VẤN ĐỀ 4: NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

*Nhận thức:
1. Khái niệm và sự ra đời của Nhà nước xã hội chủ nghĩa (NNXHCN)
Định nghĩa: NNXHCN là một kiểu nhà nước mà ở đó, sự thống trị chính trị thuộc về giai cấp
công nhân, do cách mạng xã hội chủ nghĩa (XHCN) sản sinh ra và có sứ mệnh xây dựng thành
công chủ nghĩa xã hội (CNXH), đưa nhân dân lao động (NDLĐ) lên địa vị làm chủ trên tất cả
các mặt của đời sống xã hội trong một xã hội phát triển cao – xã hội XHCN.
Nguồn gốc: NNXHCN ra đời là kết quả của cuộc cách mạng do giai cấp vô sản (GCVS) và
NDLĐ tiến hành dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản (ĐCS).
2. Bản chất: (ĐẶC BIỆT CHÚ Ý)
Q: Vì sao Lênin nói rằng NNXHCN không còn là nhà nước thuần túy mà lại là “nửa nhà
nước”?
A: Cần hiểu đúng định nghĩa “nhà nước”  NNXHCN mang các bản chất sau:
Về chính trị:
- Mang bản chất của giai cấp công nhân (GCCN) – giai cấp có lợi ích phù hợp với lợi ích chung
của quần chúng NDLĐ
- GCVS là lực lượng giữ địa vị thống trị về chính trị.
Về kinh tế:
- NNXHCN chịu sự quy định của cơ sở kinh tế xã hội XHCN – chế độ sở hữu xã hội về tư liệu
sản xuất (TLSX) chủ yếu.  không còn tồn tại sự bóc lột.
- NNXHCN vừa là bộ máy chính trị - hành chính, một cơ quan cưỡng chế, vừa là một tổ chức
quản lý kinh tế - xã hội của NDLĐ  “nửa nhà nước”
- Mục tiêu hàng đầu: chăm lo cho lợi ích của đại đa số NDLĐ
Về văn hóa, xã hội:
- Được xây dựng trên nền tảng tinh thần là lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và những giá trị
văn hóa tiên tiến, tiến bộ của nhân loại.
 NNXHCN là nhà nước của đại đa số nhân dân, chống lại bọn phản động. Các nhà nước
khác mang tính bóc lột, trấn áp, trong khi NNXHCN thực hiện chức năng xã hội và mang
tính dân chủ sâu sắc.
3. Chức năng
- Phạm vi tác động của quyền lực nhà nước: chức năng đối nội, chức năng đối ngoại.
- Lĩnh vực tác động: chức năng chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội.
- Tính chất của quyền lực nhà nước: chức năng trấn áp và chức năng tổ chức và xây dựng.
 NNXHCN có mang tính trấn áp, nhưng đó là sự trấn áp của GCCN và NDLĐ lên giai cấp
bóc lột bị sụp đổ và những phần tử chống đối.
*Vận dụng:
Liên hệ Việt Nam: Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (NNPQXHCN) ở Việt Nam
- Quan niệm chung: Nhà nước pháp quyền XHCN là nhà nước thượng tôn pháp luật  hướng
tới quyền lợi và sự phát triển của con người.
- Nhà nước pháp quyền:
+ Tất cả mọi người đều được giáo dục pháp luật và hiểu biết pháp luật, tuân thủ pháp luật, pháp
luật đảm bảo tính nghiêm minh.
+ Phải có sự phân công, phối hợp, kiểm soát lẫn nhau, tất cả vì mục tiêu phục vụ nhân dân
Theo Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH của ĐCS Việt Nam, nội
dung xây dựng nhà nước pháp quyền gồm:
- Đề cao quyền lợi và nghĩa vụ của công dân, đảm bảo quyền con người;
- Tổ chức bộ máy vừa đảm bảo tập trung, thống nhất, vừa có sự phân công giữa các nhánh quyền
lực, phân cấp quyền hạn và trách nhiệm giữa các cấp chính quyền nhằm đảm bảo quyền dân chủ
của nhân dân, tránh lạm quyền.
- Nhà nước có mối quan hệ thường xuyên và chặt chẽ với nhân dân, tôn trọng và lắng nghe ý
kiến của nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân.
- Tổ chức và hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thống
nhất quyền lực, có phân công, phân cấp, đồng thời bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất của Trung
ương
- Quản lý xã hội bằng pháp luật, bất cứ ai đều phải có nghĩa vụ chấp hành Hiến pháp và pháp
luật.
- Đặc điểm: (SV nên ghi tóm tắt lại theo các ý dưới đây)
+ Xây dựng nhà nước do nhân dân lao động làm chủ, đó là Nhà nước của dân, do dân, vì dân.
+ Nhà nước được tổ chức và hoạt động dựa trên cơ sở của Hiến pháp và pháp luật. Pháp luật
được đặt ở vị trí tối thượng để điểu chỉnh các quan hệ xã hội.
+ Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rõ ràng, có cơ chế phối hợp nhịp nhàng và
kiểm soát giữa các cơ quan: lập pháp, hành pháp và tư pháp.
+ NNPQXHCN phải do ĐCS Việt Nam lãnh đạo.
+ NNPQXHCN ở Việt Nam tôn trọng quyền con người, coi con người là chủ thể, là trung tâm
của sự phát triển.
+ Tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân chủ, có sự phân
công, phân cấp, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau, nhưng bảo đảm quyền lực là thống nhất và sự
chỉ đạo thông nhất của Trung ương.
Làm thế nào để xây dựng và hoàn thiện NNPQXHCN?
- Xây dựng NNPQXHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng.
- Cải cách thể chế và phương thức hoạt động của nhà nước.
- Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong sạch, có năng lực.
- Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, thực hành tiết kiệm.
Với cương vị là sinh viên, anh/chị cần làm gì để giữ gìn NNPQXHCN?
(SV có thể trả lời nhiều ý, có thể từ 5-7 ý, có thể tham khảo gợi ý bên dưới)
- Không ngừng học tập, trau dồi về kiến thức, kỹ năng cho bản thân.
- Tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước và nhân dân.
- Tích cực rèn luyện phẩm chất đạo đức, tu dưỡng rèn luyện nhân cách.
- Tuyệt đối tuân thủ những chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước
- Thường xuyên cập nhật tình hình pháp luật, nắm được một số nội dung cơ bản của Pháp Luật
Việt Nam.
- Thường xuyên thực hành tiết kiệm, rèn luyện lối sống cần, kiệm, liêm, chính.
- Đấu tranh, bài trừ nạn tham nhũng, lãng phí, gây tổn hại đến lợi ích quốc gia.
- Đẩy lùi mọi âm mưu và thủ đoạn xuyên tạc chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
………..