‫فروردین ماه ‪1400‬‬

‫آشنایی با شیرهای اطمینان‬

‫گردآوری و تدوین ‪ :‬آرش مریدی‪ ،‬شرکت توسعه صنایع تابان انرژی پاسارگاد‬

‫واحد مهندسی عملیات و تعمیرات ( شیرهای خودکار )یارد کرمانشاه‬

‫‪1‬‬

‫همانطور که می دانید استفاده از شیر اطمینان و همچنین سوپاپ اطمینان بسیار کاربردی و مفید است‪ .‬شیر اطمینان‬
‫‪ Laser‬یکی از مهم ترین و با کیفیت ترین انواع شیر و سوپاپ اطمینان است‪.‬‬

‫شیر اطمینان فشار نوعی وسیله است که با استفاده از آن می توانید مقدار فشاری که در لوله ها جریان دارد را کاهش‬
‫دهید‪ .‬شیر اطمینان فشار و همچنین سوپاپ اطمینان می تواند مقدار فشار موجود در لوله ها را نیز تا جایی که امکان‬
‫دارد کاهش دهد‪.‬‬

‫به طور کلی شیر اطمینان انواع گوناگونی دارد که رایج ترین آن ها فیلم های باریک و پیستون فنر داخلی است‪ .‬یکی‬
‫از ویژگی های به خصوص شیر اطمینان این است که در داخل شیر کانال هایی دارد تا سیال جریان یافته در این کانال‬
‫ها فشار را کاهش دهد‪.‬‬

‫شیر اطمینان فشار معموال دارای خصوصیات ‪ DN50~DN100‬و سایر ویژگی ها است‪ .‬به طور کلی با استفاده از شیر‬
‫اطمینان و همچنین سوپاپ اطمینان می توانید مقدار فشار موجود در لوله ها و کانال ها را کاهش داد از این رو مقدار‬
‫سیال یا گازی که ممکن است در این فرایند هدر برود کمتر خواهد شد‪.‬‬

‫هنگامی که فشار افزایش پیدا می کند سیالیت درون محفظه نیز افزایش پیدا می کند‪ .‬هیچ سوپاپ اطمینان فشاری‬
‫برای تمامی کاربرد ها مناسب نیست‪ .‬در هنگام انتخاب سوپاپ اطمینان و اندازه گیری فشار سوپاپ و شیر اطمینان‬
‫باید به دما‪ ،‬ابعاد و ارتفاع محدوده و همچنین نوع و درجه فشار پشتیبان و وزن کلی دستگاه توجه کرد و آن را مورد‬
‫بررسی قرار داد‪.‬‬

‫در جلسه و همایش تعمیرات و نگهداری از شیر اطمینان که در ‪ 1‬و ‪ 2‬نوامبر ‪ 2012‬در هوستون برگزار شد‪ ،‬باب دونالسون‬
‫و کوین سیمون نکات ارزشمندی را در مورد نحوه نگهداری و مراقبت از شیر اطمینان و همچنین سوپاپ اطمینان ارائه‬
‫دادند‪ .‬در این همایش این دو در مورد استاندارد های ‪ P.R.V.S‬صحبت کردند‪ .‬برخی از نتایج این همایش عبارت اند از‪:‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬

‫تجربه در کار ضروری است‬

‫هنگامی که فشار شیر اطمینان اندازه گیری می شود‪ ،‬توجه به این نکته ضروری است که به صورت تئوری و همچنین‬
‫تجربی با شیر اطمینان و همچنین نحوه کارکرد آن آشنایی داشته باشید‪ .‬باید انواع فشار شیر اطمینان شناخته شده‬
‫باشد‪ .‬تعمیرات شیر اطمینان حتما باید توسط افراد ماهر و دوره دیده انجام شود و کسانی که در این مورد آگاهی های‬
‫الزم را ندارند نباید اقدام به تعمیرات کنند‪.‬‬

‫اندازه گیری فشار سوپاپ و شیر اطمینان‪:‬‬

‫چه فاکتور هایی را باید در هنگام اندازه گیری شیر اطمینان مورد توجه قرار دهیم؟‬

‫تنظیم سر شیر اطمینان‪ :‬سر شیر که نیاز به باز شدن دارد باید تنظیم شود‪.‬‬

‫روان بودن و سیال بودن درون محفظه‪ :‬هنگامی که شیر باز است محتویات درون محفظه باید روان باشد‪.‬‬

‫روان بودن درون محفظه و همچنین تنظیم سر شیر اطمینان ارتباطی به یکدیگر ندارند‪.‬‬

‫نگهداری و مراقبت از شیر اطمینان‬

‫هنگامی که شیر اطمینان اسمبل نیست آن را مورد بررسی قرار دهید‪ .‬این نکته بسیار مهم و منطقی است که قطعات‬
‫هر کارخانه مورد بررسی قرار گیرد‪ .‬تمیز کردن و مراقبت صحیح از قطعات و اجزای شیر اطمینان بسیار ضروری و‬
‫حیاتی است‪ .‬این در حالی است که رسیدگی نکردن به شیر اطمینان و همچنین سوپاپ اطمینان بسیار زیان بار است و‬
‫باعث آسیب رسیدن به سوپاپ اطمینان می شود‪.‬‬

‫همچنین الزم به ذکر است که باید به اطالعاتی که کارخانه داده است دقت کنید‪ .‬و طبق دستورالعمل داده شده پیش‬
‫بروید‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬

‫سوپاپ اطمینان‬

‫هربار که تعمیرات را انجام می دهید باید آزمایشات الزم را در مورد کارکرد شیر اطمینان و همچنین سوپاپ اطمینان‬
‫انجام دهید‪ .‬آزمایش طراحی و ایستادگی شیر اطمینان‪ ،‬انتخاب و کالیبره شدن گیج را مورد بررسی قرار دهید‪ ،‬تنظیم‬
‫فشار پشتیبان و دمای شیر اطمینان‪ ،‬تنظیم تعادل در سوپاپ اطمینان از عواملی است که باید مورد بررسی قرار‬
‫دهید‪.‬‬

‫بهترین راه برای کنترل هزینه ها این است که قطعات تعمیر شدنی را بشناسید‪ ،‬و شیر های جداگانه و قطعات الزم‬
‫دسترسی داشته باشید‪ .‬می توانید در مصرف قطعات و هزینه های جانبه صرفه جویی کنید‪.‬‬

‫کارشناسان شیر اطمینان اعالم کرده اند که بعد از این که متوجه شدید نصب به طور نا مناسب انجام شده است این‬
‫موضوع باعث ایجاد مشکل در شیر اطمینان و همچنین سوپاپ اطمینان شده است الزم است تا به نکات زیر دقت‬
‫کنید‪:‬‬

‫اطالعات و مشخصات شیر اطمینان را به خاطر بسپارید و در جایی آن را ثبت کنید و اطمینان پیدا کنید که هنگام‬
‫سرویس کردن شیر اطمینان این اطالعات در جایی محفوظ اند‪ .‬این کار باعث می شود تا اطالعات مهم و مورد نیازتان‬
‫از دست نرود‪.‬‬

‫سرپوش شیر را مورد بررسی قرار دهید‪ .‬درپوش نشان می دهد که چه کسی و یا چه کارخانه ایی آخرین بار شیر‬
‫اطمینان را تعمیر کرده است‪ .‬و همچنین آخرین سرویس مربوط به چه زمانی بوده است‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4‬‬

‫عملکرد شیر اطمینان دما به چه شکلی است؟‬

‫در سیستم های گرمایشی شیر ابزاری است که برای بستن استفاده می شود اما توسط ترموستات تنظیم می شود‪.‬‬
‫وظیفه اصلی شیر اطمینان این است که دما را در حالتی متعادل و یکپارچه نگه دارد‪.‬‬

‫دمای اضافی‬

‫اگر در سیستم های گرمایشی مشکلی به وجود بیاید‪ ،‬سیستم شروع به گرم شدن می کند‪ .‬ترموستاتی که در شیر‬
‫وجود دارد عکس العمل نشان می دهد و اگر دما خیلی باال رود شیر باز می شود و فشار و گرمای اضافی آزاد می شود‪.‬‬

‫شیر اطمینان را در کجا می توانید ببینید؟‬

‫شیر اطمینان فشار را می توانید در هر جایی از خانه خود که مخزن آب داغ و بویلر وجود داشته باشد ببینید‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪5‬‬

‫چرا به شیر اطمینان فشار نیاز داریم؟‬

‫در هر سیستم گرمایشی افزایش کنترل نشده ی دما و گرما باعث انفجار و بروز خطرات جدی می شود‪.‬‬

‫سوختنگی با آب داغ‬

‫انفجار به اندازه کافی اتفاق خطرناکی خواهد بود‪ .‬اما ممکن است با سوختگی با آب داغ نیز همراه باشد‪.‬‬

‫عالئم اخطار‬

‫شیر اطمینان دما از بروز انفجار جلوگیری می کند‪ .‬و ایمنی بسیار باالیی را برای شما و اطرافیانتان فراهم می کند‪ .‬اگر‬
‫شیر اطمینان به کار افتاد بهتر است تا از یک منتخصص کمک بگیرید و دمای بویلر ها را پایین بیاورید‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪6‬‬

‫طراحی شیر اطمینان‬

‫همانطور که قبال گفتیم شیر اطمینان از فلزات گوناگونی ساخته شده است و هر یک از آن ها نیز اندازه اتصال و نوع‬
‫سوپاپ متفاوتی دارد‪ .‬طبق گزارشات ارائه شده اندازه شیر حداقل باید به بزرگی دهانه و یا خروجی لوله کشی باشد‪.‬‬
‫عالوه بر این هر نوع شیر اطمینان برای اتصال دهنده های مختلفی ساخته شده است‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪7‬‬

‫تنظیم فشار‬

‫شیر اطمینان و همچنین سوپاپ اطمینان باید توانایی تحمل فشار های خیلی باال را داشته باشد عالوه بر این باید‬
‫دمای باال را نیز تحمل کند اما هر کدام محدودیت های مختص به خودشان را دارند‪ .‬تنظیمات فشار باعث می شود تا‬
‫دهانه شیر باز شود‪ .‬گزارشات نشان داده است که تنظیمات فشار شیر اطمینان از حداکثر فشار قابل قبول تجاوز کند‪.‬‬
‫اگر چه شیر اطمینان با تنظیمات فشار کمتر از حد مجاز قابل استفاده هستند‪.‬‬

‫فشار متقابل‬

‫فشار متقابل یا فشار قسمت خروجی از سیستم تخلیه شیر اطمینان به بیشترین حد فشار شیر شرکت پیدا خواهد‬
‫کرد‪ .‬این روند می تواند در همیشگی و متغیر باشد‪ .‬تغییر شیر اطمینان نمی تواند از ‪ 10‬درصد تنظیم فشار شیر‬
‫اطمینان تجاوز کند‪.‬‬

‫دما‬

‫شیر اطمینان باید بتواند دماهای بسیار باال را متحمل شود‪ .‬با این حالی برخی فلزات تنها تا میزان مشخصی از دما را‬
‫می توانند تحمل کنند‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪8‬‬

‫شیرهای اطمینان در صنعت نفت وگاز‬

‫شیر اطمینان از جمله مهم ترین تجهیز مهار و کنترل فشار در صنایع مختلف است‪ .‬شیر اطمینان که شیر ایمنی نیز‬
‫نامیده می شود به طور گسترده تری در صنایع نفت و گاز کاربرد دارد‪ .‬شیر اطمینان عالوه بر فشار‪ ،‬تداوم جریان‬
‫سیال را نیز کنترل می کند‪ .‬به طور کلی شیرهای کنترلی انواع و کاربردهای مختلفی دارند‪ ،‬دسته ای از آن ها در‬
‫سطح و بعضا داخل چاه های نفت و گازی قرار میگیرند و دستهای دیگر به عنوان فوران گیرهای سرچاهی به کنترل‬
‫فوران چاه کمک می کنند‪.‬‬

‫‪Pressure Relief Valve‬‬

‫این شیر اطمینان در زمان باز بودن می توانند فشار اضافی را در خطوط لوله و تجهیزات آزاد کرده و از باال رفتن‬
‫فشار جلوگیری کنند‪ .‬با بستن این شیرها‪ ،‬از جریان سیال موقتا جلوگیری می شود تا شرایط سیستم به حالت عادی‬
‫برگردد‪ .‬این شیرها دارای انواع مختلفی اند‪:‬‬

‫‪Relief Valve‬‬
‫یک شیر اطمینان فنری است که که با توجه به فشار قسمت باالدست به صورت نسبی باز می شود و باعث کاهش‬
‫فشار جریان سیال می گردد‪ .‬الزم به ذکر است که این شیر در مسیر جریان سیال تراکم ناپذیر قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪9‬‬

‫‪Safety Valve‬‬
‫این شیر اطمینان نیز با کمک یک فنر کار می کند و در هنگام رسیدن به فشار بحرانی به طور سریع و ناگهانی باز‬
‫می شود تا از فشار جریان باالدست بکاهد‪ .‬این شیرها برای کنترل فشار در تخلیه بخار بویلرها و گازها به کار می‬
‫روند‪.‬‬

‫شیرهای دو منظوره ‪Safety Relief Valve‬‬

‫این تجهیز یک شیر اطمینان دو منظوره است که برای تخلیه و کاهش فشار همزمان مایعات و گازها استفاده می‬
‫شود و قابلیت کنترل فشار برای هر دو نوع سیال را دارا می باشد‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪10‬‬

‫‪Conventional Relief Valve‬‬

‫از جمله شیرهای فنر دار بوده که عملکرد آن ها مستقیما به تغییرات فشار برگشتی )‪ (Back Pressure‬وابسته‬
‫است‪.‬‬

‫‪Balanced Pressure Relief Valve‬‬

‫این شیرها با داشتن یک سیلندر یا ابزاری مشابه‪ ،‬تاثیرات فشار برگشتی را بر عملکرد شیر به حداقل می رسانند‪.‬‬
‫و ‪. Pilot Operated Pressure Relief Valve:‬این تجهیز یک شیر اطمینان ترکیبی است که از دو شیر آزاد‬
‫کننده فشار تشکیل شده است و درواقع شیر اصلی آن توسط شیر دومی (پیلوت) کنترل می شود‪.‬‬

‫شیرهای خالء شکن‪:‬‬

‫عالوه بر شیرهایی که درکنترل فشار باال کاربرد دارند‪ ،‬استفاده از وسایل ایمنی برای جبران افت فشار در تجهیزاتی‬
‫چون مخازن ذخیره که امکان ایجاد خالء وجود دارد بسیار ضروری است‪ .‬برای جبران این فشار از نوعی شیراطمینان‬
‫با نام ‪ Vacuum Relief Valve‬استفاده می شود که اساس کاری این نوع شیر اطمینان معکوس شیرهای تخلیه‬
‫فشار است‪.‬‬

‫شیرهای کنترل دما‪:‬‬

‫نوع دیگری از شیر اطمینان وجود دارد که نسبت به دما واکنش نشان میدهند‪ .‬گاهی به دلیل توقف پروژه و یا ایجاد‬
‫وقفه در تولید و حرکت سیال‪ ،‬مقداری از سیال در لوله ها به دام می افتد و در اثر افزایش دما حجم آن زیاد شده و‬
‫فشار در لوله ها باال می رود ‪. Temperature Safety Valve‬شیراطمینانی است که در این مواقع استفاده می‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪11‬‬

‫شیر اطمینان درون چاهی)‪(Sub Surface Safety Valve‬‬

‫این شیراطمینان از جمله مهم ترین تجهیزات ایمنی الزم در فرآیند تکمیل چاه به شمار می رود و در کشتن چاه‬
‫کاربرد دارد‪ .‬شیر اطمیان درون چاهی در عمق ‪ 100‬تا ‪ 300‬متری از سر چاه قرار می گیرد و با کنترل فشار در هنگام‬
‫بهره برداری از چاه های تولیدی علی الخصوص چاه های گازی دریایی‪ ،‬از تجهیزات سرچاهی محافظت می کند‪ .‬در‬
‫حقیقت استفاده از این شیر اطمینان زمانی است که شیرآالت ایمنی سرچاهی به هر دلیلی اعم از انفجار‪ ،‬بمباران یا‬
‫عدم کارکرد بهینه‪ ،‬قادر به عملکرد مناسب نباشند‪ .‬شیر اطمینان درون چاهی درواقع به صورت یک مکمل برای‬
‫تجهیزات ایمنی سطحی عمل می کند‪.‬‬

‫‪ARASH.MORIDY@GMAIL.COM‬‬ ‫‪11‬‬