Moduł I

Rodzaje historycznych i współczesnych

kompozycji florystycznych

Wprowadzenie

1. Kompozycje roślinne charakteryzujące poszczególne epoki historyczne

2. Symbolika roślin od antyku do współczesności

3. Rośliny w zwyczajach i obrzędach

4. Społeczno-kulturowe czynniki rozwoju zawodu

Bibliografia

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

1
Wprowadzenie

Od wieków powszechnie wykorzystywano dekoracje roślinne. Niezależnie od okresu

historycznego florystyka stawała się odzwierciedle-
niem panujących trendów, obyczajów i zaintereso-
wań. Rośliny ozdobne umożliwiły ludziom realizację
dwóch potrzeb, a mianowicie kontaktu z naturą przy
jednoczesnym zaspokojeniu potrzeb wyższego rzędu.
Kompozycje florystyczne były sposobem prezentacji
stwarzającym najwięcej kreatywnych możliwości,
które w połączeniu z wiedzą na temat roślin prowa-
dziły do niesamowitych rozwiązań. Z roślinami oz-
dobnymi związanych było także wiele wierzeń za-
równo w Europie, jak i na Dalekim Wchodzie.

Florystyka była i jest obecna w życiu człowieka wła-

ściwie od zawsze, a patrząc na jej historię, wiemy, że
będzie obecna na Ziemi dopóty, dopóki będą na niej
ludzie.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

2
1. Kompozycje roślinne charakteryzujące poszczególne epoki historyczne

Motyw kwiatów pojawiał się w już w starożytnym Egipcie w kapitelach kolumn, w bo-
gatych ornamentach świątyń i domów. Malowidła przedstawiające wnętrza domu zaw-
sze zawierają olbrzymie pęki kwiatów w dekoracyjnych wazonach albo stoły wotywne
pełne kwiatów. Oczywiście najważniejszym kwiatem był lotos. Znany od wieków, cha-
rakterystyczny znak, wręcz symbol Nilu. Wszystkie przedstawienia z czasów Starego
Państwa zawierają kwiat lotosu. Również w okresie Średniego i Nowego Państwa lotos
nie zniknął, mimo że licznie pojawiły się nowe gatunki kwiatów. Kolejną „obowiązkową”
rośliną w starożytnym Egipcie był papirus. Obie rośliny stały się symbolami kwiatów w
ogóle, podobnie jak sykomora drzew. Inne rośliny występujące na malowidłach to: ane-
mon, mak, oset, trzcina, a także chryzantemy i kukurydza.

Pierwszym odnalezionym wizerunkiem roślinnym była róża, odkryta w Konoss na Kre-

cie na „Fresku z Niebiańskim Ptakiem” sprzed 3500 lat. Pierwszy ślad układania kwia-
tów stanowi zaś piaskowa rzeźba wykonana na ścianie sarkofagu, przedstawiająca
człowieka wiążącego girlandy, datowana na pierwszą połowę IV w. n.e.

Od wieków w dorzeczach wielkich życiodajnych rzek z zamiłowaniem uprawiano rośli-

ny i wykonywano z nich dekoracje. W Egipcie, Mezopotamii i Indiach obsadzano rośli-
nami miejsca kultu religijnego, malowano ich wizerunki na ścianach świątyni i pałaców,
zdobiono nimi księgi.

Rysunek 1.1. Chronologia epok historycznych

Sztuka współczesna – od II poł. XX w.

Eklektyzm – XIX w. – I poł. XX w.
Romantyzm – XIX w.
Klasycyzm – XVIII w. – XIX w.

Rokoko – II poł. XVIII w.

Barok – XVII w. – I poł. XVIII w.

Renesans – XV w. – XVI w.

Średniowiecze – V w. –XV w.

Starożytność – do V w.

Źródło: opracowanie własne autora

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

3
W starożytnej Grecji bogowie byli czczeni kwiatami. Posągi Zeusa ozdabiano wieńcami
dębowymi, Afrodyty – różami, Apolla – wawrzynem. Bóg morza Posejdon obdarowywa-
ny był zaś wieńcem z liści selera i gałązką palmową.

W starożytnej Grecji istniały wytwórnie, wyplatanych przez dziewczęta, wieńców z róż

służących do dekoracji stołów. Grecy mieli w zwyczaju zdobić skronie zwycięzców wo-
jennych wieńcami z trawy oraz z liści laurowych i dębowych. Z czasem wieńce z żywych
liści zastępowały liście ze złota, które wyrażały powszechny szacunek. W starożytności
wieszano wieńce na drzwiach domu, w którym mieszkała ukochana kobieta. Niejedno-
krotnie zawierały one złote liście i drogie kamienie, powiązane złotymi i srebrnymi dru-
tami. Taki wieniec był też symbolem narodzin syna.

Gałązkami mirtowymi zdobiono narzeczoną, a także mówcę w czasie wystąpienia. Pod-

czas uczt dekorowano wieńcami głowy biesiadników, aby ochłodzić ich czoła. Materia-
łem do tych wieńców były liście kwiatów: róż, lilii, fiołków i hiacyntów oraz pachnące
gałązki mirtu, tymianku i szałwii.

Sztuka układania kwiatów w naczyniach jest natomiast datowana na VI w. n.e. i rozwija-

ła się niemal równolegle ze sztuką układania kwiatów na Dalekim Wschodzie, nazywa-
nej ikebaną. Pierwszą notatkę przedstawiającą szkice i spisy układów kwiatowych dla
świątyni znaleziono w księdze buddyjskiej z 735 r.. Ikebana zawsze związana była z
buddyzmem, z czasem jednak aranżacje kwiatowe zaczęły zdobić także cesarskie pałace
i bogate domy. Właśnie z wyższych sfer społecznych wywodzili się pierwsi mistrzowie
ikebany, twórcy własnych szkół tej sztuki.

W średniowieczu kwiatami (np. tymiankiem, szałwią, lawendą) dekorowano głównie

świątynie oraz ogrody przyzakonne (tzw. „raje Marii”). Uprawiano tam m.in.: lilie, maki,
róże, krwawniki, goździki, bratki, sasanki, fiołki, lawendę, niezapominajki, zawilce,
pierwiosnki, konwalie, piwonie, irysy, miesiącznice, orliki, szachownice, a z roślin o oz-
dobnych liściach – bluszcze. Symbolika kwiatów odgrywała bardzo duże znaczenie.

W średniowieczu kompozycje często wykonywano z użyciem mirtu, jaśminowca i

bukszpanu. Kwiaty umieszczane w prostych naczyniach oglądane były zazwyczaj z jed-
nej strony. Wykorzystywano naczynia codziennego użytku – dzbany, konwie, wazy, słoje
aptekarskie, najczęściej metalowe – z miedzi, cyny, mosiądzu, czasem z ceramiki. Kwiaty
w średniowiecznej kompozycji układano tak, żeby najwyższe (na przykład lilie) zajmo-
wały tylną część naczynia, a drobne kwiaty i zioła tworzyły dekoracje na krawędzi. Duże
kwiaty były tłem dla małych. Tu też przypomniano sobie o sięgającym starożytności
zwyczaju dekorowania kwiatami nowożeńców.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

4
Girlandy stanowiły ważny element dekoracji średniowiecznych, m.in. w kulturze dwor-
skiej.

Oprócz kościołów dekorowano również domostwa – świeżymi lub suszonymi ziołami,

mającymi znaczenie symboliczne, wróżebne (złocienie, mniszki, nagietki, stokrotki), mi-
łosne (róże, bratki, goździki, niezapominajki, storczyki, lilie, lawenda), przeciw diabel-
skie (pięciornik, ruta, macierzanka, dziurawiec) lub trujące (wilcza jagoda, lulek, mak,
widłak, tojad).

W XVI wieku w renesansie bukiety stawały się bardziej okazałe i pojawiły się w nich
także nowe rośliny – koniczyna, poziomka, stokrotka, mniszek, lilia złotogłów, paproć
skalna, bluszczyk kurdybanek, zatrwian, storczyki i tulipany. Do przypałacowych ogro-
dów wprowadzono migdałowce i drzewa cytrusowe, cedry, oliwki i granaty. Kwiaty za-
częto układać w bogato zdobionych naczyniach ceramicznych oraz w naczyniach szkla-
nych. Motywy roślinne zdobiły także dekoracyjne tkaniny.

Powróciły girlandy kwiatowe (najstarszy motyw dekorowania pochodzący z Egiptu),

uzupełnione owocami, zdobiące wnętrza bogatych domów oraz umieszczane na elewa-
cjach budynków z okazji różnych uroczystości.

Wzory kompozycji kwiatowych zaczerpnięto z kultury antycznej, z której m.in. przyjęto

też jako kanon proporcje ludzkiego ciała. Zgodnie z tymi zasadami kwiaty najwyższe
dwukrotnie musiały przekraczać wielkością wysokość wazonu. Wówczas cała kompozy-
cja zachowywała stan równowagi. Elementy najcięższe i największe znajdowały się na
osi pionowej wazonu, dzięki czemu cały układ zachowywał symetrię. Główny, najwięk-
szy kwiat stanowił punkt centralny kompozycji, jej uzupełnieniem były kwiaty drobniej-
sze, luźno ułożone dookoła. Rośliny nie zasłaniały wazonu, toteż pozostawał on widocz-
ny i podnosił walory estetyczne kompozycji. Z czasem bukiety stawały się coraz bardziej
rozbudowane i bogate.

Pochodzący z Włoch barok panował w kulturze europejskiej od XVII do połowy XVIII w.

Barok to przepych i kolory, obfitość piękna, symetria w kompozycjach. Ulubionymi kolo-
rami baroku były: biały, różowy oraz czerwony. W okresie baroku bukiety stały się cięż-
kie i bogate, podobnie jak naczynia, w których je umieszczano. W tym czasie tworzono
głównie girlandy, festony, dekoracje odzieży i włosów.

Forma kompozycji barokowych była zwarta i ciężka, w kształcie owalu. Bukiety osadza-
no w efektownych, masywnych naczyniach, głównie ciężkich wazonach ze szkła, porce-
lany i kamienia, jak również w kamiennych czy metalowych urnach (te dwa ostatnie
charakterystyczne są dla baroku flamandzkiego i niderlandzkiego). Kompozycje kwia-
towe były symetryczne – trzon bukietu z roślin wysokich i ciężkich (malwy, naparstni-

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

5
ce). Wokół nich koncentrowała się bogata, barwna, zróżnicowana masa kwiatów, dodat-
kowo uzupełniona dekoracyjnymi liśćmi. Uzupełnieniem barokowego bukietu były, tak
jak na przedstawiających je obrazach, ptaszki, ślimaki, motylki, gniazda, muszelki itp.
Kompozycje ustawiano na stołach, parapetach, w zagłębieniach ścian, niszach czy na tle
luster, aby zwielokrotnić efekt.

W barokowych kompozycjach najchętniej wykorzystywano: maki, peonie, lilie, zawilce,

naparstnice, kanny, floksy, róże, dalie, powojniki, rączniki oraz irysy. Stale rósł asorty-
ment roślin ogrodowych. Ogrodnicy, w wyniku licznych krzyżówek, otrzymywali coraz
więcej nowych form roślin o wybujałych, atrakcyjnych kształtach i ciekawych barwach
(mieszańce te nazywano hybrydami).

Wyjściowym materiałem, poza roślinnością rodzimą, były gatunki egzotyczne, przywo-

żone z całego świata. Tulipan przywieziony z Turcji w XVI wieku święcił triumfy w Ni-
derlandach w wieku XVII. W bukietach odgrywał on bardzo ważną rolę. Szczególnie
atrakcyjną cechą tych roślin było rozszczepienie barw i postrzępione płatki (tulipany
papuzie). Cechę tę traktowano jako dodatkowy walor estetyczny kwiatów, co można na
przykład zauważyć na obrazach Jana Breughla.

Symbole vanitas należą do ważniejszych motywów sztuki baroku. Miały mieć moraliza-
torski wpływ na odbiorców sztuki, wskazywać na przemijalność życia i dóbr ziemskich.
Często są to takie elementy jak: trupia czaszka, zgaszone świece, klepsydry i zwiędłe
kwiaty.

W baroku kwiaty symbolizowały witalność i siłę życia, ale kwiaty cięte śmierć. Aspekt
przemijającego życia podkreślano, zestawiając ze sobą rozkwitające i więdnące kwiaty.
Róża, jako kwiat Wenus, symbolizująca przede wszystkim miłość i seksualność w epoce
barku utożsamiana była z próżnością. Mak, znany środek uspokajający, symbolizował
sen i osłabienie w godzinie śmierci, a ze względu na swój czerwony kolor także mękę
Chrystusa. Ryzykowny handel tulipanami w XVII w. przyczynił się do nadania im nowe-
go znaczenia. Tulipany – szczególnie w martwych naturach holenderskich z XVII w. –
stały się symbolem bezmyślności, nieodpowiedzialności i bezsensownego obchodzenie
się z darowanymi przez Boga dobrami. Owoce zaś symbolizowały płodność i obfitość
rozumianą jako bogactwo i sukces. Aby zobrazować ich nietrwałość, często wśród ape-
tycznych owoców umieszczano przejrzałe i gnijące. Owoce jadalne mają swoje specy-
ficzne znaczenia symboliczne. Grzeszność symbolizowały np. jabłka, gruszki, pomidory,
cytrusy, winogrona, brzoskwinie i wiśnie. Symbolem erotyzmu były figi, śliwki, jabłka
lub wiśnie.

Rokoko rozwinęło się ok. 1770 r. we Francji. Dla rokoko charakterystyczna jest orna-
mentyki i specyficzna architektura wnętrz i meblarstwa, którą nie zawsze daje się od-

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

6
różnić od późnego baroku. Jest to styl mniej monumentalny od baroku, bardziej intymny
i delikatniejszy. Pełen dekoracji, ozdób i miękkich linii, bibelotów oraz ornamentów. De-
likatność kwiatów podkreślały postrzępione płatki i chłodna tonacja błękitu połączona z
kolorem żółtym.

Kompozycje kwiatowe były asymetryczne. Rokoko wyróżniała płynność formy i łagod-

ność linii, moda na motywy chińskie i japońskie oraz związki z kulturą dworską, tenden-
cje sentymentalne, sielankowość i wykwintność form. Naczynia przeważnie były szklane
lub kryształowe. W kompozycjach florystycznych wykorzystywano także chińskie wazy.

Najczęściej stosowanymi gatunkami były: maki, goździki, peonie, jaskry, kobea. Ceniono
kwiaty o delikatnych i postrzępionych płatkach, łącząc ich chłodne barwy (błękit) z cie-
płymi odcieniami żółci. Kwiaty pojawiały się na tkaninach, gobelinach i porcelanie.

Klasycyzm rozpoczął się w XVIII w. (Anglia, Francja). W połowie XVIII w. zaczął prze-
kształcać się w neoklasycyzm. W panującej wówczas modzie doceniono lśniące, srebrne
naczynia, w których układano wyszukane, wyrafinowane i eleganckie kompozycje. Epo-
ka ta charakteryzowała się symetrią i prostymi liniami. Takie były też bukiety, które naj-
częściej układano w kształcie trójkąta.

Wszechobecne stały się symbole władzy cesarza (sfinksy, lwy, łabędzie, konie) oraz her-
by rodowe. Powróciło zainteresowanie starożytnością (Grecją i Rzymem) – jako naczy-
nia stosowano alabastrowe urny, porcelanowe patery, mosiężne wazy i rogi obfitości.
Charakterystyczna dla klasycyzmu jest bogata ornamentyka (wzory etruskie), łączenie
kwiatów z owocami (pigwy, winogrona, granaty i figi) oraz duża ilość kwiatów (przy
której liście stawały się niewidoczne). Kolorystyka zdominowana była głównie przez
zieleń, purpurę, czerwień, błękit i róż. Spośród typowych dla tej epoki roślin warto wy-
różnić: róże, lilie, peonie, lilak, narcyzy, zawilce, kłosy zbóż, liście wawrzynu i – po raz
pierwszy –preparowane kwiaty i liście. Faworytą była jednak róża w otoczeniu zieleni.

Romantyzm, epoka XVIII i XIX w., to z kolei czas, w którym rozwinęły się sezonowe,
wielobarwne, wielostronne kompozycje, bez sztywnych form. Umieszczano w bukietach
francuskich pachnące odmiany róż, kwiaty pomarańczy, gardenie czy tuberozy. Trend
służący podkreślaniu kobiecej urody i jej delikatności zyskał również odbicie w bukie-
tach – były to proste formy zdobione wstążkami, pawimi piórami, trawami. Często po-
jawiały się pojedyncze gałązki kwiatów. Powszechnie stosowanymi naczyniami były
kosze i amfory. Tworzono monochromatyczne kompozycje, w których środek był naj-
ciemniejszy, a obrzeża najjaśniejsze.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

7
Biedermeier to nurt w sztuce panujący w latach 1815–1848 r. Powstały wówczas cha-
rakterystyczne bukiety biedermeierowskie, o symetrii promienistej, niewielkie, zwarte,
w kształcie przypominające kopułę, wykończone od dołu kryzą z koronki lub haftu.

Do dziś wiązanka ta jest najczęstszą wiązanka ślubną. Charakteryzuje się ona znajdują-
cym się pośrodku dużym kwiatem piwonii lub róży. Pozostałe drobniejsze kwiaty, np.
zawilce, znajdowały się wokół punktu centralnego. Koniec łodyg – tzw. rączka – owinię-
ta była wstążką. Całość często suszono.

W drugiej połowie XIX w. malarz Hans Makart stał się twórcą i prekursorem mody na
tzw. bukiety makartowskie, na które składały się głównie trawy, liście i pióra. Wpro-
wadził on do układu kwiatowego dużo przestrzeni, kwiaty miały swoje naturalne formy.

Secesja to kierunek artystyczny na przełomie XIX i XX w. Układy kompozycyjne odzy-

skały swobodę, charakteryzowały się wyjątkową dekoracyjnością i miękkością linii.

Stosowano bogato zdobione naczynia ze szkła i porcelany. W kompozycjach chętnie się-

gano po: powoje, lilie wodne, maki, nasturcje, chabry, irysy, pierwiosnki oraz dziewanny.
Często wykorzystywano też kwiaty łąkowe i dziko rosnące w lesie, np. chabry, fiołki,
łopiany i wyki.

W XIX wieku w Anglii powstał styl formalny – klasyczny. Tworzone kompozycje były
ciężkie, bogate, okazałe i najczęściej na planie trójkąta. Wybierano dwubarwne fuksje,
tulipany, naparstnice, bratki oraz goździki. Używano tylko kwiatów rozkwitniętych. Naj-
częściej stosowanymi naczyniami były żelazne urny, ciężkie alabastrowe pojemniki lub
naczynia z ornamentowanej miedzi bądź mosiądzu.

Często kompozycję układano na postumencie. Musiano wówczas używać specjalnego

stelażu, aby prawidłowo wyeksponować bukiet. Stosowano również kwiatowe dekora-
cje strojów – tzw. korsarze, a także złote broszki w kształcie wazoników, do których
wkładano drobne kwiaty. Zaczęto wykonywać dekoracje z roślin suszonych i preparo-
wanych.

Styl modern wprowadza do aranżacji dużo wolnej przestrzeni, nadając im lekkość. Sto-
sowano niewiele kwiatów, czasami same ulistnione pędy i owoce.

Bauhaus dokonał radykalnego przewartościowania poglądów na różne rodzaje sztuki.

Oprócz funkcjonalizmu, który odcisnął trwały ślad w dziedzinach projektowania prze-
strzeni i przedmiotów, artyści Bauhausu wnieśli różne osobiste koncepcje, często odbie-
gające od powszechnego poziomu akceptacji. Programem Bauhausu było dążenie do
jedności estetycznych i technicznych. Potrzeby emocjonalne uznawano za równie ważne
jak pragmatyczne. W projektowaniu uwzględniano biologię, socjologię, psychologię, er-

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

8
gonomię. Bauhaus charakteryzował się używaniem powtarzalnych form, czyli standar-
dowych elementów (prefabrykatów). Elementy te miały być wytwarzane tak, aby umoż-
liwiać tworzenie różnych kombinacji.

W XX w. obserwuje się powrót do natury oraz wzbogacenie asortymentu o roślinny im-

portowane. Ważnym trendem było stosowanie zmodyfikowanych materiałów roślin-
nych, dodatków i akcesoriów. Rozwinęła się technika bukieciarstwa i zaczęły pojawiać
się mody florystyczne. W drugiej połowie XX wieku określenie „bukieciarstwo” zastą-
piono terminem „florystyka”. Zmiana ta związana była z intensywnym rozwojem tej pro-
fesji oraz stylów florystycznych, a także z kreowaniem nowych trendów. Na przełomie
wieków XIX i XX pod wpływem kultury japońskiej, a także sztuki nowoczesnej w Europie
i Ameryce zaczął wykształcać się trwający do dziś styl ekspresjonistyczno-
abstrakcyjny.

Na początku XX w. w Ameryce pojawia się tzw. japoński styl wolny oraz inne style, które
swoje korzenie mają we florystyce azjatyckiej i europejskiej. Szczególnie popularne były
duże, różnobarwne kompozycje umieszczane w tanich naczyniach, często uzupełniane
sztucznym materiałem.

Od XX w. do czasów obecnych charakterystyczne dla florystyki są różnorodność mate-

riału roślinnego oraz rozwój akcesoriów. Współcześnie, oprócz klasycznych form, kwia-
tami dekoruje się ubrania lub z nich się je wykonuje. Kwiaty stanowią element biżuterii i
dekoracji do upinania włosów. Na twórczość florystów miały i mają wpływ rozmaite
kultury (np. japońska czy bogata stylistyka europejska). Florystyka rozwija się dyna-
micznie, ciągle pojawiają się nowe techniki i trendy.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

9
2. Symbolika roślin od antyku do współczesności

Kwiaty uprawiano i użytkowano od dawna. Stosowano je w kuchni, farmacji, posługiwa-

no się nimi jako symbolem, atrybutem, alegorią idei czy religii. Kwiatom na przestrzeni
wieków zaczęto przypisywać uczucia, emocje i nastroje. Utożsamiono je z cechami bo-
gów i żywiołów. Kwiaty budziły zachwyt, a ich uroda, kolory i kształty były utożsamiane
z pojęciem piękna. Symbolika kwiatów zmieniała się na przestrzeni dziejów i jest od-
mienna w różnych obszarach kulturowych.

Wrażliwość, precyzja i wiedza, która towarzyszyła sztuce uwieczniania kwiatów na ob-

razach w minionych epokach jest zdumiewająca i staje się skarbnicą wiedzy na temat
znaczenia rośliny i ich symboliki dla ówczesnego człowieka. Jak bardzo i często zmienia-
ły się treści i znaczenia poszczególnych kwiatów, pokazują między innymi dzieje sztuk
pięknych.

Rośliny malowane, rzeźbione lub tkane towarzyszyły wizerunkom ludzi, bogów, nieba,
ziemi, były też motywem i ornamentem samodzielnym. Kwiat bez względu na gatunek,
rodzaj czy kolor mógł oznaczać zarówno centrum mistyczne, jak i logikę czy symetrię.
Mógł być wyrazem cnoty lub grzechu, przemijania lub trwania, określał miłość ziemską i
niebiańską. Kielich kwiatu pojmowano np. jako zbiornik aktywności nieba.

Każda religia i kultura nieodłącznie związana była z roślinami. Większości z nich przypi-
sano konkretne znaczenie, które od wieków pielęgnowano i przekazywano z pokolenia
na pokolenie. Symbolikę kwiatów jako pierwsi stworzyli starożytni Grecy. Od tamtej
pory floryści wykorzystują tę wiedzę, łącząc dane gatunki, odmiany i kolory w określone
kompozycje roślinne.

Rośliny używane w starożytności do tworzenia wieńców miały swoje symboliczne zna-

czenie. Rozmaryn oznaczał wierność, oliwka – pokój, mirt – miłość, laur i akant – zwy-
cięstwo.

W krajach Dalekiego Wchodu lotos symbolizował przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.

Lotos był również symbolem ładu, harmonii oraz niedoścignionej boskiej doskonałości i
czystości. Kiedy Budda przemawiał, kwiaty leciały z nieba. W Tybecie nadprzyrodzone
właściwości przypisywano miłorzębowi, a w Indiach różanym krzewom zostały przypi-
sane magiczne znaczenia.

Dla Japończyków roślinami szczęścia były: wiśnia, chryzantema, klon, narcyz, piwonia,
mak i kosaciec. Dowodem wielkiej miłości Japończyków do przyrody jest nadawanie
symbolicznego znaczenia pojedynczym roślinom i układom kwiatów w ikebanie (bam-
bus oznacza przyjaźń, chryzantema – żywotność, sosna – trwałość, szczęście i długie
życie, peonia – zdrowie i radość). Symboliczne jest też stadium rozwoju rośliny. Najbar-

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

10
dziej pożądane w kompozycjach są świeże liście oraz pąki i kwiaty na wpół rozwinięte,
które rozwijając się, niosą nadzieję na rozkwit życia. Natomiast kwiaty kończące kwit-
nienie, zasychające liście, łupiny, przekwitające trawy, owocostany przypominają o
przemijaniu i śmierci.

Tabela 1.1. Przykładowe gatunki roślin i ich znaczenie

Kwiat Znaczenie
Syringa (bez) Szczęście
Cyclamen (cyklamen) Bogactwo
Dianthus (goździk) Odwaga
Hyacinthus (hiacynt) Smutek
Convallaria (konwalia) Zgoda
Lilium (lilia) Niewinność
Anthurium (anturium) Egoizm
Tulipa (tulipan) Radość
Narcissus (narcyz) Zazdrość
Źródło: opracowanie własne autora na podstawie Nizińska Warszawa 2008 oraz w Nizińska Warszawa
2004

Kwiaty w chrześcijańskiej Europie były wyobrażeniem niebiańskiej szczęśliwości. Dla

artystów średniowiecza flora stanowiła historię zbawienia. Większość kwiatów stała się
symbolami Boga, Marii, świętych i męczenników.

Bogatą symboliką roślin cechuje się chrześcijańskie średniowiecze, np. konwalia symbo-
lizowała łzy Matki Boskiej stojącej pod krzyżem, a oset ciernie – ból i mękę Chrystusa. W
malarstwie maki symbolizowały sen, a peonie życie. Mucha była atrybutem zła, motyle
dobra, a zarazem przemijania i nietrwałości.

Tabela 1.2. Przykłady chrześcijańskiej i świeckiej symboliki roślin

Kwiat Znaczenie chrześcijań- Znaczenie świeckie
skie
Helianthus (słonecznik) Pokora Bezwarunkowe poddanie
Rosa (róża) Atrybut św. Cecylii, św. Miłość, oddanie
Doroty, św. Rozalii
Dianthus (goździk) Symbol Męki Pańskiej Miłosny flirt, obietnica mał-
żeństwa
Hyacinthus (hiacynt) Żałoba, miłość Boga, który Narodziny życia
zwycięża grzech i śmierć
Convallaria (konwalia) Łzy Matki Boskiej Niewinność

Lilium (lilia) Matka Boska Doskonałość

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

11
 Kwiat Znaczenie chrześcijań- Znaczenie świeckie
skie
Viola (fiolek) Cnota Matki Boskiej, św. Wdowa, asceta, skromność
Fina
Źródło: opracowanie własne autora na podstawie Nizińska 2008 oraz Nizińska 2004

W Holandii o wieku XVII. mówi się, że był złotym wiekiem, pełnym bogactwa, tolerancji,
wolności i wszechobecnej sztuki. Zawód malarza był wysoko ceniony. Największym po-
wodzeniem cieszyły się obrazy przedstawiające dramatyczne kompozycje biblijne, kra-
jobrazy, portrety, sceny rodzajowe, ale nie brakowało wśród nich martwej natury, co
wynikało z wyjątkowego wręcz zamiłowania Holendrów do kwiatów i ich urody.

Holenderskie obrazy nie powstawały na zlecenie wielkich tego świata – królów, arysto-
kracji, duchowieństwa, lecz zwykłych patrycjuszy, mieszczan, kupców i rzemieślników.
Wyznający protestantyzm Holendrzy, ubierający się w ciemne stroje, z jednej strony ce-
nili sobie oszczędność i pracowitość, z drugiej zaś lubili przepych i uczty. Byli skorzy do
zabawy i wielkoduszni. Ich domy wypełniały przedmioty codziennego użytku (tkaniny,
naczynia), ale także obrazy. Kraj ten słynął w całej Europie ze znawstwa i umiejętności
ogrodniczych. W 1587 roku został założony pierwszy ogród botaniczny przy uniwersy-
tecie w Lejdzie. Uniwersytety szczyciły się wysokim poziomem nauk przyrodniczych, a
na obrazach holenderskich panowało piękno, niebywała dokładność, realizm i różno-
rodność przedstawianych gatunków roślin.

Malowane niderlandzkie bukiety nie pozostawały jednak w zgodzie z porami wzrostu i

kwitnienia kwiatów. W naczyniach pojawiały się jednocześnie tulipany, róże, peonie i
hiacynty. Kompozycje umieszczane były w wazonach, które stały na blatach kuchen-
nych, stołach, często w otoczeniu naczyń. Na obrazach możemy odnaleźć wizerunki ga-
dów, motyli, owadów i muszli, które mają swoją symbolikę (np. motyl – przemijanie, gad
– grzech, muszla – życie erotyczne, szklane naczynia – kruchość życia). Sztuka pouczała,
upominała i umoralniała, podkreślała, co jest dobre, a co złe. Rośliny przypominały, że
wszystko przemija. Częstym motywem był oset, który przez kujące liście symbolizował
Mekę Chrystusa.

Piękno roślin symbolizowało dobro, a brzydota – zło. Gady i niektóre owady stanowiły w
kompozycjach kontrast między życiem dobrym i godnym, a tym marnym i przyziemnym.
Rośliny utrwalone na płótnie miały swoją symbolikę zrozumiałą dla ówczesnych od-
biorców. Mak był znakiem snu, a śmierć spoczywała na peoniach – kwiatach, które sła-
wiły życie. Ślimak był często symbolem zmartwychwstania, a hiacynt umieszczony obok
maku oznaczał żałobę. Mucha (symbol zło) przeciwstawiona została motylowi (symbol
dobra), który w innych kontekstach był znakiem przemijania, nietrwałości, czasami zaś
zmartwychwstania (uwalnianie z kokonu).

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

12
W protestanckich kościołach Holandii nie można było przedstawić postaci boskich, dla-
tego często prawdy wiary świadomie ukrywano pod wizerunkami, które pochodziły ze
świata flory i fauny. Symbole te stanowiły swego rodzaju kodeks moralny. Również w
malarstwie pejzażowym można znaleźć ukryte treści, czytelne i oczywiste symbole.

Ukryta w sztuce symbolika roślin nie była obca w innych krajach Europy. Poza Holandią
traciły one swoją pierwotna wymowę. W malarstwie bliższym współczesności „portre-
ty" kwiatów tracą swą dawną symbolikę, podkreślają niekiedy tylko krótkotrwałą urodę
roślin, pokazują uczucia i emocje.

Za najstarszą ozdobną roślinę uprawną uważna jest róża. Pierwsze uprawy róż pojawiły
się już przed trzema tysiącami lat w Persji. Ok. 500 lat p.n.e. chińscy cesarzowie zaczęli
wytwarzać olejki różane. W IV w. p.n.e. w Grecji powstały pierwsze ogrody różane. W
starożytnym Rzymie róże często stosowano do dekoracji stołów, wchodziły w skład
wieńców biesiadnych. Ze względu długą historię uprawy oraz mnogość odmian i kolo-
rów róża posiada bogatą symbolikę.

Tabela 1.3. Znaczenie różnych kolorów róży

Róża Znaczenie
Biała w pąku Za wcześnie na miłość
Biała w niepełnych rozkwicie Niepewność uczuć
Biała w pełnym rozkwicie Osoba obdarowująca jest warta uczucia
Biała i czerwona razem Jedność
Czerwona w pąku Pożądanie
Czerwona w pełnym rozkwicie Stałość uczucia
Żółta w niepełnym rozkwicie Zaprzepaszczone uczucie
Żółta w pełnym rozkwicie Zazdrość
Źródło: opracowanie własne autora

Dawną symbolikę roślin można odnaleźć we współczesnych kompozycjach okoliczno-

ściowych. Zależnie od charakteru okazji kierujemy się wręcz intuicyjnie dawną symboli-
ką i znaczeniem roślin. Bardzo ważne znaczenie ma również kolor kwiatów, który po-
siada własną symbolikę.

Tabela 1.4. Symbolika koloru

Kolor Znaczenie
Czystość, niewinność, bezpieczeństwo, wdzięk, piękno, święto, na-
Biel
dzieja
Błękit Sen, tajemnica, romantyczność
Życie, władza, energia, optymizm, dynamizm, kreatywność, intelekt,
Żółty
również zdrada i fałsz

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

13
 Kolor Znaczenie
Pomarańczowy Podniecenie, ciepło, radość, humor i zabawa
Dostojeństwo, wojna, król, miłość, pożądanie, zmysłowość, namięt-
Czerwony
ność, pasja, kobiecość i przygoda
Delikatność, subtelność, łagodność, dziewczęcość, słodycz, młodość i
Różowy
romantyzm
Zielony Młodość, zazdrość, dostatek, harmonia, ukojenie, spokój i płodność
Źródło: opracowanie własne autora na podstawie Nizińska 2008 oraz Nizińska 2004

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

14
3. Rośliny w zwyczajach i obrzędach

Rośliny zawsze towarzyszyły każdej ważnej uroczystości. Przynoszono je licznie do

świątyń i wykorzystywano w trakcie trwania ceremonii, składania ofiar bóstwom i prak-
tykowania innych obrzędów. Od najdawniejszych czasów wieńce z kwiatów i liści skła-
dane były w świątyniach i na grobach dla uczczenia bogów lub zmarłych. Stanowiły
swego rodzaju symbol nieśmiertelności.

W starożytności w czasie różnych uroczystości (igrzysk, olimpiad, ślubów i pogrzebów)

wieńcami dekorowano również ludzi, zdobiły one czoła mówców w czasie publicznych
wystąpień. W starożytnym Rzymie nagradzano zasłużonych w boju wieńcami z traw
(corona graminea), zwycięzców bitew zaś wieńcami laurowymi. W czasach starożytnych
wieńce wieszano też na drzwiach z okazji urodzin syna bądź w prezencie dla ukochanej.
Narzeczona często ozdabiana była dekoracjami z mirtu. W czasie wielkich uczt wieńce z
liści róż, lilii, fiołków, hiacyntów, tymianku lub szałwii wkładano też przybyłym gościom,
aby te chłodziły im skronie. W starożytnym Rzymie wieńce ozdabiano drogimi kamie-
niami, wplatano w nie złote liście i wiązano złotymi lub srebrnymi nićmi.

Zwyczaj dekorowania wieńcami zachował się do obecnych czasów, zwłaszcza na Wy-

spach Hawajskich, gdzie gościom wręczane są barwne wieńce.

Od wieków składano też kwiaty w ofierze bóstwom. W krajach Dalekiego Wschodu naj-
częściej na ołtarzach Buddy pojawiał się lotos.

Już od średniowiecza doceniano lecznicze i zapachowe walory roślin. W zwyczaju było

palenie kwiatów w czasie różnych obrzędów, w wyniku którego wydzielał się charakte-
rystyczny zapach.

Powszechnie znanym zwyczajem w wielu kulturach było okadzanie konającego dymem

z poświęconych ziół. W tradycji polskiej palono w tym celu wianki z w oktawy Bożego
Ciała lub wiązanki z dnia Matki Boskiej Zielnej.

W polskiej tradycji ludowej wierzono, że roślinny potrafiły też zapowiedzieć czyjąś

śmierć. Na przykład, kiedy jabłoń lub czarny bez rosnący blisko domu zakwitł powtórnie
na jesieni, odczytywano to jako znak, że umrze ktoś z domowników.

Za rośliny odstraszające złe moce uznawano w średniowieczu rutę, macierzankę, dziu-

rawiec i pięciornik.

Florystyka holenderska, belgijska i niemiecka wywierała znaczący wpływ na rozwój flo-

rystyki europejskiej w XX wieku, m.in. na kształtowanie rodzajów kompozycji, stylów i
trendów.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

15
W kulturze i zwyczajach różnych państw powstały charakterystyczne kompozycje flory-
styczne. Polska florystyka znajduje się pod silnym wpływem trendów europejskich, ale
mimo to wyróżnia się swobodą w doborze roślin, kształtów i barw. W kompozycjach
tych stosuje się wiele gatunków i odmian roślin, ułożonych starannie, z wykorzystaniem
wielu dodatków roślinnych i nieroślinnych. Charakterystyczne są naczynia ceramiczne
lub szklane, bogato zdobione. Na uwagę zasługuje również florystyka hiszpańska, o
kompozycjach bardzo luźnych i transparentnych. Charakteryzuje się ona doborem roślin
kwitnących w jednym kolorze i umieszczeniu ich w naczyniu w taki sposób, że w środku
bukietu pozostawiona jest wolna przestrzeń. Natomiast kompozycje w stylu skandy-
nawskim sporządza się w kilku pojemnikach, których zestawienie tworzy dopiero zwar-
tą całość.

Dekoracje florystyczne nieodłącznie związane są ze ślubem. Już w średniowieczu wian-

kami dekorowano parę młodą. Mirt był symbolem miłości i atrybutem Afrodyty w staro-
żytności. Z mirtu robiono wieńce i dekorowano wejście do domu, a także inne miejsca
towarzyszące ceremonii zaślubin.

Na przełomie średniowiecza i odrodzenia pan młody nie był już ozdabiany wieńcem, a
panna młoda zamiast niego miała wpięty we włosy tzw. diadem lub koronę. Mirtowymi
gałązkami z rutą i rozmarynem często dekorowano ramiona dziewczyn, ich talię, welon i
suknię. Symbolem miłości i wesela oraz sposobem na uniknięcie złych duchów było za-
bieranie do ślubu bukiecików z roślin przyprawowych. Pogańskim obyczajem, który
przetrwał do dziś, jest sypanie przez dzieci płatków kwiatów, co ma zapewnić przychyl-
ność bogów płodności. W II połowie XIX w. pojawiły się bukiety ślubne. Przygotowywa-
no je zawsze z białych kwiatów, a zielenią towarzyszącą był głównie mirt. Od XIX w. do
lat siedemdziesiątych XX w. w wiązankach ślubnych znajdowały się głównie goździki,
róże, konwalie, kamelie, jaskry, lilie, niezapominajki, zawilce, cantedeskie, frezje, fiołki i
storczyki. Później wprowadzono do wiązanek gerberę i anturium.

Dekoracje pogrzebowe służą zaś okazaniu czci zmarłym, wyrażeniu żalu i smutku. Od
tysięcy lat kwiaty były obecne podczas ceremonii pochówku.

W starożytnym Egipcie pozostawiano niewielkie wieńce w grobowcach i piramidach.

Pierwsze wieńce pogrzebowe powstały najprawdopodobniej ponad czterdzieści wieków
temu. Wieniec pochodzi od girlandy, najstarszej ze znanych form dekoracji kwiatów i
zieleni. Ludy pierwotne ozdabiały girlandami myśliwych. W starożytnej Grecji i Rzymie
tworzono ozdobne sznury z kwiatów i roślin leczniczych. Girlandą można ozdobić trum-
nę, ołtarz, grobowiec, krzyż. Wieniec jako zamknięta girlanda jest symbolem nieśmier-
telności duszy, ciągłości życia, nadziei, wiary i kontynuacji życia po śmierci. W większo-
ści krajów wieniec ma kształt koła lub owalu.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

16
Rożne kompozycje florystyczne dotyczą różnych świąt sakralnych oraz świeckich uro-
czystości, takich jak dożynki czy walentynki.

Specjalne miejsce zajmuje florystyka komunijna, która kojarzy się z komunijnym wia-
nuszkiem, symbolem życia. Do wianuszka wybiera się pojedyncze chryzantemy, goździ-
ki, róże, szafirki, frezje, stokrotki, konwalie, hiacynty, azalie.

Symbolem adwentu jest wieniec adwentowy, umieszczany pod sufitem, na ścianie lub
na stole. Składa się z czterech czerwonych świec symbolizujących siłę życiową i światło.
Zielone gałęzie cisa, żywotnika, ostrokrzewu, jałowca, bukszpanu, jemioły, z których był
wykonany wieniec chroniły domostwa przed złem. Do wieńca dodawano owoce (symbol
odnowy i życia), kwiaty, orzechy, słomę, przyprawy.

Bogatą symbolika towarzyszy również kompozycjom bożonarodzeniowym i wielkanoc-

nym. Boże Narodzenie obchodzone jest przez chrześcijan od IV w. n.e. Jedną z najstar-
szych dekoracji świątecznych jest girlanda. Z nocą wigilijną związane były różnego ro-
dzaju wierzenia, legendy i symbole. Urodzaj i dobrobyt miał być zapewniony przez
umieszczenie w kącie domu snopa ze zbóż, a także siana pod obrusem. Zielone drzewko
lub gałąź jest symbolem życia, zdrowia, radości, sił witalnych.

W krajach śródziemnomorskich była to gałąź laurowa lub oliwna, w Europie Środkowej i

Północnej drzewo iglaste, gałąź derenia lub jemioła, na Kaukazie przybrana klejnotami
gałąź bukszpanu. We Francji, Szwajcarii i Anglii wieszano pod sufitem małe, wiecznie
zielone drzewko przybrane owocami i kolorowym papierem. W Polsce świeże gałęzie
świerkowe, jodłowe lub sosnowe przybijano do drzwi, płotów i furtek, a małe iglaste
drzewka ustawiano przed domem. Łamano z nich gałęzie, a w wieczór wigilijny skrapia-
no nimi stół i izbę. Choinki znane były w Niemczech od XV w., a do Polski dotarły w cza-
sie zaborów. Dekorowano je ciastkami, piórkami, cukierkami. Każda ozdoba na drzewku
świątecznym miała swoje znaczenie symboliczne, np. jabłka i orzechy wróżyły zdrowie i
urodę.

W Niedzielę Palmową chrześcijanie zanoszą do kościołów gałązki zieleni, pędy z „ba-

ziami” symbolizujące radość i odrodzenie natury. W plamie wielkanocnej możemy zna-
leźć również inne symbole nieśmiertelności, np.: bukszpan, żywotnik, suszone kwiaty,
trawy i mchy. Dawniej zatykano poświęcone palmy na szczycie domów, wierzono bo-
wiem, że ochronią dom przed piorunami i pożarami. Poświęconymi palami uderzano
siebie wzajemnie i kropiono nimi bydło, aby zapewnić pomyślność. Palma w domu
chroni od chorób i zła.

Wielkanocne jajko używane w kompozycjach jest oznaką życia i płodności. Chrześcijanie

przypisali mu symboliczne znaczenie zmartwychwstania. Jest ono ozdabiane na wiele

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

17
sposobów: malowane, oklejane, rzeźbione. Charakterystyczne barwy dla Wielkanocy to
zieleń, żółty, błękit, róż. W tym czasie tradycją jest również zanoszenie do poświęcenia
do kościoła tzw. święconki – udekorowanego koszyczka wiklinowego. Dekoracjami
świątecznymi przyozdabia się mieszkania, sklepy, miejsca użyteczności publicznej.
Szczególną uwagę poświęca się dekoracji stołu świątecznego.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

18
4. Społeczno-kulturowe czynniki rozwoju zawodu
W Europie układaniem kwiatów zajmowali się ludzie świeccy, w starożytności zaś
głównie niewolnicy. Na Dalekim Wschodzie początkowo osobami zajmującymi się bu-
kieciarstwem i florystyką byli duchowni, a później także osoby świeckie. Byli oni trak-
towani jak artyści.

Sztuka Dalekiego Wschodu znacząco podkreślała rolę osób zajmujących się układaniem
kwiatów. Ikebana jest związana z buddyzmem, więc prekursorami byli mnisi. Aranżacje
kwiatowe ikebany oprócz świątyni, z czasem zaczęły zdobić także cesarskie pałace i bo-
gate domy. Właśnie z wyższych sfer społecznych wywodzili się pierwsi mistrzowie ike-
bany, twórcy własnych szkół tej sztuki

Definicje pojęć: ,,bukieciarz”, ,,kwiaciarz”, ,,florysta”, florystyka”

W polskim ujęciu encyklopedycznym florystyka to znajomość świata roślinnego, botani-

ka, systematyka, roślinoznawstwo. Czynione są próby, aby wprowadzić tę definicję do
Słownika Języka Polskiego w zupełnie innym znaczeniu. Na świecie florystyka to sposób
na artystyczne podawanie kwiatów, aranżacje wnętrz roślinami, umiejętne postępowa-
nie z materiałem roślinnym i przedłużanie trwałości roślin ciętych oraz pielęgnacja do-
niczkowych.

Florystyka [niem. < łac.] to dział botaniki zajmujący się inwentaryzacją flory. Zajmuje
się on ustalaniem dla poszczególnych obszarów spisu jednostek systematycznych (np.
gatunków, odmian) z podaniem ich stanowisk. Obecnie florystyka jest nauką podstawo-
wą w badaniach fitosocjologicznych i fitogeograficznych, a poznanie flory danego obsza-
ru stanowi podstawę racjonalnego zagospodarowania środowiska geograficznego. Flo-
rystyką jest nazywana także sztuka układania kwiatów (bukieciarstwo).

Termin florystyka oznacza sztukę układania bukietów z kwiatów w taki sposób, aby w
pełni wykorzystać ich walory estetyczne. Osobę wykonującą te czynności zawodowo
nazywa się florystą. Nazwa tego zawodu pochodzi od słowa „flora” oznaczającego w sta-
rożytnym Rzymie boginię kwiatów.

Floryści zajmują się tworzeniem dekoracji roślinnych, od niewielkich kompozycji do

rozwiązań przestrzennych, podnoszących estetykę otoczenia. Zajmuje się także wizualną
oprawą uroczystości i imprez oraz kompleksową dekoracją wnętrz, stosując rośliny oz-
dobne cięte i doniczkowe. W swojej pracy wykorzystują zasady kompozycji plastycznej,
wiedzę dotyczącą sposobów zagospodarowania przestrzeni oraz dekoracji wnętrz.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

19
Zawód – florysta

W Polsce w latach osiemdziesiątych zawód florysty nie był znany. W tamtych czasach
osoby prowadzące działalność związaną z kwiatami najczęściej sprzedawały goździki,
gerbery i róże. Dopiero z biegiem lat na rynku pojawiły się firmy, które wprowadzały
nowe technologie, co spowodowało, że w kwiaciarniach można było kupić nowe gatunki
roślin. Widoczny postęp pomógł w wyodrębnianiu nowych zawodów. Jednakże, dopiero
w 2002 roku Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej uwzględniło florystę i bukieciarza
w klasyfikacji zawodów. Pierwszy z nich włączono do grupy sprzedawców działalności
artystycznej, a drugi do grupy sprzedawców i demonstratorów.

Florystyka dzięki staraniom środowiska florystycznego wpisana została do klasyfikacji

gospodarczej, w grupie zawodów plastycznych i pokrewnych. Kształcenie florystów od
momentu wprowadzenia do szkół odbywa się na poziomie szkoły policealnej.

Florysta od dawna jest zawodem wpisanym do klasyfikacji zawodów, a podstawa pro-

gramowa została opracowana w 2007 roku.

Florysta jest specjalistą w zakresie kreatywnego tworzenia dekoracji roślinnych różne-

go typu. Do głównych zadań florysty należą: opracowywanie projektów dekoracji ro-
ślinnych, tworzenie różnych form kompozycji roślinnych, przygotowywanie komplek-
sowego wystroju wnętrz oraz otwartej przestrzeni z użyciem materiału roślinnego,
prowadzenie firmy florystycznej.

Zawód florysty wymaga interdyscyplinarnego przygotowania – począwszy od strony

historyczno-estetycznej dekoracji, wiedzy o stosowanych materiałach roślinnych i tech-
nicznych, aż po szeroki zakres wiedzy i umiejętności niezbędnych do tworzenia projek-
tów dekoracji roślinnych na różne okazje oraz do ich realizacji. Florysta posiada wiedzę i
umiejętności pozwalające na założenie i prowadzenie małej firmy usługowo-handlowej.

Florysta, obok świadczonych usług w zakresie aranżacji roślinnych, może prowadzić

działalność handlową obejmującą asortyment roślin, materiałów dekoracyjnych, naczyń
i pojemników, podłoży kwiatowych itp.

Typowe stanowiska pracy:

 młodszy florysta,
 florysta,
 mistrz florystyki.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

20
Wykaz zadań zawodowych:

 planowanie i organizowanie pracy własnej (w tym prowadzenie działalności go-

spodarczej) i podległych pracowników,
 organizowanie zaopatrzenia w materiał roślinny i nieroślinny, wdrażanie nowo-
ści florystycznych,
 pozyskiwanie zleceń na wykonanie dekoracji florystycznych,
 prowadzenie promocji kwiatów i dekoracji florystycznych,
 przygotowywanie materiałów roślinnych i nieroślinnych do ekspozycji, wykony-
wania różnego rodzaju wyrobów florystycznych i ich sprzedaży,
 planowanie i wykonywanie projektów,
 wykonywanie różnego rodzaju wyrobów florystycznych z materiałów roślinnych
i nieroślinnych,
 pielęgnowanie roślin ciętych, doniczkowych i gotowych dekoracji florystycznych,
 dekorowanie różnych wnętrz i powierzchni zewnętrznych roślinami ciętymi i
doniczkowymi,
 sprzedaż, obsługa klienta i udzielanie porad dotyczących roślin ciętych, kwiatów
doniczkowych i dekoracji florystycznych,
 pakowanie i przygotowywanie do transportu i/lub przechowywania roślin cię-
tych, doniczkowych oraz gotowych wyrobów florystycznych,
 konserwowanie/suszenie roślin różnymi metodami,
 nadzorowanie i kierowanie pracą podległych osób, realizujących zadania,
 uczestniczenie w procesie doskonalenia zawodowego,
 zapewnianie jakości wyrobów florystycznych i przestrzeganie określonych pro-
cedur ich wykonania,
 ocena jakości wykonanych dekoracji,
 zabezpieczanie miejsca pracy oraz sprzętu i narzędzi do/po pracy.

Misją zawodu florysty jest kreowanie nowych trendów, zmiana przyzwyczajeń oraz
budowanie nowego spojrzenia na rośliny i ich wykorzystanie w stylizacji wnętrz. Biorąc
pod uwagę artystyczny charakter zawodu, osoba go wykonująca powinna wykazywać
się kreatywnością, dokładnością, wrażliwością na piękno i estetykę, rozwiniętymi zdol-
nościami manualnymi, jak również posiadać uzdolnienia i wyobraźnię artystyczną oraz
przestrzenną. Niezbędna jest także umiejętność twórczego myślenia, potrzebnego do
rysowania i projektowania kompozycji. Bardzo ważna jest umiejętność nawiązywania
kontaktów międzyludzkich. Sposób przekazywania informacji o kwiatach, możliwo-
ściach ich wykorzystania w kompozycjach i dekoracjach może ułatwić klientowi podję-
cie decyzji. Florysta powinien być osobą posiadającą szeroką wiedzę m.in. z zakresu bo-
taniki, roślinoznawstwa, fizjologii roślin, przechowywania i pielęgnacji roślin ciętych i
doniczkowych.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

21
Najczęstszą formą zatrudnienia w tym zawodzie jest rozpoczęcie własnej działalności
gospodarczej. Warunkiem podjęcia pracy jest uzyskanie tytułu zawodowego. Absolwent
szkoły ponadgimnazjalnej mógł zdecydować się na dwuletnią szkołę policealną. Od re-
formy z 2012 roku szkoła florystyczna jest szkoła roczną. Natomiast po ukończonych
studiach I stopnia można pójść na studia podyplomowe. Ponadto, rynek oferuje kursy
komercyjne, które organizowane są w szkołach florystycznych.

Zmieniające się szybko trendy florystyczne, pojawianie się nowych materiałów roślin-
nych, technicznych i dekoracyjnych oraz technik florystycznych wymagają ciągłego sa-
modzielnego doskonalenia się i uzupełniania wiedzy.

Możliwością awansu w zawodzie florysty jest uzyskanie tytułu mistrza florystyki.

Ponadto formą doskonalenia zawodowego może być ukończenie tematycznych warszta-

tów i szkoleń lub wzięcie udziału w pokazie florystycznym. Pewnego rodzaju awansem
może być również otwarcie własnego salonu florystycznego i pozyskanie dużego grona
klientów.

Florysta znajduje zatrudnienie w sektorze prywatnym. Może pracować w kwiaciarniach,

firmach florystycznych oraz firmach zajmujących się dekoracją wnętrz. Drugą możliwo-
ścią jest założenie własnej firmy świadczącej te usługi.

Prasa florystyczna:

 czasopisma ukazujące się co dwa miesiące (6 wydań w roku): „Florum”, „Fusion

Flowers”, „Nasz dom i ogród – flora”, „Wedding Flowers”;
 kwartalniki: „Special Bloemschikken”, „Fleur creatif”.

Organizacje zrzeszające florystów

W Europie najbardziej znanym związkiem zrzeszającym florystów jest Międzynarodo-

wa Federacja Florystyczna FLORINT (International Florist Organisation), która do
roku 2009 była znana jako FEUPF (European Federation of Professional Florists’ Asso-
ciations). Organizacja ta rozpoczęła swoją działalność w Strasburgu w 1956 roku i
współpracują z nią organizacje florystyczne z 20 państw europejskich, również z Polski.

Ważnym członkiem FLORINT jest BFA (The British Florist Association), czyli ciesząca się
sławą i uznaniem organizacja florystyczna na Wyspach Brytyjskich, która zrzesza ok.
6500 osób. Ta prężnie działająca organizacja reprezentuje interesy swoich członków np.
w sporach z rządem, zapewnia im zniżki i bonusy, organizuje warsztaty i kursy z dzie-
dziny florystyki, ale również z zarządzania. Ponadto jest organizatorem konkursu w
Chelsea, gdzie wyłaniany jest spośród uczestników florysta i młody florysta roku.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

22
FDF – Stowarzyszeniem Niemieckich Florystów – powstało w 1904 r. w Dusseldorfie.
FDF promuje florystykę w kulturze i zapewnienie jakości w branży. Oferuje szeroki pa-
kiet korzyści dla swoich członków, właścicieli kwiaciarni. Prowadzi doradztwa, poprzez
szkolenia i kształcenia ustawicznego do prezentacji nowych koncepcji biznesowych i
rozwój nowych trendów florystycznych oraz zmian w branży. FDF jest partnerem mię-
dzynarodowych targów w Essen.

Biuro Kwiatowe jest organizacją zajmującą się marketingiem kwiatów ciętych i roślin
doniczkowych z Holandii. W swoich przekazach kładzie nacisk na wyjątkowy charakter
roślin i kwiatów – w Holandii i na całym świecie. Jest organizacją marketingową działa-
jącą na rzecz holenderskiego sektora florystycznego. Jej głównym zadaniem jest zwięk-
szanie sprzedaży holenderskich kwiatów ciętych oraz roślin doniczkowych zarówno w
kraju, jak i za granicą.

SITO (Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Ogrodnictwa)

powstało w 1958 r. Posiada 8 oddziałów terenowych, organizuje konferencje naukowo-
techniczne z udziałem liczących się firm zagranicznych, ogólnopolskie oraz międzynaro-
dowe wystawy ogrodnicze połączone z kiermaszami, wystawy florystyczne połączone z
konkursami i pokazami układania kompozycji kwiatowych, wycieczki szkoleniowe kra-
jowe i zagraniczne oraz szkolenia i kursy. Sito odegrało ważną rolę we wprowadzaniu
zawodu florysty w Polsce, zwłaszcza oddział poznański. Jest on członkiem FLORINT (je-
dynym z Polski) oraz organizatorem Międzynarodowych Mistrzostw Florystycznych
Polski.

Stowarzyszenie Florystów Polskich powstało na przełomie stycznia i lutego 2012 ro-

ku. Działa na rzecz promocji i rozwoju florystyki. Najważniejszym zadaniem dla stowa-
rzyszenia jest uregulowanie handlu hurt/detal i obrona kultury wręczania kwiatów. Do
jego zadań należy: promowanie florystyki w mediach, prowadzenie działalność charyta-
tywnej, zajmowanie się popularyzacją szkoleń florystycznych, organizacja konkursów,
pokazów i wystaw, wspieranie młodych talentów oraz integracja środowiska florystycz-
nego.

Imprezy florystyczne

Do ważnych imprez florystycznych nalezą różnego rodzaju konkursy florystyczne, wy-

stawy i targi. Targi są głównie imprezami handlowymi, w czasie których zawierane są
umowy handlowe. Podczas ich trwania odbywają się spotkania specjalistów z zakresu
aranżacji roślinnych, pokazy mistrzów, wystawy prac florystycznych. Dodatkową atrak-
cją jest prezentacja trendów florystycznych kreowanych przez florystów designerów na
kolejne dwa lub cztery sezony. Do największych targów ogrodniczych należą te organi-
zowane w Amsterdamie i Essen.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

23
Mistrzostwa to dla florystów doskonała okazja do zaprezentowania swoich umiejętno-
ści, zapoznania się z najnowszymi trendami, wymiany doświadczeń i nawiązania kon-
taktów handlowych.

Koniec zimy i początek wiosny to czas, w którym floryści mogą powalczyć o tytuł mi-
strza w tej branży. Pod koniec lutego odbywają się Międzynarodowe Mistrzostwa Flo-
rystyczne Polski oraz towarzyszące im pokazy florystyczne wraz z konkursem dla
kwiaciarń, organizowane przez SITO oraz członków FLORINT. Dla zwycięzców – Mi-
strzów Polski stają się przepustką do udziału w Mistrzostwach Florystycznych Europy.
Oceny prac konkursowych według zasad FLORINT dokonuje międzynarodowe jury zło-
żone z przedstawicieli organizacji florystycznych z Holandii i Polski. Mistrzostwa Europy
odbywają się dla dorosłych co cztery lata, a dla juniorów EUROFLEURS co dwa.

Pod koniec marca odbywają się prestiżowe zawody Interflora World Cup. Przeprowa-
dzane są one co cztery lata i ze względu na swoją renomę zwane są florystyczną olim-
piadą. Biorą w nich udział doświadczeni i utytułowani floryści z kilkunastu państw, m.in.
Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Francji, Stanów Zjednoczonych, Japonii, Chin, Wietnamu,
Malezji, Australii, Nowej Zelandii. Walczą o tytuł World Floral Master i uznanie publicz-
ności obserwującej ich zmagania. Organizatorem zawodów jest Interflora, największa
międzynarodowa sieć zajmująca się doręczaniem kwiatów na zamówienie. Jej początki
sięgają lat 20. ubiegłego wieku i wiążą się z aktywnością florystów amerykańskich i bry-
tyjskich. Obecnie Interflora zrzesza kilkadziesiąt tysięcy osób ze 150 państw i regionów.
Działa również w Polsce, a jej oddziałem jest Poczta Kwiatowa.

EUROSKILS to konkurs promujący umiejętności zawodowe młodych Europejczyków

oraz krajowe systemy kształcenia i szkolenia zawodowego wyprzedzającego potrzeby
rynku pracy. Pierwsza edycja Europejskiego Konkursu Umiejętności Zawodowych – Eu-
roSkills2008 – miała miejsce w Holandii i była pierwszą tego typu inicjatywą w Europie.

Trendy florystyczne

Floryści biorą czynny udział w kreowaniu trendów, które obowiązują w danym sezonie
w aranżowaniu wnętrz. Trendy florystyczne podlegają zmianie nie tylko ze względu na
obowiązującą modę, ale również ze względu na porę roku i dostępność materiału flory-
stycznego. Każdy kolejny trend to nowa filozofia, nazwa, kolorystyka i przesłanie.

W sztuce florystycznej jest jak w modzie. Ciągle pojawiają się nowe materiały oraz tech-
niki ich wykorzystania, powstają nowe kierunki, które kształtują aktualne trendy. Bez-
miar gatunków i odmian roślin oraz akcesoriów florystycznych sprawia, że właściwie
każdy florysta może podążać za bieżącymi inspiracjami.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

24
Asortyment na giełdach kwiatowych, otaczająca nas sztuka, moda, design oraz globalne
trendy wywierają wpływ na środowisko florystyczne. Floryści poszukują indywidualno-
ści, chcą odróżnić się od innych i wywołać niecodzienne wrażenia. Coraz bardziej doce-
nia się dawne techniki, wzrasta zainteresowanie dawnymi kulturami.

W ostatnich latach coraz bardziej powszechne stają się zakonserwowane rośliny, któ-
rych walory dekoracyjne nie są gorsze od asortymentu żywego.

Dla nowoczesnego florysty nie ma tematów tabu. Do niedawna florystyka miała swoje
granice, musiała trzymać się ścisłych kanonów. Pojawiły się nowe trendy, które silnie
naruszyły zwyczajowe ramy. Najbardziej wyraźną tendencję ostatnich lat jest możliwość
łączenia wszystkiego ze wszystkim. Jedyną zasadą jest to, że należy to zrobić umiejętnie.
Wolność w kombinacji różnych stylów i materiałów wymaga doświadczenia i smaku.

Biuro Kwiatowe Holandia

Organizacja działająca od 1979 roku, w Polsce od 1999 roku. Zajmuje się upowszechnia-
niem wiedzy o różnych gatunkach i odmianach kwiatów, wspiera handel materiałem
kwiaciarskim, organizuje wystawy i warsztaty florystyczne. W 2000 roku organizacja ta
na targach w Alsmeer po raz pierwszy, przy współudziale czołowych florystów, przed-
stawiła trendy florystyczne.

Trendy florystyczne, zgodnie ze zmieniającymi się modami, oznaczają zmiany kanonów

układów roślinnych. Biuro Kwiatowe Holandia formuje najpierw pewną filozofię, a na-
stępnie zasady służące jej zobrazowaniu, promuje wiele wyznaczników i wskazówek
(np. obowiązującą kolorystykę, dobór naczyń itp.).

Trendy te są lansowane nie tylko we florystyce, ale także w modzie, wnętrzarstwie i de-
koratorstwie. Związane jest to z coraz większymi wymaganiami klientów, którzy poszu-
kują indywidualności, chcą się odróżnić od innych i wywołać niecodzienne wrażenie. W
każdym sezonie styliści mody i floryści promują trendy, które następnie obowiązują
przez kilka miesięcy w roku. Są one wynikiem wnikliwych obserwacji, poszukiwań i
przemyśleń. Każdy z poszczególnych trendów wyraża określone przesłanie, przedsta-
wione za pomocą odpowiednich kolorów, kwiatów i dodatków.

Dla przykładu zostaną opisane starsze trendy na przełomie 2008–2009 oraz najnowsze
trendy na jesień i zimę 2013.

Trendy 2008

„Barwna szarość” – słowa, które najlepiej oddają charakter tej tendencji to: zwarty,
prosty, przejrzysty oraz jednolity. Floryści poszukują harmonii w otaczającym nas świe-

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

25
cie. Ten spokój przejawia się również w kompozycjach kwiatowych proponowanych na
wiosnę. Kwiaty odgrywały dominującą rolę, ponieważ to dzięki ich niezwykłym kolorom
szarość ożywa, a one same na jej tle zyskują na atrakcyjności. W palecie wiosennych ko-
lorów obok spokojnej szarości pojawiają się czerwone, pomarańczowe, fioletowe i ja-
skrawo różowe akcenty. Jednak, jeśli to tylko możliwe, w kompozycjach wykorzystywa-
ny jest jeden lub dwa kolory. Wzory występują dość rzadko. Szarość najlepiej oddają
naturalne materiały o prostej strukturze. Takie elementy dają możliwość tworzenia wie-
lu ekscytujących kombinacji, takich jak połączenie szorstkiego drewna z przezroczy-
stym, kolorowym szkłem, naturalnych kamieni z filcem czy prostych naczyń z wytworną
ceramiką. Formy są spokojne, zwarte i przejrzyste, a szarość jest tłem dla mocnych kolo-
rów. Nowoczesne wnętrza charakteryzowały się prostotą linii i kontrastami. Dominują
w nich różne odcienie szarości połączone z wyraźnymi akcentami. Słowa, które trafnie
oddają nowoczesny styl to: siła, zbilansowanie, jednolitość, projekt. W tych wnętrzach
króluje prostota, naturalność i klasyczne kształty. Kwiatem, który zadomowił się w wio-
sennej tendencji jest gerbera. Dzięki swojej prostej formie, ogromnej palecie odcieni i
kolorów idealnie pasuje do charakteru tej tendencji. Modnym kwiatem jest również nar-
cyz, nawłoć, jaskier, cantedeskia oraz hiacynt. Dodatkowo w kompozycjach wykorzy-
stywany jest: aminek, bez, floks, forsycja, molucella oraz śniedek.

„Talking Flowers” – w letniej tendencji pokazano jak dzięki kwiatom, w zależności od

sytuacji, można poczuć się wyjątkowym oraz wyrazić swoje myśli i odczucia bez wypo-
wiadania zbędnych słów. Kwiaty, posiadają własną historię, język i symbolikę i są, jak
podkreślają styliści, niezbędnym środkiem wyrazu. Myślą przewodnią letniej tendencji
jest wyrażanie siebie poprzez kwiaty. Aranżacje mają prostą formę. Duże znaczenie od-
grywa kolorystyka kompozycji, podkreślająca upodobania i charakter osoby, która się
nimi otacza. Dominują neutralne kolory przeplecione ciepłymi, jaskrawymi barwami
lata. Są wśród nich odświeżające i wesołe niebieskości, pomarańcze, żółcie, zielenie, róże
i czerwienie. Styliści stawiają na nietypowe i niespotykane połączenia, wykorzystując
całą gamę różnorodnych, naturalnych materiałów, takich jak drewno i kamienie. Posta-
wiony jest tylko jeden warunek – muszą kojarzyć się z czymś osobistym. Naczynia pełnią
w tym sezonie drugorzędna rolę, bowiem to kwiaty pokazują, jacy jesteśmy i wyrażają
nasze uczucia. Wśród kwiatów proponowanych na lato 2008 dominują róże (Rosa),
konwalie (Convallaria), triteleje (Triteleia), gloriozy (Gloriosa), chabry (Centaurea) oraz
kraspedie (Craspedia).

„Folk Designer” – słowa kluczowe dla stylu nowoczesnego to: prawdziwy, oryginalny,
wytrzymały i mocny. Kompozycje utrzymane w tym stylu są wyraziste, monochroma-
tyczne i rytmiczne. Designerzy i floryści chętnie sięgają po motywy ludowe oraz wyko-
rzystują elementy kojarzące się z sielskim życiem na wsi, silnie związanym z naturalnym
rytmem przyrody. W jesiennej tendencji określonej mianem „Na ludowo” (ang. Folk De-

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

26
sign) nadrzędną rolę odgrywają proste przedmioty, symbolizujące naturalność i świe-
żość. Kompozycje kwiatowe przywołują wspomnienie obrazów sielskiej łąki. Obecne są
tu źdźbła trawy, zioła, różne zboża i owoce. Podpatrując naturę, floryści nadają bukie-
tom różnorodne, wręcz unikatowe formy. Polne bukiety prezentowane są w prostych,
masywnych wazonach, mających na celu wprowadzenie elementu zaskoczenia. Wśród
jesiennych kwiatów, ze względu na swój elegancki, rustykalny wygląd, króluje lilia. W
palecie kolorów dominują żywe odmiany typowo jesiennych barw, przeplecionych bielą,
niebieskim i granatem oraz szarością i czernią. Jak w każdym sezonie, obowiązują trzy
style: nowoczesny, nastrojowy i klasyczny. Wśród kwiatów proponowanych na jesień
2008 dominują: lilia (Lilium), aster chiński – zwany też letnim – (Callistephus), aster
(Aster), krokosz (Carthamus), mieczyk (Gladiolus) i driakiew (Scabiosa).

„Look &Wonder” – zimowa tendencja jest przepełniona przedmiotami nawiązującymi

do świata fantazji i czarodziejskiej krainy, niekiedy przypominającymi stare bibeloty.
Źródłem inspiracji są romantyczne i pełne symboliki baśniowe motywy. Wśród dodat-
ków występują dekoracyjne i delikatne materiały jak: kryształ, porcelana, koronka i tiul.
Romantyczne wzory oraz nietypowe w formie naczynia sprawiają, że można się poczuć
przyjemnie oderwanym od szarej rzeczywistości. Zarówno we wnętrzach, jak i kwiato-
wych kompozycjach dominują jasne i delikatne kolory z dominacją różu, fioletu i pistacji.
Modnym kwiatem tej zimy jest storczyk Cymbidium, którego wyjątkowy kształt i kolory-
styka sprawia, że wygląda jak z bajki. Tej zimy obok wspomnianego storczyka królują:
goździk (Dianthus), anturium (Anthurium), gipsówka (Gypsophila), zatrwian (Limonium)
oraz eustoma (Eustoma).

Trendy 2009

Wiosna 2009 określana była mianem „inspirowanej przez przyrodę”, pełna jest natu-
ralnych kolorów i kształtów, które wydają się być wyjęte prosto z naturalnych środo-
wisk. Styliści i floryści porzucili rutynę i zaczęli się bawić kształtami, kolorami i faktu-
rami, pokazując, co tak naprawdę w nich drzemie.

Kompozycje w stylu nowoczesnym są nieregularne oraz pełne naturalnych elementów

takich jak gałęzie. Styl nastrojowy, klasyczny, harmonijny, ułożony z wielką staranno-
ścią. Wazony są proste, szklane lub z białej porcelany. W kompozycjach używane są li-
ście, korzenie, pnie.

W letnim trendzie na 2009 rok o nazwie „zielona energia” kompozycje są pełne energii,
radosne.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

27
Najnowsze trendy na jesień i zimę 2013

Z inicjatywy organizacji Fachverband Deutscher Floristen i Biura Kwiatowego Ho-

landia powstał szereg inspiracji opracowanych na każdy z czterech sezonów 2013 roku,
mających zwiększyć świadomość wśród klientów kwiaciarń, a przez co wzmocnić sprze-
daż bukietów. Z myślą o sezonie jesiennym powstały dwa trendy „Jesienny przepych” –
adresowany do klientów indywidualnych i „Wytworna grafika” – adresowany do klien-
ta biznesowego.

Trend „Jesienny przepych” – bukiet okrągły, przepełniony emocjami, klasyczną formą i

jesienną paletą barw. Dominują odcienie czarnej porzeczki i fioletu. Możemy tu spotkać
wieńce uwite z hortensji, dzikie róże w formie klasycznej lub pełnej w połączeniu z dalią
i gałązkami drzew owocowych.

W tym sezonie dominują proste formy, rzeźbiarskie. Zaokrąglenia i owalne linie tworzą
same rośliny. Kolory dominujące to: bordo, musztarda, stonowana zieleń khaki, fiolety z
szarościami w komplecie.

Bajka, historia i romans są kluczowymi pojęciami na florystyczny sezon Zima 2013. Te-
mat czerpie inspirację z okresu 1850–1890, ale z nowoczesnymi akcentami. Wino czer-
wone jest kolorem podstawowym tego trendu wraz z głęboka purpurą i czernią. Do tego
zestawia się pastelowe odcienie i kremową bieli dla zachowania doskonałej równowagi.

Kolory, wzory i materiały modne w ozdobach świątecznych na sezon 2013/2014 mają

swoją premierę jak co roku podczas targów Christmasworld we Frankfurcie nad Me-
nem. Tak zwany Trend Show stanowi źródło inspiracji dla florystów, sprzedawców de-
talicznych i hurtowni. Trendy na sezon 2013/2014 występują pod nazwami: „Precious
Jungle, Fantasy Forest, Glowing Desert i Gracious Coast”. To, co je łączy, to radość i
zabawa płynące z każdego z nich. Różni je podejście do tradycji, mody, elegancji i poety-
ki.

„Fantasy Forest” – słowa kluczowe tego trendu to: fantazyjny, dowcipny, żartobliwy,
nowoczesny. To zabawny, romantyczny styl przełamujący kanony skostniałej klasyki.
Tradycyjne baśniowe motywy oraz bożonarodzeniową czerwień i zieleń przedstawia się
w nowym, odświeżonym kontekście. Zaczarowany baśniowy las jawi się w pełnej krasie
– agresywna czerwień tworzy przeciwieństwo do zwierząt i leśnych postaci, zanurzo-
nych w zielonej farbie.

„Precious Jungle” – słowa kluczowe tego trendu to: przejaskrawiony, ekstrawagancji,

ostentacyjny. Trend ten ma bardzo wystawny charakter, łączy on kolory eleganckie, bo-
gate z chłodnymi, królewskimi barwami dżungli. Szlachetne kamienie i migoczące raj-
skie ptaki wyróżniają się podobnie jak kwitnące kwiaty, na tle palety zieleni i niebieskie-

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

28
go. Materiały charakteryzuje bogata ornamentyka i kunsztowne wzornictwo. Tkaniny:
welwet, jedwab, ozdobione haftami lub innymi elementami dekoracyjnymi. Temat ten
stanowi skarbnice inspiracji.

„Glowing Desert” – słowa kluczowe to: pełnia kontrastu, ekspresja, elegancja. Trend ten
odzwierciedla siłę i piękno kontrastów. Bezkresna otwarta przestrzeń pustyni, z jej wy-
suszoną, popękaną przez gorące słońce ziemią została skontrastowana z zapierającą
dech w piersiach paletą kolorów. Kombinacja naturalnych, ciepłych odcieni, takich jak
ochra czy piasek, purpura czy intensywny koral, stanowi mocny akcent. Dopełnieniem
są błyszczące, metaliczne kolory, które kontrastują z szorstkim pustynnym tłem – przy-
wodzą na myśl efekt fatamorgany. Wysuszone drewno, wybielone kamienie oraz cera-
mika występują w połączeniu ze wstążkami z naturalnego jedwabiu lub lnu.

„Gracious Coast” – słowa kluczowe to: światło, kobiecość, delikatność. Nowoczesne od-
cienie pasteli zostały skontrastowane z czernią. Miękkie kolory, tj. sorbet owocowy, z
podtekstem chłodnym wyrażają się w drobnych szczegółach struktur o transparentnym
wyglądzie. Kolory są nowoczesne pastele w połączeniu z czarnym, antracytowym i écru.
Materiały są zróżnicowane (delikatne tkaniny i hafty). Użyte są minimalistyczne i rzeź-
biarskie formy, miękkie linie i struktury oraz efekty perłowe.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

29
Bibliografia

Literatura obowiązkowa
Hessayon D.G., Aranżacje kwiatowe, MUZA, Warszawa 2001.

Kukuła D., Układanie kwiatów. Florystyka dla każdego, EscapeMagazine.pl, Toruń 2013.

Łukaszewska A., Skutnik E., Przewodnik florysty, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003.

Nizińska A., ABC Florystyki, Hortpress, Warszawa 2008.

Nizińska A., Bukieciarstwo i dekoracje roślinne, Hortpress, Warszawa 2004.

Parramon J.M., Kolor w malarstwie, WSiP, Warszawa 1995.

Pryke P., Szkoła układania kwiatów, MUZA, Warszawa 2006.

Thompson M., Aranżacje Kwiatowe z Kwiatów Żywych i Suszonych, Bauer-Weltbild Me-

dia, 2008 Tresider J., Symbole i ich znaczenie, Horyzont, Warszawa 2001.

Tresider J., Symbole i ich znaczenie, Horyzont, Warszawa 2001.

Walther B., Kompozycje kwiatowe – inspiracje na każdą okazję, Warszawa 2001.

Literatura uzupełniająca
Beresniak D., Kolory, Świat Książki, Warszawa 2003.

Brookes J., Wielka księga kwiatów, Wydawnictwo Debit, Bielsko-Biała 1992.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, PAX, Warszawa 1990.

Kopaliński W., Słownik symboli, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2001.

Szafer W., Szaferowa J., Kwiaty w naturze i sztuce, PWN, Warszawa 1958.

Szafrańska M., Ogród, forma, symbol, marzenie, Zamek Królewski, Warszawa 1996.

Schaeffer Elizabeth R., Time and the Flower: Significant Images of the Passage of Time in
the Floral Borders of the Hours of Catherine of Cleves, Essays in Medieval Studies, 1989.

Netografia
http://www.standardyiszkolenia.praca.gov.pl/dane_standardow!browse.action?reload=
true

http://www.notsito.org.pl/stowarzyszenie_historia.php

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

30
http://www.florint.org/ABOUT-US.12.0.html

http://www.britishfloristassociation.org/about-bfa.aspx

http://www.floryscipolscy.pl/podstrona/o-nas/

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych

31