‫به نام خدا‬

‫جلسه اول سمینار آشنایی با انواع فلنج ها‪ ،‬انتخاب فلنج و کالس های کاری آنها‬

‫با عرض سالم خدمت دوستان گرامی‬

‫با سمینار آشنایی با انواع فلنج ها و کالس های کاری آنها در خدمتتون هستم‪.‬‬

‫مقدمه‬

‫معموال از اتصاالت فلنجی در صنایع پتروشیمی‪ ،‬پاالیشگاهی و نیروگاهی استفاده میشود و اصوال حلقه ای‬

‫شکل بوده و به وسیله فورج کردن و یا ریخته گری فوالد ساخته میشوند‪ .‬مزیت سیستمهای فلنجی راحتی‬

‫در مونتاژ و دمونتاژ کردن آنها است‪ .‬اتصال فلنجی ترکیبی از دو فلنج و یک ‪ Gasket‬بین سطوح آنها‬

‫میباشد که توسط پیچ و مهره به یکدیگر میچسبند و برای اتصال لوله ها‪ ،‬شیرآالت و دیگر تجهیزات مورد‬

‫استفاده قرار میگیرد‪.‬‬

‫از مکانهایی که از فلنج ها استفاده میشود‪ ،‬میتوان به موارد زیر اشاره کرد‪:‬‬

‫‪ ‬برای اتصال ‪ Piping‬به یک تجهیز‪ ،‬مخزن و یا شیر‬

‫‪ ‬زمان استفاده از ‪Blind & Spacer‬‬

‫‪ ‬برای جداسازی سیستم های پایپینگ از یکدیگر مانند اتصال های ‪ AG‬و ‪ UG‬به یکدیگر‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫‪PRESSURE-TEMPERATURE RATINGS‬‬

‫با توجه به جنس فلنج و محدوده فشار و دمای سرویس که از مدارک فرایندی قابل استخراج میباشند‪ ،‬برای‬

‫فلنج ها هفت کالس کاری ‪ 2500 ،1500 ،900 ،600 ،400 ،300 ،150‬در استاندارد تعریف میشود‪.‬‬

‫‪ PRESSURE-TEMPERATURE RATINGS‬ماکزیمم فشار کاری در یک دمای مشخص را در‬

‫کالس مربوطه برای فلنج مشخص میکند‪.‬‬

‫در ذیل نمونه ای از ‪ PRESSURE-TEMPERATURE RATINGS‬را مشاهده میکنید‪.‬‬

‫در رابطه با استفاده از جداول ‪ PRESSURE-TEMPERATURE RATINGS‬برای انتخاب کالس‬

‫فلنجها و بدست آوردن ابعاد آن ها در جلسه دوم به تفصیل توضیح داده خواهد شد‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫نکاتی در مورد کالس کاری فلنج ها‪:‬‬

‫‪ ‬کالس های کاری فلنج ها اعدادی بی بعد هستند‪.‬‬

‫‪ ‬با افزایش عدد کالس‪ ،‬تحمل دما فشاری فلنج افزایش مییابد‪.‬‬

‫‪ ‬هرچه عدد کالس باالتر میرود‪ ،‬ابعاد آن بزرگتر میشود‪.‬‬

‫‪ ‬معموال در طراحی از کالس ‪ 400‬استفاده نمیشود و در آن محدوده مورد نظر به کالس ‪ 600‬شیفت داده‬

‫میشود‪.‬‬

‫انواع فلنج ها بر اساس نوع اتصال به لوله‬

‫‪WELDING NECK FLANGE‬‬

‫این نوع فلنج دارای گلویی میباشد و به همراه اتصاالت جوشی به کار میرود‪ .‬از ویژگی این فلنج‪ ،‬تحمل‬

‫فشاری و نیروی باالی آن است‪ .‬تغییر تدریجی ضخامت از نشیمنگاه فلنج تا لبه جوش شده به لوله توسط‬

‫مخروط‪ ،‬در شرایطی که سیستم تحت تنش های خمشی متناوب باشد‪ ،‬بسیار مفید است‪ .‬زیرا باعث استحکام‬

‫در اتصال فلنج به لوله میشود‪ .‬کمترین هزینه نصب را دارد و معموال برای سایزهای "‪ 2‬به باال مورد استفاده‬

‫قرار میگیرد‪ .‬ضخامت انتهای فلنج‪ ،‬جایی که به لوله جوش میشود‪ ،‬باید با ‪ sch‬لوله مطابقت داشته باشد‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫موارد استفاده از ‪:WELDING NECK FLANGE‬‬

‫‪ ‬شرایط سخت کاری‬

‫‪ ‬فشار باال‬

‫‪ ‬دمای زیر صفر یا بسیار باال‬

‫‪ ‬بارهای متناوب یا ثابت‬

‫‪ ‬انتقال مایعات قابل انفجار و احتراق‬

‫‪FOR PIPING‬‬ ‫‪REGULAR‬‬ ‫طبقه بندی ‪WELDING NECK FLANGE‬‬

‫‪FOR EQUIPMENTS‬‬ ‫‪LONG NECK‬‬

‫‪SOCKET WELD FLANGE‬‬

‫از این فلنج در سایز های زیر "‪ 2‬استفاده میشود و قابلیت جوش داخلی ندارد‪ .‬نوع معمولی آن موجود است‬

‫ولی نوع کاهنده آن تنها بر حسب سفارش تولید میشود‪ .‬باید توجه داشت که از ‪SOCKET WELD FLANGE‬‬

‫در سرویس هایی که خوردگی و یا سایش شدید دارند‪ ،‬استفاده نشود‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫‪THREADED FLANGE‬‬

‫از این فلنج معموال در سایز های زیر "‪ ،4‬سرویس های غیر سمی و غیر آتشزا استفاده میشود‪ .‬انواع معمولی‬

‫و کاهنده آن به صورت انبوه تولید میشود‪ .‬باید توجه داشت که از ‪ THREADED FLANGE‬در سرویس‬

‫هایی که خوردگی و سایش شدید دارند و یا تحت بارهای متناوب هستند‪ ،‬استفاده نشود‪.‬‬

‫‪SLIP-ON FLANGE‬‬

‫بسیار شبیه به ‪ SOCKET WELD FLANGE‬است‪ .‬با این تفاوت که پله داخل آن را ندارد‪ .‬بنابراین در‬

‫اتصال به این فلنج‪ ،‬از داخل و بیرون آن باید اتصال جوش انجام شود‪ .‬این نوع فلنج جهت اتصال خطوط با‬

‫فشار کم مناسب است و مقاومت کمی در برابر شوک و ارتعاش دارد‪ .‬مقاومت آن تحت فشار داخلی تقریبا یک‬

‫سوم مقاومت ‪ WELDING NECK FLANGE‬میباشد‪ .‬ولی از آن ارزانتر بوده و قابلیت نصب راحت تری‬

‫دارد‪ .‬یکی از مزایای ‪ SLIP-ON‬در این است که مدل ‪ REDUCER SLIP-ON‬وجود دارد که بیشتر در‬

‫خطوط ‪ JACKET‬استفاده میشود‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫‪LAP JOINT FLANGE‬‬

‫در مواردی که از لوله های گران قیمت مانند ‪ STAINLESS STEEL‬استفاده میشود‪ ،‬استفاده از فلنج‬

‫‪ WELDING NECK‬بسیار غیر اقتصادی پر هزینه است‪ .‬برای حل این مشکل فلنج ‪ LAP JOINT‬انتخاب‬

‫میشود‪ .‬در فلنج ‪ LAP JOINT‬از ‪ STUB-END‬استفاده میشود که هم جنس لوله گران قیمت است و‬

‫تنها آن به لوله جوش میشود تا از خوردگی جلوگیری کند‪ .‬معموال فلنج را از جنس ‪CARBON STEEL‬‬

‫میسازند‪ .‬این فلنج نصب راحتی دارد و میتوان از آن در جاهایی که تنظیم سوراخ های پیچ دشوار است مانند‬

‫محل اتصال به نازلهای مخازن استفاده کرد‪.‬‬

‫‪STUB-END‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫‪BLIND FLANGE‬‬

‫این مدل از فلنج‪ ،‬بدون ‪ BORE‬ساخته میشود و برای بستن انتهای لوله‪ ،‬شیرها و خروجی مخازن تحت فشار‬

‫مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬بهتر است در سرویس هایی که تنش یا دمای باالیی دارند‪ ،‬از ترکیب‬

‫‪ WELDING NECK‬و ‪ CAP‬به جای ‪ BLIND FLANGE‬استفاده شود‪.‬‬

‫‪ORIFICE FLANGE‬‬

‫از ‪ ORIFICE FLANGE‬برای اندازه گیری نرخ جریان و سنجش دبی در خطوط لوله تا سایز "‪ 24‬استفاده‬

‫میشود و بر روی آن ابزار دقیق قرار میگیرد‪ .‬یک ‪ ORIFICE PLATE‬بین دو فلنج قرار دارد که دارای‬

‫سوراخ کوچکی است که اختالف فشار زیادی ایجاد میکند‪ .‬روی هر فلنج‪ ،‬دو سوراخ رزوه ای به سایز "‪1⁄2‬وجود‬

‫دارد که سوراخ ها با هم ‪ 90‬درجه زاویه دارند‪ .‬از سوراخ ها برای نصب ‪ TAPPING‬استفاده میشود‪ .‬به‬

‫دلیل سوراخ کردن سطح فلنج‪ ،‬از ‪ RATING‬حداقل ‪ 300‬برای فلنج استفاده میشود‪.‬‬

‫به منظور راحت باز و بسته شدن و تعویض ‪ JACK SCREW BOLT ،ORIFICE PLATE‬در این فلنج‬

‫قرار میگیرد که عالوه بر سوراخ های رینگ‪ ،‬معموال دو سوراخ مجزا برای آن در یکی از فلنج ها تعبیه میشود‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

‫فلنجهایی که سوراخ کردن سطح برای نصب بر روی آنها انجام میگیرد‪ ،‬از نوع ‪،WELDING NECK‬‬

‫‪ SLIP-ON‬و ‪ THREADED‬هستند‪.‬‬
‫‪CLASS‬‬
‫‪2500 ،1500 ،900 ،600 ،400 ،300‬‬ ‫‪WELDING NECK -‬‬ ‫‪ORIFICE FLANGE‬‬

‫‪300‬‬ ‫‪SLIP-ON -‬‬

‫‪300‬‬ ‫‪THREADED -‬‬

‫انواع فلنج ها بر اساس سطح (‪(FLANGE FACING‬‬

‫‪FLAT FACE‬‬
‫عمده ترین استفاده آن برای اتصال به فلنج های غیرفوالدی پمپ ها و سایر تجعیزات است‪ .‬عموما برای کالس‬
‫‪ 150‬و گاها کالس ‪ ،300‬جهت سیاالت غیر سمی و غیر آتش زا مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬فلنج های ‪FLAT‬‬
‫‪ FACED‬به همراه گسکت هایی به کار میروند که قطر خارجی آنها با فلنج برابر است‪ .‬در این حالت‪ ،‬کل‬
‫فلنج بر روی گسکت نیرو وارد میکند‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫‪RAISED FACE‬‬

‫در این حالت‪ ،‬قسمتی از سطح فلنج برجسته میباشد که باعث جلوگیری از نشت مواد میگردد‪ .‬طبق استاندارد‬

‫از کالس ‪ 150‬تا ‪ 2500‬مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬اما در عمل‪ ،‬عموما با توجه به نشتی تا کالس ‪ 600‬استفاده‬

‫میشود‪ .‬قسمت برآمده فلنج بر روی گسکت نیرو وارد میکند‪ ،‬در نتیجه سطح کاهش و تنش افزایش می یابد‬

‫و آب بندی بهتری داریم‪.‬‬

‫‪)0/06 in( 2 mm‬‬ ‫طبق استاندارد‪ - :‬ارتفاع ‪ RAISED‬از کالس ‪ 300‬تا ‪600‬‬

‫‪)0/25 in( 7 mm‬‬ ‫‪ -‬ارتفاع ‪ RAISED‬از کالس ‪ 600‬تا ‪2500‬‬

‫‪RING-TYPE JOINT‬‬

‫گرانترین نوع صورت فلنج است و بهترین نوع برای سرویسهای با دما و فشار باال میباشد‪ .‬برای کالسهای‬

‫باالتر از ‪ 900‬که نیاز به آب بندی کامل دارند‪ ،‬مورد استفاده قرار میگیرد و آب بندی بهتری نسبت به‬

‫‪ RAISED‬و ‪ FLAT‬دارد‪ .‬این نوع ‪ FACING‬به هنگام کار گذاشتن از آسیب دیدگی در امان است‪ ،‬زیرا‬

‫سطح صورت فلنج پایینتر از واشر آن قرار گرفته است‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫‪MALE & FEMALE‬‬

‫فلنجهای با سطوح نری و مادگی در سایزهای بزرگ و کوچک به صورت استاندارد تولید میشوند‪ .‬این فلنجها‬

‫جفت بوده و قسمت مادگی دارای عمقی به اندازه ‪ 3/16‬اینچ و قسمت نری دارای یرجستگی به ضخامت ‪1/4‬‬

‫اینچ میباشد‪ .‬سطوح قسمتهای نری و مادگی ماشینکاری شده و کامال صاف هستند‪ .‬معموال برای سر و هم‬

‫کردن شیرها استفاده میشود و به عنوان فلنج مستقل از آن استفاده نمیگردد‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫‪(T&G( TONGUE & GROOVE‬‬

‫این فلنجها در سایزهای بزرگ و کوچک با اندازه های استاندارد تولید میشوند‪ .‬تفاوت آنها با نوع ‪MALE‬‬

‫‪ & FEMALE‬در اینجاست که در این نوع‪ ،‬قطر داخلی شیار و زبانه همانند نوع ‪ MALE & FEMALE‬تا‬

‫قطر داخلی فلنج پیشروی نمیکند‪ .‬از این رو گسکت در فضای بین قطر خارجی و قطر داخلی شیار جا میگیرد‬

‫و این خود باعث محفوظ ماندن گسکت در برابر خوردگی و پوسیدگی ناشی از تماس با سیال داخل لوله‬

‫میشود‪ .‬این نوع ‪ FACING‬را میتوان در برخی از سرویسهای بحرانی مانند ‪ TEAL‬پیدا کرد‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫استاندارد فلنج‬

‫برای سایزهای" ‪ 1⁄2‬تا "‪24‬‬ ‫‪ASME B16.5‬‬

‫برای سایزهای "‪ 26‬تا "‪60‬‬ ‫‪ASME B16.47‬‬

‫‪ ،WATER WORK‬برای سایزهای "‪ 4‬تا "‪144‬‬ ‫‪AWWA C207‬‬

‫برای فلنج های خط لوله از سایز "‪ 12‬تا "‪ 60‬استفاده میشود‪.‬‬ ‫‪MSS-SP-44‬‬

‫میتوان برای تعیین ‪ RATING‬به آن رجوع کرد‪.‬‬ ‫‪ASME B16.34‬‬

‫نکته ‪ :1‬در ‪ MSS-SP-44‬برای سایزهای زیر "‪ 12‬به ‪ ASME B16.5‬رجوع داده میشود‪.‬‬

‫نکته ‪ :2‬در ‪ ASME B16.47‬بیشتر از کالس ‪ 900‬وجود ندارد‪ .‬همچنین در این استاندارد فلنجهایی با‬

‫کالس ‪ 75‬وجود دارند‪.‬‬

‫نکته ‪ :3‬در ‪ ASME B16.47‬دو سری ‪ A‬و ‪ B‬تعریف میشود‪:‬‬

‫سری ‪ : A‬از نظر ابعادی بزرگتر‪ ،‬تعداد پیچ و مهره های کمتر‪ ،‬قطر پیچ کوچکتر و قیمت بیشتر نسبت به ‪B‬‬

‫سری ‪ : B‬از نظر ابعادی کوچکتر‪ ،‬تعداد پیچ و مهره های بیشتر‪ ،‬قطر پیچ بزرگتر و قیمت کمتر نسبت به ‪A‬‬

‫باید توجه داشت که سری ‪ A‬و ‪ B‬از نظر تحمل فشاری دمایی‪ ،‬تفاوتی با یکدیگر ندارند و از نظر ابعادی با‬

‫یکدیگر متفاوتند و قابل جایگزینی با همدیگر ندارند‪ .‬بنابراین طراح باید در هنگام انتخاب سری این فلنجها‪،‬‬

‫سازگاری آنها را با فلنجهای مربوط به تجهیزات مدنظر بگیرد‪.‬‬

‫در ایران از سری ‪ A‬در پاالیشگاه های نفت و گاز‪ ،‬و از سری ‪ B‬در صنایع پتروشیمی استفاده میشود‪.‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬

 ‫سایز فلنج‬

‫سایز فلنج هم سایز با خط لوله میباشد‪.‬‬

‫جنس فلنج‬

‫جنس فلنج مطابق با خطوط لوله در نظر گرفته میشود‪ .‬باید توجه داشت که عموما فلنجها به روش‬
‫‪ FORGED‬ساخته میشوند‪.‬‬
‫از جدول زیر میتوان به عنوان نمونه‪ ،‬جنس معادل فلنج را مطابق با جنس لوله تعیین کرد‪.‬‬

‫‪MATERIAL‬‬ ‫‪PIPE‬‬ ‫‪FLANGE MATERIAL‬‬

‫‪A 53 Gr B‬‬
‫‪A 106 Gr B‬‬
‫‪CARBON STEEL‬‬
‫‪API 5L Gr B‬‬ ‫‪A 105‬‬
‫‪A 672 CC65‬‬
‫‪LOW‬‬ ‫‪A 333 Gr 6‬‬
‫‪TEMPERATURE‬‬ ‫‪A 671 CC65‬‬ ‫‪A 305 LF2 CL.1‬‬
‫‪CARBON STEEL‬‬
‫‪X60‬‬ ‫‪F 60‬‬
‫‪HIGH STRENGTH‬‬
‫‪API 5L‬‬ ‫‪X65‬‬ ‫‪A 694‬‬ ‫‪F 65‬‬
‫‪CARBON STEEL‬‬
‫‪X70‬‬ ‫‪F 70‬‬
‫‪P 11‬‬ ‫‪F 11‬‬
‫‪ALLOY STEEL‬‬
‫‪A 335‬‬ ‫‪A 182‬‬
‫‪P 22‬‬ ‫‪F 22‬‬

‫‪A 312‬‬ ‫‪TP 304‬‬ ‫‪F 304‬‬

‫‪STAINLESS‬‬ ‫‪A 358‬‬ ‫‪TP 316‬‬ ‫‪A 182‬‬ ‫‪F 316‬‬
‫‪STEEL‬‬
‫‪TP 321‬‬ ‫‪F 321‬‬

‫‪@payamhafezian‬‬ ‫کارشناس ارشد مکانیک‬ ‫پیام حافظیان‬