‫‪1‬‬

‫شیرآالت صنعتی )‪ (Valves‬چگونه باز و بسته می شوند؟‬

‫یکی از مهم ترین ابزارها برای هدایت و تنظیم جریان سیال‪ ،‬شیرآالت صنعتی هستند‪ .‬باز و بسته کردن شیرآالت‬
‫صنعتی به منظور کنترل‪ ،‬قطع یا وصل و تنظیم جریان از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند‪ .‬بسته به تعداد دفعات و‬
‫میزان باز و بسته شدن شیر‪ ،‬سایز شیر‪ ،‬نحوه باز و بسته شدن آن ها با یکدیگر متفاوت است‪ .‬معموالً شیرها توسط‬
‫عملگر یا اپراتور باز یا بسته می شوند‪ .‬به منظور فهم بیشتر این موضوع در ادامه این مقاله به بررسی هر دو نوع‬
‫پرداخته می شود‪.‬‬

‫تنظیم شیرآالت صنعتی )‪ (Valves‬توسط کاربر‪:‬‬

‫به طور عمده عمل باز و بسته کردن شیر‪ ،‬توسط کاربر انجام می شود‪ .‬کاربر با استفاده از دستگیره ای که بر روی شیر‬
‫نصب می شود می توانند شیرآالت صنعتی را باز یا بسته کنند‪ .‬به طور معمول دستگیره ها به دسته های‪، Hand Wheel‬‬
‫‪Hand Lever ،Gear‬تقسیم می شوند‪.‬‬

‫‪Arash.moridy@gmail.com‬‬
‫‪2‬‬

‫هندویل ها)‪: (Hand Wheel‬‬

‫یکی از انواع دستگیره هایی که برای باز و بسته کردن شیرآالت صنعتی استفاده می شود هندویل ها )‪(Hand Wheel‬‬
‫هستند‪ .‬هندویل ها به شکل دایره هستند و با توجه به میزان گردش آن و گام دنده میله می توان گشتاور الزم برای‬
‫چرخش هندویل را به دست آورد‪ .‬معموالً استفاده هندویل ها در شیرهای کشویی‪ ،‬سوزنی و دیافراگمی است‪ .‬گاهی‬
‫مواقع شیرآالت در دسترس نیستند و برای باز و بسته کردن آن ها باید از زنجیری که به دور هندویل بسته شده‬
‫)‪ ، (Chain‬استفاده کرد‪ .‬با استفاده از این زنجیر اپراتور می تواند شیر را باز و بسته کند‪.‬‬

‫بر اساس نحوه حرکت میله استم)‪ ، (Stem‬هندویل به دودسته ی ‪ Rising Stem‬و ‪ Non-rising Stem‬تقسیم می شوند‪.‬‬
‫در ‪ Rising Stem‬با چرخاندن دستگیره هندویل میله نیز به همراه آن حرکت می کند و به سمت باال یا پایین می رود‪.‬‬
‫در صورتی که میله استم بیرون باشد‪ ،‬شیر باز است و در صورتی که کامالً داخل باشد‪ ،‬شیر بسته است‪.‬‬

‫‪Hand Lever‬‬

‫‪Hand Lever‬ها یک نوع دستگیره هستند که با چرخش ‪ 90‬درجه شیر را باز یا بسته می کنند‪ .‬شیرهایی که دارای‬
‫‪ Hand Lever‬هستند به شیرهای ربع گرد معروف هستند‪ .‬در سایزهای پایینِ شیرهای پروانه ای و پالگ ولوها از‬
‫دستگیره ‪ Hand Lever‬استفاده می شود‪.‬‬

‫‪Gear‬‬

‫این نوع دستگیره ها به دستگیره های گیربکسی معروف هستند و برای باز و بسته کردن شیرهایی که به گشتاور باال‬
‫نیاز دارند‪ ،‬استفاده می شوند‪ .‬استفاده دستگیره های گیربکسی معموالً در شیرهای پروانه ای است‪.‬‬

‫دستگیره های دستی برای باز و بسته کردن شیر نیاز به اعمال نیرو توسط یک کاربرد دارند اما گاهی موارد مانند‬
‫دسترسی سخت به شیرآالت صنعتی‪ ،‬نیاز به نیروی زیاد برای باز و بسته کردن شیرها‪ ،‬خطرناک بودن محل نصب‬
‫شیرآالت صنعتی و نیاز به کنترل دائم جریان سیال از عملگرها استفاده می شود‪ .‬عملگرهای پنوماتیک‪ ،‬برقی و‬
‫هیدرولیک معروف ترین نوع عملگرهای اتوماتیک هستند‪ .‬عملگرها نیازی به نیروی کاربر ندارند و از منبعی دیگر‬
‫نیروی الزم برای باز و بسته شدن شیر را فراهم می آورند‪.‬‬

‫‪Arash.moridy@gmail.com‬‬
‫‪3‬‬

‫عملگر پنوماتیک‪:‬‬

‫عملگرهای پنوماتیک که به نام عملگر نیوماتیک نیز شناخته می شوند‪ ،‬به کمک باد و هوای فشرده‪ ،‬نیروی موردنیاز‬
‫برای باز و بسته کردن شیرها را تأمین می کنند‪ .‬نیروی تأمین شده توسط باد و هوای فشرده‪ ،‬توسط عملگرهای‬
‫پنوماتیک به نیروی دورانی و یا خطی تبدیل می شود‪ .‬نیروی دورانی ایجادشده توسط عملگر پنوماتیک‪ ،‬به دو صورت‬
‫دورانی محدود و ‪ 360‬درجه و نیروی خطی ایجادشده‪ ،‬به دو صورت یک طرفه و دوطرفه وجود دارند‪.‬‬

‫در حرکت خطی یک طرفه از یک طرف نیروی باد و از طرف دیگر نیروی فنر وجود دارد اما در حرکت خطی دوطرفه‬
‫از دو جهت نیروی هوا و باد فشرده اعمال می شود‪.‬‬

‫عملگرهای پنوماتیک به دلیل ارزان بودن تأمین هوا‪ ،‬تعمیر و نگه داری آسان تر و ارزان تر‪ ،‬ساده بودن اقالم درونی‬
‫و بدنه و امکان حرکت آزادانه پیستون ها در شیرآالت صنعتی بسیار استفاده می شوند‪ .‬ممکن است گاهی برای باز و‬
‫بسته کردن شیرهای سایز بزرگ‪ ،‬نیروی باد کافی نباشد‪ ،‬بنابراین نیاز به استفاده از عملگرهای دیگری است‪.‬‬

‫عملگر هیدرولیک‪:‬‬

‫همان طور که از نام این عملگرها مشخص است‪ ،‬عملگرهای هیدرولیک نیروی الزم برای باز و بسته کردن شیر را به‬
‫کمک روغن به دست می آورند‪ .‬از آنجایی که عملگرهای هیدرولیکی می توانند نیروی بسیار زیادی را انتقال دهند‬
‫از آن ها در شیرآالت صنعتی سایز بزرگ استفاده می شود‪.‬‬

‫عملگرهای هیدرولیک به علت داشتن مزیت های زیر در شیرهای سایز بزرگ بسیار کاربردی هستند‪:‬‬

‫انتقال نیروی باال‬ ‫‪‬‬

‫سرعت کم بستن یا باز کردن شیر که از خوردگی دیسک جلوگیری می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کم بودن خطا در تنظیم شفت و دیسک‬ ‫‪‬‬

‫عملگر برقی‪:‬‬

‫عملگرهای برقی یا اکچویتور نیروی باز و بسته کردن شیرها را از برق تأمین می کنند‪ .‬مهم ترین مزیت این عملگرها‬
‫امکان کنترل از راه دور شیرآالت است‪ .‬در بعضی موارد دسترسی به شیرها سخت است و نیاز به کنترل مداوم شیر‬
‫وجود دارد به همین دلیل با استفاده از این عملگرها و از اتاق فرمان می توان شیر را کنترل کرد‪.‬‬

‫‪Arash.moridy@gmail.com‬‬
‫‪4‬‬

‫عملگرهای برقی قیمت باالیی دارند و فقط در مواردی خاص استفاده می شوند‪ .‬یکی دیگر از مزیت های عملگرهای‬
‫برقی این است که بر روی تمامی دستگیره ها می توان عملگر برقی را نصب کرد مثالً در صورتی که اپراتور نتواند‬
‫دستگیره های گیربکسی استفاده شده در شیرآالت صنعتی سایز بزرگ را باز یا بسته کند از عملگر برقی بر روی‬
‫گیربکس استفاده می شود‪.‬‬

‫تهیه کننده‪ :‬آرش مریدی شرکت توسعه صنایع تابان انرژی پاسارگاد(یارد کرمانشاه) اردیبهشت ماه ‪1400‬‬

‫‪Arash.moridy@gmail.com‬‬