I.

Giới thiệu, khái niệm về chính sách tài khóa

Khi nhắc đến các chính sách kinh tế vĩ mô, người ta thường nhắc đến hai chính sách có vai
trò đặc biệt quan trọng bên cạnh một số chính sách vĩ mô khác đó là chính sách tiền tệ
(monetary policy) và chính sách tài khóa (fiscal policy). Trong khi chính sách tiền tệ do ngân
hàng trung ương đảm trách thì chính sách tài khóa lại do chính phủ thực hiện mà nhiệm vụ
trực tiếp thường được giao cho bộ tài chính. Hãy cùng tìm hiểu chính sách tài khóa là gì?
Có vai trò gì tới nền kinh tế?

Chính sách tài khóa là hệ thống các giải pháp nhằm điều chỉnh thu nhập và chi tiêu của
chính phủ để thực hiện các mục tiêu vĩ mô cho nền kinh tế, hướng nền kinh tế đạt mức sản
lượng và việc làm mong muốn. - Công cụ thực thi chủ yếu: chính sách thu ngân của nhà
nước, chính sách chi ngân sách nhà nước và chính sách cân đối ngân sách nhà nước.

*Lưu ý: Chỉ chính quyền trung ương (chính phủ) mới có quyền thực thi chính sách tài khóa,
còn chính quyền địa phương không có chức năng này. Đây là một trong những yếu tố giúp
phân biệt giữa một chính sách tài khóa với một chính sách chi tiêu thuộc phạm vi ngân sách
theo phân cấp của chính quyền địa phương.

II. Mục tiêu của chính sách tài khóa

● Ổn định tiền tệ, ổn định sức mua của đồng tiền

● Tăng cường tiềm lực tài chính nhằm tăng trưởng kinh tế
● Phân phối công bằng, tạo công ăn việc làm, hạn chế thất nghiệp, tăng cường an sinh
xã hội

Mục tiêu của chính sách tài khóa tác động trực tiếp đến tài chính công. Nếu chính sách tài
khóa được thiết kế tốt và được triển khai hiệu quả, nó có thể dẫn đến những tác động tích
cực đến tài chính công như: giúp chính phủ tăng thu nhập, giảm chi tiêu và cân bằng ngân
sách. Tuy nhiên, nếu chính sách tài khóa được thiết kế và triển khai không hiệu quả, nó có
thể dẫn đến các tác động tiêu cực ngược lại với tài chính công như: Giảm thu nhập, tăng chi
tiêu của chính phủ và thâm hụt ngân sách.
⇒Chính sách tài khóa có tác động lớn đến tài chính công và cần được thiết kế và triển khai
một cách cẩn thận để đạt được mục tiêu của nó mà không gây ra những tác động tiêu cực
không mong muốn.

III. Công cụ của chính sách tài khóa

Công cụ chính trong chính sách tài khóa bao gồm các biện pháp và cơ chế được sử dụng
để điều chỉnh thu nhập và chi tiêu của chính phủ để đạt được các mục tiêu vĩ mô của nền
kinh tế. Các công cụ và chức năng của chúng trong chính sách tài khóa bao gồm:

● Chính sách thu ngân sách nhà nước: Đây là công cụ chính để tăng thu nhập cho
chính phủ. Chính sách này bao gồm các biện pháp như tăng thuế, phí, lệ phí và các
khoản thu từ hoạt động kinh doanh nhà nước.

1
 ● Chính sách chi ngân sách nhà nước: Công cụ này liên quan đến việc quản lý và
kiểm soát các chi phí của chính phủ. Các biện pháp có thể được sử dụng để giảm
chi phí bao gồm cắt giảm các khoản chi tiêu không cần thiết hoặc không hiệu quả, tối
ưu hóa việc sử dụng nguồn lực, cải thiện quy trình và hiệu quả trong việc quản lý
ngân sách.

● Chính sách cân đối ngân sách nhà nước: Công cụ này được sử dụng để đảm bảo
sự cân bằng giữa thu nhập và chi tiêu của chính phủ. Mục đích của chính sách này
là tránh tình trạng thâm hụt ngân sách hoặc dư thặng ngân sách không cần thiết. Để
đạt được mục tiêu này, chính phủ có thể sử dụng các biện pháp như tăng thuế hoặc
giảm chi tiêu tùy thuộc vào tình hình tài chính của chính phủ.

IV. Phân loại chính sách tài khóa

1. Chính sách tài khóa cân bằng

Loại chính sách tài khóa thứ nhất là chính sách cân bằng (Fiscal Neutral Policy). Đó là một
chính sách ngân sách cân bằng trong đó chính phủ thu thuế đủ để trang trải chi tiêu của
mình. Nói cách khác, chi tiêu của chính phủ bằng doanh thu thuế. Chi tiêu của chính phủ
hoàn toàn phụ thuộc vào doanh thu từ thuế và kết quả đầu ra có tác động trung lập đến
mức độ hoạt động kinh tế. Do đó, các chính phủ thường dự báo doanh thu thuế mỗi năm và
lập kế hoạch phù hợp.

2. Chính sách tài khóa mở rộng

Chính sách tài khóa mở rộng ( Expansionary Fiscal Policy) là khi chính phủ mở rộng cung
tiền trong nền kinh tế bằng cách sử dụng các công cụ ngân sách để tăng chi tiêu hoặc cắt
giảm thuế của chính phủ (chi tiêu của chính phủ lớn hơn số tiền thu được thông qua thuế).
Trong một số trường hợp nhất định, chính phủ cũng có thể áp dụng đồng thời cả tăng chi
tiêu và cắt giảm thuế. Cụ thể:
Nếu chính phủ cắt giảm thuế thu nhập, thì điều này sẽ làm tăng thu nhập khả dụng của
người tiêu dùng và giúp họ tăng chi tiêu. Tiêu dùng cao hơn sẽ làm tăng tổng cầu và điều
này sẽ dẫn đến tăng trưởng kinh tế cao hơn. Ngoài ra, nếu chính phủ tăng cường đầu tư
vào các chương trình công cộng, thì khoản chi tiêu này của chính phủ sẽ tạo ra việc làm,
tăng thu nhập và dẫn đến tổng cầu lớn hơn.

2
 3. Chính sách tài khóa thắt chặt
Chính sách tài khóa thắt chặt (Contractionary Fiscal Policy) là một loại chính sách tài khóa
trong đó chính phủ cắt giảm chi tiêu hoặc tăng thuế - loại chính sách này thường được sử
dụng trong thời kỳ thịnh vượng của nền kinh tế. Mục đích của chính sách tài khóa thắt chặt
là để làm chậm lạm phát và tăng trưởng kinh tế đến mức kinh tế khỏe mạnh. Trong thời kỳ
tăng trưởng kinh tế cao, lạm phát thường tăng đến mức nguy hiểm, khiến tiền tệ mất giá
nhanh chóng và khiến người tiêu dùng lo lắng. Để làm chậm lạm phát, chính phủ có thể thiết
lập chính sách tài khóa để giảm cung tiền và tổng cầu, khiến sản lượng giảm và mức giá

giảm.
Source: Definition of Contractionary Fiscal Policy | Higher Rock Education
Definition of Expansionary Fiscal Policy | Higher Rock Education

4. Chính sách tài khoá cùng chiều

3
Nếu mục tiêu của Chính phủ là luôn đạt được ngân sách cân bằng dù sản lượng có thể thay
đổi thế nào cũng được, thì chính sách đó gọi là chính sách tài khoá cùng chiều.
Lúc đó nếu nền kinh tế rơi vào tình trạng suy thoái, ngân sách sẽ thâm hụt, để ngân sách
cân bằng lúc này Chính phủ cần phải giảm chi tiêu hoặc tăng thuế hoặc sử dụng cả hai biện
pháp. Đổi lại chi tiêu của Chính phủ giảm làm cho sản lượng giảm, do đó suy thoái lại càng
suy thoái.
5. Chính sách tài khóa ngược chiều
Nếu mục tiêu của Chính phủ là giữ cho nền kinh tế luôn ở mức sản lượng tiềm năng với
mức việc làm đầy đủ, thì Chính phủ phải thực hiện chính sách tài khóa ngược chiều với chu
kỳ kinh doanh. Lúc đó khi nền kinh tế suy thoái, để tăng sản lượng, để sản lượng lại gần với
sản lượng tiềm năng thì Chính phủ phải tăng chi tiêu hoặc giảm thuế, hoặc cả hai biện đó.
Như vậy thì ngân sách đã thâm hụt lại càng thâm hụt.
Việc Chính phủ sử dụng chính sách tài khoá cùng chiều hay ngược chiều với chu kỳ kinh
doanh phụ thuộc vào tình huống kinh tế cụ thể của mỗi nước, mỗi giai đoạn khác nhau.
Source: Chính sách tài khoá cùng chiều và chính sách tài khóa ngược chiều
6. Chính sách tài khóa thuận và nghịch chu kỳ

Thông thường khi nền kinh tế suy thoái thì chính phủ sẽ thực thi chính sách tài khóa mở
rộng và ngược lại khi nền kinh tế tăng trưởng thì chính phủ sẽ thực thi chính sách tài khóa
thu hẹp. Điều hành chính sách tài khóa theo hướng này được gọi là chính sách tài khóa
nghịch chu kỳ (countercyclical fiscal policy). Ngược lại cũng có những quốc gia điều hành
chính sách tài khóa thuận chu kỳ (procyclical fiscal policy), tức là khi nền kinh tế suy thoái thì
thu hẹp tài khóa, còn khi nền kinh tế tăng trưởng nóng thì mở rộng tài khóa. Nhiều nghiên
cứu cho thấy rằng, ở các nước phát triển thường chính sách tài khóa có tính nghịch chu kỳ,
ngược lại ở các nước đang phát triển thì chính sách tài khóa lại thường có tính thuận chu
kỳ.

( Ảnh của hoctot.net.vn)

V. Tác động của chính sách tài khóa

• Tác động đến thu nhập
- Sự gia tăng trong các nguồn thu nhà nước tất yếu sẽ dẫn đến sự sụt giảm trong thu nhập
của dân chúng và ngược lại.
- Chính sách tài khóa cũng chính là công cụ để nhà nước có thể điều tiết và phân phối lại
thu nhập quốc dân.
• Tác động đến tăng trưởng kinh tế:
- Chính sách thu và chi ngân sách tác động mạnh mẽ đến nguồn vốn đầu tư xã hội.

4
- Chính sách thuế ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập thực của nền kinh tế, từ đó tác động
đến tiết kiệm tư nhân và lợi nhuận của doanh nghiệp.
- Đối với các hoạt động đầu tư quốc tế, chính sách tài khóa sẽ tác động đến dòng chuyển
dịch của các nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước.
• Tác động đến lạm phát
- Một chính sách tài khóa mở rộng, với định hướng gia tăng trong chi tiêu nhằm đáp ứng
nhu cầu tăng trưởng kinh tế, trong ngắn hạn tất yếu sẽ dẫn đến sự gia tăng trong tổng cầu,
gây áp lực lên giá cả và gây ra lạm phát.
- Một chính sách tài khóa thắt chặt, tiết giảm trong chi tiêu, tăng thu ngân sách, trong ngắn
hạn sẽ có tác động kìm hãm tổng cầu, kéo giá cả hàng hóa đi xuống, giúp kiềm chế lạm
phát.
• Tác động đến nợ công.
Một chính sách tài khóa mở rộng và bành trướng tất yếu dẫn tới bội chi ngân sách nhà
nước. Có thể nói việc sử dụng nợ để tài trợ cho thâm hụt ngân sách của nhà nước là hoạt
động phổ biến và mang tính tất yếu đối với nhu cầu tăng trưởng và phát triển của mỗi quốc
gia, nhất là trong bối cảnh hội nhập như hiện
nay.
• Tác động đến chu kỳ kinh doanh
- Chính sách tài khóa tác động đến chu kỳ kinh doanh thông qua cơ chế tự ổn định. Cơ chế
này có tác động tự hạn chế được những dao động của chu kỳ kinh doanh mà không cần bất
kỳ hành động điều chỉnh nào của các nhà hoạt động chính sách.
- Hai công cụ chủ yếu và quan trọng của chính sách tài khóa tạo ra cơ chế tự ổn định, đó là
thuế lũy tiến và trợ cấp thất nghiệp.

VI. Kết luận và đánh giá về Chính sách Tài Khóa

Chính sách tài khóa là chính sách quan trọng của một quốc gia, có tác động không nhỏ đến
nền kinh tế và đời sống của người dân. Để có thể đưa ra kết luận về chính sách tài khóa
cần dựa trên nhiều yếu tố, trong đó có mục tiêu của chính sách, tình hình kinh tế - tài chính
của đất nước, tác động của chính sách đối với các lĩnh vực khác nhau.
Nếu được thiết kế và thực hiện hợp lý, chính sách tài khóa có thể đóng góp quan trọng vào
phát triển kinh tế và đời sống người dân. Chính sách tài khóa có thể tạo ra quỹ để đầu tư
vào các lĩnh vực như dự án cơ sở hạ tầng, giáo dục và chăm sóc sức khỏe, tăng cường đổi
mới và nâng cao khả năng cạnh tranh của một quốc gia trên thị trường quốc tế. Ngoài ra,
chính sách tài khóa có thể làm giảm rủi ro tài chính trong nền kinh tế và đảm bảo ổn định tài
chính.

Tuy nhiên, nếu chính sách tài khóa được thiết kế và thực hiện kém, nó có thể gây ra những
hậu quả nghiêm trọng như lạm phát, nợ công tăng, suy thoái kinh tế và ảnh hưởng đến đời
sống người dân. Ngoài ra, chính sách tài khóa cũng có thể có tác động bất lợi trong các lĩnh
vực khác, chẳng hạn như giá cả và lạm phát.
Vì vậy, khi đánh giá chính sách tài khóa cần xem xét kỹ các yếu tố kinh tế, chính trị, xã hội
để đánh giá tính khả thi của các biện pháp thực hiện nhằm đảm bảo chính sách tài khóa
được thiết kế và thực thi đáp ứng các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường một cách cân
bằng và bền vững. .Bên cạnh đó, phải đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình
trong thực thi chính sách tài khóa để đảm bảo niềm tin và sự ủng hộ của người dân.

5
6