02 5.1 KUWDR Tresc

Moduł V
Historia dekoracji roślinnych
1. Motywy roślinne w sztuce (dekoracyjnej/użytkowej) na przestrzeni dziejów
2. Historia ogrodów
3. Dobór dekoracji roślinnych do wnętrza/otoczenia w określonym stylu
Bibliografia
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kulturowe uwarunkowania wykonywania dekoracji roślinnych
1
1. Motywy roślinne w sztuce (dekoracyjnej/użytkowej) na przestrzeni dziejów
Motywy roślinne towarzyszą sztuce każdej epoki i niemal każdemu jej rodzajowi. To
piękno, które stworzyła sama natura, a my możemy jedynie je naśladować, kopiować na
swój użytek, czerpać z niego inspirację. Wizerunki przyrody to nie tylko piękna dekora-
cja. Motyw roślinny mógł się składać z drobnych elementów, pokrywać całą powierzch-
nię, występować tylko w określonych polach albo przybierać formę pasową na różnych
elementach w sztuce użytkowej, tj. naczyniach (m.in. wazony, zastawa stołowa), me-
blach, tkaninach (np. tkaniny obiciowe, dywany, gobeliny), tapetach, odzieży i biżuterii.
Przez wieki każda kultura wprowadzała sobie właściwe zdobienia lub zapożyczała je od
innych i przetwarzała.
Już najdawniejsze dzieła wskazują, że człowiek odczuwał potrzebę ozdabiania. Dla sztu-
ki starożytnego Egiptu charakterystyczne były motywy oparte na stylizowanych rośli-
nach (lotos, papirus, palma) i ornamenty geometryczne. Niezwykle dekoracyjne jest tak-
że pismo hieroglificzne. Motywy kwiatowe pojawiają się niemal wszędzie: w kapitelach
kolumn, w ornamentach świątyń i domów. Malowidła przedstawiające wnętrza domów
zawsze zawierają olbrzymie bukiety kwiatów w wazonach albo stoły wotywne pełne
kwiatów. Oczywiście najważniejszymi roślinami były lotos i papirus – stanowiły inspira-
cje dla kolumn. Na malowidłach występują jeszcze inne gatunki, takie jak: mak, oset,
anemon, trzcina czy chryzantema.
Starożytna Grecja wytworzyła ornamenty przejęte później przez sztukę rzymską i no-
wożytną. W Grecji lubianym motywem były liście palmy i akantu – ornamenty te odpo-
wiednio nazywa się ornamentem akantowym i palmetą. Akant to roślina, której liście
naśladowano w architekturze jako motyw dekoracyjny. W postaci ornamentu pojawia
się w głowicach kolumn, szczególnie porządku korynckiego, stosowany również w rene-
sansie, baroku i w romanizmie.
Rysunek 5.1. Akant
2
Typowa dla sztuki muzułmańskiej arabeska jest pozbawiona realizmu hellenistyczne-
go – w rysunkach nie znajdziemy ani początku, ani końca, a wzory są podporządkowane
zasadom geometrii. Koncepcja takiego właśnie ornamentu interpretowana bywa po-
przez kontekst filozoficzny. Wzór nie ma początku ani końca, zdaje się świadczyć o dą-
żeniu do zrozumienia nieskończoności wszechświata, w którym, tak jak na arabeskach,
jeden element płynnie przechodzi w drugi.
W sztuce romańskiej pojawiają się ornamenty roślinne i geometryczne. W późnym śre-

dniowieczu we wnętrzach kościołów stosuje się coraz bardziej złożone elementy wypo-
sażenia: metalowe kraty i drzwi, rzeźbione ołtarze i grobowce oraz witraże. Świeczniki,
sprzęt liturgiczny, a także zdobione haftami szaty i tkaniny pokrywano motywami ro-
ślinnymi o symbolice chrześcijańskiej. Najważniejszymi elementami wprowadzającymi
kolor do wnętrz były witraże i rozety okienne. Elementy z barwionego szkła przed-
stawiały tematykę religijną, roślinną, zwierzęcą i sceny z dnia codziennego. Pojawiły się
takie formy jak trójliście i czteroliście, a także ornamenty w postaci maleńkich pączków
lub zwiniętych liści. W późnogotyckich domach świeckich dekoracje o tematyce roślin-
nej zaczęły pojawiać się na prostych naczyniach i haftowanych tkaninach.
Dla gotyku charakterystyczne były motywy roślinne: wić roślinna, ornament gałęziowy,
kwiatony, żabki oraz motywy geometryczne (maswerk).
Kwiaton to element dekoracyjny w kształcie kwiatów lub liści rozłożonych w jednej lub
kilku kondygnacjach, charakterystyczny dla architektury gotyckiej, w której pełnił funk-
cję zwieńczenia wieżyczek. W epoce renesansu powrócono do wzorców antycznych.
Rysunek 5.2. Kwiaton
3
Styl wnętrz renesansowych pozostawał pod silnym wpływem wzorów klasycznych.
Obowiązywała symetria, a elementy dekoracji naśladowały starożytne wzory rzymskie.
Ściany często malowano we wzory przywodzące dziś na myśl tapetę. Ściany komnat re-
prezentacyjnych zdobiono freskami, kominki – piękną dekoracją rzeźbiarską. Renesans
słynie z doskonałych instrumentów muzycznych mających formę małych mebli. Skrzy-
nie instrumentów były często rzeźbione, inkrustowane i malowane. Ulubioną tkaniną
był jedwab, szczególnie w duże wzory o jaskrawych kolorach. Ławy i krzesła często
przykrywano bogato zdobionymi poduszkami.
Charakterystycznym elementem holenderskiego domu z okresu renesansu były cera-

miczne płytki i naczynia wystawiane na pokaz, najczęściej białe, z namalowanymi na
nich kwiatami lub widokami statków.
Wraz z pojawieniem się w XV wieku nowych technik (drzeworyt, miedzioryt, ruchoma

czcionka Gutenberga) możliwe stało się rozpowszechnianie wzorów ornamentalnych za
pomocą wzorników i grafik. W efekcie ornamenty zunifikowały się na dużych obszarach
i pojawiło się zjawisko mód ornamentalnych, polegające na cyklicznych zmianach aktu-
alnie obowiązującego wzoru.
Barok charakteryzuje się bogatą ornamentyką. Motywy roślinne pokrywały ściany i su-
fity barokowych wnętrz. Sztuka baroku powróciła do tradycji antycznych i popularny
stał się ornament akantowy oraz girlandy owocowe. Kolumny i sklepienia zdobiły rzeź-
biarskie motywy winorośli. Meble barokowe charakteryzowały się bogatą, a nawet
ostentacyjną dekoracją. Ulubionymi ornamentami stały się rzeźbione motywy roślinne,
postacie ludzkie, alegorie i herby. Tworzono wielobarwne powierzchnie, zdobione czę-
sto intarsją lub inkrustacją kością słoniową, srebrem, złoceniami i brązem. Masywne
meble ozdabiane były poduszkami i sznurami z kolorowych tkanin o kwiecistych wzo-
rach. Klawesyny często ozdabiano dekoracją malarską zarówno wewnątrz, jak i na ze-
wnątrz wieka. Zegary miały dekoracyjne obudowy i rzeźbione podstawy. Tkaninami
obijano ściany, parawany, drzwi. Zasłony okienne i dekoracyjne drapowane firany poja-
wiły się dopiero w XVIII. Dywany były luksusem. Zaczęto sprowadzać tapety z Chin, któ-
re stopniowo stały się ulubionym elementem dekoracji pomieszczeń, nadając im orien-
talnego wyglądu. W XVIII wieku występowały także motywy egzotyczne.
Czas pomiędzy rokiem 1715 (śmierć Ludwika XVI) a wstąpieniem na tron Ludwika XV
nazwany jest okresem regencji. Sprzęty stały się lżejsze, zgrabniejsze. Juste-Aurele Mes-
sonier opublikował 100 rycin przedstawiających dekoracje ścienne, świeczników i wzo-
ry mebli. Dekoracje te naśladowały formy naturalne tj. muszle, liście.
Styl rokoko utożsamiany z panowaniem Ludwika XV był też pełny ornamentyki, ale
zdecydowanie lżejszej. Ornamenty roślinne w postaci girland zdobiły często schody i
4
latarnie – świeczniki. Ściany ozdabiane były drewnianymi boazeriami malowanymi w
delikatne, jasne ornamenty. Tapicerowane meble pokrywały kolorowe tkaniny.
Klasycyzm powrócił do ornamentów antycznych. W dobie historyzmu nawiązywano do

wzorów z wcześniejszych epok.
Meble biedermeierowskie były eleganckie, proste, o powściągliwej dekoracji i ornamen-

tach często malowanych na czarno. Mebel tapicerowano i pokrywano aksamitem w pa-
sy. Dobierano wzór zasłon do mebli.
Po rewolucji przemysłowej w XIX w. w epoce wiktoriańskiej wszystkie przedmioty

musiały być dekoracyjne i obficie zdobione. Wśród dekoracji pojawiają się liście, kwiaty,
skomplikowane roślinne arabeski niewiadomego pochodzenia zdobiące niemal każdy
przedmiot. W sposób łatwy i tani można było wykonać różne ornamenty, które dawniej
wymagały żmudnej pracy i wysokich umiejętności. Warsztaty tkackie tworzyły w krót-
kim czasie duże ilości wzorzystych tkanin i dywanów. W dramatyczny sposób spadła
jakość wykonywanych dekoracji. Kiedy krzykliwa ornamentacja stała się normą stylu
wiktoriańskiego, uczyniono z pewnych wzorów obowiązującą normę. Szczególnie cenio-
no desenie kwiatowe. Dywany zdobiono takimi wzorami jak: liście, kwiaty, arabeski.
Charakterystycznymi cechami stylu secesyjnego jest miedzy innymi ornamentacja abs-

trakcyjna bądź roślinna. Podobnie fascynujące – i odrealnione – są rośliny przedstawia-
ne przez secesjonistów. Same w sobie stanowiły inspirację do dalszych, artystycznych
poszukiwań – to przyroda przefiltrowana przez wyobraźnię nie znającą granic. Nic
dziwnego, że secesja po włosku to stile floreale (floreale oznacza „kwiatowy”).
W XX wieku, wraz z rozwojem sztuki modernistycznej i minimalistycznej, w radykalnych

nurtach modernizmu nastąpiło odrzucenie dekoracyjności i stosowania bogatej orna-
mentyki, choć oczywiście różnorodne motywy roślinne wciąż pojawiają się w tekstach
kultury.
Niektóre rośliny „towarzyszą” artystom od tysiącleci. Często odnajdujemy motyw ro-

ślinny na monetach z różnych okresów historycznych. Winorośl to niezwykle popularny
motyw w sztuce. Pojawiała się na rewersach najstarszych monet. Roślinnym symbolem
Polski jest dąb. To jeden z najczęstszych motywów umieszczanych na macewach – obok
winorośli, maku, cedru, wierzby. Oset – roślina, mimo, iż niesłychanie interesująca dzięki
nietypowym kwiatom, kojarzy się z trudnościami, problemami, przeszkodami. Oset, a
dokładnie popłoch pospolity, po raz pierwszy pojawił się na monetach szkockich w 1470
r. Popłoch, w Polsce zwany ostem szkockim, znalazł się tam z racji trzynastowiecznej
legendy o dawnym zwycięstwie nad wikingami.
5
Słoneczniki – najbardziej znane kwiaty świata – to symbol radości, słońca, rozkwitu. Już
kapłanki azteckich bogów nosiły wieńce z kwiatów słonecznika i biżuterię z wizerun-
kami tego kwiatu.
6
2. Historia ogrodów
Ludzie od zawsze dążyli do budowania wokół siebie pięknych przestrzeni łączących ar-
chitekturę i przyrodę. Miłość i uwielbienie tej drugiej przejawia się choćby w wyobraże-
niach raju, które pojawiają się niemal we wszystkich kulturach, gdzie jest on kojarzony z
enklawą spokoju, harmonii i piękna.
2.1. Kierunki w starożytnej sztuce ogrodowej
2.1.1. Ogród egipski
O początkach założeń ogrodowych w Egipcie nie dowiemy się ze źródeł materialnych,

czyli z ich bezpośrednich pozostałości. Wynika to po prostu z ich nietrwałości. Wielu
informacji dostarczają nam jednak malowidła i płaskorzeźby odnajdowane na ścianach
świątyń i grobowców, często przedstawiające sceny z życia codziennego i liczne zajęcia
związane z ogrodami – uprawę roślin użytkowych i ozdobnych, plany ogrodów.
Malowidła ścienne zachowane w grobowcach przedstawiają przydomowe, ogrodzone

murem ogrody, składające się z sadzawek z rybami i ptactwem wodnym, warzywnikami,
winnicami i szpalerami drzew.
Najstarszy i najsłynniejszy plan tzw. ogrodu Sennufera przedstawia istniejący w za-

chodnich Tebach w czasach XVIII dynastii ogród przylegający do domu mieszkalnego,
składający się z symetrycznie względem głównej osi rozłożonych basenów, szpalerów
drzew i winnicy.
Z okresu Starego Państwa nie pozostało zbyt wiele informacji o konstrukcji założeń
ogrodowych. Najwięcej zachowanych źródeł (ponad 500) dotyczy czasów nieco później-
szych, czyli okresu Nowego Państwa. Zasadniczo konstrukcja ogrodu była zawsze bar-
dzo podobna – stosowano symetrię i proste figury geometryczne. Ogród zawsze był oto-
czony murem, a w jego wnętrzu ważną rolę odgrywała woda.
Rozkwit sztuki ogrodowej przypada na lata 1550–1080 r. p.n.e. Z czasów Ramzesa III
(1183–1152 r. p.n.e.) zachowały się informacje o ponad pięciuset ogrodach starożytnego
Egiptu.
Pierwszym i najważniejszym drzewem, jakie pojawiło się w ogrodach, była sykomora –

w Egipcie była uważana za drzewo święte, podobnie jak akacje i palmy. Nieco później
sprowadzono też mirt i cedr.
7
2.1.2. Mezopotamia – „Babilońskie Ogrody Wiszące”
Najstarsze zachowane informacje na temat zakładania i uprawy ogrodów ozdobnych

pochodzą z Bliskiego Wschodu. Niewiele wiadomo o ogrodach starożytnej Mezopotamii,
gdzie powstała unikalna koncepcja tzw. wiszących ogrodów, które nie są mitem, ale śla-
dem bardzo konkretnej konstrukcji ogrodów realizowanych w tamtejszym gorącym,
niemal pustynnym klimacie.
Rysunek 5.3. Wyobrażenie wiszących ogrodów Babilonu
Należące do siedmiu cudów świata „wiszące ogrody Semiramidy” przypisywane są asy-

ryjskiej królowej Schamuramat (IX/VIII w. p.n.e.), ale zbudowane zostały prawdopo-
dobnie przez Nabuchodonozora II w Babilonie w pierwszej połowie VI w. p.n.e., w są-
siedztwie słynnej drogi procesyjnej i bramy Ishtar.
Na podstawie ruin i płaskorzeźb można odtworzyć ich zasadę konstrukcyjną, która bo-
gatą roślinność umieszczała na wspartych na kolumnadach, nawadnianych akwedukta-
mi tarasach dających dodatkowe schronienie przez palącym słońcem.
2.1.3. Ogrody starożytnej Grecji
Grecy nie stworzyli sztuki ogrodowej na miarę ich wielkiej architektury. Grecka polis
była kamiennym, zatłoczonym miastem, a schronienia przed słońcem szukano w cieniu
specjalnie w tym celu budowanych, przekrytych kolumnad zwanych stoa, służących spo-
tkaniom, rozmowom i podziwianiu gromadzonych tam rzeźb i malowideł.
8
Grecy zakładali przede wszystkim ogrody użytkowe – sady z drzewami owocowymi (ja-
błoniami, gruszami, granatami, figami i oliwkami), gdzie znajdowały się też grzędy z zio-
łami i roślinami ozdobnymi. Przy świątyniach powstawały święte gaje, w których rosły
między innymi cedry, platany, dęby, oliwki i cyprysy. Kreteńskie ogrody posiadały prócz
winorośli i drzew oliwnych rośliny użytkowe zielne (len, szafran, miętę) oraz kwiaty
(irysy, lilie, tulipany, hiacynty oraz wiele innych). Budynki mieszkalne posiadały charak-
ter willowy.
Wpływ Greków na sztukę ogrodów był ogromny, ponieważ stworzyli oni perystyl – do-
mowy wewnętrzny dziedziniec, w którym zazwyczaj urządzano niewielki ogród oraz
gimnazjon – zespół obiektów przeznaczonych do ćwiczeń gimnastycznych i należącą do
niego palestrę – szkołę zapaśniczą i bokserską, której teren otaczano murem i kolumna-
dą.
2.1.4. Ogrody starożytnej Persji
W historii ogrodów funkcjonuje pogląd, że już za Achemenidów (559–331 r. p.n.e.) po-

wstawały w Persji ogrody zwane „rajskimi”, nie ma jednak na to żadnych materialnych
dowodów. Mimo iż w dawnych stolicach perskich – Pasargady czy Persepolis – duże za-
łożenia pałacowe uzupełniane były ogrodami, nie ma podstaw do twierdzenia, że pierw-
si Persowie wypracowali odrębną formę ogrodu o cechach tak charakterystycznych, jak
asyryjskie „ogrody wiszące”.
Karawanseraje to zajazdy dla podróżnych budowane na polecenie Dariusza I (521–496

r. p.n.e.) przy głównych szlakach handlowych. Miały najczęściej formę czworokątnych
budowli z otoczonym podcieniami dziedzińcem, na którym uprawiano (w gruncie lub
donicach) drzewa i krzewy. Często jednak ogrody takie tworzono obok budynku, szcze-
gólnie jeśli należały do nich dające ochłodę małe stawy i sadzawki.
Zachowane ślady pałacu Cyrusa II w Pasargady wskazują na istnienie w bezpośrednim

otoczeniu pałacu ogrodu otoczonego kanałem wodnym. Ponieważ zachowały się rów-
nież ślady budowanych na pustyni ogromnych kanałów żeglugowych, można przypusz-
czać, że obiekty te otaczano również założeniami ogrodowymi.
2.1.5. Ogrody starożytnego Rzymu
Dopiero w cesarskim Rzymie doszło do wyraźnego podziału na ogrody użytkowe, w któ-

rych uprawiano warzywa konsumpcyjne, i ogrody rekreacyjno-reprezentacyjne.
Rzymianie wykształcili trzy rodzaje ogrodów:
 domowy ogród perystylowy,
9
 ogród publiczny – układem przypominający ogród perystylowy, ale znacznie
większy,
 ogród willowy – osiągający czasami rozmiary i program ogromnego parku.
Rysunek 5.4. Dom w Herkulanum
Otoczony murem ogród (hortus) znajdował się na tyłach starożytnego domu rzymskie-
go (domus) i dostępny był z atrium (otwartego dziedzińca ze zbiornikiem na desz-
czówkę). Z czasem domus został rozbudowany o drugi zespół pomieszczeń otaczających
perystyl – dziedziniec otoczony kolumnadą, w którym znajdował się basen (lub na-
miastka basenu) i wewnętrzny ogród. Ponieważ ogród ten był widoczny z najważniej-
szego pomieszczenia rzymskiego domu – jadalni (triclinium) i wpływał na wspaniałość
oprawy urządzanych tam biesiad, stał się obiektem coraz troskliwszej uprawy i coraz
bogatszej dekoracji.
Przykładem rzymskiego ogrodu publicznego jest Porticus Liviae – zbudowany przez

Augusta w latach 15 r. p.n.e.–7 r. n.e., położony tuż obok term Trajana, ogród z podwój-
ną, przekrytą kolumnadą, którego centrum stanowił basen wodny otoczony licznymi
drzewami, kwietnikami i ścieżkami spacerowymi.
Jednym z ogromnych założeń o charakterze parkowym są znane tylko z opisów ogrody

Złotego Domu Nerona, Villa Romana del Casale koło Piazza Armerina na Sycylii oraz
ogrody willi Hadriana w Tivoli.
10
Villa del Casale to 1,5-hektarowy kompleks budynków obejmujących prywatne po-
mieszczenia gospodarza i jego rodziny, pokoje dla gości, termy oraz trzy otoczone ko-
lumnadami dziedzińce – wejściowy, recepcyjny (poprzedzający bazylikę dziedziniec z
basenem) oraz owalny perystyl przylegający do jadalni.
2.2. Kierunki w sztuce ogrodowej przed XX wiekiem
Kierunki w sztuce ogrodowej przed XX wiekiem:
 chiński styl ogrodowy,

 japoński styl ogrodowy,
 średniowieczny styl ogrodowy,
 renesansowy styl ogrodowy,
 barokowy styl ogrodowy,
 angielski styl ogrodowy.
2.2.1. Ogrody chińskie
Rys historyczny – wpływy filozoficzne na kształtowanie ogrodów chińskich
Pierwsze ogrody (221 r. p.n.e.–220 r. n.e.) zakładane były wokół pałaców cesarskich
oraz przy rezydencjach książęcych (np. ogromna rezydencja pierwszego cesarza Shi Hu-
angdi zbudowana w Hien-Jung (212 r. p.n.e.). Był to wspaniały park z dużym komplek-
sem budynków pałacowych połączonych galeriami i mostami.
Do IV w n.e. widoczny był wpływ filozofii taoistycznej na sztukę ogrodową – dążenie do

zespolenia człowieka z naturą. Tworzono okazałe ogrody, tzw. ziemskie raje, w których
chciano osiągnąć doskonałość duchową zapewniającą zbawienie.
Od IV–V w n.e. zaznaczają się silnie w filozofii chińskiej pierwiastki buddyzmu i wpływy
indyjskie. Ogrody są wzbogacone o specyficzne daszki podkreślające horyzontalny układ
budowli. Powstały pięknie położone w krajobrazie fundacje klasztorne. W VI–X w. na-
stąpił rozwój kraju, a co za tym idzie rozwój sztuki ogrodowej. Powstał nowy motyw –
pawilony medytacji – pustelnia w otoczeniu dzikiej natury usytuowana wśród skał nad
brzegiem potoku, rzeki, jeziora, na polanie z sosnami i bambusami. W celu połączenia się
człowieka z naturą poprzez kontemplację (taoizm) w otoczeniu pałaców powstają ob-
szerne założenia ogrodowe bogato wyposażone, również ze zwierzyńcami.
W X w. nastąpiło zwiększenie roli roślin. Nadawano im od tego czasu określone znacze-

nie – stanowiły drugorzędne elementy kompozycji przestrzennej, miały większą wartość
jako symbole:
11
 kwitnąca śliwa – zwiastun wiosny, budzącego się życia,
 bambus – trwała przyjaźń,
 sosna – stałość, siła charakteru,
 orchidea – urok kobiecy,
 chryzantemy – długie życie,
 piwonia – kwiat królewski - dobrobyt, zdrowie, radość,
 lotos – poszukiwanie duchowej czystości i prawdy.
Między X a XIII w. nastąpił znaczny rozwój ogrodów – jako symbolu wyobrażeń i pojęć
ze sfery wierzeń religijnych. Powstawało mnóstwo ogrodów przy rezydencjach cesar-
skich oraz przy pałacach dostojników państwowych
Parki cesarskie – okazałe obiekty, rozległe, z elementami wodnymi; woda i skała sta-
nowią szkielet, formę i kontury, kształtowane według wzoru malarskiej teorii krajobra-
zowej, pagórki z roślinnością zimozieloną jako tło ogrodu, sztuczne wyspy na jeziorze;
elementy: budowle ogrodowe, bramy, kamienne zakątki, figury zwierząt, mostki, mury.
Przykłady parków cesarskich
 Zakazane Miasto – ogród krajobrazowy, 5 symbolicznych wzgórz o wys. 50 m z

pawilonami na szczycie, ogród kontrastuje z surowym, symetrycznym, monu-
mentalnym charakterem pawilonów pałacowych,
 Park Beihai przy pałacu zimowym rezydencji cesarskiej, jezioro (północne mo-
rze) stanowi dominantę układu, z wyspą ze wzgórzem, mnóstwo budowli i urzą-
dzeń – malownicza kompozycja krajobrazowa,
 Yuan Ming Yuan pod Pekinem, tzw. ogród tysięcy ogrodów.
Zespoły świątynne
Akcentowana była w nich główna oś w kierunku południowo-północnym. Przechodząc

przez kolejne wnętrza umiejscowione na osi głównej, na końcu poznaje się najważniej-
sze miejsce – pałac, świątynię, grobowiec. Całość można obejrzeć tylko z góry – np. świą-
tynię nieba w Pekinie. Na osi głównej znajduje się kompleks świątyń otoczony zespołem
parkowym. Wzdłuż dróg i dziedzińców sadzono rośliny zimozielone.
Ogrody prywatne
Pojawiły się później niż cesarskie. Początkowo nie ingerowano w ogród – uzupełniano
jedynie naturalne walory krajobrazu. W czasach dynastii Sang nastąpił rozwój miast –
przy domach zakładano ogrody, kształtowano pagórki, stawy, liczne zadrzewienia, pawi-
lony, wykorzystywano pożyczane scenerie, uprawiano w donicach miniatury starych
drzew. Inaczej kształtowano ogrody na północ i południe od rzeki Jangcy.
12
Dobór elementów o określonej symbolice, naśladowanie naturalnego krajobrazu,
jego malowniczości. Skała stała się specyficznym, typowo chińskim elementem i stano-
wiła symbol – szkielet ziemi. Pojawiały się kamienie (im bardziej naturalne tym lepiej),
groty, pieczary, tunele, urwiska, góry sztuczne lub naturalne. Woda była symbolem arte-
rii ziemi, życia natury. Gdy kształtowano rzeki i strumienie, starano się, aby nie było wi-
dać ich końca (nieskończoność). Zastępowano wodę suchymi formami – kamienie i za-
grabiony piasek. Nieodłączną częścią stawów i jezior był lotos.
Częsty był motyw drogi wijącej się wśród skał. Pawilony i altany były budowane na pla-
nie koła, wieloboku lub kwadratu, z podwiniętym dachem, lekkie, przestrzenne, ze scho-
dami i ozdobną balustradą, na wzgórzach, nad wodami lub wśród skał. W murach były
furty o kształcie oktagonalnym lub okrągłym (drzwi księżyca). Roślinność miała znacze-
nie symboliczne. Efekty plastyczne podzielone na pory roku, dobierano drzewa kwitnące
i zimozielone tj. magnolie, śliwy, wiśnie, granaty, piwonie drzewiaste, róże chińskie, ja-
śminy, sosny, jałowce, cedry, bambusy oraz stosowano formy karłowe. Duże znaczenie
miały zestawienia roślin.
2.2.2. Ogrody japońskie
Style i formy ogrodów japońskich są ściśle związane z tradycyjnymi zasadami religijny-

mi i poglądami filozoficznymi. Rodzima religia, czyli sintoizm – kult drzew, kamieni, wo-
dy, jako osobliwych zjawisk mających dobroczynny lub negatywny wpływ na człowieka.
Duże znaczenie przypisywano stronom świata – każda z nich miała odrębne znaczenie i
bóstwo, co miało wpływ na układ ogrodów.
Filozofia tao – dualistyczny układ pierwiastków yin i yang – dwóch biegunów, między
którymi rozgrywa się życie na ziemi, aktywny i pasywny przejaw uniwersalnej energii.
Tylko współdziałanie tych przeciwieństw, połączenie się ich w Chi tworzy harmonię.
Filozofia ta zebrała zasady kształtowania krajobrazu ludzkiej egzystencji w osobną wie-
dzę tzw. feng shui. W późniejszym czasie filozofia buddyzmu w ogrodach Japonii ustąpi-
ła miejsca kontemplacji.
Zasady kompozycji ogrodów japońskich
Zasada I – ogród japoński ma charakter symboliczny (takie ujęcie może zostać wyrażo-
ne przez odpowiedni układ kamieni lub skojarzenie tworzywa z danym symbolem).
Zasada II – przestrzeń ogrodu powinna stanowić jedność z przestrzenią domu (sprzyja-

ją temu rozsuwane drzwi, taras lub duże okna, z których oglądany ogród sprawia wra-
żenie naturalnego pejzażu).
13
Zasada III – łączenie charakterystycznych elementów w ogrodzie w grupy (powinny
one być odpowiednio dobrane pod względem kształtu i różnić się miedzy sobą wysoko-
ścią, gdzie najwyższy element symbolizuje niebo, średni człowieka, najniższy ziemię).
Zasada IV – ogród japoński tworzy jedność kompozycyjną, jednak można zauważyć w

nim enklawy różniące się pod względem nastroju lub układu. Określane są one jako jed-
nostki kompozycyjne, które niczym puzzle budują całość ogrodu, łącząc się ze sobą w
ciąg zmieniających się obrazów, potęgują swoistą atmosferę miejsca.
Zasada V – prostota kompozycji polega w ogrodzie japońskim na zredukowaniu lub

zmniejszeniu krajobrazu naturalnego, które osiągane jest dzięki zmniejszeniu liczby
elementów budujących ogród oraz ich bardzo przemyślane zastosowanie
Zasada VI – umiejętne wtopienie ogrodu w krajobraz otaczający. Tło dla ogrodu może
stanowić park znajdujący się na zewnątrz, las, czy górzyste wzniesienie.
Zasada VII – polega na umiejętnej manipulacji perspektywą i zaznaczaniu odpowiedniej

skali i proporcji; celem jej jest uzyskanie większej głębi lub złudzenia dystansu pomię-
dzy obiektami czy nawet całymi widokami. W przedniej części znajdują się rośliny o wy-
raźnej formie, co wydłuża perspektywę.
W ogrodach japońskich dużą rolę odgrywała symbolika roślin, np. jeśli ogród nie posia-
dał stawu, to w jego miejsce sadzono 9 judaszowców, a jeśli brak mu było strumienia, to
9 wierzb. Najpopularniejszym drzewem w ogrodzie japońskim jest sosna. Postrzega się
ją jako symbol siły i długowieczności. W kompozycji ogrodu nie mogło zabraknąć drzew
i krzewów o pięknych kwiatach, takich jak wiśnie, magnolie, glicynie, czy rododendrony,
a także drzew nieposiadających kwiatów – klonów i miłorzębów. W miejscach akcento-
wanych w ogrodzie sadzono gatunki obficie kwitnące lub przebarwiające się. Ważną rolę
odgrywają bambusy o symbolicznym znaczeniu wytrwałości i przyjaźni. Kompozycje
roślinne uzupełniają krzewy ozdobne.
2.2.3. Feng shui jako chińska sztuka planowania przestrzeni
Jej celem jest osiągnięcie pełnej harmonii człowieka z otaczającym go środowiskiem.

Korzenie feng shui sięgają starożytności i już wtedy po raz pierwszy Chińczycy wykorzy-
stywali jej zasady planowania do budowy domów i ogrodów. W ślad Chińczyków bardzo
szybko poszli Japończycy, którzy już blisko od ponad trzech tysięcy lat posługują się tą
starożytną filozofią do kształtowania ogrodów, które są dla nich miejscem świętym. We-
dług feng shui najważniejszymi czynnikami przy urządzaniu ogrodu są przede wszyst-
kim harmonia i energia, które wprowadzone do zaaranżowanej przez nas przestrzeni
stanowią podstawę idealnego świata, który w tym przypadku zamyka się w niewielkich
granicach, jaką jest nasza działka. Zgodnie z zasadami feng shui na drodze od drzwi do
14
ogrodu sadzi się na przykład większe drzewa, grupy niewielkich krzewów bądź nawet
ustawia pojedyncze altany, pergole i posągi stanowiące pewnego rodzaju przeszkodę,
która spowalnia energię i powoduje tym samym, że choć na chwilę krąży się w wykreo-
wanej przez nas przestrzeni. Dodatkowo dużą uwagę przywiązuje się także do ciągów
komunikacyjnych, dlatego wszelkie ścieżki i alejki powinny być kręte, o delikatnym łuku,
– te o ostrym bardzo niekorzystnie oddziałują na feng shui ogrodu. Równie łatwy prze-
pływ energii umożliwiają stoki i pochyłości terenu, jednak także w tym przypadku nale-
ży zachować umiar.
Jedną z najważniejszych zasad filozofii feng shui jest koncepcja yin i yang opierająca się
na dwóch sprzecznych, ale wzajemnie uzupełniających się siłach, które odnaleźć można
we wszechświecie. Zastosowanie tej koncepcji przy tworzeniu ogrodu wiąże się przede
wszystkim z umiejętnością osiągnięcia pełnej harmonii pomiędzy wszystkimi elemen-
tami znajdującymi się w otaczającej nas przestrzeni, pamiętając jednocześnie o zacho-
waniu odpowiednich relacji pomiędzy nimi. W związku z tym w ogrodzie jako yin mo-
żemy traktować trawnik i sadzawkę, a jako yang – drzewa i skalniak. Należy jednak pa-
miętać, że żaden z tych elementów nie może dominować.
Zasada pięciu żywiołów to druga fundamentalna zasada feng shui. Według filozofii Dale-
kiego Wschodu wzajemne oddziaływanie pięciu żywiołów: drzewo, ogień, ziemia, metal
i woda, reguluje przebieg zjawisk przyrody, udoskonalając jednocześnie zasady yin i
yang. Niezwykle ważne jest jednak, aby tych wspomnianych żywiołów nie traktować w
sposób dosłowny, a jedynie jako symbole i abstrakcyjne siły dla określonych właściwo-
ści.
Kamień jest jednym z najważniejszych elementów ogrodów feng shui głównie ze wzglę-
du na swoje wyjątkowe właściwości. Symbolizuje siłę, wierność i odporność, opierając
się tym samym negatywnym działaniom natury i upływowi czasu. W stylu feng shui ka-
mienie stosuje się przede wszystkim w formie ogródka skalnego, tworząc tym samym
spójną całość z resztą aranżacji. Najważniejszy jest prawidłowy stosunek wielkości tych
kamieni względem siebie, aby uniknąć zakłócenia harmonii i przepływu pozytywnej
energii. Najlepszym materiałem na budowę takiego ogródka są naturalne piaskowce i
wapienie. Z kolei roślinność musi być taka dobrana, aby o każdej porze roku zakwitał co
najmniej jeden rodzaj wybranych kwiatów.
Woda w ogrodzie feng shui pełni nadzwyczaj ważną rolę, jest bowiem jednym z pięciu
żywiołów i stanowi właściwy element życia, dlatego ogród bez jej obecności byłby nie-
pełny, straciłby swój cel i przede wszystkim dążenie do osiągnięcia harmonii i równo-
wagi. Szczególne znaczenie ma woda płynąca, która nie tylko zbiera pozytywną energię,
jednocześnie zatrzymując ją w zamkniętym strumieniu, ale przede wszystkim jest bar-
dzo dobrym przewodnikiem. Dlatego należy projektować naturalne i kręte strumienie o
15
nieregularnych kształtach, które bardzo pobudzają pozytywną energię, podczas gdy te
strome ze sztucznie uregulowanym korytem rzeki powodują jej szybkie rozproszenie.
Roślinność stanowi jedynie dopełnienie całej kompozycji. Według zasad feng shui w
ogrodzie nie może dominować żaden wybrany przez nas gatunek, ponieważ pomiędzy
wszystkimi roślinami – tak jak i pozostałymi elementami w przyrodzie – musi być za-
chowana pełna harmonia i równowaga zarówno pod względem wielkości i kształtu, jak i
koloru. Ważne są drzewa, które należą do nadzwyczaj cennych dostarczycieli pozytyw-
nej energii, jednak nie mogą dominować w ogrodzie.
2.2.4. Ogród średniowieczny
Ogrody średniowieczne w warunkach polskich prawie się nie zachowały. Brak jest
szczegółowych przekazów archiwalnych. Ogród średniowieczny otoczony był wiryda-
rzem (krużgankiem) i określano go jako hortus conclusus (łac. zamknięty ogród). Czę-
sto znajdował się przy kościołach i zamkach. Informacje na jego temat stanowią ówcze-
sne malowidła, herbarze i iluminacje o tematyce roślinnej na marginesach manuskryp-
tów.
Wirydarz był kwadratowym lub prostokątnym ogrodem umieszczonym wewnątrz za-

budowań klasztornych. Często otoczony jest krużgankami. Na środku umieszczona była
studnia albo fontanna. Nazwa ta była stosowana także dla określenia dworskich ogro-
dów z kwiatami, ziołami, z ustawionymi w cienistych miejscach ławkami. Budowano w
nim sadzawki z rybami, a nawet wyznaczano miejsce na gaje ze zwierzętami. Wirydarz
nazywany bywa też „rajskim dworem”. Wirydarze w formie ogródków kwiatowo-
ziołowych rozpowszechniły się w XVI w. Sadzono w nich majeranek, bazylię, szałwię,
rutę, fiołki, goździki, lilie, róże, kosaciec, boże drzewko, rozmaryn, lawendę, krokosz,
szpikanard i wiele innych.
Przykładem ogrodu średniowiecznego jest ogród Królowej Eleonory w Winchester wg

projektu dr Sylvii Landsberg. Nawierzchnię ogrodu stanowią w przeważającej większo-
ści płyty z piaskowca przechodzące miejscami w nawierzchnię żwirową. W centrum
ogrodu wykonano ośmiokątny basen wodny. W ogrodzie znalazły się ławy darniowe.
Jeden z narożników ogrodu wydzielono ażurowym, drewnianym płotkiem, tworząc
„Ogródek ziołowy Królowej" z wyniesionymi ponad poziom terenu rabatami i ławą dar-
mową.
Roślinami charakterystycznymi dla ogrodów średniowiecznych były:
 rośliny kwiatowe i zioła: lilia biała, irysy, piwonia, orlik pospolity, stokrotka po-
spolita, żarnowiec miotlasty, barwinek pospolity, ruta zwyczajna, koper włoski,
poziomka pospolita, szałwia lekarska, cząber ogrodowy, bazylia pospolita, hyzop,
16
majeranek ogrodowy, macierzanka zwyczajna, rumianek pospolity, aksamitka
rozpierzchła, lawenda wąskolistna, pierwiosnek, kokoryczka wonna, konwalia
majowa, goździk brodaty, goździk,
 krzewy, drzewa i pnącza: róża francuska, wawrzyn szlachetny jałowiec sabiński,
głóg włoski, lipa pospolita, winorośl właściwa, bluszcz pospolity, wiciokrzew.
2.2.5. Ogród renesansowy
Ogród renesansowy w Polsce zachował się w formie reliktów. W niektórych obiektach

nadal czytelne są tarasowe ukształtowanie terenu, mury oporowe, ogrodzenia, kamien-
ne elementy wyposażenia ogrodu, płyty nawierzchni, ławy, szczątkowa dekoracja rzeź-
biarska, cembrowiny studni, fontanny, stanowiące wyjściowy punkt dla prac konserwa-
torskich.
Do charakterystycznych elementów ogrodów możemy zaliczyć:
 partery, ramowane żywopłotem z lawendy wąskolistnej, bukszpanu wiecznie zie-

lonego lub ligustru pospolitego, wypełnione mniejszymi kwaterami obsadzonymi
kwiatami,
 hyzop, macierzanka, szałwia, majeranek, rumianek – wypełnienia wnętrz kwater,
 partery o ornamencie „węzłowym” lub kwatery w formie kwadratów, prostoką-
tów lub w formie kwiatu lilii, serca lub lwa,
 środek lub narożniki kwater mogą być zaakcentowane poprzez posadzenie krze-
wu o wąskim pokroju lub niewielkiego drzewa np. cis,
 drogi i aleje pokryte delikatnym piaskiem, pyłem marmurowym, startym wapie-
niem lub płytami z piaskowca, ściśle przylegające,
 kwatery sadu łączące funkcję użytkową i ozdobną,
 bindaże (często obsadzane winoroślą),
 grabowe i lipowe szpalery, aleje i cienniki – otaczające część parterową ogrodu.
Dla ogrodów renesansowych zachowało się wiele traktatów zachodnioeuropejskich,

szczegółowo opisujących ówczesny sposób ich zakładania.
Włoski teoretyk ogrodów, Vincenzo Scamozzi, w 1615 r. pisze: „Na tyłach domu niech
założony zostanie ogród podzielony na kwadraty, o pięknych roślinach, ziołach i won-
nych kwiatach, z alejami również wzdłuż murów, które niech ocienia umożliwiająca spa-
cery roślinność, a na środku niech znajdzie się ładna fontanna, która niech tryska wyso-
ko, a wzdłuż frontu ogrodu, czyli po stronie południowej, można zasadzić szpaler lub
ustanowić pergolę (...), ponadto może się tu znaleźć sad z winoroślami i drzewami owo-
cowymi z sadzawką rybną” (Gadomska 2009).
17
2.2.6. Ogród barokowy
Styl najbardziej charakterystyczny we Włoszech od końca XVI w. do połowy XVIII w.

Typowe ogrody barokowe powstały jednak we Francji – „ogrody francuskie” – harmo-
nijne, czyste, klarowne. Cechowały się bogactwem najróżniejszych form małej architek-
tury i roślinności oraz jednością kompozycyjną z architekturą pałacu. Wszystkie elemen-
ty przestrzenne zlokalizowane na głównych osiach kompozycyjnych, a kompozycję
oparto na ściśle określonych proporcjach (tzw. złoty podział).
Cechy stylu barokowego:
 zmienność,
 odejście od klasycznych proporcji,
 monumentalność,
 dynamiczność form,
 przesadne zdobnictwo jako wyraz przepychu i bogactwa,
 linie prowadzone ukośnie,
 ogród był nieodłączną częścią wyposażenia pałacu,
 dążenie do łączenia przestrzeni zewnętrznych z wewnętrznymi,
 architektura ściśle połączona z otoczeniem,
 wykorzystywanie elementów naturalnych jako tworzywa plastycznego (woda,
światło),
 zaskakujące formy.
Typowy układ ogrodu i pałacu
Droga dojazdowa jako aleja główna prowadziła do pałacu i była w kształcie gęsiej stópki.
Przed pałacem znajdował się dziedziniec dwudzielny podzielony na:
 dziedziniec wstępny (avant-cour) – otoczony stajniami, wozowniami,

 dziedziniec honorowy (cour d’honneur) – okolony bocznymi skrzydłami pałacu.
Salon główny ogrodu stanowił sam pałac, a za pałacem jako część ogrodu znajdował się
salon ogrodowy – główne i najozdobniejsze wnętrze w ogrodzie barokowym, przylega-
jące do pałacu na głównej osi założenia. Salon ogrodowy urządzany na planie kwadratu,
prostokąta lub półkola, obramowany ścianami ze strzyżonych szpalerów, ozdobiony
parterami, basenami, rzeźbami oraz roślinami oranżeryjnymi w donicach. W nim sku-
piały się główne osie kompozycyjne ogrodu oraz drogi łączące go z pozostałymi ważny-
mi elementami przestrzennymi założenia ogrodowego.
Najpopularniejsze w Polsce ogrody barokowe to:
18
 ogród Wilanowski,
 ogród Branickich w Białymstoku,
 ogród Branickich w Choroszczy,
 ogród w Nieborowie.
Najpopularniejsze na świecie ogrody barokowe to:
 Schӧnbrunn i Belweder w Wiedniu – Austria,

 Ogrody Wersalu, Tuileries – Francja
 Hompton Court – Anglia,
 Het Loo – Holandia,
 Charlottenburg, Herrenhausen, Gross Sedlitz, Schwetzingen – Niemcy.
Ogrody w Wersalu, których twórcą był Le Notre, stały się wzorcem kształtowania ogro-
dów barokowych oraz inspiracją w kolejnych stuleciach. André Le Nôtre i jego pomocni-
cy stworzyli modę na partery ogrodowe, która trwała do końca lat 30. XVIII wieku.
Elementy założenia ogrodowego w baroku
Aleja – wyznaczała oś centralną; najszersza i najbardziej reprezentacyjną drogą w ogro-

dzie; wokół niej organizowano pozostałe elementy – od niej odchodziły aleje boczne,
dzielące przestrzeń ogrodu; mogły być zasklepione koronami drzew lub z rzędem drzew
po bokach; nawierzchnia była żwirowa lub tzw. zielone aleje – nawierzchnia żwirowa
pokrywała dwa pasy, środek wypełniał trawnik.
Boskiety [od franc. bosquet, wł. boschetto – ‘lasek’] – zwarty masyw drzew i krzewów
ujęty w strzyżone ściany poprzecinany alejami; forma wywodzi się z kwaterowych la-
sków znajdujących się we włoskich ogrodach renesansu; podstawowy element kompo-
zycyjny ogrodów barokowych; otoczony geometrycznie ciętym szpalerem (lipa, grab),
naśladującym detal z fasady budynku, zaś wnętrze wypełniało nasadzenie niewielkich
rozmiarów drzew i krzewów (klon polny, leszczyna, głóg, drzewa owocowe). Optymalna
wysokość szpaleru to ⅔ szerokości drogi, wyższe wzajemnie się zacieniały, a odległość
wnętrza od szpaleru wynosiła 2 m.
Szpalery – drzewa lub krzewy zasadzone gęsto w szeregu, strzyżone lub o formach na-
turalnych wysokości powyżej przeciętnej wzrostu człowieka.
Wgłębnik [boulingrin] – parter wgłębiony zazwyczaj z trawnika, którego część środko-

wa jest obniżona na kształt płaskiej niecki o zarysach geometrycznych podkreślonych
małą skarpą ziemną, bardzo popularne w okresie baroku.
19
Labirynty [staropol. błędnik, błedyniec] – zawiła droga wśród szpalerów lub żywopło-
tów, o krętym przebiegu, doprowadzająca do placu środkowego, czasem z fontanną,
rzeźbą, ławką; w ogrodach barokowych tworzyły go wysokie szpalery rozmaitych
kształtów, także asymetryczne, wzbogacone gabinetami ogrodowymi do wypoczynku.
Sale ogrodowe – duże wnętrza wydzielone z boskietów, były odpowiednikiem pałaco-

wych sal reprezentacyjnych, mogły to być:
 sale jednownętrzowe – na planie prostokąta, kwadratu, koła, ośmioboku z jedną

lub z kilkoma drogami doprowadzającymi; ściany ze szpalerów strzyżonych lub
trejaży, pośrodku umieszczony był gazon, wgłębnik, basen lub parter ogrodowy,
dekorowany fontannami, rzeźbami itd.;
 sale wielownętrzowe – poszczególne struktury umieszczone wzdłuż wspólnej osi
które przenikały się wzajemnie.
Baseny i fontanny – woda w ogrodach barokowych stanowiła ważny element często

połączona z rzeźbami, przyjmując różnorakie kompozycje, i stanowiła jeden z jego naj-
ważniejszych elementów.
Parter (parter haftowy) [franc. parterre, od terre ‘ziemia’] – element kompozycyjny

ogrodu o układzie geometrycznym, tworzący płaski kwietnik lub gazon ozdobiony róż-
nego rodzaju ornamentem; formowane były ze strzyżonego żywopłotu bukszpanowego;
pola pomiędzy bukszpanem wypełniano kolorowym (piaskiem), węglem, cegłą; tworzy-
ły one różnorodne motywy zdobnicze – o formach roślinnych (akanty, palmety, gałązki)
lub geometrycznych.
Rodzaje parterów
 parter kompartymentowy – tworzyły go układy symetryczne o podwójnym ry-

sunku – jeden z nich to trawnik w postaci geometrycznych pasm czy palmet dzie-
lący parter na części, drugi zaś to haft z bukszpanu, wypełniający poszczególne
pola;
 partery gazonowe (parterre { ľanglaise) – składały się z trawników poprzecina-
nych ścieżkami, wypełnione zazwyczaj piaskiem, wg wzoru geometrycznego oraz
rabat okalających – obsadzonych drzewkami i kwiatami;
 partery oranżeriowe (p. de ľorangerie) – w szpalerach pojedynczych lub po-
dwójnych ustawiano drzewka kubłowe oranżeryjne, które były latem wynoszone
z oranżerii;
 partery wodne (p. ďeau) – motyw basenu, rzadko stosowany, zależny od na-
wodnienia ogrodu;
 partery rabatowe – wzory tworzone jedynie z bylin.
20
Żaden z barokowych parterów nie przetrwał do dziś, były najmniej trwałym elementem
kompozycji ogrodów baroku. Odmiana bukszpanu wiecznie zielonego Buxus sempervi-
rens – ‘Suffruticosa’ wymieniana była co 5–7 lat przez zmiany mody w ornamentyce par-
terów oraz cech biologicznych bukszpanu.
Zachowały się oryginalne projekty parterów wykorzystywane w rewaloryzacji.
Materiały historyczne do wypełniania pól między ornamentami bukszpanowymi:
 biały – piasek + kreda, muszelki, grys marmurowy,

 żółty – piasek kwarcowy,
 czerwony – ziemia o czerwonym zabarwieniu, mączka ceglana,
 czarny – ziemia z sadzą lub węgiel,
 niebieski – miał węglowy + kreda,
 zielony – naturalna darń.
2.2.7. Ogród angielski
Park angielski – popularny od XVIII w. typ ogrodu zrywający ze sztucznością i rygorami

ogrodów barokowych (np. ogrodów francuskich), nawiązujący do naturalnych ogrodów
krajobrazowych.
Ogrody w stylu angielskim jest odzwierciedleniem naturalnego krajobrazu. Fascynacja

ogrodami rozpoczęła się u Anglików za czasów panowania Królowej Wiktorii i trwa do
dziś. Poza tym ogrody angielskie wzorują się także na oświeceniowej idei powrotu do
natury czy klasycznej fascynacji antykiem. Poza tajemniczością mają one w sobie rów-
nież dużo swobody, naturalności oraz romantyzmu. Ogród w stylu angielskim składa się
zarówno z płaskiego terenu, jak i wzniesień, które porasta bujna, wielobarwna roślin-
ność.
Miał charakter nastrojowo-sentymentalny z elementami architektury sztucznie nawią-

zującej do przeszłości, np. sztuczne ruiny, obeliski, świątynie (folly), naśladujące gotyc-
kie lub antyczne budowle. Ogrodnicy wykorzystywali naturalne warunki miejsca, w któ-
rym zakładali ogród. Unikali też płotów oraz parkanów. Zamiast sztucznych ogrodzeń
pojawiły się skały, żywopłoty oraz strumienie.
Przykłady:
 Studley Royal Park w hrabstwie North Yorkshire,

 Stourhead w hrabstwie Wiltshire,
 Ogród Dendrologiczny w Przelewicach koło Pyrzyc,
 Englischer Garten w Monachium,
21
 Stadtpark (Park miejski) w Wiedniu.
W połowie XVIII w. rozwijał się tzw. styl anglo-chiński włączający do ogrodów rośliny
egzotyczne oraz elementy architektoniczne wzorowane na ogrodach wschodu. Rzeczni-
kiem stylu był William Chambers (1723–1796), który w latach 1745–47 mieszkał w Chi-
nach, napisał traktat o sztuce użytkowej Chin, a po powrocie do Anglii zbudował ogród
w Kew (1758).
W II połowie XVIII w. pojawił się trend sentymentalizmu, który obok elementów archi-
tektonicznych i roślin egzotycznych wprowadził do programu ogrodów treści literackie,
zapełniając je obeliskami, pomnikami i pamiątkowymi głazami jakoby wnoszącymi głę-
bokie treści duchowe.
Od 1790 r. rozwinął się nowy styl „malowniczy” promowany przez teoretyka krajobrazu
Williama Gilpina, postulującego wierne naśladownictwo natury w jej dzikim, nieufryzo-
wanym wydaniu. Stworzono kompozycje niespokojne, pełne niespodzianek i kontrastów
oraz włączano do nich tzw. follies, sztuczne ruiny i obiekty architektoniczne.
Następnie Humphrey Repton wprowadził pojęcie ogrodu krajobrazowego. Kompozycja

ogrodu miała trzy plany – rezydencję z formalnym parterem, otaczający ją ogród krajo-
brazowy oraz dziki, nietknięty ręką ogrodnika las.
Ogrody Łazienkowskie
Powierzchnia dzisiejszych Ogrodów Łazienkowskich to 76 ha, na które składają się

ukształtowane w różnych latach, zróżnicowane pod względem stylistycznym trzy ogro-
dy: XVIII-wieczny ogród królewski, XIX-wieczny ogród romantyczny i XX-wieczny
ogród modernistyczny. Towarzyszą im XVIII- i XIX-wieczne budynki pałacowe i pawi-
lony ogrodowe oraz wolnostojące rzeźby z XVIII, XIX i XX w.
2.2.8. Kierunki w XX-wiecznej sztuce ogrodowej i architekturze krajobrazu
Arts and crafts – styl nowoczesny odrzucający historyzm, silnie zaznaczają się wątki
narodowe i regionalne; rodzaj wzornictwa ogrodowego, który cechował kult „wiejskiego
ogrodnictwa”; typowe i znane rośliny (np. bratek, nagietek, róża); charakterystyczne
były płyty tarasowe poprzerastane trawą oraz rabaty bylinowe. Cechuje się doskonałym
połączeniem geometrycznej konstrukcji ogrodów z miękkością plam roślinnych.
Eklektyzm – niemal bezkarne łączenie różnych stylów wchodzących w skład tzw. sty-
lów historyzujących, czyli tych, które były popularne jako style „neo-ˮ. Wyróżniamy:
neorenesans, neobarok i neogotyk, czasem obserwuje się elementy klasycystyczne.
22
Styl preriowy (ang. Prairie Style) – w sztuce ogrodowej ukształtował się pobudzony
ruchem Arts and crafts. Styl preriowy w architekturze zainspirowany został w latach
1900–1916 przez Louisa H. Sullivana. Nurt preferował szerokie widoki horyzontalne
oraz miał za zadanie podkreślać unikatowy charakter krajobrazu. Przejawiał również
pogardę dla geometryzacji.
Karesansui (ogród suchego krajobrazu), zwany również sekitei (ogrodem kamiennym)

albo ogrodem zen, to kompozycja ogrodowa usypana ze żwiru, piasku i kamieni, stwo-
rzona pod wpływem estetyki zen. Miniaturową wersją ogrodów karesansui są bonseki.
Oddziałują one na podświadomość widza nie bezpośrednio poprzez widok kamieni, z
których są zbudowane, ale poprzez puste przestrzenie pomiędzy kamieniami – „wszel-
kie byty są jedynie zawirowaniami pustki”.
Ogród kolonialny
Styl ogrodu kolonialnego wywodzi się ze wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych,

czerpiąc korzenie ze stylu angielskiego. Styl kolonialny charakteryzuje swojskość i wy-
goda, ale także zaplanowany ład i porządek; powinien jak najbardziej harmonizować z
krajobrazem. Typowe dla ogrodu kolonialnego są takie elementy architektury jak drew-
niane tarasy wykonane z łupanego kamienia ścieżki czy drewniane bądź kamienne rzeź-
by.
Najpopularniejszym materiałem budulcowym przy jego tworzeniu jest czerwona, palona

cegła. Ogrody w stylu kolonialnym zasadniczo mają układ swobodny, przeplatany ele-
mentami regularnymi, takimi jak strzyżone żywopłoty, łuki i szpalery.
Ogrody w stylu amerykańskim
Wyróżnia się spośród innych ogrodów widoczną częścią frontową oraz schowaną z tyłu
domu częścią do odpoczynku. Front domu zazwyczaj nie jest ogrodzony i widoczny jest
piękny zielony trawnik z roślinami zimozielonymi i łatwymi w utrzymaniu. Wjazd do
garażu również jest usytuowany z przodu domu. Z tyłu domu zazwyczaj jest basen, boi-
sko do kosza lub kort tenisowy bądź miejsce wygospodarowane na inną formę wypo-
czynku, a także taras lub duże patio z grillem ogrodowym i leżakami.
Ogrody amerykańskie można porównać do ogrodów nowoczesnych, w których pielę-

gnacja roślin jest praktycznie znikoma, a gospodarz zamiast plewić i podlewać rośliny
po prostu korzysta z wolnego czasu, odpoczywając lub wyprawiając garden party.
23
Ogród śródziemnomorski
Ogród śródziemnomorski to doskonały sposób na stworzenie wakacyjnej atmosfery.

Najlepiej zaaranżować go wokół nasłonecznionego tarasu wyłożonego kamiennymi lub
terakotowymi płytkami. Pelargonie – w odmianie rabatowej – róże, kolorowe cynie oraz
gazanie, lantany, akanty, szarłat, cynie. Gazanie i szarłat są roślinami jednorocznymi, a
pelargonie i lantana nie przetrwają naszej zimy, dlatego trzeba liczyć się z koniecznością
uzupełniania nasadzeń. Róże i akanty należy zabezpieczyć przed mrozem.
 Krzewy i pnącza umieszczane są w donicach.

 Oleandry – roślina trująca.
 Hibiskusy – kwitną całe lato.
 Budleja – kwiaty przyciągające motyle.
 Pnącza – bugenwilla, milin, jaśmin.
Ziołowy dodatek – doskonałym uzupełnieniem ogrodu w południowym stylu będą zioła

w doniczkach ustawione na tarasie:
 bazylia, także jej wersja drobnolistna lub fioletowa,

 kolorowa szałwia,
 tymianek o listkach w różnych odcieniach.
 macierzanka,
 rozmaryn,
 oregano.
Wśród współczesnych trendów w architekturze krajobrazu wyraźnie zaznacza się natu-

ralizm. Bardzo ciekawym trendem jest używanie przez projektantów w kompozycjach
ogrodowych dzikich roślin. Rośliny takie jak – pasternak, kokorycze, dziewanny, far-
bowniki, dzikie marchewki robią teraz w ogrodach niesamowitą karierę. Projektanci
używają ich często w połączeniu ze zwiewnymi i delikatnymi trawami ozdobnymi albo
sadzą samodzielnie, naśladując naturę np. pośród żwiru lub kamieni. Rabaty kwiatowe
przybierają dzięki temu bardzo naturalny wygląd. Przypominają dzikie łąki albo miedze.
Innym trendem – obecnym i promowanym już od kilku lat – jest dbałość projektantów o
ekologię i szacunek dla środowiska. W ogrodach stosuje się nowe przyjazne dla środo-
wiska materiały, używa się baterii solarnych, dba się o bioróżnorodność, nawet w ma-
leńkich miejskich ogródkach.
Trend podkreślający regularne formy jest kolejnym częstym pomysłem wybieranym

przez projektantów. W ogrodach pokazowych na targach i wystawach można zaobser-
wować strzyżone rośliny, przycięte w kule bukszpany albo formowane drzewa przypo-
24
minające swoim kształtem zielone rzeźby. Najczęściej były one przeciwwagą dla natura-
listycznych rabat z dzikimi kwiatami.
25
3. Dobór dekoracji roślinnych do wnętrza/otoczenia w określonym stylu
W dzisiejszych czasach trudno sobie wyobrazić mieszkanie prywatne lub lokal użytecz-
ności publicznej bez dekoracji roślinnej. Służą do tego rośliny doniczkowe, kwitnące o
dekoracyjnych liściach oraz wszelkiego rodzaju kompozycje z roślin ciętych zarówno
żywych, sztucznych, jak i suszonych. Rośliny mają duży wpływ na stan psychiczny oraz
kondycję fizyczną. Człowiek dla prawidłowego funkcjonowania i zachowania zdrowia
potrzebuje kontaktu z naturą. Zieleń wpływa kojąco na wzrok oraz łagodząco i uspoka-
jająco na układ nerwowy. Pomieszczenia dekoruje się roślinami doniczkowymi i kompo-
zycjami z kwiatów ciętych i utrwalonych, które pełnią przede wszystkim funkcję este-
tyczną.
Na dobór dekoracji roślinnych oraz innych elementów wnętrza wpływ mają rozmaite
trendy i megatrendy kształtujące się w oparciu o kanony obowiązujące w danej społecz-
ności, kraju czy kręgu kulturowym.
Megatrend definiuje się jako narastającą falę zmian, która formuje się powoli, jest pra-
wie nieodwracalna, wywiera silny wpływ na przyszłość, towarzyszy jej poczucie nieu-
chronności i ma dalekosiężne skutki społeczne. Megatrendy wynikają z połączenia pier-
wotnych trendów. Rozpoznanie megatrendów w trakcie ich powstawania i ewolucji jest
bardzo przydatne, ponieważ może dostarczyć przesłanek do podejmowania decyzji do-
tyczących przyszłych kierunków działań oraz inwestycji.
Trendy florystyczne, zgodnie ze zmieniającymi się modami, oznaczają zmiany kano-

nów układów roślinnych. Patronujące tym zmianom Biuro Kwiatowe Holandia formułu-
je najpierw pewną filozofię postrzegania świata, a następnie zasady służące jej zobrazo-
waniu. Aby określić nową modę i umożliwić florystom działanie pozostające z nią w
zgodzie, BKH proponuje wiele wskazówek dotyczących miedzy innymi doboru naczyń i
roślin, obowiązującej kolorystyki oraz innych cech, które osadzają ten nowy florystyczny
trend w konkretnym wnętrzu. Sąsiadujące sezonowo trendy różnią się między sobą w
większym lub mniejszym stopniu. Każdy kolejny trend to nowa filozofia, nazwa, kolory-
styka, wybór roślin i naczyń oraz nowe przesłanie.
Design to wieloznaczny termin odnoszący się do przedmiotów użytkowych i dzieł sztuki

mogący oznaczać ich wygląd albo projektowanie. Termin powszechnie wiązany ze
wzornictwem przemysłowym, grafiką użytkową i sztuką użytkową. Pochodzi z łac. desi-
gnare: 'wyznaczać', 'mianować'; wł. disegno: 'rysunek', 'wzór'; fr.: désigner: 'wskazywać',
'wyznaczać'.
W znaczeniu podstawowym design jest wyglądem czegoś, co powstało na podstawie

projektu z myślą o wytwarzaniu kolejnych egzemplarzy, przy czym liczba wytworzo-
26
nych egzemplarzy nie ma znaczenia – liczy się sam zamiar powielania. W tym znaczeniu
design przejmuje całą paletę stylów.
Historia i style dekoracji roślinnych we wnętrzach
Rośliny we wnętrzach zawsze stanowiły element dekoracyjny, dając odprężenie i je

ożywiając. Do dekoracji wnętrz używano materiału ciętego lub roślin doniczkowych. Na
przełomie wieków do dekoracji wnętrz używano rośliny doniczkowe o bardzo dużych
rozmiarach. Często rośliny były ustawiane niedaleko okien lub na parapetach. Do nie-
dawna do najpopularniejszych roślin mogliśmy zaliczyć: cissusy, szparagi, fuksję, papro-
cie, oleandry, grudniki, mirty. Z czasem zaczęto wprowadzać coraz mniejsze pojemniki i
mniejsze rośliny, aby zyskać w mieszkaniach dodatkową przestrzeń. Wzrosła również
liczba gatunków uprawianych w doniczkach. W latach 70. dominującymi materiałami
stały szkło, chrom, aluminium oraz kwiaty o wyraźnych formach i soczystych barwach –
zapanował tzw. styl przemysłowy. W latach 80. w pomieszczeniach dominowały fikusy i
bluszcze. Łagodniejsze stały się kwiaty cięte i pojemniki. Przeważały kolory pastelowe.
Coraz większe znaczenie ogrywały trendy napływające z krajów skandynawskich i Bli-
skiego Wschodu. Powracały stylizacji typowe dla klasyki.
Styl wiejski – country:
 duże nagromadzenie roślin,

 kwiaty w donicach i wazonach,
 motyw kwiatowych na tapetach, tkaninach, naczyniach, kojarzące się z bogac-
twem wiejskiego ogródka,
 meble drewniane z tkaniny z lnu i bawełny,
 popularne rośliny: zioła, pelargonie, mieczyki, dalie, bluszcze,
 pojemniki proste, np. gliniane garnki, wiklinowe kosze,
 wnętrze przyozdobione takimi detalami jak: warkocze z czosnku, sznury suszo-
nych grzybów,
 stoły przyozdabiane bukietami z polnych lub ogrodowych kwiatów w płytkich
naczyniach,
 kompozycje z roślin suszonych w pojemnikach lub powieszone na ścianie.
Styl etniczny:
 wykorzystywane obrazy lub przedmioty różnych kultur narodowościowych,

 wyroby rzemieślnicze o żywych wzorach,
 np. styl południowo-amerykański,
 ornamenty na ręcznie robionych tkaninach,
 ceramika ręcznie robiona,
27
 masywne rośliny o wyraźnych konturach np. kaktusy, opuncja,
 kompozycje uzupełniane kamieniami, suchymi gałęziami, suchymi kwiatami,
 możliwe elementy rustykalne np. gliniane dzbany lub regionalne np. kurpiowska
wycinanka.
Styl orientalny:
 pochodzi z Dalekiego Wschodu,

 aranżacje powierzchni silnie ze sobą kontrastujących np. gładki stół + szorstkie
bambusowe maty,
 barwy stonowane we wnętrzach, wnętrza wypełnione prostymi i nielicznymi,
formami o dużych powierzchniach – orientalna prostota,
 kompozycje roślinne o mocno nasyconych, kontrastujących kolorach,
 rośliny: chryzantemy, mieczyki, papirus, kosaćce,
 bonsai – miniaturowe rośliny kojarzące się z kulturą Dalekiego Wschodu.
Styl high tech:
 wykorzystanie materiałów przemysłowych tj.: metal, plastik, szkło, ceramika,

 kształty bardzo wyraźne i proste,
 bardzo intensywne kolory, surowe wnętrza, metaliczne powierzchnie,
 rośliny o zdecydowanych konturach i wyraźnej barwie np. anturium , kaktusy,
juki, agawy, draceny, fikusy.
Styl art déco:
 powstał w latach 20. XX w.,

 zastosowanie form o geometrycznych kształtach, monochromatycznych barwach
i lśniących powierzchniach,
 elementy pełniące funkcje użytkową lub tylko dekoracyjną np. kule, stożki z ka-
mienia, bryły z lakierowanego drewna, rzeźby,
 trwałe i wyraźne linie oraz masywne formy,
 rośliny pełnią funkcję neutralizująca,
 kwiaty cięte np. tulipany, lilie,
 rośliny doniczkowe np. pnącza, noliny, ceropegia Wooda.
Styl skandynawski – wywodzi się z północy Europy, ale dzięki swojej popularności za-
sięgiem zainteresowania objął całą Europę. Styl skandynawski narodził się w Szwecji, a
jego prekursorem był artysta Carl Larsson (1853–1919). Zaczęto rozjaśniać wnętrza,
28
aby zatrzymać dzień jak najdłużej. Wnętrza w stylu skandynawskim to przede wszyst-
kim pomieszczenia jasne, dominuje w nich kolor biały, co sprawia, że są minimalistycz-
ne. Charakteryzują się funkcjonalnością, wygodą i estetyką. Ściany są matowe, gładkie, a
kolor biały może mieć w sobie domieszki szarości bądź ecru. Podłogi wykonane są z na-
turalnego drewna, często bielonego, ze sporych desek o szerokich słojach. Styl ten ma na
celu optyczne powiększenie powierzchni mieszkania uzyskane poprzez rozjaśnianie
pomieszczeń. Często wiąże się to z rezygnacją z ozdób okiennych, firan, zasłon, aby wpu-
ścić do pomieszczenia jak najwięcej światła.
Styl skandynawski rozwinął się w trzech odmianach: duńskiej, szwedzkiej i fińskiej.
 Styl duński charakteryzuje się subtelnością, romantycznością i łagodnością. Me-

ble mają obłe formy. Ponadto w takim wnętrzu znaleźć można różne fantazyjne
detale i płynne linie. Przedmioty mają przede wszystkim charakter funkcjonalny,
jednakże nie przeszkadza im to w ich jakże szlachetnej i wyrafinowanej formie.
Przełamywany jest często niebieskimi, żółtymi bądź wrzosowymi dodatkami.
 Styl fiński jest zupełnie odmienny od poprzedniego. Znaleźć w nim można kan-
ciaste formy. Bazowym kolorem niezmiennie jest biały, skontrastowany nato-
miast z czernią, grafitem, a także odcieniem gorzkiej czekolady. Cechują go zgeo-
metryzowane bryły oraz meble wykonane z giętkiej sklejki.
 W stylu szwedzkim odnajdziemy największy minimalizm i surowość. Takie
wnętrza są lekkie, z jasnym drewnem i przeważającą bielą. Odnajdziemy w nich
także niewielką liczbę prostych dekoracji, mnóstwo ekologicznych rozwiązań, ale
przede wszystkim dużo światła i lekkości.
Styl minimalistyczny we współczesnym wzornictwie jest niezwykle popularny. Meble

i przedmioty codziennego użytku projektowane w tym stylu charakteryzują się prostotą
i funkcjonalnością. Przedmioty są pozbawione ozdób, ważna jest sama ich postać. Domi-
nują geometryczne, proste formy o podstawowych kształtach, takich jak koło, trójkąt
prostokąt. Często stosuje się powtarzalne połączenia brył i moduły. Styl minimalistyczny
dzięki swej lekkości i neutralności doskonale nadaje się także do aranżacji niewielkich
powierzchni.
Powierzchnie najczęściej są gładkie, ważne jest zastosowanie kolorów. Często wykorzy-

stywane są podstawowe wyraziste kolory, dużą rolę odgrywa też biel i czerń oraz szaro-
ści. Popularne jest kontrastowe łączenie barw. Minimalistyczne wzornictwo cechuje się
lekkością, doskonale wygląda w nowoczesnych i industrialnych wnętrzach. Chętnie wy-
korzystuje się tworzywa sztuczne, metal, szkło oraz nowocześnie potraktowane drewno,
kamień, ceramikę.
29
Dekorowanie roślinami doniczkowymi
Wnętrza historyczne lub współczesne mają wynikające z obowiązujących kanonów este-

tycznych charakterystyczne linie, barwy, sposoby porządkowania, formy, które deter-
minują koncepcję dekoracji, dobór materiałów florystycznych. Dobór roślin we wnętrzu
powinien uwzględniać styl wnętrza, jego charakter (zwłaszcza historyczny), kulturowe
użytkowania, popularność w określonej epoce.
Stylizacja wnętrz – dobór elementów wyposażenia i wzornictwa oraz uprawianych ro-

ślin, który pozwala uzyskać charakterystyczną całość i atmosferę.
Rośliny uprawiane w pojemnikach umożliwiają codzienny kontakt z przyrodą, podnoszą

walory estetyczne wnętrza, oczyszczają, dotleniają i nawilżają powietrze. Mogą one
spełniać te funkcje kiedy są odpowiednio dobrane do typu i wielkości wnętrza oraz kie-
dy mają zapewnione optymalne warunki rozwoju. Rośliny doniczkowe tworzą specy-
ficzną aurę i poprawiają nastrój.
Sztuka feng shui opisuje energetyczne oddziaływanie kształtów, kolorów oraz materia-
łów na człowieka w czasie i przestrzeni. Już od początków feng shui mędrcy badali
wpływ roślin i drzew na życie człowieka. Stwierdzili, że przywracają one harmonię i
równowagę mieszkań, domów i innych pomieszczeń.
Rośliny mają szczególne znaczenie we wschodniej filozofii Feng shui, która zajmuje się
harmonijnym przepływem energii w naszym otoczeniu. Kształt, symbolika, dostęp do
światła słonecznego, kolor – wszystkie te elementy mają duże znaczenie przy wyborze
właściwych roślin. Odpowiedni dobór roślin wzmacnia chi domu. Najlepsze są te rośliny,
które mają grube bujne liście, często kwitną i dają dużo owoców. Rośliny można grupo-
wać w zależności od tego, czego potrzebujemy w życiu np. pelargonie obok hortensji
(łączymy determinację z osiągnięciami). Z reguły niemal każda żywa roślina wnosi do
pomieszczenia dobroczynna energię, dzięki czemu pozwala stymulować aktywność wy-
branego pola. Kosz pełen kwiatów mogą przekształcić miejsce bardzo napiętej pracy w
dużo spokojniejsze otoczenie, dzięki dostarczonemu do atmosfery tlenowi i ujemnej jo-
nizacji.
Zasady feng shui przy dekorowaniu pomieszczeń roślinami:
 Rośliny będą mieć pozytywny wpływ na nasze samopoczucie, ale muszą one być
odpowiednio utrzymywane. Gdy więdną i usychają mogą powodować odwrotne
skutki, poprzez osłabianie energii pola. Czym większa roślina, tym posiada i emi-
tuje większe pole energetyczne. Zdrowe i dobrze utrzymane rośliny wytwarzają
pozytywną energię i świeże powietrze, ożywiają atmosferę pomieszczenia, filtru-
ją trucizny. Usychające czy chore trzeba wymienić na nowe, bujne i dorodne.
30
 Wszelkiego rodzaju bluszcze i winobluszcze wymagają bardzo troskliwej opieki.
W przeciwnym razie mogą w niekontrolowany sposób zagarnąć energię w po-
mieszczeniu i będą sprawiać wrażenie intruzów, a nie mile widzianych elemen-
tów dekoracyjnych.
 Rośliny posiadające liście o ostrych kształtach (np. palmy i inne rośliny tropikal-
ne) wymagają dużej przestrzeni. W żadnym wypadku nie można ustawiać ich w
bezpośrednim kontakcie z osobami, np. siedzącymi na krześle czy fotelu, ponie-
waż ich tnąca energia może wywoływać dyskomfort. Do niewielkich pomieszczeń
odpowiedniejsze są rośliny posiadające liście o zaokrąglonych kształtach, które
tworzę mniej tnące chi i tym samym sprzyjają dobremu samopoczuciu osób prze-
bywających w ich bezpośrednim sąsiedztwie.
 Generalnie należy wystrzegać się kaktusów, szczególnie w małych pomieszcze-
niach. Ich naturalnym domem są wielkie powierzchnie pustynne i z tego względu
kaktusy nie nadają się do ciasnych kątów. Kolce kaktusów emitują subtelną ener-
gię niepokojącą osoby przebywające w bezpośrednim ich otoczeniu i mogą
wpływać na pogorszenie samopoczucia.
 Suszone kwiaty czy jesienne liście i gałęzie zimozielonych drzew i krzewów są jak
najbardziej odpowiednie, ale tylko jesienią i zimą. W okresie wiosny i lata, kiedy
następuje odnowienie życiodajnej energii, powinniśmy unikać tego rodzaju deko-
racji w naszych domach.
 Sztucznych kwiatów i liści w ogóle nie powinno się stosować, chyba, że w osta-
teczności, gdy np. w pomieszczeniu nie można zapewnić odpowiedniego oświe-
tlenia albo ktoś z domowników cierpi na silną alergię na żywe rośliny i kwiaty. W
takich przypadkach sztuczne substytuty powinny być jak najlepszej jakości (np.
wykonane z wysokiej jakości tkaniny jedwabnej), a umieścić je należy poza zasię-
giem ręki.
Innym również dobrym rozwiązaniem w feng shui są obrazy i malowidła przedstawiają-

ce kwiaty. Dawniej stare chińskie domy ozdabiane były malowidłami piwonii, chryzan-
temy, magnolii i kwiatami wiśni.
Przy doborze roślin do dekoracji wnętrz należy brać pod uwagę wiele czynników m.in.
charakter wnętrza oraz jego warunki, oświetlenie danego pomieszczenia, ogrzewanie i
wilgotność, a także rodzaj pomieszczenia. Do pomieszczeń o wystawie północnej nadają
się rośliny cieniolubne, np. aspidistra, bluszcz, filodendron, cisus, paprocie, sansewieria i
inne. W pomieszczeniach o dużym nasłonecznieniu dobrze rosną prawie wszystkie ga-
tunki kaktusów, chociaż w rozproszonym świetle dobrze czuja się też oleander, pelargo-
nia, fikus, hoja, dracena, palmy itp. Większość roślin wymaga temperatury w granicach
15–18°C.
31
Do lokali, gdzie nie zawsze może być zapewnione stałe pielęgnowanie, należy dobierać
gatunki wytrzymałe na niesprzyjające warunki, czyli mniej wymagające np. sansewierię.
Ważnym elementem jest wielkość roślin w stosunku do pomieszczenia, w którym

mają stanowić element dekoracyjny, rośliny nie mogą nam przeszkadzać w normalnym
poruszaniu się po danym pomieszczeniu. Do niskich i niewielkich mieszkań nie stosuje
się roślin, które dość szybko rosną i zajmują dużo miejsca. Doskonale nadają się wszel-
kiego rodzaju pnącza. Duże świetlice, sale wystawowe i pomieszczenia reprezentacyjne
dekoruje się roślinami okazałymi, jak palmy, filodendrony, efektownie wyglądają rów-
nież pnącza rozpięte na specjalnie do tego celu dostosowanych kratkach metalowych lub
drewnianych.
Ważną rzeczą przy aranżacji pomieszczeń roślinami doniczkowymi jest właściwe ich
umieszczenie. Należy pamiętać, że rośliny nie lubią ciągłego przestawiania, a więc
umieszcza się je w takich miejscach, aby nie przeszkadzały użytkownikom mieszkania
czy lokalu.
Dekorowanie kwiatami ciętymi
Do dekoracji wnętrz oprócz bukietów stosuje się różne kompozycje kwiatowe. Ze

względu na coraz większą swobodę w doborze materiału, możliwość zastosowania w
każdym wnętrzu oraz większą trwałość roślin umieszczonych np. w gąbce florystycznej
kompozycje często wzorowane są na ikebanie – japońskiej sztuce układania kwiatów.
Najczęściej elementem dekoracji wnętrz jest ustawianie kwiatów ciętych w naczyniach.

Podstawową dekorację stanowią tu kwiaty, nie można jednak pominąć wartości zdobni-
czych naczynia, w którym są umieszczone. Aby kwiaty wyglądały okazale w wazonach,
należy kierować się właściwym wyborem naczynia, jego kolorystyki oraz wielkości w
stosunku do rozmiaru roślin.
32
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Brooks J., Wielka księga kwiatów, DEBIT, Bielsko-Biała, 1992.
Gadomska E., Postawy architektury krajobrazu, Hortpress, Warszawa 2009.
Hobhouse P., Historia ogrodów, Arkady, Warszawa 2005.
Łukaszewska A., Skutnik E., Przewodnik florysty, Wyd. SGGW, Warszawa 2003.
Majdecki L., Historia ogrodów, PWN, Warszawa 2007.
Nizińska A., ABC Florystyki, Hortpress, Warszawa 2008.
Różańska A., Krogulec T., Rylke J., Ogrody. Historia architektury i sztuki ogrodowej, Wyd.
SGGW, Warszawa 2002.
Literatura dodatkowa
Miller J. i M., Stylowe wnętrza, Arkady, Warszawa 2006.
Norbert-Schultz Ch., Bycie, przestrzeń, architektura, Murator, Warszawa 2000.
Tietz J., Historia architektury XX wieku, Koneman 2001.
Neografia
http://www.historiasztuki.com.pl/strony/007-01-00-HISTORIA-OGRODOW.html
http://www.ogrodbranickich.bialystok.pl
33

02 5.1 KUWDR Tresc

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

02 5.1 KUWDR Tresc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Moduł V

Historia dekoracji roślinnych

1. Motywy roślinne w sztuce (dekoracyjnej/użytkowej) na przestrzeni dziejów

3. Dobór dekoracji roślinnych do wnętrza/otoczenia w określonym stylu

Rysunek 5.1. Akant

W sztuce romańskiej pojawiają się ornamenty roślinne i geometryczne. W późnym śre-

Rysunek 5.2. Kwiaton

Charakterystycznym elementem holenderskiego domu z okresu renesansu były cera-

Wraz z pojawieniem się w XV wieku nowych technik (drzeworyt, miedzioryt, ruchoma

Klasycyzm powrócił do ornamentów antycznych. W dobie historyzmu nawiązywano do

Meble biedermeierowskie były eleganckie, proste, o powściągliwej dekoracji i ornamen-

Po rewolucji przemysłowej w XIX w. w epoce wiktoriańskiej wszystkie przedmioty

Charakterystycznymi cechami stylu secesyjnego jest miedzy innymi ornamentacja abs-

W XX wieku, wraz z rozwojem sztuki modernistycznej i minimalistycznej, w radykalnych

Niektóre rośliny „towarzyszą” artystom od tysiącleci. Często odnajdujemy motyw ro-

2.1. Kierunki w starożytnej sztuce ogrodowej

2.1.1. Ogród egipski

O początkach założeń ogrodowych w Egipcie nie dowiemy się ze źródeł materialnych,

Malowidła ścienne zachowane w grobowcach przedstawiają przydomowe, ogrodzone

Najstarszy i najsłynniejszy plan tzw. ogrodu Sennufera przedstawia istniejący w za-

Pierwszym i najważniejszym drzewem, jakie pojawiło się w ogrodach, była sykomora –

Najstarsze zachowane informacje na temat zakładania i uprawy ogrodów ozdobnych

Rysunek 5.3. Wyobrażenie wiszących ogrodów Babilonu

Należące do siedmiu cudów świata „wiszące ogrody Semiramidy” przypisywane są asy-

2.1.3. Ogrody starożytnej Grecji

2.1.4. Ogrody starożytnej Persji

W historii ogrodów funkcjonuje pogląd, że już za Achemenidów (559–331 r. p.n.e.) po-

Karawanseraje to zajazdy dla podróżnych budowane na polecenie Dariusza I (521–496

Zachowane ślady pałacu Cyrusa II w Pasargady wskazują na istnienie w bezpośrednim

2.1.5. Ogrody starożytnego Rzymu

Dopiero w cesarskim Rzymie doszło do wyraźnego podziału na ogrody użytkowe, w któ-

Rzymianie wykształcili trzy rodzaje ogrodów:

 domowy ogród perystylowy,

Rysunek 5.4. Dom w Herkulanum

Przykładem rzymskiego ogrodu publicznego jest Porticus Liviae – zbudowany przez

Jednym z ogromnych założeń o charakterze parkowym są znane tylko z opisów ogrody

2.2. Kierunki w sztuce ogrodowej przed XX wiekiem

Kierunki w sztuce ogrodowej przed XX wiekiem:

 chiński styl ogrodowy,

2.2.1. Ogrody chińskie

Rys historyczny – wpływy filozoficzne na kształtowanie ogrodów chińskich

Do IV w n.e. widoczny był wpływ filozofii taoistycznej na sztukę ogrodową – dążenie do

W X w. nastąpiło zwiększenie roli roślin. Nadawano im od tego czasu określone znacze-

Przykłady parków cesarskich

 Zakazane Miasto – ogród krajobrazowy, 5 symbolicznych wzgórz o wys. 50 m z

Akcentowana była w nich główna oś w kierunku południowo-północnym. Przechodząc

2.2.2. Ogrody japońskie

Style i formy ogrodów japońskich są ściśle związane z tradycyjnymi zasadami religijny-

Zasady kompozycji ogrodów japońskich

Zasada II – przestrzeń ogrodu powinna stanowić jedność z przestrzenią domu (sprzyja-

Zasada IV – ogród japoński tworzy jedność kompozycyjną, jednak można zauważyć w

Zasada V – prostota kompozycji polega w ogrodzie japońskim na zredukowaniu lub

Zasada VII – polega na umiejętnej manipulacji perspektywą i zaznaczaniu odpowiedniej

2.2.3. Feng shui jako chińska sztuka planowania przestrzeni

Jej celem jest osiągnięcie pełnej harmonii człowieka z otaczającym go środowiskiem.

2.2.4. Ogród średniowieczny

Wirydarz był kwadratowym lub prostokątnym ogrodem umieszczonym wewnątrz za-

Przykładem ogrodu średniowiecznego jest ogród Królowej Eleonory w Winchester wg

Roślinami charakterystycznymi dla ogrodów średniowiecznych były:

2.2.5. Ogród renesansowy

Ogród renesansowy w Polsce zachował się w formie reliktów. W niektórych obiektach

Do charakterystycznych elementów ogrodów możemy zaliczyć:

 partery, ramowane żywopłotem z lawendy wąskolistnej, bukszpanu wiecznie zie-