You are on page 1of 20

平 吳 大 誥

Chính văn Chú giải


(1). Ngô: Chu Nguyên
1. 仁 義 之 舉, 要 在 Chương, hoàng đế đầu tiên của nhà
Minh, khi mới khởi nghiệp, lấy hiệu

安 民, là Ngô vương. Cho nên, ở đây, dùng


Ngô để chỉ quân Minh. Cũng có ý
kiến cho rằng, đó là Nguyễn Trãi lấy
吊 伐 之 師, 莫 先 tiếng dùng quen thuộc trong dân dã
để chỉ quân xâm lược phương Bắc,
去 暴. có từ thời kỳ nhà Ngô (Bắc thuộc)
thống trị nước ta. Cách giải thích thứ

惟 我 大 越 之 國, 實 為 nhất hợp lý hơn.


(2). Cáo: nghĩa là bề trên
bảo cho kẻ dưới biết. Cáo còn có
文 獻 之 邦. nghĩa là một thể văn có nguồn gốc
từ Kinh Thư. Như vậy, có thể hiểu

山 川 之 封 域 既 殊,南 “đại cáo” là bài cáo được tuyên bố


rộng rãi.
Ngoài ra, cũng cần lưu ý,
北 之 風 俗 亦 異. “đại cáo” là tên gọi các văn kiện,
chiếu lệnh được ban hành vào nên

自 趙 丁 李 陳 之肇 造 我 hiệu Hồng Vũ năm thứ 18 , đời vua


Minh Thái Tổ. Từ đó, có thể thấy
“đại cáo” trong Bình Ngô đại cáo
國,與 漢 唐 宋元 而 各 帝 一 mang dấu ấn ảnh hưởng của cách gọi
trên. (Xem thêm bài viết của

方.
Nguyễn Đăng Na, tài liệu đã dẫn ở
雖 強 弱 時 有 不 同, 而 trên).
(3). Điếu phạt: Xuất phát từ

豪 傑 世 未 常 乏. câu “ 吊 民 伐 罪 Điếu dân phạt


tội”trong Kinh Thư, có nghĩa là:

故刘 龔 貪 功以 取 敗,而 thương dân mà trừng phạt kẻ có tội.


(4). Văn hiến: theo cách giải
thích của Chu Hi trong Tứ thư
趙卨 好 大 以 促 亡. chương cú tập chú: “文籍也. 獻賢
也 Văn, tịch dã. Hiến, hiền dã” (Văn

唆 都 既 擒 於 鹹 子 關, là điển tịch, hiến là hiền tài). Văn


hiến chỉ nền văn hóa lâu đời.

烏 馬 又 殪 於 白 藤 海. (5). Phong: cương giới. Vực:


khu vực. Phong vực: bờ cõi.
(6). Triệu: Nhà Triệu do
稽 諸 往 古, 厥 有 明 徵。 Triệu Đã dựng lên ở Việt Nam từ
207 – 111 TCN.
(7). Đinh: Nhà Đinh (968 –
979)
(8). Lý: Nhà Lý (1010 –
1224)
(9). Trần: Nhà Trần (1225 –
1399)
(10). Hán: Nhà Hán (204
TCN – 220)
(11). Đường: Nhà Đường
(618 – 907)
(12). Tống: Nhà Tống (960 –
1279)
(13). Nguyên: Nhà Nguyên
(1260 – 1368)
(14). Lưu Cung: vua Nam
Hán, từng cho con là Hoằng Thao
đem quân xâm lược ta, bị Ngô
Quyền đánh bại.
(15). TriÖu TiÕt: t­íng nhµ
Tèng, n¨m 1076 bÞ Lý Th­êng KiÖt
®¸nh b¹i ë s«ng Nh­ NguyÖt.
(16). Toa §«: t­íng qu©n
Nguyªn ®¸nh sang n­íc ta, bÞ giÕt
chÕt ë trËn T©y KÕt, H­ng Yªn chø
kh«ng ph¶i bÞ b¾t ë s«ng Hµm Tö. ë
®©y nãi lÇm.
(17). ¤ M· Nhi: t­íng qu©n
Nguyªn bÞ b¾t ë trËn B¹ch §»ng.
(18). Kª: Kª cøu, kh¶o cøu.
(19). QuyÕt: §¹i tõ chØ thÞ
dïng nh­ ch÷ 其 kú , xuÊt hiÖn nhiÒu
trong Kinh Th­. Minh tr­ng: chøng
cø râ rµng.

P hầ n 2 :

Chính văn Chú giải


(20). Kho¶nh: Thêi
gian rÊt ng¾n: Võa råi,
míi ®©y.
(21). PhiÒn hµ:
2.頃 因 胡 政 之 煩 苛,致 NÆng nÒ, kh¾t khe.
(22). B¹n: Chèng
使 人 心 之 怨 叛。 l¹i, ph¶n l¹i.
(23). Tø: Dß xÐt.
狂明 伺 隙, 因 以 毒 我 民; KhÝch: Khe hë, chç s¬ hë.
(24).H©n: N­íng,
惡 黨 懷 奸, 竟 以 賣我 國。 ®èt, thui.
(25).Th­¬ng: Mµu

焮 蒼 生 於 虐 焰, 陷 赤 子 xanh; Th­¬ng sinh: d©n


sèng d­íi bÇu trêi xanh,
b¸ch tÝnh, nh©n d©n.
於 禍 坑。 (26). DiÔm: Ngän
löa.
欺天 罔 民, 詭 計 蓋 千 萬 (27).H·m: BÉy.
(28). Khanh: Chç
狀; hang s©u.
(29). HÊn: Mèi
連 兵 結 釁, 稔 惡 殆 hiÒm khÝch, g©y hiÒm
khÝch.
二 十 年。 (30). NÉm: TÝch tô
l©u ngµy.

敗 義 傷 仁,乾 坤 幾 乎 欲 (31).§·i: GÇn.


(32). Khoa: ThuÕ
®¸nh b»ng s¶n vËt; LiÔm:
息; ThuÕ ®¸nh b»ng tiÒn.
(33). Vâng h÷u kiÕt
重 科厚 歛,山 澤 罔 有 孑 di (b¶n kh¸c ghi lµ: My
h÷u kiÕt di) cã nghÜa lµ:
遺. kh«ng cßn mét m¶y may).
§©y lµ ch÷ lÊy tõ c©u
開 金 場 則 冒 嵐 瘴 而斧 山 “Chu chi lª d©n, my h÷u
kiÕt di” trong Kinh Thi:
淘 沙, nh©n d©n ®êi Chu s¹ch
kh«ng cßn mét mèng.

採 明 珠 則觸 蛟 龍 而 緪 腰 (34). Lam ch­íng:


KhÝ ®éc trªn nói th­êng
lµm ng­êi sinh bÖnh.
汆 海 。 (35). C¾ng: LÊy
d©y buéc.
擾 民 設 玄 鹿 之 陷 阱,殄 (36).Thén: ®i vµo
n­íc, lÆn xuèng n­íc.
物 織 翠 禽 之 網 羅 。 (37). HuyÒn léc:
H­¬u ®en, mét gièng
昆 虫 草 木 皆 不 得 以 遂 h­¬u quý.
(38). TØnh: Hè ®µo
其 生, ®Ó bÉy thó.
(39). §iÓn: GiÕt

鰥 寡 顛 連 俱 不獲 以 安 其 hÕt.
(40).Thuý cÇm:
Chim bãi c¸, chim tr¶.
所.
(41). Vâng: C¸i
浚 生 民 之 血 以 潤 桀 黠 l­íi che phÝa d­íi; La: C¸i
l­íi phñ bªn trªn.
之 吻 牙; (42). Quan: §µn
«ng go¸ vî; Qu¶: §µn bµ
極 土 木 之 功 以 崇 公私 之 go¸ chång. Quan qu¶:
h¹ng ng­êi kh«ng n¬i
廨 宇. n­¬ng tùa. §iªn liªn:
Khèn ®èn kh«ng cïng.

州 里 之 征 徭 重 困,閭 閻 (43).TuÊn: Kh¬i


hót.
(44). KiÖt hiÖt:
之 杼 柚 皆 空. Hung b¹o, ®éc ¸c.
(45).Gi¶i vò: nhµ
決 東 海 之 水 不 足 以 濯 cöa, dinh thù.
(46).Tr÷: con thoi
其 污, ®Ó ®an sîi ngang. Trôc:
c¸i trôc khung dïng ®Ó
罄 南 山 之 竹 不 足 以 書 d¨ng sîi däc. Tr÷ trôc: chØ
khung cöi.
其 惡. (47). QuyÕt: Kh¬i
dßng cho th«ng.

神 人 之 所 共 憤,天 地之 所 (48). Tr¹c: Röa.

不 容 。
P hầ n 3 .1 :

Chính văn Chú giải


(49). Lam S¬n: Mét
3.1.予 奮 跡 藍山, 棲 身 vïng thuéc huyÖn Thä Xu©n,
tØnh Thanh Ho¸, n¬i Lª Lîi
荒 野. dÊy qu©n khëi nghÜa.
(50). Thª: §Ëu, n­¬ng
念 世 讎 豈 可 共 戴 ,誓 n¸u.
(51). Ph¸t phÉn vong
逆賊難與俱生. thùc: Ph¸t phÉn quªn ¨n. Ch÷
dïng tõ c©u “Kú vi tha nh©n

痛 心 疾 首者 垂 十 餘 年, d·, ph¸t phÉn vong thùc, l¹c


dÜ vong ­u, bÊt tri l·o chi

嘗膽 臥薪 者盖 非 一 日. t­¬ng chÝ v©n nhÜ” (ThuËt nhi


– LuËn ng÷): ¤ng ta lµ ng­êi
ch­a hiÓu ®­îc ®¹o lý th× ph¸t
發 憤忘 食, 每 研 談 韜 略 phÉn quªn ¨n, khi hiÓu ®¹o lý
th× vui vÎ quªn lo, mµ ch¼ng
之書, biÕt tuæi giµ s¾p ®Õn víi m×nh.
(52). Thao l­îc: S¸ch
即 古 驗 今,細 推究 興 亡 binh th­ ®êi x­a cña Tµu, gåm
lôc thao vµ tam l­îc.
之 理. (53). §å håi: M­u toan
kh«i phôc l¹i c¬ ®å cò.

圖 回 之志, 寤 寐 不 忘. (54). Ngô: Lóc thøc;


MÞ: Lóc ngñ.
(55). B«n tÈu: Ch¹y v¹y
當 義 兵 初 起 之 時, 正 ®Ó m­u viÖc.
(56).Duy: Mµn v©y bªn
賊 勢 方 張 之 日. c¹nh; ¸c: Mµn v©y c¶ bèn mÆt,
gièng nh­ nhµ. Duy ¸c: Mµn
奈 以 人 才秋 葉, 俊 傑 晨 tr­íng trong qu©n, chç bµn
®Þnh qu©n c¬.
星. (57). UÊt uÊt: Buån
bùc, rÇu rÜ.

奔走 前 後 者 既 乏 其 人, (58). Dôc §«ng: Muèn


tiÕn vÒ phÝa §«ng. LÊy ch÷
trong H¸n th­. Khi bÞ H¹ng
謀 謨 帷 幄 者 又 寡 其 助. Vò dån vÒ phÝa T©y, L­u
Bang nãi víi Tiªu Hµ: “D­
特以救民之志,每鬱 鬱 而 欲 diÖc dôc §«ng hÜ, an n¨ng uÊt
uÊt cöu c­ ­ thö?” (Ta còng
東, muèn tiÕn vÒ phÝa §«ng chø
sao cã thÓ rÇu rÜ m·i ë chèn
待賢 之 車, 常 汲 汲 以 虛 nµy). ë ®©y, Lª Lîi tá ý muèn
tiÕn vÒ §«ng §« (tøc Th¨ng
左. Long).
(59). CÊp cÊp: nãng

然 其 得 人 之 效, 茫若 望 lßng, sèt ruét.


(60). H­ t¶: §Ó trèng
bªn t¶. §iÓn cè: TÝn L¨ng
洋, Qu©n n­íc Nguþ nghe tiÕng
HÇu Doanh lµ hiÒn sÜ, ®em xe
®i ®ãn, m×nh ngåi bªn h÷u,
由 己 之 誠, 甚於 拯 溺. dµnh bªn t¶ cho HÇu Doanh,
bªn t¶ ®­îc coi lµ cao quý h¬n
憤 兇 徒 之 未 滅, 念 國 bªn h÷u, cã ý t«n träng ng­êi
hiÒn.
步 之 猶 屯 。 (61). Chöng nÞch: cøu
ng­êi chÕt ®uèi.
靈 山 之 食 盡 兼 旬, 瑰縣 (62). Quèc bé: vËn
n­íc.

之 眾 無 一 旅. (63). Linh S¬n: chØ nói


ChÝ Linh, mét ngän nói hiÓm
trë ë x· Giao An, huyÖn Lang
盖 天 欲 困 我 以 降 厥 任, Ch¸nh, Thanh Ho¸.
(64). Kh«i HuyÖn: l©u
故 予 益 勵 志 以 濟 于 難. nay cho lµ vïng Kh«i S¸ch
gÇn Nho Quan (Ninh B×nh)
gi¸p Thanh Ho¸, gÇn ®©y cã ý
kiÕn cho r»ng ë m¹n B¸ Th­íc
(Thanh Ho¸).
(65).L÷: 500 ng­êi lµ
mét l÷, hai ®oµn bé binh lµ
mét l÷.

P hầ n 3 .2 :
Chính văn Chú giải
(66).YÕt can vi kú: gi¬
3.2. 揭 竿 為 旗, 氓 隸 之 sµo lµm cê. §iÓn: S¸ch H¸n
th­ nãi TrÇn Th¾ng, Ng«
徒四 集; Qu¶ng khëi nghÜa, kh«ng kÞp
may cê, gi¬ gËy lªn lµm cê.
投 醪 饗 士, 父 子之 兵 一 (67). Manh: d©n mÊt
®Êt ®i lang thang; LÖ: t«i tí.
心. Manh lÖ: D©n ®en. Tø tËp: tõ
bèn ph­¬ng tËp häp l¹i.

以 弱 制 彊 , 或 攻 人 之 (68). Giao: R­îu ngät;


H­ëng: khao, mêi ¨n; §Çu
giao h­ëng sÜ: rãt r­îu xuèng
不 備; s«ng khao qu©n. §©y lµ mét
thuËt ®éng viªn binh sÜ trong
以寡 敵 眾, 常 設 伏 以 出 s¸ch Tam l­îc cña Hoµng
Th¹ch: Ng­êi t­íng giái ra
奇. trËn, ®em r­îc ngät ®æ xuèng
s«ng, cïng ba qu©n ®ãn dßng
卒 能 以 大 義 而 勝 兇殘, s«ng mµ uèng, khiÕn ba qu©n
c¶m c¸i ®øc ®ång cam céng
以 至 仁 而 易 彊 暴. khæ mµ hÕt lßng giÕt giÆc.
Còng cã n¬i chÐp: TÊn vµ Së
蒲 藤 之 霆驅電掣,茶 麟 之 ®¸nh nhau, cã ng­êi d©ng vua
Së mét b×nh r­îu ngon, vua

竹 破 灰 飛. sai ®æ r­îu xuèng s«ng ®Ó


binh lÝnh móc n­íc uèng, sau
士氣 以 之 益 增, 軍 聲 以 Së ®¸nh th¾ng.
(69). Phô tö chi binh:
之 大 振. t­íng vµ qu©n yªu nhau nh­
cha con.
陳 智 山 壽 聞風 而 褫魄, (70). Bå §»ng: Tªn mét
ngän nói, cßn gäi lµ Bå LiÖt,
李 安 方 政 假 息 以 偷生. Bå Cø thuéc Quú Ch©u (NghÖ
An).

乘 勝 長 驅, 西 京 既 為 (71). Trµ L©n: cßn gäi


lµ Trµ Long, mét ®Þa ®iÓm
thuéc huyÖn Con Cu«ng
我 有; (NghÖ TÜnh).
(72).TrÇn TrÝ: tæng
選 鋒 進 取, 東 都 盡 復 binh cña qu©n Minh; S¬n Thä:
néi quan nhµ Minh sang
舊 疆. phong cho Lª Lîi lµm tri phñ
Thanh Hoa hßng mua chuéc.
寧橋 之 血 成 川, 流 腥 萬 (73). V¨n phong: ®iÓn
T¹ HiÒn ®¸nh Bå Kiªn trªn
里; s«ng Ph× Thuû. Qu©n Bå Kiªn
thua ch¹y ®Õn nçi nghe tiÕng

窣洞 之 屍 積 野,遺 臭 千 giã thæi, tiÕng h¹c kªu còng


t­ëng lµ qu©n T¹ HiÒn ®uæi
theo.
年. (74). SØ: c­íp; SØ
ph¸ch: bÞ c­íp mÊt c¶ hån vÝa.
(75). Lý An, Ph­¬ng
陳 洽 賊 之腹 心, 既 梟 其 ChÝnh: T­íng nhµ Minh ®ãng
ë NghÖ An, Thanh Ho¸ bÞ
首; qu©n ta ®¸nh b¹i nhiÒu lÇn.
(76).T©y Kinh: Thµnh
李亮 賊 之 奸 蠹,又 暴 厥 T©y §« cña nhµ Hå x©y ë
huyÖn VÜnh Léc, Thanh Ho¸.
屍. (77). Ninh KiÒu, Tèt
§éng: hai x· thuéc huyÖn

王 通 理 亂 而 焚 者益 焚, Ch­¬ng MÜ (Hµ T©y).


(78).TrÇn HiÖp, Lý
L­îng, V­¬ng Th«ng, M·
馬 瑛 救鬪 而 怒 者 益 怒. Anh: c¸c t­íng cña giÆc Minh
sang x©m l­îc n­íc ta.
彼 智 窮 而 力 盡, 束 手 (79). Kiªu: h×nh ph¹t
chÐm ®Çu råi bªu lªn c©y.
待 亡, (80). §è: con mät.
(81). Béc: ph¬i ra.
我 謀 伐 而 心 攻, 不 戰 (82). M­u ph¹t nhi t©m
c«ng: ®©y lµ hai kÕt cÊu danh
自 屈。 tõ lµm tr¹ng ng÷ ®i víi ®éng
tõ trung t©m biÓu thÞ c«ng cô

謂 彼 必 易 心 而 改 慮, ®­îc dïng. Nªn dÞch lµ: §¸nh


b»ng m­u trÝ vµ ®¸nh b»ng
tÊm lßng.
豈 意 復 作 孽 以 速 辜。 (83). NghiÖt: mÇm g©y
téi ¸c.
(84). C«: téi lçi. Tèc
執 一 己 之 見 以 嫁 禍於 c«: nhanh chãng tíi chç téi
lçi.
他 人, (85).Tuyªn §øc: Tuyªn
T«ng nhµ Minh, lÊy hiÖu lµ
貪 一 時 之 功以 貽 笑 於 Tuyªn §øc.
(86). Gi¶o ®ång: ®øa
天 下. trÎ con gian gi¶o, trÎ ranh.
(87). §éc: Tham nhiÒu

遂 使 宣 德 之 狡 童, 黷 kh«ng th«i, khiÕn ng­êi ta


ch¸n ghÐt.
(88).Th¹nh, Th¨ng:
兵 無厭, Méc Th¹nh, LiÔu Th¨ng: hai
t­íng Minh.
乃 命 晟 昇 之 懦 將, 以 (89).Nhô: HÌn nh¸t.
(90). Kh©u ¤n: tØnh lÞ
油 救 焚. L¹ng S¬n.
(91).V©n Nam: mét
丁 未 九月 柳 昇 遂 引 兵 tØnh thuéc T©y Nam, Trung
Quèc.
由 邱 溫而 進, (92). Tåi: bÎ gÉy.
(93). TiÖt: chÆt, lµm

本 年本月 木 晟 亦分 途 自 cho ®øt.


(94). Chi L¨ng: cöa ¶i,
n¬i LiÔu Th¨ng bÞ giÕt (thuéc
雲 南 而 來. L¹ng S¬n).
(95). M· Yªn: thuéc x·
予 前 既 選 兵 塞 險 以 摧 Mai S¬n (L¹ng S¬n).
(96). L­¬ng Minh: Phã
其 鋒, t­íng cña LiÔu Th¨ng.
(97). Lý Kh¸nh: th­îng
予 後 再 調 兵 截 路 以 斷 th­ bé binh sang ta phô tr¸ch
qu©n vô, kiªm chøc ngù sö.
其 食. (98). VÉn: chÕt, rông.
(99). Nghªnh nhÉn nhi

本 月 十八 日 柳 昇 為 我 gi¶i: ®ãn l­ìi dao mµ tù vì ra,


rêi ra, ý nãi ®¸nh giÆc nhanh
chãng, dÔ dµng. §iÓn: TÊn
軍 所 攻,計 墜 於 支 稜 之
th­: Kinh binh uy dÜ chÊn, thÝ
nh­ ph¸ tróc, sæ tiÕt chi hËu,
野; giai nghªnh nhÉn nhi gi¶i
(Nay binh ®· vang dËy, vÝ nh­
本 月 二 十 日 柳 昇 為我 chÎ tre, sau khi ®· chÎ vµi ®èt
th× tre ®ãn dao mµ rêi ra).
軍 所 敗,身 死 於 馬鞍 之 山. (100). T× h­u: hai lo¹i
m·nh thó mµ theo thÇn tho¹i
二 十 五 日 保定 伯 梁 銘 th× Hoµng ®Õ ®em huÊn luyÖn
®Ó ®¸nh Viªm ®Õ; ë ®©y chØ

陣 陷 而 喪 軀, t­íng sÜ dòng m·nh, m­u


l­îc.
(101). K×nh: c¸ voi;
Khoa: mæ; Ng¹c: c¸ mËp.
(102). Khu©n: con nai.
(103). TÊt: ®Çu gèi; TÊt
二 十 八 日 尚 書 李 慶計 hµnh: ®i b»ng ®Çu gèi, t­ thÕ
cña kÎ thï thua trËn bÞ b¾t.
窮 而 殞 首. (104). Kho¶n: tê t¹ téi,
giÊy ®Çu hµng. Th«i Tô lµ ®«
我 遂 迎刃 而 解, 彼 自 倒 ®èc, h÷u tham t­íng cña LiÔu
Th¨ng; Hoµng Phóc lµ th­îng
戈 相攻. th­ bé C«ng. Sau trËn Chi
L¨ng, chóng ch¹y vÒ X­¬ng

繼 而 四 面 添 兵 以 逼 Giang, X­¬ng Giang ta ®·


chiÕm, hai tªn nµy bÞ b¾t sèng.
(105). C­¬ng: kh«ng
圍, 期 以 十 月 中 旬而 殄 ®éng ®Ëy ®­îc. C­¬ng thi:
th©y chÕt cøng.
滅. (106). L¹ng Giang:
thuéc ®Þa phËn Hµ B¾c.
爰 選 貔 貅 之士, 申 命 爪 (107). X­¬ng Giang:
tøc s«ng ch¶y qua phñ L¹ng
牙 之 臣 . Th­¬ng, thµnh X­¬ng Giang
cßn di tÝch gÇn thÞ x· B¾c
飲 象 而 河 水 乾, 磨 刀而 Giang (Hµ B¾c), nay thuéc
th«n Thä X­¬ng. B×nh Than:

山 石 鈌. vïng Ph¶ L¹i hiÖn nay.


(108). Lª Hoa: mét cöa
¶i x­a kia gi¸p ranh huyÖn B¸t
X¾c (Lai Ch©u) vµ huyÖn
M«ng Tù (V©n Nam, Trung
一 鼓 而 鯨 刳 鱷 斷,再 Quèc).
(109). §æng: ®au ®ín;
鼓 而 鳥 散麇 驚. H¸t: hß hÐt; §æng nghi h­ h¸t:
lo sî sinh ngê vùc, kh«ng g×
決 潰 蟻 於 崩 堤, 振 剛 còng hÐt lªn; ý nãi: lo sî nghi
ngê, bông n¸t d¹.
風 於 稿 葉. (110). 芹 站 CÇn
Tr¹m: tøc vïng KÐp, L¹ng
都督 崔 聚 膝 行 而 送 款, S¬n.
(111). 躪 L¹n: ®¹p xÐo
尚 書 黃 福 面 縛 以 就 擒. lªn. 藉 TÞch: lén xén, rèi rÝt,
®¹p xÐo lªn. L¹n tÞch: giµy
僵 屍 塞 諒 江 諒 山 之塗, xÐo.
(112). 冷 溝 L·nh
戰 血 赤 昌 江 平 灘之 水.
C©u, 丹 舍 §an X¸: hai ®Þa

風 雲 為 之 變 色,日 月 慘 ®iÓm gi¸p ranh biªn giíi V©n


Nam vµ n­íc ta.

以 無 光 。 (113). 杵 Chö: c¸i

chµy gi·;漂 Phiªu: tr«i trªn


mÆt n­íc. LÊy ch÷ tõ c©u
“HuyÕt l­u phiªu chö” trong
thiªn Vò thµnh, Kinh Th­, nãi
viÖc Chu Vò V­¬ng dÑp tan sù
kh¸ng cù cña vua Trô nhµ ¢n,
do qu©n nhµ ¢n bÞ chia rÏ bëi
其雲 南 兵 為 我 軍 所 扼 sù xói giôc cña qu©n nhµ Chu
nªn quay gi¸o ®¸nh qu©n vua
於梨 花,自 恫 疑 虛 喝 而先已 m×nh.
(114). 嗚 咽 ¤ yÕt:
破 膽 ; nghÑn ngµo.
(115). ¢n: ®á ®en. ¢n
其沐 晟 眾 聞昇軍大 敗於 芹站 , hång: ®á ngÇu.
(116). 旋 Toµn: quay
遂 躪 藉 奔 潰 而僅 得 脫 身. ng­îc l¹i. 旋踵 Toµn chñng:
quay ng­îc gãt ch©n l¹i.
冷 溝 之 血杵 漂,江 水 為
(117). 神 武 不 殺

之 嗚 咽; ThÇn vò bÊt s¸t: uy vò thiªng


liªng, kh«ng cÇn giÕt h¹i mµ
vÉn th¾ng. LÊy ch÷ trong Kinh
丹 舍 之 屍 山 積, 野草 為
DÞch.
(118). 艦 H¹m: chiÕn
之 殷 紅.
thuyÒn. 艘 S­u: chiÕc.

兩 路 救兵 既 不 旋 踵 而
俱 敗,各 城 窮 寇 亦相解 甲
以出 降.
賊 首 成 擒,彼 既 掉 殘 卒
乞憐 之 尾,
神 武 不 殺,予 亦 體 上帝
好生 之 心.
參 將 方政,內 官 馬 騏,先
給艦 五 百 餘 艘,既 渡 江 而
猶 且 魂 飛 魄 喪,
總兵 王 通,參 政 馬 瑛, 又
給 馬 數 千 餘 疋,已還 國 而
益 自 股 慄 心 驚。
彼 既 畏 死 貪 生,而修 好
有 誠,予 以 全 軍 為 上,而 欲
民 與 息.
非 惟 謀 計 之 極 其 深遠,
盖 亦 古 今 之 所 未見 聞.

P hầ n 4 :

Chính văn Chú giải


4. 社 稷 以 之 奠安, 山 川 (54). §iÖn: ®Æt. §iÖn an: ®Æt v÷ng, ®Æt yªn.
(55). C¶i quan: thay ®æi bé mÆt bªn ngoµi.
以 之 改 觀.
(56). BÜ: mét quÎ trong Kinh DÞch, gåm cµn
乾 坤 既 否 而 復 泰, 日月 (d­¬ng) trªn, kh«n (©m) d­íi, trá khÝ ©m bÞ ®Ì nÐn,
既 晦 而 復 明. kh«ng n¶y në, kh«ng thuËn lîi. Th¸i: còng lµ mét
quÎ trong Kinh DÞch, gåm kh«n (©m) trªn, cµn
于 以開 萬 世 太 平 之 基,于
(d­¬ng) d­íi, trá khÝ ©m kh«ng bÞ ®Ì nÐn, ®­îc tù
以 雪 千古 無穷之 耻. do ph¸t triÓn, th«ng thuËn. BÜ: chØ tr¹ng th¸i khã
是 由 天 地 祖 宗 之灵有以 kh¨n; th¸i: chØ tr¹ng th¸i th¶nh th¬i, thuËn lîi.
(57). Hèi: tèi t¨m.
默 相 陰 佑 而 致 然 也 !
(58). MÆc: im lÆng, kh«ng nãi. MÆc t­íng
©m hùu: ngÇm gióp ®ì.
於 戲 ! 一戎 大 定,迄 成 無 (59). NhÊt nhung ®¹i ®Þnh: lÊy ch÷ tõ Kinh
Th­: nhÊt nhung y nhi thiªn h¹ ®¹i ®Þnh (mét chiÕc
兢 之功;
¸o gi¸p mµ b×nh ®Þnh ®­îc c¶ thiªn h¹)
四 海 永 清,誕 布維 新 之 (60). HÊt: cuèi cïng; c¹nh: ganh ®ua; V«
誥. c¹nh: kh«ng thÓ so ®­îc.
(61). §¶n bè: tuyªn bè réng kh¾p.
布 告 遐 邇,咸 使 聞 知.
(62). Duy t©n: míi thùc lµ míi, theo c¸i míi.
(大 誥 乃 文 臣 阮 廌 LÊy ch÷ trong Kinh Thi: Chu tuy cùu bang, kú
所 撰) mÖnh duy t©n (Nhµ Chu tuy lµ n­íc cò (®Õn V¨n
V­¬ng) th× mÖnh trêi míi thËt lµ míi).
(63). Hµ: xa; NhÜ: gÇn.

5 . B µi tËp :

- ChØ ra nh÷ng c©u cã kÕt cÊu bÞ ®éng.


- ChØ nh÷ng tr­êng hîp cã danh tõ lµm tr¹ng ng÷ cho ®éng tõ trung t©m.
- Phân tích những trường hợp câu có xuất hiện chữ 之 và nhận xét.
- Nêu ý nghĩa tư tưởng của bài cáo.

You might also like