KABANATA 11

SA HONGKONG
AT MACAO, 1888
 PAGBISITA NI RIZAL SA HONGKONG

Tinutugis ng mga makapangyarihang kaaway, napilitan si Rizal na umalis sa

bansa sa pangalawang pagkakataon noong Pebrero 1888.

Mga Dahilan ng Muli at Pilit na Pagalis ni Rizal

1. Ang mga problema at hinaing na nakalap ni Rizal sa mag taga-

Calamba ukol sa asyenda na mga Dominikano sa Calamba ay nagdulot
ng kapahamakan para sa kaligtasan ng kanyang pamilya at mga
kaibigan. Tinulungan niva ang mga taga-Calamba para sa
imbestigasyon ni Gobernador-Heneral Terrero ukol sa mga asyenda ng
mga prayle.
MGA HINAING:
A. Ang buong

bayan ng Calamba ay sakop ng asyenda ng mga Dominikano.
Asyenda- nagsisilbing pangunahing pang-ekonomikong taga pagtaguyod ng
pamahalaang kolonyol sa Pilipinas.
- dito rin matatagpuan ang mga mahahalagang pananim ng kapuluan tulad ng palay
at asukal.
Dominikano- ay isang pangkat relihiyosong nag mamay-ari ng mga malalawak na
lupaing pansakahan.
B. Ang kinitang tubo na mga Dominikano ay patuloy na tumataas dahil sa pabigla-biglang
pagtaas ng upa sa mga inquilino at kasama.
Tubo-kita
Inquilino-ang nagpapaupa o nagbebenta ng mga lupang ibenenta sa kanila ng mga
prayle.
Kasama o Aparcero- mga magsasaka
C. Hindi nagbigay ni kusing ang mga Dominikano para sa paghahanda ng piyesta ng bayan,
pagpapaaral sa mga anak ng mga inquilino at kasama at sa pagpapaunlad ng agrikultura.
Kusing- kaunting halaga
D. Ang mga kasama na siyang naghirap na magsaka sa mga lupain ng asyenda ay nawalan
ng lupa sa mababaw na kadahilanan.
E. Mataas ang mga ipinataw na interes sa mga kasama sa hindi agad pagbabayad na upa
at kapag hindi nababayaran ang upa ay kinukumpiska ng mga may-ari ng asyenda ang mga
kalabaw, mga kagamitan pati bahay ng mga kasama.

2. Mas madaling kalabanin ang mga kaaway ni Rizal kung siya ay wala sa Pilipinas kung saan
nanganganib ang kanyang buhay at ng kanyang pamilya.. Mas maigi din niyang maisusulong ang
mga reporma para sa Pilipinas kung siya ay nagsusulat sa ibang bansa. Mahihinuhang sa
Calamba sinimulan ni Rizal ang ideya sa pagsulat ng ikalawa niyang nobela, El Filibusterismo.

Pagkaraan ng anim na buwan sa pinakamamahal na Calamba, nilisan ni Rizal ang Maynila

patungong Hong Kong.
May sakit siya noon at nalulungkot habang tinatawid ang maalon na Dagat ng Tsina.
Hindi siya nakababa sa barko nang sandaling tumigil ito sa Amoy noong Pebrero 7.
- Amoy- na ngayon ay tinatawag nang Xiamen
 Mga dahilan kung bakit hindi bumaba si rizal sa unang pag hinto ng
barkong Zafiro sa Amoy
1. Hindi mabuti ang kanyang pakiramdam
2. Malakas ang ulan noon, at
3. Narinig niyang marumi ang lungsod
Sa Hong Kong, tumuloy si Rizal sa Otel Victoria. Malugod siyang sinalubong ng mga
Pilipinong residente na sinasabi ring mga Pilipinong takas mula sa Marianas na hinuli ng
mga Espanyol noong 1872, kabilang sila;
1. Jose Maria Basa (abogadong tumakas sa Marianas at biktima ng terorismo ng Espanya
ng 1872)
2. BalbinoMaurico
3. Manuel Ynarte (anak ni Francisco Ynarte, alkalde mayor ng Laguna)
Jose Sainz de Varanda - isang opisyal na Espayol na sumusubaybay o nagmamanman kay
Rizal sa Hongkong.
Pebrero 16, 1888 - sumulat si Rizal kay Blumentritt para ipahayag ang mga hindi
magandang nangyayari sa kanya
Sa araw din na iyon, isinulat ni Rizal ang "Ang Hong Kong", ayon kay Rizal ang
Hong Kong daw ay "malit ngunit malinis na lungsod. Maraming Portuges, Hindu,
Ingles, Tsino at Hudyong nainirahan dito. May mga Pilipino rin at karamihan ay
naipatapon sa Marianas Islands noong 1872. Sila ay mahihirap, mababait at
mahiyain at mga dating mayayamang mekaniko, industriyalista, at
namumuhunan."

PAGBISITA SA MACAO
Pebrero 18 -si Rizal, na sinamahan ni Basa, ay lulan ng barkong Kiu-Kiang patungong Macao.
(Pic Ng barking KiuKiang patungong Macao) Sa dalawang araw niya sa Macao, binisita ni
Rizal ang teatro, kasino, katedral, simbahan, pagoda, harding botanikal, at basar Nakita rin
niya ang bantog na Groto ni Camoens, pambansang makata ng Portugal.
Pebrero 19 -nakita niya ang isang prusisyong Katoliko, kung saan ang mga deboto ay nakasuot
ng damit na asul at lila at may hawak-hawak na kandilang walang sindi.
Pebrero 20 - bumalik sina Rizal at Basa sa Hongkong muli'y lulan ng KiuKiang
 Mga Karanasan sa Hong Kong
1. Maingay na selebrasyon ng Bagong Taon ng mga Tsino na nangyari mula ika-11
ng Pebrero (Sabado)hanggang ika-13 (Lunes).
2. Maingay na teatrong Tsino, na may maingay na manonood at maingay na
musika. Sa sining pandrama ng mga Tsino, natuklasan ni Rizal ang mga
sumusunod: • lalaking tila nakasakay sa isang patpat
• aktor nagtataas ng binti •ang babaing ikakasal, at
• lalaking may hawak ng panghagupit
3. Ang salu-salong lauriat kung saan ang mga pamanhin ay pinagsisilbihan ng
iba't ibang putahe.
4. Ang Ordeng Dominiko ang pinakamayamang ordeng panrelihiyon sa Hong
Kong.
5. Sa mga sementeryo sa Hang Kang na sa mga Protestante. Katoliko, at Muslim,
yang sa mga Protestante.
 Paglisan sa Hong Kong.
Pebrero 22, 1888 -nilisan ni Rizal ang Hong Kong lulan ng
Oceanic, barko ng Estados Unidos. Ang kanyang destinasyon ay
Japan.

Protestanteng Misyonero
nanirahan sa Tsina -27 taong gulang at marunong Ng wikang
tsino
"mabuting tao"
 KABANATA 12
ROMANTIKONG
PAGBISITA SA JAPAN,
1888
Dumating si Rizal sa Yokohama Si Rizal sa Tokyo
Jusn Perez Caballero

Kalihim ng Legasyong
Tumuloy siya sa Otel Espanyol.
Binisita niya si Rizal at
Grande noong Pebrero inanyayahan siyA nito na
28, 1888. doon na lamang tumuloy sa
Legasyong Espanyol at
tinnaggap niya ito.
Sa liham ni Rizal kay Blumentritt,
Tumuloy siya sa Otel
inilarawan niya si Juan bilang “bata,
Tokyo noong Marso 2-7.
edukado, at mahusay na manunulat” at
Sumulat siya kay “karapat-dapat na diplomatang marami
Propesor Blumentritt: nang narrating sa paglalakbay.”
Hindi marunong si Rizal sa wikang
Hapon. Para maiwasan ang ganitong
kahihiyan: nagpasya si Rizal na pag-
s an g a nt a s ng aralan ang wikang Hapon. pinag;araln din
"Mas mata a
a T o ky o , kaysa
pamumuhay s d at
niya ang draman Hapon (kabuki) , sining,
. M ala la p a
sa Paris musika at judo.
n g m g a ka ls ada."
malalaki a
Si Rizal at ang mga Musikero ng Tokyo
3. Ang magagadang damit at simpleng halina ng
Narinig ni Rizal ang mga haponesa.
banda ng Tokyo na 4. Kakaunti ang magnanakawsa Japan kaya
tumutugtog ng isang naiiwangbukas ang kanilangmga bahaykahit
klasikal na musika ni umaga o gabi, at sasilid ng otel ay maaaring
Strauss. Nalaman ni mag-iwan ng pera saibabaw ng mesa.
Rizal na sila ay mga 5. Bihira ang mga pulubisa mgakalsada ng
lungsod, di gaya sa Maynila at iba pang lungsod.
Pilipino.
Mga Impresyon ni Rizal sa Japan
1. Ang kagandahan ng bansa—
mgabulaklak, kabunduka, batis,
at magagandangtanawin nito.
2. Ang kalinisan, pagiging Ang hindi niyanagustuhan sa Japan ay ang popular
natransportasyon ng mgahapon natinatawag na “rick-
magalang, at kasipagan ng mga
shaw”, na hinihila ng mga kalalakihan. Hindi
hapon. niyamatanggap dahil para daw inupahanito katulad ng
isang kabayo.
Pakikipagromansa kay O-Sei-San
Tumuloy si Rizal sa Legasyong
Espanyol sa distrito ng Azabu ng
Tokyo, nakita ni Rizal na naparaan
ang isang magandang Haponesa.
Ang dalaga ay si Seiko Usui o O-Sei-San (tawag
ni Rizal sa dalaga) .Tinulongan siya ng isang
hardinerong Hapon para makilala ni Rizal ito.
Inilarawan ni Rizal si Seiko bilang maganda,
mabighani, mahinhin, at matalino.
Mula noon, araw-araw na silang nagkikita at
binisita ang mga interesanteng tanawin ng
lungsod at magagandang bantayog.
Siya'y naging gabay, tagasalin, at guro ni
Rizal.
Ang ganda at pag-ibig ni O-Sei-San kay Rizal
ay ang muntik ng pagpasya ni Rizal
namanirahan nasa Japan.
Si O-Sei-San para kay Rizal
Noong bisperas ng kanyang pag-alis sa Tokyo, isinulat
ni Rizal sakanyang talaarawan ang kanyang
madamdamin at malungkot na pamamaalam niya sa
magandang si O-Sei-San.
Sayonara, Japan
Abril 13, 1888, sumakay si Rizal sa Belgic, barkong
ingles, sa Yokohama, patungong Estados Unidos.
Malungkotniyang nilisan ang magandang “Land of
cherry blossoms” sa kadahilanan na hindi na niya
makikita ang minamahal niyang si O-Sei-San.
Si O-Sei-San Pagkaraan ng Pag-alis ni Rizal
Nabigo si O-Sei-San sa paglisan ni Rizal dahil
siya ang unang nagpatibok ng kanyang puso.
Ipinagluksa niya ito ng matagal na panahon.
Kinasal lamang ito noong 1897 pagkatapos na
bitayin si Rizal. napangasawa ni O-Sei-San si G.
Alfred Charlton at nagkaroon sila ng isang anak
na babae na nangangalang Yuriko.
Pagtawid sa Pacific Sina Rizal at Tetcho
Sa kanyang paglalakbay
Tetcho Suehero
sa Estados Unidos ay
Isang Hapon na nakasabay ni Rizal
nakatagpo si Rizal sa
sa barko. Siya ay mamamahayag,
barko ang mag-anak na nobelista, at tagapagtanggol ng
sina G. Reinaldo Turner, karapatang pantao .
kanyang maybahay na si Kapwa sila mga lalaki ng kapayapaan
Emma Jackson, kanilang na gumamit ng lakas ng panulat sa
mga anak, at katulong pagtuligsa sa kabuktutan na
nilang tubong nagaganap sa kanilang bansa.
Pangasinan. Itinanong ng Nagtungo sila sa ibang bansa upang
kanilang anak kung kilala doon ipagpatuloy ang kanilang
niya si Richal na sumulat pakikipaglaban para sa karapatan ng
kanilang kabababayan. Kapwa sila
ng Noli Me Tangere at
maayroon na palayain ang kanilang
sinagot niya ang bata na
bansa sa mga mapaniil na pinuno ng
siya si Rizal.
pamahalaan.
 KABANATA 13
PAGBISITA NI RIZAL
SA ESTADOS
UNIDOS, 1888​
► Unang nakita ni Rizal ang AMERIKA noong ABRIL 28, 1888 ngunit
nabahiran ng di magandang impresyon ang pagpunta niya sa lugar na ito. ​
► Sumakay siya ng barko sa NEW YORK patungong INGLATERA.​
► Ang BARKONG BELGIC ang kaniyang sinakyan. Na dumaong sa SAN
FRANCISCO noong ABRIL 28, 1888.​
►Hindi sila pinayagang bumaba ng barko dahil sa kumakalat ng balitang
may EPIDEMYA NG KOLERA sa DULONG SILANGAN kung saan galling ang
mga pasahero ng barko. Kaya KUWARENTENAS sila ng mga amerikanong
awtoridad. ​
►KUWARENTENAS: Paglisolate ng mga may sakit sa mga walang sakit.​
►Ang AMERIKANONG KONSUL(JAPAN) at GOBERNADOR(HONGKONG)
ang nagpatunay na walang Epidemyang Kolera.
►At natuklasan ni Rizal ang tunay na dahilanng pagkukuwarentenas sa
barko ay POLITIKA.​
►645 TSINONG COOLIE ang lulan ng barko.​
► Gusto silang ipalit sa mga PUTING MANGGAGAWA para makuha nila ang BOTO mga
PUTI SA CALIFORNIA.​
► Ngunit ipinagpaliban ng administrasyon ang pagpasok ng mga TSINONG COOLIE.​
► Pagkaraan ng isang linggong pagkukuwarentenas, ang mga pasaherong nasa PRIMERA
KLASE kasama si rizal ay pinayagan ng bumaba ng barko. Samantalang ang mga
pasaherong nasa SEGUNDA AT TERSERA KLASE kasama ang mga HAPON AT TSINO ay
ikinuwarentenas ng MAS MATAGAL NA PANAHON
✓ MAYO 4, 1888 (biyernes ng hapon) ang araw na pinayagan si Rizal na bumaba ng barko.​
✓ Sa OTEL PALACE siya nagparehistro na tinaguriang (PRIMERA KLASENG OTEL) noong
panahon. Sinulat niya sa kaniyang talaarawan na ang isang araw sa OTEL PALACE ay
nagkakahalaga ng $4.​
✓ Ang address ng Otel Palace ay KALYENG STOCKTON, 312.Nakita niya ang GOLDEN
GATE at ayon sa kaniya ang pinakamagandang kalye sa SAN FRANCISCO ay ang KALYE
MARKET.​
✓ Nabanggit rin ni Rizal si LELAND STANFORD Ang milyonaryong SENADOR na kinatwan ng
CALIFORNIA SA ESTADOS UNIDOS Siya ay TAGAPAGTATAG AT TAGAPAGTUSTOS NG
UNIBERSIDAD NG STANFORD.​
✓ Naisaulat niya rin ang KALYE DUPONT sa Chinatown na ngayoy tinatawag ng (ABENIDA
GRANT)​
✓ MAYO 4 hanggang MAYO 6, 1888. Tumigil si Rizal ng 2 araw sa SAN FRANCISCO at ang(
PANGULO NG ESTADOS UNIDOS) noon ay si GROVER CLEVELAND.​
✓ MAYO 6, 1888 (LINNGO) umalis na si Rizal sa SAN FRANCISCO patungong OAKLAND. Sa
OAKLAND sumakay siya ng TREN para maglibot sa lugar.​
✓ Sa SACRAMENTO siya naghapunan sa halagang (75c) at natulog sa kniyang KAMAROTE MAYO
7(LUNES) nagagahan siya sa RENO NEVADA na tinaguriang "pinakamalaking maliit na lungsod sa
buong mundo"at kilala rin sa casino.​
MAYO 8 (MARTES)​
► UTAH(ang ikatlong estadong dinaan nila)​
➤ Nakakita siya ng mga hayop at malilit na bahay aniya niya ang lugar na ito ay malungkot.
Lumipat sila ng tren pagdating sa OGDEN. ​
➤ Nakakita siya dito ng mga BULAKLAK NG DILAW at bundok na nababalutan ng nyebe.​
► At nakita niya rin ang LAWA NG SALT na mas maganada daw sa ibang bagay na nakita niya.​
 Hanggang sa makaratig sila sa DENVER. Kumain siya sa PROVO (75c)
MAYO 9[MIYERKULES]
Nagising si Rizal ng nasa COLORADO na.
Ikalimang estadong dinaan nila
Maraming puno at dumaan sila sa lagusang gawa sa kahoy. Nakakita rin siya ng
PORTERO- isang amerikano ng Pullman car na parang magnanakaw ang itsura.
MAYO 10 (HUWEBES)
Nagising siya ng nasa NEBRASKA na at kapatagan ang lugar na ito
Nadaan din nila ang OMAHA at ito ang pinakamalaking nakita niyang lungsod mula
ng umalis siya ng SAN FRANCISCO.
Nakita niya ang ilog ng MISSOURI (2 beses ang laki sa ILOG PASIG) at 2 1/2 min.
dumaan ang tren ditto hanggang sa narating nila ang ILLINOIS .
MAYO 11 (BIYERNES)
Nasa CHICAGO na sila ng nagising si Rizal .
Napansin niya ang mga (PIGURING INDIAN) sa bawat tinadahan ng tabako sa
CHICAGO.
MAYO 12 (SABADO)
Malapit na sila sa CANADA
Hapon ng Makita niya ang TALON NG NIAGARA na ikinumpra niya pa sa TALON SA
LOS BAñOS (Pagsanjan)
Binubuo ito ng maraming talon
MAYO 13 (LINGGO)
Narating ni Rizal ang NEW YORK at natapos na ang paglalakbay niya sa AMERIKA
3 ARAW siyang namalagi rito at tinawag niyang "MALAKING BAYAN" ang New York.
Humanga siya sa laki at Naging inspirasyon niya ang MONUMENTO NI WASHINGTON
Ginawa ang monumentong iyon para sa pagbibigay parangal sa pinakaunang
presidente ng estados unidos at siya ang tinanghal na "Ama ng Kanyang Bayan"
umiwas sa digmaan, kinitil ang paghihimagsik, at tinanggap ng mga iba't ibang uring
mga Amerikano.
itinatag nia ang sistema ng gabinete at pagpapahayag ng salitang inaugural ng
pamahalaan na ginagamit hangang sa kasalukuyan,
MAYO 16,1888
nilisan niya nag NEW YORK at tumungo sa LIVERPOOL
Sakay ng BARKONG CITY OF ROME: "PANGALAWANG PINAKAMALAKING BARKO
SA BUONG MUNDO, sunod lamang sa GREAT EASTERN"
Masayang masaya si Rizal ng makita ang higanteng STATUE OF LIBERTY sa ISLA
NG BEDLOE ng mapadaan ang kanilang barko sa daungan ng NEW YORK.

MGA IMPRESYON NI RIZAL SA AMERIKA

MAGAGANDANG IMPRESYON
1. MATERYAL NA KAUNLARAN NG BANSA NA NAKIKITANG MALALAKING LUNGSOD,
LUPAING AGRIKULTURAL, MGA UMUUNLAD NA INDUSTRIYA AT ABALANG MGA
PAGAWAAN.
2. ANG ENERHIYA AT PAGPUPURSIGE NG MGA AMERIKANO.
3. LIKAS NA KAGANDAHAN NG BANSA
4. MATATAAS NA ANTAS NG PAMUMUHAY.
5. MGA OPORTUNIDAD PARA SA MABUTING BUHAY PARA SA MAHIHIRAP NA IMIGRANTE.
PANGIT NA IMPRESYON
1. KAWALAN NG PANTAY PANATAY NA PAGTRATO
SA MGA LAHI.
MARAMING
SALAMAT!!
 GROUP 3

SHAMER DACANAY
JENNY ESTEBAN
YEAN CHRISTHYNE MARQUEZ
PRINCESS JELANIE PENEYRA
JOHN FREDERICK QUIAMNO
SHEILLA MAE RIBULTAN