‫کارگاه آموزشی‬

‫آشنایی شیرآالت صنعتی‬

‫ارائه‪ :‬علیرضا پیرمحمدی‬
‫واحد طراحی‬
‫‪1400.9.13‬‬
 ‫‪1‬‬ ‫رئوس مطالب کارگاه‪:‬‬

‫‪ o‬مقدمه (تاریخچه و تعاریف)‬

‫‪ o‬پارامترهای انتخاب شیرآالت‬
‫‪ o‬شیرهای دستی‬
‫‪ o‬چک ولوها‬
‫‪ o‬شیرهای کنترلی‬
‫‪ o‬قواعد پایپینگ پایپ رک ها‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪2‬‬
‫تعریف‬ ‫‪01‬‬

‫ﯾﮏ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل و ﻓﺸﺎر درﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﯾﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ وﻟﻮ‪،‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﯾﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل و ﻓﺸﺎر را ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﻠﯿﺎت زﯾﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫• ﺑﺴﺘﻦ و ﺑﺎز ﮐﺮدن ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل‬

‫• ﻋﺒﻮر دادن مقادﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل‬
‫• ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺮدن ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل و ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن‬
‫• ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﺮدن ﻓﺸﺎر ﻓﺮآﯾﻨﺪ و ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻓﺸﺎر‬
‫• آزادﮐﺮدن ﺗﺠﻬﯿﺰات ﯾﺎ خطوط از ﻓﺸﺎر اﺿﺎﻓﯽ‬
‫• ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ‪Back Flow‬‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪3‬‬
‫اجزای شیر‬ ‫‪02‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺪﻧﻪ (‪)Body‬‬
‫‪ .2‬ﮐﻼﻫﮏ ﯾﺎ ﺳﺮﭘﻮش (‪)Bonnet‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺤﻮر ‪Stem‬‬
‫‪ .4‬ﻣﺤﺮك (‪)Actuator‬‬
‫‪ .5‬آب ﺑﻨﺪ (‪)Packing‬‬
‫‪ .6‬ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ‪Seat‬‬
‫‪ .7‬ﺻﻔحه ‪Disk‬‬
‫‪ .8‬فنر ‪Spring‬‬
‫‪ .9‬دریچه ها (‪)Ports‬‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪4‬‬
‫انواع شیر‬ ‫‪02‬‬

‫شیرهای صنعتی از لحاظ شکل و نحوه محدود کردن جریان در انواع مختلف ساخته می‌شوند‪:‬‬

‫شیر دروازه‌ای ‪Gate Valve‬‬ ‫•‬

‫شیر سماوری ‪Plug valves‬‬ ‫•‬
‫شیر توپی ‪Ball valve‬‬ ‫•‬
‫شیر یک‌طرفه ‪Check Valve‬‬ ‫•‬
‫شیر پروانه‌ای ‪Butterfly Valve‬‬ ‫•‬
‫شیر کروی ‪Globe valve‬‬ ‫•‬
‫شیر سوزنی ‪Needle Valve‬‬ ‫•‬
‫شیر دیافراگمی ‪Diaphragm Valve‬‬ ‫•‬
‫شیر قطع خودکار جریان ‪Excess flow valve‬‬ ‫•‬
‫‪P S G‬‬
 ‫‪5‬‬
‫تاریخچه‬ ‫‪01‬‬

‫• رومیان ای‪d‬ن س‪d‬یستم اولی‪d‬ه را ک‪d‬ه مص‪d‬ری ه‪d‬ا و یونانیان توس‪d‬عه داده بودن‪d‬د ‪ ،‬به کار گرفتند و‬
‫آ‪d‬ن را به س‪d‬طح بعدی رس‪d‬اندند‪ .‬آ‪d‬ن ه‪d‬ا برای ایجاد س‪d‬یستم های پیچیده قنات از ترکیبی از‬
‫شیرآالت شام‪d‬ل دریچ‪d‬ه های زاوی‪d‬ه ای‪ ،‬دوشاخ‪d‬ه و حت‪d‬ی دیافراگ‪d‬م اس‪d‬تفاده کردند‪ .‬س‪d‬وپاپ ها‬
‫از س‪d‬رب س‪d‬اخته شده ان‪d‬د‪ ،‬ك‪d‬ه به گفت‪d‬ه برخ‪d‬ي چگونگي پديد آمدن كلم‪d‬ه “لول‪d‬ه كشي” را‬
‫نشان می دهند‪ ،‬زيرا “‪ ”plumbus‬التين “سرب” است‪.‬‬

‫• به طور کل‪d‬ی مص‪d‬ریان از نخستین تمدن های‪d‬ی بودن‪d‬د ک‪d‬ه توانستند لول‪d‬ه کشی را در شهرهای‬
‫خود پیاده س‪d‬ازی کنن‪d‬د و ی‪d‬ک برنام‪d‬ه ریزی زمان بندی شده برای جریان یافت‪d‬ن آب در کانال‬
‫ها به وجود بیاورند‪.‬‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪6‬‬
‫تاریخچه‬ ‫‪01‬‬

‫• س‪d‬اخت کانال ه‪d‬ا‪ ،‬س‪d‬یستم های آبیاری و هیدرولی‪d‬ک همگی در دوره رنسانس بسیار‬
‫پیشرفت کردند‪ .‬ای‪d‬ن پیشرفت ه‪d‬ا شام‪d‬ل ی‪d‬ک نوع س‪d‬وپاپ پیچیده ت‪d‬ر بود ک‪d‬ه اعتبار آن‬
‫به شخصیتی بسیار معروف در تاریخ بشر‪ ،‬لئوناردو داوینچی تعلق دارد‪.‬‬

‫• پالگی‪d‬ن های برن‪d‬ز و برن‪d‬ج معموالً به عنوان شیرهای توق‪d‬ف در شبکه های آب و‬
‫تأمی‪d‬ن لول‪d‬ه های س‪d‬اختمانهای عموم‪d‬ی و خانگی در دوره روم‪d‬ی مورد استفاده قرار‬
‫می گرفت‪.‬‬

‫• در س‪d‬ال ‪ 1705‬میالدی‪ ،‬توماس نیوکام‪d‬ن اولی‪d‬ن موتور بخار را اختراع کرد‪ ،‬یکی‬
‫از مهمتری‪d‬ن شاهکارهای مهندس‪d‬ی انسان‪ .‬با ای‪d‬ن حال‪ ،‬وی برای تنظیم بخار در‬
‫فشار باال به دریچه های جدید و بهبود یافته نیاز داشت‪.‬‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪6‬‬
‫تاریخچه‬ ‫‪01‬‬

‫• جیم‪d‬ز وات‪ ،‬از ی‪d‬ک س‪d‬وپاپ پروانه ای در موتور بخار خود‬

‫اس‪d‬تفاده کرد‪ ،‬و اولی‪d‬ن خودروی مرس‪d‬دس ک‪d‬ه در حدود سال‬
‫‪ 1901‬س‪d‬اخته ش‪d‬د‪ ،‬ی‪d‬ک س‪d‬وپاپ پروانه ای را در ورودی‬
‫سوخت که به پدال گاز متصل بود‪ ،‬معرفی کرد‪.‬‬

‫• شی‪d‬ر پالگ مخروط‪d‬ی روغ‪d‬ن کاری شده در طول جن‪d‬گ جهانی‬

‫اول توس‪d‬ط ‪ ،Sven Nordstrom‬مهندس س‪d‬وئدی‪ ،‬که در‬
‫تالش برای غلبه بر نشت‪d‬ی بی‪d‬ش از ح‪d‬د و چسبندگی شیرهای‬
‫پالگ یا پالگین معمولی بود‪ ،‬ساخته شد‪.‬‬

‫• ‪ ،Ball valve‬ن‪dd‬سبتاً ت‪dd‬ازه‪ d‬وارد به‪ d‬خ‪d‬انواده‪ d‬ش‪dd‬یره‪d‬ا ا ‪.‬‬

‫‪d‬ست‬
‫ا‪d‬ی‪d‬ن ش ‪d‬ی‪d‬ر ک‪ddd‬ه‪ d‬در ا‪d‬بتدا برا‪d‬یس‪dd‬یستم هایس‪dd‬وختهوا‪d‬پیما در‬
‫ت در س‪dd‬ا‪dd‬لهایپ‪ddd‬ساز جنگ‬‫طول جن‪d‬گجهان‪d‬یدوم‪ d‬ت‪dd‬وس‪d‬عه‪ d‬ی‪dd‬اف ‪،‬‬
‫بیشت‪d‬ر ت‪dd‬وس‪d‬عه‪ d‬ی‪dd‬افتت‪dd‬ا اولی‪d‬نطی‪d‬فص‪dd‬نعتیش‪dd‬یرهایت‪dd‬وپیرا‬
‫ت‪dd‬ولید ک‪ddd‬ند‪.‬‬
‫‪P S G‬‬
 ‫‪6‬‬
‫طبقه بندی کلی شیرآالت‬ ‫‪01‬‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪4‬‬ ‫شیراالت‬ ‫‪02‬‬

‫شی‪d‬ر توپ‪d‬ی ی‪d‬ک شی‪d‬ر س‪d‬ریع بازش‪d‬و م‪d‬ی باشد‪ .‬وقت‪d‬ی ک‪d‬ه کامال باز اس‪d‬ت کم‪d‬ی اغتشاش یا‬ ‫•‬ ‫‪Ball valve‬‬

‫مقاومت جهت جریان ایجاد می کند‪.‬‬

‫س‪d‬اقه شی‪d‬ر ی‪d‬ک توپ دارای شکاف را م‪d‬ی چرخاند‪ .‬شکاف توپ‪d‬ی م‪d‬ی توان‪d‬د برای باز یا‬ ‫•‬
‫بست کامل جریان استفاده شود‪.‬‬

‫• دق‪d‬ت شود ک‪d‬ه جهت ایجاد تروت‪d‬ل اس‪d‬تفاده نشود ک‪d‬ه در اینص‪d‬ورت در صورت وجود‬
‫اص‪d‬طکاک س‪d‬ایشی منجر به ایجاد نشت‪d‬ی در زمان بسته بودن شی‪d‬ر م‪d‬ی شود‪ .‬ای‪d‬ن شیرها‬
‫دارای افت فشار کم و ظرفیت نسبی باالیی هستند‪.‬‬

‫کاربردهای پیشنهادی‪:‬‬

‫• باز و بست کامل‪ /‬تروتلینگ محدود‬

‫• سیاالت دما باال‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪4‬‬
‫‪Ball valve‬‬ ‫شیراالت‬ ‫‪02‬‬
‫کاربـردها‪:‬‬
‫در کاربردهای شیمیایی مانند اکسیژن‪ ،‬کلر خشک و اسید هیدروفلور عالی می باشد‪.‬‬ ‫•‬
‫سایزهای معمول از ½ اینچ تا ‪ 12‬اینچ‬ ‫•‬
‫منطبق با فلنچ های کالس ‪150‬و‪300‬و‪ 600‬و ‪ 900‬و رده های باالتر که عملکرد شیر توپی را تا فشار ‪ .psi 2250‬تضمین می نماید‪.‬‬ ‫•‬
‫دماهای عملیاتی که عمدتا وابسته به سیت و سیلیتگ می باشد می تواند تا ‪ .F°550‬رده گذاری شود‪.‬‬ ‫•‬
‫شیرهای استاندارد منطبق بر ابعاد ‪ ASME face-to-face‬هستند که از این نظر این شیرها جهت تعویض ساده می باشد‪.‬‬ ‫•‬

‫مـزایـا‪:‬‬
‫قیمت پایین‬ ‫•‬
‫ظرفیت جریان باال‬ ‫•‬
‫ظرفیت های دما ‪ /‬فشار باال‬ ‫•‬
‫نگهداری و نشت پایین‬ ‫•‬
‫آب بندی خوب با گشتاور پایین‬ ‫•‬
‫اتومات سازی تقریبا راحت‬ ‫•‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪4‬‬ ‫شیراالت‬ ‫‪02‬‬

‫‪Ball valve‬‬

‫معایب‪:‬‬

‫• تروتلینگ محدود‬

‫• مستعد کاویتاسیون‬

‫• نامناسب برای سیال دوغابی (بعلت حفره های اطراف توپ و سیت ها)‬

‫• دوغاب می‪d‬ل به انجماد ی‪d‬ا گی‪d‬ر کردن داخ‪d‬ل حفره ه‪d‬ا میشود ک‪d‬ه منجر به باال‬
‫رفتن گشتاور عملیاتی شیر و در برخی موارد منجر به خرابی می شود‪.‬‬

‫‪P S G‬‬
 ‫ شیر‬stem ‫م‬d‫ه باشی‬d‫ی داشت‬d‫ و زانوی‬straight pipe ‫ه ای‬d‫ر پروان‬d‫اگرقبل از شی‬
4 ‫ر را به‬d‫د شی‬d‫ی گیرد نبای‬d‫ی قرار م‬d‫ه زانوی‬d‫ی گیرد ک‬d‫فحه ای قرار م‬d‫در همان ص‬ ‫شیراالت‬ 02
. ‫صورت زاویه دار قرار داد‬
butterfly valve

Butterfly valves consist of a disc attached to a shaft with bearings used to facilitate rotation.
These are considered high recovery valves, since only the disc obstructs the valve flow path.
The flow capacity is relatively high and the pressure drop across the valve is relatively low.
The butterfly valves are used for limited throttling where a tight shut off is not required. When
fully open, the butterfly creates little turbulence or resistance to flow.

Best Suited Control: Linear, Equal percentage

Recommended Uses:
• Fully open/closed or throttling services
• Frequent operation
• Minimal fluid trapping in line
• Applications where small pressure drop is desired

P S G
 4 ‫شیراالت‬ 02

butterfly valve

Applications:
• Most economical for large lines in chemical services, water treatment, and fire
protection systems. General sizes available are 2" to 48", although sizes up to 96" are
available from certain manufacturers.
• Due to the valve design, incorporating a small face-to-face dimension and lower
weight than most valve types, the butterfly valve is an economical choice for larger
line sizes (i.e. 8" and above).
• The butterfly valve complies with ASME face-to-face dimensions and pressure
ratings. This enables the valve to be easily retrofitted in line regardless of the
manufacturer
• The ASME pressure classes adhered to by most manufacturers include 150, 300 and
600# allowing a maximum pressure of 1500 psi.

P S G
 ‫‪4‬‬ ‫شیراالت‬ ‫‪02‬‬

‫‪butterfly valve‬‬
‫استانداردهای مربوطه‪:‬‬
‫‪• AWWA C504 for rubber-seated butterfly valves‬‬
‫‪• API 609 for lug and wafer type butterfly valves‬‬
‫‪• MSS SP-69 for general butterfly valves‬‬
‫‪• UL 1091 for safety butterfly valves for fire protection‬‬
‫‪services‬‬ ‫مزایا‪:‬‬
‫• هزینه و نگهداری پایین‬
‫• ظرفیت باال‬
‫• کنترل خوب جریان‬
‫• افت فشار پایین‬

‫معایب‪:‬‬
‫• نیاز به گشتاور باال برای کنترل جریان‬
‫• مستعد کاویتاسیون در جریان های پایین تر‬
‫• ناتوانی در هندل کردن مخلوط های دوغابی‬
‫• عموما ً در رده شیرهای بی حباب ارزیابی نمی‌شود‪ ،‬و حفره‌ها و مسیرهای نشتی در اطراف‬
‫ساقه دیسک‪ ،‬گیرافتاده‌ای بالقوه برای سیاالت و دوغاب هستند‪.‬‬
‫‪P S G‬‬
 ‫ شیر‬stem ‫م‬d‫ه باشی‬d‫ی داشت‬d‫ و زانوی‬straight pipe ‫ه ای‬d‫ر پروان‬d‫اگرقبل از شی‬
4 ‫ر را به‬d‫د شی‬d‫ی گیرد نبای‬d‫ی قرار م‬d‫ه زانوی‬d‫ی گیرد ک‬d‫فحه ای قرار م‬d‫در همان ص‬ ‫شیراالت‬ 02
. ‫صورت زاویه دار قرار داد‬
globe valve

Globe valves consist of a movable disk-type element and a stationary ring seat in a generally
spherical body. The valve stem moves a globe plug relative to the valve seat. The globe plug
can be at any position between fully opened and fully closed to control flow through the
valve. The globe and seat construction gives the valve good flow regulation characteristics.
Turbulent flow past the seat and plug, when the valve is open, results in a relatively high
pressure drop, limited flow capacity, and low recovery.

Best Suited Control: Linear and Equal percentage

Recommended Uses:
Applications requiring:
• Precise flow regulation
• Frequent and wide throttling operation
• Suited to very high pressure drops

P S G
 4 ‫شیراالت‬ 02

globe valve
Applications:
• Suitable for most liquids, vapors, gases, corrosive substances
• General sizes available are 1/2" to 8".
• Pressure limitations are relatively high, ranging from 1480 to 1500 psi,
dependent on
materials of construction, size and temperature.
• Minimum and maximum temperatures are also very broad ranging from -425°F
to
1100°F, depending again on the materials of construction.
• Depending on the specific construction and application, the globe valve may
comply
with ASME class II, III, IV, V or VI shut-off requirements.
• Easily automated and available with positioners, limit switches, and other
accessories

P S G
 4 ‫شیراالت‬ 02

globe valve
Advantages:
• Efficient and precise throttling
• Accurate flow control
Disadvantages:
• Low recovery and relatively low coefficient of flow (Cv).
• High pressure drop, higher pump capacity and system wear
• More expensive than other valves
• The sealing device is a plug that offers limited shut-off
capabilities, not always
meeting bubble tight requirements.

P S G
 ‫ شیر‬stem ‫م‬d‫ه باشی‬d‫ی داشت‬d‫ و زانوی‬straight pipe ‫ه ای‬d‫ر پروان‬d‫اگرقبل از شی‬
4 ‫ر را به‬d‫د شی‬d‫ی گیرد نبای‬d‫ی قرار م‬d‫ه زانوی‬d‫ی گیرد ک‬d‫فحه ای قرار م‬d‫در همان ص‬ ‫شیراالت‬ 02
. ‫صورت زاویه دار قرار داد‬
gate valve

Globe valves consist of a movable disk-type element and a stationary ring seat in a generally
spherical body. The valve stem moves a globe plug relative to the valve seat. The globe plug
can be at any position between fully opened and fully closed to control flow through the
valve. The globe and seat construction gives the valve good flow regulation characteristics.
Turbulent flow past the seat and plug, when the valve is open, results in a relatively high
pressure drop, limited flow capacity, and low recovery.

Best Suited Control: Quick Opening

Recommended Uses:
• Fully open/closed, non-throttling
• Infrequent operation
• Minimal fluid trapping in line

P S G
 ‫‪3‬‬ ‫الزامات پایپینگ شیر پروانه ای‬ ‫‪02‬‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫الزامات پایپینگ شیر پروانه ای‬ ‫‪02‬‬

‫‪P S G‬‬
 3
TIPS AND TRICKS ‫الزامات پایپینگ شیر پروانه ای‬ 02

Take the following tips into consideration when choosing a valve.

1. Choose a valve that will pass the maximum flow when about 90% open.
2. Choose a valve that will pass the minimum flow when about 10% open.
3. Choose a valve that will pass the normal flow when about 60-70% open.
4. Size control valves to absorb about 1/3rd of the total system pressure drop.
5. Control valves should not be less than half the pipe size. Normally the valves
exclusively envisaged for shut-off service shall be line size. Alternatively, they could
be sized as control valves.
6. In the case of lines with a diameter of up to 1" the valve size shall normally equal that
of the line. In the case of lines with a diameter larger than 1" the valve size shall not
be less than 1".
7. Valves shall generally have flanged connections as per rating envisaged in the line
specification with the exception of valves with a nominal diameter smaller than or
equal to 1½" which shall have a minimum rating of 300 ANSI.

P S G
 3
TIPS AND TRICKS ‫الزامات پایپینگ شیر پروانه ای‬ 02

8. If you are dealing with a corrosive fluid, choose the valve body and trim material to
match the pump casing and impeller.
9. Velocity is the key to handling abrasive materials. Keep line velocity of about 10 ft/s
for clean liquid. If you have a fluid that is abrasive, keep the velocity as low as
possible, without having the particles drop out of suspension. When dealing with high
pressure drop situations try always to keep the velocities below 0.3 mach on the inlet
pipe, valve body, and outlet pipe.
10. Always sense pressure where you want to control it. Many control valves and
pressure regulators do not function properly simply because they are sensing
pressure at one point and being asked to control it somewhere else.
11. If you use a transducer in a control loop, specify a positioner on the valve. Otherwise
the transducer will rob the actuator of available thrust, and the valve will leak when it
is supposed to shut off.

P S G
 3
TIPS AND TRICKS ‫الزامات پایپینگ شیر پروانه ای‬ 02

12. In cavitating fluids “be sure to allow a straight run of downstream pipe after the valve -
even when the control valve has cavitation trim in it”. If there is a pipe "T" or elbow
immediately downstream, the flow will choke out and back up into the valve.
13. Remember that control valves only do what you tell them to. Many control valve
problems turn out to be a problem somewhere else.

P S G
 ‫‪3‬‬ ‫نامگذاری سایز‬
‫لوله ها ‪:‬‬ ‫استاندارد سایزینگ شیرآالت‬ ‫‪02‬‬
‫سایز نامی لوله و‬
‫قطر نامی‬
‫کالس بندی فشار‬
‫شیرآالت‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫استاندارد سایزینگ شیرآالت‬ ‫‪02‬‬

‫کالس بندی فشار‬

‫شیرآالت‬

‫نامگذاری سایز‬
‫لوله ها ‪:‬‬
‫سایز نامی لوله و‬
‫قطر نامی‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫استاندارد سایزینگ طول شیرآالت‬ ‫‪02‬‬

‫‪P S G‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫استاندارد سایزینگ طول شیرآالت‬ ‫‪02‬‬

‫‪P S G‬‬
 ‫با تشکر از توجه شما‬
‫‪ ‬‬

‫‪P S G‬‬