemento ng dula Pagyamanin-Panuto: Bilugan ang titik na may tamang sagot.

Nagdaraan: (Sa mga manonood). Hindi ko inaasahan ang swerteng ito. Tuwang
tuwa ako.
Koto: Ano kikuichi? Nakahanda ka na ba? Walang sumasagot? Hindi ko ito
maintindihan. Ki-kui-chi! Na-sa-an ka!!!!?”
 1. Ano ang damdaming namayani sa puso ng nagdaraan?
a. malungkot b. natutuwa c. galit d. nagulat
2. Ano ang kasalungat ng swerte?
a. lungkot b. saya c. malas d. pagod
3. Sino ang tinatawag ni Koto?
a. amo b. kapitbahay c. Kikuichi d. nagdaraan
4. Ano ang damdaming namayani sa puso ni Koto noong tinawag na niya si
Kukuichi?
a. lungkot b. nataranta c. nasiyahan d. pagod

Kikuichi: Pero kabubuhat ko lang sa inyo!!!

Koto: kabubuhat mo lang sa akin? Pero naghahanda pa lang ako. Hindi mo pa
ako nabubuhat. Ang hayop na ‘yon mag-isa palang tumawid.

5. Ano ang ibig sabihin ng kabubuhat?

a. tapos nang binuhat b. kahapon pa binuhat c. ngayon lang binuhat d.
noong isang araw pa binuhat
6. Ano ang nararamdaman ni Kikuichi habang siya ay nagsasalita?
a. galit b. naguguluhan c. natatakot d. nasisindak
7. Ano ang ibig sabihin ng painot-inot?
a. dahan-dahan b. magmadali c. titigil d. tatakbo
8. “Koto: Basta mag-ingat ka at huwag kang masyadong magalaw” Ano ang
ipinapakitang kaugalian ng pangungusap na ito?
a. nagmamagandang-loob b. nagbigay-galang c. nagpapa-alala
d.pinagalitan
9. Ang pagsasabi ng po at opo ay tanda ng_____________.
a.pagmamahal b. pagbibigay-galang c. pagnanais d.pagkalungkot
10. Kung sakaling ikaw ang makakita kay Kikuichi na humihingi ng saklolo,ano
ang iyong gagawin?
a.hindi mo siya papansinin b. tutulungan mo siya c. iiyakan mo siya
d. batuhin mo siya
19