Taconafide, Myslovitz, Basia, Lanberry, Kasia Lins, Jarocin

Efekt Wodeckiego, Gwiazdy polskiego metalu, Kogo gra RMF?

Talent shows: za i przeciw, W obronie nowego polskiego jazzu

Gazeta
2
magazyn o polskiej muzyce

Magnetofonowa
L AT O

2018

C E N A 1 7, 9 0 Z Ł ( 8 % VAT ) I S S N 2 4 5 0 - 4 6 4 5
wstępniak

2
Pomiędzy Eurowizją a Opolem, łowiąc jednym uchem
radiowe przeboje i jednym okiem łypiąc na internetowe
boje wokół projektu Taconafide, doszliśmy do wniosku,
że warto się pochylić nad polskim obliczem zjawiska po
światowemu zwanego mainstreamem. Czy może raczej
zadrzeć głowę, bo to przecież szczyty list przebojów, góry
pieniędzy, Himalaje – w naszych warunkach: Rysy – popu-
larności. Próbowaliśmy ustalić, co płynie w głównym nur-

lato cie, a co pod prąd. Co jest dziś mainstreamem, a co nim nie

redaktor naczelny
Jarek Szubrycht
zastępca redaktora naczelnego
Tomek Doksa
numer przygotowali
Dawid Bartkowski, Stanisław Bryś,
Tomek Bysiewicz, Bartosz Cieślak,
Marcin Flint, Leszek Gnoiński,
Maciej Kaczmarski, Kacper Kapsa,
Paweł Klimczak, Michał Klimko, Łukasz
Komła, Angelika Kucińska, Agnieszka
Łopatowska, Anna Nicz, Roch Siciński,
Krzysztof Sokalla, Piotr Strzemieczny,
Piotr Szwed, Łukasz Wawro, Michał
Wieczorek, Bartek Woynicz, Mery Zimny
2018
projekt graficzny/dtp:
heviagency.com
ilustracja na okładce:
Dawid Ryski / talkseek.com
kontakt
www.magnetofonowa.pl
gazeta@magnetofonowa.pl
facebook.com/magnetofonowa
reklama
tel. 607 441 649 jarek@trzecieucho.pl
wydawca
Trzecie Ucho, Kraków
jest, choć powinno – i dlaczego?
Może rację ma Adam Czerwiński z RMFu, który uważa,
że rodzima muzyka popularna jest coraz lepsza. A może
jednak Bartosz Dziedzic – producent m.in. Moniki Brodki
i Artura Rojka – który twierdzi, że polski pop ledwie
zipie, a za chwilę przestanie istnieć, bo niewystarczająco
go wspieramy? A może po prostu nie potrzebujemy już
popowych piosenek, skoro mamy Taconafide, tak jak nie-
potrzebny stał się fokstrot, kiedy nasi dziadkowie zaczęli
tańczyć rock and rolla?
PS. Słuchajcie nowego polskiego jazzu zanim zdąży się
zestarzeć.
Miłej lektury,
Jarek Szubrycht

Dofinansowano ze środków
Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego

w numerze
4 Jaki pożytek z Taconafide? 24 Metal lubi błyszczeć 70 felietony

Siksa i Majka Jeżowska

8 Underground zasila mainstream 2 8 Lanberry donosi z Londynu
1 2 Myslovitz na rozdrożu 3 0 Kogo gra RMF
1 7 Po co nam talent show? 3 2 Kasia Lynch
20 Basia dobrze radzi 3 6 Dziedzic konstruuje samochód
4 0 Norbi, wreszcie coś o Norbim…
Borówka uczy życia w trasie
Pałka kłania się Robertowi
Pablopavo żegna guru
74 W recenzjach dużo dobra
94 k s i ę g a ta j e m n i c z a

Czytamy o Komedzie
24 4 3 Jedziemy na Wczasy

4 4 Efekt Wodeckiego 96 j a k n a s s ły s z ą

Reynolds lubi Kult

4 6 Polacy nie gęsi i swój r’n’b mają
i Breakout
4 8 Jak kocha Dejnarowicz
98 sami swoi

52 Rehabilitujemy Skubikowskiego Kompozyt czyli dub z Londynu

5 4 Jazz bez siwych skroni 100 x 10

40 Albo jeszcze inaczej
6 0 Czyj Jarocin?
1 02 krzyżówka
6 2 Kaliński już nie mnoży bytów Skrzyżowane instrumenty
66 Cyfrowa dystrybucja vs piraci
 d aw i d b a r t ko w s k i

Taconafide
czyli
polski mainstream
odzyskał godność
Zapewne tytułowa teza,
a w zasadzie oczywista para-
fraza, jest mocno przesadzona,
ale skoro pod lupę bierze się
takie postaci jak Taco Heming-
way i Quebonafide, w dodatku
zaangażowane we wspólny,
skazany na sukces projekt, nie
wypada zacząć inaczej.
Polski główny nurt potrzebował
kolejnych wielkich bohaterów,
którzy wzorem zachodnich
kolegów rozbiliby bank.

N
ie tylko młodzież potrzebowała
nowych idoli, stworzonych
w zgodzie z ich marzeniami.
Cały nasz rap potrzebował takiej gwiaz-
dorskiej płyty, rodzimego odpowiednika
„Watch the Throne” Jaya-Z i Kanyego Westa.
Cały kraj czekał na muzyków, którzy po-
dobnie jak zagraniczni artyści, są w stanie
wyprzedać wielkie hale koncertowe. Chcieli-
śmy poczuć się jak obywatele świata, za
sprawą artystów, którzy pomagają pozbyć
się kompleksów. Po kilku tygodniach od pre-
miery „Somy 0,5 mg” można napisać, że tak
się właśnie stało.

materiały promocyjne

4
 O co cały ten krzyk?
Taco na fejmie Quebo, Que na renomie Ta-
co / Spece od sentymentów, trochę tu gro-
szy zgarną / Śpiewać jak w „Candy” będą
i zwiększą swój portfel, brawo / Ty tak
twierdzisz, ja bym chciał przekazać coś dzieci-
akom („Intro”)

To może od początku – o co tyle krzyku?

A było go dużo, momentami można było od-
nieść wrażenie, że zdecydowanie za dużo.
Gdy jednak dokładniej przyjrzeć się całej
sprawie, oszałamiająca ilość komentarzy jest
uzasadniona, jak nigdy wcześniej. W naszym,
liczącym 38 milionów obywateli, świecie po-
dobnej drużyny marzeń nie było widać co
najmniej kilkanaście lat. Oddając należny
szacunek kilku fenomenalnym, wręcz hi-
storycznym, ale niszowym kooperacjom
(w tym także tych hiphopowym, takim jak
Bonsoul, który dla wielu ma status składu
kultowego), trzeba powiedzieć, że w głów-
nym nurcie takiego czegoś nie było od czasów
duetu Borysewicz & Kukiz. Albo nawet Kayah
& Bregovic. Teraz, w przeciwieństwie do
szczególnie wymienionej pierwszej dwójki,
szał robią młokosi. Raperzy, którzy osiągnęli
już wiele, a jeszcze więcej przez nimi.

Nowy projekt może nie być celem samym

w sobie, ale kolejnym wstępem, do jeszcze
większych rzeczy. Jakkolwiek nierealnie by
to nie zabrzmiało, wydaje mi się, że w przy-
padku tych dwóch raperów, można zrobić
jeszcze więcej – współpracować z jeszcze
większymi nazwiskami oraz pokusić się
o wejście na inny rynek. Tak, nawet z polskim
rapem może być to możliwe. Dla przykładu
weźmy pod lupę ukraiński skład Grebz, który
śmiało poczyna sobie poza granicami swo-
jego kraju. I to nie tylko ze względu na dużą
liczbę Ukraińców, którzy w swoich nowym
ojczyznach chwalą się np. „Tayet Lod”,
dzięki czemu pozwalają innym zapoznać się
z twórczością kijowskiego składu. Nikt z te-
go powodu nie narzeka, więc dlaczego polscy
raperzy nie mogą pójść tym śladem?

Rap – po kolejnej fali boomu na ten gatunek,

który nastąpił na początku bieżącej deka-
dy – cały czas korzysta ze swojej wiodącej
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

pozycji. Ciągle okupuje najwyższe miejsca

list sprzedaży, notuje najwięcej odtworzeń
w serwisach streamingowych, a klipy klika-
ją się jak szalone, nie tylko te wysokobudże-
towe. Popatrzmy tylko na dwa ostatnie lata
na liście OLiS, a w szczególności rok 2017, bo
ten wydaje się być kluczowy w kontekście
„Somy 05 mg”. Ubiegły sezon to oczywiście
oszałamiający wynik „Egzotyki” Quebona-
fide, doskonałe notowania „Szprycera” Ta-
co Hemingwaya, „Złotej owcy” Palucha,

5
„Polonu” Białasa i Lanka, a także „Aby śmierć
miała znaczenie” Bedoesa i Kubiego Produ-
centa. Mimo zdecydowanie słabszych słup-
ków sprzedaży, artystycznie świetnie poradził
sobie Kaz Bałagane, który według niektórych
nagrał najlepszą hiphopową płytę minionego
roku, czyli „Narkopop”. Nie można też zapom-
nieć o KęKę, który wtedy wydał tylko epkę
nagraną z Hase – „Basement Disco” – ale i tak
„zrobił, co miał zrobić”. Co ich wszystkich
łączy? Krzyk. Wspomniana na początku wrza-
wa, za którą odpowiadają dwie osoby – Que-
bonafide i Taco Hemingway. Taconafide, czyli
duet, który razem utworzyli, to tylko pozornie
zestawienia dwóch niepasujących do siebie
elementów, które przemieliły polski main-
stream i być może zaczęły nowy rozdział.
Pawe ł Fa b j a ń s k i
Jaka będzie ich następna
s t a c j a?
Chcieli grać ale nie ta liga / Oni to Nickelback;
Fifi, Kuba to Metallica / Wróć, Kuba, Fifi to Re-
publika / Czarno na białym, to już movement a
nie muzyka („Metallica 808”)
Niewielu pamięta nieodległe przecież czasy,
kiedy Taco Hemingway miał na Facebooku
raptem 300 fanów, a jego ówczesne nagry-
wki należały do tych najbardziej „ekskluzyw-
nych”, a przy tym rzeczywiście oryginal-
nych. Zmysł obserwacji wczesnego Fisza
i leksykalna giętkość Smarkiego. Do tego pod-
kłady Rumaka, który dostarczył beaty, które
brzmiały jak wyjęte z jakiejś chicagowskiej
piwnicy. „Trójkąt warszawski” był skazany na
sukces, a jego wielkie chwile nadeszły... wraz
z drugą płytą, czyli „Umową o dzieło”. Ta nie
dość, że przypomniała o istnieniu poprzed-
nika, to dodatkowo przyniosła najlepszy (?)
numer o Warszawie w historii polskiej mu-
zyki popularnej. Przynajmniej dla młodszego
odbiorcy, bo „Następna stacja” stała się dla
nich dokładnie tym, czym była „Warszawa”
T.Love dwie dekady wcześniej dla ich ro-
dziców.
Ciężko było nie polubić takiej postaci. Taco
połączył kilka wcześniej niewidzących się
światów – był czas, że jego muzyki słuchali
niemalże wszyscy. To był wyczyn, który w ra-
pie był zarezerwowany tylko dla nielicznych
i mimo, że forma artysty w pewnym momen-
cie zaczęła spadać, nie przeszkodziło to gro-
nu jego fanów bardzo szybko się powiększać.
Tym bardziej, że w zaskakująco szybkim tem-
pie przybywało słuchaczy z zupełnie innej
bajki, spoza rapowego środowiska, w czym
pomogły dwa wydawnictwa wypuszczone
w 2016 roku: epka „Wosk” i pełnowymiaro-
wy album „Marmur”.
Czy to był hip-hop? Oczywiście, chociaż
wydaje się, że w którymś momencie Taco
przestał się utożsamiać z tą sceną i mocno
od niej odizolował. Hip-hopem ciągle jest za
to muzyka Quebonafide, mimo że Pih, raper,
który sam nagrał kilka kultowych numerów,
m.in. „2003”, twierdził inaczej. Patrząc na ka-
rierę Quebo ciężko nie odnieść wrażenia, że
mamy do czynienia z typowym american
dream. Bożyszcze nastolatków jest w sta-
nie sobie pozwolić objechać pół globu, że-
by nagrać numery inspirowane wybranymi
częściami świata, nagrywając m.in. ze swoim
włoskim „odpowiednikiem”, Sferą Ebbastą.
Ma gest, zapraszając fanów na zagraniczne
wycieczki, dając im dodatkowe płyty – inną
dla kobiet, inną dla facetów. Dla wielu jest
także ikoną stylu i ciężko im nie przytak-
nąć. Mało? Weźmy jeszcze autoironiczne
podejście do własnej twórczości, wyraźne
zwłaszcza w utworze... „To nie jest hip-hop”,
nawiązującym do słynnych słów Piha. Que
zagrał w nim na nosie wszystkim oponen-
tom, zapraszając do współpracy absolutną
6
legendę rapu – KRS-One’a. To nie był tylko
prztyczek dla „konkurenta” – to był prawdzi-
wy pokaz siły i potwierdzenie, że na naszej
scenie można zrobić właściwie wszystko.
Skoro można wszystko, to dlaczego nie iść na
całość i nie stworzyć projektu, który byłby
największym przedsięwzięciem logistycz-
nym i prawdopodobnie największym komer-
cyjnym sukcesem w dziejach polskiego rapu?
Na początku stycznia 2018 roku, portal CGM.
pl opublikował żartobliwą recenzję wyimagi-
nowanej wspólnej płyty Taco Hemingwaya
i Quebonafide: „Ekwilibrystaco”. Wtedy
niewiele osób z branży wiedziało, że taki pro-
jekt w ogóle powstaje, a ci, którzy nie mieli
o tym pojęcia, pukali się w czoło. Mówili
i pisali, że to nie ma żadnego sensu, raperzy
Oc z ywiśc ie o dby liśmy
wie le dysku sj i o ty m ,
któ ra ze st wo rzo nyc h
piose n e k może o ka zać
się h ite m, a le NI G DY
n ie o dby liśmy roz mowy
po d ty t u ł e m ‘stwó rz my
h it ’
do siebie nie pasują i w ogóle po co to wszystko?
Komentarze były bezlitosne, mało kto
w to wierzył, a jednak… Jak bardzo musieli
być zaskoczeni ci, co twierdzili, że to nie-
możliwe, kiedy kilka tygodni później ogło-
szono „Somę 0,5 mg”!
Projekt Taconafide to pomysł z gatunku tak
naturalnych, że musiał dojść do skutku,
o czym pisali m.in. sami artyści w specjalnym
zinie, który był dodawany do wersji płyty
dostępnej w przedsprzedaży. Warto do niego
zerknąć, ponieważ znajdują się w nim ważne
i kluczowe słowa napisane przez Taco, a na
dodatkowe komentarze w mediach nie ma
co liczyć: „Czy zarobimy na SOMIE dobre
pieniądze? Tak. Czy SOMA jest albumem,
który powstał z pasji? Jak najbardziej”
(pisownia oryginalna). Raper zawczasu od-
powiedział na wszystkie potencjalne pyta-
nia fanów i dziennikarzy, którzy już po
pierwszych informacjach komentowali,
że album powstaje tylko dla kasy i sławy.
I bardzo dobrze, jak najwięcej takich płyt!
Ta co n a f i d e

Warto było zaopatrzyć się w wersję preorderową, żeby

przeczytać cały wstępniak Taco Hemingwaya. Niewielu
jest artystów, którzy tak dobrze i otwarcie wytłumaczyli swój
cel. Przewidział też hype, który miał nadejść w chwili kwietniowej
kwietniowej premiery. „Oczywiście odbyliśmy wiele dyskusji
o tym, która ze stworzonych piosenek może okazać się hitem,
ale NIGDY nie odbyliśmy rozmowy podtytułem ‘stwórzmy
hit’. To ważna różnica” - napisał raper i nie wypada mu nie
wierzyć z jednego prostego powodu. Oni nic nie musieli. Ciągle
nic nie muszą. Chcieli i chcą. Dla spełnienia marzeń i ambicji.

Zderzenie dwóch światów

Dobrze, że nie masz pieniędzy, bo wydałbyś wszystko na
ciuchy / U mnie spokojnie, powoli do przodu, u ciebie wahania jak
kryptowaluty / Nie gadaj do mnie, sprawdzam kwit online / Pod
materacem trzymam Bitcoina!” („Kryptowaluty”)

Jeśli nie oni, to kto? Odpowiedź wydaje się bardzo prosta – nikt,
przynajmniej w polskim rapie. Ciągle możemy sobie pomarzyć
o wspólnym projekcie np. Brodki i Dawida Podsiadło, którzy
zapewne jako jedyni mogliby powtórzyć sukces Taconafide,
ale to świat bardzo odległy od kultury czterech elementów.
A w rapie? Niby kto?
Taco i Quebo. Idol ambitnych studentów i hipsterów łączy siły
z raperem, który w krótkim czasie na polskiej scenie osiągnął
wszystko i ciągle mu mało. Razem stworzyli największe przed-
sięwzięcie w historii polskiego rapu, czego dowodem jest nie
tylko błyskawicznie wyprzedana specjalna trasa koncertowa,
reklama

ale również lista współpracowników. Producenci, realizatorzy,

menedżerowie, organizatorzy, piarowcy i... oni. Ci, dla których
zabrakło miejsca na płycie.
Taco i Quebo zaprosili bowiem do współpracy przy „Somie”
najważniejszych polskich raperów 2017 roku, ale ich zwrotki
zmieściły się dopiero na dodatkowej płycie. Ta, podobnie jak
zin, dodawana była tylko w przedsprzedaży. Ale chociaż pre-
order i kwestie podatkowe związane z jednym z dodatków
wywołały lawinę kontrowersji, ciężko było, sprawdzając listę
ksywek, nie zaopatrzyć się w płytę bezpośrednio u chłopaków
– Bedoes, Kękę, Paluch, Kaz Bałagane, Białas... Sprawiedliwie
trzeba zaznaczyć też, że żadna z gościnnych zwrotek raperów
nie zaniżyła poziomu, wręcz przeciwnie.

Taconafide udało się też bardzo szybko wyjść poza sztywne

hiphopowe ramy. Oczywiście, w przypadku tych dwóch nie
było to nadzwyczaj trudne zadanie, ale wielu polskich raperów,
również teoretycznie skazanych na sukces, już próbowało
i wyszły z tego nici. Tymczasem „Somy 0,5 mg” słuchają wszy-
scy – od nastolatków ślepo zapatrzonych w swoich idoli, przez
wielu konserwatywnych fanów rapu, a kończąc na gawiedzi
przeglądającej poranną prasę w Mordorze. To właśnie dla tych
ostatnich Dawid Podsiadło ubarwił „Tamagotchi”.
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

Pod jednym szyldem połączyli dwa odległe od siebie fanbase’y,

przy okazji zwracając na siebie uwagę hordy hejterów i ściąga-
jąc sobie na głowy potężną falę krytyki. Pomijając poziom
„Somy 0,5 mg”, który jest co najmniej solidny, nie da się zaprze-
czyć, że projekt spełnił swoje zadanie. Narobił szumu i zarobił
olbrzymie, jak na polskie realia, pieniądze. A czy wraz z „Somą
0,5 mg” polski mainstream odzyskał godność? Nie, bo nigdy
jej nie stracił, ale Taco i Quebo pozwolili wszystkim, którzy
z życzliwością przyglądali się ich poczynaniom, poczuć trochę
więcej dumy. I może to w tym wszystkim jest najważniejsze?
6

7
 paw e ł k l i m c z a k

Symbioza
czy święta wojna?
Rzecz o tym, z jakiego źródła
wypływa główny nurt. Oraz
o tym, że w Polsce wygląda
to – oczywiście – inaczej.

M imo umowności tych kategorii, kręgi rynkowego funk-

cjonowania muzyki można – z pewną dozą ostrożności
i z szacunkiem do logicznych kwantyfikatorów –
podzielić na główny nurt i podziemie. Legendarny underground
i mityczny mainstream nigdy nie były bliżej siebie, niż dzisiaj.
I owszem, można podważyć całą kategoryzację, ale zostałbym
przy bardzo tradycyjnym podziale. Mainstream to rzeczy wy-
dawane przez wielkie wytwórnie, tzw. majorsów, względnie
wytwórnie takie, jak Kayax, które korzystają z dystrybucji ma-
jorsów (w tym wypadku EMI). Underground to wydawnictwa
spoza tego obiegu. Uproszczenie? Być może, ale pozwoli nam
uniknąć wielkiej debaty, a przy okazji uzyskamy w miarę na-
turalne worki, do których można wrzucać muzykę niezależnie
od jej gatunku. Oba obiegi od zawsze są skazane na wzajemne
relacje: czy to konfrontacyjne, czy pasożytnicze. Niczym Bat-
man i Joker toczą walkę o rząd dusz słuchaczek i słuchaczy,
i choć walka nierówna, jej efekty są raczej pozytywne dla muzyki.

Na Zachodzie głód zmian

Warto również zrobić wyraźne rozróżnienie na rynek zachodni
oraz polski. Zachodni mainstream od dekad wie, że to, co posu-
wa rozwój muzyki do przodu, to underground. Kiedy hip-hop
wyrastał na jeden z najpopularniejszych gatunków (a dzisiaj
już przejął to miano), majorsi się nawet nie zastanawiali – łapali
największe talenty i głośne ksywy, i albo oferowali kontrakty,
albo stworzenie własnej wytwórni pod skrzydłami Wielkiego
Brata. Polskie majorsy grały bardzo ostrożnie, próbując działać
po staremu – zamiast reagować, przejmować czy uczestniczyć Bass Astral x Igo
w nowych zjawiskach, kreowały hiphopolowe koszmarki. materiały prasowe

8

Polski hip-hop jest pod tym względem uni-
kalny: zamiast być częścią tradycyjnego
mainstreamu (jak za oceanem), sam
wykreował własny mainstream, łącznie
z obiegiem medialnym i koncertowym, który
nie mógłby dbać mniej o to, co dzieje się
w głównym obiegu. Polski mainstream do-
piero od niedawna dostrzega, że underground
to nie zatruta rzeka, która przyciąga niszową
publiczność, ale źródło młodości, tryskające
kreatywnością, z którego można czerpać
wodę, czyli przejmować talenty. I nie trzeba
wcale pudrować Edyty Górniak na Disclo-
sure, żeby być na czasie (chociaż był to ruch
ciekawy i nieoczekiwany). Wreszcie docze-
kaliśmy się polskiej muzyki pop, która brzmi
jak cokolwiek współczesnego, uwolnionej od
paradygmatu poprockowej, ckliwej balladki,
albo eurodance’owego piekła. Nie znaczy to,
że takiego popu już w Polsce nie ma – rzut oka
na popularne klipy YouTube, czy włączenie
dowolnej z dużych rozgłośni radiowych
wyprowadzają z błędu szybko i boleśnie
– ale przynajmniej ma konkurencję. Głosy
broniące swojskiej tożsamości popu i walące
argumentem „kopia Zachodu”, chciałbym
prosić o rozsądek. Zawsze przedłożę dowol-
ną kalkę Rihanny ponad biesiadne umpa
umpa. Muzyka popularna ma być odbiciem
swoich czasów, jej treścią jest współczesność,
czasem na własną szkodę (etap EDM-owy),
czasem na korzyść (etap inspirowany new
wave). Tutaj ważna uwaga – celowo pomijam
disco polo, które jest osobną bestią, opisaną
zresztą przez ludzi mądrzejszych i bardziej
biegłych w temacie ode mnie.
Hip-hop i r’n’b to dziś najszybsza droga
do mainstreamu, przynajmniej na rynku
amerykańskim. The Weeknd, James Blake,
czy masa producentów takich jak Arca –
oni wszyscy startowali w mrocznych wo-
dach podziemia. The Weeknd mógł co naj-
wyżej liczyć na kultowy status w obrębie
blogosfery, ale dzięki trylogii doskonałych
mixtape’ów udało mu się wejść w oficjalny
obieg. Dzisiaj jest jedną z największych
gwiazd na planecie. To nie przypadek. Trylogia
Weeknda zrodziła zastępy jego klonów, prak-
tycznie tworząc standard dla nowego r’n’b –
mrocznego, przydymionego, często tworzo-
nego w domowych warunkach. Sprytni
A&R z dużych wytwórni prędko to wy-
chwycili. James Blake to podobny przypadek.
Zaczynał w złotych czasach post-dubstepu,
a dzisiaj jego nazwisko można znaleźć obok
Jay’a-Z, czy Future’a. I znów mechanizm
był ten sam – jego brzmienie zapowiadało
przyszłość. Przyszłość, w której majorsi
chcieli uczestniczyć (by zarobić na niej
pieniądze, oczywiście).
Polska specyfika hip-hopu sprawia, że te pro-
ducenckie awanse działają inaczej. Odbywają
się raczej na linii underground nierapowy
– obieg hiphopowy. Można to prześledzić
chociażby na przykładzie ostatniej płyty
Taconafide (sprzedażowy i wizerunkowy
przebój wydany poza majorsami). Na track-
liście szczególną uwagę przykuwają dwie
producenckie ksywy – Pham i Zeppy Zep.
Ten pierwszy ciężką pracą i kilkoma mądry-
mi ruchami zdobył gigantyczną zagra-
niczną publiczność i otarł się o pierwszą ligę
amerykańskiego EDM-u, ale jego korzenie to
rodzima podziemna scena bitowa i robienie
remiksów r’n’b. Drugi to weteran polskiej sce-
ny klubowej, utalentowany producent, który
undergroundową sławę zdobył w czasach
pl funky, klubowego nurtu silnie inspirowa-
nego ówczesnym brzmieniem UK. Dzisiaj
Zeppy Zep buja się z młodymi gwiazdami,
a jego numer nagrany z serialową aktorką
Julią Wieniawą jest jednym z najczęściej
odtwarzanych w historii składanek Flirtini.
Popzmiana i ambicje
Skoro już o Flirtini mowa – ten duet, stwo-
rzony przez Jedynaka i Menta XXL, to jeden
z pomostów łączących mainstream i under-
ground, a przy tym platforma, za sprawą
której mniej znani producenci i producentki
mogą współpracować z gwiazdami. Duetowi
dość szybko udało się zdobyć imponującą
publiczność, a seria składanek „Heartbreaks
9
& Promises” łączy współczesną wrażliwość
i trendy muzyczne z popową przebojowością.
Zresztą Jedynak (Jan Porębski) ma spore
zasługi w budowaniu alternatywnego main-
streamu, czy to jako organizator koncertów,
czy jako sprawny menedżer. I o ile można
mieć – poniekąd słuszne – uwagi do jakości
materiału na składankach, albo do tego, jak
bardzo autorskie producenckie style zostają
na nich rozwadniane, rola tych wydawnictw
i ich wpływ na polski mainstream są nie do
przecenienia. Między innymi sukces Flirtini
motywuje polskich majorsów do postawie-
nia na ciekawszy repertuar (poza tradycyjną
kiełbasą, która nie odejdzie do lamusa jeszcze
przez kilka dobrych dekad).
W poczet sprawców popzmiany trzeba
również zaliczyć wytwórnię U Know Me Re-
cords, choć zapewne Groh i Buszkers nie do
końca zdawali sobie sprawę, jaką karierę cze-
ka duet Xxanaxx, kiedy wydawali ich epkę.
Dziś UKM to jedna z najbardziej szanowanych
polskich wytwórni niezależnych, o bardzo
różnorodnym katalogu – owszem, dominują
nowe bity, ale znajdziemy tam i pozycje jazz-
owe, i bardziej popowe, jak Xxanaxx, Rysy,
czy Sonar. Głód nowych brzmień wśród pu-
bliczności, na który wskazywał wielki suk-
ces Xxanaxxu, dał do myślenia A&R-om
w Warnerze, którzy szybko podpisali kon-
trakt z zespołem. W tym kontekście szkoda
zespołu KAMP!, który swój organiczny suk-
ces odniósł trochę za wcześnie, by załapać się
na nową falę myślenia w wielkich wytwór-
niach. Swoją drogą, to właśnie Warner jest
tu w czołówce – w tej stajni znajdziemy też
inny symbol zmiany, duet The Dumplings,
którego kariera od internetowego fenomenu
do pierwszej ligi nowego popu była błyska-
wiczna. Jeśli chodzi o Rysy (projekt, w którym
gościnnie udzielała się Justyna Święs z The
Dumplings), to i tutaj U Know Me zasiliło
mainstreamowy obieg. Dziś jeden z członków
tego nieistniejącego już duetu, Wojtek
Urbański, uczestniczy w wielu projektach
w głównym obiegu. Tworzy muzykę do
filmów i seriali, czy nagrywa ze wspomina-
ną już Julią Wieniawą, która jako celebrytka
może śmiało liczyć na przychylność ma-
jorsów i miediów głównego nurtu. Zresztą
zarówno Rysy, jak i Sonar (projekt tworzony
przez Łukasza Stachurko, drugą połowę
Rysów) nigdy nie kryły popowych ambicji
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
i niektóre utwory projektów niemal konku-
rowały z pozycjami mainstreamowymi.
Alternatywny mainstream
Poza prostymi transferami do głównego
obiegu, udało się w Polsce stworzyć coś
w rodzaju wspomnianego już alternatyw-
nego mainstreamu, czyli obiegu, w którym
na równych prawach ścierają się propozycje
majorsów (m.in. Xxanaxx, The Dumplings,
zespół Kroki z Kayaxu, w skład którego
Symbioza czy święta wojna?
wchodzą Szatt, a więc producent z under-
groundową pozycją, Paweł Stachowiak
z EABS i Jaq Merner), z projektami z mniej-
szych wytwórni (m.in. Rosalie. z Alkopoliga-
mii, MIN t z malutkiego regime, czy Erith).
To heroiczna, nierówna walka, bo major-
si mają zupełnie inną siatkę kontaktów,
a więc dostęp do mediów, o jakim mniejsze
wytwórnie mogą pomarzyć. A jednak, jeśli
wziąć pod uwagę sukces np. Rosalie., ciężko
nie szanować tytanicznej pracy wyko-
nanej przez ludzi współpracujących z arty-
stką. Patrząc na producencką listę na jej de-
biutanckim albumie, widzimy niezły prze-
krój przez polski underground: Bartosz
Kruczyński (Pejzaż, Earth Trax, eks-Ptaki,
chodzą słuchy, że będzie pracował przy nowej
płycie Tomka Makowieckiego), Hatti Vatti,
czy Chloe Martini (która wywodzi się, po-
dobnie jak Pham, ze sceny soundcloudowej
i otarła się o międzynarodową karierę). Wid-
nieje na niej także Bitamina, zespół, który
wystrzelił na juwenaliowe plakaty, mimo wy-
dawania w małych wytwórniach (Astigmatic
i Kalejdoskop) i który można śmiało zaliczyć
do alternatywnego mainstreamu. Czasem
projekty z tej sceny trafiają na juwenalia
i inne masowe spędy, w rodzaju dni miast, ale
ich głównym polem działania są letnie festi-
wale, na których często słychać komentarze,
jak bardzo polska branża muzyczna zbliżyła
się do swojej zachodniej odpowiedniczki
(z czego wypada się wyłącznie cieszyć).
Alternatywny mainstream rzadko kiedy
wykręca liczby (sprzedażowe, streamingowe,
wyświetlenia na YouTube itp.) właściwe
dla głównego obiegu lub polskiego rapu, ale
jest zjawiskiem rosnącym bardzo szybko,
z którym majorsi muszą się po prostu liczyć.
Jego sukces to także artystyczna presja
na podmioty starej branży muzycznej –
owszem, nijakie poprockowe kasztany
i gwiazdy ze starych lat wciąż zarabiają na
Dniach Grzyba w Węglińcu, ale pojawiła się
nowa publiczność, która może nie sięgnie
po kompletnie eksperymentalną muzykę
z undergroundu, ale po jej wygładzoną
wersję już tak.
Podziemie się zbroi
Ostrzegam przed zbytnim entuzjazmem –
majorsi nie upadną, nie staną się zbędni.
Ale patrząc na to, że ostatnio niezależne
wytwórnie przeżywają boom, notując
rekordowe ilości streamów, warto być
optymistą. Majorsi mają możliwości, ale na-
kładają ograniczenia, o czym mówili np. Bass
Astral x Igo (dawniej członkowie rockowego
zespołu Clock Machine, który miał kontrakt
z Universalem), w wywiadzie dla „Estrady
i Studia”. Dzięki wielkiej wytwórni „czu-
liśmy się lepiej, niż na to wskazywał nasz
status: liczba like’ów, wyświetleń na You-
Tube, zarabiane pieniądze i festiwale, na jakie
jesteśmy zapraszani”. Bass Astral x Igo dla od-
miany wydają we własnej wytwórni i cieszą
się ogromnym sukcesem – niezależność ich
uwolniła i wręcz popchnęła do popularności.
Dzisiaj bowiem łatwiej niż jeszcze dekadę
temu o dostęp do masowych metod dystry-
bucji (streaming, ale nawet tak przyziemne
sprawy, jak obecność płyt w Empiku) i pro-
mocji – mniejsze podmioty wiedzą, jak to
wykorzystać.
Zachodni obieg muzyki popularnej miał
prawie 3/4 stulecia, żeby wypracować so- Flirtini
materiały prasowe
bie metody żerowania na zjawiskach spo-
za głównego nurtu. Doprowadził ten proces
do perfekcji, w konsekwencji dając nam eks-
cytującą muzykę pop (o szkodach dla eksp-
loatowanego w ten sposób undergroundu
możemy porozmawiać przy innej okazji).
Polski mainstream to konstrukcja relatyw-
nie młoda, dodatkowo obciążona bagażem
PRL-owskiej przeszłości. Tym bardziej cieszy,
że może późno, ale jednak coś się zaczęło
zmieniać. Producenci i producentki z un-
dergroundu zaczynają pracować przy coraz
większych projektach, alternatywny main-
stream ma się najlepiej w swojej krótkiej hi-
storii, młode gwiazdy i gwiazdeczki – również
ze względów towarzyskich – inspirują się
ciekawszymi brzmieniami. Z drugiej strony:
podziemie się profesjonalizuje, czasem sta- Flirtini pokazują, że nad Wisłą można
jąc do walki o coraz mniejszy tort zysków robić wartościowy, nowoczesny pop
z otwartą przyłbicą, w czym pomogły nowe inspirowany r’n’b czy hip-hopem,
technologie i metody komunikacji. Listę a przede wszystkim, że potencjał nie
artystów i artystek, których tutaj wymie- kończy się na kilku piosenkach.
niłem można oczywiście poszerzać – i będzie
recenzje
coraz dłuższa. Warto ją podsunąć wszystkim
str. 77
narzekającym na jakość polskiego popu, bo
biesiadne dźwięki Piersi i disco polo to jedno,
a „Flashback” drugie. I zdecydowanie wolę
to drugie. 6
10
 TOŻSAMOŚĆ

NIEZALEŻNOŚĆ

WSPÓLNOTOWOŚĆ

NIEPODLEGŁOŚĆ

11–17/09/2018
BRAK POKORY
KRAKÓW
SACRUMPROFANUM.COM
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

#SACRUMPROFANUM

KRAKOWSKIE BIURO FESTIWALOWE – INSTYTUCJA KULTURY MIASTA KRAKOWA

Organizator: Partner dla Krakowa: Dofinansowanie:

Dofinansowano ze środków
11 Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego pochodzących
z Funduszu Promocji Kultury.
Festiwal pod patronatem Polskiego
Wydawnictwa Muzycznego w ramach
przedsięwzięcia TUTTI.pl promującego
wykonawstwo muzyki polskiej.
leszek gnoiński

Chłopcy

19 kwietnia Myslovitz pożegnał się

z Michałem Kowalonkiem, który
śpiewał w zespole od 2012 roku.
To najważniejsza informacja
z obozu zespołu od około pięciu
lat. Grupa, która jeszcze piętna-
ście lat temu koncertowała na
największych festiwalach
w Europie, a dziesięć lat temu
była w ścisłej czołówce polskiej
muzyki, dziś jest na jej obrzeżach.
Co poszło nie tak?

12
 G
dy pytam Przemka Myszora, gitarzystę i klawiszowca
zespołu, w jakim miejscu jest obecnie Myslovitz, słyszę
ciszę i stwierdzenie: „O kurde, jakie trudne pytanie.
Nie zastanawiałem się nad tym. Na pewno w lekkim kryzy-
sie”. Rozmawiamy dalej, ale daję mu kilka minut na zebranie
myśli. Kiedy ponownie zadaję mu to pytanie, tym razem odpo-
wiada pełniej. „Myslovitz jest w środku jakiejś górki, ale zrobiło
się coraz stromiej. Pniemy się do góry, ale za bardzo nie wiem,
co jest za garbem, bo go nie widzę. Całe życie to wspinanie
się. Czasami idziesz pod górę, schodzisz z góry, a czasami sie-
dzisz na poboczu i wsuwasz kanapki, bo jesteś zmęczony.
Dla mnie ważne jest to, że wstaliśmy z tego odpoczynku i idzie-
my”. Dokąd? Tego na razie nie wie. Mają gotowych kilkanaście
kompozycji i siedem tekstów. Chcą jeszcze w tym roku wydać
płytę. To plany. A realia?
W tym roku zespół wystąpił pięć razy (stan na połowę maja),
z czego dwukrotnie na imprezach z zaproszeniami, dwa razy
na juwenaliach i raz w niewielkim warszawskim klubie Grizzly
Gin Bar, w którym mieści się około 250 osób. To bardzo poważny
regres, biorąc pod uwagę fakt, że jeszcze w grudniu 2011 ro-
ku zespół zapełniał warszawską Stodołę, która mieści około
dwóch tysięcy fanów.
Zresztą liczba koncertów też bardzo zmalała. Jeszcze w 2013
roku zespół dał 45 koncertów, ale już w kolejnych wystąpił
około 30 razy w roku. Dla porównania, w 2009 roku, czyli po
powrocie z rocznego urlopu, odbyło się prawie 80 koncertów.
„Zapotrzebowanie było przeogromne, zagraliśmy masę kon-
certów, które były wyprzedane po korek. I do tego za dobre
pieniądze. Kalendarz tak miałem zapisany, że nie mogłem znaleźć
ani jednego dnia wolnego dla siebie” – wspomina 2009 rok
Sławek „Sjor” Jórasz, tour menedżer Myslovitz od połowy lat 90.
W kolejnych dwóch latach było podobnie. Aż do grudnia 2011
roku, kiedy Rojek obwieścił kolegom, że zdecydował się opuścić
zespół. Wtedy za koncert plenerowy trzeba było zapłacić nawet
40 tysięcy złotych, jeszcze w 2015 można było mieć zespół za
niewiele ponad 20 tysięcy, a dziś za mniej niż 15 tysięcy złotych.
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

O odejściu Rojka też rozmawiam z Myszorem. Jego decyzję długo

trzymali w tajemnicy, bo – jak mówił Przemek w jednym
z wywiadów - „(…) potrzebowaliśmy czasu, by załatwić między
sobą kilka spraw rozwodowych, żeby podpisać wszystkie po-
rozumienia, ustalić kto do czego ma prawo”.*
Pamiętam, że dowiedziałem się o tym dopiero w styczniu, kiedy
zadzwonił do mnie Przemek i powiedział ze smutkiem w głosie:
„Rojas już nie jest wokalistą Myslovitz”. Nakazał też trzymanie
informacji w tajemnicy. Spodziewałem się tego. Wcześniej czy
później, ale czułem, że to kiedyś nastąpi. Gdy pisałem o nich
Archiwum zespołu, EMI książkę, właśnie przechodzili jeden z największych kryzysów.

13
Wtedy (nie jednogłośnie) podjęli decyzję
o rezygnacji z podboju innych krajów. Pod-
czas trasy koncertowej z The Corrs, w którą
pojechali jesienią 2004 roku, potworzyły się
grupki i każda zajmowała się swoimi sprawa-
mi niemal nie rozmawiając ze sobą. Porozu-
mienie było tylko przed koncertami i w trakcie.
Co ciekawe, każdy występ był świetny, wy-
czuwało się, że w tym organizmie panuje ja-
kaś niezwykła symbioza. Szczególnie słychać
to było w psychodelicznym utworze „Mickey”,
który trwał czasami nawet kilkanaście minut
i często kończył ich występy. Czułem, że te
konflikty jeszcze mocniej spajają ich na scenie.
Z rozmyślań przy śniadaniu
W roku 2008 zrobili sobie roczną przerwę,
która wydawała się dobrym rozwiązaniem,
bo mogli od siebie odpocząć, spojrzeć na
wszystkie konflikty z dystansem. Niestety
myślał tak tylko Rojek, który zmusił pozo-
stałych do urlopu. Chciał dwuletniej przerwy,
skończyło się na dwunastu miesiącach i to
wywalczonych z trudem. „Nie była to łatwa
decyzja. Tu wchodzą w grę takie emocje,
ludzkie potrzeby, że trudno decydować o nich
w sposób demokratyczny. Demokratycznie
można głosować nad wyborem piosenki na
singla albo okładki, ale nie w momencie,
gdy dalsze funkcjonowanie zespołu zależy
od tego, czy ktoś jest w stanie dalej wytrzy-
mać”** – mówił wokalista. Pozostali mieli
mu głównie za złe, że roczna przerwa po-
zbawia ich dochodów koncertowych. „Była
potrzebna, bo nie mogli już na siebie patrzyć”
– zdradza Sjor.
Przerwa wywołała szum medialny. Najpierw,
gdy ją ogłoszono, media prześcigały się
w domysłach i porównaniach z The Police,
które zawiesiło działalność, ale zeszło się
tylko na jedną trasę i to dopiero dwie dekady
później. Natomiast Myslovitz dotrzymał sło-
wa i po dwunastu miesiącach karnie stawił
się do pracy. Dziennikarze byli zachwyceni
i media znów żyły informacjami o powraca-
jącej grupie. Z promocyjnego punktu widze-
nia był to strzał w dziesiątkę. Zapotrze-
bowanie na koncerty znów stało się ogromne.
Poprawiła się także atmosfera w zespole,
muzycy zaczęli ze sobą rozmawiać i wspólnie
tworzyć kolejną płytę. Zdecydowali się nawet
na próby i sesje nagraniowe z dala od domu.
W ten sam sposób nagrywali swój najpopu-
larniejszy album „Miłość w czasach popkul-
tury”. Wtedy wyjechali najpierw na działkę
do Ujsoł, gdzie stworzyli demo nowych pio-
senek, a potem do Gdańska je zarejestrować.
Przy „Nieważne jak wysoko jesteśmy…” za-
mieszkali w Ustroniu, w willi generała Jerzego
Ziętka i tam pracowali nad kształtem nowych
piosenek, wymieniali się pomysłami, jedli
wspólnie śniadania, a wieczorem nawet
czasem imprezowali. Potem przenieśli się na
jakiś czas do Lubrzy i studia Rec Publika, aby
Poroz u mie n ie by ł o
tylko prze d ko n-
ce rtam i i w t ra kc ie.
Co c iekawe, ka żdy
występ by ł świe tny,
wyc zu wa ł o się,
że w t y m o rga n iz mie
p anuje j a ka ś n ie-
zwykła sy mbioz a .
C zułem, że te ko n -
flikty j e szc ze mo c n ie j
sp ajaj ą ic h n a sce n ie
14
na końcu trafić do Wrocławia do studia pro-
ducenta i realizatora tej płyty, Marcina Borsa.
„Topór wojenny jest zakopany, są banany
na ustach. Jak dziesięć lat temu. Będzie do-
brze” – mówił uradowany Wojtek Powaga.
Odpuścił też Rojek, który zawsze bardzo per-
fekcyjnie i rygorystycznie podchodził do na-
grań. „Uważam, że ten okres rocznej przerwy,
zamknięcia trudnego dla nas etapu i książka
[„Myslovitz. Życie to surfing” - przyp. aut.] muszą
mieć wpływ na wyniki naszej pracy. Myślę,
że jest w tym jakaś prawda, nowe podejście
do pracy. Nie przypominam sobie takiego
luźnego nastawienia. Może to wynika też
z tego, że zajmuję się też innymi rzeczami?”
– mówił mi wokalista w wywiadzie udzie-
lonym do serii krótkich reportaży opowiada-
jących o pracy nad nową płytą.
Jakże to różniło się od sposobu nagrywania
„Happiness Is Easy”, gdy Myszor, Powaga
i bracia Kuderscy prawie nie spotykali się
z Rojkiem w studiu!
Mimo to, gdy teraz pytam Myszora o przerwę,
zdania nie zmienił: „Ja trochę odpocząłem od
stresów, zająłem się projektem NO!NO!NO!,
ale jednocześnie zespołowi przerwa nic nie
dała. Do przerwy Myslovitz był na wysokim
poziomie, po niej zaczęły wychodzić płyty
średnio popularne. Coś się stało, silnik już nie
pracował na wysokich obrotach, wszystko
zaczęło iść z lekkim oporem. Ulotniła się
gdzieś naturalność”.
Wydaje się jednak, że to nie przerwa, a zbyt
duży eklektyzm płyty „Nieważne jak wysoko
jesteśmy…” spowodował jej gorszą sprzedaż.
Piosenki nie były aż tak nośne, jak wcześniej.
Każdemu przecież może zdarzyć się spadek
formy.
Życie to surfing
Gdy w 2012 roku rozmawiałem z Myszorem
na temat odejścia Rojka odpowiadał, że też
byli zaskoczeni jego decyzją, bo cały czas
wierzyli, że jakoś poskładają zespół i będą
wspólnie ciągnąć go dalej. Szczególnie,
że w planie była też kolejna płyta, którą
w czasie prac w Ustroniu, Lubrzy i Wrocławiu
już nagrywali. Po kilku latach Przemek po-
twierdza: „Myśmy się tego spodziewali, ale
akurat ten moment był bardzo dziwny. Cho-
ciaż kilka lat wcześniej zespół kłócił się ze
sobą, to akurat przez ostatnie dwa, trzy lata
przed odejściem Artura bardzo staraliśmy się
i osiągnęliśmy kompromis”.
W lutym rozpoczęli przesłuchiwania ewentu-
alnych następców Artura. Wszystko rozgry-
wało się w sekrecie, każdy z przyjeżdżających
wokalistów był zobligowany do zachowan-
ia tajemnicy. Zaprosili też mnie. Byłem jedy-
ną osobą z zewnątrz, która przysłuchiwała
się kilkunastu kandydatom, którzy mierzy-
li się z piosenkami Myslovitz. Już trzeciego
dnia pojawił się Michał Kowalonek, wów-
czas wokalista i lider zespołu Snowman.
Mimo że nie był zbyt dobrze przygotowa-
ny, wypadł bardzo ciekawie. Na tyle, że kil-
kanaście dni później przyjechał ponownie,
a na początku kwietnia zaproponowali mu
śpiewanie w zespole. Kowalonek był tym
bardzo podekscytowany, trafił przecież do
grupy z czołówki. Nie był to transfer na miarę
dołączenia Roberta Trujillo do Metalliki,
gdy basista dostał od nowych kolegów
dwa miliony dolarów na wejście. Tu wcho-
dził w grę potężny zastrzyk wizerunkowy
i rozpoznawalność, która stała się udziałem
nowego wokalisty, ale nie tylko.
„Z Michałem staraliśmy się jasno i uczciwie
umówić – żadnych okresów próbnych, sta-
jesz się członkiem zespołu, jak każdy z nas.
Masz ten sam procent z zysków, równy głos
w sprawach zespołu, możliwość tworzenia,
wręcz potrzebę” – mówi Przemek. Obiecali
mu też równy podział tantiem autorskich,
ale z wyjątkiem płyty „1.577” – jak się teraz
okazuje jedynej, którą wspólnie nagrali –
bo na tę większość piosenek przygotowali
jeszcze z Rojkiem. Umowa miała wejść
w życie od kolejnych, tworzonych wspólnie
nagrań. Myslovitz też zyskiwało dzięki Ko-
walonkowi, który był przeciwieństwem
tajemniczego, trochę introwertycznego Rojka.
Wesoły, uśmiechnięty, posiadający ciekawy
i rozpoznawalny głos, a do tego dobry instru-
mentalista i niezły kompozytor, co pokazał
w macierzystym zespole Snowman. Miał
stworzyć z zespołem nową jakość i utrzymać
go w czołówce. Informację podano do wiado-
mości 20 kwietnia 2012 roku.
Odejście Rojka i pojawienie się Kowalonka
bardzo zmieniło układ sił w zespole. O ile
wcześniej najsilniej iskrzyło na linii Rojek –
Myszor, o tyle teraz, gdy zabrakło wokalisty,
zniknął też główny punkt zapalny. Muzycy
postanowili przy okazji zmiany frontmana
przeorganizować swoje działanie. Na pierw-
szy ogień poszedł menedżer. Zwolnili Maćka
Pilarczyka, który odkrył ich na małym festi-
walu w Kielcach w 1992 roku, potem pomógł
w kontakcie z dużą firmą fonograficzną,
a gdy do niej trafili zajmował się ich intere-
sami przez kolejne lata, najpierw jako pra-
cownik potentata fonograficznego Sony Mu-
sic Polska, a potem Chaos Management, firmy
specjalnie stworzonej na potrzeby Myslovitz.
Głównym powodem rozstania stała się jego
dalsza współpraca z Rojkiem. Na jego miejsce
przyjęli Monikę Wacławską, która wcześniej
menedżerowała kabaretowi Mumio, ale
w światku rockowym miała niewielkie
doświadczenie. Na początku pomagała jej
fanka zespołu, która miała odpowiadać za
kontakt z mediami. Problem polegał jednak
na tym, że wcześniej nie pracowała w takiej
roli i o mediach nie miała pojęcia. Ze Sjorem
rozstali się natomiast w styczniu 2015 roku,
odsuwając go w międzyczasie coraz bardziej
od swoich spraw. „Uznali, że to moja wina, że
grają coraz mniej koncertów, w coraz mniej-
szych miejscowościach i za coraz mniejsze
pieniądze. Zresztą powstała niezdrowa aura
polegająca na tym, że Monika podpisywała
umowy z organizatorami koncertów, które ja
załatwiałem i na moim doświadczeniu i zna-
jomościach budowała swoją bazę danych”
– mówi. Wielu organizatorów nie zaakcep-
towało nowej menedżerki, co też spowo-
dowało spadek zainteresowania zespołem.
Zmienił się też sposób kontaktu z mediami,
co było spowodowane doświadczeniami
wcześniejszych lat, kiedy to Rojek stał się
twarzą Myslovitz. Ta sytuacja zaczęła się po
ogromnym sukcesie „Miłości w czasach pop-
kultury” jednego z najpopularniejszych pol-
skich albumów przełomu wieków. Dzięki
Archiwum zespołu, EMI
płycie, która znalazła ponad 150 tysięcy
nabywców i przyniosła zespołowi sporo
prestiżowych nagród (Fryderyki, Paszport
Polityki to najważniejsze z nich) Myslovitz
wszedł na inny poziom. Wcześniej z zespołem
rozmawiali głównie dziennikarze muzyczni,
po sukcesie „Miłości…”, nagle stał się on
rozpoznawalny w całej Polsce i zaczęły inte-
resować się nim wszystkie media. Najlepiej
w tym sprawdził się Rojek, nie tylko świetny
frontman, ale też błyskotliwy rozmówca,
mający ciekawe hobby (filmy), pływacką
przeszłość (był mistrzem Polski juniorów),
interesujący poglądy, tajemniczość (część
dziennikarzy zastanawiała się nawet nad je-
go orientacją seksualną!). Nic dziwnego, że
ze skromnego chłopaka z Mysłowic, jakim
był jeszcze kilka lat wcześniej (promując
debiutancką płytę rozmawiało się z całym
zespołem i to nie Artur był najbardziej
wylewny), stał się niemal zwierzęciem
medialnym, potrafiącym ciekawie
15
wypowiedzieć się niemal na każdy temat.
Media uwielbiają takich rozmówców i Artur
stał się jednym z ulubieńców dziennikarzy.
Z czasem pozostałej czwórce zaczęło to prze-
szkadzać. Zinterpretowali to jako prze-
biegłość Rojka, który dla mediów stał się nie
tylko twarzą zespołu, ale także jego liderem.
Ego pozostałych bardzo cierpiało. Szczegól-
nie, że tworzyli wspólnie. Przecież muzyka
„Długości dźwięku samotności”, najpopu-
larniejszej ich piosenki, była pomysłem ba-
sisty Jacka Kuderskiego, a tekst napisał gi-
tarzysta Wojtek Powaga. Tylko tytuł nadał
jej Artur. Podobnie rzecz się miała z innymi
piosenkami: „Chłopcy” to kompozycja Artu-
ra, ale tekst wokalista napisał na podstawie
wiersza Myszora, „Kraków” to też dzieło
klawiszowca i gitarzysty. „Był Artur i jego
instrumentaliści”** – mówił z ironią Myszor
nie zauważając jednocześnie, że praca i ro-
snąca pozycja wokalisty działała świetnie na
wizerunek całego zespołu. Gdy mówiło się
o Rojku, myślało się jednocześnie o Myslovitz.
Mimo to znów znalazł się powód do kłótni
i niesnasek. Wokalista jest pojętnym uczniem
i szybko nauczył się bardzo dobrze korzystać
z mediów, pozostali niestety do dziś nie od-
robili tej lekcji.
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
Po odejściu Rojka pozostała czwórka nie
chciała dopuścić do sytuacji, w której nowy
nabytek przejmie całą uwagę. Zaczęli dzielić
się wywiadami, ale dziennikarze nie lubią,
kiedy narzuca im się rozmówców, więc prze-
prowadzano ich coraz mniej. Zresztą było też
coraz mniej powodów ku temu, bo po wy-
daniu w 2013 roku płyty „1.577” i sporym
szumie medialnym wokół niej, z roku na rok
o zespole robiło się coraz ciszej. Nie pomógł
też wyjazd na Beale Street Music Festival
do Memphis, gdzie grupa wystąpiła przed
Edem Sheeranem, Lennym Kravitzem, The
Avett Brothers czy The Flaming Lips i miała
świetne przyjęcie. Było się czym chwalić, ale
menedżment tego nie wykorzystał.
Mieli szansę na podtrzymanie sukcesu,
bo wyprzedzili Rojka i pierwsi wydali płytę.
Niestety, dziennikarze nie przyjęli jej zbyt do-
brze. „Włożyliśmy gigantyczny wysiłek ener-
getyczny w utrzymanie zespołu, postawienie
go na nowo i nagle się pojawiły sytuacje, że
słyszeliśmy od dziennikarzy, że nas nie lubią,
bo lubią Artura. Dostałem informację od pew-
nego znanego dziennikarza, że nie napisze
o płycie, a jeśli już napisze to źle. Próbujesz
się pozbierać po jakimś załamaniu i ciągle
dostajesz” – żali się Myszor.
Mogli przecież pracować nad kolejnymi pły-
tami. Myszor mówi, że Kowalonek stracił
zainteresowanie zespołem i przestał przy-
jeżdżać na próby. Sjor wyjaśnia: „Oni
zawsze działają na zasadzie, że każdy może
przyjść, kiedy chce, bo mają salę prób na
wyłączność. Z Michałem trzeba było wszy-
stko zaplanować, bo mieszka pod Poznaniem.
To się wiązało nie tylko z kosztami, ale też
z logistyką i Michał parę razy przyjechał na
darmo. Organizacyjna atmosfera zaczęła się
psuć i mu się odechciało”.
Rojek pierwszą solową płytę „Składam się
z ciągłych powtórzeń” wydał dopiero rok
po nich, ale odniósł spektakularny sukces,
sprzedając ją w nakładzie przekraczającym
60 tysięcy sztuk i wyprzedając niemal
wszystkie sale podczas trzech tras koncer-
towych. To za nim podążyła duża część fanów
zespołu, ale zyskał też spore grono zupełnie
nowych słuchaczy. Odniósł sukces i jako ar-
tysta solowy, i jako organizator OFF Festivalu,
który stał się jednym z najatrakcyjniejszych
i najlepszych średnich festiwali w Europie.
Prędzej, później, dalej
Myszor uważa ostatnie dwa, a nawet trzy la-
ta za czas stracony. Kowalonek w tym czasie
nagrał ze Snowmanem nieźle przyjętą płytę
„Gwiazdozbiór” i związał się menedżersko z…
Chaos Management, co nie ułatwiło kontak-
tów między nim a pozostałą czwórką. Wy-
daje się, że odetchnął z ulgą, kiedy na Face-
booku przeczytał informację o usunięciu
go z zespołu. Zastąpił go Łukasz Lańczyk,
lider zespołu Lorein. On też brał udział
w przesłuchaniach w 2012 roku. Wtedy mini-
malnie przegrał z Kowalonkiem (ze wszystkich
wokalistów głównie oni dwaj brani byli pod
uwagę jako potencjalni następcy Rojka).
Lańczyk już zaczął śpiewać z zespołem
i pierwsze koncerty wypadły pomyślnie.
Przemek Myszor: „Łukasz w ciągu czterech
prób przyswoił około 40 piosenek i choć nie
we wszystkich czuje się jeszcze swobodnie,
robi to na nas ogromne wrażenie. Jest bardzo
naturalny, więc nawet wpadki czy kłopoty
na scenie rozwiązuje na swoją korzyść. Na
pierwszym koncercie trzy razy rozpoczynał
piosenkę Dźwięki rozstania swojego autor-
stwa i tak mimochodem zaangażował pu-
bliczność. Widać było zaciskane kciuki, jak
na jakichś zawodach sportowych, gdy bije
się rekord świata”.
Pierwsze przesłuchanie Michała Przemek mówi mi, że Lańczyk jest na razie
Kowa l o n k a d o ro l i wo k a l i s ty Mys l ov i t z
tylko dla wypełnienia zobowiązań koncer-
( l u ty 2 0 1 2 ) , L e s z e k Gn o i ń s k i
towych, a nad wyborem nowego frontmana
będą zastanawiać się później. Bez względu na
to, kto nim zostanie, na pewno będzie miał
łatwiejsze zadanie niż Kowalonek, którego
ciągle porównywano do Rojka. Perspektywa
sześciu lat dzielących go od odejścia Artura
Myś lę, że n ie
będzie działała na jego korzyść.
Gdy pytam Jórasza o przyszłość zespołu,
od zyska j ą dawn e j odpowiada: „Myślę, że nie odzyskają dawnej
pozycji. Chyba, że nastąpi jakiś cud i nagrają
p ozyc j i. C hy ba , świetne piosenki. Albo, co niemożliwe, do-
gadają się z Rojasem i zrobią comeback”.
że nastą pi j a kiś c u d I dodaje: „Mnie jest cholernie ich żal, spę-
dziliśmy razem kawał czasu, oddałem im
ponad 15 lat życia”.
i nag ra j ą świe t n e Natomiast Kowalonek czuje, że „oni kiedyś
zejdą się z Arturem, bo są dla siebie stworzeni”.
p iose nki. Przemek Myszor też nie wierzy w powrót
na dawną pozycję mówiąc, że rynek bardzo
Alb o, co n ie moż liwe, się zmienił. I zwierza się: „Odejście Rojasa
było bardzo obciążające. Możliwe, że do tej
pory nie przepracowaliśmy tego do końca”.
d og ad a j ą się
Nie ma wątpliwości, że jeśli Myslovitz chce
jeszcze coś znaczyć w polskiej muzyce, mu-
z Rojase m i z ro bią si w to włożyć mnóstwo pracy. Czy ją wyko-
na? Czas pokaże. 6
come ba c k
* Ola Szatan, Michał Kowalonek nowym
wokalistą Myslovitz, „Dziennik Zachodni”, 20
kwietnia 2012
** Leszek Gnoiński, Myslovitz. Życie to surfing,
wydawnictwo 3kafki, 2009
Tytuł i śródtytuły pochodzą od tytułów piosenek
Myslovitz.
16
 ja r e k s z u b ryc h t

Wielkie
gwiazdy
małego ekranu

amiętacie uczestników pierwszego „Big Brothera”?

P Gulczasa, Manuelę i Janusza? Jasne, trudno to zapom-

Czy telewizyjne talent shows uratowały,
czy może zepsuły polski mainstream?
Wyślij SMS na TAK pod numer…
nieć. Nic tam się nie wydarzyło, nikt niczego mądrego
nie powiedział, ale program odmienił raz na zawsze
(i na gorsze, niestety) polską rzeczywistość medialną. A uczest-
ników pierwszego „Idola” pamiętacie? Tak, pytanie reto-
ryczne. W odróżnieniu bowiem od ludzi bez właściwości, którzy
pierdzieli w kanapę „Big Brothera”, do „Idola” zgłosiła się crème
de la crème ówczesnej śpiewającej młodzieży, z nadzieją na
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

oszałamiającą karierę. Wielu z nich rzeczywiście się udało,

a przy okazji zmienili bieg głównego nurtu polskiej muzyki.
To dobrze czy źle? Sprawdźmy.

Szansa dla idola

Programy telewizyjne, w których utalentowani muzycznie
amatorzy, najczęściej młodzi, dostają dobrą radę i przepustkę
do wielkiej sceny, to żadna nowość. W latach 70. niezwykłą
popularnością cieszyły się „Spotkania z Aleksandrem Bardi-
Dawid Podsiadło nim”, w których profesor z wyżyn swojej wiedzy i doświadczenia
TRICOLORS/EAST NEWS oceniał początkujących wokalistów i aktorów. Aż 16 sezonów

17

W p óź n i ej sz yc h
e dyc j a c h p ro g ra mów
często g oś c i l i a rtyśc i ,
któ rz y n i e t y l ko n i e
l i c z y l i n a wygra n ą ,
a l e n awet s p ec ja l n i e
o n i ą n i e z a b i ega l i .
Prz ysz l i d o te l ew i zji
p o p rost u s i ę p oka za ć ,
d ot rzeć d o szerszej
p u b l i c z n oś c i l u b o sobi e
p rz y p o mn i eć .
Wsz ys cy ma j ący
z a s o b ą l at a f u n kc jo-
n owa n i a w b ra n ży,
śc i g a j ą cy s i ę z a matora mi
o S M Sy tel ew i d zów
– coś t u c hy ba poszł o
nie tak?
i 334 odcinki zaliczyła emitowana w TVP2
„Szansa na sukces” i pewnie nadawana była-
by do dziś, gdyby w 2012 roku Wojciech Mann
nie zrezygnował z jej prowadzenia – jak się
okazuje, zdarzają się ludzie niezastąpieni. Ale
choć „Szansa na sukces” rzeczywiście kilku
swoim laureatom pomogła w karierze (warto
wspomnieć Justynę Steczkowską, która zno-
kautowała wszystkich swoją brawurową
interpretacją „Boskiego Buenos” Maanamu,
Kasię Cerekwicką, czy Kasię Stankiewicz,
która wygrała odcinek poświęcony Varius
Manx, by rok później zastąpić w zespole Anitę
Lipnicką), nikt po niej nie płakał. Statyczną,
toczącą się w leniwym tempie produkcję
TVP już parę lat wcześniej do lamusa odesłał
„Idol”. Tam było tempo, prawdziwe emocje,
światowa realizacja. „Idol”, który Polsat zaczął
emitować w 2002 roku, na licencji ITV, podo-
bał się nie tylko fanom muzyki i może nawet
nie im w pierwszej kolejności. To było jak
zawody sportowe i telenowela w jednym.
Wszyscy oglądali, każdy miał jakiegoś ulu-
bieńca, za kogoś trzymał kciuki, a nowo-
czesna realizacja i skrzące się złośliwymi bon
motami uwagi jury sprawiały, że widzom
skakało ciśnienie, a Polsatowi słupki oglądal-
ności.
Ko smi c i p rze d loż ą
szyderców
„Idol” miał też paskudne, niemoralne oblicze.
Na castingi zapraszano, a czasem prze-
puszczano do kolejnych etapów, również
ludzi z ewidentnymi zaburzeniami natury
psychicznej, w kilku przypadkach zapewne
z niepełnosprawnością intelektualną. Ju-
rorzy wbijali im ironiczne szpilki, choć mieli
przed sobą osoby bezbronne, a gawiedź przed
telewizorami zaśmiewała się  do rozpuku
z istotnie żenujących lub tylko nieporadnych
występów tzw. kosmitów. Zresztą kontro-
wersje budziło nie tylko to, jak w „Idolu” trak-
towane były osoby z deficytami, ale również
codzienne praktyki jurorów, którzy popisy-
wali się przed telewizorami i sobą nawza-
jem, rzadko przejmując się uczuciami star-
tujących na tyle, by wytłumaczyć im, za co
właściwie obrywają. W złośliwych ocenach
specjalizował się Kuba Wojewódzki, rzeko-
mo przyjmując rolę określoną wymogami
formatu. Był polskim odpowiednikiem Si-
mona Fullera, również bezlitosnego dla
uczestników programów w których sędzio-
wał – ale warto wziąć pod uwagę różnice kul-
turowe pomiędzy Wielką Brytanią a Polską.
Na obronę „Idola” można powiedzieć, że miał
być dla amatorów przepustką do show-
biznesu, a więc świata, w którym życzli-
wość, wyrozumiałość i takt to wartości de-
ficytowe. „Chcesz być gwiazdą? Musisz mieć
twardą dupę” – takie przesłanie można było
wyczytać pomiędzy wierszami.
18
Kto naprawdę wygrał „Idola”?
Złośliwi – oczywiście, wciąż nie tak jak Wo-
jewódzki – twierdzili później, że jedynymi
gwiazdami, które kreuje „Idol” są jurorzy. Nie
bez racji. Rzeczony Jakub przed harcowaniem
w jury nowego talent show miał na koncie
kierowanie gazetą muzyczną i portalem oraz
umiarkowanie popularnymi programami
telewizyjnymi o piosenkach. Po dwóch se-
zonach „Idola” dostał własny talk-show i zo-
stał telewizyjnym celebrytą numer jeden –
i utrzymuje się na szczycie już drugą deka-
dę (do roli jurora wielokrotnie zresztą po-
wracał: w „Mam talent!”, „X-Factor” i „Małych
gigantach”). Elżbieta Zapendowska również
na stałe zagościła w telewizji, stając się naj-
bardziej rozpoznawalną polską specjalistką
od emisji głosu. Dzięki „Idolowi” masowa
publiczność odkryła Roberta Leszczyń-
skiego i Marcina Prokopa, wcześniej znanych
tylko tym, co chcieli czytać o muzyce. Maciej
Maleńczuk też przebił się do świadomości
kogoś więcej niż zjadaczy płyt z alternatywą.
Ale trzeba oddać „Idolowi” sprawiedliwość
– jego uczestnicy i laureaci też daleko zaszli.
Oczywiście nie wszyscy, program za nikogo
kariery nie zrobi, ale przecież  Krzysztofa
Zalewskiego, Anię Dąbrowską, Tomka Ma-
kowieckiego, Monikę Brodkę czy Sławka
Uniatowskiego poznaliśmy za sprawą tego
właśnie talent show. Pierwszy z nich co prawda
twierdzi dziś, że „Idol” w niczym mu nie
pomógł. „Jako 18-letni chłopina niespecjalnie
dużo oryginalnych rzeczy miałem do powie-
dzenia. Wszystko było na wyrost, poza moją
niekłamaną miłością do muzyki” – wyznał
niedawno wywiadzie dla „Logo”, twierdząc,
że musiał się wycofać, wszystko przemyśleć,
sporo nauczyć i dopiero wtedy się udało. Kto
wie jednak, czy gdyby nie kapitał popular-
ności i sympatii zbity na programie, dostałby
tę drugą szansę.
Kariera z telewizora
Powodzenie „Idola” zachęciło inne stacje
telewizyjne do podobnych przedsięwzięć,
choć to formaty nietanie i niełatwe w reali-
zacji. Nie wszystkie polskie talent shows od-
niosły więc sukces, chociaż trzeba przyznać,
że „X-Factor” i „Mam talent!” w TVN, „The
Voice of Poland” w TVP i „Must Be The Music”
w Polsacie nie tylko się przyjęły na dobrych
parę lat, ale też wylansowały wiele dzisiej-
szych gwiazd, od Michała Szpaka, Dawida
Podsiadło, Natalię Nykiel, Ewelinę Lisowską
i Grzegorza Hyżego po zespoły LemON, Enej,
Oberschlesien i Be.My. Nie chciałbym za-
mienić tego tekstu w wyliczankę, ale lista arty-
stów, którzy w ciągu ostatniej dekady wyszli
na rynek z telewizora mogłaby być znacznie
dłuższa. Nawet Korteza zawdzięczamy tym
programom, choć ani przez sekundę nie pokazał
się w choćby jednym z nich. Przyszedł nato-
natomiast na eliminacje. Nie dostał się,
ale tam zauważył go jego obecny menedżer – i zaproponował
współpracę.
Formuła wielu talent shows dopuszcza tylko śpiewanie cu-
dzesów, w dodatku często narzucanych przez producentów
młodym, nieszczególnie asertywnym wykonawcom. Na tym
tle pozytywnie wyróżniały się „Mam talent!” i przede wszyst-
kim „Must Be The Music”, w których mogły prezentować się
całe zespoły i w dodatku pozwalano im wykonywać oryginalny
repertuar. Jako pierwszy wykorzystał to Kamil Bednarek, który
brylował w „Mam talent!” z płytą swojego zespołu Star Guard
Muffin gotową do wydania (chociaż jego przewagi – doszedł
do drugiego miejsca – ponoć przyspieszyły premierę). Rezul-
tat? Podwójna platyna za debiut wypuszczony przez niezależną
wytwórnię. Całkiem nieźle. Nic dziwnego, że w późniejszych
edycjach programów często gościli artyści, którzy nie tylko
nie liczyli na wygraną, ale nawet specjalnie o nią nie zabiegali.
Przyszli do telewizji po prostu się pokazać, dotrzeć do szerszej
publiczności lub o sobie przypomnieć. Michał Rudaś, Natalia
Lubrano czy zespół Cała Góra Barwinków, wszyscy mający za
sobą lata funkcjonowania w branży, ścigający się z amatorami
o SMSy telewidzów – coś tu chyba poszło nie tak?
Nieszczęścia i łapanki
Trudno jednak mieć do artystów pretensję o to, że próbują za-
istnieć jak potrafią na rynku rozregulowanym przez produkty
idolopodobne. Okazało się bowiem, że żadna wytwórnia nie
zapewni im takiej promocji, jak te występy, nawet przegrane.
Ot, sprawdzona przez dekady siła telewizji, która po odkry-
ciu talent shows inne programy muzyczne zredukowała nie-
mal do zera. Chcesz, żeby cię zauważyli? Startuj w zawodach.
Gorzej, że te zawody zaczęły mieć coraz mniej wspólnego
dziś wzruszeń milionom Polaków. To dobrze.
W dodatku udało się przełamać warszawo-
centryczność popowej branży – dla Moniki
Brodki z Twardorzeczki i małomiasteczkowe-
go Dawida Podsiadło z Dąbrowy Górniczej
skrót na szczyt wiódł przez telewizję. Kolej-
ny plus. Gorzej, że tego typu programy pro-
mowały głównie wszechstronnych solistów
i zręcznych interpretatorów, więc po niemal
dwóch dekadach budzimy się na rynku, na
którym gęsto od urodziwych śpiewaczek
i przystojnych wokalistów, którzy potrafią to
i owo, ale nie mają repertuaru.
Mniej jest też w mainstreamie nowych
zespołów. Nie dlatego, że w ogóle jest ich
mniej, ale dlatego, że talent shows stępiły
zmysły większości łowców głów z wytwórni
płytowych. Zamiast włóczyć się po klubach
i festiwalach, zamiast rozglądać  za tym,
co się dzieje na mieście, wystarczyło zasiąść
w fotelu i czekać aż samo przyjdzie, podane
na srebrnej tacy. Wygląda jednak na to,
że czasy gołąbków, które same wpadają
do gąbki już mijają. Chyba opłaci się wyłączyć
telewizor i wyjść z domu, by udać się – na
przykład – na Spring Break. Ale to już zu-
pełnie inna historia…
6
Krzysztof Zalewski
P i o t r Fo t e k / R E P O R T E R

z muzyką. Telewizja rządzi się swoimi wilczymi prawami

i doskonale tam wiedzą, że tylko znikomy odsetek wielo-
milionowej publiczności obchodzi to, czy ktoś dobrze albo źle
zaśpiewał. Natomiast ludzkie dramaty – o, to jest coś, od cze-
go słupki rosną! Felietony przedstawiające prywatne życie
uczestników z roku na rok były więc coraz głupsze i coraz moc-
niej eksponujące sprawy intymne – śmierć w rodzinie, choroby,
rozwody, niepełnosprawność, problemy ekonomiczne… Jakkol-
wiek kuriozalne nie byłyby te zderzenia w obrębie kilku minut
opowieści o największych życiowych problemach z następu-
jącymi po nich radosnymi występami scenicznymi, niemal
wszystkie talent shows zaczęły dryfować w tę stronę.
W końcu doszło też do dewaluacji samej instytucji talent show.
Pierwsze edycje najbardziej popularnych formatów śledziła
cała Polska, ostatnie głównie rodzina i znajomi. Złożyła się na
to nadpodaż programów, przy jednoczesnym deficycie ich po-
tencjalnych użytkowników – nie wszyscy przecież chcą brać
w takich programach udział, a tych co chcą i cokolwiek po-
trafią nie ma aż tak dużo, by co roku wypełnić kilka anten.
Coraz gorzej bywało więc z poziomem uczestników, zaczęły
się łapanki i namawianie artystów do rzekomo dobrowolnego
uczestnictwa, ci natomiast, co mieli największe parcie na szkło,
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

ale mniej szczęścia – wędrowali od programu do programu.

Niedawno jeszcze swój talent show miała niemal każda telewi-
zja, wliczając w to absolutnie kuriozalne Gwiazdy Rocka
w TVP Rozrywka, dziś ostał się raptem jeden, czyli „The Voice
of Poland”. Telewizje komercyjne póki co nie wracają do tema-
tu. Przejadły się widzom, przestały opłacać? Być może niektóre
z nich wrócą, ale czy na pewno i kiedy – tego nikt nie zgadnie.

Ta l e n t y n a t a c y
Jak wygląda nasz polski krajobraz po talent shows? Z jednej stro-
ny zawdzięczamy im odkrycie wielu artystów, którzy dostarczają

19
ja r e k s z u b ryc h t

Basia
Jest śmiech,
s ą ł z y,
jest taniec

20
 ówisz mainstream, myślisz sukces.
M A jak sukces, taki z prawdziwego
zdarzenia, to koniecznie kariera na
Zachodzie. Tu niestety zaczynają się schody,
bo kogo o nią wypytać? Jazzmanów, meta-
lowców, Kapelę ze Wsi Warszawa? Niby moż-
na, ale to wszystko sukcesy środowiskowe,
z dala od głównego nurtu. Póki co, za naj-
większy polski sukces w świecie muzyki
popularnej wypada więc uznać trwającą już
trzy dekady karierę Basi Trzetrzelewskiej.
W zespole Matt Bianco i przede wszystkim
solo – jej album „London Warsaw New York”
dotarł do pierwszej dwudziestki notowania
Billboardu i pokrył się w Ameryce platyną.
Pretekstem do naszej rozmowy nie były jed-
nak wspomnienia, ale nowa płyta urodzonej
w Jaworznie wokalistki, zatytułowana „But-
terflies”. Radiowcy z USA mówią, że jazzowa,
Basia twierdzi, że popowa, a nam wystarczy
to, że znowu dobra.
Naszą rozmowę chciałbym zacząć od ana-
lizy i interpretacji tekstu utworu „Be.Pop”:
„Raz modna, raz niemodna. Odpoczywam
na półce”.
Cieszę się, że właśnie tę piosenkę wybrał pan
do analizy, bo w niej znalazła się najważniej-
sza wiadomość, jaką mam do przekazania na
nowej płycie. Wytwórniom płytowym zdarza
się wywierać na artystów presję. Chcą od-
nosić sukcesy i uważają, że zapewnić to może
tylko materiał utrzymany w jednym stylu.
Sugerowano mi takie rzeczy w przeszłości,
ale jakoś nie potrafiłam się dostosować.
Słucham tak różnorodnej muzyki, że nie
potrafiłabym nagrać albumu trzymając się
tylko jednego stylu.
Moja muzyka czasami jest bardzo modna,
a czasem odchodzi w zapomnienie. Lepiej
jest robić swoje i taki czas przeczekać, niż
próbować nadążyć za modą. W „Be.Pop”
chciałam zawrzeć całą naszą historię bo-
rykania się z tym, co modne i z tym, czego
się od nas oczekuje, w zestawieniu z tym, co
gra nam w sercach i z czym czujemy się naj-
bardziej komfortowo. Liczba mnoga stąd, że
mam na myśli zarówno siebie, jak i Danny’-
ego White’a, z którym współpracuję od kiedy
wyjechałam z Polski.
„Mówią ci, co myśleć / Jak się zachowywać,
jak śpiewać” – to wspomnienia doświad-
czeń, z którymi zetknęła się pani na począt-
ku kariery? Bo debiutantkę pewnie łatwiej
formować – a już na pewno łatwiej mieć na-
dzieję, że się da – niż artystkę o ustalonym
stylu i renomie?
Miałam to szczęście, że moim pierwszym
profesjonalnym zespołem w Anglii był
Matt Bianco. Przy pierwszej płycie właści-
wie niczego nie pisałam, moja rola była
bardzo ograniczona, między innymi dlatego
odeszłam. Chciałam mieć więcej do po-
Paul Cox
21
wiedzenia. Później nikt nigdy nie próbował lepić mnie według
swojego pomysłu. Może dlatego, że mam silny charakter i moja
muzyczna osobowość jest bardzo jednoznaczna. Chyba nie da
się tego tak łatwo zmienić. (śmiech) Sama nie miałam więc po-
dobnych problemów, ale mam świadomość, że młodzi ludzie,
którzy zaczynają pracę w branży, czasem spotykają się z takim
traktowaniem. W latach 80., kiedy zaczynałam, było pod tym
względem znacznie gorzej. Mam wrażenie, że teraz sukcesy od-
noszą mocne charaktery, ludzie którzy mają określony styl i nie
poddają się łatwo sugestiom wydawcy czy menedżera. Ale mój
tekst odnosi się również do tego, że ludzie dziś zbyt łatwo ule-
gają opiniom, które znajdą w internecie, w mediach społecz-
nościowych. Mój tekst jest więc radą dla młodych wykonaw-
ców, żeby trzymali się tego, co gra im w sercu, robili to, co im
się naprawdę podoba, żeby nie udawali nikogo, tylko byli sobą.
A jeśli ktoś chce dobrze i w dodatku wie, o czym mówi?
Ktoś, kto ma wiedzę i doświadczenie, chce pomóc młodemu
artyście, żeby nie musiał wymyślać koła od nowa.
Tak też się może zdarzyć. Jeśli ktoś ma coś do przekazania i dy-
daktyczne zdolności – oczywiście jestem za. Pisząc tę piosenkę
myślałam jednak bardziej o obliczonym na komercyjny sukces
pchaniu ludzi w miejsce, w którym oni nie chcą się znaleźć.
Zdarzało nam się w Stanach słyszeć narzekanie, że nasze pły-
ty są zbyt eklektyczne, a przez to trudne do wypromowania.
Podawano nam za przykład artystów, którzy są wierni jednej
stylistyce, a przez to bardzo popularni, na przykład w stacjach
jazzowych. Nie chcieliśmy się dostosować i choć może komer-
cyjnie trochę na tym ucierpieliśmy, radziliśmy sobie i wciąż
radzimy całkiem nieźle. Jeśli ktoś śledzi moją pracę to wie, że
nigdy nie stosowałam się do tych wszystkich sprawdzonych
przepisów na sukces. Nie wydawałam płyty co dwa lata, nie
wybrałam sobie jednego gatunku muzycznego – wręcz przeciw-
nie. Nie potrafię się jednak zmusić do innej pracy. Chcę sama
z przyjemnością słuchać swoich płyt, nie potrafię patrzeć na
nie tylko przez pryzmat sukcesu komercyjnego.
Tu dochodzimy do puenty utworu: „Be everything”. Tak
można?
Tak! (śmiech) W muzyce można robić wszystko, co się chce, co
tylko ci się podoba.
Czy tytuł tej piosenki – „Be.Pop” – oznacza, że czuje się pani
artystką popową?
Do tego wszystko zmierza. Przez media zostałam zaszuflad-
kowana jako piosenkarka jazzowa, ale tak naprawdę uważam
się za wokalistkę popową. Wpływa na mnie jazz, muzyka
latynoska, soul, nawet opera, wszystko… ale przede wszyst-
kim jestem fanką muzyki popowej, uwielbiam ją.
Pani sukces wykracza daleko poza uznanie środowiskowe,
którym cieszy się na świecie wielu polskich jazzmanów. Jak
pani myśli, co sprawiło, że osiągnęła pani sukces w głównym
nurcie – i dlaczego tylko pani? Wielu polskich artystów próbu-
je wyjść ze swoją muzyką w świat, ale póki co bezskutecznie.
To jest dla mnie niezrozumiałe. Talentów w Polsce nie brakuje.
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
Co takiego zrobiłam, czego oni nie robią? Wyjechałam. Miesz-
kam w Anglii, jestem w środku tego wszystkiego. Jeśli ktoś chce
odnieść sukces, musi na to poświęcić dużo pracy, czasu i ener-
gii. Płyta Matt Bianco nie była popularna w Stanach, nawet
tam nie wyszła, ale kiedy przygotowywaliśmy „Time And Tide”,
mój pierwszy album solowy, wytwórnia płytowa wysłała mnie
na kilkumiesięczny press tour po Ameryce. Nie grałam kon-
certów, tylko jeździłam od radiostacji do radiostacji, od telewi-
zji do telewizji – i promowałam, promowałam, promowałam.
Mówiłam znacznie więcej niż śpiewałam. Innej możliwości nie
ma, ten kraj jest zbyt ogromny. Wysiłek się opłacił, przy drugiej
czy trzeciej płycie było mi łatwiej. Ludzie „Butterflies” to dość żwawa, taneczna płyta. W co najmniej
w amerykańskich mediach już mnie kojarzy- dwóch utworach – „No Heartache” i „Show Time” – taniec
li, wiedzieli kim jestem. Owoce tamtej pracy jest też metaforą życia.
zbieram do dziś. Wszystko zależy od nastroju. Czasem czuję się tak świetnie, że
Kłopot w tym, że artyści, którzy osiągnęli wystarczy trochę słońca i nic nie jest w stanie mnie dotknąć.
już jakiś sukces w Polsce, woleliby nie re- Wtedy powstają takie utwory jak „Bubble”. Nie udaję w niej i nie
zygnować z konfitur na miejscu, ale zarazem kłamię – słońce dodaje mi bardzo dużo energii i cierpię, kiedy go
chcieliby zaistnieć na świecie. A korespon- nie ma. Nie musi być ciepło, chodzi o światło. „No Heartache”
dencyjnie tego chyba zrobić się nie da. zainspirowała rozmowa z jedną z moich przyjaciółek. Została
To prawda. Jeszcze z Matt Bianco lataliśmy kiedyś zaproszona na imprezę, chyba wesele i powiedziała mi:
do Włoch, gdzie zespół był bardzo popularny, „Wiesz, nie chcę mieć chłopaka, ale chciałabym mieć kogoś,
dosłownie raz na tydzień. Pojawialiśmy się z kim mogłabym tańczyć”. Uznałam, że to fantastyczne. Znam
w każdej telewizji, która była zainteresowa- wiele osób, które nie mają partnerów czy partnerek i wiem,
na, graliśmy każdy koncert, na który nas za- że często nie tyle brakuje im romantycznych uniesień, ale to-
proszono. To samo we Francji. Inna sprawa, warzystwa, kogoś z kimś można byłoby pójść zatańczyć czy
że wytwórnie płytowe w tamtych czasach po prostu porozmawiać. Ta piosenka jest o tym, że to nie musi
miały znacznie więcej pieniędzy, więc nikt być romans, bo dzięki temu unika się zazdrości i bólu serca. No
nie liczył kosztów tych wszystkich przelotów. jealousy, no heartache. „Show Time” to utwór, który zaśpiewał
Internet to zmienił, płyty nie sprzedają się ze mną Mark Reilly z Matt Bianco – jak widać wciąż mamy ze
tak dobrze jak kiedyś i wydawcy oszczędzają. sobą kontakt i lubimy czasem coś wspólnie zrobić. Opowie-
Jeśli tylko się da, wywiady robione są telefo- dział mi kiedyś o osobie, której zawsze pomagał, ale już ma te-
nicznie. Ale trzeba ich udzielić, bez promocji go dosyć. Dobrze go zrozumiałam, miałam podobne doświad-
nie da się funkcjonować na rynku. czenia. Jestem bowiem chętna do pomocy, ale nie lubię, kiedy
ktoś tej pomocy zaczyna nadużywać, wykorzystywać ją. Dla-
Na „Butterflies”, pani nowej płycie, grają
tego napisaliśmy razem „Show Time”, który jest o tym, że przycho-
gościnnie polscy muzycy. Kim są i skąd się
dzi czas, kiedy trzeba stanąć na własnych nogach, wydorośleć.
tam wzięli?
Dwa lata temu przypadkowo zauważono
mnie w Warszawie na widowni koncertu
dyplomowego syna mojego kolegi. Ludzie
z Chopin University Big Band zaproponowali
mi wtedy przygotowanie wspólnego kon-
certu. Zgodziłam się, big band przygotował
aranżacje, przyleciał Danny i rzeczywiście
udało nam się razem zagrać. Było bardzo
fajnie, ci młodzi ludzie zachwycili nas swoim
talentem i kunsztem. A że Uniwersytet Mu-
zyczny Fryderyka Chopina ma swoje studio,
Danny później wrócił do Warszawy i nagrał
z tymi muzykami kilka rzeczy z myślą o „But-
terflies”. Cieszę się, że ich nazwiska znalazły
się na płycie, że ich grę tam słychać. Tym
razem nie zaśpiewałam ani słowa po polsku,
więc dobrze się stało, że jest chociaż taki pol-
ski akcent.
Dlaczego zrezygnowała pani z tradycji śpie-
wania tych paru słów w ojczystym języku?
Doszła pani do wniosku, że Brytyjczycy są
z polszczyzną tak na co dzień oswojeni, że
już bardziej nie trzeba?
(śmiech) Nie, to nieprawda. Zawsze gdy na-
grywam płytę, przychodzi mi do głowy jakaś
polska fraza, która pasuje do muzyki lepiej niż
tekst angielski. Zawsze jest to przypadkowe
i spontaniczne. Tym razem jednak żadna
z piosenek nie podpowiedziała mi słów po
polsku i… trochę żałuję. Zorientowałam
się w ostatniej chwili i rozważałam nawet
opóźnienie wydania płyty z tego powodu.
Niestety, coraz więcej ludzi to zauważa, a ja
czuję się coraz bardziej winna. (śmiech) Może Paul Cox

nagram którąś z tych piosenek po polsku

na jakieś wydanie specjalne albumu. Nic
straconego.

22
Basia

Nie można przejść przez całe życie

wyłącznie licząc na pomoc innych. To
w gruncie rzeczy pozytywne przesłanie. Mam
nadzieję, że „Show Time” doda niektórym
ludziom odwagi.
O ile to do nich dotrze.
Zauważyłam, że niektórzy znajomi biorą
moje teksty bardzo do siebie. „Show Time”
również. Po wyjściu płyty zaczęłam otrzymy-
wać wiadomości w rodzaju: „Ach, masz rację,
gdzie moja duma?” (śmiech) Tymczasem
nawet jeśli tekst inspirowała jakaś konkretna
historia, śpiewam go również dla siebie,
sobie też chcę dodać odwagi.
W materiałach prasowych znalazłem takie
zdanie: „Danny i ja w końcu dorośliśmy”.
Jestem ciekaw, na czym ta wasza dorosłość
miałaby polegać?
Wcale nie jestem pewna, że dorośliśmy.
(śmiech) Współpracujemy już od tak wie-
lu lat, chyba od 1982 roku… Nasza relacja
się zmienia, a przez to zmienia się też charak-
ter naszej pracy. To miało ogromny wpływ
na brzmienie „Butterflies”. Wszystkie
nasze doświadczenia, wszystkie życiowe
zakręty znajdują swoje odbicie w muzyce.
Gdyby ktoś dobrze wsłuchał się w nasze pły-
ty, mógłby się wiele dowiedzieć o naszym
reklama

prywatnym życiu. (śmiech)

Od premiery poprzedniej płyty studyjnej –
„It’s That Girl Again” – minęło dziewięć lat.
Co pani robi w tych długich przerwach od
aktywności wydawniczej? Czeka na wenę,
czy na to aż przewali się kolejna moda na
krzykliwą muzykę i ludzie zatęsknią za
Basią, za wrażliwością, którą proponujecie?
To naprawdę nie jest zaplanowane, wszystko
jest dziełem przypadku. Poprzedni materiał
studyjny rzeczywiście wyszedł prawie 10
lat temu, ale w międzyczasie koncertowa-
liśmy, wydaliśmy album live „From Newport
to London”, na którym znalazły się też dwie
nowe piosenki, zarejestrowane w studiu. Nie
można nam zarzucić, że tylko leniuchowa-
liśmy. Coraz mniej za to pokazujemy się pu-
blicznie, nie gonimy już za sukcesem i może
przez to można odnieść wrażenie, że mniej
się dzieje. „Butterflies” powstawała w swo-
im tempie i dlatego jest płytą uczciwą. Nie
było presji, więc nie ma na niej udawania, nie
musieliśmy się starać być kimś, kim nie je-
steśmy. Choć muszę zaznaczyć, że to głównie
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

o mnie chodzi. Danny uwielbia pracować nad

nową muzyką i gdyby miał inną partnerkę,
wydałby zapewne więcej płyt. To ja tak zwal-
niam, bo kiedy robię coś na siłę, wychodzą
rzeczy żałosne. Muszę czerpać radość z pisa-
nia. Wiem, kiedy idzie dobrze, bo się wtedy
wzruszam – jest śmiech, są łzy, jest taniec.
Czuję, że to jest prawdziwe. Natomiast jeże-
li nie mam nic do powiedzenia, siedzę cicho.
6

23
 bartosz cieślak

Dirty Money
Dirty Tricks

Metal od zawsze grzęźnie w kryzysie

T i t u s , Vo g g i R o m a n c z y l i p o l s k i m e t a l
ma różne oblicza (a wszystkie paskudne)
Robert Zembrzycki/Mystic
tożsamości. Z jednej strony afirmuje
niezależność, elitarność i opozycję
w stosunku do masowego gustu,
z drugiej - buduje więzi na skalę
masową, a jego czołowi przedstawi-
ciele wypełniają stadiony. Taka od lat
jest jego relacja z głównym nurtem,
który wykonawcy kontestują mniej
lub bardziej, ale kiedy liczba fanów
na świecie idzie w setki tysięcy i tak
w nim lądują. Nie licząc grupy Behemoth,
supergwiazdorski status nigdy nie stał się
udziałem polskich metalowców, ale ich
losy bywały ciekawe, bo odbijały – nieraz
w krzywym zwierciadle – zmiany rynku
muzycznego.

24
 Ś
wiat dogorywającego mutanta socjalizmu był mniej
skomplikowany niż dzisiejsza, przeładowana bodź-
cami rzeczywistość, ale obecnym dwudziestolat-
kom tamte realia i rządzące nimi prawidła mogą wydawać
się kompletnie niezrozumiałe. Trudno uwierzyć, że jeden fe-
stiwal – Metalmania, organizowana przez katowickiego poten-
tata Metal Mind Productions – miał taką siłę kulturotwórczą,
że wyznaczał granicę między „podziemiem” a „komercją”,
i kto tam zagrał, ten się wybił. Drzwi do masowej świadomości
otwierały „metalowe ballady” – instytucja kompletnie zapomnia-
na, która wyniosła TSA czy Turbo do rangi gwiazd PRL-ow-
skiego rocka. Wrogiem publicznym numer jeden był zespół Kat
i jego wokalista Roman Kostrzewski, stały dostawca treści pie-
kielnych, propagator „Biblii Satanistycznej” La Veya i przez
blisko 30 lat dyżurny polski satanista od opowiadania o diable
w mediach – do czasu kiedy został zdetronizowany przez Nergala.
Ty s t o i s z z t e j d r u g i e j s t r o n y, j a k ł a t w o
t a m u k r yć s i ę
Przemiany ustrojowe wymieniły socrealistyczne zombie na
Cthulhu krwiożerczego kapitalizmu i dyktat pieniądza. Świa-
tem muzyki trzęsły czynniki z dzisiejszej perspektywy ana-
chroniczne. Wytwórnie, magazyny muzyczne, radio i telewizja
– kto miał nakłady finansowe, ten mógł forsować zespoły we-
dle swojego uznania, budować zapotrzebowanie i drenować
kieszenie fanów wydających miliony starych złotych na kasety
i jeżdżących na koncerty na drugi koniec Polski. Ale lata 90. to
też dojrzała faza polskiego podziemia, jego korespondencyjnej
sieci dystrybucyjnej oraz dziesiątków zinów o różnej żywot-
ności. Wszystko to było alternatywą wobec dużych wytwórni,
osobnym i bardzo dookreślonym wewnętrznie zjawiskiem.
Dziś widać również, że i punktem startu dla polskich zespołów
metalowych, które rozkwitły w XXI wieku.
W latach 90. stykający się z mainstreamem metal stanowił
mocniejszy, głośniejszy odprysk zjawiska stojącego pod wspól-
nym parasolem „słuchania polskiego rocka”. Objawiało się to
tak, że prezentujący wyłącznie polskie wideoklipy, nadawany
przez TVP2 program „Clipol” puszczał Acid Drinkers lub „Łzę
dla cieniów minionych” Kata między Proletaryatem, Wilkami
i Varius Manx. Raczej na zasadzie wyjątku od reguły, ale i tak
nikogo to nie dziwiło. Szokowały za to sytuacje, które dziś wy-
wołują łaskawy uśmiech politowania – kontrakt Acid Drink-
ers z Warner Music Poland, pierwsze miejsce „Purpurowych
godów” Kata na liście przebojów Rozgłośni Harcerskiej, czy
sukcesy Vader na Zachodzie, mające raczej charakter przebi-
cia się z niszy zacofanej do dojrzałej, niż poszerzenia pola walki
o zaistnienie w szerszej świadomości. Były to incydentalne,
choć jaskrawe rozbłyski. Środkiem wciąż płynął Metal Mind,
wioząc na pokładzie zespoły ani podziemne, ani mainstream-
owe, których aspiracje nigdy się nie zrealizowały. Tę tratwę stop-
niowo podtapiał wypływający na coraz szersze wody Mystic
Production, obecnie wydawca wykonawców typowo główno-
nurtowych. Po drugiej stronie rzeki podziemie przygotowy-
wało grunt pod nadejście internetu, którego złowroga łuna
majaczyła na horyzoncie.
Niejako w rozkroku między środowiskiem metalowym a głów-
nym nurtem funkcjonowały zespoły w rodzaju Illusion czy
25
Sweet Noise – dziś ich duchowym spadko-
biercą jest choćby Luxtorpeda – teoretycznie
przyznające się do metalu, ale bez wzajem-
ności. Z perspektywy subkulturowej takie
twory traktowano jeśli nie z rezerwą, to
z otwartą wrogością, wszak nie o rozkręcony
na full wzmacniacz chodziło, a o postawę
i przynależność środowiskową.
Ł oż e w s p ó l n e , l e c z p r z y t u l n e
Truizmem byłoby stwierdzenie, że cyfrowa
rewolucja zmieniła muzyczny mainstream,
bo zmieniła wszystko. W tym zarówno relację
metalu z głównym nurtem, jak i z własnym
podziemiem. Stopniowo rozszerzający się
dostęp do każdej muzyki świata eliminował
pośredników – wydawców, dystrybutorów,
opiniotwórcze magazyny służące za drogo-
wskaz, dziennikarzy mówiących odbiorcom
czego powinni słuchać i co myśleć. Metalowy
underground, gryząc ze złości pięść, musiał
pogodzić się z faktem, że sympatyczny pro-
ceder wymiany kaset drogą pocztową odcho-
dzi do lamusa, razem z papierowymi zinami,
sprowadzonymi z głównego źródła informacji
o drugim obiegu do roli fanowskiego gadże-
tu. Dostępność nowego kanału komunikacji
przejechała się też walcem po nierówno-
ściach kulturowych i zacofaniu biednego kra-
ju na dorobku, którego obywateli nie stać
było na płyty z bogatego Zachodu. Pojawiło
się zjawisko hipsterstwa, rozumianego jako
antyteza subkulturowego zamknięcia się
na jeden gatunek. Gustu nie kształtował
już wyłącznie najbliższy krąg znajomych
i jeden-dwa magazyny muzyczne, zazwyczaj
skupione wokół różnych postaci tego samego
gatunku.
Jakby tego było mało, fani metalu, przy-
wiązani do elitarności swojej ukochanej mu-
zyki, musieli w XXI wieku stawić czoła zjawi-
sku przecięcia się ich świata już nawet nie
z mainstreamem, ale ze światem typowo cele-
bryckim. Obecność Titusa, wokalisty Acid
Drinkers w jury telewizyjnego talent show
nikogo szczególnie nie zdziwiła. W tamtym
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
czasie jego zespół obsadził się już w bezpiecz-
nej roli dostawcy metalu niezbyt poważ-
nego dla niezbyt wymagających. Uroczej
ramoty, po której nikt niczego wyjątkowego
się nie spodziewa, ale która nie zniechęca
wiernego kręgu słuchaczy. Wykorzystanie
rubasznej charyzmy Titusa w programie roz-
rywkowym spełniło swoją rolę, ale nie spo-
wodowało skoku popularności Acid Drink-
ers. Inaczej było ze związkiem Dody i Ner-
gala, których czytelnikom przedstawiać nie
trzeba. Ten popkulturowy mezalians, ostrze-
lany przez fotografów i opisany przez dzien-
nikarzy z każdej strony, był prawdziwym
szokiem dla wszystkich. Po obu stronach
barykady. Metalowcom zabrakło tchu
w piersi, kiedy apostoł muzyki dla wy-
branych zapałał afektem do kapłanki muzyki
bożka Mamona. Odbiorcy, których kontakt
z muzyką jest okazjonalny i sterowany radiem
odnotowali w swoim zasięgu pełnokrwistego
skandalistę, za którym stoją  dźwięki
o bardzo wyrazistym, bluźnierczym przeka-
zie. Dziś możemy na chłodno ocenić wpływ
tego, niekoniecznie związanego z muzyką,
happeningu towarzyskiego na postrzeganie
metalu przez główny nurt – i vice versa. Naj-
ważniejszy wniosek jest taki, że stopniowe
przebijanie się Nergala do masowej świado-
mości podbiło popularność zespołu Behe-
moth, na pewno wsparło go w dotarciu na
szczyt, który okupuje do dziś, ale na metal
jako taki nie wpłynęło praktycznie w ogóle.
Status Behemotha nie promieniował odczu-
walnie na inne zespoły i nie mówi w zasadzie
nic o relacji metalu z mainstreamem. Może
poza faktem, że ta muzyka i jej twórcy wciąż
mają potencjał skandalotwórczy. Najbardziej
interesujące muzycznie rezultaty przemian
w myśleniu o metalu miały jednak dopiero
wychylić się z podziemia, czymkolwiek ono
wówczas nie było.
Czas ludzi cienia
Postępująca digitalizacja i rozwój mediów
społecznościowych zasypywały kolejne fosy
między undergroundem a głównym nurtem.
Muzyka przestała mieć ścisły związek z trans-
fuzją funduszy na promocję i nie dawała się
tak łatwo stymulować przez wielki kapitał.
Grywalność w stacjach radiowych i notowa-
nia OLiS zaczęły tracić funkcję wiarygod-
nych mierników faktycznej popularności
wykonawcy. W siłę zaczęły rosnąć platformy
streamingowe, również te wymyślone dla
żuczków i szaraczków, jak YouTube i Band-
camp. Pułap sprzedażowy dla Złotej Płyty
obniżono do śmiesznego poziomu, by w ogóle
ktokolwiek mógł ją jeszcze otrzymać, tym-
czasem gros wykonawców niezależnych,
niezrzeszonych w oficjalnych organizacjach
i bez kontraktów z dużymi wytwórniami
(a czasem w ogóle bez) zaczęło radzić sobie
doskonale. W latach 90. informacje o na-
grodach za wysoką sprzedaż podawano
w hasłach reklamowych. Tymczasem album
„Exercises in Futility” Mgły był przez pe-
wien czas na szczycie sprzedaży płyt kom-
paktowych na Allegro i nikomu nie przycho-
dzi do głowy, by z tego faktu uczynić komu-
nikat, który mógłby nakręcić dalszy wzrost
popularności zespołu.
W międzyczasie metal stał się muzyką klasy
średniej, której ton nadają 30-, 40-letni fani,
traktujący muzykę jako wolne od ideologii
hobby, z wyraźnie zaznaczonym pierwiast-
kiem kolekcjonerskim. Subkultury zeszły do
roli grup rekonstrukcyjnych. Okres wielkich
eksplozji i spektakularnych zjawisk minął
wraz ze starzeniem się słuchaczy, którzy
pozostali przy swoich przyzwyczajeniach.
Metalmania, niegdyś główny wybijacz ryt-
mu na metalowej galerze, wróciła jako nie-
zobowiązujący piknikowy festiwal w duchu
„przeżyjmy to jeszcze raz”. Koniec podziemia
i głównego nurtu jakie znamy, to również
koniec barier.
Metal stracił dziewictwo elitarności otwiera-
jąc się na słuchaczy, którzy wchodzą w tę
muzykę jako neofici. Nie szukają w niej iden-
tyfikacji subkulturowej, ani szeroko pojętego
ideologicznego radykalizmu, metalowy ze-
staw środków wyrazu traktując instrumen-
talnie, nie zaś z nabożną czcią. Nie ogarniają
oni gatunku jako całości, nie doktoryzują
się z niego, a całe tło historyczne i zrozu-
mienie go, tak istotne dla pokolenia 30+, jest
dla nich całkowicie zbędne. Wybierają sobie
pojedynczych ulubieńców i tylko ich wielbią.
I właśnie na tych zespołach chciałbym się
skupić. Pomijając ocenę i osobiste wrażenia,
łatwo wskazać grupy, które docenił główny
nurt drugiej dekady XXI wieku. Z głębokiego,
26
osadzonego jeszcze w końcówce lat 90.
podziemia metalowego, wywodzą się trzy
zespoły, którym najjaskrawiej udało się za-
błysnąć poza kręgiem metalowej publiczności.
Takie, które do mainstreamowego salonu
wchodzą głównymi drzwiami, a nie wejściem
dla służby. Którym te drzwi otwiera pu-
bliczność tzw. poszukująca, a one zamiast
kłaniać się lokajowi, w odwiedziny przycho-
dzą na własnych warunkach.
Nie tobie ja służę, ja służę
bzdurze
Wywodząca się ze śląskiego undergroundu
blackmetalowego Furia wystartowała
z muzyką świeżą, choć w istocie wcale
nie tak nowatorską. Polskojęzyczne teksty
w black metalu nie były niczym wyjątko-
wym, również ich specyficzna poetyka, decy-
dująca o rozpoznawalności debiutanckiej
„Martwej polskiej jesieni”, kojarzyła się
choćby z nagraniami nieco starszej Arkony.
Coś w odbiorze Furii zaczęło się zmieniać po
wydaniu w 2012 roku „Marzannie, Królowej
Polski”, a jeszcze wyraźniej po o dwa lata
młodszym „Nocel”. Oto zespół gatunkowy,
wspierany przez niezależną wytwórnię Pagan
Records, zaczyna przyciągać publikę niesub-
kulturową, którą nęci prymitywistyczna nar-
racja tekstów Nihila, nierzeczywisty klimat
koncertów i pewna lokalność, która osadzając
Furię między Odrą a Bugiem, paradoksalnie
jest ich największą siłą. Ta siła zawiodła Fu-
rię i na scenę OFF Festivalu, i na Primaverę,
największy alternatywny festiwal Europy,
i wreszcie na deski Teatru Starego, gdzie z au-
torskim materiałem przygrywają „Weselu”,
w reżyserii Jana Klaty. Stała się więc rzecz,
która w latach 90. byłaby nie do pomyślenia –
flirt ze sztuką wysoką, z pełnym szacunkiem
dla autorskiego głosu artysty, bez używania
go jako zabawnego ornamentu.
Krakowska Mgła nie tyle się z black metalu
wywodzi, co nim jest. W nielicznych wywia-
dach członkowie zespołu wprost przyznają,
że norweska scena połowy lat 90. jest dla
Va d e r, w y w i a d d l a M T V,
Kopenhaga 1993

materiały promocyjne
Batushka
nich nie tylko muzycznym blokiem star-
towym, ale i w pewnym sensie metą. Anglo-
języczny, deklaratywnie gatunkowy materiał
nie był poparty praktycznie żadną promocją.
Dostępny jak wszystko inne, ale nie szukający
uwagi odbiorcy oskrobany został nawet
z osobowości i wizerunku stojących za pro-
jektem twórców, schowanych pod czarnymi
kapturami. Za to czysty, niestymulowany
marketing wirusowy wywindował Mgłę na
jedną z największych nazw współczesnego
black metalu, headlinera branżowych festi-
wali i wyprzedawacza tras. Co ciekawe,
przez wiele lat Mgła pozostawała projektem
wyłącznie studyjnym, który na scenę wyszedł
dopiero, kiedy zapotrzebowanie osiągnęło
temperaturę wrzenia, i – poza incydental-
nymi występami w swoim podwawelskim
mateczniku – od razu jako support Behe-
moth. Wszystko to bez ruszania się na jotę
poza muzyczne reguły wyznaczone na półno-
cy Europy 25 lat temu. „Exercises in Futility”,
ostatnia póki co płyta Mgły, to surowa, ale
jak na skalę gatunku przyswajalna muzyka,
która wygrała słuchacza sama sobą. Sale się
wypełniły, koszulki i płyty sprzedały, słowo
rozeszło bez żadnego wyraźnego zabiegania
o uwagę potencjalnego odbiorcy.
Sukces jeszcze bardziej spektakularny, bo
osiągnięty w znacznie krótszym czasie, stał się
udziałem białostockiej Batushki. Powiązanie
black metalu ze starocerkiewnymi chórami
i stylizacją na podniosłe widowisko dało
słuchaczom wrażenie obcowania z czymś
wyjątkowym i wzniosłym. Takie poczucie
było zresztą metodycznie przez zespół bu-
dowane, podobnie jak atrakcyjny nimb anoni-
mowości, wzorowany na sprawdzonym pa-
tencie szwedzkiego Ghost. Wyżej podpisany
osobiście zna człowieka, który oglądając
koncert Batushki na OFF Festivalu był
przekonany, że to grają autentyczni szaleńcy
z Rosji. Taki odbiór twórców „Litourgyi” jest
zresztą dość powszechny zagranicą, gdzie
z daleka od lokalnego obiegu informacji
postrzegani bywają jako zjawisko wręcz
mistyczne. I choć Batushka budzi kontro-
wersje, trzeba przyznać, że przedsięwzięcie
się udało, a tempo, w którym z nieistniejącego
projektu zespół zaczął wypełniać duże sale
koncertowe w Polsce i poza nią jest imponu-
jące. I znów, stało się to bez żadnego wspar-
cia ze strony oficjalnych kanałów infor-
macyjnych. Wystarczył internet i słowo prze-
kazywane z posta do posta.
Choć temat niniejszego tekstu wypełniłby
pracę licencjacką, gwoli kompletności na-
leży choćby wspomnieć o zespole Nocny
Kochanek. Ta prześmiewcza grupa heavy-
metalowa prawdopodobnie cieszy się elek-
toratem, którego wolumen przewyższa bazę
fanów trzech powyższych zespołów razem
wziętych. Formalnie jest to jednak muzyczny
kabaret i należy go raczej porównywać z wy-
konawcami z Opolskiej Nocy Kabaretowej niż
Metalmanii, nawet jeśli ktoś tam gra, a ktoś
inny śpiewa, i brzmi to jak metal. Fenomen
Nocnego Kochanka mówi natomiast wiele
o postrzeganiu metalu w społeczeństwie,
który w 2018 roku najwyraźniej wciąż ko-
jarzy się z potencjałem satyrycznym i przery-
sowanymi atrybutami rodem z filmu „Oto
Spinal Tap”.
Czy ta zdradziecka bestia
w c i ą ż ż y j e?
Obecność metalu w głównym nurcie każe
postawić fundamentalne pytanie o to,
czym ten główny nurt jest w 2018 roku.
W porównaniu do lat 90. trudno znaleźć
właściwe kryteria i mierniki. Dla jednych
będzie to liczba wyświetleń na YouTube, dla
27
Dirty Money Dirty Tricks
innego pozycja w zestawieniu OLiS, ktoś spy-
ta o liczbę polubień na Facebooku i sprzedaż
biletów na koncerty. Pewne zjawiska pozo-
stały jednak takie same. Regularnie powra-
cające zamieszanie wokół Nergala dowodzi,
że koneksje metalu z satanizmem ciągle
stanowią żyzny grunt do hodowania kon-
trowersji. Jako muzyka metal się zestarzał,
bo zestarzeli się jego fani, a ich oczekiwania
pozostały takie, jak dwadzieścia lat temu. Nie
pojawiły się więc nowe brzmienia, a zjawiska
uznawane za twórcze funkcjonują na zasadzie
wolnych elektronów, nie tworząc nowych
nurtów, bądź mieszcząc się w istniejących.
Siłę, która pozwala metalowi doczłapać do
głównego nurtu pompują przede wszystkim
czynniki zewnętrzne, w postaci słuchaczy
pozbawionych subkulturowego backgroundu.
Dźwięki mogą pozostać te same, ale odbiorcy
stykający się z nimi po raz pierwszy, bez kon-
tekstu i sieci odniesień reagują na nie jak na
fontannę inspiracji i największe odkrycie na
świecie. Metal przenika do szerszej świado-
mości bądź jako ornament (blackmetalowe
utwory brzmiące jak delikatny shoegaze itd.),
bądź jako niepowiązane, swobodne zjawiska,
wyrastające z subkulturowo pojmowanego
podziemia, ale dawno się w nim nie miesz-
czące. Zdaje się jednak, że uniwersalnym
kluczem do sukcesu jest brak mizdrzenia
się do masowego odbiorcy. „Im mniej zabie-
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
gam, tym więcej zyskuję” – ta zasada pięknie
sprawdza się w erze przesytu. Atrakcyjność
metalu wciąż wynika z tego, że jego słu-
chanie daje poczucie elitarności, nawet jeśli
to tylko pozory. 6
Tytuł i śródtytuły zapożyczone zostały
z utworów polskich zespołów metalowych.
Których? Wtajemniczeni wiedzą.
 ja r e k s z u b ryc h t

Lanberry
Każdy daje
coś od siebie

Relacja z songwriting campu

w Londynie

R
omantyczna wizja artysty tworzące-
go dzieło dzięki podszeptom skrzy-
dlatych muz jest bardzo urocza, ale
czasem szczęściu trzeba pomóc. Jedni szu-
kają inspiracji w używkach, inni analizują
ruchy konkurencji, ale w świecie muzyki
pop coraz bardziej popularne są songwri-
ting camps. Kilkudniowe spotkania podczas
których wspólnie nad piosenkami pracują
ludzie z różnych środowisk, a nawet krajów,
tacy którzy mieliby małe szanse spotkać się
na sali prób czy w studiu w warunkach na-
turalnych. Zestawienie różnych doświadczeń
i wrażliwości bywa bardzo twórcze. Nie są to
ćwiczenia dla samych ćwiczeń – dobre pio-
senki z campów trafiają później do repertu-
aru ich uczestników lub do agencji publishin-
gowych, które szukają dla nich odpowied-
nich wykonawców.
W połowie maja na taki camp do Londynu
została zaproszona Lanberry. Występująca
pod tym pseudonimem Małgorzata Uściło-
wska zaczynała od śpiewania coverów
na YouTube, później przewijała się przez
telewizyjne talent shows, by w 2016 roku
zadebiutować w barwach Universal Music
Polska albumem zatytułowanym po prostu
„Lanberry”. Nie jest tylko wykonawczynią, ale
i autorką piosenek, które coraz lepiej radzą
sobie w polskich radiostacjach.
Na brak zajęć na wyjeździe nie narzekała,
ale zgodziła się sporządzić dla „Gazety Mag-
netofonowej” krótki dziennik dokumentu-
jący jej londyńską przygodę (mamy też foty
A. Powierża, UMP z jej smartfona).

28
 Niedziela
10:00 - Okęcie. Lecę do Londynu ze swoją nieza-
wodną czerwoną mini-walizką. Lot potrwa
dwie godziny. Jestem podekscytowana tym,
że przede mną trzy dni tworzenia muzyki.
Przestudiowałam wzdłuż i wszerz listę
uczestników campu – producentów, topline-
rów i artystów. Niektórych znam, bo już
miałam okazję z nimi pracować, a niektórych
bardzo chcę poznać, bo wiele o nich słysza-
łam. Camp to tzw. obóz twórczy. Producenci
z różnych zakątków Europy, a czasami
nawet świata, spotykają się w jednym miej-
scu, na przykład w hotelu lub w studiu nagra-
niowym. Mają zazwyczaj jeden dzień na
napisanie i wyprodukowanie piosenki.
Pracujemy w zespołach dwu-, trzy-, a nawet
czteroosobowych.
14:00 - Przyjeżdżam z lotniska do hotelu niedaleko
King’s Cross. Mam dla siebie trochę czasu na
odpoczynek, ale przede wszystkim na to, żeby
zaaklimatyzować się w Londynie, poczuć
wibracje tego niesamowitego miasta, które
inspiruje i działa na wszystkie zmysły.
Poniedziałek
10:00 - Tileyard Studios. To kompleks, w którym
znajdują się studia nagraniowe oraz biura
różnych firm działających w branży muzy-
cznej, filmowej i telewizyjnej. Miejsce, które
obrasta powoli legendą. Czasami zupełnie
przypadkowo, na przysłowiowym papiero-
sku, można spotkać takie osoby jak Mark
Ronson czy Johnny Depp.
Uroczyste rozpoczęcie campu. Około stu osób.
W całym hallu jest głośno, miejsce wypełnia
fantastyczna energia. Zanim zaczniemy mija
godzina, ponieważ każdy musi zamienić ze
sobą chociaż parę słów. Każdego dnia rano
dowiadujemy się, z kim pracujemy. Jest pe-
wien klucz, który układają organizatorzy
campu. Wcześniej zapoznają się bardzo
dokładnie z twórczością i dokonaniami
uczestników. Wiedzą mniej więcej kto z kim
może złapać dobry muzyczny przelot.
11:00 - Mój zestaw na dziś: Lewis i Dani. Dani to
doświadczona songwriterka, Lewis – równie
doświadczony producent, Szkot, który
czasami zapominał, że akcent szkocki może
być piekielnie trudny do zrozumienia. ;) Od
początku wchodzę do studia z wizją, jak ma
brzmieć ten kawałek. Opowiadam o tym
mojemu teamowi, a potem przystępujemy
do pracy. Ustalamy mniej więcej harmonię
i formę, Lewis przystępuje do produkowania,
a ja i Dani zajmujemy się toplinem [chodzi
o partię wokalną, melodię i tekst – przyp. red.].
W głowie mam konkretną historię, o której
chciałabym opowiedzieć w warstwie tek-
stowej. Czas na pyszny lunch z Vinyl Cafe,
która serwuje najlepszego falafela, jakiego jadłam. Potem na-
grywanie wokali. Dzień pracy kończy się ok. godz. 20.00. Wra-
cam do hotelu padnięta, ale szczęśliwa.
Wtorek
10:00 - Razem z producentem czekamy na trzecią osobę, która nie-
stety spóźnia się, bo jedzie prosto z lotniska. Wtorek chciałam
przeznaczyć na robienie totalnie niekomercyjnej piosenki, po-
ruszyć temat, który jest lekko kontrowersyjny i bardzo bliski
mojemu sercu. Nie chcę za dużo zdradzać, ale jest to próba
analizy tego, co dzieje się w tej chwili w Polsce w sferze poli-
tyczno-religijnej. Jednak nie zawsze bywa cukierkowo… Tym
razem nie złapałam chemii z jedną z osób z pokoju. Cóż, czasami
bywa i tak. Jednak z producentem próbowaliśmy do późnych
godzin dopracować to, co powstało.
Środa
9:30 - Dziś zaczynamy wcześniej z racji tego, że tuż po sesjach mamy
listening party, czyli zwieńczenie całego campu, podczas które-
go odsłuchujemy wszystkie utwory. Producenci zatem muszą
szybko kończyć szkice piosenek... Uwielbiam pracować
w męskim gronie, a trzeciego dnia było mi dane właśnie
w takim teamie się znaleźć. Paul, z którym już wcześniej
pracowałam w kontekście innego artysty i Adam, song-
writer i artysta z Irlandii. Podobnie jak pierwszego
dnia miałam jakąś wizję, ale tym razem harmonia
piosenki poprowadziła nas w zupełnie inną stronę niż
zakładałam. To jest właśnie najpiękniejsze, kiedy pra-
cuje się w grupie. Każdy daje coś od siebie, a potem
ta energia łączy się w jedną piosenkę. Byłam pod
wrażeniem naszego tempa pracy, o 14.00 mieliśmy już
skończony utwór.
15:00 - Szybki odpoczynek przed najważniejszym punktem wieczo-
ru czyli listening party i przyjęciem pożegnalnym.
18:00 - Listening party. Gromadzimy się w tzw. galery, czyli tam
gdzie zaczęliśmy camp. Sprzęt ustawiony i gotowy do słucha-
nia wszystkich piosenek. Producenci po kolei są wzywani na
mini-scenę, by powiedzieć kilka słów o danej produkcji i o tym
z kim pracowali. To zawsze niesamowite uczucie, kiedy słucha
się kilkudziesięciu piosenek naraz. Wyczekuje się perełek, które
odstają od reszty, która po kilkudziesięciu utworach trochę się
ze sobą zlewa. I tych perełek jest sporo. Reakcje wszystkich
bardzo spontaniczne i żywiołowe. Po zakończeniu wracamy do
Vinyl Cafe na przyjęcie pożegnalne. To idealna pora na wymia-
nę zdań, refleksji po odsłuchu i po prostu mega dobrą zabawę.
Czwartek
18:00 - Do odlotu mam jeszcze parę godzin, więc ruszam do centrum.
Chcę wykorzystać każdą chwilę na to, by chłonąć dźwięki, rytm
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
i wyjątkową atmosferę Londynu.
20:00 - Wracam do Polski, naładowana
emocjami i całym kalejdoskopem
wrażeń. Ale przede wszystkim
bogatsza o nowe doświadcze-
nia, znajomych, wiedzę i piosen-
ki, które, mam nadzieję, będę
mogła już niedługo pokazać.
6
29

RMF rozszyfrowuje się jako skrót
od Radio, Muzyka, Fakty. I faktem
jest niezbitym, że w Krakowie
wiedzą, jak robić popularne radio
– w pierwszym kwartale br. RMF FM
umocniło swoją pozycję lidera pol-
skiego eteru, osiągając słuchalność
na poziomie 26 procent w grupie
wiekowej 15-75 lat. Muzyka jest
na pewno ważnym elementem
tego sukcesu, zapytaliśmy więc
Adama Czerwińskiego, dyrektora
muzycznego stacji, skąd się biorą
piosenki w RMF-ie.
Gromee
Sony Music
30
ja r e k s z u b ryc h t
Jak działa
M
W
RMF
D
ostajemy do kilkudziesięciu polskich piosenek tygo-
dniowo, znanych i nieznanych. Tygodniowo do play-
listy dodajemy trzy nowe utwory i staramy się, by co naj-
mniej jeden z nich był polski. To dla nas ważne, bo jeste-
śmy polskim radiem i daje nam to przewagę nad stacjami ze
świata, do których nasi słuchacze mają dostęp za pośred-
nictwem internetu. Przy okazji realizujemy ustawowy nakaz.
Do niedawna polska piosenka po angielsku nie miała żad-
nych szans. Albo inaczej: miała szansę, jeśli była co naj-
mniej tak dobra, jak najlepsze piosenki zagraniczne. Do tej nie-
licznej grupy zaliczyć mogliśmy „Varsovie” Brodki czy „Thank
You Very Much” Margaret. W ostatnim czasie jeśli chodzi o pio-
senki polskich twórców po angielsku, jest z tym zdecydowanie
lepiej, bo mamy coraz więcej takich, które biją przebojowością
piosenki zachodnich twórców. „DJ Is Your Second Name” czy
„Wonderland” C-BooLa oraz „Spirit”, „Runaway”, „Without You”
czy „Light Me Up” Gromee’ego są wśród naszych słuchaczy
wyżej oceniane od nowych piosenek Calvina Harrisa, Davi-
da Guetty czy Axwella & Ingrosso. To nowoczesne, chwytliwe
przeboje EDM na światowym poziomie z bardzo dobrymi
wokalami. Również anglojęzyczne piosenki Margaret świet-
nie przyjmują się wśród naszych słuchaczy.
Najpierw wszystkie te piosenki przesłuchu-
jemy. W redakcji muzycznej pracuje pięć
osób, więc rozmawiamy o tym, wymieniamy
się  doświadczeniami. Jest wiele miejsc,
w których muzyka żyje. Sprawdzamy, co po-
jawia się na iTunesie, YouTube czy Spotify,
co buzuje, o czym ludzie mówią, co trenduje
na Facebooku. Tzw. telewizje muzyczne nas
nie interesują - ich zasięgi muzyczne są tak
niskie, że nie mają na nic wpływu.

Bardzo ważne są nasze badania. To narzędzie,

które pozwala nam szybko wychwycić, co
lubią słuchacze. Losowo wybrana, kilku-
setosobowa grupa, wyłoniona ze słuchaczy
RMF FM, co tydzień odpowiada na pytania:
czy dana piosenka im się podoba i czy chcie-
liby jej słuchać w radiu. Prezentujemy im re- Adam Czerwiński
archiwum prywatne
freny, po kilkanaście sekund. W ten sposób
co tydzień badamy kilka do kilkunastu no-
energetyczny przebój, dla kolejnej części to była zabawna
wości. Ale kilka razy w roku robimy też duże
piosenka z przymrużeniem oka, a jeszcze kolejną grupę
badanie całej bazy, kilku tysięcy utworów,
ujęła świeżość, naturalność i charyzma artysty. Ale zadzia-
również obecnych na antenie od wielu lat.
łało to tylko przy tej piosence. Kolejna piosenka Sławomira
Także tych, które kiedyś były grane, ale się
nie została już przebojem radiowym.
znudziły – niektóre z nich po jakimś czasie
wracają.
RMF FM jest stacją, która kieruje się do słuchaczy w wieku
Utwór, który przechodzi badania początkowo
25-39. Dosyć dużo o nich wiemy – na przykład, że oczekują od
pojawia się na antenie dwa razy dziennie,
nas muzyki, która pozwoli im przyjemnie spędzić dzień. Żeby
ale co tydzień analizujemy, jak sobie radzi.
przyjemnie im się pracowało, jechało samochodem, żeby po-
Czy rośnie liczba osób, którym się podoba?
prawić im trochę nastrój, kiedy mają doła. My robimy radio dla
A może wręcz przeciwnie? Są piosenki, które
słuchaczy, nie dla jakiejkolwiek misji, więc jesteśmy od tego,
bardzo szybko idą do góry, ale są i takie, które
żeby sprawić im przyjemność. Każda piosenka, która pojawia
potrzebują więcej czasu, by się rozegrać.
się na antenie, nowa czy stara, ma takie zadanie. RMF FM ma
ponad osiem milionów słuchaczy i największy zasięg dzienny
Dla nas liczy się przebojowość, nie przejmu-
w Europie, a to oznacza, że oczekiwania słuchaczy się uśred-
jemy się gatunkiem. Możemy zagrać hip-hop,
niają. Nie każdemu podoba się to samo, ale jesteśmy w stanie
otworzyć się na reggae, czy utwór trochę wypracować grupę utworów wspólną dla wszystkich. Musimy
bardziej alternatywny. Oczywiście, dopóki mieć coś dla trzydziestoletnich kobiet z niewielkich miaste-
jest to alternatywa przystępna, bo wielu pol- czek, ale również coś dla mężczyzn z dużych miast. W związku
skich artystów uważa, że im mniej chwytli- z tym, że kierujemy się do słuchaczy dojrzałych, utwory nowe
wy jest ich utwór, tym lepiej. To w dużej mie- są w mniejszości. Chęć poszukiwania wśród ludzi 30-letnich
rze uniemożliwia im zaistnienie na naszej jest bowiem dużo mniejsza niż wśród słuchaczy piętnasto- czy
antenie. dwudziestoletnich.
Polski gust opiera się głównie na rocku i popie.
Bardzo mocno było to widać w 2008 roku, Nie w każdym przypadku piosenka, w którą od początku wie-
kiedy na całym świecie furorę robiła Amy rzymy, staje się przebojem. A musimy mieć takie, które zo-
Winehouse. Zrobiliśmy badania – nie podoba staną z nami na dłużej, żeby za pięć, sześć lat mieć propozycje
się. Może to maniera wokalna? Badamy kolej- dla nowych słuchaczy wchodzących w nasz target. Zawsze bo-
ny przebój – też nie bardzo… wiem kierujemy się do grupy 25-39, ale przecież co roku to jest
Disco polo u nas w badaniach nie przecho- inna grupa. Dzisiaj są to zupełnie inni ludzie niż 15 lat temu,
dzi. Bardzo dużo osób lubi, ale też bardzo więc mają inne gusta. Ale jednym i drugim podoba się U2
dużo odrzuca. To ciekawe, bo ludzie słucha- i Sting. Wszystkim podobają się Queen, Tina Turner, Lady Pank,
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

ją tego na weselach, bawią się przy tym, ale
w radiu tego nie chcą. Jesteśmy radiem,
którego dobrze słucha się w większej gru-
pie, nawet osób w różnym wieku, a disco po-
lo – podobnie jak ostrzejszy rock – mogłoby
konfliktować.
„Miłość w Zakopanem” Sławomira to fenomen
sam w sobie, którego nie da się łatwo sklasy-
fikować. Popularność piosenki była tak duża,
że tak naprawdę podobała się wszystkim. Dla
części słuchaczy to po prostu był dobry,
„Nothing Else Matters” Metalliki… Wiąże się to zapewne z tym,
że wielu młodych ludzi – piętnasto- czy nawet dziesięciolatków
– dorasta słuchając RMF FM. Ale gramy też przeboje aktualne,
więc udaje nam się pogodzić dzieci, rodziców i nawet dziadków.
Zanim zacząłem pracować w radiu, przez chwilę byłem DJ-
em w klubie studenckim. To bardzo szybko uczy pokory. Po-
kazuje, że nie zawsze masz rację. Grasz coś, co wydaje ci się,
że świetnie siądzie na imprezie – a parkiet jest pusty. Tu naj-
lepiej widać różnicę pomiędzy przebojem a piosenką, która
przebojem nie jest. 6

31
 b a r t e k woy n i c z

Kasia Lins
Hity
z kapelusza

Wokalistka opowiedziała nam

o drodze do płyty „Wiersz ostatni”,
która wiodła przez talent show,
Japonię i świat Davida Lyncha.

S
łuchasz radia?
Jako, że czasem prowadzę samochód to zdarza mi się
słuchać radia, ale nie mam jednej ulubionej stacji. Za-
trzymuję się na przypadkowej piosence, jeśli akurat wpadnie
mi w ucho. Częściej towarzyszą mi jednak moje pasażerki, czy-
li płyty fizyczne.
Zakładam, że na swój utwór jeszcze w radiu nie trafiłaś,
przynajmniej poza Trójką?
Moje piosenki można usłyszeć też w Chillizet czy Tok FM, jeśli
jednak mowa o stacjach komercyjnych, to taka sytuacja chy-
ba nie miała miejsca, ale też nigdy o to nie zabiegałam i nie
zakładałam, że takie stacje zapragną grać muzykę z „Wiersza
ostatniego”.
Pytam, bo Jarek Szubrycht recenzując w poprzednim numerze
Karol Łakomiec
GaMy twój album wskazał ciebie jako ratunek dla przyszłości
radia – w domyśle tego mainstreamowego.

32
Bardzo miło było to czytać. Wszyscy jesteśmy
jednak świadomi profilu stacji mainstream-
owych i nie mam raczej nadziei na zmianę
podejścia osób decyzyjnych w tej kwestii.
Myśl, że mogłabym usłyszeć swoich ulubio-
nych wykonawców w dużej stacji to takie ra-
diowe szklane domy.
Myślę, że numer tytułowy z twojego nowego
albumu spokojnie pasowałby do komercyj-
nych rozgłośni. Niemniej oczywiście chodzi
o kwestie odważniejszego kreowania gustu
słuchacza przez radio, a nie ciągłego im
schlebiania oraz rotowania hitami z brodą.
Oczywiście byłoby super, gdyby „Wiersz
ostatni” czy „Dawno” były regularnie od-
twarzane w popularnych stacjach radiowych,
ale robiąc tę płytę nie nastawiałam się na to.
Byłabym szczerze zaskoczona takim rozwo-
jem wydarzeń. Ta muzyka jest bardzo tema-
tyczna i ukierunkowana, co z automatu zabie-
ra jej pewien uniwersalizm, którego zresztą
celowo unikałam.
Jest na naszym rynku trochę postaci, które
potrafią, stojąc w swego rodzaju szpaga-
cie, łączyć występ na wielkim, darmowym
festiwalu stacji telewizyjnej z zapełnia-
niem klubów na biletowanych koncertach
w bardziej alternatywnej odsłonie.
Widziałabyś siebie w takiej roli?
Pewnie, że fajnie byłoby połączyć te dwa
światy i zjednać sobie słuchaczy z dwóch
różnych biegunów, jednak taka sytuacja za-
zwyczaj wymaga pewnych kompromisów,
na które nigdy nie potrafiłam chodzić. Moja
muzyka ma w sobie duży potencjał melo-
dyjności, jednakże brzmieniem lub formą
zawsze staram się go przełamać, nie uwypuk-
lać. Poza tym minęły dopiero dwa miesiące
od premiery płyty. Przede mną jeszcze mnó-
stwo działań z nią związanych – przede
wszystkim koncerty – więc zobaczymy, co
czas przyniesie.
Póki co, jak oceniasz jej odbiór?
Pracowałam nad tym albumem bardzo długo
i nie mogłam się doczekać momentu, kiedy
będę mogła go pokazać. Skupiałam się jed-
nak przede wszystkim na tym, by być maksy-
malnie zadowoloną z efektu, a nie na tym
jak będzie on odebrany. Teraz mogę już
powiedzieć, że jestem bardzo zadowolona
z tego, jak płyta została przyjęta, jak została
dostrzeżona i przede wszystkim, jak została
odczytana. Ogrom opinii o odbiorze jej treści
pokrywa się z tym, co chciałam przez nią
przekazać. Wiele osób bardzo trafnie od-
czytało też różne konkretne inspiracje, filmy
czy płyty, które towarzyszyły mi przy pracy
nad „Wierszem ostatnim”.
Na pewno często pojawia się David Lynch,
którego chyba najłatwiej u ciebie wyczuć,
a z drugiej strony sporo recenzentów sko-
jarzyło twoje piosenki z twórczością Lany
Del Rey. Z tym chyba już mniej ci po drodze?
Fakt, jestem ogromną fanką Lyncha, co jest
o tyle dziwne, że jestem silną realistką i scep-
tykiem, więc wszelkie metafizyczne czy fan-
tastyczne filmy rzadko na mnie działają.
Lynch jest tu wyjątkiem, a charakterystyczna
atmosfera jego filmów jest mi bardzo bliska.
Często zdarza się, że twórczość artysty,
z którym ktoś kojarzy moją muzykę, wydaje
mi się dość odległa, ale za to potrafię odnaleźć
wspólny trop dla moich z nim inspiracji. Tak
właśnie jest z Laną Del Rey, która dość często
pojawia się w moim kontekście. Choć sama
nigdy nie byłam jej entuzjastką i nie zagłę-
białam się w jej piosenki, to jednak w tym,
co słyszałam, znajduję
sporo zapożyczeń z np.
Mazzy Star czy też samej
Hope Sandoval, których
osobiście uwielbiam.
Takie porównywanie
do innych artystów, to
oczywiście niezbyt wy-
sublimowane narzędzie
recenzenckie, ale szuka-
nie odniesień pośred-
nich, we wspólnych in-
spiracjach, wydaje mi
się dobrym tropem.
Mnie na przykład twój
album prędzej kojarzy się
z Fioną Apple. To według
ciebie dobre skojarzenie?
Wow! Tu trafiłeś w dziesiątkę, bo ubóstwiam Sonia Szóstak
Fionę i choć raczej nikt nie lubi tego typu
porównań, to w tym przypadku zrobiłeś mi
wielką przyjemność. Tak naprawdę to chy-
ba nie da się uciec od wpływów jeśli chce się
słuchać muzyki, a jednocześnie ją tworzyć. Ja
nie przemycam trików z utworów artystów,
którzy mnie stymulują, ale chętnie przyjmuję
zaproszenie do ich świata, który z kolei
pobudza mnie do aranżacji własnego, indy-
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
widualnego wnętrza.
Powiedziałaś, że album powstawał bardzo
długo, czyli około trzech, czterech lat, więc
zakładam, że nie odseparowywałaś się przez
ten czas od innych artystów, co nagrywają-
cy muzycy często robią, właśnie po to by ich
twórczość nie nasiąkała wpływami, a była
jak najbardziej ich.
Rzeczywiście, nie dałabym rady nie słuchać
ulubionej muzyki przez parę lat, (śmiech)
ale z drugiej strony zauważyłam, że akurat
33
w tym czasie o wiele większy wpływ niż
muzyka miały na mnie miały filmy. Momen-
ty, które najbardziej mną wstrząsnęły, a co za
tym idzie prowokowały do twórczego uze-
wnętrznienia, to właśnie czas po projekcji fil-
mowej. Poza wspomnianym Lynchem duży
wpływ na mnie miała na pewno filmografia
Sorrentino, Kubricka, braci Coen czy Taranti-
no. A na przykład po obejrzeniu „Dzikiej dro-
gi” Jean-Marca Vallée napisałam piosenkę
„Southern Wind”. Nie jest film wybitny, ale
jak widać zanurzyłam się w niego na tyle, że-
by sprowokował mnie do działania.
Płyty nie stworzyłaś sama. Pomagali ci Karol
Łakomiec i Michał Lange.
Oraz Marcin Bors.
Zakładam, że Marcin nie działał z wami
przez te parę lat, ale dołączył później. Na
jakim etapie?
Z Michałem i Karolem stworzyliśmy konkret-
nie brzmiące demo i w zasadzie gotowy pro-
dukt pokazaliśmy Marcinowi, który pomógł
nam głównie na poziomie realizacji. Wywró-
ciliśmy do góry nogami jedynie numer „Sło-
wa proste”. Dla mnie współpraca z osobami
trzecimi była kompletnie nowym doświad-
czeniem, bo dotychczas byłam tylko ja i forte-
pian, na którym gram od dziecka. Przy okazji
„Ostatniego wiersza” poznałam chłopaków
i była to dla mnie egzotyczna podróż, pod-
czas której musiałam się nauczyć otwierać
przed nimi. A już najbardziej perwersyjne –
przynajmniej na początku – było dla mnie
pokazywanie im moich tekstów, w których
kompletnie się uzewnętrzniałam.
Czyli nigdy wcześniej nie skosztowałaś pra-
cy grupowej? Nawet w liceum lub podczas
studiów na Akademii Muzycznej?
Na etapie kompozycji faktycznie nigdy.
Nawet nagrywając w Stanach album „Take
My Tears” [wydany w Japonii nakładem az-
jatyckiej wytwórni Evosound debiut Kasi -
przyp. aut.] pracowałam grupowo już tylko
na etapie nagrywania materiału w studiu,
a ewentualne dyskusje aranżacyjne odby-
wały się zdalnie.
Zatem można przewidywać, że kolejne twoje
działania będą miały charakter zespołowy?
Nie wiem, chyba mam teraz ochotę wrócić do
tej intymnej pracy z pianinem. Jednak póki co
zacieram ręce na koncerty, które najbardziej
lubię, a które dopiero przed nami. Jedziemy
też w trasę „Cydr Lubelski – Spragnieni La-
ta” wespół z Bitaminą, Smolikiem i Kev Fox-
em oraz Marceliną.
Pewnie niewiele osób wie lub pamięta, że
wystąpiłaś w kilku odcinkach talent show
X-Factor. Było to w trakcie ukazywania się
w Japonii wspomnianego wyżej albumu,
Karol Łakomiec
czyli około ośmiu lat temu? Jak z perspek-
tywy czasu oceniasz tę decyzję o skorzysta-
niu z mainstreamowej katapulty do sławy?
Z perspektywy czasu chyba mogę po-
wiedzieć, że nie miało to w zasadzie większego
wpływu na moje życie artystyczne. Nie za
bardzo chciałam tam iść, ale zmobilizowało
mnie to, że miałam swój materiał, który miał
być znany w Kraju Kwitnącej Wiśni, ale nie
nad Wisłą. Na pewno nie widziałam i nadal
nie widzę nic atrakcyjnego w tym, by iść do
telewizji i bawić się w karaoke. Jeśli ma to
jednak komuś pomóc wypromować autor-
ską twórczość, to czemu nie?
Chciałem jeszcze zahaczyć o mało znany
fakt z twojej muzycznej biografii, a miano-
wicie gościnny udział w numerze „Change-
less”, na bardzo dobrej płycie „Bloom”
elektronicznego producenta Szatta, dziś zna-
nego z trio Kroki. Raczej stronisz od elektro-
nicznego środowiska, a szkoda, bo efekt tej
współpracy jest rewelacyjny. Możemy liczyć
na więcej tego typu numerów?
Moje serce gra zdecydowanie w akustycznym
tonie, dodatkowo w takim raczej przybrudzo-
nym brzmieniu, więc sterylność elektroniki
nie jest moją bajką. Nie mam po prostu takiej
34
frajdy ze śpiewania pod cyfrowe dźwięki,
a i kompozycja zawsze zaczyna się dla mnie
od instrumentów akustycznych. Niemniej
współpraca z Łukaszem była bardzo udana
i nie ukrywam, że chętnie bym ją powtórzyła.
Takie pojedyncze historie z innego niż co-
dzienne podwórko są bardzo oczyszczające
i jeśli zdarzają się sporadycznie, wchodzę
w nie ze szczerą chęcią.
Jeśli nie na całym albumie, to widziałbym cię
w tym kontekście na przykład na cyklicznej
kompilacji Flirtini. Na koniec chciałbym cię
zapytać o kapelusz, nieodłączny element
twojego wizerunku. Swoją drogą ostatnio
Anita Lipnicka podkradła ci pomysł, bo jej
zespół – poza tym, że nosi kapelusze – w do-
datku zowie się The Hats.
Kapelusz nigdy nie był wymyślonym
element wizerunku, ja faktycznie chodzę
w kapeluszach na co dzień, od bardzo dawna.
Nawet pamiętam jakie budziłam zdziwienie,
chodząc w nim po trójmiejskich ulicach na
pierwszym roku studiów. Jako fance Sergio
Leone i Tarantino przyszło mi to naturalnie.
(śmiech) 6
Nie ma chodzenia na skróty,
banalnych refrenów i brzmieniowej
sztampy, są za to niebanalne po-
mysły aranżacyjne (produkcja
Marcin Bors, dzień dobry, wszystko
wiem), które usłyszycie raczej
na scenach OFF Festivalu, niż
na Top Trendy. Jest kawał głosu
i równie dużo osobowości. Są też
naprawdę dobre numery, poten-
cjalne hity: „Wiersz ostatni”,
„Dawno” (zaśpiewany wspólnie
z jak zawsze świetnym Łukaszem
Lachem), „Tonę”…. Tak, to jest ta dziew-
czyna, która przybyła uratować wasze
radio. Takiej muzyki popularnej
w Polsce brakuje. Przepraszam:
brakowało. – JSz
recenzje
nr 1/2018, str. 84
 GOścinnie:
nosowska / kowalska
rojek / maleńczuk
zalewski / organek
rogucki / janerka
markowski / wyrostek

DO NABYCIA W SALONACH EMPIK ORAZ NA

z gościnnym udziałem m.in.

Kayah , Kuby Badacha i Sławka UniatowsKiego

DO NABYCIA W SALONACH EMPIK ORAZ NA 35

 ja r e k s z u b ryc h t
Bartosz Dziedzic
Trzeba być bezczelnym
Oderwałem Bartka Dziedzica
od produkowania nowej płyty
Dawida Podsiadło, żeby poro-
zmawiać o tym, do czego nie
przyznał się Lechowi Janerce,
jak zamienił reklamy na Brodkę
i o wojnie, na którą szedł
z Arturem Rojkiem.
Jest też parę słów o tym,
dlaczego za chwilę polski
pop może zniknąć.
zym właściwie różni się main-
C stream od alternatywy? Budżetem?
Budżety są podobne, a czasami
w alternatywie większe. Poziom
muzyki popowej zależy od technologii i liczby
zaangażowanych osób. Technologię mamy,
bo można to wszystko dzisiaj kupić za małe
pieniądze, ale nie mamy ludzi. Pieniądze są
potrzebne nie na drogie studio, jak kiedyś,
tylko żeby tym kilku wybitnym osobom,
które potrafią pisać i produkować pop chciało
się pracować kreatywnie, nawet przy lap-
topie. Niestety, nie ma takich budżetów,
bo płyty sprzedajemy tylko w kraju. Muzyka
pop w Polsce to żaden biznes i jak tak dalej
pójdzie, za chwilę w ogóle jej nie będzie.
Młodzi ludzie z podziwem patrzą na Le-
wandowskiego, widzą, że odniósł sukces,
jest bogaty, więc chce im się grać w piłkę.
Były czasy, że kiedy wpadaliśmy na imprezkę
z gitarami i wszystkie dziewczyny były nasze.
A dziś jak przyjdziesz z gitarą na imprezę to
cię wyrzucą za drzwi. (śmiech) W muzyce
popowej pieniądz powinien być. A nie ma.
Skąd go wziąć?
Tego nie wiem, ale wiem, że wy – dzien-
nikarze – powinniście wspierać artystów
popowych. Nie robicie tego, bo myślicie so-
bie, że skoro wydają w mejdżersach to ma-
ją kasę na reklamę. Kiedyś Sarsa mi mówi
z zazdrością: „Ja też bym chciała, jak ty
z Brodką, pojechać do zagranicznego studia
z Red Bullem!”, mówię jej: „Nigdy nie po-
jedziesz, bo jesteś zbyt popowa”. „Chciałabym
grać, jak ty z Rojkiem, w filharmonii.” „Nig-
dy nie zagrasz” – odpowiadam, bo tak działa
ten biznes. Owszem, jest w RMF-ie, ale co
z tego? Ja też byłem w RMF-ie – i gdzie jest
moje ferrari? Teraz piosenki mają krótkie
życie, nawet te wybitne. Nagrała fajną po-
pową płytę, ale połowa możliwości jest przed
nią zamknięta. Jest w dupie. Tylko dlatego,
że jest popowa. W dodatku dowiaduje się,
że nie wiadomo, kiedy nagra następną,
bo albumy się nie kalkulują, ma nagrywać
same single. Nagrywa je zresztą za granicą,
w Szwecji czy w Anglii…
Dlaczego? To przecież piosenki po polsku,
przeznaczone na polski rynek.
Bo w Polsce ludzie nie potrafią tego robić.
Ja też nie potrafię. My tu się nie zajmujemy
muzyką popową, bo uchodzi za obciach,
branża drwi z popowych producentów. Po-
wszechny jest mit, że robią to tylko dla kasy.
Tymczasem można robić to z pasją i poświę-
ceniem, to jest sztuka, którą trzeba się zaj-
mować latami, żeby się nauczyć. Michał Fox
zaczął to robić i trzymam za niego kciuki. Po-
jawili się młodzi ludzie, którzy próbują, ale
oni długo nie ujadą. Za chwilę przekonają
się, że nie ma w tym ani kasy, ani satysfakcji
i poszukają sobie innego zajęcia. Niedługo
będziemy śpiewać tylko do podkładów zagra-
nicznych. A jaki wtedy będzie sens słuchać
Margaret? Nie lepiej Beyoncé?
Musisz wiedzieć, że polski producent żyje
w totalnej niepewności. Myśli o sobie, że jest
zerem. Na każdym kroku wmawia się mu,
że jeżeli to, co robi, nie brzmi jak coś z zagra-
nicy, to znaczy, że to jest złe.
36
Kto mu to mówi? Artysta, dla którego pracuje?
Koledzy i koleżanki. Środowisko. Taki czło-
wiek w końcu się łamie i próbuje zrobić coś,
co przypomina – na przykład – Coldplay.
Brzmi identycznie? Tak. No więc skoro Cold-
play jest zajebiste, to znaczy, że ja też jestem…
Taka tu działa logika. Polscy producenci
tracą całe lata, by dojść do poziomu udanej
podróbki. Gdzie tu miejsce na oryginalność,
polski sound?
Wróćmy do popowych produkcji, których
twoim zdaniem niedługo nie będzie się
w Polsce robić. Może nie trzeba się napinać?
Może taką muzykę – rozrywkową, użyt-
kową, pod nóżkę, na imprezę – powinniśmy
importować, a tu na miejscu robić sztukę?
Potrzebujemy prawdziwego przemysłu
muzycznego, żeby istniało coś takiego jak
polska muzyka. Alternatywa też potrzebuje
tego przemysłu, ale można go budować tylko
muzyką popową. Gdyby Polacy zrobili przy-
głupią komedię, która odniosłaby sukces, nikt
nie miałby pretensji. Ale jak próbujemy zro-
bić głupią muzykę, do tańca, to już jest pro-
blem? Zrozumiałem to na jakimś sylwestrze.
Dużo ludzi, inteligentnych, na poziomie –
i całą noc bawili się przy ultrapopowej mu-
zyce z Zachodu. Obserwowałem to i myślałem
sobie, że ci wszyscy ludzie mają w dupie to,
co do tej pory zrobiłem. Nie mają już po 16
lat, żeby płakać przy alternatywnej balladzie,
której autor sam nie wie, o co mu chodzi. To
są dorośli ludzie, którzy chcą się rozerwać.
Pamiętam, jak spierałem się z Arturem: „Po co
piszesz takie poważne rzeczy? Przecież jesteś
już duży, przeczytałeś wszystkie książki,
powinieneś się z tego śmiać”. Skumałem
jednak, że Artur taki jest i inny nie będzie.
Okazało się w dodatku, że publiczność
tego potrzebuje.
Nie mówię, że to był błąd. Uważam jednak,
że polska muzyka jest zbyt serio, brakuje
w niej humoru. Takie same rozmowy mam
37
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
 teraz z Dawidem, który też jest ambitny. „Daj
spokój, po co to robisz? Masłowskiej i tak nie
zaimponujesz” – tłumaczę mu. „Pokłóciłeś się
z dziewczyną to napisz o tym. Masz przecież
25 lat, to jest twoje życie.”
Skąd te wybujałe ambicje?
Nikt nie chce być wyśmiewany, jak kiedyś
zespół Rotary za piosenkę „Na jednej z dzi-
kich plaż”. Chodzi też o status. Opowiem ci
Odnieść sukces pewną historię. Kiedy sprowadziliśmy się  sprzęt do piwnicy i wreszcie zwolniłem po-
z żoną do Warszawy, koleżanka pożyczyła mi
mieszkanie. Dobra dzielnica, nowobogackie
z Dawidem to żadna
kondominium, my bez hajsu, ale wszystkim
wokół dobrze się wiedzie. Przyszła niedziela,
sztuka. Natomiast czy jakieś święto, czas grillowania. Okna
pootwierane, wszyscy puszczają muzę. Tu
zepsuć płytę Dawi- leci Depeche Mode, tam też coś niegłupiego.
Balkon otwarty, siedzimy z żoną, pijemy
dowi czy Arturowi, winko, więc i ja postanowiłem coś puścić.
Tylko co? Chyba z pół godziny siedziałem
i kminiłem.
a potem wyjść
Nie chodziło o to, co ci sprawi przyjemność,
ale za kogo cię wezmą, jak już to puścisz?
na miasto – to dopiero
Tak. Chodziło o tożsamość. Już  miałem
włączyć Chopina. (śmiech) W końcu zde-
jest wyzwanie! cydowałem się na Radiohead. Doszedłem
do wniosku, że nie jest to tak trudne, żeby
sąsiedzi tego nie ogarnęli, ale też nie jest ba-
nalne. Taki mogę być i taki jestem.
Sprawdźmy więc, skąd się taki wziąłeś.
Robię to od dziecka. Byłem szefem radiowęzła
w podstawówce. Prowadziłem dyskoteki,
a jak sprzęt się zepsuł to naprawiałem. Moja
starsza siostra chodziła do trójki, elitarnego
wrocławskiego liceum i miała ziomków na
poziomie, słuchających dobrej muzy. Dzięki
nim jako dziecko słuchałem takich rzeczy
jak Talking Heads czy The Smiths. Nigdy jed-
nak nie chciałem komponować, nie chciałem
występować. Kiedy siostra wzięła mnie
na Lady Pank do Hali Ludowej, patrzyłem
tylko na inżyniera dźwięku. Stał nad ludźmi
i był dla mnie bogiem. Tamci robią z siebie
durniów na scenie, a on jest OK. Chciałem
być tym kolesiem. Kiedy Bartek Staburzyński,
który grał na gitarze u Janerki, budował stu-
dio Fonoplastykon, zaproponował mi pracę,
bo miałem wykształcenie elektroniczne i po
prostu się na tym znałem. Tak poznałem Le-
cha Janerkę. Podszedłem kiedyś do niego
Bartek i Dawid: obaj i powiedziałem: „Nagram ci płytę, która
bardzo zadowoleni ze będzie brzmiała lepiej niż „Ur’”.
współpracy
Nieszczególnie wyrafinowana technika
negocjacyjna.
Takim wtedy byłem chojrakiem i staram
się być do dziś, ale z wiekiem to coraz trud-
niej przychodzi. Lechu stwierdził jednak, że
skoro tak uważam, to chyba powinienem
spróbować. Po wszystkim powiedział mi,
że „Fiu Fiu” nie brzmi lepiej, tylko inaczej.
(śmiech) Przez wiele lat byłem akustykiem Le-
cha na koncertach, nagrywałem też mnóstwo
zespołów w studiu, pół Dolnego Śląska.
38
Czułem, że średnio mi idzie, więc kiedy żona,
która jest architektem, dostała robotę w War-
szawie, zostawiłem to wszystko bez żalu
i pojechałem z nią.
I trafiłeś do reklamy.
Nie od razu. Miałem już dość tych produkcji
i powiedziałem żonie, że nie chcę już tego
robić. Nic z tego nie wynika – siedzę po no-
cach, a my mamy cały czas długi. Zaniosłem
kój, który był naszą sypialnią. Pół roku
później kolega, który był reżyserem teatral-
nym poprosił mnie, żebym go ratował i na-
pisał muzykę do spektaklu. Tego jeszcze nie
robiłem. Napisałem i byłem panem kom-
pozytorem! (śmiech) Spodobało się, więc
dostawałem kolejne propozycje, od Maćka
Kowalewskiego, Iwana Wyrypajewa… Aż
pewnego razu teatralny choreograf polecił
mnie swoim znajomym do reklamy. To był
czas, kiedy z kasą było u nas bardzo ciężko.
Zadzwonili z agencji Leo Burnett, ręce mi
się trzęsły ze strachu, ale dobra, robię to.
Napożyczałem gratów, wszystko się świeci,
bezpieczniki ledwie to dźwigają, ale trzeba
działać, bo to nas wyciągnie z długów. Zro-
bione, wysyłam…
Komuś, kto cokolwiek słyszy?
Dyrektorem kreatywnym Leo Burnett był
gość, który kolekcjonuje płyty, ma w domu
highendowy sprzęt, zajebiście zna się na
muzyce. Dostał maila, dzwoni do mnie i mó-
wi, że generalnie jest źle. Ale nie mają już
czasu szukać kogoś innego, więc muszę to
naprawić, albo będą w dupie. Jadę do niego,
cały w nerwach, bo nie dość, że ugodził mo-
je ego, to jeszcze ten brak hajsu… On mówi,
że to się nie nadaje, bo brzmi, jakby roboty
grały. Tłumaczy mi, że to jest Orange i oni ma-
ją taką linię reklam, która jest bardzo ludzka,
organiczna. To może być nawet trochę nie-
udolne, żeby ludzie czuli, że to jest o nich, że
za tym stoi żywy człowiek, a nie komputer.
Wróciłem do domu załamany. Po pierwsze
dlatego, że ten autorytet zrugał mnie jak
psa, a po drugie dlatego, że nie miałem po-
jęcia, co dalej z tym zrobić. Czułem, że nic
z tego nie będzie. Zrezygnowany wziąłem
laptopa i odpaliłem ten filmik: tancerka na
opuszczonej sali baletowej. Złapałem gitarę,
podpiąłem ją do laptopa i postawiłem w pio-
nie, żeby udawała kontrabas. Na jednej stru-
nie zagrałem melodię pod ten taniec. Grałem
to, co widziałem. Wysłałem, napisałem mu
tylko, że mógłby to zagrać kontrabas. „Zajebi-
ste!” – brzmiała odpowiedź. Następnego dnia
nagraliśmy kontrabas i od tego się zaczęło.
Cała seria muzycznych reklam Orange’a
była twoja.
Tak. Ludzie myśleli, że to zagraniczne pio-
senki, a to ja je wszystkie pisałem. Zrobiłbym
wiele, żeby wyciągnąć nasze rzeczy z lom-
bardu, więc nawet komponować mogłem.

Ten koleś z Leo Burnett otworzył mi łeb –
w muzyce nie chodzi o to, żeby dobrze
brzmiało. Chodzi o emocje.
Lech Janerka, papież niezalu, nie zmarszczył
brwi, że zaprzedałeś się mamonie?
Lechu jest jak mój drugi ojciec. Kiedy siedzie-
liśmy w tej Warszawie i było ciężko, dzwonił
do mnie i pytał: „Masz pieniądze?”, „Mam” –
odpowiadałem. Ale on po głosie wyczuwał,
że nie mam i następnego dnia przelewał mi
tysiąc złotych. Bardzo mnie wspierał. O rekla-
mach mu jednak nie powiedziałem. Wsty-
dziłem się. Aż pewnego dnia spotykamy się,
jak zawsze, na świętach u Lecha i gadamy
o muzie – bo my zawsze o tym gadamy. „Orange
miał ostatnio reklamę z fajną muzyką” –
mówi w pewnej chwili Lech. Okazało się,
że to moja. Cholera! Skoro tak, to chyba się
przyznam. Pokazałem mu na YouTube tę
i pozostałe. A Lechu, mój guru, powiedział, że
od razu zwrócił na nie uwagę, bo odróżniały
się od pozostałych. Słyszał w nich odrębny
muzyczny język.
Co jeszcze wyniosłeś z tego doświadczenia?
Nauczyłem się pracować szybko i pod pre-
sją. Zauważyłem, że jak pracuję szybko to
uruchamiam intuicję, nie myślę o tych cho-
lernych Coldplayach, tylko samo się robi.
Poza tym skumałem, co trzeba zrobić, żeby
był sukces. Olać ich. Trzeba mieć wszystkich
w dupie. Można wziąć byle jaki instrument,
ale trzeba być w tym wszystkim bezczel-
nym. Kiedyś w nocy dzwoni spanikowany
kolega z agencji i mówi, że mu w Paryżu
wycofali reklamę i kazali zmienić muzę. Ja
przy niej nie pracowałem, ale pilnie potrze-
bował pomocy: „Ratuj! Tylko nie używaj
żadnych trąbek, bo właśnie trąbki mi skaso-
wali”. Przytakiwałem, ale zapomniałem
o tym, bo właśnie kupiłem sobie taki śmieszny
instrument, gdzie były same trąbki i zrobiłem
mu na nich nową kompozycję. Dzwoni rano:
„Odbiło Ci? Trąbki?!”. Ale ja już wtedy czułem
się tak pewnie, że robiłem, co chciałem. Ka-
załem mu wysłać – i był hit.
Pisałeś piosenki do reklam, zarabiałeś dużo
pieniędzy… jakim cudem zacząłeś produ-
kować płyty?
Orange mi to zaproponował. Widzieli, że
ludziom podoba się ta muzyka, czytali ko-
mentarze na YouTube, dostawali dziesiątki
maili z pytaniami o te piosenki. Postanowili,
że zrobię dla nich całą płytę i zapłacą mi za
to milion złotych. Milion?! Przecież branża
mnie zje z zazdrości! Okazało się na szczęście,
że milion mają na całość promocji nowego
systemu dystrybucji muzyki, a dla mnie jest
jedyne sto tysięcy. (śmiech) Następnego dnia
jest przetarg na wytwórnię. Siedzę jak król,
a tu przychodzą przedstawiciele mejdżersów,
wszyscy do rany przyłóż, bo jest kasa do wy-
jęcia… Zacząłem przymierzać się do tej płyty,
ale wypisała się Ania Karwan, z którą
współpracowałem przy większości reklam.
Nie lubiła w nich śpiewać, bo to chyba nie
była jej muzyka, to nie był soul. A ja chciałem
zwykłego śpiewania. „Śpiewaj tak, jakbyś
gotowała, nie staraj się. Śpiewaj tak, jak byś
wcale nie śpiewała” – mówiłem jej. Uważała
mnie za debila, krzywiła się, ale robiła to,
o co prosiłem. Z płyty jednak zrezygnowała.
Trochę się zdołowałem, ale trudno, jest zle-
cenie. Znajdę kogoś na jej miejsce. Dosłownie
następnego dnia dostaję telefon, że poleciał
zarząd w Orange’u i nowi ludzie nie chcą żad-
nej płyty.
A tu praca rozpoczęta…
Marcin Macuk zapytał, czy nie zrobiłbym pły-
ty z Moniką Brodką. Próbowała już z wieloma
producentami, ale nie wychodziło, a ja miałem
i czas, i pomysły. Nie miałem gotowych
piosenek, ale byłem już rozpędzony. Monika
dorzuciła swoje i tak powstała „Granda”.
Jak wam się razem pracowało?
Monika była wtedy strasznie pyskata i to mi
się w niej podobało. Wchodziła do studia i sta-
wiała mnie do pionu. Potrafiła powiedzieć
coś przykrego, ale zawsze wprost, nigdy za
plecami, to było bardzo fajne. Energetycznie
była niesamowita. Mam wrażenie, że teraz się
zmieniła, stara się być… bardziej na poziomie.
Po co jej to? (śmiech) Czasem wkurzała mnie
tym, że próbowała mieć również życie pry-
watne, ale dzisiaj wiem, że to ja przeginałem.
Jak już coś robię, to na trzysta procent, a ona
była tylko na sto. Ja się za bardzo wkręcam.
Nie ma mnie dla rodziny, nie sypiam po no-
cach, tylko myślę o piosenkach.
To się z Arturem Rojkiem nieźle dobraliście.
Tak. Czułem, że idziemy razem na wojnę.
Artur miał chyba problem z odejściem z My-
slovitz, a ja z tym, że „Varsovie” to tylko fuks.
To nas napędzało.
Kiedy z Brodką nagrywaliście „Grandę”,
oboje nie mieliście zbyt wiele do stracenia.
Z Arturem już było inaczej, sporo do udowo-
dnienia. A Dawid Podsiadło jest na szczycie.
Czujesz presję?
Trochę tak. To jest koleżka z sukcesem, ja
to tylko mogę spierdolić. Ale wiesz, odnieść
sukces z Dawidem to żadna sztuka. Nato-
miast zepsuć płytę Dawidowi czy Arturowi,
a potem wyjść na miasto – to dopiero jest wy-
zwanie! (śmiech) Na szczęście po jakimś czasie
twój umysł już jest tak tą presją zmęczony, że
przestaje ją zauważać. Już o tym nie myślisz,
po prostu robisz to, co czujesz, że jest dobre.
Nie kusi cię, żeby zamiast pracować na
nazwiska tych wszyst kich słynnych
śpiewaków, wziąć sobie wokalistę bez
imienia, skrzyknąć zespół i zawalczyć 
o własny sukces?
Nie. Nigdy nie miałem takiej potrzeby.
Realizuję się pracując z nimi. Zresztą zespoły
się  skończyły. Ta formuła nie działa, bo
zespoły grają wciąż to samo. A to dlatego, że
39
Bartosz Dziedzic
ty grasz na basie, a wiadomo, jak Jarek gra na
basie – inaczej nie będzie. Zespoły są zakład-
nikami swoich składów. Dlatego dzisiaj tak
ważni są producenci, bo oni jako jedyni ma-
ją narzędzia, które służą zmianie.
Chodzi o zaawansowaną technologię?
Nie. Chodzi o umiejętności. Byliśmy z Brodką
w studiu Red Bulla w LA, w którym nagry-
wali M.I.A., 50 Cent i nie wiem kto jeszcze.
Porównanie będzie motoryzacyjne. My tu
mamy garaże z najlepszym sprzętem, a ja
tam wjechałem do warsztatu, w którym ma-
ją dwa klucze, młotek i gwoździe. I oni za
pomocą tych prymitywnych narzędzi robią
lepiej, niż my tu, na naszych super gratach.
Problemem polskiej produkcji jest to, że zbyt
często wymieniamy sprzęt – zarówno hard-
ware, jak i software – więc nie zdążymy się
go dobrze nauczyć.
Po co się  uczyć, skoro sam twierdzisz,
że w Polsce ten zawód nie ma przyszłości.
Ty się śmiejesz, a tymczasem my, producenci
pracujący dla mainstreamu, próbujemy zro-
bić polskie auto. Nikt nas w tym nie wspiera.
Chwali się za to ludzi, którzy po godzinach,
z nudów, robią sobie w garażu rower: „Och,
ten rower jest taki niezależny, on jest indie,
on nie jest z mejdżersa. Zobaczcie, jaka od-
waga: nie ma refrenu!”. My tymczasem ro-
bimy samochody. Potrzebujemy pieniędzy,
mediów, zamówień, dziennikarzy i myślą-
cych menedżerów. Muzyka alternatywna jest
fajna, inspirująca, nie wyobrażam sobie ży-
cia bez niej, ale to żaden wyczyn zrobić so-
bie po pracy płytę z kolegami, bo możesz
robić co chcesz, wymyślić, jak to będzie
brzmiało. A ja tak nie mogę, bo mój samo-
chód musi spełniać międzynarodowe normy
i jeszcze nie być wiochą. Jasne, zawsze znaj-
dzie się mądrala, który powie: „Ej, ale wasze
auto rozpędza się do setki w godzinę, a to
szwedzkie w 10 sekund”. Odpowiadam mu
wtedy: „Dobra, na razie w godzinę, a za rok
może w pół godziny. Dajcie nam szansę”.
6
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

angelika kucińska
Mainstream
klasy
ble
Też myśleliśmy, że Hawkins to
straszne miejsce, bo tam grasuje
Demogorgon. Dopóki nie zapu-
ściliśmy się na peryferia pol-
skiego mainstreamu. Tam jest
straszniej. Tam grasuje Norbi.
I takich jak on – kasujących
grube tysiące za występy na
dożynkach, kiedy reszta świata
wierzy, że polska muzyka ma się
dobrze – jest więcej.
Ewelina Lisowska
Universal Music Polska, materiały prasowe
40
W
ykonawcy, o których będzie tu mo-
wa, nie potrzebują, żeby ich płyty
okupowały pierwsze miejsca Ofi-
cjalnej Listy Sprzedaży. Ba, nie potrze-
bują nawet nagrywać płyt, choć nie-
którzy wciąż porywają się na działalność wy-
dawniczą. Nie muszą grać tras koncertowych
po klubach i pchać się na festiwale. Choć po-
zornie zdezerterowali z przemysłu muzycz-
nego, świetnie funkcjonują na jego obrzeżach,
po ciemnej stronie mocy. Regularnie grywają
na dniach miast, plenerowych imprezach
sylwestrowych w niewielkich miejscowo-
ściach w całej Polsce, weselach i zamknię-
tych imprezach firmowych. W zależności od
skali wydarzenia i statusu wykonawcy (bo na
takiego K.A.S.Ę. podobno trzeba sporo kasy)
liczą sobie od kilku do nawet kilkudziesięciu
tysięcy złotych za występ. W skali roku zara-
biają więc z koncertów niewiele mniej, niż
za występy na żywo trafia na konta Dawida
Podsiadło, Korteza czy Taconafide – duetu,
dla którego wszyscy gimnazjaliści w Polsce
rozbili skarbonki (czy kieszonkowe to już dziś
tylko w bitcoinach?).
Kim są? Czołówkę naszego własnego muzycz-
nego Upside Down, lewej strony mainstrea-
mowej rozrywki, można podzielić na dwie
kategorie. Pierwsza, najliczniejsza, to gwiazdy
jednego, ewentualnie dwóch przebojów,
które wciąż sprytnie korzystają z tego, że pol-
ska publiczność ma za dobrą pamięć. Druga
– mniej liczna, ale nie mniej barwna – to
beneficjenci tymczasowego splendoru po
programach typu talent show, którzy sprytnie
korzystają z tego, że polska publiczność wciąż
ogląda telewizję. Jest jeszcze jedna, zupełnie
osobna kategoria. Na razie szczęśliwie nie-
liczna, ale już rozpowszechniająca niezdrowe
przekonanie, że płytę powinien nagrać każdy.
To celebrytki, dla których droga z Instagra-
ma na Spotify jest usłana lajkami. Kto więc
naprawdę rządzi polskim muzycznym main-
streamem?
Kategoria 1: Ile dałbym, by zapom-
nieć cię, czyli oni nie chcą odejść
Norbert Dudziuk a.k.a. Norbi
Nie ma większego dożynkowego króla niż
Norbi. W wywiadach swego czasu żalił się,
jakie to niesprawiedliwe, że wciąż wszyscy
pamiętają mu tylko jedną piosenkę, pod-
czas gdy on nagrał co najmniej kilka prze-
bojów odnotowanych przez stacje radiowe.
A to pech. Niewiele jest na polskim rynku
wykonawców, którym tak długie i dostat-
nie branżowe życie zapewniłby pojedynczy,
w dodatku szowinistyczny i przaśny refren.
Inna sprawa, że „Kobiety są gorące” idealnie
trafiły w swój moment. Był rok 1997. Z jed-
nej strony czasy wyjątkowo wysokiego zapo-
trzebowania na polską piosenkę. Dobre czasy.
Edyta Bartosiewicz wydała album „Dziecko”,
Justyna Steczkowska – wyprodukowaną
przez Grzegorza Ciechowskiego „Nagą”,
a Myslovitz – przełomowe, bo przebojowe
„Z rozmyślań przy śniadaniu”. Z drugiej stro-
ny to także wzrost mody na popowy kabaret.
Czasem żart się udawał, jak w pastiszowym
hicie T.Love „Chłopaki nie płaczą”. Czasem
nie – jak zawsze zespołowi Big Cyc. A czasem
nikt nie wiedział, włącznie chyba z samym
autorem, że to żart. Patrz Norbi. Od tamtej
pory nagrał kilka płyt bez znaczenia. Kilka
tygodni temu ukazało się piąte pełnome-
trażowe wydawnictwo w jego dyskografii.
Pilotował je singel nagrany wspólnie z Mo-
niką Jarosińską, „Zatańcz ostatni raz” – o tym,
że niby już się nie lubimy, ale co tak będziemy
stali – na podkładzie trochę podprowadzo-
nym Calvinowi Harrisowi, ale jednak bardziej
Bayer Full. Fanom się nie podoba. Na oficjal-
nym profilu Norbiego na Facebooku poja-
wiły się komentarze, że stracił nosa do hitów
i mógłby nagrać coś bardziej w stylu dance,
tak jak kiedyś potrafił. Płaczcie.
2018 rok nie będzie rokiem wielkiego powrotu
Norbiego. Głównie dlatego, że nigdzie sobie
nie poszedł. Norbi utrzymuje się w masowej
świadomości, robiąc za pociesznego kana-
powego eksperta w programach śniadanio-
wych. A to podzieli się receptą na idealne
oświadczyny, a to podpowie, jak uśmierzyć
ból po rozstaniu. Wszystko wie. I koncer-
tuje jak szalony. Po kilkanaście koncertów
w miesiącu. Głównie na dniach miast czy
jubileuszach rodzinnych parków rozrywki.
Zdarza mu się występować na weselach.
Jakiś czas temu w rozmowie z jednym z tab-
loidów zdradził, że ma takie wzięcie, bo jest
stosunkowo tani i za jeden koncert bierze od
7 do 10 tys. złotych.
Krzysztof K.A.S.A. Kasowski
Ktoś jeszcze pamięta, że dawno, dawno temu W zależności
Krzysztof K.A.S.A. Kasowski ze składem
Zespół Downa współtworzył kielecką scenę od skali wydarzenia
rapową? Karierę lokalnego 50 Centa prze-
kreśliło jury festiwalu w Jarocinie, dys-
i statusu wykonawcy
kwalifikując grupę za wulgarne teksty. Ta hi-
storia mogła potoczyć się zupełnie inaczej.
A tak Kasowski rozwiązał Zespół, kilka lat liczą sobie od kilku
później przykleił sobie bokobrody i wypuścił
teledysk do „Reklamy”, w którym próbuje do nawet
tańczyć Agnieszka Włodarczyk. Muzycznie
też nie byle co – reggae pożenione z wetknię- kilkudziesięciu
tym tu i ówdzie ludowym zaśpiewem. Jak
takie rzeczy jak jego „Dżu Dżu”, czyli ubo-
tysięcy złotych
ga wersja wczesnego Prodigy, zdobywało
masową popularnością, powinien zbadać
jakiś lepszy detektyw. Polacy nie gęsi, mieli za występ.
też swojego Ricky’ego Martina – objawił się
w piosence „Maczo”, pierwszym hicie lati- W skali roku
no polo. Napisał też książkę. „Kontrakt” jest
o muzyku, który podpisuje umowę z dużą zarabiają więc
firmą fonograficzną, szybko staje się sławny
i równie szybko przestaje się liczyć. Szanu-
z koncertów niewiele
jemy taki dystans do siebie. Jednak odda-
jąc mu sprawiedliwość, trzeba przyznać, że
K.A.S.A. ma na koncie trochę więcej przebo- mniej, niż za występy
jów niż Norbi. Być może dlatego za imprezę
zamkniętą – według informacji zdobytych kil- na żywo trafia
ka lat temu przez serwis money.pl – kasuje
prawie 30 tys. złotych. I uwaga, też wydaje na konta Dawida
nową płytę.
Podsiadło, Korteza
Maciej Miecznikowski
i Leszcze
Przedziwny przypadek. W przeciwieństwie czy Taconafide
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
do powyższej dwójki, która jedynie pozoruje
śpiewanie, Maciej Miecznikowski jest dyplo-
mowanym wokalistą operowym. Na konfek-
cję jednak nie ma papierów, uprawia ją z zami-
łowania. Co prawda nie klaskał u Rubika, ale
śpiewał partie solisty w jego, ekhm, oratoriach.
Poprowadził kilka programów telewizyjnych
z pogranicza żenady i żenady, m.in. „Tak to
leciało!”, gdzie trzecioligowe gwiazdy kom-
promitują się, odśpiewując polskie przebo-
je. Znany i niezasłużony jest jednak głównie
41
Mainstream klasy ble
dzięki działalności w dancingowym kabare-
cie Leszcze. Niezbadane są gusta mas. Prze-
starzała konwencja, nieznośna maniera –
to się nie mogło udać. A jednak zespołowi
Leszcze udało się kupić publiczność piosenką
„Kombinuj dziewczyno” (litościwie pominę
potwornie seksistowski tekst). Pięć lat temu
Miecznikowski odszedł z zespołu i próbował
kariery solowej, bez powodzenia. Wrócił do
Leszczy w kwietniu 2018 r., zastępując aktora
serialowego Kacpra Kuszewskiego, z którym
zespół grał od 2013 r. Leszcze cieszą się spo-
rym wzięciem wśród organizatorów imprez
firmowych, a zainteresowanie kosztuje. To
zespół z wyższej – choć nie najwyższej – półki
cenowej. Za ich występ trzeba zapłacić mini-
mum 20 tys. złotych (według cennika agencji
koncertowej Luxart).
Mannei
Universal
Kategoria 2: „X Factor” czy „Z Archi-
wum X”? Czyli nie mam talentu, ale
w Esce się nie domyślą
Ewelina Lisowska
Historia Eweliny Lisowskiej doskonale
obrazuje mechanizm robienia kariery przez
telewizor. Pokazujesz się w rozrywkowym
talent show i jeśli zdobędziesz sympatię
widzów, kontrakt z wytwórnią masz
w kieszeni. Dlaczego tego typu programy psują
rynek? Bo bocznymi drzwiami wprowadzają
do przemysłu muzycznego w najlepszym
wypadku sprawnych wokalistów, ale bez
pomysłu na autorski materiał. I jeden wy-
jątkowy Podsiadło czy jedna wyjątkowa
Nykiel tylko potwierdzają regułę. Lisowska
wysoko zaszła w jednej z edycji „X Factora”,
gdzie przypadła jej rola niegrzecznej emo-
rockowej dziewczynki. Gdy debiutowała
z własnymi piosenkami, była faworytką
wielkiej radiowej trójki: Radia Zet, RMF FM
i Eski. Występowała w Opolu i na TOPtrendach
w Sopocie. Jej największy przebój to jednak
piosenka o rabatach w sieci marketów
ze sprzętem RTV. Laureaci telewizyjnych
konkursów dla młodych talentów już na linii
startu mają kapitał, z którym trudno dysku-
tować – popularność buzi z telewizji. Ale to
też kapitał, który szybko wietrzeje, chyba że
regularnie wracasz tam, skąd przyszedłeś,
żeby widzowie nie zapomnieli, jak wyglą-
dasz. Lisowska chętnie występuje w progra-
mach telewizyjnych: była gościem w „Ko-
cham Cię Polsko”, tańczyła wśród innych
gwiazd desperacko reperujących kariery
i domowe budżety. Lisowską też można
zatrudnić na imprezę zamkniętą, ale to wy-
maga sporego budżetu. Według cennika Lux-
artu za taki występ trzeba zapłacić minimum
30 tys. złotych.
Rafał Brzozowski
Kto? Z „The Voice of Poland” odpadł tuż przed
finałowym odcinkiem, ale od tamtej pory
niezmiennie pozostaje w bliskich i opłacal-
nych relacjach z telewizją publiczną. Jedną
z jego piosenek wykorzystano w medycz-
nym tasiemcu „Na dobre i na złe”, a jesienią
zeszłego roku Brzozowski został prowadzą-
cym reaktywowanego teleturnieju „Koło for-
tuny”. Stacja uznała powrót programu za uda-
ny – średnio ogląda go prawie milion widzów,
co legitymizuje funkcjonowanie Brzozow-
skiego, również na rynku muzycznym. A to
wyda płytę z Janem Borysewiczem (trzy la-
ta temu, komercyjna klapa), a to sprofanu-
je klasyki polskiej piosenki (dwa lata temu,
było lepiej, ale nie załapał się na Złotą Płytę).
W tym sezonie Brzozowski wystąpi m.in.
na Dniach Łańcuta, Dniach Pakości i trasie
Lata z Radiem. To tylko kilka z potwierdzonych
koncertów, bo Brzozowski jest jak Norbi
i latem też nie siedzi w domu. Za jego występ
na imprezie zamkniętej trzeba zapłacić
przynajmniej 25 tys. złotych.
42
Kategoria 3: Lajki kontra odtwo-
rzenia, czyli jak nagrać płytę
na Instagram
Sara Boruc Mannei
Usłyszeliśmy o niej, kiedy została żoną
piłkarza. Ale Sara Boruc nie chce być tylko
popularną WAG i ofiarą rynsztokowych ko-
mentarzy na Pudelku. Żadnej branży się
nie boi. Projektowała ubrania. Prowadziła
program telewizyjny o robieniu zakupów.
Wystąpiła w reklamie odchudzającej herbaty.
Zarabia też jako twarz lakierów do paznokci.
W zeszłym roku podpisała kontrakt płytowy
z wytwórnią Universal, ale potem żaliła się
na ściankach, że wydawca nie traktuje jej
poważnie i przesuwa premierę debiutu.
W końcu datę wydania udało się niedawno
ustalić na sierpień tego roku, na płycie ukaże
się – jak zapowiada wytwórnia – „13 wyjąt-
kowych utworów utrzymanych w klimacie
dojrzałego, kobiecego r’n’b”. Przed tym nie
obroni nas nawet Artur Boruc.
Julia Wieniawa
Niektórzy biorą się z przeszłości, inni z bieżą-
cych talent show, jeszcze inni z mediów
społecznościowych. Jak Julia Wieniawa,
idolka polskich nastolatek. Choć pierwszą
popularność przyniósł jej serial „Rodzinka.
pl”, dziś jest znana głównie z Instagrama,
gdzie obserwuje ją ponad 700 tys. osób, a taki
zasięg łatwo monetyzować. Dlatego Wienia-
wa może spokojnie utrzymać się z promocji
marek kosmetycznych czy odzieżowych,
ewentualnie obecności na premierze nowego
modelu telefonu. Za pojawienie się na takim
evencie tzw. influencerzy z social mediów są
w stanie zgarnąć nawet kilkadziesiąt tysięcy
złotych, czasem więcej (Norbi teraz zmienia
cennik). Nie jest dobrą aktorką, ale grywa fil-
mach. Pojawiła się chociażby w „Kobietach
mafii”, kolejnym nieudanym filmie Patryka
Vegi i „Kobiecie sukcesu”, kolejnej nieudanej
polskiej komedii romantycznej. Nie jest do-
brą wokalistką, ale nagrywa płytę. Kontrakt
płytowy podpisał z nią Kayax, wydawca m.in.
Bownika, Barbary Wrońskiej czy Artura Rojka.
Rok temu ukazał się debiutancki singiel
Wieniawy, „Oddycham”. Tendencyjny elek-
troniczny pop, nic wartego uwagi. Mimo
to teledysk do piosenki zanotował rekor-
dowy wynik na YouTube – ponad 2,5 milio-
na wyświetleń. Ten nowy mainstream rząd-
zi się swoimi prawami.
Dla Boruc Mannei czy Wieniawy płyty nie
oznaczają wcale, że od tej pory będą żyły
z muzyki. To jedynie pretekst do tego,
żeby pojawić się w lifestyle’owych
i plotkarskich portalach, utrzymać zain-
teresowanie, nie wypaść z obiegu. Zarabiają,
dopóki ktoś kojarzy nazwisko. To nieistot-
ne, z czym. 6
 m i c h a ł k l i m ko
Wczasy
w czasie
„Zawody”, debiutancka płyta Wczasów,
to wyzwanie rzucone piewcom coachingu
i samorozwoju. Nostalgiczna podróż
w klimaty przełomu lat 80. i 90., pod którą
chowa się niepewność i lęk przed jutrem.
Jak zaradzić problemom, na które nie mamy większego wpływu?
Bo, dajmy na to, nijak nie wchodzi nam matma, chociaż fajnie było-
by zostać inżynierem. Lub mamy lekką nadwagę, ale nie znosimy
sportu i sałaty. Albo – jak wyznają Wczasy w utworze „Ryszard”
– chcielibyśmy być „jak Jacek Cygan albo Ryszard Rynkowski
w pociągu pełnym złota”, z sześcioma hitami numer jeden na kon-
cie, choć jesteśmy ledwie debiutującym na scenie niezależnej pol-
skim zespołem?
Na przekór fali instagramowych fit-blogerek, youtubowych coachów
i zalegających w koszach z przecenami poradników do samoroz-
woju, Wczasy proponują filozofię ożywczą, choć mało popularną –
nie każdy może być najlepszy, więc może czasem lepiej odpuścić?
To przesłanie można uznać za motyw przewodni debiutanckiej płyty
„Zawody” poznańskiego duetu – bo mimo przesyconej sportowym
duchem okładki i odniesień do wyścigu szczurów, te zawody to
także rozczarowania. A więc – zawody miłosne („Chciałem cię za-
prosić do parku / Ale powiedziałaś że masz kogoś innego / Że wolisz
iść z nim… / Z tym piłkarzem!”), zawody zawodowe („Nie każdy
może mieć przydatną pracę”), zawody jutra („Ciągle się boję, co
będzie z nami / Czy porwie nas technologiczny wir?”) czy zawody
codzienne („Rano trzeba będzie wstać / Będzie trzeba iść do pracy
/ Choć tak bardzo mi się nie chce”).
Skąd taka kondensacja gorzkich przemyśleń? – Zauważamy bez-
sens systemu, w którym żyjemy, nadmierną prędkość życia, a przede
wszystkim absurdalne nawoływanie do ciągłej pracy nad sobą –
wyjaśnia zespół. – Wmawianie ludziom, że każdy powinien być
lepszy niż jest, zarabiać więcej, wyglądać piękniej, żyć pełnią ży-
cia, cokolwiek to znaczy. Efektem jest ciągła bezrefleksyjna pogoń
za sukcesem, w której zapominamy o jednej rzeczy: że właściwie
po co nam to?
Zapachniało duchem starego dobrego no future? Czemu nie, w sen-
sie samoświadomości czy koncertowej energii (warto sprawdzić
ich na żywo) Wczasy w pewnym sensie są zespołem punkowym,
korzystającym jedynie z innych środków muzycznego wyrazu.
Bo choć duet powstał niejako na gruzach indierockowej grupy Szez-
long (która swego czasu zagościła nawet na scenach Openera czy
Soundrive), Wczasy nad gitary przedkładają syntezatory, samplery
i automaty perkusyjne. Odwołując się do brzmień i estetyki
przełomu lat 80. i 90., z tą unoszącą się nad całością nostalgią za ide-
alizowanym, bo z racji wieku nigdy nie przeżytym, polskim rejwem.
Warstwę muzyczną dopełniają teledyski utrzymane w stylistyce
zużytych kaset VHS, duchologicznych reklam telewizyjnych
i fontów WordArt. Wszystko to czyni
z Wczasów wręcz modelowy zespół retro,
u którego nagromadzenie eksponatów z prze-
szłości jest środkiem do stworzenia wła-
snej opowieści, a nie wyłącznie zabawą
w rekonstrukcję. Przed popadaniem w prze-
sadną nostalgię próbuje się zresztą bronić sam
sam zespół. – Nie chcemy wyjść na ludzi, którzy
idealizują stare dobre czasy, pomimo posłu-
giwania się stylistyką retro, która po prostu
nam leży – mówią. – Zakładamy, że kiedyś
wcale nie było lepiej, ale mogliśmy być zbyt
młodzi, żeby to dostrzegać. Dlatego siłą rze-
czy nasz pesymizm związany jest w dużej
mierze z teraźniejszością, a na przyszłość patrzy-
my z pewną obawą o to, w jakim kierunku
podąża ludzkość.
Jaki to kierunek? – Czarno-białe postrzeganie
świata, brak widzenia odcieni szarości i łatwe
uleganie różnego rodzaju manipulacjom, czemu
sprzyja internet – wyliczają Wczasy. – Stajemy
się bezrefleksyjnym gatunkiem, który ogląda
tylko obrazki i czyta same nagłówki, a następ-
nie wygłasza prawdy ostateczne i jest gotowy
pójść na wojnę w imię tych prawd.
Nie dziwi więc futurystyczna wizja jutra w ut-
worze „Nowy Świat”, w której ludzkość skazana
jest na „podskórne chipy, sztuczność doświad-
czeń, cyfrowe koty i cyfrowe psy”. A jedynym
niosącym nadzieję wynalazkiem okazuje się
wehikuł czasu, którym można zabrać się na
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
„wczasy w czasie”. Wrócić do podwórkowych
baz, zanim jeszcze kolegów z podstawówki nie
uwięziły w mieszkaniach pierwsze konsole
wideo.
A że z dzisiejszej perspektywy wydaje się to
równie prawdopodobne, jak marzenia Wczasów
o „sześciu hitach numer jeden” i „dworku szla-
checkim w prezencie od ZAiKSu”? Kto wie, może
przyszłość szykuje dla nas też parę pozytywnych
niespodzianek.
Jarema Drozdowicz 6
43

ja r e k s z u b ryc h t
Niedola
Czemu Wodeckiemu się udało
to, co innym nie wychodzi?
Rozważania o tym, dlaczego
niechętnie przyznajemy się
do własnego muzycznego
dziedzictwa.
Z b i g n i e w Wo d e c k i
oraz Mitch&Mitch
Michał Murawski
idola
o nowego w głównym nurcie? Majowa premiera albu-
C mu „Dobrze, że jesteś” przyćmiła inne wydawnictwa,
choć ich autorzy cieszą się dobrym zdrowiem i mogą
je aktywnie promować wywiadami oraz koncertami.
Festiwal w Opolu? Owszem, dał się zauważyć, nie tylko z dobrej
strony, ale większe wrażenie zrobiła pierwsza edycja krakow-
skiej imprezy Wodecki Twist Festiwal, której główny, galowy
koncert retransmitowała stacja TVN. Jak to możliwe, że nie-
odżałowany Zbigniew Wodecki elektryzuje publiczność i media
skuteczniej niż Alicja Majewska, Maryla Rodowicz i Krzysztof
Krawczyk razem wzięci? Czyżby chodziło przede wszystkim
o poczucie straty, o to, że potrafimy docenić kogoś dopiero,
kiedy go zabraknie?
Nie. Na szczęście nie. Zbigniew Wodecki jeszcze za życia mógł
się cieszyć nową falą popularności. Zagarnęła zarówno tę część
publiczności, która nigdy się od niego nie odwróciła, jak i tych,
co do słuchania Wodeckiego nigdy by się nie przyznali. Albo
naprawdę nie słuchali, przekonani, że „ten facet od Pszczółki
Mai” nie ma im niczego ciekawego do zaproponowania.
Żadne to odkrycie stwierdzić, że krakowskiego wokalistę, skrzyp-
ka i trębacza odczarowali Mitch & Mitch. To ciekawy przypadek,
bo sami nigdy nie mogli równać się z nim popularnością,
ale mieli to, czego Wodeckiemu – jak niemal wszystkim przed-
stawicielom jego pokolenia – ostatnio brakowało: życzliwość
kręgów opiniotwórczych. Sam pan Zbigniew pewnie nigdy nie
doczekałby się zaproszenia na OFF czy Open’era, a gdyby mu
nawet przyszło do głowy nagrać swój debiut na nowo (obsta-
wiam, że nie przyszłoby), zapewne nie znalazłby wydawcy.
44
Tymczasem Mitch & Mitch byli niczym żona
Cezara. Nieskalani. Nie można im było zarzu-
cić koniunkturalizmu, pogoni za kasą czy
łatwym poklaskiem. A skoro nie chodziło
o konfitury, to musiała być miłość – do muzyki.
Tym bardziej, że przecież nie opracowali
największych hitów Wodeckiego, nie były to
nowe wersje „Zacznij od Bacha” i „Chałup”,
ale restauracja materiału, którego nikt nie
pamiętał. Mitch & Mitch zadziałali więc ni-
czym zapalnik, choć trzeba to jasno powie-
dzieć – kluczem do powodzenia „1976: A Space
Odyssey”, zarówno w wersji koncertowej,
jak i płytowej, była jakość. Gdyby to nie była
świetna muzyka, cała ta operacja skazana
byłaby na niepowodzenie.
„Niedokończona płyta Zbigniewa Wodec-
kiego” – bo tak „Dobrze, że jesteś” reklamuje
wydawca – nie jest już tak udana, jak „1976”.
Nie mogła być. To przecież nie jest materiał,
który Wodecki pobłogosławił przed wysła-
niem do tłoczni, ale raczej hołd nabudowany
na wersjach demo. Nie da się więc zweryfi-
kować, czy producent Rafał Stępień i Katarzy-
na Wodecka-Stubbs (córka Zbigniewa, która
doprowadziła do skończenia i wydania pły-
ty) dobrze odczytali jego intencje. Trudno
też recenzować dobór wokalistów, bo to
trochę płyta z ładnymi, sentymentalnymi
piosenkami, a trochę wieczór zaduszny. War-
to natomiast zwrócić uwagę na to, że wy-
dawnictwo to już pokryło się złotem, a córka
artysty obiecuje całą serię wydawnictw
taty. Czegokolwiek by jeszcze z archiwum
Wodeckiego nie wyciągnęła (a ponoć sporo
tam rzeczy zupełnie niekomercyjnych, cho-
ciażby długie, jazzowe formy ze skrzypcami
na pierwszym planie), zapamiętamy go, jako
artystę, który może i czasem przychałturzył,
który śpiewał o tej pszczole, skoro go prosili,
ale który przede wszystkim był świadomym
i ambitnym kompozytorem oraz wykonawcą
o szerokich zainteresowaniach. To jego naj-
większe za grobem zwycięstwo, choć jak już
wspomniałem, bitwa została rozstrzygnięta
jeszcze za życia pana Zbyszka, po serii kon-
certów z Mitchami i koronującej ją płycie.
Skoro za kochanie Wodeckiego nikomu nie
zabrano legitymacji hipstera, to może już
można otwarcie interesować się innymi
gwiazdami PRL-u? Otóż nie bardzo. Symbo-
liczna przepaść pomiędzy Opolem a Jaroci-
nem, pomiędzy estradą a garażem, została
pogłębiona przez przemiany ustrojowe lat 90.
Niewielu artystów debiutujących przed 1980
rokiem (albo tuż po, ale też w mainstreamie)
potrafiło się po nich odnaleźć – ci najbardziej
aktywni i zdeterminowani zachowali stan
posiadania, kontakt z własną publicznością,
ale większość pogubiła się w nowych warun-
kach rynkowych i nowych trendach.
Warto w tym miejscu docenić wysiłki porta-
li Porcys i Screenagers, które w pocie czoła
przywracały swojego czasu dobrą pamięć
o nagraniach m.in. Andrzeja Zauchy, Anny
Jurksztowicz czy Papa Dance. Ale też trzeba
przyznać, że wzięli się akurat za rehabilitację
artystów, którzy nie mogli lub nie umieli
przyjąć tego prezentu i należycie spożytko-
wać. Zaucha – wiadomo – już żadnej nowej
płyty nie nagra, a w archiwach, choć pewnie
dla fanów znajdzie się jeszcze niejeden rary-
tas, trudno spodziewać się ciosów na miarę
„Byłaś serca biciem”. Pani Anna nie jest szcze-
gólnie aktywna i trudno oczekiwać od sza-
likowców „Dziękuję nie tańczę”, by zachwy-
cali się jej newage’ową „Pieśnią Baobabu”,
a tylko taką płytę wydała w tej dekadzie.
Z kolei oficjalnymi spadkobiercami Papa
Dance są Papa D… no właśnie. Zresztą mogło
być gorzej. Kontynuacją świetnego zespołu
Kombi są dwa złe zespoły. Jeden z nich
wykonuje geriatryczny soft rock, nie mają-
cy nic wspólnego z progresywnym charakte-
rem „Nowego rozdziału”, drugi natomiast po-
trafi lepiej odtworzyć brzmienia z przeszłości,
za to najwyraźniej nie potrafi odnaleźć się we
współczesności, czego przykładem jest mun-
dialowi koszmarek, z którym wygrał opolski
konkurs na hymn naszej reprezentacji.
Artystów starszego pokolenia może legity-
mizować przed młodą publicznością albo
współpraca z czujnym, chwytającym ducha
czasu producentem, albo artystą, który aktu-
alnie jest na topie. Maryla Rodowicz nie-
ustannie próbuje. Produkcji jej albumów
doglądał tandem Bogdan Kondracki / Paweł
Jóźwicki, a także Andrzej Smolik i Marcin
Bors, nagrała również numer z Donatanem.
Na scenie – chociażby na ostatniej trasie
– towarzyszyły jej m.in. Kayah, Katarzyna
Nosowska i Ewa Farna. Niby wszystko się
zgadza, niektóre z tych rzeczy śmiało można
zaliczyć do najlepszych w bogatym dorobku
Maryli (polecam znakomity album „Buty 2”,
nagrany z Borsem!), ale jej problem polega na
tym, że chce mieć wszystko. Tymczasem pu-
bliczność, która tak pokochała Wodeckiego
z Mitchami, widząc Marylę w duecie z Zen-
kiem Martyniukiem, albo ciągnącą za sobą
Dodę, raczej ucieknie w popłochu, niż spraw-
dzi, co tam na nowej płycie. Tym bardziej,
że Rodowicz na sylwestra albo w Opolu
zaśpiewa znowu „Małgośkę” i „Niech ży-
je bal”, a nie nowe piosenki, wychodząc
z założenia, że nie ma wyjścia. I dopóki tak
myśli, rzeczywiście nie ma…
Jeszcze gorzej rozegrał to Krzysztof Krawczyk.
W 2001 roku dostał drugie życie za sprawą
albumu... „Daj mi drugie życie”, nagranego
z Goranem Bregovićem, a później były dwie
płyty, na których panem Krzysztofem zaję-
li się najlepsi. Płyty produkowali mu Smolik
i Bonarowski, komponowali dla niego tacy fachowcy jak Prze-
mek Myszor, Robert Gawliński i Paweł Krawczyk, a teksty
pisali m.in. Maciej Maleńczuk, Muniek Staszczyk i Kasia
Nosowska. Edyta Bartosiewicz zgodziła się przerwać mil-
czenie, by zaśpiewać z panem Krzysztofem w duecie…
Ale takie produkcje kosztują, więc może rozsądniej będzie
zaoszczędzić, pracując z kimś tańszym, a co się  da robiąc
samemu, prawda? Przecież na jedno wyjdzie... Otóż nie do końca.
Do czego doprowadziła taka strategia można sprawdzić słucha-
jąc na przykład albumu „…Bo marzę i śnię” i – dla porównania
– mundialowej propozycji pana Krawczyka, czyli płyty
„Biało-Czerwoni! Przeboje kibica”. Ale ostrzegam – robicie to
na własną odpowiedzialność.
Jak w tym wszystkim odnajdzie się Lady Pank, który sam so-
bie upiekł tort urodzinowy w ramach 35-lecia debiutanckiej
płyty? Na dwoje babka wróżyła. Z jednej strony, grzebanie lu-
dziom w głowach to ryzykowne przedsięwzięcie, a na coś takiego
porwali się nagrywając od nowa jeden z najważniejszych pol-
skich albumów lat 80. Z drugiej strony, wiernych fanów tym
raczej nie zniechęcą, a dzięki zamieszaniu, które generuje pre-
miera płyty, zawsze mogą się ocknąć ci, co kiedyś lubili, ale
zapomnieli, albo pojawić się zupełnie nowi, którzy przyjdą
za nowymi wykonawcami poszczególnych utworów. Na coś
takiego chyba zresztą Lady Pank liczy.
– Przypomnienie naszej pierwszej płyty, którą debiutowaliśmy
35 lat temu, z ludźmi, którzy na niej występują, a są o wiele
młodsi od nas i trafiają do dużo młodszych słuchaczy, może
sprawić, że wielu młodych sięgnie po tę płytę i będzie miało
obraz tego, co Lady Pank sobą reprezentuje – mówi Jan Bo-
rysewicz. Plan może jednak spalić na panewce, bo zaproszeni
wokaliści wcale tacy młodzi nie są… Kasia Kowalska obcho-
dziła właśnie 45. urodziny, Artur Rojek jest rok starszy. Maciej
Maleńczuk? Raptem sześć lat młodszy od Borysewicza, a Grze-
gorz Markowski… Jeden Krzysztof Zalewski (też już dobrze po
trzydziestce) małolatów nie skusi.
Już bardziej wierzę w potrzebę i możliwość przywrócenia do
masowej świadomości nagrań artystów, którzy kiedyś by-
li szalenie popularni, ale odeszli w zapomnienie, a poruszają
się w estetyce, która dzisiaj sprawdziłaby się znakomicie. Ma-
ciej Kaczmarski kilka stron dalej słusznie upomina się o na-
leżne Jackowi Skubikowskiemu miejsce w naszych głowach
i płytotekach, ja z kolei sądzę, że nadejdzie jeszcze czas 2 plus
1, szczególnie tego późnego, mrocznego, nowofalowego. Znowu
Lady Pank
będzie krążył superszczur. 6
Mateusz Stankiewicz
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
45
 anna nicz

M y. . .
i R’N’B
Młodzi, zdolni polscy artyści coraz
częściej biorą się za rhythmandblue-
sowe dźwięki. Słuchanie r’n’b i granie
go wróciło do łask, można nawet
rzec, że stało się modne. To nowy
ruch na polskiej scenie muzycznej
czy tylko przypadkowe spotkanie
kilku tworzących podobną muzykę
ludzi?

Rosalie
P a w e ł Z a n i o /A l k o p o l i g a m i a

46
 G
dy zapytasz o polską muzykę
w stylistyce r’n’b, ludzie odpowie-
dzą: Sistars. A potem długo, dłu-
go nic. Niektórzy wspomną jeszcze
o Natalii Kukulskiej, która próbowała, ale
prób tych zaprzestała. Bo chyba z tym r’n’b to
do naszego mainstreamu niezbyt prosta dro-
ga i niewielu rodzimych wykonawców mie-
rzy się z tym gatunkiem. Wygląda jednak na
to, że nareszcie może się coś ruszyć – od ja-
kiegoś czasu takich rytmów i brzmień sły-
chać na polskim rynku muzycznym coraz
więcej.
Przykłady? Bardzo proszę. Trio Kroki,
w składzie Szatt, Jaq Merner i Paweł
Stachowiak, które w 2016 roku dało świa-
tu epkę „Stairs”. Na niej zaledwie kilka kom-
pozycji, za to każda z nich urocza i bujająca.
Ich koleżanka po fachu, Agi Brine, na koncie
ma również mini-album, a w międzyczasie
wspiera wokalnie innych artystów. Ma rękę
do dobrych produkcji r’n’b, które współgrają
z jej głębokim wokalem. Kolejny artysta nosi
ksywę Smolasty. Naprawdę nazywa się Nor-
bert Smoliński, w tym roku nominowany był
do Fryderyka w kategorii Fonograficzny De-
biut Roku. Zainteresowanie rapem i funkiem
przeszło u niego w prosty sposób w umiło-
wanie do dźwięków r’n’b. Zresztą, polecam
oddać głos jego epce „Jestem, byłem, będę”.
Do Fryderyka nominowany był także Buslav,
wokalista, multiinstrumentalista, twórca tek-
stów. Jego muzyczna droga w ostatnim czasie
mocno zahacza o rejony soulu i r’n’b. Podob-
nie jak twórczość producenta ukrywającego
się pod pseudonimem Duit. Piotr Krygier
zaimponował dojrzałością, gdy w 2016 wy-
dał płytę „Now I’m Here”, do udziału w której
zaprosił wielobarwną grupę wokalistek
i wokalistów. Wśród nich Rosalie.
– Od kiedy wydałam album „Flashback”, naj-
częściej słyszę pytanie: czy r’n’b może sze-
rzej zaistnieć na polskiej scenie muzycznej
– przyznaje Rosalie Hoffman. Jedna z naj-
zdolniejszych polskich młodych artystek
wyróżnia się między innymi dzięki wyraź-
nym nawiązaniom do r’n’b. – Wiele osób mó-
wi, że po szale, który nastąpił po siostrach
Przybysz, nagrywających jako Sistars, na-
stała bardzo długa przerwa w polskim r’n’b.
Rzeczywiście niewiele się w tej kwestii
wydarzyło, ale od czego to tak naprawdę
zależy?
No właśnie, od czego? Czyżby chodziło o brak
przychylności mediów lub zainteresowa-
nia ze strony publiczności? Bo producentów,
którzy potrafią wykreować dobre r’n’b nam
nie brakuje. Wystarczy chociażby spojrzeć
na listę współpracowników Rosalie., który
pracowali przy albumie „Flashback” – wid-
nieją na niej m.in. Chloe Martini, Jordah czy
Hatti Vatti.
– Alternatywa, a w tym rock, elektronika oraz
hip-hop, nieco przesyciła rynek, stąd wyczu-
walne jest ssanie na coś innego, świeższego
i tu się pojawia luka chociażby dla nieco
zakurzonych brzmień soul i r’n’b – twierdzi
Bartek Królik. Absolwent Szkoły Muzycznej
II stopnia w Olsztynie, który w 2001 roku,
razem z siostrami Natalią i Pauliną Przybysz
oraz Markiem Piotrowskim, założył zespół
Sistars. Po wydaniu dwóch płyt długograją-
cych z kilkoma świetnymi singlami, w 2006
roku grupa zawiesiła działalność. A zapowia-
dało się, że zrobią nielichą rewolucję na
rodzimym rynku.
– Moda wraca i żałuję, że oddałam swoje
czapki z Kangoola z czasów Sistars, kiedy
to chciałam być małą Missy Elliot. To jest
nieuchronne i wspaniałe zarazem. Puszcza-
jąc swoim dzieciom muzykę, na której
zaczynałam śpiewać i tańczyć, odbywam tę
podróż już od kilku lat i dochodzę tylko do
wniosku, że nie wolno już świata kroić na
gatunki. Wszystko od dekad bulgocze w jed-
nym garnku i tworzy unikatową jakość – do
takiego wniosku dochodzi Paulina Przybysz.
Jej najnowsza płyta solowa, czyli nominowa-
na do Nagrody GaMa „Chodź tu”, również za-
hacza o soul czy r’n’b. Moda modą, ale takie
dźwięki brzmiały w jej sercu od dawien
dawna. Chociaż po drodze podejmowała się
różnych innych brzmień, na przykład stając
na czele rockowej grupy Rita Pax.
– Nigdy nie czułam się znużona muzyką
Aaliyah czy „This Is How We Do It” Montella
Jordana, ale sama też przeturlałam się przez
mocne zmiany gatunkowe przy swoich pro-
jektach. Myślę, że Rita Pax była odpowiedzią
na te niepewne dla r’n’b lata. Jak się okazuje,
nie był to tylko taki rebound, bo pracujemy
dalej i te lata otworzyły przede mną nowe
wszechświaty brzmień i połączeń.
47
Oby nie chodziło tylko o modę. Wszak każde
urozmaicenie rynku muzycznego to korzyść
dla słuchaczy. Ale rodzimą scenę trzeba do-
datkowo urozmaicać? Przecież jest wielo-
gatunkowo, barwnie, piosenek do wyboru,
do koloru.
– Sukcesu Sistars nie uda się powielić,
ponieważ na niego składał się szereg
czynników i okoliczności, o które trudno
w dzisiejszych czasach. Wtedy internet racz-
kował. Sistars wypłynęło medialnie dzięki
szerokiej eksplozji hip-hopu w jej szczy-
towym momencie. Z kolei motyw siły sióstr
był łakomym kąskiem dla czasopism kobie-
cych. Występ na przesłuchaniach do Euro-
wizji (kiedy występowały tam zespoły o solid-
nych statusach) był medialną sprężyną. Nie
było przesytu. Łatwiej było zaskoczyć niż
teraz. Każdy sukces trwał dłużej, bo nie było
overkonsumpcji – Królik nie ma wątpliwości.
Według niego to, co obserwujemy obecnie
na rynku, to tylko przypadkowe pojawienie
się w jednym czasie kilku artystów robią-
cych r’n’b. W skali całego rynku to raczej nie-
wiele zmieni. W Polsce to nadal zbyt niszowa
muzyka, by wkroczyć z nią do mainstreamu,
mocno zresztą obstawionego.
– Odnoszę wrażenie, że przez ostatnie lata
r’n’b było przez moment dość obciachowe
i puszczane może na dedykowanych im-
prezach sentymentalnych, trochę dla żartu.
Co jest całkiem naturalne, w kontekście tego,
że moda i trendy zataczają koła – przyznaje
Paulina Przybysz.
– Widzę coraz więcej ludzi, którzy słuchają
r’n’b z ogromnym zamiłowaniem. Nie mówię
tu tylko o wracaniu do klasyków, takich jak
np. Destiny’s Child czy Aaliyah. Mam na myśli
to, że Solange, Kelela, JMSN czy Sevdaliza
obecnie przyciągają tłumy w Polsce i nie
widzę, żeby ktokolwiek miał dość – twierdzi
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
z kolei Rosalie., która za sprawą „Flashback”
została przez media namaszczona na lider-
kę nowej fali polskiego r’n’b. Nie bez powo-
du. Jej album urzeka świetnymi produkcjami
i klimatem lat 90. I właśnie może to przy-
ciąga ludzi do r’n’b, ta nutka nostalgii, sko-
jarzenie ze szkolnymi dyskotekami. Które
można wspominać bez ironii.
Niniejszym zatem ogłaszamy – r’n’b
obciachowe już nie jest.
6

Borys Dejnarowicz
„Artysta musi mieć w sobie
intersubiektywnie rozumianą
fajność w masowym odbiorze”
– mówi Borys Dejnarowicz,
który z The Car Is On Fire
nagrał dwie wydane przez
majorsa – EMI Music Poland
– płyty i sięgał po Fryderyka.
Zarządzając przez lata por-
talem Porcys i magazynem
„Pulp” miał wpływ na
kreowanie popularności innych
artystów. Z nami rozmawia
o mechanizmach rządzących
światem mainstreamu i pol-
skich mediów muzycznych
oraz zdradza plany wy-
dawnicze Newest Zealand.
piotr strzemieczny
zy ciężko jest w Polsce wypromo-
C wać zespół? Spójrzmy przez pryz-
mat Porcysa, rozgłośni radiowej
czy ogólnopolskiego dziennika
z dodatkiem i stronami kulturalnymi.
W przypadku Porcys wystarczą chyba dwa
entuzjastyczne teksty napisane z prawdzi-
wą zajawką. Tak było na przykład z artyst-
ką Małgola, No – czyli Małgolą Gulczyńską.
Kiedyś podesłała mi swoją płytę „A/B” – spo-
dobała mi się okładka i nazwa projektu. To
zaintrygowało, włączyłem i... wow, totalny
porcyscore! Alternatywny sophisti-pop, który
ten serwis od lat propsuje, a ja zresztą sam
taką muzykę grałem i gram, i byłem jakimś
tam współanimatorem mini-sceny w tym
duchu – czyli na przykład okolice Arman-
do Suzette.
Draw Records, które współprowadzisz.
Dokładnie, ten klimat. Więc pomyślałem, że
muszę się podzielić tym odkryciem z oso-
bami z redakcji. Niby ta płyta brzmiała jak
48
demówka, ale kompozycyjnie dziewczyna
odleciała w klimaty Laury Nyro i Charlotte
Hatherley. Totalnie trafiła w porcysowe gus-
ta, więc tu ktoś napisał, tam ktoś wspomniał,
następnie była recenzja i płyta wylądowała
w podsumowaniu najlepszych albumów ro-
ku. Teraz jak Małgola gra, to być może część
ludzi przychodzi, bo ją kojarzą na przykład
z takiego hajpowania na Porcys. Taki po-
ziom rozpoznawalności można uzyskać
w kilka dni, trzeba mieć tylko grupę ludzi,
która chce się dzielić swoimi zajawkami
z innymi. Natomiast wypromować na po-
ziom mainstreamowy jest raczej trudno. Wy-
maga to ogromnego nakładu pracy, czasu
i kosztów... No i artysta musi mieć ten ma-
giczny czynnik x, a nie każdy go ma.
Czym on jest?
To jest coś, co określiłbym jako intersu-
biektywnie rozumiana fajność w masowym
odbiorze. Tego nie da się zdefiniować, bo to
się ciągle zmienia – za sprawą nastrojów
 Kocham muzykę
samą w sobie
społecznych, pokoleniowych trendów.
Ludzie, którzy dzisiaj słuchają polskiego rapu
są zupełnie inni niż ci, którzy rapu słuchali
20 lat temu. I to nie oznacza, że nowe rzeczy
są gorsze. Powiem więcej – czasem te starsze
nagrania wydają się na tle nowych naiwne,
śmieszne. W każdym razie patrzysz na artystę,
który jeszcze nie jest wypromowany i myślisz
sobie, że nawet jeśli to nie jest twoja muzy-
ka, nie słuchasz jej prywatnie, to bije od niej
czy od niego to coś, co się spodoba ludziom.
To może być urok osobisty, rodzaj przycią-
gania, fotogeniczność, swoboda czy chary-
zma. Niekoniecznie stereotypowa pewność
siebie na scenie à la Doda, ale nawet przygar-
biony, przestraszony chłopczyk, od którego
ludzie z jakiegoś powodu nie potrafią oder-
wać wzroku.
Prowadziłeś przez pewien czas magazyn
„Pulp”. Czy udało wam się wypromować
jakichś artystów?
Myślę, że przyczyniliśmy się do dalszego
wypromowania paru artystów, którzy byli
w środowisku indie już znani, mam tu
na myśli na przykład Muchy. O ile przed
„Pulpem” ten hajp na Muchy już zaczynał
bulgotać pod przykrywką, to my w koope-
racji z Trójką pomogliśmy im wybuchnąć.
Oczywiście Trójka dała zasięg, ale my pewną
oddolną wiarygodność. Na okładce premie-
rowego numeru magazynu był Michał
Wiraszko w wojskowym stroju Johna Len-
nona, były wywiady, zachwyty w recenzji,
pełen pakiet ochów i achów. To mogło jakoś
pomóc temu zespołowi przy promocji debiu-
tanckiego „Terroromansu”. Ale też nie wy-
daje mi się, żebyśmy jako „Pulp” sami z sie-
bie wykreowali jakichś artystów. Zresztą nie
wiem, czy rolą takiej gazety jest promowa-
nie wykonawców, czy informowanie o już
Mariusz Migalski
zaistniałych zjawiskach i obserwacja rze-
czywistości.
Zahaczmy o inny tytuł, z którym zdarza ci
się współpracować. Czy Dwutygodnik jest
mainstreamowy?
Ponad 50 tysięcy obserwujących na Facebooku
sprawia, że to medium, które jest w stanie
jakieś zjawisko nagłośnić. Oczywiście, trzeba
to odpowiednio ugryźć, bo dzisiaj postępuje
proces skracania czasu na wszystko. Mamy
kilka minut, by zainteresować się cieka-
wym zagadnieniem. Jeśli Dwutygodnik po-
trafi wypełnić tę lukę, to przy kilkudziesięciu
tysiącach followerów są w stanie opowie-
dzieć o czymś szerszej grupie ludzi. Natomiast
wydaje mi się, że Dwutygodnik z zasady
nie chce być mainstreamowy i to nie wyni-
ka z zasięgów, tylko z pozycji i postawy,
którą przyjęli. Autorzy niby piszą całkiem
przystępnym językiem, ale jednak patrzą
z taką delikatną nutką wyższości intelektualnej
– i w sumie nie mam nic przeciwko temu.
To wynika z przygotowania merytorycznego
i dużej, rzekłbym multidyscyplinarnej
świadomości kulturalnej.
Spytam cię jeszcze o T-Mobile Music,
z którym owocnie współpracowałeś.
Niestety już nie istnieje, a lubiłem T-Mobile
Music, bo to był typ portalu, jakiego w tym
kraju obecnie brakuje. Powstało sporo cieka-
wych tekstów, ja regularnie czytałem ten ser-
wis. Jasne, nie wszystko mi się podobało,
ale przynajmniej było się do czego odnieść,
było się o co pokłócić. To jest obecnie główny
problem w polskim dziennikarstwie muzycz-
nym, swoisty znak czasu. Teksty powinny być
punktem wyjścia do polemik merytorycz-
nych poszerzających dyskurs. Gdy wychodzi
jakaś płyta, w polskim internecie powinno
znaleźć się 20 ciekawych recenzji. A nie trzy.
Przecież są jeszcze fanpage’e na Facebooku.
Tak, ale kiedyś istniało takie powiedzenie,
że „papier zniesie wszystko”. A dziś to Face-
book zniesie wszystko – tam nie ma żadnej
kontroli jakości, ci ludzie robią sobie autote-
rapię i często niewiele więcej z tego wynika.
Mam wrażenie, że te fanpage’e, które ucho-
dzą za muzyczne i cieszą się największą
klikalnością i zaangażowaniem, zajmują się
samą muzyką w naprawdę małym stopniu.
Pisanie o muzyce to wielka sztuka. Nie
wystarczy, że w zabawny sposób opiszesz
49
historyjkę, co cię dzisiaj spotkało, a na koniec
wrzucisz link do mało znanego nagrania, bo
niby znasz się na muzyce. To nie takie proste.
Chodzi o to, by ta historyjka wiązała się
z utworem, żeby razem się przenikały. To etos
wczesnego Pitchforka – recenzje w formie
wywiadów, anegdot, historyjek. Na pierwszy
rzut te teksty w ogóle nie dotyczyły muzyki,
ale one właśnie tworzyły klimat odbijający
jak w zwierciadle to, co działo w muzyce.
Dzisiaj, mam wrażenie, jest głównie śmiesz-
kowanie, błaznowanie, zakatowana na śmierć
i ledwo zipiąca ironia... Spoko, nie dyskutuję
z pewnymi zmianami w popkulturze i wiem,
że ludzie tego potrzebują. Łatwy dostęp do in-
formacji sprawił, że nic nie jest na serio. Tylko
to śmieszkowanie, ironię i błaznowanie moż-
na uskuteczniać albo w sposób porywający,
jak w swojej muzyce robi to przykładowo
James Ferraro, albo w sposób denny i nudny.
Poza tym aktualnie muzyka praktycznie
nie budzi w tych blogerach refleksji czysto
estetycznych. T-Mobile Music było takim
miejscem – często się z ich zdaniem nie
zgadzałem, ale mogłem o tym dyskutować.
Powinno być takich portali pięć, może
dziesięć, to mielibyśmy kwitnący dyskurs,
który rodziłby ciekawe polemiki i beefy, ale
pogłębiłby świadomość, dialog, przekracza-
nie granic w niepotrzebnie ogrodzonych
gettach. Wszyscy mówią, że już nie ma
sztucznych formatów i ograniczeń, że wszyst-
ko w muzyce niezależnej się ze sobą zlewa.
Nieprawda, pod wieloma względami ci
odbiorcy nadal mają klapki na oczach.
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
A może nie portale i gazety, tylko
radio i muzyczna telewizja sprawiają,
że o wykonawcach robi się głośno?
Kiedyś na pewno, gdy nie było sieci, wszyscy
zabijali się o to, by znaleźć się w radiu i tele-
wizji. Teraz jest niby inaczej, bo nastąpiła
piła dywersyfikacja kanałów, dzięki którym
możesz zaistnieć i to bez wsparcia wielkich
pieniędzy. Wszystko jest jednak kwestią skali
i targetu. Jeśli grasz muzykę, która jest odro-
binę bardziej zadziorna na poziomie ekspresji
i soundu, niż anteny takich stacji jak RMF, Eska czy Zet, ale mieści
się ona w pewnym dopuszczalnym psychicznie i emocjonalnie
kanonie i zakresie, na jaki mogą sobie pozwolić w odbiorze
rzeczywistości słuchacze Trójki, to automatycznie tam idziesz.
Jak zagościsz na dłużej, ludzie zaczynają cię rozpoznawać.
Potem wydajesz fizyczną płytę, którą można kupić w Empiku.
Potencjalni nabywcy przechadzają się między półkami i skoro
kojarzą z radia to kupią.
Rynek napędzają radiowcy, którzy mają swoje misje i nieraz
ściśle określone wytyczne. Z dziennikarzami internetowymi
czy z magazynów muzycznych jest chyba nieco inaczej?
Odpowiem od końca. Czy nie zastanawiało cię nigdy, że istnieją
pewne samograje na linii wydawca-portal i czytelnik-odbiorca?
Wystarczy je wstawić i one się będą fantastycznie klikać. Są
serwisy i fanpage’e, które wybiły się dzięki biznesowej strate-
gii mówienia tego, co czytelnicy bardzo chcieliby usłyszeć, jak
u Barei. Z całym szacunkiem, ale z czysto redaktorskiego, kry-
tycznego, stylistycznego, literackiego i merytorycznego punk-
tu widzenia są to nieraz rzeczy straszliwie przeciętne. Nie ma
tam niczego odkrywczego, nie ma dobrego pióra, nie widzę też
wiedzy przepracowanej przez lata. Ale jest zbudowane zaufanie
czytelników, jest dużo wejść, poczucie fajności – i to wystarcza.
I teraz wracam do głównego pytania. Otóż kluczowy podział
jest taki: robisz coś zarobkowo, czy pasjonacko? Jeśli zarob-
kowo, to jesteś uwiązany wspomnianymi przeze mnie para-
metrami. Jeśli piszesz do dużej gazety i robisz to, by zapłacić
rachunki i zrobić dziecku obiad, to nie możesz się na te para-
metry wypiąć. W gazecie drukowanej musisz liczyć się z łaską
czytelnika, musisz akceptować reguły tej gry, czyli godzić się
na wymogi reklamodawców i wydawców. To nie jest autorska
twórczość, jesteś zaledwie content providerem. No, chyba że
jesteś Wojciechem Mannem czy Kubą Wojewódzkim – masz
ugruntowane zaufanie społeczne i wydawcy za wszelką cenę
zależy na twoim nazwisku. Ja się kilka razy zetknąłem z by-
ciem takim dostawcą contentu, ale na szczęście w niewielu
sytuacjach musiałem nagiąć się jako autor do pewnych ram.
Przez całą swoją dziennikarską drogę byłem rozpieszczany
i raczej pozwalano mi na to, co chciałem. Wracając do tematu,
wszyscy ci, którzy piszą za pieniądze, chcąc nie chcąc są ogra-
niczeni pewnymi zasadami. A dla mnie jako czytelnika naj-
lepsze, najfajniejsze i zmieniające coś we mnie były teksty
z wczesnego Pitchforka, Stylus Magazine, różne blogi, w tym
Simona Reynoldsa, który swoje krótkie notki nazywa „nie-
dopieczonymi myślami”, jakby z kimś gadał mejlowo lub na
messengerze. To poczucie wolności Reynoldsa na blogu jest
fajne. To gość piszący od lat 80., który przeszedł prawdziwą
mękę w swojej pracy. Jak jego teksty było skracane, mielone,
zmieniane. Potem na blogu wrzucał pierwotne wersje swoich
artykułów. Często diametralnie różniły się od tego, co osta-
tecznie pojawiało się w druku.
Jako muzyk miałeś swoje porachunki z mainstreamem?
Jako słuchacz cenię dużo muzyki popowej, mainstreamowej,
a w indie środowisku, z którego wyrastam, byłem niegdyś am-
basadorem popu czy tzw. poptymizmu. Dziś to naturalne, wszy-
scy kochają Beyonce, Rihannę i Taylor Swift, ale gdy zaczynałem
pisać recenzje, jeszcze jako nastolatek, skandalem towarzy-
skim było przyznanie się, że na zmianę słucha się ...And You Will
Know Us By the Trail of Dead i Justina Timberlake’a. Natomiast
jako muzyk wielokrotnie zastanawiałem się nad tym, po co
właściwie ci ludzie robią muzykę. Fascynuje mnie, że artystom
cholernie zależy, by być nie tyle dostrzeżonym, co docenionym.
To przedziwne zjawisko. Na profilach artystów w social mediach
widzę wielki głód atencji, feedbacku i zwłaszcza komplementów.
50
Te emocjonalne posty z prośbami o głosy
i lajki, komentarze z podziękowaniami
i wzruszeniem. „Kochani, nawet nie wie-
cie, ile to dla nas znaczy.” Serio? Chris Ott
w jednym z odcinków wideoserii Shallow Re-
wards, o niewygodnym aspekcie zależności -
między sceną muzyczną a jej promocją
i dziennikarstwem, pewnego razu, cytując
na tytuł płyty Built to Spill, poradził młodym
indie bandom: „Nobody needs to know. You
need to know. Keep it to yourself. Keep it
like a secret”. Tymczasem artyści wdzięczą
się, robią szpagaty, stają na czubku nosa,
by szerzej zaistnieć. Mnie to nigdy nie po-
ciągało, bo jak śpiewała Lisa Germano, „My
interests don’t take me there”. Może nie po-
trzebowałem tego, bo od dziecka byłem do-
ceniany – jestem jedynakiem, przeskoczyłem
klasę, byłem zdolniejszy od rówieśników
i tak dalej. Więc nie łaknąłem komplementów
za wszelką cenę, bo znałem swoją wartość,
a już szczególnie w kwestiach muzycznych.
The Car Is On Fire miało kontrakt z majorsem,
co wynikało tylko z tego, że EMI wyczuło mo-
ment rynkowy. Była wtedy moda na New
Rock Revolution, od której się odżegnywali-
śmy, co nie zmienia faktu, że tak nas gene-
ralnie klasyfikowano – padały porównania do
Franz Ferdinand, Strokes, White Stripes, Li-
bertines. A bzdura, bo słuchaliśmy komplet-
nie innych zespołów, tylko że mało kto je znał
– Dismemberment Plan, Les Savy Fav, Mo-
dest Mouse czy Wrens. Dzięki wsparciu ma-
jorsa powstała jedna z bardziej wypasionych
produkcji w polskiej alternatywnej muzyce
piosenkowej, czyli „Lake & Flames”. Potem
odszedłem z zespołu, zająłem się własnymi
niszowymi projektami, a chłopcy z TCIOF
nagrali płytę jeszcze bardziej niekomercyjną.
Nagle wszystko „rozeszło się jak mrówki”,
naszły nowe mody, a publika przewędrowała
na koncerty electropopowe czy freejazzowe.
I wtedy wszyscy ponownie staliśmy się tym,
kim duchowo byliśmy zawsze: muzykami
alternatywnymi.
Niedawno sobie uświadomiłem, że muzykę
zacząłem robić z zupełnie innych powodów,
niż potrzeba bycia docenianym czy wyraże-
nia siebie. Po prostu kocham muzykę samą
w sobie i potrzebuję kreować przestrzeń
do polemiki estetycznej na jej temat za po-
mocą nutek i dźwięków. Ostatnio skumałem,
że w moim przypadku w sumie niczym
nie różni się ten najgłębszy sens pisania
o muzyce i nagrywania kawałków. Weź takie
„Weird Years” CNC. Mogę popełnić artykuł
o tym, że wyobrażam sobie muzykę, która
łączy elementy ładnego shoegaze’u z nowo-
czesnymi patentami elektroniczno-hipho-
powymi typu późny Kanye West. Ale za-
miast tańczyć o architekturze i opowiadać
o nagraniach, których nie ma, wolałem to
po prostu z Piotrem Maciejewskim zrobić.
 Borys Dejnarowicz

Na profilach artystów w social mediach widzę wielki

głód atencji, feedbacku i zwłaszcza komplementów.

Te emocjonalne posty z prośbami o głosy i lajki,

komentarze z podziękowaniami i wzruszeniem.

„Kochani, nawet nie wiecie, ile to dla nas znaczy.”

Serio?

Wydaje mi się, że dziś zupełnie nie o to
chodzi większości artystów, którzy pchają
przed siebie swoje muzyczne projekty.
Jasne, rozumiem – mamy nadprodukcję
wszystkiego i trzeba się agresywnie rozpy-
chać wśród tłumnej konkurencji. Gdy
zaczynaliśmy z TCIOF, granie w zespole było
wyjątkową sprawą – na imprezach dziew-
czyny sikały po nogach z wrażenia, jak się
o tym dowiedziały. Dziś to na nikim już nie
robi wrażenia. Większość moich znajomych
ma swoje projekty muzyczne, prawie wszy-
Kończymy. Płyta „Harmony Attack” New- Newest Zealand
archiwum zespołu
est Zealand ukaże się, jak zapowiadałeś,
w tym roku?
Nie, niestety nie. Ale nie ma to aż takiego
znaczenia, bo z nikim nie rywalizujemy, nig-
dzie się nie śpieszymy. Tak naprawdę to ma-
teriał, który istnieje od siedmiu-ośmiu lat,
tylko funkcjonował w formie demówek
granych na żywo. Cały patent na album po-
lega na tym, że zespół jako aktywny, kon-
certujący organizm nie istnieje. Jestem ja,
jest producent Remek Zawadzki plus parę
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

scy coś wydali. Ale dla mnie kryterium ilo-
ściowe czy sprzedażowe o niczym nie świad-
czy. Moją ulubioną piosenką roku może być
zarówno utwór, który ma 300 milionów wyświ-
etleń, jak i taki, co ma czasami po prostu....
300 wyświetleń. Słownie: trzysta. Jedynym
kryterium, który sprawia, że coś mi się po-
doba, jest muzyka jako taka, a mainstream
to świat biznesu, w którym harujesz głównie
na masową popularność, którą potem chcesz
zmonetyzować.
innych osób – i chcemy udokumentować
w formie nagrań studyjnych pewien etap ży-
cia zespołu, który ciągnie się od 2011 roku.
Stopniowo, powoli, w oderwaniu od innych
zobowiązań, pracujemy nad tymi kawałkami.
Na razie przez tych kilka lat pokazaliśmy
cztery single – „Don’t Look at Venus”, „Mutual
Love”, „She Wears White” i teraz najnowszy,
„Rollercoaster 2 Heaven”. Fajnie, gdyby udało
się ukończyć całość w 2019 roku.
6

51
 maciej kaczmarski
Jacek
Skubi-
kowski
Zasłynął głównie jako autor
tekstów – to spod jego pióra
wyszły „Śmierć dyskotece”
i „Taniec pingwina na szkle”
Lombardu oraz „Zawsze tam,
gdzie ty” i „Tacy sami” Lady N ajciekawsze jest jednak to, czego się
o nim nie pamięta – że jako jeden z
Pank. Prawie dekadę przed
pierwszych w Polsce łączył muzykę rockową
„P.O.L.O.V.I.R.U.S.-em” Kur
z elektroniką, korzystając z dobrodziejstw
parodiował disco polo. syntezatorów analogowych, w tym Rolan-
Emisja jego dwuznacznej da TB-303. Jego solowy debiut „Jedyny ho-
tel w mieście” został właśnie przypomnia-
piosenki „Lizak” w „Teleranku”
ny przez wytwórnię GAD Records.
wywołała kontrowersje.
Jacek Skubikowski – kompozytor, tekściarz,
wokalista, gitarzysta, bandżysta, autor mu-
zyki filmowej i telewizyjnej, konferansjer, doktor prawa, dy-
plomowany inżynier dźwięku. Zmarł w czerwcu 2007 roku,
ostatni album wydał ponad 10 lat wcześniej. Pozostaje postacią
niedocenianą i nieco zapomnianą. Zupełnie niesłusznie. „To
był człowiek renesansu” – stwierdził po jego śmierci basista
Krzysztof Ścierański. Trzy pierwsze płyty Skubikowskiego
– anglojęzyczna „Jacek Skubikowski” (1983), „Jedyny hotel
w mieście” (1984) i „Wyspa dzikich” (1985) – dowodzą, że był
także wyjątkowym artystą. Łukasz Hernik, w tekście książeczki
dołączonej do reedycji „Jedynego hotelu...” skonstatował, że
„firmowane przez Skubikowskiego połączenie akustycznego
brzmienia sześciostrunowej gitary i analogowych pulsacji było
jego wizytówką i fenomenem w skali Europy – jeśli nie całe-
go świata”.
Skubikowski był muzycznym samoukiem. Na początku
współpracował z takimi grupami, jak Rattlesnake Jug Band,
Come Back, Hot Lips, Royal Rag Jazz Band, Gold Washboard,
Country Family i – uwaga! – Undzia Kizia Mizia Fruzia Boom
A.Jagielak/SE/EAST Poloncia Luz Bend Namber Tu, czyli Strasznie Czerstwy Chórek
52
Kowbojskich Dwururek, czyli Grupa im.
F. Dzierżyńskiego. Zachęcony sukcesami
Lombardu i Wolnej Grupy Bukowiny, dla
których pisał muzykę i teksty, na początku lat
80. rozpoczął działalność solową. „Najgorsze
jest to, że w tej chwili naprawdę nie wiem,
co gram” – mówił. „[Kiedy] grałem bluesa,
było jasne, że jest to blues, muzyka uciśnio-
nych Murzynów. Potem grałem jazz trady-
cyjny i było […] wesoło. Następnie znowu
bluesa, ale chyba lepiej. Potem sam zacząłem
sobie pisać i w dodatku jeszcze śpiewać. Aż
wreszcie któregoś dnia zapukały do mego
domu komputery i powiedziały: »Nie ma
lekko, zakładamy kapelę!«”.
Owymi „komputerami” były dwie analo-
gowe maszynki: automat perkusyjny Korg
KPR-77 (budżetowa wersja Rolanda TR-606
Drumatix) oraz słynny syntezator Roland
TB-303, którego charakterystyczne, kwaśne
brzmienie kilka lat później rzuci podwaliny
pod acid house, techno i braindance.
Skubikowski połączył chłodne elektroniczne
dźwięki z rozwibrowaną bluesową gitarą, na
której grał z użyciem metalowej rurki slide.
Materiał na płytę „Jedyny hotel w mieście”
rejestrował od października 1982 roku do
września 1983 w studiach nagraniowych
warszawskiego oddziału Polskiego Radia
– zarówno w pojedynkę, jak i z udziałem
 Jedyny acid
w mieście
muzyków sesyjnych. Ponad połowa utworów
została nagrana z żywą sekcją rytmiczną,
którą tworzyli basista Arkadiusz Żak i perku-
sista Adam Lewandowski (z wyjątkiem jed-
nego utworu). Rytmika pozostałych kom-
pozycji została oparta na syntetycznych
liniach Rolanda i Korga.
„Jedyny hotel w mieście” ukazał się w 1984
roku nakładem wytwórni Wifon. Rok
wcześniej do sklepów trafił wydany przez
oficynę Savitor album „Jacek Skubikowski”.
Zrealizowany z myślą o rynku zachodnim,
zawierał anglojęzyczne wersje tych sa-
mych kompozycji – wykonane tylko przez
Skubikowskiego w nowych, bardziej zele-
ktronizowanych aranżacjach. Został nagra-
ny nieco później niż właściwy debiut, zaś
z tekstu Hernika można dowiedzieć się,
że „bałagan na ówczesnym rynku wy-
dawniczym sprawił jednak, że ukazał się jako
pierwszy”. Piosenki z tej płyty trafiły na drugi
kompakt reedycji GAD Records, razem z nie-
publikowanymi dotąd nagraniami z koncertu
w Starej Prochowni w Warszawie. Pierwszy
CD to materiał z „Jedynego hotelu...” wzbo-
gacony o utwory „Gram do stripteasu żeby
żyć” i „Siódma droga, siódmy most”, kawałki
z programu TV „Spotkanie z nieznanym
aktorem” oraz dwie piosenki z występów
w Opolu.
53
To właśnie dzięki koncertowi w opolskim amfiteatrze
w 1983 roku Jacek Skubikowski przebojem wdarł się do świado-
mości polskiego słuchacza. Zaśpiewał tam tytułowy utwór
ze swego debiutu, a na scenie towarzyszyła mu orkiestra
chorzowskiego Music-Hallu pod dyrekcją Jerzego Jarosika.
„Jechałem do Opola z mieszanymi uczuciami, ponieważ Opole
nie cieszyło się estymą wśród ludzi grających rocka czy pop-
rocka” – wspominał później. „I tak się szczęśliwie złożyło, że
w koncercie premier dostałem trzecią nagrodę”. Rok później
ponownie pojawił się na festiwalu w Opolu, wykonując „Na-
stępnym razem pójdzie jak z nut”. Tym razem bez orkiestry,
za to z gitarą i syntezatorami. Nie tylko oryginalna muzyka
zwracała uwagę na trzydziestoletniego wówczas wykonaw-
cę. Równie istotne były teksty – pełne pomysłowych metafor,
gier słownych, onomatopeicznych zabaw i delikatnej, ledwo
skrywanej ironii.
Krytyka nie podzielała entuzjazmu publiczności. Zarzucano
Skubikowskiemu, że jego mieszanka bluesa, rocka i elektroniki
to przejaw „niezdrowego eklektyzmu”. Artysta kwitował to w na-
stępujący sposób: „Zdumiewająca jest czujność, z jaką nasi krytycy
krytycy muzyczni wysłuchują rodzimej produkcji muzycznej,
i skrupulatność, z jaką porównują to, co słyszeli tu, z tym, c
o słyszeli stamtąd. Gdybym rzeczywiście od początku do koń-
ca wzorował się na paru klientach, materiał na płycie byłby
niespójny”. Dziesięć lat po śmierci artysty Onet zacytuje jego
przyjaciela Macieja Januszko: „Jacek był znakomitym twórcą,
piszącym świetne teksty i świetną muzykę, a to rzadkość. Był
niespełniony w sensie masowej popularności, bo nie szedł na
żadne kompromisy, nikomu się nie podlizywał i jako doktor pra-
wa, do tego autorskiego, dostrzegający jak artyści są okradani,
nie był raczej faworytem polskiej artystycznej bohemy”.
Skubikowski nic sobie z tej krytyki nie robił, konsekwentnie ro-
zwijając własny styl. Wydane na siedmiocalowym singlu winy-
lowym utwory „Piromania” i „Exit” (Tonpress, 1984) to electro-
funk w duchu bardziej ludzkiego oblicza Kraftwerk z płyty
„Computerwelt”. Podobnym tropem podąża longplay „Wyspa
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
dzikich” (Polton, 1985) – swoiste opus magnum Skubikowskiego.
Tutaj Roland TB-303 i Korg KPR-77 odgrywają jeszcze większą
rolę niż na debiucie. Doskonale słychać to w piosence tytułowej,
przestrzennej „Syntetycznej kobiecie »Lux«”, przebojowym „Ja
tu tylko śpię”, pełnym rozmachu „Losie stonogi” i dynamicznym
„Ludozaurusie”, zagranym w tempie prawie 150 bpm. „Wyspa
dzikich” to właściwie zaginiona klasyka polskiej nowej fali
i ten krążek również zasługuje na osobną reedycję. Jest tego ze
wszech miar warty, zaś jego autor powinien wreszcie zyskać
należne miejsce w rodzimym krajobrazie muzycznym.
6
 roch siciński
Make
Polish
Jazz
owiedzieć, że mamy w Polsce długą
P tradycję jazzową, to jak powiedzieć,
że Stany Zjednoczone mają imponu-
jącą tradycję państwowości. Jest
w tym część prawdy, ale także dużo skuteczne-
go marketingu. Dobrze czasem zapomnieć
o relatywizmie kulturowym i trzeźwo spoj-
rzeć na własne podwórko. Najlepiej zrobić
to z szerszej perspektywy. Wówczas zauwa-
żymy, że zamiast bluesowej Delty Missisipi
mamy Żuławy Wiślane, zamiast Nowego
Orleanu – Łódź, a kiedy w 1956 roku odbywał
się pierwszy legalny festiwal jazzowy w So-
pocie (wypełniony jazzem tradycyjnym),
nowojorczycy zasłuchani byli w album
„Saxophone Colossus” Sonny’ego Rollinsa.
Pościg za jazzowym króliczkiem zaczęliśmy
z opóźnieniem liczącym niecałe pół wieku.
Miało to swoje zady i walety. Dziś jesteśmy
jednym z ciekawszych rejonów na jazzowej
mapie świata. Niestety, zamiast docenić
współczesną scenę, skupiamy się na arty-
stach, którzy karierę zaczynali ponad pół wie-
ku temu.
W cieniu polish jazzu
Według wielu dziennikarzy i artystów, a w kon-
sekwencji także słuchaczy, prawie pięć dekad
spędzonych po złej stronie żelaznej kurtyny
nie tylko miało ogromny wpływ na muzykę
– co oczywiste – ale także przyczyniło się do
powstania odrębnego nurtu w muzyce im-
prowizowanej. Przez ten niepodrabialny styl,
określany jako polish jazz, twórczość instru-
mentalistów znad Wisły wyróżnia się na tle
dorobku jazzmanów z całego bożego świata.
Wspomina się o zakorzenieniu w romanty-
zmie, o chopinowskich inspiracjach muzyką
ludową, a także o słowiańskich melodiach
pełnych melancholii i piękna. Uosobieniem
polskiej szkoły jazzu (to określenie, którym
posługują się mocniej stąpający po ziemi)
i polish jazzu był Krzysztof Komeda Trzciński
– wspaniały kompozytor, wyrazisty lider,
w żadnym wypadku wirtuoz oraz niezły la-
ryngolog w jednym. Po niemal 50 latach od
śmierci Komedy jego styl kompozytorski jest
mocno wpisany w charakter polish jazzu.
Gatunek, który istnieje do dziś, bądź nie
54
istniał nigdy, to sprawa sporna również dla
artystów. Najbliższe prawdzie wydają się
opinie dwóch niezwykle popularnych przed-
stawicieli świata jazzu, reprezentujących
różne pokolenia. Tomasz Stańko twierdzi,
że w materii muzycznej nie odnajduje żad-
nych podstaw do istnienia odrębnego nurtu,
za to w samym pojęciu widzi skuteczny
marketing. Leszek Możdżer uważa nato-
miast, że podobne terminy mogą służyć je-
dynie porządkowi na półkach sklepowych.
Polish jazz jak każdy mit narodził się z zia-
renka prawdy. Nie można zaprzeczyć, że
współpracownicy Komedy zrobili rzeczy
wielkie. Jan Ptaszyn Wróblewski, Jerzy Mi-
lian, Zbigniew Namysłowski, Tomasz Stańko
i Michał Urbaniak opuszczając zespoły Ko-
medy wyznaczali nowe kierunki. Jednak od
wielu lat – z wyjątkiem wspomnianego Stańki
– to nie oni ciągną jazzowy wózek, choć
słuchając rzadkich wzmianek w mediach
mainstreamowych można byłoby tak przy-
puszczać. Twórczość ojców założycieli przez
lata obfitowała wspaniałymi nagraniami,
 rozwijając tę wąską dziedzinę kultury.
Obecnie ich wizerunek stał się jednak naj-
większym hamulcowym branży, bo spuści-
zna lat 60. przyćmiewa współczesność. Pol-
ski jazz nie opiera się przecież na artystach
po siedemdziesiątce. Są istotnym elementem
historii i tej barwnej układanki nazywanej
polską sceną muzyczną, na której jest wiele
innych nietuzinkowych postaci i jeszcze
więcej zupełnie przeciętnych instrumentali-
stów. Zacznijmy jednak od początku. To,
że jazz powstał na południu USA i tam (nie
w Sevres, czy w Warszawie) jest jego wzorzec,
w niczym nie przeszkadza dziś Europejczy-
kom. To, że Polski nie było na mapie politycz-
nej świata, kiedy w Nowym Jorku ponad sto
lat temu nagrano (!) pierwszy jazzowy utwór,
Great
nie znaczy, że mamy mieć kompleksy.
Again
H i t l e r i S t a l i n z ro b i l i co swo j e
Europa zaczęła interesować się muzyką jazz-
ową już w czasie I wojny światowej, jednak
prawdziwa fascynacja miała miejsce
w dwudziestoleciu międzywojennym. Prym
wiodła Francja, która nie tylko kopiowała,
ale także rozwijała muzykę wywodzącą się
z południa Stanów Zjednoczonych. Czerpiąc
z ery swingu europejskie orkiestry dołączały
do swojego repertuaru amerykańskie prze-
boje lub stylizowały aranżacje rodzimych
kompozycji. Polskie zespoły Adolfa Rosnera,
Jerzego Petersburskiego, Zygmunta Karasiń-
skiego czy Henryka Warsa także próbowały
stworzyć podstawy jazzowej tożsamości.
Niestety ich twórczość brutalnie przerwała
II wojna światowa, a po jej zakończeniu nie
udało się zachować ciągłości rozpoczętych
prac. Wszyscy wymienieni muzycy byli
żydowskiego pochodzenia, a jak powie-
dział Rosner: „Być w 1939 roku Żydem i grać
muzykę Murzynów było niebezpiecznie,
nawet jeśli miało się na imię Adolf ”. Wszyscy
czterej wyemigrowali. Co prawda Karasiński
wkrótce powrócił do Polski, nie był jednak już
tak aktywny scenicznie jak wcześniej, a an-
tysemickie wydarzenia z 1968 roku (na pięć
Universal Music Polska
lat przed śmiercią kompozytora) zmusiły go
do ponownego wyjazdu z kraju.
Krótko po wojnie Stalin porównał prak-
Pianohooligan
tykowanie jazzu do zalążka zdrady Związ-
Adam Golec
ku Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Abstrahując od tego, że miał trochę racji,
konsekwencją jego słów było zakazanie
55
imperialistycznych dźwięków również w Polsce. Żeby wspól-
nie grać muzykę wzorowaną na jazzie tradycyjnym, instru-
mentaliści potajemnie spotykali się w mieszkaniach i piwni-
cach, narażając się na miano wywrotowców. Tak zwany okres
katakumbowy trwał do połowy lat 50., a pierwszym publicz-
nym występem muzyków jazzowych – już po śmierci Stalina –
były Jazzowe Zaduszki w Krakowie, w 1954 roku. Poziom jaki
reprezentowali młodzi jazzmani był amatorski, wielu z nich
używało różnych instrumentów, zależnie od zapotrzebowa-
nia w zespole bądź stylu w jakim chcieli akurat grać. Tak też
Milian musiał zmienić fortepian na wibrafon, jeśli nadal chciał
współpracować z Komedą (dwa fortepiany na scenie były zbyt
dużym logistycznym wyzwaniem), Namysłowski jazz tradycyj-
ny grał na puzonie, a tzw. modernę już na saksofonie. W kolej-
nych latach Wojciech Karolak przerzucił się z saksofonu na
fortepian, a skrzypkowie – zarówno Zbigniew Seifert, jak
i Urbaniak – uznawali, że ten wyjątkowy instrument dedykowany
jest tylko klasyce, więc jazzowe ścieżki przecierali grając
na saksofonach.
Dobra wola
Ciche przyzwolenie na wykonywanie imperiali-
stycznej muzyki Zachodu, wydane przez rządzą-
cych w czasie odwilży gomułkowskiej, zmieniło
wiele, ale nawet nie większość reguł. Odcięcie od do-
konań prekursorów gatunku spowodowało, że
pierwsze pokolenie polskich jazzmanów nie
miało się od kogo uczyć. Za praktykowanie muzyki
improwizowanej w murach akademickich groziło
skreślenie z listy studentów, a deficyt płyt był równie duży, jak
wszystkich innych dóbr z Zachodu. Od 1955 roku Polacy nało-
gowo słuchali audycji „Music USA, Jazz Hour” prowadzonej
przez Willisa Conovera, która była pierwszą lekcją jazzu
(a często także języka angielskiego) wykraczającego poza dixie-
land. Stacja radiowa VOA (Voice of America) uznawana była
przez polskie władze za rozgłośnię dywersyjną, jednak próby
jej zagłuszania były podejmowane rzadziej i mniej skutecznie
niż w wypadku Wolnej Europy. Kiedy my mieliśmy zaledwie
jedną audycję, w zachodniej Europie rynek płytowy rozrastał
się z roku na rok. W Paryżu – europejskiej stolicy jazzu – koncer-
towała i mieszkała cała rzesza ciemnoskórych muzyków. Nad
Sekwaną traktowano ich jak artystów z prawdziwego zdarze-
nia, a rasizm był zjawiskiem nieporównywalnie mniej za-
uważalnym niż za oceanem. Podobnie było w latach 50. i 60.
w Danii, gdzie zamieszkali wielcy przedstawiciele starej szkoły:
Dexter Gordon, Kenny Drew, Ben Webster, Stan Getz czy Thad
Jones, jak również mistrzowie mającego się za chwilę narodzić
free jazzu – Albert Ayler i Cecil Taylor.
Popularność synkopowanych melodii, mimo PRL-owskich
przeszkód, rosła w galopującym tempie. Fanów, którzy w sierp-
niu 1956 roku przyjechali na pierwszy legalny jazzowy festiwal
w Sopocie liczono już w dziesiątkach tysięcy. Plaże wypełniły
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
się bikiniarzami, a muzycy zyskali status gwiazd. To wydarzenie
stało się symbolicznym początkiem jazzu w Polsce, przede
wszystkim ze względu na skalę wydarzenia, jak też z powodu
występu sekstetu Komedy – zespołu, który wyróżniał się nie
tylko poziomem technicznym, ale także stylistyką zwróconą ku
jazzowi nowoczesnemu. Popyt na jazz był ogromny również
ze względu na jego opozycyjny charakter, a dowodem na ży-
wą potrzebę słuchania improwizowanych dźwięków była
pierwsza wizyta gwiazdy ze Stanów Zjednoczonych. W 1958
roku nad Wisłę przyleciał kwartet Dave’a Brubecka i w ramach
tzw. tournée dobrej woli, odwiedził siedem polskich miast.
Make Polish Jazz

Zainteresowanie występami było ogromne, czasu rzadziej występował na scenie – skie-

a fanklub złożony nie tylko z słuchaczy, ale
także z najistotniejszych muzyków (między
innymi: Wanda Warska, Andrzej Kuryle-
wicz, Andrzej Trzaskowski i Komeda) śledził
Amerykanów słuchając wszystkich kon-
certów. W tym samym roku Jan Ptaszyn
Wróblewski, jako pierwszy Polak w historii,
poleciał za ocean, by zagrać na słynnym fe-
stiwalu w Newport. W ślad za nim na początku
lat 60. w Ameryce zawitała formacja The
Wreckers Andrzeja Trzaskowskiego (m.in.
z dwudziestoletnim Michałem Urbaniakiem
w składzie).
Czas emigracji
Lata 50. były rozgrzewką, a wspomniane
wyjazdy w swym charakterze były bardziej
ukłonem w stronę biednych artystów z bloku
wschodniego, niż docenieniem ich umiejęt-
ności przez organizatorów z ojczyzny jazzu.
Kolejna dekada to już zupełnie inna historia.
Zaczęły zachodzić procesy rynkowe i scena
stopniowo się weryfikowała. Coraz mniej
było miejsca dla hobbystów i amatorów,
a liczba profesjonalnych muzyków stawała
się satysfakcjonująca. Nadal duży popyt na
sprawne sekcje rytmiczne powodował, że
w ramach jednej edycji festiwalu perkusista
lub basista obsługiwał trzy, a nawet cztery
zespoły, jednak kilka postaci wykazywało
Wo j t e k M a z o l e w s k i
już nietuzinkowy talent, powołując do życia
M a r t a Wo j t a l
ciekawe formacje. Wyklarowało się solidne
środowisko muzyczne, jakie położyło fun-
dament pod kolejne dziesięciolecia. Właśnie
w latach 60. ruszyła seria płytowa Polish Jazz
wydawana przez Polskie Nagrania Muza i już
wśród pierwszych tytułów wytłoczono pom-
nikowy album „Astigmatic” kwintetu Kome-
dy. Inne fonograficzne dowody na wyraźny
rozwój polskich artystów, to m.in. nagrana
w Anglii „Lola” Namysłowskiego, czy „Polish
Jazz Quartet” (w składzie z Ptaszynem, Karo-
lakiem, Andrzejem Dąbrowskim i Juliuszem
Sendeckim). Niestety był to także czas emi-
gracji. Do Skandynawii udali się Urbaniak
i Karolak, a do Hollywood trafił Komeda.
Właśnie tam legendarny kompozytor uległ
wypadkowi, a jego kariera, która dopiero na-
brała rumieńców, zakończyła się tragicznie
w 1969 roku. Zresztą Komeda już od pewnego
rował swoją twórczość ku muzyce filmowej.
Podobny kierunek obrał jeden z najistot-
niejszych pionierów jazzu w Polsce – Jerzy
„Duduś” Matuszkiewicz. W kolejnych latach
z czynnego grania zrezygnowali także Kuryle-
wicz, Milian i Trzaskowski, którzy pozostali
w branży, ale pełnili w niej inne role.
Śledząc płyty, które zostały wydane w la-
tach 70. można śmiało powiedzieć o naj-
mocniejszym okresie w historii – nie licząc
obecnej dekady. Był to rewelacyjny czas dla
Namysłowskiego, ukazały się najlepsze nowo-
jorskie nagrania Urbaniaka, rozbłysły talenty
Tomasza Szukalskiego, Mieczysława Kosza
i genialnego Seiferta, grzmiały formacje Extra
Ball, Laboratorium, Sun Ship, Jazz Cariers,
The Quartet, czy wreszcie odważny kwintet
Stańki. Bikiniarzy od kilku lat zastępowali
studenci, do życia powołano kluby i kolejne
festiwale, a także pierwsze warsztaty jazz-
owe – środowisko dojrzało. Za najistotniej-
szymi zmianami stało Polskie Stowarzysze-
nie Jazzowe (PSJ), funkcjonujące w sytuacji
niemal monopolistycznej i tytułowane naj-
sprawniejszą organizacją jazzową na świecie.
Stowarzyszenie było pełne sprzeczności, bo
w socrealistycznej rzeczywistości stanowiło
demokratyczny organizm, wspomagany pie-
niędzmi zarówno Rzeczpospolitej Ludowej
jak i Stanów Zjednoczonych. Aparat państwo-
wy chciał mieć kontrolę nad wszystkim, a Mi-
nisterstwo Kultury i Sztuki zaangażowane
było w proces przyznawania Karty Muzyka
(od której zależała wysokość stawki wypła-
canej za koncerty) oraz wszelkich licencji nie-
zbędnych do funkcjonowania stowarzysze-
nia, w tym do organizacji koncertów, prowa-
dzenia miesięcznika, czy wydawania płyt.
Jak to możliwe, że muzykom udawało się
skutecznie funkcjonować w socjalistycznych
warunkach, a Jazz Jamboree – jeden z naj-
ciekawszych festiwali w Europie – odby-
wał się w kraju niewypłacalnej gospodarki
centralnie planowanej? Opis tego zjawiska
zająłby zbyt dużo miejsca – starczy powie-
dzieć, że relacje między PAGART-em, mini-
sterstwem i jazzowym stowarzyszeniem
z powodzeniem mogłyby posłużyć za sce-
nariusz filmu Stanisława Barei, a znaczną il-
ość kontraktów festiwalowych opłacano z

T o i d z i e m ł o d o ś ć
czyli artyści jeszcze przed trzydziestką

Emil Miszk And The Sonic
Syndicate „Don’t Hesitate!”
kolektyw młodych artystów związa-
nych ze sceną trójmiejską i wytwórnią
Alpaka Records pod wodzą trębacza
Emila Miszka
Pianohooligan
„24 Preludes & Improvisations”
ostatni solowy album pianisty Piotra
Orzechowskiego - mariaż szeroko pojętej
klasyki z muzyką improwizowaną
Kuba Więcek Trio
„Another Raindrop”
głośny debiut saksofonisty Kuby Więcka,
najmłodszego artysty wydającego w ramach
56 kultowej serii „Polish Jazz”

pominięciem polskich instytucji państwo-
wych, z budżetu Departament Stanu USA.
Polska nie była wyjątkiem, bo podobne za-
biegi finansowo-kulturalne w wykonaniu
Amerykanów można było obserwować
choćby w krajach azjatyckich. Kiedy na Jazz
Jamboree gościły zespoły Duke’a Ellingto-
na, Dizzy’ego Gillespiego, Charlesa Mingusa,
czy Milesa Davisa, Warszawa bez kom-
pleksów odbierała Paryżowi status europej-
skiej stolicy jazzu.
Muzyka taty hamuje
W latach 80. rozwijane były trendy z po-
przedniej dekady, zarówno jazz głównego
nurtu (np. Lora Szafran i zespół New Presen-
tation), jego mariaż z rockiem (SBB z To-
maszem Szukalskim, czy grupa Laboratorium)
i free jazz (choćby rewelacyjny Andrzej Przy-
bielski). Odczuwalny był jednak kryzys, który
na świecie rozpoczął się już kilkanaście lat
wcześniej, a dla którego nie bez znaczenia
była konkurencyjność muzyki popowej czy
rozwijanie idiomu freejazzowego, co sprowo-
kowało odwrót części słuchaczy. Rynek
skurczył się mimo popularności jazzu elek-
trycznego, który przesunął koncerty artystów
z jazzowym rodowodem w stronę muzycz-
nego mainstreamu. W konsekwencji nie-
liczni wykorzystali stylistykę fusion jako im-
puls do twórczego rozwoju, a dla większości
był to tymczasowy ślepy zaułek. Do Polski
wyhamowanie dotarło w latach 80., kiedy
opozycyjny wobec władzy był już rock,
a jazz stawał się „muzyką taty”. Konkursy dla
młodych instrumentalistów zaczęły cierpieć
na niską frekwencję (zarówno publiczności
jak i zgłaszających się zespołów), a wielu ar-
tystów decydowało się na granie w orkie-
strach rezydujących na statkach wyciecz-
kowych, co gwarantowało dobry zarobek
w zachodnich walutach, ale wykluczało na
kilka miesięcy z krajowej branży. W tym cza-
sie starzy mistrzowie szukali pomysłów na
siebie i o ile Stańko nagrywając solo w Taj
Mahal czy zakładając zespół Freelectronic
rozwijał nowe kierunki, o tyle Namysłowski
z formacjami Air Condition i The Q kręcił się
w kółko. Pierwsza połowa lat 80. bezsprzecz-
nie należała do poznańskiego zespołu String
Connection. Dopływ twórczości innych
Kamil Piotrowicz Sextet
„Popular Music”
druga płyta zespołu Kamila Piotrowicza,
pianisty i nietuzinkowego kompozytora,
wydana w słowackiej oficynie Hevhetia.
młodych artystów do jazzowego krwiobiegu
był niewielki, co zmieniło się kilka lat później
za sprawą zamieszania wywołanego przez
grupę Young Power. Muzyka formacji dowo-
dzonej przez Krzysztofa Popka zrywała z kon-
wencjonalnym traktowaniem rytmu i jazz-
ową ortodoksją. Niektórym członkom grupy
– zgodnie z zarzutami adresowanymi przez
starsze pokolenie – brakowało sprawności
technicznej, jednak ten krótki epizod udo-
wodnił, że w środowisku możliwe są dalsze
poszukiwania, wyrażające sprzeciw wobec
skostnieniu i stagnacji. Zbliżający się wielkimi
krokami nowy system ekonomiczno-po-
lityczny zmusi artystów do oswojenia się ze
zmianami, nie tylko w materii muzycznej.
Legendy i młodzi
Po upadku PRL-u Polskie Stowarzyszenie Jazz-
owe stanęło na skraju bankructwa, a muzycy
zderzyli się z wolnym rynkiem. Brak organiza-
cyjnego porządku, rozrastający się w sposób
niekontrolowany rynek mediów komer-
cyjnych (w których jazz powoli umierał),
nowe kluby muzyczne i wytwórnie płytowe,
wyższy poziom edukacji, czy otwarcie granic
– to wszystko spowodowało, że lata 90. były
czasem formowania sceny na nowo. Kolejne
30 lat tzw. wolnej Polski przyniosło wiele
niezwykłych talentów, choć ich popularność
nie może być porównywana z gwiazdami
tworzącymi w czasach socjalizmu. Kilku
artystów, jak Aga Zaryan, Leszek Możdżer,
Włodek Pawlik, Marek Napiórkowski czy
Wojtek Mazolewski, dzięki efektywnej pra-
cy artystycznej lub marketingowej przebiło
się do mediów pozabranżowych. Nie sposób
znać nazwisk kilkudziesięciu muzyków
tworzących w nurcie, jakiego nie słychać
w radiu czy telewizji, toteż potrzebujemy
symboli i jasnych komunikatów. Dlatego
Komeda jest naszym Chopinem, a Stańko
Pendereckim. Tyle, że w jazzie doszło do da-
leko idącego uproszczenia dzielącego
artystów tylko na dwie kategorie – są le-
gendy polskiego jazzu i młodzi muzycy.
57
Great Again
To m a s z S t a ń k o
Andrzej Tyszko, ECM
Nie ma miejsca dla tych, którzy są u szczy-
tu kariery, w pełnym biegu. Większość
z nich zaczynała właśnie w latach 90., cho-
ciażby Marcin Masecki, Adam Pierończyk,
Piotr Wojtasik czy Marcin Wasilewski. Wtedy
też rozpędził się muzyczny eklektyzm, który
wciąż przyspiesza, proporcjonalnie do ilości
i dostępności nowych inspiracji. Wiele wniosło
do zastałego środowiska pojawienie się yassu
– nowego nurtu muzyki improwizowanej,
który charakteryzował się odcięciem od es-
tablishmentu i zwróceniem ku awangardzie.
Wraz z nowym ruchem przybyło grono cieka-
wych artystów m.in. Jerzy Mazzol, Mikołaj
Trzaska i wspomniany Możdżer. Dotychcza-
sowe gwiazdy również nabrały rozpędu.
Janusz Muniak, Henryk Miśkiewicz czy Jarek
Śmietana skutecznie rozwijali swoje ugrun-
towane już kariery, a nestor polskiego jazzu –
Namysłowski – pierwszą połowę dekady zali-
czyć może do szczególnie udanych. Wyraźny
stał się nurt jazzowych opracowań muzyki
Chopina, z którym najmocniej związał się
zespół Andrzeja Jagodzińskiego. W kolejnych
latach lawina nagrań i projektów związanych
z tym kierunkiem (ich kumulacja miała miej-
sce w roku 2010, któremu patronował słynny
kompozytor) wyczerpała zarówno potencjał
produkcji ciekawych i twórczych, jak również
zupełnie powierzchownych i nudnych. Po-
dobnie wyglądały inspiracje muzyką ludową,
które istotnie naznaczyły ostatnią dekadę
XX w., ale z powodzeniem rozwijane są do
dzisiaj.
Przełom wieków to zdecydowany rozkwit
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
wspomnianych wcześniej talentów i naro-
dziny nowych zjawisk. Ciekawy wkład miały
dwa duety z zupełnie różnych dźwiękowych
światów – z jednej strony nujazzowy Skalpel,
a z drugiej awangardowi Bartłomiej i Mar-
cin Olesiowie. Do gry dołączyła również Aga
Zaryan, która w przeciwieństwie do artystów
flirtujących z muzyką popową (od Andrzeja
Dąbrowskiego przez Ulę Dudziak, Andrzeja
Zauchę czy Ewę Bem i Annę Marię Jopek)
konsekwentnie rozwija własną stylistykę
 opartą na jazzowej wrażliwości (mimo że unika wokalnych
improwizacji scatem). Muzycy tacy jak Piotr Wyleżoł, Michał
Tokaj i Sławek Jaskułke podnieśli poziom pianistyki jazzowej,
która obecnie wydaje się być dziedziną najsilniejszą na pol-
skiej scenie.
Powiew świeżości
Ostatnie lata przyspieszyły rozwój jazzu w Polsce. Wykrysta-
lizowało się profesjonalne środowisko, a artyści prezentują
doskonały poziom, zachowując różnorodność stylistyczną.
Rynek wypluwa ponad sto płyt każdego roku i choć wiele
z nich jest mało odkrywczych, to XXI w. zaowocował również
twórczością artystów konsekwentnie rozwijających oryginalne
kierunki. Talenty takich postaci jak m.in. Maciej Obara, Adam
Bałdych, Piotr Orzechowski czy Ksawery Wójciński właśnie
weszły w fazę najbardziej twórczą. Są niejako opozycją do
muzyków, którzy na pierwszym miejscu stawiają marketing
(jak wspomniany Mazolewski), emerytowanych gwiazd, czy
choćby medialnego od czterech lat Włodka Pawlika, który po
otrzymaniu nagrody Grammy w sposób ekspresowy został naro-
dowym wieszczem fortepianu, a obserwowanie jego zawrot-
nej metamorfozy daje scenie więcej przaśnego kolorytu niż in-
teresującej muzyki.
W Polsce działa kilkanaście wydziałów jazzu na uczelniach
wyższych, wielu instrumentalistów studiuje również za granicą,
co przynosi rewelacyjne rezultaty. Artyści, którzy po skończe-
niu nauki na dobre zadomowili się np. w nordyckich stronach,
tworzą muzykę wysokich lotów i choć rzadziej grają w Polsce,
N a j l e p s z y c
czyli mistrzowie z pokolenia czterdziestolatków
to ściągają na siebie uwagę krytyków z całego świata – do-
brym tego przykładem jest trębacz Tomasz Dąbrowski. Z kolei
ci, którzy po studiach postanawiają wrócić nad Wisłę (jak sak-
sofonista Kuba Więcek), dość niespodziewanie robią zamiesza-
nie na polskim podwórku, przywożąc wraz z muzyką torbę
doświadczeń i zupełnie inne myślenie (nie tylko o edukacji). To
powiew świeżości, której brakowało części odbiorców jeszcze
dekadę wcześniej. Odważne wejście młodej gwardii m.in.
w osobach Grzegorza Tarwida, Emila Miszka czy Kamila
Piotrowicza wróży utrzymanie obecnego tempa w kolejnych
latach. Rynek fonograficzny – choć w pełnym odwrocie bizne-
sowym – jest odzwierciedleniem sceny, czego główna zasługa
leży po stronie małych i niezależnych oficyn. Powróciła także
seria Polish Jazz, którą zawiaduje Warner Music Poland – wy-
dawca nie tylko zapewnił ciągłość prestiżowego katalogu, ale
także uratował przed powolnym rozkładem nagrania archi-
walne, które przez ostatnie lata w ogromnym bałaganie spoczy-
wały w gestii skarbu państwa.
Powrót do teraźniejszości
Dziś organizowanych w kraju jest ponad sto festiwali jazzo-
wych, które napędzają rynek mocniej niż kiedykolwiek. Nie-
stety są zależne od pieniędzy publicznych, co wprowadza
pewną patologię, ale jednak funkcjonują, a część z nich pre-
zentuje poziom europejski. Problem z wypłacalnością jazzu
przez wpływy z biletów, czy znikomy sponsoring firm komer-
cyjnych powoduje, że imprezy muzyczne, czy fundacje popu-
laryzujące tę dziedzinę sztuki, żyją od dotacji do dotacji. Pro-
jektowe zarządzanie kulturą utrudnia przemyślane strategie
długoterminowe. Dlatego jazzowego radia posłuchać można
tylko w internecie, a niedawne uruchomienie jazzowego kanału
Power of the Horns
„Alaman”
album freejazzowej for-
macji zrzeszającej jedena-
stu wyjątkowych przed-
stawicieli jazzu i muzyki
improwizowanej
Maciej Obara Quartet
„Unloved”
debiut saksofonisty Ma-
cieja Obary w katalogu
ECM - jednej z najbardziej
prestiżowych wytwórni na
świecie
z a s streamingowe jest dodatkową zachętą by
Marcin Masecki
& Jerzy Rogiewicz
„Ragtime”
repertuar nawiązujący do
początków XX w., dzięki
interpretacjom Maseckie-
go i Rogiewicza otrzymuje
drugie życie.
Nikola Kołodziejczyk
Orchestra „Chord
nation”
najliczniejszy projekt Nikoli
Kołodziejczyka - kompozy-
tora, aranżera i pianisty,
łączącego muzyczne nurty
i środowiska
58
telewizyjnego wydaje się być eksperymen-
tem skazanym na porażkę. Kluby straciły
jednoznaczny profil dyktowany wybranym
gatunkiem muzycznym i (poza kilkoma wy-
jątkami) w takiej formule nie funkcjonują.
Jednak w globalnej perspektywie zmienia się
sposób słuchania i dziś nie wiemy dokładnie,
które z powyższych procesów przyczynią się
do rozwoju muzyki, a które są jej potencjal-
nym zagrożeniem. Bez względu na rewela-
cyjny poziom prezentowany przez wspom-
nianych wcześniej muzyków, nasza scena
zamknięta jest między Odrą a Bugiem. Być
może dlatego, że polska muzyka w ogóle
ma problem z produkcjami eksportowymi
– niezależnie od stylistyki. A szkoda, bo kil-
ka formacji teoretycznie miałoby szanse za-
istnieć na szerszym rynku. Dziś taką możli-
wość – chociażby ze względu na światową
dystrybucję – mają jedynie artyści zakon-
traktowani z niemieckimi wytwórniami ACT
i ECM, a więc zaledwie pięć zespołów. Trze-
ba przyznać, że starają się te szanse wyko-
rzystać, jednak skutki są różne.
Opisana historia jest kolejnym skrótem
pełnym uproszczeń wynikających z pra-
sowej konieczności. Jednak ograniczenia
w poznawaniu muzyki już właściwie nie
istnieją, a ułatwiony dostęp przez serwisy
odkrywać szerzej. Dysproporcja popular-
ności w każdej branży się powiększa, ale
możemy mieć na nią bezpośredni wpływ
jako odbiorcy sztuki. Nie zniknie podział na
tych bardzo popularnych i tworzących nie-
mal anonimowo, ale warto byłoby dołożyć
swoje trzy grosze do tzw. zmiany warty. Za-
miast dobierać playlistę ze względu na na-
zwiska spowite legendą polish jazz, możemy
spróbować słuchać muzyki tak po prostu,
zwracając uwagę na dźwięki, a nie history-
czne metki. Możemy decydować dobierając
treści i wydarzenia według własnej cieka-
wości. Dobrze zastanowić się czy bardziej
ciekawi nas forma artystów debiutujących
pół wieku temu, czy ich najlepsze albumy
z lat 70.? A może interesują nas artyści
wyrażający swoją twórczością „tu i teraz”?
Życie teraźniejszością zarówno w słucha-
niu, jak i graniu muzyki nie jest sprawą
oczywistą, a przecież muzyka nie powstaje
w próżni, przez co często posiada walor
komentowania lub dopowiadania rzeczy-
wistości w jakiej jest tworzona. Taką umie-
jętnością przez całą karierę wykazywał się
Tomasz Stańko, ale tak też potrafią tworzyć
przedstawiciele młodszego i średniego poko-
lenia. Warto ich dostrzec i docenić dzisiejszy
jazz grany w Polsce, który (z całym szacun-
kiem do lat minionych) prezentuje poziom
najwyższy w historii.
6
Od 20 lat
zarządzamy
i chronimy
prawa
artystów
Sprawdź
czy znajdujesz się
na liście wykonawców,
dla których STOART
zainkasował tantiemy:
www. stoart.org.pl g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8

Związek Artystów Wykonawców STOART

jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami
do artystycznych wykonań utworów muzycznych
i słowno-muzycznych.

A: ul. Nowy Świat 64 T: +48 (22) 55 69 200

00-357 Warszawa E: stoart@stoart.org.pl
59
 ja r e k s z u b ryc h t
Muzeum
buntu
Jarocin? Rock’n’roll!
Chociaż może też hip-hop?
Albo jazz? Opowieść o tym,
jak wielkopolski festiwal
balansuje pomiędzy klątwą
a legendą.
rganizowanie festiwalu w Jarocinie to na pewno duża
O frajda, ale i jedno z największych wyzwań z jakimi
można spotkać się w polskiej branży koncertowej. Nie
chodzi bynajmniej o trudności logistyczne czy produk-
cyjne, ale o to, że każdy, kogo spytacie ma inną wizję tego fe-
stiwalu. Na przykład dlatego, że w przeszłości różne były Jaro-
ciny i przedstawiciele różnych pokoleń mogli wywieźć z nich
odmienne doświadczenia. Przede wszystkim jednak dlatego,
że Jarocin to już nie tylko nazwa sympatycznego wielkopol-
skiego miasteczka. To symbol, legenda, słowo-wytrych, które
w zależności od kontekstu może oznaczać przedstawicieli
określonego pokolenia lub środowiska, ale może też być ga-
tunkiem muzycznym i – szerzej – kategorią estetyczną, a nawet
zbiorem wartości. Jak poruszać się po tym polu minowym? Nie
do końca wiadomo, ale dobrze, że ktoś znowu próbuje.
C z y j J a r o c i n?
„Nasz Jarocin!” – krzyczeli w latach 80. fani zjeżdżający się
raz do roku z całej Polski na festiwal, który rzeczywiście był
60
ich, niezależnie od tego, co wyobrażały so-
bie władze PRL-u pozwalając na kolorową
oazę na pustyni socrealistycznej szarzyzny.
Kłopot w tym, że hasło, które wówczas pod-
kreślało kruchą jarocińską autonomię, po
przemianach ustrojowych stało się syno-
nimem jarocińskiej konserwy. Po transmi-
towanym przez TVP, triumfie Jarocina w 1991
roku, z legendarnymi już koncertami Armii,
TSA, Lecha Janerki, Kultu i… Defektu Muzgó,
wydawać się mogło, że będzie tylko lepiej,
że w wolnej Polsce Jarocin rozleje się na cały
kraj. Niestety, było coraz gorzej. Psuła się
atmosfera, świeża artystyczna krew płynęła
coraz węższym strumyczkiem, nie wiado-
mo było do końca jaki festiwal i dla kogo
warto robić w tej zmieniającej się błyska-
wicznie rzeczywistości oraz kto miałby to
robić. Zadymy z 1994 roku był tylko kroplą,
 która przepełniła czarę i – jak się wtedy wy-
dawało – zamknęły temat raz na zawsze.
Ale dziedzictwo Jarocina, jego legenda, były
zbyt kuszące, by ktoś znowu nie spróbował.
Pierwszą próbę podjęto w 2000 roku. Rzecz
nazywała się Jarocin Start Festival, była arty-
stycznie interesująca, ale odniosła frekwen-
cyjną porażkę. Może właśnie dlatego, że pro-
ponowała muzykę, której wcześniej w tym
miejscu się nie grało? „Nasz Jarocin!” – krzy-
czeli ci dwaj, którzy obrzucili Kaliber 44 ja-
jami. I choć jeden z raperów zeskoczył ze
sceny i na kopach wyprowadził kontrre-
wolucjonistów z terenu festiwalu, w świat
poszedł wyraźny sygnał, że wierna publicz-
ność Jarocina nie życzy sobie nowego. Nie
chce hip-hopu, nie chce elektroniki, ich
Jarocin ma być punkowy i metalowy. Po-
twierdziła to zresztą kolejna edycja imprezy,
czyli efemeryczny Jarocin PRL Festival, który
odbył się w 2005 roku. Darmowe koncerty
jedynie słusznych w tym miejscu gwiazd
(m.in. Armia, Dezerter, TSA, Dżem), które
zorganizowano naprędce, by towarzyszyły
przygotowanej przez Instytut Pamięci Na-
rodowej wystawie „Jarocin w obiektywie
bezpieki” okazały się frekwencyjnym sukce-
sem i na lata – a może nawet raz na zawsze
– ustawiły myślenie o Jarocinie, jako o festi-
walu, który nie może zapominać o własnej
przeszłości. I tu dopiero zaczęły się schody…
J a k i J a r o c i n?
Skrzyknąć się na jednorazowe wywoływanie
duchów to jedno, ale jak powtórzyć tę formułę
przez kolejne lata? Wbrew temu, co twierdzili
weterani w skórzanych kurtkach, Jarocin
nigdy nie był festiwalem punkowym. Był
natomiast miejscem, w którym wrzało – od
nowych pomysłów muzycznych, od ściera-
jących się (wbrew pozorom głównie poko-
jowo) postaw i wartości, za sprawą konkursu,
który w jedną noc anonimowy zespół znikąd
mógł awansować na szczyt pierwszej ligi.
Nostalgiczne powtarzanie kostiumów, ge-
stów i nazw z 1989 czy 1983 roku bynajmniej
nie było powrotem do tamtego festiwalu –
było jego zaprzeczeniem. Ale świat się zmie-
niał, pojawiła się nowa publiczność, która
miała inne oczekiwania niż ich starsze
rodzeństwo czy – o zgrozo, to już?! – rodzice.
Młodzi chcieli posmakować legendy Jaro-
cina, na którą ze względów metrykalnych
się nie załapali, ale mieli gdzieś kibicowanie
debiutantom, domagali się gwiazd. Konkurs,
choć utrzymywany w różnej formule, zaczął
tracić na znaczeniu, za to przez otwarte już
na oścież granice do Jarocina zaczęły przy-
bywać wielkie nazwy ze świata. Okazało się
jednak, że to, co mogłoby się sprawdzić na
Kiedyś w Jarocinie
każdym innym festiwalu, tutaj niekoniec-
dominowała muzyka
taneczna znie musi zadziałać. Nigdy nie zapomnę
Cezary Pecold smutnego widoku Animal Collective, którzy
/REPORTER w 2009 roku byli światowym topem muzyki
61
alternatywnej, ale w Jarocinie, po Kaziku Na Żywo, zagrali dla
kilkunastu młodych ludzi, w dużej mierze zbyt pijanych, by
trafić do wyjścia. Ale sprowadzenie do Jarocina Prodigy czy
Slayera (2016 rok) też nie było dobrym pomysłem, bo owszem,
ściągnęło to ludzi, ale takich, którzy mieli gdzieś festiwal, je-
go ducha, całą resztę atrakcji. Przyjechali dać się sponiewierać
gwiazdom i nie obchodziło ich, czy to Jarocin, czy Kołobrzeg.
Zmieniali się organizatorzy, dyrektorzy artystyczni, ekspery-
mentowano przy formule. W 2017 roku uroczyście odtrąbiono,
że Jarocin został odzyskany przez Jarocin – za przygotowanie
imprezy od tej pory odpowiadają instytucje miejskie. Czy po-
trafią to robić lepiej od najemników z importu? Nie wiadomo.
Ale na pewno jakąś wartością jest to, że w ten sposób zlikwid-
owano przynajmniej jedno z jarocińskich ognisk zapalnych,
czyli nieustający spór na linii miasto-organizator, dotyczący te-
go, jak festiwal powinien wyglądać i czyim gustom schlebiać.
Co nie znaczy, że Muzeum Regionalne w Jarocinie i Biblioteka
Publiczna Miasta i Gminy Jarocin (te dwie instytucje odpowia-
dają dziś za festiwal) znają odpowiedzi na wszystkie pytania.
Albo chociaż na to jedno: jak znaleźć równowagę pomiędzy hi-
storią a przyszłością? Jak jednocześnie być skansenem w multi-
medialnej wersji, takim muzycznym Westworld, a imprezą,
która ma ambicje – i możliwości – rozwijać się i wychowywać
nową publiczność?
P o c o J a r o c i n?
Konserwatystów najwyraźniej propozycja dzisiejszego Jaroci-
na nie zadowala. Bo jak inaczej wytłumaczyć takie inicjatywy,
jak „punkowy dzień” na festiwalu Life w Oświęcimiu, czy
szykowana na listopad we Wrocławiu impreza „Był kiedyś Jaro-
cin” (na scenie m.in. Proletaryat, Moskwa, Ga-Ga, Closterkeller
i Zielone Żabki), jeśli nie próbą zorganizowania Jarocina poza
Jarocinem. I poza czasem, bo tu chyba mniej chodzi o miejsce,
a raczej o to, że „kiedyś było lepiej, kiedyś to była prawdziwa
muzyka”. Propozycji dla sierot po starym Jarocinie jest zresztą
więcej, by wspomnieć choćby podlaski Rock na Bagnie, który
w tym roku kusi koncertami m.in. Kobranocki, Świetlików,
Abaddona i The Analogs. Ci natomiast, którzy w muzyce szu-
kają ciągle nowych wrażeń, od lat jeżdżą do Katowic na OFFa,
albo śledzą poczynania krakowskiego Unsoundu, bo dawno
przestali mieć nadzieję, że w jarocińskim konkursie pojawi się
coś naprawdę świeżego i ekscytującego.
Interesujące jest to, jak obecne wcielenie festiwalu próbuje
odpowiedzieć na te wszystkie potrzeby i zagrożenia. W jakiś
sposób musi przeglądać się w swojej chlubnej przeszłości, więc
potrzebę kombatanctwa realizuje zapraszając takich wykonaw-
ców jak Public Image Limited, Apteka czy Sztywny Pal Azji.
Choć akurat mówienie, że ściąga się Rottena z zespołem nie po
to, by zagrali świetny koncert, ale by „uhonorować światową
ikonę muzyki i punkrockowej kontrkultury” trąci instytucjonal-
nym smrodkiem. Jest konkurs, noszący znajomo brzmiącą na-
zwę Jarocińskie Rytmy Młodych i mający „na nowo kreować
jakość w polskiej muzyce” – warto go robić, nawet jeśli to póki
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
co myślenie życzeniowe. Z kolei nośnikiem idiomu buntu są
w tym roku Rosjanki z Pussy Riot. Sprytnie, bo bezkompromi-
sowo, ale zarazem stosunkowo bezpiecznie, bo krzyczą nie w na-
szej sprawie. Nie ma się co jednak oszukiwać – prawdziwymi
gwiazdami tegorocznej edycji są Quebonafide, KęKę czy Dongu-
ralesko. To na ich koncerty ściągną największe (i najmłodsze
tłumy) i wtedy ze sceny padną najbardziej aktualne teksty.
Z kolei najodważniejszą decyzją artystyczną organizatorów
jest w tym roku zaproszenie norweskiego saksofonisty jazzo-
wego Jana Garbarka. Sprowadzić kogoś takiego do Jarocina –
to dopiero jest punk! 6

Piotr Kaliński
Oglądanie zdjęć
z dzieciństwa
Piotr Kaliński aka Hatti Vatti
– znacie człowieka?
Najpewniej z projektu HV/Noon.
Albo jeszcze z Gówna.
A może z Nanook of the North?
JANKI? Ffrancis?
Na wspomnienie artystów,
z którymi współpracuje
incydentalnie zabrakłoby
tu miejsca… Trudno to wszystko
ogarnąć, ale jakoś trzeba,
bo Hatti Vatti jest nie tylko
jednym z najbardziej
aktywnych, ale też jednym
z najciekawszych polskich
producentów drugiej dekady
XXI wieku. Skąd przyszedł
i dokąd zmierza dowiecie
się z wywiadu.
Michał Andrysiak
michał wieczorek
J
akie są twoje pierwsze doświadcze-
nia z muzyką?
Pierwsze doświadczenia twórcze
pochodzą z czasów szkoły średniej, kiedy
byłem zafascynowany tworzeniem muzyki
na komputerze. Nie skończyłem żadnej
szkoły muzycznej, pochodzę z niemuzykalnej
rodziny. W domu rodzinnym muzyki nie było.
Pojawiła się dopiero za sprawą fascynacji
alternatywnym MTV lat 90. i dziwnych kaset
starszego brata – szczególnie zapamiętałem
wydawnictwa yassowe. Pamiętam, że strasz-
nie ciekawiło mnie, że na komputerze można
składać jakieś poważne formy muzyczne.
Byłem pod sporym wrażeniem „Warsaw Beat”,
płyty elektronicznej Roberta Brylewskie-
go. Właściwie to była kaseta, wyszła w 1997
roku. Starałem się robić na komputerze coś,
co przypominałoby te nagrania, ale nie na
zasadzie kopiowania – raczej inspiracji i pew-
nego mentalnego porozumienia, przynależe-
nia do pewnego zakonu. Przez wiele lat kom-
ponowałem właśnie w taki sposób.
Teraz na koncertach korzystasz z wielu syn-
tezatorów, a na premierowym koncercie
Ffrancis wróciłeś do gitary.
Nigdy sprawy sprzętowe nie były dla mnie
bardzo ważne, ważniejsze było dla mnie podej-
ście DIY, mówiące, że lepiej omijać rzeczy
profesjonalne. Na dodatek są one bardzo dro-
gie, a skoro nie potrafię ich obsługiwać, to
po co je kupować? Liczył się efekt i szybkość
działania.
Sprzęt zainteresował mnie przy okazji pracy
z Mikołajem Bugajakiem, kiedy zobaczyłem,
że ze sprzętem ciekawie mi się pracuje, że jest
w tym więcej przypadkowości i po prostu
lepiej to brzmi, ale i ma wiele ułomności –
co aktualnie również mnie inspiruje. Poza
62
tym znudziło mi się stanie z komputerem na
scenie, zaczęło mi się to wydawać mało pro-
duktywne. Kupiłem sobie pierwszy większy
syntezator, jakiś kolejny efekt i okazało się, że
jest większa radość z grania, ciekawiej i łat-
wiej. Gitara jest dla mnie naturalnym instru-
mentem, zawsze sobie na niej pogrywałem
w domu. Przez parę lat grałem na niej w ze-
spole Gówno, który założyliśmy z Maćkiem
Salamonem (obecnie Nagrobki) i Tomkiem
Pawluczukiem (obecnie Trupa Trupa). Zresztą
w środku etapu komputerowego miałem też
epizod grania na starych organach w Trupa
Trupa – znamy się z Grzegorzem Kwiat-
kowskim od dzieciństwa i mieszkaliśmy blok
w blok przez 25 lat. Nie łączyłem wcześniej
gitary czy organów z działaniami bardziej
elektronicznymi i wydawało mi się, że one do
nich nie pasują. Teraz uważam, że jest wręcz
przeciwnie i bardzo mi się to połączenie po-
doba.
Skąd te zmiany podejścia?
Bardzo dużo rzeczy mi się znudziło, jeśli cho-
dzi o muzykę, ale nie tylko. Chyba po prostu
kiedy przekroczyłem trzydziestkę dużo rzeczy
przestało mnie bawić i postanowiłem tro-
szeczkę zmienić upodobania, zrewidować
utarte poglądy. Przestałem się inspirować
rzeczami, które mnie otaczały. No i – to chyba
najważniejsze – przestałem masowo słuchać
muzyki elektronicznej, już dobrych parę lat
temu. Włączenie gitary do muzyki elektro-
nicznej zadziało się zupełnie naturalnie, nie
myślę już kategoriami, czy coś pasuje do ja-
kiegoś projektu, czy nie. Przychodzi mi to in-
tuicyjnie, bez większych zastanowień.
Poprzedni rok był dla ciebie bardzo inten-
sywny. Jak udaje ci się połączyć te wszystkie
projekty?
 Piotr

63
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
Zawsze miałem eklektyczny gust muzyczny
i w mojej płytotece mieszają się dość
odległe gatunki i style. Stoi obok siebie płyta
shoegaze’owa, awangardowa elektronika,
ambient, punk, wysublimowany pop, muzy-
ka cerkiewna i klasyka. Pracowało się fajnie,
bo wychodziło się z bardzo mrocznej sytuacji,
jaką jest Nanook of the North, do bardzo -
energetycznej i weselszej jak na przykład
JANKA, czyli nasz duet z Danielem Drumzem.
Nie staram się przemycać pomysłów z jed-
nego projektu do drugiego. Na przykład na
„Krzyżakach” JANKI nie ma ambientu, bo
ten temat eksplorowałem ze Stefanem w Na-
nooku. Dla mnie te płyty różnią się nie tyle
gatunkami, co emocjami, ale może to tylko
podejście współautora.
Praca była ciekawa i jedyne, co przeszka-
FFrancis
Marcin Kaliński
dzało, to jej ilość. Czasami już nie miałem
ochoty na muzykę. Po kolejnym dniu spędzo-
nym w studiu, czy po kolejnych renderach
plików już masz dosyć, bo to jest po prostu
uciążliwe i męczące. Ale z drugiej strony to
było super doświadczenie i ciekawa przy-
goda, bo wszyscy, z którymi pracowałem to
bardzo przyjacielskie istoty i ciekawe posta-
ci. Po drodze zrobiłem jeszcze dwa numery
z Coals i jeden z Rosalie. No i kilka remiksów,
w tym remiks Niemocy w spółce z Eltronem.
Miks wszystkiego z wszystkim, ale już jakiś
czas temu wydałem trzy kasety pod różnymi
nazwami dla BDTA, jednocześnie wydając
CD dystrybuowane przez Warnera i będące
na OLiSie. Pamiętam, że na dziewiętnaste
urodziny dostałem od cioci banknot i wy-
dałem go na dwie płyty: „Muzykę klasyczną”
duetu Pezet/Noon oraz wybitne „Dni wiatru”
Ścianki.
Co robisz, żeby odpocząć?
Najczęściej staram się wyjeżdżać w dziką
przyrodę, w Puszczę Białowieską, albo w Ta-
try. Zupełnie się wtedy wyłączam, nie zabie-
ram ze sobą telefonu ani komputera oraz nie
słucham wtedy muzyki. Nie zabieram na wy-
cieczki płyt. Dobrze na oczyszczenie umysłu
robi także sauna, która działa jak wyzero-
wanie ciała i umysłu. Jestem wręcz uzależ-
niony od tej czynności. Jak mam jakiś kry-
zysy twórczy albo jestem zmęczony, to wy-
chodzę na saunę. Przy pracy nad muzyką nie
używam żadnych używek.
Początki Nanook of the North to rok 2012,
pierwszy singel Ffrancis wyszedł w 2015.
Czy JANKA to też projekt z dłuższą historią?
Tak. Ten materiał też już był od dawna
skończony, tylko go długo poprawialiśmy.
Obaj jesteśmy perfekcjonistami, jeśli chodzi
o brzmienie. Ustaliliśmy sobie, że nie będzie-
my robić tej płyty korespondencyjnie. Zro-
biliśmy ją przede wszystkim u Daniela
w domu, w Krakowie, parę razy Daniel przy-
jechał do mnie, przy okazji swoich koncertów,
kiedy jeszcze mieszkałem w Warszawie. To
głównie było przeszkodą, a z drugiej stro-
ny czymś fajnym, bo nie wysyłaliśmy sobie
64
plików, tylko zawsze siedzieliśmy przy instru-
mentach we dwójkę. Tak samo wspólnie ro-
biliśmy postprodukcję.
Długo mieszkałeś w Warszawie?
Moja przeprowadzka do Warszawy była efek-
tem przypadku. Tak się jakoś złożyło, że
bardzo często przyjeżdżałem do Warszawy
pracując nad płytą HV/NOON. Życie się tak
ułożyło, że zostałem tam chwilkę dłużej –
dwa tygodnie, dwa miesiące. Pomyślałem
sobie, że może by spróbować na dłużej. Zo-
baczyć, jak się żyje w Warszawie, bo, nie
ukrywajmy, mieszkanie w Trójmieście i War-
szawie wygląda zupełnie inaczej. Mieszkałem
w Warszawie przez trzy lata i wystarczy.
Bardzo ją lubię, czuję się z nią związany, jest
świetnym i inspirującym miastem, które ma
wiele do zaoferowania, ale po prostu tęskni-
łem za Trójmiastem. Ludzie z Trójmiasta są
bardzo do niego przywiązani. Nieraz spotka-
łem się z ludźmi z Trójmiasta w Warszawie,
którzy mieszkali tutaj już po kilka, kilkanaście
lat, nad morze pewnie nie wrócą. Ale ciągle
mówili, że są z Trójmiasta. Ludzie z innych
miast raczej tak nie mają. Trójmiasto jest wy-
jątkowe pod każdym względem i choć panuje
tu spokojniejszy tryb życia niż w Warszawie,
to jest moje miejsce na świecie. Jest tu bardzo
ładnie, ludzie są spokojniejsi, mają więcej czasu
dla siebie. Mamy tu też mniej przypadków
próżniactwa i samomitologizacji - wszyscy
się znają.
Muzycznie też buzuje.
Trójmiasto jest teraz w świetnym momencie,
powróciło do stanu, w którym było w latach 90.,
kiedy dużo działo się na scenie improwizo-
wanej i yassowej, ale też gitarowej. Potem
chyba się to wszystko rozmyło, a teraz znów
jest mnóstwo świetnych artystów, którzy
znają się prywatnie i wiadomo, że to też jest
bardzo dobre dla różnych wspólnych działań.
Jest Stefan Wesołowski, Michał Jacaszek,
Trupa Trupa, Pin Park, 1988 z Synów, Nagrob-
ki, Stendek (Lasy), Olo Walicki, Mikołaj Trza-
ska, są Dicki, Rhythm Baboon, jest Boro z Mu-
sic Is The Weapon, jest Karol z Nasiona, Kuba
z Nowe Idzie Od Morza, Sylwester z Kolonii
Artystów, Mack z Moonshine/Mash-up (wy-
dawca ogromnej liczby winyli – w tym mo-
jego albumu i kilku singli), Paciorek z Calm
The Fire, Ziętek z Marsiją, Mazolewski, Bartek
z Pandadread czy Krasy z wytwórni Latarnia
– długo by wymieniać. Świetna, duża ekipa,
która w większości zna się od lat i robi super
różnorodne i ciekawe rzeczy. Z dużą częścią
tego towarzystwa chodzimy razem do lasu
pogadać czy spotykamy się na koncertach.
Miło widzieć sukcesy kolegów i chyba wszy-
scy sobie kibicują i się wspierają.
Szykujesz winylowe wydanie „Algebry”,
swojej pierwszej płyty wydanej jako Hatti
Vatti. Planujesz powrót do podobnych kli-
matów?

„Algebra” to bardzo specyficzna rzecz.
Przede wszystkim to mini-album. Traktuję
go jako swoją pierwsza dużą płytę, ale to nie
jest pełnowymiarowe wydawnictwo, jak
jak „Worship Nothing”. Nie planuję abso-
lutnie powrotu do czegoś takiego, nato-
miast ona muzycznie i emocjonalnie kojarzy
mi się z Nanook of the North. One są gdzieś
tam dalekimi kuzynami, ważna w tych
dwóch projektach jest historia miejsca.
M i e sz kałe m Zresztą, jeden z numerów z „Algebry”
miał się znaleźć na Nanooku. Jest taki
w Warsz awie pomysł, żeby zagrać parę koncertów z tym
materiałem przy okazji premiery winyla.
p rzez trz y lata Dzięki „Algebrze” w ogóle zaistniałem
w świadomości słuchaczy i recenzentów,
i wystarcz y. pojawiły się pierwsze recenzje za granicą.
Ta płyta otworzyła mi drzwi do wielu
miejsc. To dla mnie bardzo ważna rzecz i cieszę
Ba rdzo ją lub ię, się na myśl o winylu i powrotu do koncertów
z tym materiałem.
c z u j ę s ię z nią Czyli raczej nie wracasz do swoich starych
nagrań?
z wi ąz any, Słuchając swoich starych rzeczy strasznie
się wstydzę i raczej tego nie robię. Nie
j e st świe tny m jestem fanem własnej twórczości, co
nie znaczy, że jej nie lubię. Chciałbym
i i ns p ir ujący m coś poprawiać. Noon kiedyś powiedział
mi, że jego stare płyty nie są już jego,
m i a ste m, któ re ma tylko ludzi, którzy mają z nimi związane
wspomnienia. To ciekawa opinia. Moje
stare płyty są OK, ale dzisiaj już takiej mu-
w i el e d o z aofero-
zyki bym nie nagrał albo zrobiłbym to zu-
pełnie inaczej. Wiem, że ona istnieje w świa-
wa n ia, ale po prost u domości ludzi.
Zdarza mi się natomiast posłuchać rzeczy
tęs kniłe m nowszych, które wyszły nie jakoś bardzo
dawno temu. Robię to, żeby posłuchać jej
z a Trójm iaste m. jak słuchacz, a nie jak twórca. Jakiś czas temu
słuchałem swojej starszej płyty po długiej
przerwie i w końcu usłyszałem muzykę, a nie
proces nagrywania, całą tę kuchnię. A wtedy
po raz pierwszy posłuchałem jej tak, jakby
nagrał ją ktoś inny. To trochę jak oglądanie
zdjęć z dzieciństwa – jest jakaś sytuacja,
Janka której absolutnie nie pamiętasz, patrzysz na
Je r z y Wy pyc h nią z zewnątrz.
65
Piotr Kaliński
Która współpraca jest dla ciebie naj-
ważniejsza?
Każda z osób, z którymi pracowałem wnosi
coś zupełnie innego. Czasem czuję się jakbym
przechodził przez bardzo dobry uniwersytet
muzyczny, na którym mam najlepsze zaję-
cia, praktyki i wybitnych studentów i profe-
sorów. Na pewno współpraca Mikołajem była
na swój sposób wyjątkowa, bo była pierwsza
i wieloutworowa. Pierwszy raz nagrywałem
z kimś muzykę, dzieliłem obowiązki produ-
centa i twórcy na pół. Po tym już te rzeczy
były dla mnie bardziej oczywiste. Natomiast
i Daniel, i Misia, i Synkro, i Paweł Stachowiak
czy Rafał Dutkiewicz dużo mnie nauczyli.
Nie mam jakiegoś rankingu, praca z ty-
mi wszystkimi wspaniałymi ludźmi była
świetną przygodą.
Myślisz o większych składach niż duety?
W stronę zespołowości, czegoś większego
niż tylko duet, zmierza Ffrancis, bo koncer-
towo to kilkuosobowy skład, który brzmi
inaczej niż moje granie we dwoje z Misią Fur-
tak. Myślę, że jeśli będą nagrywane kolejne
rzeczy, to bardzo możliwe, iż będą nagry-
wane w ten sposób. Podobnie jak zespół,
który narodził się przy okazji płyty „Szum”,
czyli Paweł Stachowiak z EABS i Rafał Dut-
kiewicz z koncertowej wersji Skalpela. Gramy
koncerty jako trio i uważam, że to brzmi dużo
ciekawiej niż płyta. Jest pomysł, żeby
kolejne rzeczy nagrywać razem, jako zespół,
również z kompozycjami chłopaków,
których uważam za genialnych, a jed-
nocześnie bardzo otwartych i skromnych.
Pewnie będziemy występować jako Hatti
Vatti, bo nie chcę już mnożyć bytów, mam
już wystarczająco dużą rodzinę projektów.
6
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
Wszystko się tu zgadza: aksamitny głos
Misi kołysze się nad muzyką (za która
odpowiadają oboje), mnie jako sza-
likowcowi tres.b nic więcej do szczęś-
cia nie potrzeba.
recenzje
nr 1/2018, str. 84
 tomek doksa
Piraci
z inter-
netów
„Kto kupuje płyty od złodzieja
jest k***sem i niech s****dala!”
– grzmiał przed laty Kazik we
wkładkach do swoich albumów.
J
ak wynika z raportu opublikowane-
Czy dziś mógłby wkurzać się go niedawno przez Związek Produ-
o to samo? centów Audio Video – zapowiedzia-
nego zresztą na stronie ZPAV entuzjastycznym
wpisem pt. „Rynek muzyczny systematycznie
rośnie” – 2017 rok był niespodziewanie dob-
ry dla sprzedaży muzyki w Polsce. Przycho-
dy na naszym lokalnym podwórku wzrosły o
6 procent, a więc tylko o 2 procent mniej niż
w ujęciu globalnym. Wszystko za sprawą
coraz popularniejszych wśród naszych
słuchaczy kanałów cyfrowych – przycho-
dy z tytułu sprzedaży cyfrowej osiągnęły
u nas wartość ponad 93 mln zł i stanowią dziś
ponad 30 procent ogólnej sprzedaży muzyki.
Spadło co prawda zainteresowanie
nośnikami fizycznymi – w 2017 roku przy-
chody ze sprzedaży płyt poleciały o 3,5 pro-
cent (na świecie o 5,4 procent), jednak au-
torzy raportu nie tracą dobrych humorów
i podkreślają, że spektakularny wzrost nadal
notują w Polsce winyle. „Sprzedaż czarnych
płyt wzrosła w kraju o prawie 63 procent, osią-
gając poziom ponad 27 mln zł, na świecie –
o 22,3 procent, stanowiąc 3,7 procent świa-
towego rynku” – informują.
Rzeczywiście, popularność winyli w dobie
cyfrowej rewolucji to fenomen. Chciałoby
się napisać, że O.S.T.R. w klipie „Po drodze do
nieba” przewidział przyszłość, bo winyl fak-
tycznie „kills the mp3 industry”. Rynek mu-
zyczny – mimo czarnych scenariuszy sprzed
To z d j ę c i e z p i e r w s z e j d e k a d y X X I
dekady, mówiących że zabije go internet – ma
wieku. Dzisiaj ciężki sprzęt
w walce z piratami jest coraz się dziś znacznie lepiej niż przewidywano.
mniej przydatny Może po części dlatego, że nie taki już pirat
Wo j c i e c h G a d o m s k i / R E P O R T E R straszny, jak się go maluje?
66
„Wszystko powinno być za darmo / Książki,
teatr i płyty / Bonus za solidarność / Poniżej
pasa chwyty” Strachy Na Lachy „I can’t get
no gratisfaction”
W 2011 roku raport Międzynarodowej Fede-
racji Przemysłu Fonograficznego IFPI prog-
nozował, że w ciągu czterech kolejnych lat
europejski przemysł kulturalny straci ponad
240 miliardów euro i nie będzie mógł się
swobodnie rozwijać. Powód? Nielegalna
wymiana plików, która przyszła wraz z szyb-
kim internetem i niemal nieograniczonym
dostępem do światowych dóbr kultury.
Piotr Stasiak tak pisał o tym przed siedmioma
laty w „Niezbędniku Inteligenta Polityki”:
„Zaczęła się rewolucja. (…) Internauci słuchają
najnowszej światowej muzyki, oglądają filmy
i seriale na kilka godzin po ich premierze
w USA. Zapełniają swe strony internetowe,
wklejając (kradnąc?) z innych informacje. Nic
za to nie płacą”.
Pamiętam, że sami internauci, ściągający
wtedy ochoczo z bittorrentów i innych sieci
p2p (peer-to-peer) pliki audio czy wideo tłu-
maczyli, że „płacimy przecież za dostęp do
internetu”. Nie czuli się więc „piratami 2.0”
i następcami tych, którzy w latach 80. i 90.
kopiowali niekoniecznie na własny użytek
kasety magnetofonowe, a potem płyty kom-
paktowe z muzyką. Innym argumentem była
odpowiedź na tezę z cytowanego wyżej tek-
stu Piotra Stasiaka – ściągamy filmy i seriale
kilka godzin po premierze w USA, bo... nie
można ich dostać w Polsce. Inaczej jednak
odbierali tę cyfrową rewolucję artyści
i opiekujące się nimi wytwórnie. Metallica nie bacząc na
oburzenie fanów pozwała twórców popularnego Napstera,
który umożliwiał swobodną wymianę plików między użyt-
kownikami na całym świecie, Zrzeszenie Amerykańskich Wy-
dawców Muzyki grzmiało, że używanie programów typu Nap-
ster czy Kazaa okrada bezpośrednio wykonawców z należnych
im zysków, a – jak pisze Sławomir Blichiewicz w swojej pracy
„Problem piractwa muzycznego. Alternatywne spojrzenia na
spór o pobieranie muzyki z internetu” – za przyczynę kryzysu
fonografii w latach 1997–2002 branża muzyczna oficjalnie
uznała, oczywiście, zyskujące na sile piractwo komputerowe.
To ono miało hamować postęp całej fonografii.
Tyle tylko, że nawet przedstawiciele samej branży wyłamywali
się z tak prostych i oczywistych sądów.
„Hiphopowy tata chłonął muzę na piratach / I zapragnął to robić
– tak powstał Slums Attack” Peja „Piętnastak”
Gitarzysta Kazika Na Żywo, Michał „Kwiatek” Kwiatkowski”
w wywiadzie dla Interii w 2002 roku mówił: „Wydaje mi się,
że kryzys na rynku fonograficznym jest odbiciem kryzysu
w ogóle, bo to przecież nie jest tak, że ludzie nie kupują płyt,
a masowo kupują książki, bo książek też nie kupują, mniej też
kupują jedzenia, piją tańsze alkohole, bo po prostu panuje ogól-
nokrajowa recesja”.
Podobnego zdania byli Felix Oberholzer-Gee i Koleman Strumpf,
autorzy publikacji i badania „The Effect of File Sharing on Re-
cord Sales: An Empirical Analysis” z 2004 roku, z którego płynął
wniosek, że nielegalne pobieranie plików z internetu nie ma
bezpośredniego wpływu na dochody rynku muzycznego. Inni
autorzy zgłębiający temat piractwa i kondycji branży muzycz-
nej, m.in. Erik Wilde i Jacqueline Schwerzmann, w publikacji
„When Business Models Go Bad: The Music Industry’s Future”,
pisali z kolei, że o ile nie można wykluczyć wpływu piractwa na
sprzedaż fizycznych nośników z muzyką, tak należy brać pod
uwagę również inne czynniki – w tym kulturowe i ekonomiczne
– które w niektórych miejscach mają znacznie większe
przełożenie na rynek fonograficzny niż same serwisy p2p.
Wilde i Schwerzmann pokusili się nawet o tezę, że za spadki
sprzedażowe na rynku muzycznym odpowiadała w pierwszej
kolejności surowa polityka biznesowa i wysokie ceny płyt kom-
paktowych. A Dave Kuseki i Gerd Leonhard w publikacji „The
Future of Music: Manifesto for the Digital Music Revolution”
dodawali, że branża nie powinna brać nowych technologii
i otwartego internetu za swojego przeciwnika. Ich zdaniem,
dzięki szybkiemu przesyłowi danych i dostępowi do różnych
treści z dowolnego miejsca na ziemi, sztuka może się rozwijać
i docierać w sposób spontaniczny do milionów ludzi na całym
świecie. Może robić rzeczy, o których jej twórcom jeszcze kilka
lat temu nawet się nie śniło.
„Kiedy jestem zły, cztery MP3 / Naraz puszczam sobie w mojej wielkiej
głowie!” Cool Kids Of Death „Ciągle jestem sam”
Duże wytwórnie miały trzy wyjścia: albo iść na totalną wojnę
z internautami i programami wymiany plików, albo dostoso-
wać się do cyfrowych zmian zachodzących na rynku, albo...
wymyślić model biznesowy na nowo. Ta pierwsza wydawała
się najmniej rozsądna, bo mogła się – jak pisał Harold Vogel
w publikacji „Entertainment Industry Economics: A Guide for
Financial Analysis” – skończyć jeszcze większym pogłębieniem
problemu, bo dotąd każda forma tępienia piractwa kończyła się
jego ekspansją. Dlatego wielu z ulgą przyjęło opcję numer dwa.
„Jeszcze do niedawna, chcąc odsłuchać piosenkę, należało
kupić cały album, bo przecież rynek singlowy w Polsce się nie
wykształcił. Pomijam już fakt, że cena krążka
wynosiła około 60 złotych. Tymczasem każdy
posiadacz telefonu lub komputera, ma szansę
za 5 złotych ściągnąć legalną wersję utworu,
który doskonale brzmi i oddaje charakter fil-
mu. Tak właśnie zmienił się i przyspieszył
rynek, a my wraz z nim” – mówił w rozmowie
z „Ruchem Muzycznym” Piotr Kabaj, wówczas
prezes zarządu i dyrektor generalny EMI Mu-
sic Poland, dziś Warner Music Poland. I zano-
siło się na to, że nadchodzące zmiany mogą
rzeczywiście wybić ludziom z głowy niele-
galne ściąganie i udostępnianie muzyki przez
internet. Bo ta może być dużo tańsza i łatwiej
dostępna. A samo pojęcie piractwa, kojarzone
z wypalaniem płyt i zarabianiem na nieauto-
ryzowanych nośnikach, odejdzie w końcu
do lamusa.
Dziewięć lat po słynnym procesie założycieli
The Pirate Bay, najpopularniejszej wyszuki-
warki torrentów w internecie, i kilka miesię-
cy po ujawnieniu raportu firmy Muso, przed-
stawiającego skalę łamania praw autorskich
na świecie (według którego globalne pirac-
two wzrosło o 1,6% w ciągu minionego roku),
wygląda jednak na to, że pirat w sieci wciąż
ma się świetnie, choć rzeczywiście nie wy-
pala już płyt jak kiedyś.
Łukasz Stasiak z wytwórni Alkopoligamia
twierdzi nawet, że to zagadnienie umarło
śmiercią naturalną. – Serwisy streamingowe,
YouTube... muzyka jest dziś za darmo albo ko-
sztuje symboliczne pieniądze, jest dostępna
z telefonów komórkowych, które mamy
zawsze pod ręką, nikomu nie chce się więc
chyba już jej piratować. Nawet jeśli ktoś so-
bie zgra coś na płytę, to w sumie nie ma to
większego znaczenia. Płyty kupują dzisiaj
ludzie, którzy mają do nich sentyment, zbie-
rają je lub chcą oddać szacunek, w postaci
swego rodzaju donacji, swojemu ulubionemu
artyście. Wykonawcy odpłacają się zaś bo-
nusami, wyjątkowymi wydaniami itp.
Zmienił się sposób odbioru muzyki, zmieniło
się też piractwo. Pytanie tylko – na ile jego
współczesna wersja ma wpływ na dzisiejszą
kondycję branży oraz jak podchodzą do nie-
go sami jej przedstawiciele, jeszcze 20 lat
temu wytaczający przeciw piratom naj-
cięższe działa? Bo czym właściwie jest dziś
piractwo? W dobie ogromnych bibliotek
serwisów streamingowych, do których moż-
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
na mieć dostęp bez żadnych opłat (patrz Spo-
tify), co pirat może artyście zabrać i jak to
sprzedawać?
– Piractwo bardzo się zmieniło i zakładam, że
często nie mamy pojęcia, że to, czego akurat
słuchamy w sieci, zostało tam umieszczone
bez zgody autora – zauważa Marcin „Groh”
Grośkiewicz, szef wytwórni U Know Me.
– Problem ten dotyczy głównie YouTube’a,
gdzie nie wszyscy odpowiednio chronią
swoje nagrania.
67

Groh (z prawej) i Buszkers
- dwóch ojców U Know Me
a rc h i w u m wy twó r n i
St re aming je st sweg o
ro dzaju prz y kr yw ką
p irac twa, ale le p i ej
zaro bić jakie ś p i e n i ą d ze
n iż nie z aro bić i n a rzeka ć.
Zak ł adając , że l u d z i e te ra z
n ie k radną, a ko rz yst a j ą
z le galnyc h ź ród eł i j a ka ś
t am kwota kap i e
d o artystów i wyd awców,
to nie ma co si ę b o cz yć .
YouTube to w kontekście współczesnego
piractwa temat-rzeka. Choć, jak zauważa
Arek Marczyński, szef Anteny Krzyku, You-
Tube i portale społecznościowe starają się
sposób nielegalnego wykorzystania muzy-
ki blokować, to jednak proceder wykorzy-
stywania muzyki w amatorskich klipach
wideo, często do celów komercyjnych, jest
na porządku dziennym.
„W dzień nie szukaj gwiazd one nocą są, tobą,
mną kiedy wszyscy śpią” Cleo „Łowcy gwiazd”
O tę komercyjność, o monetyzację, poszło
w niedawnym sporze na li-
nii youtuber Paweł Opydo –
wytwórnia Universal. Paweł,
autor cyklu „Złe piosenki”, ko-
mentuje na YouTube, przy uży-
ciu fragmentów klipów m.in.
z katalogu Universala, utwory pol-
skich i zagranicznych wykonaw-
ców i twierdzi, że robi to w ra-
mach prawa cytatu. Universal
natomiast uważa jego działania
za naruszające autorskie prawa
majątkowe oraz prawa pokrew-
ne przysługujące Universal
Music Polska, jak również pra-
wa osobiste artystów. Zdaniem
wytwórni – jak czytamy w jej
oświadczeniu – rozpowszechnione przez
Pawła Opydo materiały (m.in. „Złe Piosen-
ki: Sarsa – Naucz mnie”, „Złe Piosenki: Na-
talia Nykiel – Bądź duży” oraz „Złe Piosenki:
Cleo – Łowcy gwiazd”) „nie są żadną formą:
parodii, pastiszu, analizy krytycznej, analizy
utworu i recenzji”, co pozwoliłoby podpiąć je
pod prawo cytatu.
Universal nie był w tej opinii osamotniony.
Wytwórnię wsparł swoją oceną sytuacji dr
Rafał M. Sarbiński, wieloletni arbiter Komisji
Prawa Autorskiego, który stwierdził: „trudno
wypowiedzi o charakterze prześmiewczym,
czy wręcz wyszydzającym, uznać za analizę
krytyczną, która stanowi przecież metodę
badań naukowych. Podobnie, wypowiedzi te
nie odpowiadają schematowi recenzji obej-
mującemu informacje, analizę i wnioski
o charakterze postulatywnym. Nie każdą wy-
powiedź krytykującą cudzą twórczość należy
uznawać za recenzję. Styl odnośnych wypo-
wiedzi, w tym stosowane wulgaryzmy wska-
zują raczej na chęć łatwego zyskania popular-
ności, a w konsekwencji dochodów”.
Innego zdania jest z kolei m.in. Marcin Zwierz-
chowski, w tekście „Co wolno youtuberom?”
na łamach „Polityki” piszący, że na podobnych
zasadach, co „Złe piosenki” działa przecież
popularny na całym świecie cykl rozbierający
na części pierwsze i oceniający filmy – „Honest
Trailers”. A obok niego tysiące innych podob-
nych formatów dostępnych na YouTube. Za-
tem „jeśli uznamy, że Opydo łamie prawo,
68
prawo muszą łamać również twórcy »Honest
Trailers«. Tymczasem mowa tu o produkcji
dwukrotnie nominowanej do prestiżowych
nagród Emmy!” – zauważa autor.
O jednoznaczną interpretację tego, co niele-
galne i niedozwolone, nie jest więc dziś wcale
łatwo. Serwis Antyweb, poświęcony inter-
netowi i nowym technologiom, komentując
sprawę Opydo wspomniał, że również do-
staje ostrzeżenia za wykorzystanie na swoich
stronach fragmentów jakiegoś zwiastuna gry
czy filmu, choć – zdaniem twórców serwisu
i jednocześnie kanału na YouTube – nie działa
na niczyją szkodę. „Pomimo iż robimy tak
naprawdę promocję grom czy filmom poja-
wiającym się w naszych materiałach, to
również dostajemy ostrzeżenia i np. musimy
włączyć monetyzację na rzecz posiadacza
praw autorskich. Zresztą problem ten nie
dotyczy tylko Polski, na te praktyki skarżą
się youtuberzy na całym świecie” – piszą na
swoich stronach.
W 2007 roku mieszkająca w USA Stephanie
Lenz musiała tłumaczyć się przed sądem, że
udostępniła w serwisie YouTube klip wideo,
na którym widać jej syna bawiącego się za-
bawkami i słychać, że w tle leci utwór „Let’s
Go Crazy” Prince’a. Nie spodobało się to –
znowu – wytwórni Universal, według której
amatorski klip naruszał prawa autorskie.
Sprawa trwała osiem długich lat, ale sąd
ostatecznie odrzucił pozew i przyznał rację
Stephanie, że utwór został wykorzystany
w zakresie dozwolonym przez prawo autorskie.
„Come on, baby, let’s get nuts! / Yeah, let’s go
crazy!” Prince „Let’s Go Crazy”
Czy tyle samo przygód czeka w sądzie Pawła
Opydo i innych youtuberów? Albo rodziców
udostępniających w internecie filmy, na
których słychać muzykę puszczoną z radia?
Czy to jest właśnie ten nowy rodzaj piractwa?
Anna Zielkiewicz z Legalnej Kultury radzi, by
przy udostępnianiu treści w sieci nie zdawać
się na intuicję, ale stosować się do obowiązu-
jącego prawa autorskiego. „Bez względu na
to czy porusza się w strefie komercyjnej czy
niekomercyjnej, każdy użytkownik powinien
mieć świadomość, na czym polega mono-
pol autorski i wynikające z niego ogranicze-
nia oraz jak należy prawidłowo korzystać
z istniejących rozwiązań prawnych” – pisze
na łamach „Gazety Prawnej”.
Oczywiście, nie każdemu chce się to spraw-
dzać. Niemniej Łukasz Stasiak i jego
Alkopoligamia nie wyobrażają sobie pro-
mowania muzyki bez YouTube’a. – Ja, jako
wydawca, udostępniam tam albumy dobro-
wolnie – mówi. – Mam narzędzia do usu-
wania nielegalnych materiałów, więc walka
z tego rodzaju piractwem jest dla mnie dużo
łatwiejsza i realna. Chomików czy innych
pirackich serwisów nie dało się tak łatwo
zatrzymać, ale to, co jest na YouTube, jest dla mnie w pełni
kontrolowalne, więc nie wydaje się być dużym zagrożeniem.
No i nie zapominajmy, że jest to najlepsze miejsce do dystry-
bucji kontentu wideo, więc... lubimy się. (śmiech)
– Streaming jest swego rodzaju przykrywką piractwa, ale le-
piej zarobić jakieś pieniądze niż nie zarobić i narzekać – konty-
nuuje Łukasz. – Zakładając, że ludzie teraz nie kradną, a korzy-
stają z legalnych źródeł i jakaś tam kwota kapie do artystów
i wydawców, to nie ma co się boczyć. Szczerze mówiąc, w ogóle
nie myślałem o piractwie od kilku dobrych lat, więc chyba ten
temat się dla mnie zdezaktualizował. Takie stanowisko dzi-
siaj przyjmuję.
Arek Marczyński z Anteny Krzyku zauważa problemy też gdzie
indziej. – Piractwo cyfrowe, czyli download całych płyt, stało
się specjalnością rosyjskich fanów. Sam doświadczam tego przy
każdym nowym wydawnictwie, gdy, najczęściej jeszcze przed
oficjalną premierą, całe wydawane przeze mnie płyty są do po-
brania na rosyjskich serwerach. Skąd się tam biorą? Po prostu
jacyś dziennikarze dostający kopie promo je ripują – mówi.
Kwestię „specjalistycznych blogów muzycznych” podnosi też
Groh z U Know Me. – Głównie rosyjskie strony publikują bez
zgody muzykę, a ich popularność jest tak duża, że często po-
jawiają się tam „przecieki kontrolowane”. Zresztą już dawno
udowodniono, że takie piractwo zwiększa sprzedaż choćby
winyli, bo nawet jeśli pierwszy raz usłyszę coś z nie do końca
legalnego źródła, to jeśli jest to dobre, chcę to mieć na wosku
i idę po taką płytę do wydawcy – komentuje.
Choć z tymi winylami sprawa nie jest taka prosta. O ile Groh
uważa, że choć absurdalnie tani streaming faktycznie zmniej-
szył parcie na posiadanie płyty w fizycznym wydaniu i trudno
dziś podrobić winyla – bo „jakby to powiedział ekonomista,
wysoki jest finansowy próg wejścia, no i trzeba mieć tłocznię”
– to Arek Marczyński podkreśla, że piractwo przeżywa trzecią
młodość właśnie przez winyle.
– Setki, jeśli nie tysiące tytułów, najczęściej archiwalnych płyt,
które nie były dostępne na winylu lub były dostępne w małych
nakładach i dziś osiągają astronomiczne ceny, robione są na pi-
rackich płytach. Nazywa się to ładnie „fan press”, ale to nic in-
nego, jak piraty – twierdzi.
Pisał o tym już w 2011 roku Bartek Chaciński na swoim blogu
Polifonia. Dzielił się wtedy swoim doświadczeniem z poszuki-
wania longplaya Sonic Youth. Zespół chwilę wcześniej ogłosił,
że wznawia stare nagrania na limitowanych, kolorowych winy-
lach, więc okazja do zakupów nadarzyła się wyborna. „Prze-
czesywałem więc serwis na A i eureka! – jest szare tłoczenie
z Blast First za całkiem małe pieniądze, które zresztą wkrótce
urosły (w miarę upływu czasu), a płyta sprzedała się za blisko
sto złotych. Nie ja ją kupiłem, żeby była jasność. A żeby się po-
cieszyć, przewertowałem dyskografię i okazało się, że to nie
jest oryginalna wersja płyty” – wspominał dziennikarz „Poli-
tyki” swoją przygodę z „fan pressem”, o którym mówił wyżej
Arek Marczyński.
W dodatku żeby odróżnić oryginalny winyl od spiraconego
trzeba się na czarnych płytach po prostu znać. Historie opisy-
wane na forach internetowych poświęconych winylom i mu-
zycznemu kolekcjonerstwu pokazują, że to nie lada sztuka. Łat-
wo dać się nabrać. Niedaleka przyszłość z kolei ma należeć do
drukarek 3D, więc – jak przewiduje Groh – sytuacja na rynku
winyli może się jeszcze bardziej skomplikować. – Myślę, że duży
wpływ na branżę będzie miał rozwój technologii. Wspomniane
drukarki 3D, hologramy, studia muzyczne w telefonie – to
wszystko już funkcjonuje, więc z pewnością nie będziemy się
nudzić – mówi szef U Know Me.
„Nie kopiujcie naszych nagrań piraci, to nie
prośba tylko dobra rada / Na tych nutach trud-
no będzie się wzbogacić, nie dla cepa jest taka
ballada” Grzegorz Turnau „Dobra rada”
– Za dziesięć, piętnaście lat w ogóle nie będzie
piratów, może ewentualnie tacy, co oglądają
koncert zza płotu na Spring Breaku – żartuje
Stasiak. – Jak coś jest za darmo, to ciężko, że-
by komuś udało się to ukraść. To tak, jakbyś
chciał gwizdnąć świeże powietrze. No, mi-
mo szczerych chęci, to karkołomne zadanie.
Piratów nie będzie, będą raczej ci, którzy
stawiają na same darmowe źródła oraz ci,
którzy poza darmowymi źródłami chętnie
zapłacą za muzykę, kupią limitowane, kolek-
cjonerskie edycje albumów, merch lub bilet
na koncert. Tak to widzę.
– Ja mam nadzieję, że rynek nadal będzie się
rozwijał w kierunku kolekcjonerskim, czyli
takich ludzi, co to szukają niskonakładowych
płyt na winylu czy na CD – dodaje Arek Mar-
czyński. – Już dziś wiele małych wytwórni,
w tym moja, wychodzi do takich ludzi robiąc
limitowane edycje wydawnictw. Piractwo
pewnie nadal będzie się skupiać na dostarcza-
niu tego, czego nie da normalny rynek.
– Nie jest wcale łatwo odpowiedzieć na py-
tanie, jak rynek muzyczny będzie wyglądał
za 10 czy 15 lat, bo nasza branża jest przede
wszystkim mało przewidywalna w tak
dużej perspektywie czasu – zauważa Groh.
– Streamingi, które zrewolucjonizowały kon-
sumpcję muzyki powstały dopiero kilka lat
temu. Można było wtedy pomyśleć, że zu-
pełnie zabiją rynek fizycznych nośników,
a nagle wróciła moda na winyle… Chyba
mało kto mógł to przewidzieć!
Stasiak, wierny fan
Tu wracamy do raportu ZPAV z początku tego legalnych nośników
tekstu i tezy, że rynek muzyczny ma się dziś archiwum prywatne
lepiej niż prognozowano. On miał w końcu,
w wyniku pirackiej ofensywy, dziś ledwo
zipać. Nie zabiła go jednak dotąd The Pirate
Bay, na której dominują dzisiaj głównie treści
filmowe i gry, nie zabije też niekontrolowa-
ny streaming, ripping, ani inne nowe formy
piractwa. – Pirat w końcu jest nieodłącz-
nym elementem muzycznego ekosystemu –
kończy szef U Know Me. Choć można by za-
dać jeszcze jedno pytanie: co będzie piracił,
jeśli go zniszczy?
6
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
Patrz synku, tak wygląda
nie żaden _fan press_,
ale w pełni legalna
Hańba! na winylu
Antena Krzyku
69
felietony

G dy byłam mała, słuchałam Majki

Jeżowskiej. Była jedną z niewielu ar-
tystów, obok Liroya, L.O.27 i Shazzy,
których traktowałam jako osoby niezwykłe,
Majka zapowiedziała, że będzie rozdawać
autografy. Oczywiście, że byłam na to przygo-
towana i wzięłam mój pamiętniczek z pach-
nącymi stronami. Najpierw stałam w dłu-

Alex
sławne… Po prostu – była moją idolką (cho- giej kolejce, która po kilku minutach zrobiła
ciaż wiele lat myliłam to słowo ze słowem się już kołem wokół Majki, więc mogłam ją
„fanka”, ale się nie martwię, bo wiele ludzi obejrzeć bliżej i byłam bardzo zestresowana.

Freiheit
List do M.
Nastoletnie wynurzenia,
których nie masz ochoty
czytać.
Alex Freiheit – performerka, kulturoznaw-
czyni i muzealniczka. Krzyczy na was
w Siksie, pisze wiersze i – jak się okazuje –
felietony. Lubi ludzi na scenie, a niekoniecz-
nie poza nią. Marzy o zagraniu bluzy Nike
w operowej wersji „No fun” Piernikowskiego.
robi tak do dzisiaj). Majka! Byłaś moją fanką!
A ja byłam Twoją największą idolką! Byłaś!
Już nie jesteś, ponieważ wszystko, czego nie
wiedziałam jeszcze wtedy o gwiazdach, Ty
mi powiedziałaś bezlitośnie. Podzieliłaś się
z tą kilkulatką porządną lekcją szoł bizu (jak
to się teraz mówi), który rządzi się swoimi
prawami. Opowiem Tobie jak było.
Wybraliśmy się ze szkołą podstawową na wy-
cieczkę do auli I LO im. Bolesława Chrobre-
go w Gnieźnie. Czułam ogromną ekscytację,
że wybieram się na koncert jednej z moich
idolek. U mnie w domu nie było przywiąza-
nia do nośników żadnego typu, więc nawet
chyba nie miałam żadnej kasety. Znałam Cię
tylko z telewizji, więc nie wiem czy mogę na-
zywać się taką fanką, na jaką zasługiwałaś
wtedy, Majka. Przepraszam, że nie miałam
Twoich nagrań, ale Ty przecież o tym nie
mogłaś wiedzieć! Nie wyczytałaś chyba tego
z moich za dużych jeszcze wtedy niebieskich
oczu, prawda? To niemożliwe. Więc dlaczego
Majka, dlaczego?!
Zobaczyć Majkę na żywo to było coś! Ona
naprawdę miała te spódnice fikuśne,
o których mogłam sobie wtedy tylko
pomarzyć, że przyjdą wraz z nową dostawą
z Niemiec do lumpeksu, który prowadziła
moja mama. Nigdy nie przyszła taka spód-
nica. Za to do dziś żałuję, że wtedy gar-
dziłam wielkimi falbaniastymi koszulami
o pstrokatych kolorach i marynarkami z po-
duszkami ze złotymi guzikami, bo dzisiaj
dużo łatwiej jest znaleźć na lumpach takie
kiczowate tiule.
Jak przez mgłę pamiętam jakąś małą awan-
turkę podczas koncertu i niezadowolenie
Majki. Wydaje mi się, że to wyparłam i sam
koncert był dla mnie idealny. Chociaż, gdy
niedawno opowiadałam o tym koncercie mo-
jej koleżance z Gniezna, okazało się, że ona
z kolei pamiętała, że pod sceną zrobił się tłok
złożony z tańcujących dzieci (ja tam byłam
w tym smarkatym moshu na pewno, bo
zawsze zwracano mi uwagę „Nie wychodź
przed orkiestrę” więc wychodziłam).
O mały włos Majka całą akcję z autografami
by odwołała. Nagle wstała z krzesła i powie-
działa, że ona nie będzie dawać autografów
na jakichś skrawkach (wtedy wyrwała jed-
nemu dziecku mały kwadratowy kartonik
z rąk, uniosła go w górę i powiedziała: „No co
to jest? Jak ja mam się na tym podpisać?!”).
Następnie poleciła tym, którzy nie mieli
notesów czy pamiętników, by usunęli się
z kolejki. Było mi strasznie niemiło, ale nie
miałam jeszcze wtedy takiego myślenia jak
dziś, więc nie wstawiłam się za tymi dziećmi
bez notesów. Podeszłam do niej grzecznie
z przykładnym pamiętniczkiem i odebrałam
to, co chciałam. Byłam jednak w nastroju nie
majko-jeżowskim, ale raczej złym i może to
dlatego później słuchałam Liroya i Wzgórza
Ya-Pa 3, bo jak ktoś na płycie jest niemiły,
to później przynajmniej nie ma rozczarowa-
nia przy autografach. Nie szukałam już so-
bie muzyki w dziale dziecięcym. Jak szłam
na targ po kasety, to zawsze wypatrywałam
okładek sugerujących mi hip-hop. Być może
zbyt szybko dorosłam przez incydent z M.
i jej autografem, który mam do dzisiaj. Być
może powinnam była wtedy o tym poro-
zmawiać z rodzicami i oni może pomogliby
mi znaleźć jakąś inną gwiazdę śpiewającą
piosenki dla dzieci. Być może prawdziwym
lekiem na rozczarowanie gwiazdą jaką była
M. byłaby piosenka, którą poznałam dopiero
jak miałam dwadzieścia parę lat:
Gdybym była wielką gwiazdą
To bym miała twarz przyjazną
Nie jak gwiazdy te ponure
Co się odgradzają murem
Każdy kwiatek bym kochała
Trawy deptać bym nie dała
Kiwi jadłabym do woli
I nie piła Coca-Coli
Więc uszczypnij mnie z przyjaźnią
Gdy już będę wielką gwiazdą
(Magda Fronczewska, fragment tekstu
„Gdybym była wielką gwiazdą” z płyty „WOW”)
6

70

Bartek
Borowicz
Ale zanim pojadę
B
us podstawiony, graty czekają
przed kanciapą na spakowanie,
w kapeli pełen entuzjazm. Jedzie-
my w pierwszą trasę koncertową.
Trzydniową, po Polsce! Ruszamy z Krakowa,
zagramy w Poznaniu, Gdyni i Łodzi. Nawet
kierowca jest załatwiony, żeby wszyscy mo-
gli pić, podrywać i… skupić się wyłącznie na
graniu (ten ostatni frazes to wersja oficjalna
dla rodziców). Ten kierowca to kumpel z klasy
– zgodził się pojechać za kratę browarów,
a przy okazji bardzo chciał zobaczyć, co
naprawdę się na tych trasach odpier… dzieje.
W sumie żaden z nas tego nie wie, bo każdy
jedzie pierwszy raz w życiu. To emocje
porównywalne z pierwszym lotem samolo-
tem albo kibicowaniem ulubionej drużynie
w finale Ligi Mistrzów. Każda kapela miała
kiedyś taki start. To się pamięta do końca
życia. Ten pierwszy wyjazd.
Co zrobić, żeby ta romantyczna historia nie
skończyła się szybko i brutalnie, a radość
z takich weekendowych wyjazdów z kumpla-
mi była wspaniałym rytuałem, nawet jeśli nie
zdobędziecie wielkiej popularności?
Autor tekstu kiedyś pracował w kilku dużych
redakcjach, a od 11 lat prowadzi agencję kon-
certową Borówka Music, która zorganizowała
ponad 2500 koncertów.
Damian Christidis
1. Priorytety
Zanim ruszycie w tournée, zanim w ogóle
postanowicie powiedzieć światu, że macie
kapelę, ustalcie sobie jasno, jaki macie cel.
Nie chodzi o wskazanie, ile płyt chcecie na-
grać lub sprzedać, ale po co w ogóle gracie
razem. To ma być hobby po godzinach czy
pełnoetatowa praca? Chcecie jeździć i cieszyć
się z grania czy wypełniać stadiony? Jeśli pri-
orytety macie różne, wszystko rozsypie się
bardzo szybko.
2. Logistyka
Miernikiem popularności nowego zespołu
nie jest granie w swoim mieście, ale na wy-
jeździe. Dlatego próbujcie grać jak najwięcej
poza swoim Krakowem. Ale nie rzucajcie się
od razu na Gdynię i Poznań. Bliżej jest Śląsk
czy Rzeszów. Przy wyjeździe na drugi koniec
Polski zjedzą was koszta (chociażby paliwo
i noclegi). Gdynia i Poznań poczekają na
lepszy moment.
3. Promocja
Załóżmy optymistycznie, że klub w Gdyni,
w którym występujecie, opłaci wam noclegi
i obiady. Musicie się tylko zrzucić na wachę.
Decydujecie, że warto i ciśniecie przez całą
Polskę. Nie narzekajcie – teraz śmigniecie
w sześć godzin. Jeszcze przed dekadą zaję-
łoby to dwa razy tyle!
Przyjeżdżacie do klubu, rozstawiacie graty,
przychodzi upragniony czas koncertu i gra-
cie dla… siedmiu osób. Czworo to znajomi,
którzy byli na liście gości, jest jeden lokalny
dziennikarz ze studenckiej stacji, a dwie oso-
by kupiły bilet. Dostajecie, zgodnie z umową,
całą kasę z biletów, czyli łącznie 30 zł. Jesteście
załamani. Podobnie jak właściciel klubu,
który na pewno po raz drugi was już do siebie
nie zaprosi. Co poszło nie tak? A co zrobiliście,
by milion osób mieszkających w aglomeracji
Trójmiasta dowiedział się o waszym koncer-
cie? Założyliście wydarzenie na Facebooku,
gitarzysta zaprosił wspomnianych czterech
znajomych z listy gości. Tyle. To jeden z naj-
większych błędów młodych kapel – nie dba-
ją o promocję. Jasne, powinien o nią też dbać
menedżer klubu, ale moje doświadczenie po-
kazuje, że często (z różnych powodów) ma to
w nosie. Umiesz liczyć? Licz na siebie! Przej-
rzyjcie bazę lokalnych mediów miasta, do
którego jedziecie. Wyślijcie im informację
o koncercie. Może dziennikarz lokalnej gazety
znajdzie dla was miejsce w zapowiedziach,
może lokalna stacja wspomni o koncercie na
71
felietony
antenie albo stronie internetowej. Szanse są –
wy musicie im pomóc, dając mediom odpo-
wiednie materiały. Co dokładnie? Mini-
mum to krótka informacja o kapeli i koncer-
cie, próbka muzyki (chociażby link do You-
Tube) i zdjęcie promocyjne zespołu. Nie, to
nie może być selfie zrobione w busie. Warto
dać innemu kumplowi drugą kratę bro-
warów, za choćby prostą sesję fotograficzną.
Promując koncert pamiętajcie też o powiesze-
niu plakatów…
Nie chcecie się tym wszystkim zajmować?
Rozumiem. Możecie poszukać lokalnego pro-
motora. Jego praca może być na wagę złota.
Będziecie musieli mu odpalić jakiś procent
zysku, ale na dobrego promotora warto wy-
dać ten pieniądz.
4. Cięcia, wszędzie cięcia
Kumpel-kierowca. Pewnie, że to wygoda.
Ale czy na początku nie warto poświęcić się
i prowadzić samemu? Choćby na zmianę –
codziennie inny członek zespołu. Na począt-
ku istnienia kapeli naprawdę nie zarabia się
na graniu koncertów, więc cięcie kosztów
jest wskazane w każdym miejscu. Może le-
piej pożyczyć auto od ojca, niż z wypoży-
czalni? Albo wziąć dwie własne zdezelowane
osobówki?
Kilka naszych kapel u progu kariery wpro-
wadziło zasadę: wszystkie zarobione przez
pierwsze dwa lata pieniądze wrzucamy do
zespołowej puli, by w razie potrzeby móc
dołożyć do słabo płatnego, ale ważnego kon-
certu. Na przykład, kiedy jest opcja zagrania
jako support przez istotnym artystą. Z części
kasy zrealizowali nagranie płyty. To działa.
5. Rżnięcie głupa
Nawet jeśli po koncercie poniesie was me-
lanż, następnego dnia musicie wyjechać do
kolejnego miasta o czasie. Tu często zespoły
popełniają błąd. GPS mówi, że z Gdyni do
Łodzi pojedziecie trzy godziny, ale przecież
wycieczka musi stanąć na stacji po piwo
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / L AT O 2 0 1 8
na kaca, na kolejnej na toaletę. Czas płynie,
a w Łodzi czeka organizator, realizator
dźwięku i reszta obsługi. Gdyby wszystkie
wymówki spóźnionych kapel – „trafiliśmy
na niespodziewane korki” oraz „wypadek na
autostradzie” – były prawdą, Polska byłaby
najbardziej zakorkowanym i wypadkowym
krajem w Europie. Zamiast rżnąć głupa, po
prostu wyjedźcie odpowiednio wcześniej.
Szerokości!
6
felietony

rys. Maciej Pałka

72

Pablopavo
Afa
Pablopavo - wokalista i autor znakomitych
tekstów. Kiedyś głównie w Zjednoczeniu
Sound System i Vavamuffin, dzisiaj dużo
solo i w wielu innych konfiguracjach.
hcieliśmy być tacy jak on. Mieliśmy
C po 15, 16, potem 20 lat i chcieliśmy
być tacy jak on, choć wiedzieliśmy,
że wyśmiewałby takich. Figura idola
była tak samo śmieszna, jak figura generała,
polityka czy biznesmena.
Chcieliśmy być tacy jak on, nie chcieliśmy
mieć pieniędzy. W czasie, gdy wszyscy za-
chorowali na pieniądze, gadali o pieniądzach,
żarli i defekowali pieniądze, nic nas pienią-
dze nie obchodziły. Chcieliśmy mieć idee
i muzykę. Mieć przyjaciół, zespoły, komuny,
grać tak jak on, żyć tak jak on, choć przecież
o tym życiu wiedzieliśmy tylko tyle, co z pio-
senek – życie jak muzyka. W większości
byliśmy za młodzi, by załapać się na orygi-
nalny Izrael (o ile taki w ogóle istniał), a na
pewno na Kryzys. Chodziliśmy więc na Falar-
ka, na Usersów, potem na Brygadę. Pożyczali-
śmy sobie płyty, przegrywaliśmy sobie kasety,
odkrywaliśmy stare rzeczy i czekaliśmy na
nowe. Słuchaliśmy w kanciapie na Siekier-
kach w ciemności „Izrael in Dub” albo „Cos-
mopolis”, paliliśmy i oczy nam płonęły jak
pierdolniętym.
Chcieliśmy być tacy jak on, nie chcieliśmy
wstępować do partii, nie chcieliśmy głoso-
wać, w dniu którychś wyborów. Chodziliśmy
i rozwieszaliśmy o szóstej rano plakaty: „Vote
for yourself ”. Sami je zrobiliśmy, Primo chy-
ba wymodził do tego kwasową grafikę na
wczesnym pececie, bardzo w jego stylu. Nie
chcieliśmy, by nas pokazywano w telewizji,
chcieliśmy nagrać płytę w Złotej Skale, ale
nie umieliśmy jeszcze grać, nie mieliśmy też
odwagi. A potem już nie było Złotej Skały.
W ogóle poza sobą, książkami i muzyką
mieliśmy niewiele i zupełnie nic sobie
z tego nie robiliśmy. Jeździliśmy autobusem
108 przez wieś w środku miasta, krowy
na nas patrzyły, bo każdy z nas się kończył
gryfem gitary wystającym zza pleców, a nie,
przepisowo, grzywką.
73
felietony
Chcieliśmy wymyślać riffy jak z „Legendy”,
chcieliśmy odlatywać w duby, jak z „1991”, na
którą się mówiło „Czarna” (jak na „Czarną”
Brygadę), chcieliśmy być naiwni jak on
i Kelner z „Biada Biada Biada”. Chcieliśmy
zapieprzać jak Post Regiment, który wypro-
dukował. Wysiadaliśmy dwa przystanki
wcześniej doglądać krzaków, ukrytych za
działkami, bo chcieliśmy być niezależni od
gangów, a jechały wtedy gangi, gangi na
balangi. Jechały na ostro. W gangach też
nie chcieliśmy być, śmialiśmy się z tych,
którym imponowały gangi, śmialiśmy się
z tych, którym imponowały fury, śmialiśmy
się z tych, którym imponowały ciuchy.
Chcieliśmy wierzyć w coś, co nie będzie
Kościołem katolickim i niektórzy uwierzyli.
Chcieliśmy wszystko kwestionować i nie
wierzyć żadnym cwaniakom z telemele.
I nikt z nas im nie wierzył.
Nie wiem, czy chcieliśmy go poznać. Nawet
jeśli, nie wypadało się do tego przyznawać,
idole byli dla słuchaczy Backstreet Boys. Ja go
w końcu poznałem. Podszedł i po premierze
„Vabang!” w CDQ mnie przytulił. Nigdy
wcześniej nie rozmawialiśmy, do dziś nie
wiem skąd ten gest. Rozmawialiśmy potem
kilkanaście razy, nie zawiódł, wszelkie próby
opowiedzenia mu, kim dla nas był, kwitował
żartem, jeśli nie zniecierpliwieniem. Graliśmy
często na tych samych scenach, a parę lat
temu reaktywowany Izrael zaprosił mnie,
bym z nimi zagrał dwa numery. Ludzie mówi-
li, że to już nie to, ludzie zawsze coś mówią,
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / L AT O 2 0 1 8
a ja nie umiem wam napisać, jak to jest grać
z bandem, który uratował ci życie. Może będę
umiał za parę lat. Ale pewnie wtedy też nie.
Chcieliśmy być tacy jak on, chodziliśmy
z walkmanami z jego muzyką, z muzyką
którą wyprodukował, z muzyką, która po-
wstała z jego inspiracji albo z podziwu dla
tego co robił.
Chcieliśmy być tacy jak on i już nigdy nie
będziemy. Nie dlatego, że umarł. Nigdy nie
będzie już nikogo takiego jak on. 6
 recenzje
Recenzje
A Abel & Jordah „Salvator Mix-
tape” S A LVAT O R M U N D I
„Rapos wariatos” – świetny tytuł dla hipho-
powego kawałka, ale ja bym tak zatytułował
cały ten mixtape. W końcu – jak słychać
w „Bracie” – Abel rzuca „pam, pam, pam!”
i robi to, co innym nie wypada. Rozumiem
jednak, że mogła zajść obawa, iż ktoś potrak-
tuje wtedy krążek jako żart, a nie jak poważny
i, jak się okazuje, znakomicie brzmiący ma-
teriał. Któremu daleko do muzycznych dow-
cipów. Zdarzają się tu oczywiście zabawne
momenty, w gości wpadł rozbrajający Tede,
jest RAU, ale gdybym sam był raperem, nie
byłoby mi przy „Salvatorze” za bardzo do
śmiechu. Zazdrościłbym Ablowi bitów pod-
suniętych mu przez Jordaha, drapałbym się
po głowie słysząc jego nawijki i zastanawiał,
czemu sam nie wymyśliłem „Alchemika”
(ukłony dla Te-Trisa) albo innego „Planu B”.
„Małolaty na tanich dragach, my w rapie
ciężka waga” – dokładnie tak. Nawet jeśli
gimby nie znajo, ja, trzydziestoletni, szanu-
ję bardzo. – TD
Adonis „Wiosenna ofensywa
nie trwa dłużej niż do letnich
wakacji” T R Z Y S Z Ó S T K I
Wszystko wskazuje na to, że grupa Panowie
może opanować krajową niszę zepsutych, roz-
marzonych piosenek pop. Przed planowaną
na koniec tego roku ofensywą związaną z wy-
daniem debiutanckiej płyty (dwie epki i kil-
ka nieźle wróżących singli mają już na kon-
cie), do solowych działań rozpoznawczych
przystępuje dwóch członków grupy: DA-
VICII i Adonis. Epka drugiego z wymienio-
nych idzie na pierwszy ogień, przynosząc
pięć melodyjnych kawałków utrzymanych
w klimacie polskich synthpopowych ejtisów
i miłości do Papa Dance, rozjechanych na-
stępnie przez shoegazowy walec. W upro-
szczeniu – bo jest tu i dream pop, i gitaro-
wy motyw jakby wyjęty z The Cure, a nad
wszystkim czuwa przekorny duch Ariela
Pinka. Najbardziej obrywa się tonącym
w pogłosach, zepchniętym na drugi plan, roz-
mytym wokalom – ma to oczywiście tę zaletę,
że nawet próby falsetu wtedy nie rażą (choć
do Pawła Stasiaka trochę Adonisowi brakuje),
ale wyłapanie tekstów może się okazać wy-
zwaniem nie do przejścia. Szkoda, bo tytuły
brzmią zachęcająco, na czele z moim ulubio-
nym „Kończę wcale bądź przedwcześnie”.
W każdym razie jest smutno i o miłości. Po-
stuluję dorzucenie pdf-a ze słowami utwo-
rów, poza tym – jestem kupiony. – MK
Afrojax „Nikt nie słucha tek-
stów” W Y T W Ó R N I A K R A J O WA
Założyciel Afro Kolektywu stwierdził w pew-
nym momencie, że ten sam zbiór nie może
zawierać ładnych, lirycznych piosenek oraz
prowokacyjnego rapowego „obleśniactwa”.
Rapowana skatologia trafiła tym samym na
płyty Legendarnego Afrojaxa, ambitniejszy,
bliższy normom materiał, do zespołu Syn-
drom Sztokholmski. Między innymi tam, albo-
wiem piękno u Michała Hoffmanna jest
niczym rak bądź dżudoka – nieokiełznane
w przerzutach. Sygnowany jako Afrojax „Nikt
nie słucha tekstów” wydaje się wracać do
łączenia wody z lodowca z ogniem z dupy.
Sukces jest połowiczny.
To utwory, jakich nie nagra nikt inny. Przy
„Doliniarzu z Pragi”, miejskofolkowej,
śmieszno-strasznej szkaradzie, człowiek
myśli, że może i dobrze - chyba nikt nie zro-
bił więcej, żeby Lesław z Administratorrem
przenigdy go do siebie nie zaprosili. „Nikt
nie słucha…” to wirtuozerskie popisy instru-
mentalne, piękne partie smyków, dęciaków
i gitar wciśnięte w bity niczym palce w nos.
Zwycięska walka z tak trudnymi i zgrany-
mi zarazem tematami jak miłość, ojczyzna,
dojrzałość i śmierć. Brzmi dobrze? Lepiej na
papierze, bo ta płyta to przepiękna klęska,
że zacytuję autora: „barwna droga donikąd
na szarej mapie”. Michał notorycznie prze-
gaduje utwory, przecenia medium, którym się
posługuje, nie pozwala piosenkom być pio-
senkami, korzystając przy tym z pomocy zu-
pełnie odstających gości (m.in. Łona, Mes, Es-
kaubei, Muflon i żenujący jeszcze bardziej niż
zwykle Gospel). Dlatego małe skarby pokroju
„Zrozumiesz kiedy przyjdzie” i „W końcu pio-
senka o miłości” szanuje się z dystansu,
a jeśli do czegoś wraca, to do żywo i mięsiście
pulsującego, błazeńskiego „Co tak głupio
brzmi”, z refrenem przed którym nie idzie
się obronić, kawałka jakby żywcem wyjętego
z płyty „Czarno widzę”. – MF
Alameda 4 „Czarna woda”
I N S TA N T C L A S S I C
Były już Alameda Duo, Alameda 3, Alameda 5,
przyszedł czas na Alamedę 4. O kwartetowym
74
wcieleniu bydgoskiego zespołu, kręcącego się
wokół Kuby Ziołka (a jakże!) i Mikołaja Zie-
lińskiego było słychać od dawna. Pierwotnie,
do składu odpowiedzialnego za fenomenalne
„Późne królestwo” Alamedy 3 - trzecim był
Tomek Popowski za bębnami - miał dołączyć
Raphael Rogiński, ostatecznie drugą gitarę
obsługuje Krzysztof Kaliski. Ciągle jednak
nic dziwnego w tym, że „Czarnej wodzie” naj-
bliżej do wspomnianego „Późnego królestwa”.
I nie chodzi wyłącznie wrażenie końca ist-
niejącego świata, czasów tuż przed kata-
klizmem.
Muzycy posługują się idiomem rockowym,
zahaczają (zupełnie niepotrzebnie) o black
metal, w jasno brzmiących gitarach „Sxm”
słychać echa duetowych poszukiwań
z „The Luminous Guitar Art of Alameda Duo”.
Uważne ucho złapie też nawiązania do Starej
Rzeki oraz charakterystyczny dla wszystkich
projektów kolektywu Milieu L’Acephale trans,
w którym przyjemnie się zanurzyć. Tym jed-
nak, co wyróżnia Alamedę 4 spośród innych
Ziołkowych zespołów jest ukłon w stronę
pozaeuropejskiej muzyki tradycyjnej, od
kirgiskiej po tajską. Pierwszy z tych kra-
jów Ziołek odwiedził w ramach Unsoundu
w 2016 roku, współpracując z Samo, lokal-
nym zespołem muzyki tradycyjnej. Wyraźnie
słychać te doświadczenia, szczególnie
w „Hezum”, w którym pojawiają się instru-
menty ludowe – ich wykorzystanie przypo-
mina trochę to, co robił Moritz von Oswald
z Ordo Sakhna. Azja objawia się także w miej-
scach mniej spodziewanych – dronowa
końcówka „Qustar” swoją przestrzennością
przywołuje zimne szczyty Karakorum.
Powinno przestać zaskakiwać, że spod ręki
Ziołka i kolegów wychodzą kolejne świetne
płyty. Z drugiej strony im zaskoczyć słuchacza
też coraz trudniej, znamy przecież wszystkie
asy, które chowali w rękawie. A jednak, choć
złożona ze znanych elementów, „Czarna wo-
da” jest po prostu fascynująca. – MW
Alameda 5 „CDTE” I N STA N T C L AS S I C
Ten moment, kiedy zastanawiasz się, czy
recenzowana powyżej płyta „Czarna woda”
może być najlepszą polską płytą 2018 roku,
a może się okazać, że nie będzie to nawet
najlepsza płyta Alamedy. Kwintet szyku-
je już bowiem nowy album, zatytułowany

„Eurodrome”, który podstawową cechę te-
go kolektywu – trans – realizuje w zupełnie
inny sposób, gdzieś pomiędzy surowością
pogańskiego rytuału a psychodeliczną
przestrzenią goa. To być może będzie naj-
bardziej… pogodna nie, to za dużo powie-
dziane – ale najbardziej witalna, pełna energii
płyta w dorobku Alameda Organisation. Nie
mogę się doczekać. – JSz
Ambro Fiszoski x Cries In
Spanish „Oniryzm” PALEWAVE/BEKTU
Fiszoski pochodzi z Jaworzna, ale sporo czasu
spędził w Holandii i to słychać. Jest typem
filozofa-ananasa, który „przedawkował
spokój”. Za pomocą ujaranych melodekla-
macji, gdzieś w pół drogi między Kubą
Knapem i Smarkim, przekaże żeby podać mu
piwo, po czym wystrzeli z czymś w rodzaju:
„Jak myślisz, że samoloty i schrony rozwiążą
ci egzystencję / to radzę, kurwa, nie umierać
więcej”. W bitach sporo żyjącego w symbio-
zie z takimi stylem funku (kosmicznego,
w duchu Dam-Funka), niech jednak nikogo
nie zdziwi jazgotliwa, przesterowana gitara
w tle czy bezwzględny, falujący, plastikowy
bas. To tylko 18 minut materiału, niewiele
jednak zaintrygowało mnie w tym roku
bardziej. A że Fiszoski związał się właśnie
z wrocławską Palewave, niedługo być może
zrobi się o nim głośniej. Uwagę warto jednak
zwrócić na niego już teraz. – MF
APP: Sensi & Dj Kebs „Nie
zapomnij nakarmić psa” P R O S T O
Sensi (znany ze współpracy z DJ-em
Epromem czy OSTR) i DJ Kebs (członek Hi-
Fi Bandy) nagrywali już jako APP, ale wyda-
na kilka lat temu przez Asfalt epka przeszła
bez większego echa. Teraz wracają długo-
grającym albumem wydanym w Prosto i, co
ciekawe, wydawca zdecydował się dystry-
buować fizyczne wydanie płyty jedynie po-
przez własne sklepy oraz stronę internetową
– dość odważnie w dobie monopolistycznych
zapędów Empiku. A co na płycie?
Czternaście numerów składa się na porząd-
ny, dojrzały rapowy album, w którym znaj-
dzie się miejsce na różnorodność, zarówno
tematyczną jak i muzyczną, nie znajdzie się
go jednak dla auto-tune’a (co może przy-
ciągnąć uwagę wszystkich znużonych modą
na ten wokalny efekt). Sensi nie nawija lini-
jek jak leci, nie szasta efekciarstwem. Sły-
chać to wyraźnie w singlowych „Wielkich
rzeczach”, gdzie oszczędnie dozowane wersy
dostają przestrzeń na wybrzmienie oraz pole
do nabrania rozpędu w akcentowaniu, a przy
okazji uwypuklają kapitalną robotę Kebsa
w sferze lepienia bitów na przewodzącym
samplu wokalnym (podobnie w wyróżnia-
jących się „Młodych poetach”). Muzycznie
w ogóle jest na bogato, producent potrafi
czerpać zarówno z przestrzennych cloudów
(„Greenbox”), azjatyckich zabarwień („Moc”),
jak i jazzu w stylu Skalpela („Dobro walczy ze
złem”). Inna sprawa, że teksty potrafią trącić
banalnością lub uwierać niekonsekwencją,
na przykład wtedy, kiedy częstochowski
raper z jednej strony krytykuje materializm,
by chwilę później sugerować dążenie do
niego („Krótki kod”). Generalnie jednak,
wysokiej jakości rap idzie tu w parze
z celnymi obserwacjami społecznymi oraz
osobistymi przemyśleniami. Nie zapomnij
zatem... posłuchać tej płyty, bo choć to
(długogrający) debiut, ewidentnie nie
nagrali go debiutanci. – BW
Artur Andrus „Sokratesa 18”
M YST I C
Nie można panu Arturowi odmówić uroku
i błyskotliwości, ale pięć lat temu, kiedy wy-
dawał „Myśliwiecką” (ta zresztą, jak może
pamiętacie, była oszałamiającym sukcesem
– podwójna platyna to nie w kij dmuchał),
jego wokalna nieporadność była atutem,
miała w sobie jakiś urok. Dzisiaj raczej iry-
tuje, jak zbyt często powtarzany dowcip.
Muzycznie – bardzo sprawnie, ale letnio.
Ot, hotelowe lobby, włącznie z coverami pio-
senek, których czasem nie warto dotykać
(„Stargard in the Night”, czyli dancingowy
Sinatra). Po lekturze jego komentarzy do tych
piosenek zamieszczonych we wkładce wiem
na pewno, że chętniej obcowałbym z felieto-
nami Artura Andrusa, a po wizycie na kon-
cercie (i dzięki odległym wspomnieniom
z przeglądu kabaretów PAKA) jestem prze-
konany, że wolałbym jego stand-upy od
piosenek. – JSz
Avi & Louis Villain „Zbiór Pieśni
Sycylijskich” S O N Y M U S I C
Co mają wspólnego Dante Alighieri, Mario
Puzo, Salvador Dali albo Nostradamus z…
Raszynem? Ha! Więcej niż mogłoby ci się wy-
dawać. Kiedy Louis Villain sampluje dźwięki
wyjęte z teatru czy opery, a Avi w swoich tek-
stach nawiązuje do wielkich światowej kul-
tury, nawet hip-hop made in Polska może
brzmieć, jakby był nagrywany podczas urlopu
spędzanego u podnóża Etny. Pomysł na
„Zbiór Pieśni Sycylijskich” podoba mi się na
tym albumie najbardziej. A że koncept płyty
łatwo wymyślić, za to trudniej zrealizować
z polotem, tym bardziej doceniam, iż spój-
ność przekazu, bity, a zwłaszcza atmosfera,
robią tu robotę i... pozwalają przymknąć oko
na monotonię ponurych, zakorzenionych
w przeszłości, tekstów Aviego. Rap na takiej
płycie musi być szczery, musi płynąć prosto
z serca i ulicy, wiadomo, ale słuchając „Zbio-
ru...” aż chciałoby się, by było na nim więcej
numerów takich jak „Inni niż oni”, albo
nawet „Plany”, a mniej tych w rodzaju „Nes-
sun Dorma”. Potencjał jest, pewność siebie
tym bardziej („Zostałem stworzony do rze-
czy wielkich” – wierzę), czekam na faktyczny
podbój świata. – TD
B Baby Meelo „Kush, Hoops,
Rhymes & Pizza Places” P O L I S H
JUKE
Polski juke/footwork ma się naprawdę do-
brze, od lat będąc w kreatywnej czołówce
75
recenzje
brzmień nagrywanych w tempie 160 BPM.
Niemała w tym zasługa labelu Polish Juke,
który nie boi się wyzwań – czy to wydając
pełne radości eksperymenty Jakuba
Lemiszewskiego, przebojowy materiał
Rhythm Baboona, czy flirt Surly’ego z pol-
skim jazzem. Mini-album wrocławskiego
producenta może śmiało dołączyć do tego
(godnego polecenia) grona. Słychać tu mocne
wpływy klasycznego rapu z lat 90. – nie tylko
w formie sampli, ale i w specyficznej
mieszaninie ulicznej powagi z boiskowym
luzem. Jazzujące wstawki świetnie łączą się
z niemal drum’n’bassowymi zagrywkami
w dolnych rejestrach, co pozwala Baby Mee-
lo odróżnić się, na przykład od wczesnych
produkcji Teklife, które go inspirowały.
W porównaniu z debiutem, utwory są dużo
lepiej zaaranżowane i pozbawione dłużyzn,
choć ciągle nie jest to do materiał najłat-
wiejszy. Chaotyczne zderzenia sampli
z atakującą perkusją potrafią brzmieć niemal
freejazzowo, jakby wbrew regule, że jazzu-
jące sample są zazwyczaj podstawą chillu-
jącej brzmieniowej gładzi. Za to wokalne
sample są czasami powodem dźwiękowych
niezręczności. Skoro jednak producent stawia
na nie tak konsekwentnie, to w przyszłości
będzie pewnie lepiej. Ale już teraz Baby Mee-
lo wchodzi do pierwszej ligi polskiego juke/
footwork. – PK
Tomasz Bednarczyk „Music For
Balance And Relaxation Vol. 1”,
S O M E W H E R E N OW H E R E
Tytuł płyty w połączeniu z paprotkami
z okładki wszystko o niej mówi. To ambient
bez wybujałych artystycznych ambicji, bez
aspirowania do odkrywania nowych świa-
tów – chodzi o to, żeby było miło. I jest. Nic
tylko leżeć, słuchać jak ćwierkają ptaszki
(to nie metafora, ta płyta to prawdziwe ptasie
radio) i patrzeć, jak kwiatki rosną. Pewnym
zaskoczeniem może być fakt, że czasem na
pierwszy plan wychodzą wyraźne struktury
rytmiczne, utrzymane w dodatku w dość
żwawych tempach, ale niech będzie, że to
taniec kropli deszczu na liściach. Drzemię
z uśmiechem na ustach. – JSz
Betrayer „Scaregod” M Y S T I C
Byłem fanem Betrayer od pierwszego demo
i żałuję, że zabrakło im szczęścia i/lub deter-
minacji, by po „Calamity” pójść za ciosem
i na stałe wejść do europejskiego deathmeta-
lowego krwiobiegu, co niewiele wcześniej
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
tak pięknie udało się Vaderowi, a niewiele
później Decapitated. Tych straconych lat (tak
wiem, znam poprzednią płytę, ale nie żartuj-
my – po dwóch dekadach milczenia, w 2015
roku nie wraca się z taką cienką produkcją)
nie da się już nadrobić. Choć zawsze warto
próbować. Betrayer wreszcie odnalazł formę,
ale świat już jest inny, death metal jest inny,
jego fani też, bo średnia wieku drastycznie
się podniosła. To, co kiedyś było świeże, nie-
mal awangardowe, dziś już jest klasyką. Przy-
zwoitych płyt z death metalem ukazało się
 recenzje
B wtysiąc
międzyczasie tyle, że choćby przyszło
atletów i każdy zjadłby tysiąc kot-
letów… Betrayer tymczasem brzmią, jakby
ktoś uwięził ich w połowie lat 90. – ale
przyznaję, tym razem wreszcie brzmią
świetnie. Dobrze radzą sobie z jazdą na
blastach, bardzo przekonujące są zwolnie-
nia i tylko w średnich tempach trochę przy-
nudzają. Generalnie jednak, jeśli ktoś lubi
amerykański death metal z tamtej epoki
i nie zwraca szczególnej uwagi na teksty (bo
tu bywają infantylne), kontakt ze „Scaregod”
sprawi mu przyjemność. Choć słyszeliśmy to
już wiele razy. – JSz
Bleeding Moses „Coconut”
REPLIQ MEDIA
Ambitna propozycja, próba połączenia in-
die rocka o nieco progresywnych skłonno-
ściach (czytaj: inspiracje Radiohead) z sen-
ną, rozmazaną elektroniką. Nie brakuje im
pomysłów, brakuje natomiast zmysłu se-
lekcji, które oddzieliłyby te lepsze od tych,
które powinny były pozostać na sali prób.
Przede wszystkim jednak od „Coconut” od-
stręcza mnie miauczenie wokalisty – kiedy
mu to wychodzi, może kojarzyć się ze skomle-
niem Jonsiego, ale nie zawsze wychodzi.
Muszę jednak przyznać, że podziwiam jego
odwagę, budowanie całego numeru wokół ta-
kiej, nieoczywistej linii wokalnej, jak w utwo-
rze „’70s”. W dodatku robi to po angielsku
i niewiele rozumiem. Posiłkując się tekstami
z wkładki niewiele więcej, bo to wszystko
takie poetyckie i wydumane, że nijak mnie
nie dotyczy. Zespół z dużym potencjałem, ale
i potrzebą okiełznania go przez producenta,
który rozumie taką muzykę. – JS
Blooma „Dos” S U A R A
Z jednej strony Deas, jedna z najmocniejszych
(jeśli nie najmocniejsza) postaci w polskim
techno. Z drugiej Agim Dżeljilji, stary wy-
jadacz, który próbował już niemal wszyst-
kiego – od electropopu, przez różne odsłony
Őszibaracka, po produkcję albumu Hurtu.
Ich wspólny projekt zadebiutował podczas
zeszłorocznego sezonu festiwalowego, ich
wspólny set na festiwalu Tauron Nowa Muzy-
ka był jednym z lepszych występów imprezy.
Na „Dos”, wbrew tytułowi, znajdziemy tylko
jeden utwór – choć w czterech wersjach. To
przede wszystkim „typowy Deas”, z potęż-
nym, motorycznym bitem, który pulsuje od
pierwszej sekundy, bez zbędnych wprowa-
dzeń. Wpływ Agima jest mniej słyszalny, bo
przez tak mocarne bity niełatwo się przebić,
niektórym ozdobnikom – zapętlonym hiha-
tom, acidowym klawiszom, czy zmianom
tempa - czasem się jednak udaje. Mamy więc
kolejny świetny materiał Deasa, do którego
nie można się przyczepić. No może poza tym,
że to tylko jeden utwór. Chcemy więcej! – KS
Bojanek & Michałowski „Solid”
N_CODED
Grzegorz Bojanek i Piotr „Nmls” Michałowski
współpracują ze sobą niemal dekadę, mają na
koncie wspólny album „As Far As It Seems”.
A teraz także „Solid”, próbujący przekonać
nas o swej „solidności” już na wejściu, mini-
malistyczną okładką oraz pieczołowicie do-
branymi tytułami. Wśród nich: kamienie,
posągi, rzeźby, czy figury. Patrząc z tej per-
D Domen Omen „Czakry
Forgolytzo” E N J OY L I F E
spektywy spodziewać by się można muzy-
ki zimnej i surowej. Otwarcie, czyli „Stones”,
utwierdza nas w tym przekonaniu, jednak
zaraz po minimalistycznym początku oka-
zuje się, że za kamienną twarzą kryją się też
emocje. Warto dać im się ponieść, w czym
pomaga kolejny utwór, czyli „Statues”. A gdy
już „solidnie” wciągniemy się w tę historię,
porwie nas rytmiczny „Sculptures” – melodia
utopiona w hipnotyzującym rytmie to jeden
z najmocniejszy punktów programu. Wszyst-
ko dąży zaś (niespiesznie) do wielkiego
finału w postaci „Figures” – soundtracku do
opustoszałego nocą miasta, w którym odbi-
jają się dźwięki i obrazy. Genialna końcówka.
Po której pora na deser-niespodziankę, czy-
li remiks tego samego utworu w wykona-
niu Jacaszka.
„Solid”, kotłowanina niełatwych uczuć, wy-
maga uwagi i czasu. Nie próbujcie więc trak-
tować zawartości tego albumu jako muzy-
ki tła, stracicie wtedy smaczki zamknięte
czasami nawet w pojedynczych nutach .– KK
Bokka „Life on Planet B” M Y S T I C
Pamiętam, jak w 2013 roku pierwszy sin-
gel Bokki pojawił się na Pitchforku. Moc-
ny początek, za którym poszedł świetny de-
biutancki album. Temperaturę podgrzewał
też owiany tajemnicą skład zespołu, który
do dziś nie ujawnił swej tożsamości. Zresz-
tą, za sprawą muzyki oraz atrakcyjnych
koncertów, dywagacje na temat autorów
szybko zeszły na drugi plan, zapewne zgod-
nie z oczekiwaniami członków zespołu,
którzy – ani się człowiek obejrzał – wyda-
li właśnie płytę numer trzy. Znajdziemy na
niej to, za co pokochaliśmy Bokkę na samym
początku: świdrujący wokal w duchu naj-
lepszych skandynawskich wokalistek (cho-
ciażby Fever Ray), przeboje (świetne „I’m In
Love with a Dead Man” czy „Paper Fuse”)
oraz wspaniałą produkcję. Z drugiej strony
pojawiają się nowości: więcej tanecznej
elektroniki („Forgive Me”) czy – trochę mniej
udane – songwriterskie pomysły („Take My
76
Hand”). Nie ma rewolucji, raczej powolna
ewolucja, która w przypadku Bokki dosko-
nale zdaje egzamin. – KS
Artystyczny tandem Macieja Karwowskiego
i Juliana Płoskiego (znakomite „Tesco” tego
drugiego recenzujemy kilka stron dalej) przy-
biera wiele osobliwych, a zarazem intrygują-
cych odsłon. Panowie zanurzają się po szyję
w najgłębszych toniach lo-fi, przyprawiając
niedbale stworzone kompozycje szczyptą
muzycznej i lirycznej ironii. Ich efeme-
ryczne, pospiesznie sklejone kawałki (two-
rzące wspólnie tryptyk o dość mistycznych
nazwach) sadowią się tym samym gdzieś na
granicy improwizacyjnego eksperymentu,
performance’u i dźwiękowego kolażu, nic
więc dziwnego, że nad całością unosi się
duch aleatoryczności. Co prawda rdzeniem
utworów jest zmodulowana, nojzowa
elektronika, ale wiele elementów: przeszy-
wająca wokaliza Karwowskiego, przerwane
w połowie sample, rzędy basów czy wień-
czące całość dzwony kościelne – brzmią jak
efekt przypadku. Może gdyby „aura żółta”
została nagrana
innego dnia, nie
rozpoczynałby jej
dźwięk do złudze-
nia przypominający
zawodzenie akorde-
onów? Przez tego
rodzaju prowizo-
ryczność niektórzy
potraktują twór-
czość Domen Omen
jako nieprofesjo-
nalny i nieśmieszny żart, radziłbym jednak
zatrzymać się przy „Czakrach” chwilę dłużej.
W końcu vaporwave, w którym jedni widzie-
li tylko nieudany pastisz, przeobraził się
w pewnym momencie w szeroko opisywany
fenomen. – SB
Dwa Sławy „Coś przerywa” X 2
Mniej przechwałek, więcej konkretów, także
ukrytych pod rozmaitymi słownymi gier-
kami. I skojarzeniami, jak choćby w świet-
nym „Zdejm czapkę”: „Jak spadniemy ze
szczytu, obijemy się najwyżej / W obijaniu
się mamy chyba magistra. Spytaj Decksa
i Magierę”.
„Coś przerywa” pełna jest zgrabnych, moc-
nych bitów, do których Aztek i Rado snują
historie, ich wspólnym elementem jest spore
natężenie emocjonalne. Niemało takich na
hiphopowym rynku, wiadomo. Ale „Coś
przerywa” ma tę cechę, której konkurencji,
zwłaszcza młodszej, często brakuje - uni-
wersalność i wielobarwność. – AN
Echo Deal „Baron” P R I M E MANSION
To zawadiackie „dobry wieczór”, które pada
w otwierającym album utworze tytułowym
brzmi, jakby wypowiedział je ktoś bardzo
pewny siebie, znający swoją wartość. Muzyka

jest równie buńczuczna. Michał Kołowacik –
bo on kryje się za szyldem Echo Deal – z zadzi-
wiającą sprawnością łączy głębię i płynność
dubu z różnymi odmianami elektroniki, od
breakcore przez glitch po IDM spod znaku
Mouse On Mars czy nawet Autechre. A jed-
nak brzmi to spójnie, meandrując pomiędzy
odmiennym nastrojami buduje jakąś opo-
wieść, wciąga. Przybrudzona, ale jedno-
cześnie bardzo świadoma produkcja jest
dodatkowym atutem tej krótkiej, lecz
znakomitej płyty. – JSz
E Erith „Speed of Light”
WY D. W Ł AS N E
Po kilku latach intensywnych prac (w tym
całkiem intensywnego koncertowania),
Martyna Biłogan częstuje nas płytą uczci-
wie zasługującą na miano długogrającej – gli-
wicka wokalistka nie bawiła się w półśrodki,
zaserwowała od razu dwanaście piosenek,
trwających łącznie godzinę i wyraźnie wska-
zujących na to, że obszarem zainteresowań
artystki jest electropop w swoim mniej oczy-
wistym, bardziej rozbudowanym wydaniu.
Utworom bliżej do skrupulatnie budowanych
struktur, niż generycznego, skrojonego bez
uczuć produktu. I choć droga bywa czasem
wyboista, a eksperymenty z syntezatorami
nie zawsze trafione, całość nosi znamiona
własnego, unikalnego stylu. Głos sprawnie
ślizga się po nieanalogowych podkładach,
płynnie przechodząc z melorecytacji („Jeste-
śmy”) do subtelniejszego śpiewu (jak w ka-
wałku tytułowym). W rozbudowanych kom-
pozycjach pojawia się niekiedy zbyt wiele
reverbów („Germination” czy „I Could Fly”),
znacznie bardziej podoba mi się newage’owa,
przyprawiona wokalizami (jak w refrenie
polskojęzycznego „Pośród traw”) odsłona
artystki. To właśnie w takim anturażu –
trochę przypominającym starsze płyty Reni
Jusis, a trochę korespondującym z tym, co
za oceanem robi Kelly Lee Owens – kosmicz-
ny, fluorescencyjny świat Erith jest mi naj-
bliższy. – SB
F Ffrancis „Off The Grid” U
K N OW M E
Piotr Kaliński i Misia Furtak dobrali się jak
w korcu maku. On – czarodziej elektroniki,
lubujący się w skandynawskim i arktycz-
nym chłodzie, a jednocześnie wsłuchują-
cy w tętno wiel-
kich miast. Ona
– właścicielka
głosu, o którym
większość
wokalistek może
tylko pomarzyć.
Wydawało się, że Ffrancis będzie efemery-
dą, że po tym duecie zostanie tylko jedna
siedmiocalówka, na szczęście mamy jej kon-
tynuację – płytę, nad którą unosi się atmo-
sfera tajemniczości, część znajdujących się
na niej tytułów przywołuje na myśl „Twin
Peaks” Lyncha, same piosenki balansują na
krawędzi jawy i snu. Rozmyta elektronika,
okazjonalne gitary, poukrywane dziwne in-
strumenty – na tym fundamencie zbudowa-
no świetne, niebanalne piosenki. Zwykłe
i niezwykłe zarazem.
Wszystko się tu zgadza: aksamitny głos Misi
kołysze się nad muzyką (za która odpowiadają
oboje), mnie jako szalikowcowi tres.b nic
więcej do szczęścia nie potrzeba. No, może
tylko większej ilości piosenek po polsku, bo
zmagając się z polszczyzną wokalistka poka-
zuje na co naprawdę ją stać. – MW
Fisz Emade Tworzywo
„Numer 1” A R T 2 M U S I C
Gdy usłyszałem „Zwykłego”, czyli spokojnie
płynący pean na cześć zwykłości, ucieszyłem
się, że Fisz wraca do rapowania. Jego charak-
terystyczny styl, pełen oryginalnych
porównań, partykuł i akcentowanych in-
tonacji nie ma sobie równych, a że Pan Ef
realizuje się ostatnio częściej jako wokalista
niż raper, wychowani na „Polepionych
dźwiękach” mają prawo tęsknić do jego
hiphopowych korzeni. Niestety, szybko oka-
zało się, że bracia Waglewscy nie wypu-
szczają premierowego albumu, a jedynie kom-
pilację „The Best of ”, zawierającą 22 zrema-
sterowane na nowo (przez Jacka Gawłow-
skiego), najbardziej znane utwory z lat 2000-
2011. Dostajemy zatem reprezentację wszyst-
kich rapowych płyt duetu, od starych hitów,
„30 cm” czy „Czerwonej sukienki”, po „Zwie-
rzę bez nogi”. Gratką może być natomiast
przypomnienie numerów „Tysiąc pięćset sto
gwiazd” i „Deszczu w butach”, z unikatowej,
najbardziej eksperymentalnej i pewnie dla-
tego niewznawianej (od 14 lat) płyty „Wielki
ciężki słoń”.
Specjalna wersja wydawnictwa, poza
wspomnianym na starcie singlem oraz mo-
delem składanego samochodu, zawiera
nowy, śpiewany, a muzycznie oparty na
brzmieniach z ósmej dekady ubiegłego wie-
ku, numer „Kanterstrajk”, w którym Hrabia
Miód nostalgicznie wspomina mijającą rze-
czywistość z dzieciństwa: „Mam czterdzieści
lat, nie istnieje świat, który wychowywał
mnie”. Warto sprawdzić teledysk do tego ka-
wałka, bo jego twórca, Łukasz Partyka, po-
kazuje topowy poziom animacji 3D. Nie po-
może nam on jednak orzec, czy Waglewscy
odcinają tą kompilacją kupony, czy jednak
starają się dotrzeć ze starszą twórczością do
młodszych słuchaczy. – BW
G Gedz
Lista producentów zaangażowanych w po-
Flirtini „Heartbreaks & Promi-
ses vol. 4” A S FA LT
Półtora roku po premierze trzeciej odsłony
popularnej kompilacji prezentującej nową
falę elektronicznego popu, duet Flirtini, czyli
77
recenzje
Jedynak (World Wide Warsaw) i Ment XXL
(Rasmentalizm), wypuszczają kolejną jej
część. Trudno stwierdzić jakim cudem dopięli
termin premiery, koordynując pracę około 30
twórców, zaangażowanych w powstanie 16
numerów, ale udało się i już za samo to na-
leżą im się ukłony.
Pomysł pozostał natomiast bez zmian – dosta-
jemy premierowe, przeważnie tanecznie
ukierunkowane numery, wykreowane naj-
częściej przez duety producencko-wokalne.
Spotkamy zarówno starych znajomych, na
przykład Klaudię Szafrańską (XxanaxX),
Michała Sobierajskiego, Rosalie., SoDruma-
tic, Duit, czy Szatta, jak i debiutujących
w serii Ralpha Kamińskiego, Torta, Igo, Linię
Nocną, Wozza Lozowskiego, a nawet Dawida
Kwiatkowskiego, który zapuścił się w dość
odległe dla niego rejo-
ny. Warto też nadmie-
nić, że na albumie po-
jawia się, po dłuższej
przerwie, Dawid Pod-
siadło i to od razu we
współpracy z coraz
popularniejszą Bita-
miną. Ich wspólny
numer wypada jed-
nak dość blado na
tle wyrazistych ka-
wałków Sonara z Me-
sem, Jareckiego i Rasa z Chloe Martini, a nade
wszystko singlowego „Ikara”, którym gospo-
darze kompilacji udanie podtrzymali dobrą
passę odmienionego Mroza. Flirtini pokazują
tym samym, już po raz kolejny, że nad Wisłą
można robić wartościowy, nowoczesny pop
inspirowany r’n’b czy hip-hopem, a przede
wszystkim, że potencjał nie kończy się na kil-
ku piosenkach. I nie potrzeba głębokich po-
szukiwań, szelf nieodkrytych talentów jest
szeroki i bogaty, trzeba tylko wiedzieć jak je
wyłowić. – BW
The Freuders „Omniform EP”
WY D. W Ł AS N E
Warszawski kwartet, który gra muzykę gi-
tarową, mroczną, dość mocną, rozlewającą
się poza gatunkowe granice. Pojawili się ja-
kieś ćwierć wieku za późno, by liczyć na
entuzjastyczne przyjęcie, ale w latach 90.,
w czasach Soundgarden, Tool czy Jane’s
Addiction czuliby się jak u siebie. Kiedy
nieco spuszczają z tonu, robi się leniwie
i przestrzennie, skojarzenia biegną raczej ku
brytyjskiej scenie, ku tej części postpunkowe-
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
go środowiska, które filrtowało z głównym
nurtem. Tak czy owak, obiecująca epka, choć
nie z tego czasu i nie z tego miejsca. – JSz
„247365” B . O . R .
wstanie tej płyty jest stosunkowo długa
i różnorodna (szczegóły można sobie wy-
guglać), ciągle jednak nie tak różnorodna,
jak ich wspólne dzieło. „247365” brzmi no-
wocześnie, wręcz brawurowo, akcja rozgry-
wa się na kilku (zazwyczaj) planach i nie boi
 recenzje
G zwrotów. Zapomnijcie
więc o klepaniu lini-
jek do bitu, który w
pierwszej minucie
jest dokładnie taki
sam jak w trzeciej.
I czwartej. I piątej. Tu
muzyka rośnie (lub
zanika) wraz z rozwo-
jem sytuacji, prze-
kraczając przy okazji
stylistyczne granice -
znajdą tu coś dla sie-
bie zwolennicy hiphopowych spacerów po
amerykańskich ulicach, znajdą wszyscy
stęsknieni za szaloną imprezą w brytyjskim
tanecznym klubie, znajdą fani bezczelnie
przebojowych piosenek. Co nie znaczy, że
w podkładach króluje wyłącznie rozpasanie,
fragmentów gdzie wszystko rozgrywa się
w ramach kilku dźwięków, z dużą dbałością
o szczegóły, też nie brakuje. I pewnie nie-
jeden by się na tym wszystkim wyłożył jak
długi. Ale nie Gedz. Ten, w zależności od po-
trzeb, śpiewa (no dobra, podśpiewuje), rapuje,
skanduje… i wszystko, co pomiędzy. „Wróży-
li, że skończę gdzieś na kasie, no a teraz zo-
bacz mnie na forsie / Gdybym umiał śpiewać
jak Frank Ocean / To bym pewnie śpiewał
jak Frank Ocean / A że nie umiem no to lecę
tak, ej / I w chuju mam, czy to jeszcze rap, ej”.
Szybko i wolno. Jednostajnie lub przeciągając
wyrazy. Z potężnym entuzjazmem, udawaną
blazą albo nieudawanym luzem. Przeskoczyć
z sylaby na sylabę, jak z nogi na nogę – pro-
szę bardzo. Balladowo się posnuć – łatwizna.
Kanonada zgłosek rzucanych na bity szybko,
całymi seriami – i już, zrobione. Skubaniec
dźwiga wszystko. Nawet auto-tune (momen-
tami numery wręcz nim ociekają) wyko-
rzystuje jak Chuck Norris: to nie auto-tune
pomaga jemu, lecz on auto-tune’owi. No do-
bra, koniec żartów. Zachwytów też zresztą
wystarczy, bo to ciągle album nie do końca
dla mnie. Mierzi mnie momentami nadmier-
na emocjonalność, męczy nieco przeładowa-
nie ilością dźwięków (choć nie będę się cze-
piał zbyt mocno – wiem, że tak się dziś robi
hity), wreszcie nie jest to opowieść, która by
mnie szczególnie wciągnęła, bo choć nie ma
tu linijek zupełnie nietrafionych, też niewiele
jest takich, które trafiłyby w mój akurat czuły
punkt. Trochę za dużo tu, jak dla mnie, od-
powiedzi, a za mało pytań. Ale i tak kłaniam
się Gedzowi w pas i współczuję njuskulowej
konkurencji. Gonić będzie go pewnie wielu,
dogonią nieliczni. – ŁW
Glaca „Zang” M Y MUSIC
Przedziwna jest kampania promocyjna te-
go albumu. Najpierw chwalenie się bez opa-
miętania tym, że na basie zabrzdękał typ
z Toola, jakby to miało jakiekolwiek
znaczenie. Później Glaca uganiał się w in-
ternecie za tymi, którzy głośno zakwestio-
nowali jakość jego nowej muzyki i wyzywał
nastolatków na solo, pod jakiś sklep na swojej
dzielni. Smutną kropką nad i były apele jego
byłej żony o to, żeby się ogarnął i przestał
uchylać od płacenia alimentów na córkę… Że
to prywatne sprawy i nie powinny pojawiać
się w kontekście muzyki? Cóż, z tą wiedzą
dziwnie się słucha takich tekstów jak: „Nie
ma takiej rzeczy, której w życiu nam nie wol-
no (…) Dzisiaj tak jak wczoraj, ja nie walczę
o pieniądze / Walczę o tę godność, wciąż na
pierwszym miejscu / Walczę o tę miłość,
którą mam głęboko w sercu”. Sam zresztą,
jak się  zdaje, odnosi się do tej sytuacji,
chociażby w „Skazanym i niewinnym”: „Mój
ex partner / Ex żona i ex trend / Wszystko
kończy się, umiera i upada (…) Patrzę w twoje
oczy chcesz zemsty najwyraźniej / Konfliktu
chcesz / Otwartej wojny / Jedyne co dziś
mam to umysł czysty i spokojny”. Cała płyta
wypełniona jest takimi źle napisanymi,
pustymi frazesami. Infantylnym połączeniem
pamiętnika zbuntowanego nastolatka, rock-
owej poezji o zmienianiu świata, której mie-
liście dość już w 1992 roku, z przemowami
motywacyjnymi trenerów osobistych. Nie,
Glaca, nie jesteś zwycięzcą. Spiętrzenie ba-
nałów, w dodatku podanych nieprzyjemnym,
monotonnym skrzekiem, to najsłabszy ele-
ment tej nieudanej płyty. Bo z muzyką bywa
różnie. Wściekle skompresowane, ale zwykle
po metalowemu przesterowane gitary, hipho-
powa rytmika i gęsta – często aż za gęsta –
elektronika zbijają się w niestrawną, choć
dość oryginalną bułę. Niestety, oryginalność
sama w sobie to jeszcze nie sukces. Symbolem
tego nieudanego eksperymentu niech będzie
fakt, że po kilku przesłuchaniach zapamiętu-
je się głównie utwór „Człowiek”, czyli zep-
sutą wersję „Krakowskiego spleenu”. Swoją
drogą, co też Korę podkusiło, żeby dać się
wciągnąć z tym pomnikowym numerem
w duet, w którym padają słowa: „Piszę słowa
na początku nowej drogi / Chcę dotrzeć tam
/ Chociaż kolce ranią nogi”? – JSz
Gromee „Chapter One”
SONY MUSIC
Tak, ja to wiem i wy wiecie – występ Gromee
na Eurowizji był słaby, przede wszystkim
ze względu na koszmarnie fałszującego
wokalistę. Może to i jest konkurs piosenki lek-
kiej, łatwej i przyjemnej, ale to nie powód, by
posyłać byle amatora. Nie chciałbym jednak,
żeby moja surowa – albo inaczej: po prostu
rzeczowa – ocena tamtego popisu rzutowała
jakoś na recenzję pierwszego rozdziału opo-
wieści, do wysłuchania której zaprasza nas
Gromee. Krakowski producent może i w tym
roku pojawił się w świadomości szerszego
grona słuchaczy, ale jest człowiekiem, który
zęby zjadł na takich dźwiękach i doskonale
wie, czego potrzebuje publiczność, która nie
ma ochoty słuchać muzyki, ale przyszła się
przy niej zabawić. Płyta Gromee to odpo-
wiednio bombastycznie brzmiące, zgrabnie
skrojone parkietowe wypełniacze w wersji
instant: wystarczy przepuścić przez głośniki
o odpowiedniej mocy i będzie tańczone.
Więcej komplementów nie będzie, bo po
dwukrotnym przesłuchaniu albumu czuję
78
się nim potwornie zmęczony. Ten wystudiowa-
ny entujazm, ta nachalna witalność spraw-
dzi się zapewne w upalnią letnią noc na dysko-
tece przy plaży w Dębkach, ale pochłanianie
jej w domu, na słuchawkach, jest zajęciem
niewdzęcznym i nużącym. Głównie dlatego,
że kiedy już Gromee wymyśli jakiś zgrabny
hook – a zdarza mu się to niemal w każdym
numerze – powtarza go bez opamiętania.
Oczywiście, dopuszczam też myśl, że nie
porwał mnie „Chapter One” dlatego, że jeśli
kiedykolwiek zdarzyło mi się trafić w życiu na
imprezę z taką muzyką, to tylko przypadkiem
i wyłącznie po to, by podpierać ściany. – JSz
Gruby Mielzky „Komik z depresją”
S Z PA DY Z O R
W rapie jak wszędzie – pewne są śmierć
i podatki. Plus to, że zanim rapujący you-
tuber skończy wymawiać „Gucci”, będzie już
słyszał nad uchem ciężki oddech Mielzkiego.
To oddanie etosowemu hip-hopowi jest obiek-
tem podziwu, ale i żartów. Zresztą będący
w grze od kilkunastu lat Mielon sam nie
jest wolny od dystansu do siebie. „Ziomuś,
pozwól, że ci streszczę swoją płytę / Alko,
matka, ziomki, prawda – chuj, bywa, takie
życie” – rapował. Dobra wiadomość jest taka,
że „Komik z depresją” wychodzi poza ten
schemat. Jeżeli słuchamy o nowej i starej
szkole, to w ironicznym, a nawet autoiro-
nicznym zestawieniu („Zulu Nation”). Jeśli
raper chce ponarzekać na szał społeczno-
ściówek, różnicuje punkty widzenia, imponu-
jąc społeczną wrażliwością („Kciuk w dół”).
Historie z okolicy nie są kliszowe, powszedni
chleb grubo posmarowano żalem, bólem
i gniewem. Kiedy krytyka – to po ksywkach
(„Nowy klasyk”), kiedy spowiedź – bez ha-
mulców („Za”). Prometeusz ulic daje ludziom
ogień, a nawijkę różnicuje do tego stopnia,
że w „Dla podwórek” brzmi jak Abradab,
a w „Za” jak Małpa. Returnersom również
daleko od muzycznych wykopalisk – „To
jest __” może być gitarowym hymnem, na
przysadzistych werblach à la M.O.P, „Może”
wolno człapie zbrojne w sampel pianina,
album bywa też orientalny, tropikalny, połud-
niowoamerykański, cyka i raźno potrząsa
skarbonką bębnów. Najważniejszy jest jed-
nak raper. „Jestem nieodjebywalny, gruby”
– chwali się Mielzky. Ano jesteś chłopaku.
Lepszy nie byłeś. – MF

H HH50+ „Hebluj“ N A S I O N O
Składanka – czy jak woli wydawca: anto-
logia – zawierająca nagrania trójmiejskich
raperów po pięćdziesiątce. „To Świetliccy,
Stasiuki, Ciorany z sąsiedztwa” – czytam
dalej w notce prasowej i uśmiecham się
pod wąsem, bo oczywiście warto mie-
rzyć wysoko, ale nie, to nie jest literatura
tak wysoka, ani myśl tak głęboka. Nie ro-
bi też na mnie szczególnego wrażenia fakt,
że pięćdziesięciolatkowie rapują. Chuck
D powoli dobiega sześćdziesiątki, Dr. Dre
ma 53 lata, większość pionierów polskiego
rapu w przyszłej dekadzie wejdzie w dru-
gie półwiecze osobistego kalendarza –
i nie spodziewam się masowych odejść na
emeryturę. Jeśli jednak machniecie ręką
na tę całą narrację o „dwustuprocentowej
autentyczności”, możecie przeżyć z „He-
bluj” interesującą przygodę. Dobrze też
podejść do tej płyty bez oczekiwań pod
względem formalnym, bo nazywanie
Joozefa, Antyka, Orzecha i Falowca rape-
rami jest sporym nadużyciem. Owszem,
mówią rytmicznie, mniej więcej – ale to
się nazywa melorecytacja. Zamiast flow
mamy tu raczej aktorskie szarże. Interesu-
jące za sprawą celnych sformułowań, ory-
ginalnych głosów, ale też dzięki niekon-
wencjonalnym podkładom (w „Nędzy”
jest to industrialno-deathmetalowa jaz-
da, w „Laurze” plemienny, płomiennny
rytm i meandrujący klarnet Mazzolla,
w „Galaxy” odgłosy pornola). Nie sądzę,
bym wracał do tej płyty, ale poznanie jej
nie było czasem straconym. – JSz
Hook Benz „Termin ważności”
K A L E J D O S KO P
Przyjemna muzyka. Zgrabne, chociaż
nieszczególnie angażujące folkpopowe
piosenki, oparte na plumkaniu, brzdąka-
niu, poskrzypywaniu, postukiwaniu.
O, edytor tekstu zamienił mi „postukiwanie”
na „poszukiwanie” – niech będzie, tego
też tu trochę jest. Do tego nieźle śpiewa-
jaca, potrafiąca interpretować wokalistka.
Jej głos jest bardzo bliski, tak jakby zwie-
rzała się słuchaczowi do ucha, tylko jemu,
co kojarzy mi się z Domowymi Melodia-
mi. Mówiąc krótko – jest nieźle. Naj-
większym atutem tego materiału są jed-
nak teksty. Korzystając z doświadczeń
z pracy wolontariackiej z osobami starszy-
mi Justyna i Maciej własnymi słowami,
ale też wierszami Jarosława Rymkiewicza,
Bronisława Maja i Tadeusza Różewicza,
snują opowieści o starości, przymijaniu,
odchodzeniu. „Dzieci miałam – wychowa-
łam / Męża miałam – pochowałam / Imię
miałam – zapomniałam” – mocne otwarcie
płyty, prawda? Zamknięcie jest równie
efektowne: „A co powiem dzieciom, gdy
zapytają, o co chodzi w tych piosenkach?
(…) Może o czułe odraczanie tego, co musi
przyjść / Może o próbowanie, czy coś
zdoła wyprzeć nic”. Co pomiędzy? Warto
samemu sprawdzić. – JSz
J Wojciech Jachna / Ksawery
Wójciński „Conversation with
Space” F U N D A C J A S Ł U C H A J
Trębacz i kontrabasista w rozmowie i na
pojedynku. Nawet kilku pojedynkach: a to
na najbardziej melancholijne brzmienie,
a to na najszybsze pasaże. Z początku to
bas pędzi i narzuca tempo („Sky”), chwilę
później zwalnia i robi jedynie za tło pięknej
melodii trąbki („Stars”). Instrumenty uzu-
pełniają się, ale w nieklasyczny, czasem
nieoczekiwany sposób. Na przykład
w takim „Hurricane”, gdzie dźwięki kon-
trabasu są rwane, szorstkie, brzmiące
niemalże nieczysto, stanowią na początku
główny wątek, wprowadzający do utworu.
„Conversation with Space” nie jest kon-
tynuacją „Night Talks”, poprzedniego
wspólnego nagrania muzyków. To całkiem
nowa rozmowa, nowe wątki, odważne
i spontaniczne. To też nowe sposoby na
połączenie dwóch tak różniących się od
siebie, a stawianych na równi sił. Kontra-
bas i trąbka powinny chodzić w parze zde-
cydowanie częściej. – AF
Arek Jakubik „Szatan na
Kabatach” U N I V E R S A L
„A wszystkie drzewa wyciąć trzeba / Bo
przesłaniają sanktuarium.” Zaczynam od
cytatu, bo to właśnie teksty (autorstwa
Arka Jakubika, Krzysztofa Vargi oraz Mar-
cina Świetlickiego) przyciągnęły moją
uwagę w pierwszej kolejności. Gorzkie.
Refleksyjne. Kilka razy na granicy efek-
ciarstwa, jednak dużo częściej (za często!)
trafione. Choć niespecjalnie zaskakujące,
przecież nie są zbyt odległe od tych, które
Jakubik serwował z zespołem Dr Misio.
Wokalnej uczty też się nie spodziewałem,
na szczęście wielkiego wokalisty nikt
tu nie udaje, królową mikrofonu jest
monodeklamacja. I dobrze, zwłaszcza że
interpretator z pana Arka, jak na genialne-
go aktora przystało, świetny - po raz kolej-
ny, żadne to zaskoczenie. Wychodzi więc
na to, że największym może być muzy-
ka, szczególnie dla tych, którym Dr Misio
zbyt mocno trącił kombatanckim rockiem.
Co prawda tym razem również cofamy się
w czasie, wśród inspiracji pobrzmiewa
synth pop, post punk, czy cold wave,
79
recenzje
Kuba Galiński (odpowiedzialny za oprawę
muzyczną) potrafił jednak wycisnąć z nich
nieco świeżości. Nie uciekł przy tym zu-
pełnie od gitarowych akordów, ale i na
charakterną elektronikę znalazł miejsce.
Przede wszystkim postawił na aranżacyjną
prostotę, zapętlenie oraz trans, dzięki
czemu zdarza mu się wypadać intrygu-
jąco. Ale też nużąco – postawienie akcen-
tów na rytmikę, a nie melodię oraz mało
zróżnicowane linie wokalne powodują,
że poszczególne utwory wypadają lepiej,
niż całość płyty serwowana za jednym
zamachem. Choć i w przypadku piosenek
słuchanych pojedynczo kompozytor kilka
razy niebezpiecznie się na swych inspira-
cjach pośliznął. Zrozumiem więc zarówno
tych, którzy teledysk do „Dziś w internecie”
uznają za godne pochwały trzymanie
ręki na pulsie oraz przenoszenie na polski
grunt dobrych wzorców, jak i tych, według
których tak głęboki ukłon w stronę
twórczości Sleaford Mods, zakończył się
upadkiem, na granicy parodii. – ŁW
Jan-Rapowanie & Nocny
„Nocna Zmjana” S B M A F F I J A
Krakowski reprezentant SB Maffiji (ponoć
jedyny student w jej szeregach) zapełnia
lukę jeśli chodzi o wychowanych na sta-
rym, ale robiących nowe, z sercem na dłoni
i łobuzerskim uśmiechem na twarzy. Nie
przeszkadza w tym fakt, że po kilkukrot-
nym wysłuchaniu debiutu w pamięci zo-
stają tylko strzępki: raper w skarpetkach
nie do pary, który pod sklepem nocnym
pisze swoją odę do młodości, zdążył
mieć dość kariery zanim ta w ogóle się
rozpoczęła oraz pojął, że może i jest ga-
moniem, za to niegłupim. Zazwyczaj nie
pamiętam co Jan-Rapowanie chciał mi
powiedzieć, bo bez cienia tremy streamuje
luźne myśli, ale wiem, że chętnie poszedł-
bym z nim na piwo. Charyzmy i wdzięku
ma wystarczająco, styl jest – to potężny
zadatek. Do tego producent Nocny radzi
sobie zawsze – i w „Głosie”, gdzie okłada
elektroniką szkielet ciętego, samplowane-
go bangera, i w „Starych czasach”, gdzie
trochę klekotania chroni balladę od ba-
nału. „Nocna zmjana” to płyta bez dwóch
zdań dobra, na pewno lepsza niż suge-
rowałaby gra słów w tytule, czy sheer-
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
anowo-nijaka, mainstreamowa papka
w singlowym „Damy radę”. – MF
Janka „Krzyżacy” U K N OW M E
Piotr Kaliński, aka Hatti Vatti, wyraźnie
w formie, nagrywa płytę za płytą. Znamy
już takie przypadki, to prawda, jednak
rzadko zdarza się, żeby częstotliwość
wydawania krążków szła w parze z ich
jakością. A tu niespodzianka – bo nie
dość, że producent stale podwyższa so-
bie poprzeczkę, to każdy jego kolejny
 recenzje
J materiał zaskakuje. Wraz ze Stefanem
Wesołowskim (Nanook of the North)
eksplorował rejony ambientu i muzyki
klasycznej, z Misią Furtak (Ffrancis) po-
grążył się w mętnym electropopie, trze-
cia (!) tegoroczna premiera kompozytora
to z kolei efekt współpracy z Danielem
Szlajndą, znanym szerszej publiczności
jako Daniel Drumz. Panowie zawędrowali
w swych poszukiwaniach do krainy nie-
znośnie rytmicznej, bazującej na synteza-
torowych sekwencjach i samplingu mu-
zyki klubowej. Odsłuch „Krzyżaków” to
zatem doznanie niezwykle intensywne,
podczas którego skojarzenia z SBTRKT,
bardziej UK-bassową odsłoną Jamiego
XX czy Gold Pandą same przychodzą do
głowy. Otwierający wydawnictwo „Złota
Skała Dub” stopniowo przeobraża się
w transowy, najbardziej taneczny z całej
piątki „Sztos Dub”, „Zmiennicy Dub” po-
szerza pole zaintereso-
wań artystów o melo-
dyjny house, a „Han-
ka Dub” zbliża się miej-
scami do balearycznego
space disco. Choć duet
sprawnie lawiruje wśród
różnych odcieni elek-
troniki, ich myśl prze-
wodnia pozostaje spój-
na, dla Janki ważne są
improwizacje na analogowym sprzęcie,
cykające automaty perkusyjne i basowe
efekty rodem z lat 90. Prawdziwa zaba-
wa zaczyna się jednak wtedy, gdy duch
przeszłości łączy się z poszukiwaniem
czegoś bliższego współczesnemu odbior-
cy. – SB
K Kali „V8T” G A N J A M A F I A
Singlowe „KGM” to jak na razie jeden
z rapowych hitów roku. Jego autor, ra-
per kojarzony z Firmą i Ganja Mafią –
czyli dwoma markami, na które człowie-
kowi po dwudziestce trudno zazwyczaj
reagować bez konsternacji – na wspól-
nej płycie z Paluchem mógł być jeszcze
w cieniu poznaniaka. Ale tym singlem
z niego wyszedł, pokazując że ma kilka
wariantów pewnego flow, linijki, pazur,
umie w refreny i wie jak dobrać sobie bit.
Jedynym pytaniem pozostawało to, czy
spięte nienachalną motoryzacyjną klamrą
„V8T” w całości utrzyma ten poziom. Od-
powiedź: w dużej mierze się udało. Cho-
ciażby w przyjaznym radiu i ulicy „30
km/h”, bardzo celnie besztającym imper-
tynentów młodej sceny „Całuj fingiel”, czy
przykuwającym uwagę kryminalnym sto-
rytellingiem „Czarnym punkcie”. A to nie
koniec wyliczanki: w oszczędnym „Gdzie-
kolwiek” Ka’lion wypełnia melodią sło-
wa całą zostawioną mu, paranoiczną
przestrzeń, w „Chromie” jest zaskakująco
elastyczny, do tego raz na jakiś czas ciśnie
w branżę gromem w rodzaju „W tele-
dyskach Aventador i Ferrari / a na co dzień
zapierdalasz tramwajami”. Umie popły-
nąć z wolnym, hipnotycznym i przestrzen-
nym „Ambiente” oraz dokonać abordażu
wespół z trapowymi, szarpanym, sunącymi
na pełnych żaglach „Piratami”. Grzęźnie
niestety w afrotrapach „Afteru”, osiada na
mieliźnie autotune’owo rozśpiewanym,
okropnym „Rotorem”. „Navi” jest stupro-
centowo „naive”, a gardłowe ragga
„Oparów” należało zostawić wspomnia-
nemu Paluchowi. Progres i tak jest jed-
nak ogromny. Z Kalego w tej formie będzie
mnóstwo pociechy, o czym zdążył nas też
przekonać singel powracającego White
House. Uwaga również na producenta
ukrywającego się pod ksywką Flvwlxss,
który odpowiada za całość „V8T” - nawet
jeśli bywa generyczny, to już bardzo dobrze
brzmi i dźwiga aranżacje. – MF
Kapital & Richard Pinhas „Flux”
I N S TA N T C L A S S I C
Współpraca Kapitalu z Richardem
Pinhasem zapowiadała się znakomicie,
a skończyła tylko dobrze. Wydaje się, że
na tle poprzedniego albumu Rafała Iwań-
skiego i Kuby Ziółka „Flux” może lekko
rozczarowywać, szczególnie jeśli w twór-
czości duetu ceniliście przede wszystkim
pierwiastek intensywnej transowości.
Oczywiście, nadal słychać, że mamy do czy-
nienia z ludźmi o ogromnej muzycznej
wyobraźni, a włączenie tej płyty to jak
patrzenie przez kalejdoskop, w którym
mieszają się różnokolorowe inspiracje
ambientem, krautrockiem, psychodelią.
Gitara Pinhasa wnosi do tego wszystkiego
sporo cennego, często mocno shoegaze’-
owego rozmachu. Niestety, po kapitalnym,
pierwszym tracku („Des plaisirs plus aigus
que la glace et le fer”) utwory rozczarowują
deficytem dynamiki i dramaturgii, eks-
plorują rozwiązania wielokrotnie w Polsce
testowane, choćby przez rozmaite konfi-
guracje, występującego przy okazji Space-
Festu, Pure Phase Ensemble. „Flux” zasłu-
guje na docenienie, ale jednocześnie ciężko
wejść z tym albumem w bardziej osobistą
relację. – PS
Karolina Czarnecka + UV
„Solarium 2.0” K A R R O T
Każdy uczeń chciałby przegonić mistrza,
nie każdemu się udaje. Karolina ma jednak
to szczęście, że nagrywa dziś dużo lepsze
piosenki niż jej guru – a tak mówiła przed
paroma laty o Marii Peszek. Czarnecka
również opowiada o tym, co ją wkurza
z kobiecej perspektywy, albo jak się jej
żyje w kapitalistycznej oraz bogobojnej
Polsce, i też robi to przy użyciu „tanich
80
chwytów”, ale jest w tym zdecydowanie
bardziej zabawna. „To rejestracja przy-
gód i traum, słuchaj jeśli nie chcesz być
ze sobą sam. (…) Kurwa, artystką jestem
i swoją przygodę sprzedaję, bohaterka pa-
stowa, z planety Solarium nadaję” – śpiewa
w „Tinie”, numerze z jej artystycznym
alter ego w tytule. Tina sprzedaje na tej pły-
cie „rozkołysane, niestabilne, kosmiczne,
dobrze znane, łatwe, szybkie, w miarę ta-
nie” emocje, ubiera je w formę „folkopun-
ku” (produkowanego przez skład UV, który
tworzą Michał Górczyński i Jacek Kita)
i podpina pod „opóźnioną falę zawsty-
dzonej piosenki”. Ja to kupuję, mimo że nie
jestem dziewczyną, a wydaje mi się, że one
przy tym krążku bawić będą się najlepiej.
Po męskiej stronie muzycznej sceny bra-
kuje mi postaci równie barwnej, która by
potrafiła tak ciekawie opowiadać o smut-
nej/kiczowatej/kolorowej (niepotrzebne
skreślić) polskiej rzeczywistości. – TD
Kartky „Blackout” Q U E Q U A L I T Y
Niezły z niego romantyk. Raczej senty-
mentalny. Słowa adresuje do kobiety, do
przyjaciół, do ludzi dla niego ważnych.
„To dla chłopaków z zapomnianych pod-
wórek / Za każdą przegraną bójkę, każdy
obrany kierunek / Za każdą wylaną wód-
kę i wszystkie jointy na spółę / I za mo-
menty, które mieliśmy mieć, a każdy prze-
grał” - dedykuje w numerze „Aard”. Innym
razem, w „Horcrux Seeker” wyznaje: „Nie
wiem jak i gdzie / Stąd uciekniemy jak nie
będziesz chciała to pojedziesz i tak / Nie
wiem jak i gdzie / Schować nas przed nimi
kiedy całe nasze życie to żart”. Tu akurat
w tle słychać disco. Innym razem miękkie
bity, monologi samplowane z filmów czy
delikatne trapy.
Kartky należy do nurtu raperów, o ile moż-
na już o takim mówić, bardzo emocjo-
nalnych, ekstrawertyków przelewających
w teksty całą paletę uczuć, nie bojących się
opowiadać o swoich cierpieniach. Poma-
ga mu w tym zgrabne flow, surowy głos
i umiejętność składania szczerych, nieba-
nalnych linijek. – AN
Kedyf „Patrzę, obserwuję”
WY D. W Ł AS N E
Ten, komu Słubice wydawały się zaledwie
małym, granicznym miasteczkiem, które
trudno podejrzewać o większą rapową
aktywność, musiał przecierać oczy ze

zdumienia, gdy naście lat temu zawiązała
się tam tak barwna ekipa jak Smagalaz. Jej
skład się zmieniał i na etapie płyty w Wiel-
kim Joł (2009 r.) był już mocno okrojony, ale
to nieważne. Ważne natomiast, że w pierw-
szym półroczu 2018 jej dawni członkowie
jakby się umówili – płyty wydali Mops,
Abel, Emrat i Kedyf. Dwie pierwsze zna-
komite, trzeciej nie miałem przyjemności
słyszeć, a czwarta? Cóż, mniej na niej
ablowo-mopsowego prężenia rapowych
muskułów, najściślejszym określeniem
wydaje się dojrzały laidback, zawierający
idealne proporcje wrażliwego, bezpre-
tensjonalnego gościa do bezczela, ojca do
kochanka, artysty do normalsa. KediKed
dostał od losu handicap w postaci głębo-
kiego, melodyjnego głosu o przyjemnej
barwie, a zmęczoną, powściągliwą sty-
lówkę wypracował już sobie sam. W po-
łączeniu z pełnymi, organicznymi bitami
(rozpędzającymi się czasem z Pharrell-
ową swobodą) daje to bardzo słuchalny
album, aż proszący się o uwagę, zwłaszcza
w ciepłe wieczory. Słowo przeplatane jest
finezyjnie, młodzież wpada gościnnie ze
śpiewnymi flow (Bokun oraz odkrywany
właśnie na dobre Michał Tomasik), a w ka-
tegorii „polskiego rapu zmysłowego” nie-
wiele było utworów tej klasy co „Możesz”
i „Trochę szaleństwa”, gdzie bezbłędna
jest nie tylko sekwencja rymów, ale i to
dźwięczne „r”. – MF
KęKę „To tu” TA K I E RZECZY
KęKę na „To Tu” pisze żywot rapera
poczciwego. Nie oczekujcie więc prze-
sadnej subtelności, złożoności czy finezji.
Siłą rapera, któremu Radom powinien
przyznać wkrótce honorowe obywatelstwo,
jest przede wszystkim naturalność, do
której na kolejnych krążkach dokłada
nowe zalety. To naprawdę imponujące, jak
współistnieją na tej płycie przestrzenne,
monumentalne podkłady („Samson”, „Ru-
tyna”) z lekko naiwnymi, ale chwytliwy-
mi bitami („Zrobiłeś to chłopak”). Albo
wiara w kapitalność kapitalizmu, z uka-
zywaniem jego mrocznych stron, czyli pra-
cy „w normalnej robocie za nienormalne
pieniądze”. Czasem Kękę drażni, wchodząc
w rolę „apostoła prawdy” (szczególnie,
że przybierała już ona u niego wcześniej
formę prymitywnego ideolo), na szczęście
ratuje go spora dawka zdrowego dystan-
su. Trzeba przyznać, że świetnie zderza ze
sobą tradycyjny hiphopowy slang z rodz-
inną tematyką, np. kiedy mówi o tym, że
jego syn reprezentuje nową szkołę, by po
chwili dodać, że przecież nie chodzi nawet
to żłobka. Pod względem poczucia humo-
ru to zdecydowanie jego najlepszy album.
Chyba największym zgrzytem jest dla
mnie dobór gości – Sarsa irytuje zarówno
melodią, jak i wyśpiewywanym tekstem,
a wokal Andrzeja Grabowskiego zaburza
tak ważną dla „To Tu” swojskość, wywołu-
jąc od razu skojarzenia filmowo-teatralne.
Wydaje mi się, że otaczanie się gwiazdami,
aktorami, celebrytami to ostatnie, czego
potrzebuje radomski cesarz. – PS
kIRk „Ich dzikie serca”
F U N DAC JA K A I S E R A S ÖZ E
Ponadprzeciętnie kreatywnych produ-
centów u nas sporo, by wymienić z marszu
Lemiszewskiego czy Kalińskiego, ale gdy-
byśmy chcieli wskazać na regularną grupę,
która konsekwentnie poszukuje nowych
przestrzeni dla muzyki? Prędzej czy
później musimy wymienić kIRk. Dopiero
co słuchaliśmy ich interpretacji hitu Budki
Suflera („Za ostatni grosz”), a już częstują
nas nowym longplayem. I to jakim! Kon-
cept albumem o wyimaginowanej podróży
kosmicznej, podczas której eksploratorzy
lądują na obcej
planecie, od-
krywają, że nie
są tam sami,
by na koniec
dowiedzieć
się, że nie ma-
ją szans na
powrót – wie-
my to dzięki
tytułom sied-
miu utworów
wypełniających krążek (ósmy jest ukryty).
Wiele mówi też okładka płyty. Wręczając
tak wyraźny interpretacyjny klucz, zespół
mocno ogranicza wyobraźnię słuchacza,
muzyczna opowieść przygotowana przez
kIRk jest jednak na tyle wciągająca oraz
bogata, że i tak trudno się od niej uwolnić.
Jak można się było spodziewać na pod-
stawie wcześniejszych nagrań zespołu,
mnóstwo tu szumów, nieokreślonej pro-
weniencji efektów, fal, pogłosów oraz sam-
pli kładzionych przez Filipa Kalinowskiego
na elektroniczne podłoże autorstwa Pawła
Bartnika. Nie ma w tym jednak prze-
sady, nie ma chaosu, od których niewpra-
wiony w eksperymentach słuchacz
wolałby stronić. Zdarza się za to, że akcja
tego „muzycznego filmu” nabiera rozpędu,
forma przybiera wtedy bardziej konkret-
ną strukturę, zakorzenioną na przykład
w brzmieniach dubujących lub idącą
w stronę techno, ale za każdym razem
zaskakującą. Niezwykle intrygująco wypa-
da też w retrokosmicznym anturażu dialog
między oszczędną, rzewną trąbką Olgier-
da Dokalskiego, a uciekającymi od utartych
form wokalizami Antoniny Nowackiej.
Niczym w przypadku „Stalkera” Tarkow-
skiego, płytę spowija intensywna aura
tajemnicy, mierzenia się z doświadcze-
niem niepowtarzalnym - sprawiającym
przyjemność, a jednocześnie wywołującym
81
recenzje
poczucie niepokoju. W muzyce to nie-
zwykle rzadkie i już choćby dlatego „Ich
dzikie serca” należy rozpatrywać w kate-
gorii dużego wydarzenia. – BW
Kobik „Nemezis” W Y D . WŁASNE
„Najlepsze z obydwu światów” – tak nazy-
wał się wspólny projekt Jaya-Z i R. Kelly’-
ego. Krakowski raper spokojnie mógłby się
pod ten tytuł podpiąć, w jego przypadku
nie chodziłoby jednak o połączenie rapu
z r’n’b lecz o to, że facet jest jedną nogą
w świecie, gdzie się „zapierdala na złama-
ny kark jak Busta Rhymes”, Radiostacja
wciąż gra, a miarą rapera jest to, ile do-
brze naostrzonych linijek ciśnie, jak gęsto
posieje rym i jak płynnie go sprzeda.
Drugą nogą tkwi już jednak tam, gdzie
numery są piosenkami z popowymi
refrenami, pomiędzy siekającymi seriami
bębnami lawiruje się melodią, a „styl jest
najważniejszy w tym, coś jak u Cardi B”.
Ta pomostowość się sprawdza, obydwa
obozy chwalą. Nawijka może być krągła,
utwory lekkostrawne, jej właściciel nie
należy jednak do mięczaków – w końcu
jest z rejonów „gdzie towar cię rzuca
na boki, coś jak De La Hoya” i twierdzi
„w świecie surowym tak jak Salafici / jeste-
śmy obici, jesteśmy obyci, bo za nami nie
jeden wycisk”. Ciekawe, że Kob, będąc
podopiecznym Paluchowego B.O.R., wy-
dał pozbawione złych numerów, trzecie
w dyskografii „Nemezis” na zasadzie nie-
legala – tak chciał (Szpaku zrobił analo-
gicznie). Co nie znaczy, że ta płyta nie jest
pełnowartościowa. Wręcz przeciwnie,
a gospodarz kontrolę nad nią oddaje tyl-
ko raz i tylko na chwilę, zaproszonemu do
„Wiem, wiem” Rogalowi DDL. – MF
Kompozyt „Synchronicity”
TREES WILL REMAIN
Elektronika. Odpoczynek. Wytchnienie.
Co prawda automat perkusyjny cyka za-
zwyczaj dość bezlitośnie, nie jest jednak
zbyt agresywny, zaś pozostałe składniki
„Synchronicity” raczej nie pobudzają do
działania, wręcz przeciwnie, brzmienie
analogowych syntezatorów koi nerwy, am-
bientowe plamy dźwięku wskazują drogę
na kanapę, niespieszne tempo podkłada mi
poduszkę pod głowę. I nawet jeśli dubowe
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
bujanie oraz techno naleciałości nieśmiało
zapraszają na parkiet, to tyle w nich spoko-
ju oraz melancholii, że raczej nie dam im
się namówić do wysiłku. Wstać mogę naj-
wyżej po to, by zgasić światło. Ewentu-
alnie włączyć komputer i sprawdzić, kto
za tym wszystkim stoi – okazuje się, że
klimatycznymi partiami trąbki swój znak
jakości przystawia tu gościnnie nie kto
inny, jak Olgierd Dokalski, znany z kIRk
i Daktari, zaś głównymi bohaterami stoją-
cymi za nazwą Kompozyt są bracia Michał
 recenzje
K isięPiotr Żuralscy, którzy przy okazji chwalą
początkiem swej nowej, założonej
w Londynie, wytwórni. W planach singel
z udziałem Lee Scratch Perry’ego oraz
kolejne płyty. Trzymam kciuki! – ŁW
Koniec Pola „Cy”
D E V O T E D A R T P R O PA G A N D A
Trochę Furia pod rękę z Wyspiańskim,
trochę Teatr Dźwięku Atman, ale założony
przez fanów Kata. Trochę szkolna próba
„Dziadów”, a trochę harcerze przy ogni-
sku. Chyba skusili się na te jagody, przed
którymi przedstrzegał druh drużynowy.
Ni to folk, ni metal, ni próba dźwięku, która
powinna odbywać się bez publiczności.
Perkusista nadużywa kotłów, wokalista
groźnych min, a wszyscy patosu, ale jest
w tym słuchowisku coś frapującego. Cho-
ciażby gra groteską zarówno w dźwięku,
jak i słowie, czy świetnie uzupełniające
paletę rustykalnych dźwięków partie har-
monijki ustnej. Posłucham jeszcze raz,
może coś z tego zrozumiem... – JSz
Kotzi / Tytuz „8448” M C RECORDS
Scena radomska wniosła do ulicznego
rapu całkiem sporo ożywienia, w czym
weteran Kotzi miał swoje zasługi. Wymie-
niać można by długo, zacząć należałoby
od nagranej z producentem LuckyLoopem
„Rapdom” z 2013 roku. Co było siłą tamtego
wydawnictwa? Zwarty koncept rozpisany
na nieprzytłaczającą ilość utworów, brak
gościnnych zwrotek, pozwalający zżyć się
z konkretnym stylem i sposobem myślenia
gospodarza oraz prosta, choć dopieszczo-
na produkcja, pełna dobrze pochlastanych
sampli. Krótko mówiąc – wszystko to, cze-
go na „8448” zabrakło. Kotzi sprosił na
swe upragnione oficjalne wydawnictwo
tabuny kolegów, szeroko rozlał się z tem-
atami, wybrał bity (Tytuz) brzmiące jak
ze starych demówek, celujące w oschłe
bębny i długaśne, pętlone oraz puszczone
samopas próbki, z rzadka dramatycznie
uwspółcześniane (koszmarne electro w
„Gram to”). 21 numerów skacze od sasa do
lasa. Od kombatanckich wyznań w stylu
„Nie noszę rurek, co w pęcie cisną / wolę
begi, bo jest ten hip-hop bez pudru, tylko
real talk” rzuconych na breaki, po liryzm
w duchu Eldo, wersy „Latorośle boga, kos-
mosu dzieci / wybrańcy fortuny za artyzm
życia do grobu wdzięczni” rapowane pod
wiolonczele rodem z recitalu Katarzyny
Groniec. Dobre numery, takie jak „Z kim
się witam”, „Pochodzę z lat 90.” czy „Mo-
je ślady”, giną w chaosie tej antologii, tak
jak i ginie sam Kotzi. – MF
Kucharczyk „Future Future”
MIK.MUSIK
Pan Kleks… Wróć! Pan Kucharczyk w ko-
smosie. Co prawda mamy do czynienia
L Lemiszewski/Olter
z muzyką do filmu, który nie istnieje, zaś
sam autor przyznaje się do bardzo róż-
norodnych kinowych inspiracji, ale ja
tam lecę przy „Future Future” w kosmos,
i już. Zresztą sam nie wiem czemu. Może
to ta przestrzeń? Może ta melancholia?
A może „komputerowe” popiskiwania?
I nawet wiem, w której minucie wydarzy
się międzygalaktyczny pościg!... No dobra,
trochę się wygłupiam, przyznaję, a już na
pewno nie będę się upierał, że mamy do
czyniania z science-fiction, muzyk zo-
stawia przecież (nawet jeśli wśród tytułów
przemyka Fellini) tak szerokie pole do inter-
pretacji, że co słuchacz, to inne obrazy po-
jawią się w głowie. Za to wszyscy odbior-
cy zwrócą pewnie uwagę, że w porówna-
niu z ostatnimi dokonaniami Kucharczyka,
stosunkowo mało tu muzycznych żartów,
galopady i wariactwa na pięciolinii, a jakby
więcej ambientu, spokoju, więcej elektro-
niki zerkającej z zazdrością na holly-
woodzkie orkiestracje. Najważniejsze jed-
nak, że nudy ciągle zero. W każdym ra-
zie ścieżka dźwiękowa już jest, wystarczy
tylko dokręcić film. – ŁW
Bartek Kujawski „Puerile Things
Inferno” B Ô ŁT
Już rzut oka na listę tytułów. Dwa pierwsze
to: „emo diarrhea with compulsing un-
friending” oraz „board of sad onanists” –
odstraszy niejednego słuchacza. Kolejnych
zniechęci zapewne sama muzyka, bo też
nagrania Bartka Kujawskiego (wydającego
również jako 8Rolek, czy w duecie Tsvey)
to mocno eksperymentalna jazda bez trzy-
manki. Tam gdzie inni zapętlają sekwen-
cję akordów, tam on potrafi je jeszcze
zawinąć w ósemkę, odwrócić brzmienio-
wo na drugą stronę, albo i porzucić bez
ostrzeżenia, jeśli tylko wpadnie mu pod
rękę inny dźwięk, ciekawy na tyle, by za
nim podążyć. Słowem: nie jest to elek-
troniczna zabawa dla każdego. Za to dla
mnie owszem. Bo też gdzie indziej można
usłyszeć jak muzyka klasyczna przemie-
nia się w rave’ową galopadę, posłuchać jak
dęciaki kroczące dostojnie w takt jazzu-
jącego podkładu kończą pochód rozbijając
sobie głowę o eurodance’ową nawalankę,
albo być świadkiem jak autor zapętla forte-
pianową miniaturkę, by zmasakrować ją
szumem, po czym powrócić do uroczej
82
melodii i przyspieszyć całość, nadając jej
pozytywkowej niemalże lekkości, a na
koniec zatytułować utwór „we all could
be decent people if not facebook”? Mnie
bawi. – ŁW
„Post Refference” T R Z Y SZÓST K I
Każdy, kto narzeka na poziom polskiej
muzyki alternatywnej, nie kopał widocznie
wystarczająco głęboko, a już na pewno nie
trafił na oficynę Trzy Szóstki, która wy-
dała właśnie jeden z najciekawszych gi-
tarowych albumów tego roku. Obaj jego
twórcy to klejnoty w koronie muzycznego
podziemia – Lemiszewski jest stachanow-
cem, działającym solo, w Złotej Jesieni
i Sierści, Teo Olter to jedna z najbardziej
utalentowanych postaci sceny improwi-
zacyjnej. Ich wspólny album zaskakuje
lekkością, łącząc noise rocka ze swobod-
nymi riffami, a nawet shoegaze’ową wraż-
liwością. Olter nie narzuca się swoją grą
na perkusji, a mimo oszczędności środ-
ków wyrazu – mamy
w końcu do czynie-
nia z duetem – album
wciąga głębią. Jed-
nocześnie słucha się
go po prostu przyjem-
nie, niejako uczest-
nicząc w swobodnej
atmosferze, jaką gen-
erują muzycy. Ta jest
jeszcze lepsza dzięki klawiszowym wstaw-
kom, pozwalającym odetchnąć od rock-
owej dynamiki. Jeśli zwątpiliście w siłę
muzyki gitarowej, odpalcie „Post Re-
fference”! – PK
Leski „Miłość. Strona B”
WA R N E R M U S I C
Leski wydłużył kompozycje, dodał spo-
ro elektroniki, syntezatorów oraz zloopo-
wanych sekwencji. I mocno poszedł do
przodu – brzmi dojrzalej, bardziej profe-
sjonalnie, jakby od premiery pierwsze-
go albumu minęło kilkanaście, a nie kil-
ka lat. Podstawa pozostaje jednak ta sa-
ma, co na debiucie, czyli szczere, dobre
piosenki. Oraz poetyckość, znana z jego
dotychczasowej działalności artystycznej.
W prostych słowach i niebanalnych
porównaniach przekazuje dużo uczuć, tych
ciepłych, rzecz jasna. I nie przesładza. No,
może tylko w „Cukrze”, sensualnym, bal-
ladowym erotyku. Poza tym emocji jest
w sam raz. – AN
LIMBOSKI „Poliamoria”
SONY MUSIC
Limboski jest urodzonym uwodzicielem.
Na kolejnych płytach konsekwentnie
kreuje postać refleksyjnego, lokalnego
Don Juana, który dysponuje zestawem

tricków, zdolnych rozbroić najbardziej
oporne serca. To świadomość własnej
męskiej atrakcyjności, lekko outsiderski
image, wciągający, nieśpieszny sposób
budowania narracji, a do tego tajna, nie-
zwykle potężna broń – nagrywanie od
czasu do czasu poruszających piosenek
o kotach i psach. Na szczęście Limboski to
przede wszystkim dobry wokalista i tek-
ściarz, który (niestety) kapitalne pomysły
przeplata słabszymi. Na „Poliamorii” już od
samego początku chwyta słuchacza moc-
no doorsowskim, efektownym „Pogrzeb
Mnie”, po chwili przechodzi do urokliwe-
go „W naszym małym dziwnym mieście”
z żeńskimi chórkami à la Partita, kolejnymi
piosenkami potwierdza co najmniej przy-
zwoity poziom songwritingu. Najnowszy
album naprawdę może się podobać pod
względem muzycznej różnorodności.
Nieważne, czy „Poliamoria” zbliża się do
energicznego rock’n’rolla („Czarne bramy”)
czy nieśpiesznego country („Nie idź tam”),
zachowuje spójny charakter i prezentuje
się naprawdę dojrzale. Spora w tym zasłu-
ga produkcji Marcina Borsa, którego do-
broczynny wpływ na brzmienie swoich
piosenek odczuł w zeszłym roku Mrozu.
Jeśli więc podobał wam się „Zew”, „Poli-
amoria” zapewni zbliżone doznania.
Niestety, jak zwykle u Limboskiego, album
potrafi czasem drażnić tekstową i wokalną
egzaltacją (np. w utworze „Sunie”, pełnym
nieprzekonujących biblijnych aluzji). Trud-
no nie docenić rozmachu, rozwoju, przebo-
jowości, ale jednocześnie nie zatęsknić za
Limboskim jako autorem takich piosenek
jak „Kaja mówi”, w których było tylko kil-
ka słów i kilka dźwięków, ale wszystkie
trafione w punkt. Ten czuły. – PS
Linia Nocna „Znikam na chwilę”
AG O R A
Wygląda na to, że electropopowe duety
producent-wokalistka stają się polską
specjalnością, trudno bowiem o nowy se-
zon bez kolejnego projektu tego typu. Tym
razem na szerokie wody wypłynęła para
młodych, choć doświadczonych muzyków
sesyjnych: Monika „Mimi” Wydrzyńska
(wokal, teksty) i Mikołaj Trybulec (produk-
cja). Ich długogrający debiut poniosły do
przodu dwa przeboje – utwór tytułowy
oraz „Nad Wisłą” z gościnnym udziałem
Kuby Sienkiewicza, przy czym jego ro-
la sprowadziła się wyłącznie do przypo-
mnienia frazy „jestem z miasta”, króciut-
kiego fragmentu jednego z największych
przebojów, które nagrał z Elektrycznymi
Gitarami. I dobrze, tak minimalistyczne
podejście do muzycznego cytatu udo-
wadnia, że zespół, wykorzystując po-
tencjał promocyjny featuringu, nie stracił
wyczucia smaku. Zresztą generalnie du-
et cechuje powściągliwość w używaniu
dźwiękowych środków wyrazu, a dwana-
ście numerów tworzących album ma moc-
no chillujący charakter, co potęguje dodat-
kowo rozmarzona barwa głosu wokalistki.
Nieobce są też Linii Nocnej wycieczki
w stronę tanecznych hitów spod znaku
Disclosure lub AlunaGeorge („Gdzie je-
stem ja”, „To błąd”, „Tak jak my” z gościn-
nym udziałem Buslava), a z drugiej stro-
ny klasyczne fortepianowe ballady („W to-
bie tonę”, „Plan”). Wartym odnotowania
jest również zmierzenie się z „W moim
ogrodzie”, wyświechtanym hitem zespołu
Daab, któremu duet nadał zadziwiającej
lekkości, ubierając go w nowoczesne
bitowe szaty i kreśląc linie melodyczną
na kalimbie. Jednym zdaniem, „Znikam
na chwilę” to przyjemny krążek o miej-
skim charakterze, niezobowiązującej po-
powo treści i wielkim potencjale radio-
wym. – BW
Lonker See „One Eye Sees Red”
I N S TA N T C L A S S I C
Zderzenie rockowych gitar z jazzującymi
dęciakami to pomysł na tyle ograny, że
każda kolejna płyta na nim oparta ma,
jeśli chodzi o moją sympatię, mocno
pod górkę. A jakby tego było mało, ekran
odtwarzacza podaje, że pierwszy utwór
będzie się ciągnął niemal 20 minut, zaś
otwierające go dźwięki snują się w tle
wyjątkowo niespiesznie – wyobraźnia
od razu podpowiada obrazek słuchacza
ziewającego ukradkiem. I niech sobie zie-
wa, co mi tam, byle tylko nie wyłączał pły-
ty, bo naprawdę sporo straci.
Gdy w piątej minucie pojawia się lekko
rozkołysany riff basu, natychmiast prze-
chodzą mnie ciarki. W szóstej zapętloną
melodię zaczyna dodatkowo sączyć sak-
sofon i aż przysiadam z wrażenia, takie
to dobre. W dziesiątej kwartet konkretnie
uderza dźwiękiem, na dobre łapie w objęcia
i nie wypuszcza z nich do samego –
skądinąd również hałaśliwego – końca.
Nie chodzi przy tym o to, co grają, ale
jak to robią. Bo choć zmieniają prędkość,
natężenie dźwięku, czy ilość docierających
83
recenzje
do naszych uszu bodźców, robią to wszyst-
ko z dużą klasą – bez popisów, nerwowych
ruchów, czy atakowania przy pomocy na-
jtańszych chwytów. Króluje pewność sie-
bie i elegancja, najwyraźniej zespół osi-
ągnął poziom, na którym ciągle jeszcze
zachowuje luz oraz naturalność, ale już po-
trafi okiełznać własną kreatywność i nie
przeładowywać kompozycji pomysłami.
No i do tego brzmią znacznie, znacznie lep-
iej niż wcześniej. Nic tylko puścić sobie
jeszcze raz. – ŁW
Lounge Ryszards „Polish Jazz
vol. 420” S Z A R A R E N E TA
Szanuję samodzielne wbicie się do czci-
godnej serii Polish Jazz, którego doko-
nali właśnie Lounge Ryszards, ale ludzie
tworzący taką muzykę są zdolni do
wszystkiego. Album szczelnie wypełnia
gęsta, intensywna muzyka improwizowa-
na, chaotyczny noise rock hojnie dopra-
wiony saksofonem i pokrzykiwaniami,
jękami oraz innymi odgłosami paszczą
(w „Śmierci 2” jest to nawet paszcza psa).
Najbardziej podoba mi się gra oraz zaba-
wy z brzmieniem gitarzysty, najbardziej
nie podoba to, że po którymś przesłu-
chaniu „Polish Jazz vol. 420” nie daje już
takiej radości, jak przy pierwszym kon-
takcie, bo wartością tej płyty jest również
element zaskoczenia. - JSz
Lunatic Soul „Under the Frag-
mented Sky“ M Y S T I C
Nowa solowa płyta Mariusza Dudy, naj-
bardziej znanego jako basista i wokalista
Riverside, powstała ponoć jako uzu-
pełnienie ubiegłorocznego albumu „Frac-
tured”. Nie są to odrzuty z tamtej sesji, ani
nawet rozwinięcie wątków, które poja-
wiły się na poprzedniej płycie. To raczej
jej interesujący rewers. Może jakiś wyrzut
sumienia autora, który poniewczasie
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
uznał, że jakichś emocji, pewnej charak-
terystycznej dla Lunatic Soul estetyki tam
zabrakło? W każdym razie „Fractured” była
gęsta, niespokojna, ofensywna. „Under the
Fragmented Sky” jest skromna, delikatna,
wycofana. Ładna nienachalną urodą, choć
oczywiście jedno w muzyce Dudy pozo-
staje niezmienne – aranżacyjna pedanteria
 recenzje
L i elegencja brzmienia. Nawet gdyby chciał
się ubrudzić (a wiem, że przynajmniej po-
przednio chciał), rockandrollowe błoto
się go nie ima. Lewituje więc ten metr nad
ziemią i tym razem już nawet się nie mio-
ta, tylko płynie gdzieś w nieznane, pchany
lekkimi podmuchami wiatru… Nowy
album Lunatic Soul wypełnia muzyka
w przeważającej części instrumentalna,
kiedy już pojawiają się wokale, rzadko
podają tekst piosenki, ale wykorzysty-
wane są jako kolejny instrument. Domi-
nuje elektronika, choć często nad
syntetycznym pulsem krzyżują się ple-
cionki gitar. Proszę mnie nie pytać, co to
za muzyka, bo nie mam pojęcia. Mariusz
zżyma się, kiedy mówią, że Lunatic Soul to
rock progresywny, bo faktycznie, z czymś
innym się on dzisiaj kojarzy. Może trze-
ba sięgnąć, po nieco dziś przykurzony ter-
min art rock? Też nie, bo rock jest tu rzad-
kim gościem? No więc nie wiem – za to
wiem na pewno, że Duda jest jednym
z najciężej pracujących muzyków na pol-
skiej scenie i że znowu zaproponował uda-
ny materiał. – JSz
Dawid Lubowicz „Inside”
Z B I G N I E W S E I F E R T F O U N D AT I O N
Najwyraźniej nie wystarcza mu Atom
String Quartet, nie wspominając już sze-
regu innych, mniej regularnych projek-
tów. Może uznał, że pierwsze skrzypce to
za mało i chciał spróbować pograć jedyne
– tak czy owak doczekaliśmy się solowego
debiutu Dawida Lubowicza. Akompaniują
mu nie lada fachowcy, bo Krzysztof Her-
dzin na fortepianie (okazjonalnie na akorde-
onie i flecie), Robert Kubiszyn na kon-
trabasie (ale i basie elektrycznym) i Łukasz
Żyta na perkusji, ale choć każdy z nich
dostaje trochę przestrzeni na indywi-
dualne popisy, to jasny, mocny ton
skrzypiec Lubowicza wyraźnie zdomino-
wał ten materiał. Świetnie zrealizowany,
technicznie nienaganny, ale niespójny.
Od melodyjnych, bardzo plastycz-
nych fragmentów, które kojarzą mi się
z muzyką Jerzego „Dudusia” Matuszkie-
wicza zespół przechodzi w fusion, by za
chwilę serwować mniej („Obercology”)
lub bardziej („Turbofolk”) udane wariacje
na tematy ludowe. Być może chodziło
o to, by pokazać wszechstronność Dawida
Lubowicza i jego kompanów, ale brzmi to
raczej jak niezdecydowanie. - JSz
M Manta Birostris „Cursed Eye of
the Prophet” L O V E YO U R E N E M I E S
Najpierw informacje porządkowe –
omawiana płyta to wydana w kwietniu
przez amerykański label Love Your Ene-
mies, oficjalna wersja materiału, który pod
polskim tytułem „Przeklęte oko proroka”
zespół wpuścił do sieci jesienią 2017 roku.
Wtedy jednak przegapiliśmy ten album,
którego przeoczyć nie wypada. Manta Bi-
rostris proponuje interesujące połączenie
niemal po metalowemu brzmiącego hard-
core/punka z muzyką źródeł, ale oba te
żywioły funkcjonują osobno. Mówiąc
wprost: najczęściej mamy tu do czynie-
nia ze srogim łojeniem, towarzyszącym
ponurym opowieściom o biblijnej tema-
tyce (nie dziwi więc gościnna obecność
naszego punkowego specjalisty od re-
ligii, czyli Ex Perta z Inkwizycji – „Prayer
For The Rain” z jego udziałem to ozdoba
tej płyty), które czasami ustępuje miej-
sca folkowym harcom, na przykład z do-
minującym brzmieniem akordeonu. Nie
jest to może jeszcze ani tak odkrywcze,
ani tak spójne, jak by się chciało, ale warto
mieć oko na manta Birostris, bo jest w tym
zespole potencjał na coś wyjątkowego.
– JSz
Marcin Masecki & Jerzy Rogie-
wicz „Ragtime” B M C
Masecki przyzwyczaił nas do tego, że każdy
materiał, za jaki się weźmie, czy to polskie
tańce, czy hymny narodowe, czy jazz lub
pop, przerabia po swojemu, w bardzo char-
akterystyczny sposób: kompozycje balan-
sują na granicy rozpadu, coś się zacina, coś
nieczysto gra. Jedynie z Jazz Bandem Mły-
narski-Masecki okiełznał te zapędy (choć
i tam co jakiś czas
przypominał, że
za aranżacje od-
powiada właśnie
on), a o tym jak
inaczej podcho-
dził do muzyki
w przypadku
„Nocy w wielkim
mieście” najlepiej
świadczy „New
York Baby”, utwór który pojawił się już
tam, a teraz wraca – ledwo rozpoznawalna,
znana melodia wyłania się powoli, ukry-
ta w improwizacjach, a jednocześnie to
największy „hit” na płycie. Choć i pozo-
stałych utworów słucha się przyjemnie.
Na „Ragtime”, kolejnej podróży do począt-
ków jazzu, sześciooktawowemu, nie-
dostrojonemu pianinku Maseckiego to-
warzyszy skromniutka (dwa bębny i dwa
talerze) perkusja Jerzego Rogiewicza.
Ograniczone środki często wyzwalają
kreatywność, tak jest też w tym przypad-
ku. Rogiewicz podąża za Maseckim, czyta
w jego myślach, grają razem, jakby byli
jednym organizmem. Nic dziwnego, że
tworzą prawie nierozłączny duet – Jerzy
grał w Polonezach, Profesjonalizmie, jest
też częścią jazzowego trio Maseckiego
(które ciągle czeka na płytę). Od jego
doskonałego solo zaczyna się „Why, Why”
i aż trudno się nie uśmiechnąć, słuchając
84
jego gry. Inna sprawa, że uśmiech to
też zasługa atmosfery starych, niemych
filmów, z przeskakującymi klatkami, które
– jak się wydaje – zainspirowały styl gry
Maseckiego na tym albumie.
Po organowej klamrze spinającej właściwą
część albumu, zostaje jeszcze za długa,
dwunastominutowa improwizacja, już
bez Rogiewicza. W niej jak w soczewce
skupiają się zalety Maseckiego, ale też
i wady, czyli zbytnie przywiązanie do este-
tyki usterki, męcząca w takiej dawce
„kwadratowość”. Na szczęście to tylko
bonus. – MW
Emil Miszk & The Sonic Syndi-
cate „Don’t Hesitate” A L PA C A
Emil Miszk, ojciec założyciel tego projektu,
choć młody, nie jest anonimowym muzy-
kiem (jego koledzy też zresztą nie). Znany
m.in. z formacji Algorhythm, postanowił
w końcu spróbować swych sił jako kom-
pozytor i aranżer. Poprzeczkę zawie-
sił przy tym wysoko, stworzył bowiem
oktet złożony z samych indywidualności,
głównie trójmiejskiej sceny muzycznej.
Mówią, że nowe idzie od morza i najwy-
raźniej nie jest to pusty frazes, a jednym
z dowodów niniejszy album, kawał świeżej
muzyki, szturmem zapewniającej grupie
silną pozycję na jazzowej scenie.
Świetne kompozycje w pełni odzwiercie-
dlają siłę oktetu, stawiają na zespołowe
granie, ale też pozwalają wydobyć to,
co najlepsze z każdego członka zespołu,
zaś doskonale napisane, umiejętnie
zaaranżowane tematy, pokazują niebaga-
telną wyobraźnię muzyczną trębacza.
Znajdziemy tu złożone i niełatwe partie,
(nierzadko jednocześnie) chwytliwe
i piękne melodie, doskonałe bigbandowe
granie (np. „Returns”). Odwołanie do trady-
cji, jak też muzyki współczesnej („Heart
of Darkness”, „Chorale”), intensywne,
powalające mocą momenty free, świetne
improwizacje i krótkie, ale mięsiste so-
lówki. Godna podziwu jest rozbudowa-
na sekcja dęta, jak też odnajdująca się
w tym składzie i mocno zaznaczająca
swoje miejsce gitara. Do tego wyrazista
sekcja rytmiczna oraz, last but not least,
świetny fortepian. Można tego albumu
słuchać wiele razy, za każdym razem za-
uważa się inne szczegóły i od nowa
smakuje melodie. Zaskakuje też rytmiczna
zmienność oraz bogactwo dopracowanych

wątków. Słychać, że panowie nie spotkali
się, by jedynie zagrać dżoba. Jest między
nimi chemia, jest kumpelska więź. Dobrze
się bawią i nie ma, że każdy sobie rzepkę
skrobie – tu buduje się wspólnie, dzięki
czemu siła rażenia jest większa. - MZ
Mooryc „Music for Mastodonts”
WY D. W Ł AS N E
Maurycy Zimmermann utkał tym razem
zbiór ciężkawych, acz pełnych uroku kom-
pozycji, dopracowanych, jak to zwykle
w jego przypadku, w każdej najdrobniej-
szej frazie. Producent lekko jazzuje, uży-
wa dużo pianina, uderza delikatnie w ta-
lerze („Mastodont running away from
rain”), ociepla klimat przepiękną melodią
(„Mastodonts dancing to the movie from
the 90s (2 a.m.)”) albo wprowadza ponure
dronowe dźwięki („Mastodonts almost
killed by midnight”). Kompozycje podle-
wa głębokim, przeszywającym basem tak,
by dziesięcioczęściowa opowieść o masto-
dontach zabrzmiała niepokojąco, czasem
nawet złowieszczo, a jednocześnie intry-
gująco. To niezwykle ilustracyjna muzy-
ka, przynosząca ze sobą sporo skojarzeń
i obrazów. - AN
Tomasz Mreńca „Peak”
N OW E N AG R A N I A
Pochodzący z Poznania Tomasz Mreńca
znów podnosi sobie poprzeczkę, roztacza-
jąc melancholijną, nieco soundtrackową
atmosferę, podobną do tej, której zasma-
kowaliśmy przy okazji debiutanckiego
„Land”. Tym razem wybrał się nad Bałtyk,
by w spokoju inspirować się frenetyczny-
mi, eskapistycznymi krajobrazami morza,
a następnie przenieść na partyturę nieco
niepokojący, miejscami mroczny klimat
opustoszałego wybrzeża. Skrzypek zesta-
wił w tym celu elementy muzyki klasycz-
nej i elektronicznej, chociażby zahacza-
jące o ambient tła. Powstałe połączenie
ma w sobie coś z drapieżnego monu-
mentalizmu Fuck Buttons („White Gar-
den”), jak i bardziej wyciszonego stylu
Briana Eno („Pleasure”), ważna jest przy
tym wielowątkowość opowieści. Mreńca
łączy smyczki z syntezatorowymi, niemal
Vangelisowymi partiami klawiszowymi
(„Canada” , ale też pośrednio „Empty Ho-
tel”), które wpuszczają do melodii trochę
przestrzeni, nie waha się użyć sampli z na-
grań terenowych (trzaski kończące „Sil-
ver Peak” czy wyjące wilki w „Bent”),
sprawnie lawiruje między rozbudowa-
nym jak na takie brzmienia instrumenta-
rium a emocjonalnością – muzyk z powo-
dzeniem przetransponował na krążek
swoje, jak sam opowiadał, bardziej świa-
dome i osobiste uczucia. „Peak” jest przez
to materiałem niełatwym w odbiorze,
ale satysfakcjonującym dla słuchacza
i pokazującym, jak wiele można wycisnąć
ze stylistyki okołoambientowej. - SB
N Naphta and the Shamans „Naph-
ta and the Shamans” A S T I G M AT I C
Fajnie mieć w redakcji utalentowanych
kolegów. A to napiszą fascynujący artykuł,
a to wydadzą płytę. Paweł Klimczak, nie
dość że popularyzuje muzykę z całego
świata, to jeszcze sam nagrywa. Choć teraz
już nie dosłownie sam.
Poprzednio opierał kompozycje na sam-
plach, mozolnie je wycinając i składając
w całość. Ciągnęło go jednak do zespo-
łowych wypowiedzi, czego przykładem
twórczość tria Braki – śladem jego działal-
ności druga strona kasety „Under the
Face”, wydanej przez Pawlacz Perski. Na
„Naphta and the Shamans”, pierwszym
albumie Naphty wydanym w Astigmatic
Records (trzeba przyznać, że Paweł to
niezły podróżnik, praktycznie każdą płytę
wydał gdzie indziej), Klimczak z sampli
zrezygnował już całkowicie. Nie dość, że
sam sięgnął po instrumenty, to jeszcze
zrekrutował do pomocy kolegów, czyli
Marcina Mrówkę z Oxford Drama, Vojto
Monteura i Pawła Stachowiaka z EABS oraz
Jaqa Mernera z Kroków (odpowiedzial-
nego za fenomenalne wokalizy w „Dim
Daybreak” i „Pale Dusk”, spinających al-
bum). Zespołowa, organiczna wersja
Napthy to gatunkowy rollercoaster: disco,
indie rock, dub, echo reggae, jazz, muzy-
ka afrykańska. Niezły miszmasz, spajany
przez psychodelię oraz nierzeczywiste,
trochę surrealistyczne brzmienie. W końcu
to szamani. Rozstrzał gatunkowy nie
męczy jednak ani przez chwilę, Pawłowi
udaje się uniknąć większości pułapek czy-
hających na podobnym szlaku – nie bawi
się w odtwarzanie gatunków jeden do jed-
nego, odciska na nich swoje piętno. Jedy-
nie dyskotekowe „Explorer’s Judgement”
wydaje się w tym zestawie niepotrzebne.
„Naphta and the Shamans” to także album
idealnie nadający się na nadchodzącą ka-
nikułę. Niespieszny, świetlisty, wyluzowa-
ny - czego chcieć więcej od wakacyjnej
płyty? – MW
85
recenzje
Niemoc „Mikrofale” B R E N N N E S S E L
Na polskiej scenie brakuje zespołów
pokroju Battles czy PVT, które korzys-
tają na równi z „prawdziwych” instru-
mentów, jak i z elektroniki, a repertuarem
wpisują się bardziej w Nową Muzykę niż
w OFF-a. Niemoc ma spore szanse tę niszę
zagospodarować. Nowy materiał tria
z Zielonej Góry to dwa premierowe numery
plus dwa remiksy – tym razem autorstwa
Eltrona Johna i Hatti Vatti. Sam materiał
zaś to zgrabna hybryda postrockowych
gitar (raczej spod znaku Tortoise niż Ex-
plosions in the Sky), syntezatorowych
pasaży i połamanych bitów. Całość wypro-
dukowana świetnie, raz wprawia nóżkę
w ruch, raz pozwala zatracić się w cu-
downie przestrzennych partiach. – KS
NOON „Algorytm” N OW E N AG R A N I A
Od ostatniej solowej płyty Mikołaja
„NOON-a” Bugajaka minęło zdecydowanie
za dużo czasu. Artys-
ta latami spełniał się
w roli wydawcy, ma-
steringowca, realiza-
tora i producenta. Mu-
siał coś jednak zrobić
ze starymi szkicami
oraz pomysłami i to
właśnie z nich składa
się „Algorytm”, będący
pomostem pomiędzy
epką a pełnoprawnym albumem. Z jed-
nej strony to tylko cztery utwory, z drugiej
– całość trwa prawie pół godziny, więcej
niż niektóre albumy. W dodatku to 28
minut naprawdę pełnych kreatywności
i zwrotów akcji.
Bugajak zaskakuje już na samym początku:
„RIAN” rozpoczyna się od hipnotyzującej,
afrykańsko brzmiącej partii gitary Karo-
la Czajkowskiego, wokół której zbudo-
wana jest kompozycja. A potem robi się
tylko ciekawej, pojawia się Karolina Rec
i jej niezwykle charakterystyczna wio-
lonczela, partie fortepianu Stefana We-
sołowskiego, w „DRODZE” zaś spotkamy
Adama Struga, który, delikatnie mówiąc,
za muzyką elektroniczną nie przepada.
A jednak Mikołajowi udało się go namó-
wić do współpracy. Taki dobór gości
doskonale zresztą pokazuje dzisiejszą
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
pozycję NOON-a – bliżej mu do folku czy
muzyki alternatywnej niż do rapu.
Na „Algorytmie” spotyka się muzyka sam-
plowana z komponowaną od podstaw.
Ciężko określić gdzie zaczyna się jedna,
a kończy druga, NOON pozszywał bo-
wiem całość idealnie, do brzmienia pod-
chodząc z dbałością, może nawet prze-
sadną. W trakcie tej dłubaniny nie zagu-
biła się jednak dusza: „Algorytm” to płyta
bardzo organiczna i bardzo ludzka. – MW
 recenzje
O Odpoczno „Odpoczno”
A U D I O C AV E
Każdy z artystów występujących na pły-
cie ma za sobą różne stylistyczne doświad-
czenia, od świata muzyki im-
prowizowanej, przez jazz, po
rockową alternatywę. Wszyst-
kich za to połączyła muzy-
ka regionu opoczyńskiego,
a dokładnie opoczyńskie ober-
ki, które przedstawił im Ju-
lian Jarząb. Mimo wyraźnych
folkowych rys trudno zdefi-
niować twórczość Odpoczno
– są tu syntezatory, elektro-
nika, przesterowana gitara Marka Kądzie-
li („Kowboj w Kalinie”, „Jedziemy”), czy
punkowa sekcja rytmiczna ocierająca
się o freejazzowe szaleństwo. Nie ma tu
podziału na lepszych i gorszych, mniej
lub bardziej zaangażowanych. Każdy
z muzyków daje z siebie wszystko, udo-
wadniając przy okazji, że są nie tylko
świetnymi instrumentalistami, ale i...
mistrzami dezorientacji, bo gdyby nie lu-
dowy śpiew Gancarczyk (choćby w utwo-
rach „Do Ksyty” i „Rapowy”) mógłbym
pomyśleć, że mamy do czynienia z którąś
z hybryd przygotowanych przez Johna
Zorna. Przykłady można zresztą mnożyć,
bo „Odpoczno” to jeden z najbardziej
nieprzewidywalnych i zaskakujących
albumów tego roku. - ŁK
Oleś Brothers & Christopher Dell
„Górecki Ahead” A U D I O C AV E
Bracia Olesiowie – kontrabasista Marcin
i perkusista Bartłomiej, współpracowali już
z niemieckim wibrafonistą Christopherem
Dellem wydając płytę „Komeda Ahead”.
Tak jak wtedy, tak i teraz wzięli na warsz-
tat twórczość tytana oraz mistrza muzy-
ki – tym razem Henryka Mikołaja Górec-
kiego. I choć podjęli się tego wykonawcy
z najwyższej półki, wyzwanie było
ogromne. Raz, że Góreckiego interpreto-
wało już wielu, dwa, że to jeden z tych kom-
pozytorów, który stworzył swój własny
rodzaj muzyki, z charakterystycznymi
dla niej cechami. Panowie jednak nie
tylko skrupulatnie przestudiowali twór-
czość mistrza, ale poczuli ją i uwewnętrz-
nili, nadając indywidualny rys. Dosta-
liśmy materiał, który jest w stu procen-
tach Góreckim (bez trudu rozpoznajemy
kolejne utwory), ale to Górecki Olesiów
i Della, wzbogacony o improwizacje
zgodne z duchem muzyki kompozytora.
Ciekawy i niebanalny jest też sam dobór
utworów, pochodzących z różnych etapów
twórczości głównego bohatera. Trio oscy-
luje pomiędzy latami 1956-93, z czego naj-
silniej reprezentowane są lata 60. Sięgają
zarówno po kompozycje często gry-
wane, jak też te, które rzadko goszczą
w koncertowych repertuarach. Prezentują
utwory wpisujące się zarówno w surową
awangardę, jak też te uduchowione, pełne
refleksji. Przy czym większość z nich
wyznacza ważne w rozwoju twórczości
i kształtowaniu języka Góreckiego punkty.
Na płycie znalazł się m.in. utwór „Gen-
esis III Monodramma” – jeden z cyklu,
w ramach którego kompozytor z ogrom-
ną wyobraźnią eksploruje i wykorzystu-
je możliwości sonorystyczne. Zespół
fantastycznie interpretuje go na nowo, roz-
taczając przed słuchaczem niesamowitą
przestrzeń złożoną z barw i wydobytych na
P Pawbeats „Out” S T E P
masę różnych sposobów dźwięków, które
z dużą intensywnością oddziałują na od-
biorcę. Przełomowe dla Góreckiego
było „Ad Matrem”, od tego utworu jego
twórczość wyraźnie zwróciła się ku tema-
tyce religijnej. Kompozycja ma charak-
ter żałobny, Górecki dedykował ją matce,
którą we wczesnym dzieciństwie stracił.
W wykonaniu Olesiów i Della nie jest aż
tak bardzo przejmująca, raczej wyciszo-
na, refleksyjna i delikatna, z eterycznym
brzmieniem wibrafonu. Trio w zaskakują-
cy sposób przenosi niektóre kompozycje
na swój aparat wykonawczy, np. chóralne
„The bells are ringing for the Angelus
Domini”, zachowując w zasadzie tę samą,
opartą na ostinacie, formę.
Muzycy zachwycają wyobraźnią oraz
paletą możliwości - kontrabasista raz gra
zwiewnie, lekko i mel-
odyjnie, innym razem
przytłacza, miażdży
i taranuje to, co st-
anie mu na drodze.
W fantastyczny spo-
sób przejmuje partie,
które w oryginale gra
np. flet, instrumenty dęte czy perkusja.
Z kolei wibrafonista kreuje precyzyjne,
krystaliczne, ciepłe brzmienia, czasami
rozładowując nabrzmiałe od napięcia
utwory („Ad Matrem”). Oddaje się też
wciągającym improwizacjom, podobnie
jak perkusista, który otula i spaja całość.
W muzyce tria jest wszystko, co istotne
u Góreckiego – złożoność, a jednocześnie
prostota i asceza środków wyrazu. Inten-
sywność oraz agresja, ale też piękno i kon-
templacja. – MZ
Only Sons „Love, Drugs, Treach-
ery and Deceit” W Y D . W Ł A S N E
Choć ten mini-album jest debiutem
krakowskich Jedynaków, zespół tworzą
doświadczeni muzycy. Doświadczeni,
trzeba to dodać, znacznie bardziej boleśnie,
bo w składach death- i blackmetalowych
(Sceptic, Deivos, Redemptor, Outre…),
a tymczasem ich nowy zespół to ledwie
hard rock / stoner, który powinien przypaść
do gustu fanom Down, a może nawet
86
Alice In Chains. Jest dobre brzmienie, od-
powiedni klimat, instrumentaliści wiedzą,
co robią. Najmniej przekonują mnie par-
tie wokalne Andrzeja Nowaka – są po-
prawne, ale brak im jakiegoś charaktery-
stycznego sznytu. Choć wygląda na to,
że ten zespół miał być raczej stylowy niż
oryginalny i to na pewno się udało. Do-
piero duża płyta odpowie jednak na py-
tanie, po co słuchać Only Sons, jeśli moż-
na pierwowzorów. - JSz
W dobie mody na trapy i queborapy dziwić
może, że producent nagrywający poprzed-
nią płytę z Kalim, a wcześniej współpracu-
jący z Miuoshem, KęKę czy Pihem, mówi
„Out” i nagrywa album z… piosenkami.
A przy okazji zamienia topowych raperów
na Marcelinę, Buslava, Anię Dąbrowską
albo Polę Risę. Szanuję, choć nie kry-
ję zdziwienia. Mija ono przy pierwszym
kontakcie z płytą – rozwiewa je jednak
nie tyle sam Pawbeats, co Marcelina,
którą zastąpiłbym każdego z wyżej wymie-
nionych raperów. Ale, jak się chwilę później
okazuje, nie tylko ona świetnie odnajdu-
je się na może i bezpiecznych – niczym
wyciętych z katalogu z modną, kana-
pową muzyką – ale jednak całkiem przy-
zwoitych, bitach. Tam gdzie Flirtini skrę-
cają w stronę nocnych klubów, Pawbeats
wybiera spotkania przy kawie i radiowe
playlisty – jego „miejska muzyka” też jest
skrojona pod mainstream, ale bardziej pod
rozgłośnie, których słucha się niezależnie
od zajęcia czy pory roku. Muzyka z „Out”
działa bowiem jak sprawny umilacz czasu
i nie ma w tym określeniu niczego złośli-
wego. Zwyczajnie warto mieć taką płytę
pod ręką, bo nigdy nie wiadomo czy
nie wpadną na chwilę znajomi, albo nie
trzeba będzie wyskoczyć spontanicznie
za miasto. Jeśli ktoś nie potrzebuje mu-
zycznych wstrząsów i wystarczą mu do ży-
cia ładne melodie i fajne refreny, przy pio-
senkach wyśpiewywanych przez Novikę,
czy wspomniane Marcelinę oraz Polę (ce-
lowo wymieniłem utwory śpiewane, bo te
brzmią tu znacznie lepiej niż instrumen-
talne), naprawdę miło zleci mu czas. – TD
julek ploski „Tesco” B A S KO L E K T Y W
Dźwięki i supermarkety? Na myśl przy-
chodzą przede wszystkim pozbawione
niespodzianek, skrojone przez algorytmy
melodyjki, które mają sprawić, że konsu-
menci spacerujący między półkami poczu-
ją się lepiej i wydadzą więcej. „Jak robisz
zakupy, to i pikania, i szmery, i hałasy,
i halowe reverby nakładają się na mu-
zyczkę w twoich słuchawkach” – stwierdza
na to Julian Płoski, po czym uładzony, wy-
muskany wizerunek sklepów „Tesco” pod-
daje brutalnej, chwilami nieprzystępnej,

ale zawsze nietuzinkowej dekonstrukcji.
Młody producent z powodzeniem się-
ga po całą gamę nojzowych efektów,
sprzężeń oraz modulacji. Zebrawszy
w przestrzeni miejskiej nieoczywiste sam-
ple, starannie połączył je z basową, miej-
scami niepokojącą elektroniką. Powstała
w ten sposób mozaika imponuje wyko-
naniem: nałożone na siebie partie synte-
zatorów współbrzmią, nie tworząc zbęd-
nego chaosu („Monogamia”). Autor potrafi
rozpocząć niewinnie (jak w „Mineralce”
czy „Zestawie karaoke”), żeby stopniowo
przechodzić do rozbudowanych, niemal
kakofonicznych sekwencji. „Laur Kon-
sumenta 2016” znakomicie buduje w ten
sposób napięcie: zaczyna się od harmonij-
nej, utrzymanej w konwencji lo-fi melodii
i płynnie przeobraża w wyrazistą, trącącą
twórczością Arca’i czy Dana Deacona wa-
riacji. Kiedy zaś julek nie skupia się na
hałasie, z powodzeniem roztacza wokół
elektronicznych pętli balladową, onirycz-
ną ektoplazmę: jak w „Chałwie” czy „Kof-
cie vege”. Nic dziwnego, że „Tesco” zbiera
coraz więcej pozytywnych recenzji – nie
na co dzień pojawia się w Polsce tak doj-
rzała i barwna odpowiedź na dokonania
Blanck Mass albo Prurienta. – SB
Polpo Motel „Cadillac Hearse”,
LADO ABC
Prawdę mówiąc nie wiem nawet, czy po-
doba mi się ta płyta, ale jestem zaintry-
gowany. Oraz zaniepokojony, bo pogrze-
bowy pop Polpo Motel raczej rozstraja niż
nastraja człowieka pozytywnie, ale i tak
słucha się go z uwagą. Tę przyciąga przede
wszystkim śmiały, natchniony śpiew
Olgi Mysłowskiej, która brzmi jak gotycka
Annie Lennox albo Lana Del Rey po dru-
giej stronie lustra. Jej smętne wokalizy
płyną na syntezatorowej fali, czasem
gładkiej i przyjemnej dla ucha, to znów
spienionej brzydkim przesterem. Tempa
tych utworów są zabójcze – zbyt żwawe,
by się zrelaksować lub zdrzemnąć, zbyt
ospałe, by tańczyć. Ot, w sam raz, by
człapać za karawanem. - JSz
Piotr Połoz „Shameful Hatred”
MIK.MUSIK
Kto pamięta wytwórnię Raban Records?
Nie da się ukryć, że swego czasu narobiła
ona na polskiej scenie sporo (elektronicz-
nego) rabanu. Co ważne o tyle, że w jej
powstanie zaangażowany był właśnie
Piotr Połoz. A na tym jego muzycznych
zasług nie koniec. Karierę rozpoczął pod
koniec końca lat 90.. Nagrywał jako Deuce
(związany z Mik.Musik.!., gdzie powraca
pod własnym nazwiskiem) i Tsar Poloz.
W 2017 roku postanowił spróbować in-
nej stylistyki i założył z Bartkiem Ku-
jawskim (8 Rolek) duet Tsvey. Jego basy
słychać też na tegorocznym krążku Noona
– „Algorytm” (w kompozycji „Grounded”).
A czym obdarowuje nas na „Shameful
Hatred”? Mocną taneczną elektroniką,
pląsającą po twardej nawierzchni, w której
wyryto silnym bitem hasła: electro, house,
techno, rave. A zwłaszcza techno, które
zdominowało takie utwory, jak „Teeter
Totter Fail”, „And I Will Always Be Dead”
i „Rotter”. Innych proszę jednak nie omi-
jać, całość „Shameful Hatred” nabiera bla-
sku z każdym kolejnym odsłuchem. - ŁK
Pornografia „1989 – 1990”
REQUIEM
W polskich zespołach rockowych dener-
wuje mnie często zbytnie podobieństwo
do anglosaskich wzorców. I choć muzy-
ka Pornografii kojarzy się z The Cure, Si-
sters of Mercy, The Mission czy Clan Of
Xymox, znalazłem w niej to, co lubię naj-
bardziej – całkiem udane poszukiwanie
własnej drogi. Grupa ciekawie łączyła
zimnofalową mroczność z tajemniczością
rocka gotyckiego, który w tamtym czasie
stał się jednym z wiodących nowych kie-
runków w rocku. W części nagrań uczest-
niczyła też, zaczynająca wówczas swoją
karierę Anja Orthodox, świetnie urozma-
icając je swoim wyjątkowym głosem.
Łódzki zespół wyróżniał się również
świetnym wyglądem i ciekawymi, częścio-
wo śpiewanymi po polsku tekstami, traf-
nie pokazującymi życie w rodzinnej Ło-
dzi i wciąż szarej Polsce.
Na płycie znalazły się nagrania z jedynej
kasety wydanej wówczas przez zespół
(winyle odchodziły w cień, kompakty były
jeszcze za drogie, więc to kaseta stała się
głównym nośnikiem fonograficznym),
która w pewnych kręgach miała status
kultowej. W przypadku nagrań archiwal-
nych zawsze pojawia się wątpliwość, czy
przetrwały one próbę czasu. Tych czas się
nie ima, dziś brzmią równie dobrze, co -
wtedy. Powiem więcej, dopiero dziś sły-
chać, że niczym nie odstawały od an-
glosaskich wzorców. Szczególnie, że te
dźwięki wracają dziś w muzyce innych,
jak chociażby w twórczości Savages, jed-
nego z moich ulubionych zespołów ostat-
nich lat. To główne powody, aby sięgnąć
po tę płytę. Ale na tym nie koniec.
Requiem Records dba o szatę graficzną
płyt jak mało kto. W przypadku Por-
nografii też spisała się wyjątkowo dobrze.
87
recenzje
„1989-1990” przypomina bardziej album
z płytą niż klasyczne wydanie kompak-
towe. Dwukrotnie większy, z pięknymi
czarno-białymi zdjęciami zrobionymi
przez ówczesnego kumpla zespołu, a dziś...
wybitnego reżysera Wojtka Smarzow-
skiego (tworzył też wówczas ich teledyski).
Warto mieć w swojej kolekcji. - LG
Jerzy Przeździecki / Andrzej
Karałow „Wir” R E Q U I E M
Dwóch muzyków zakotwiczonych na co
dzień w różnych stylistycznych świa-
tach, postanowiło podziałać wspólnie
na, zacierającej się coraz częściej, grani-
cy pomiędzy muzyką klasyczną, a współ-
czesną. „Wir” jawi się przez to jako syn-
kretyczna, intrygująca wariacja na temat
możliwości fortepianu (Karałow jest absol-
wentem klasy tego instrumentu), synte-
zatorów analogowych (Przeździecki uży-
wa najczęściej Buchla
Music Easel) oraz ich
współbrzmienia. Gdy
na pierwszy plan wy-
chodzi Karałow (jak
w części „Lebentanz”,
czy „Spectrquenza”),
„Wir” skręca w stronę
eksperymentalnego
modern classical. W mo-
mentach kiedy prym
wiodą instrumenty
elektroniczne, utwo-
rom bliżej do niepokojącego ambientu
(„Second Interludium”), lowercase’u
spod znaku Alva Noto („Intermezzo”)
czy nawet lekko kosmicznego krautrocka
(„Lost Oberek”). W obszernym materiale,
zrealizowanym bez dogrywania czy po-
prawiania poszczególnych partii, króluje
zatem trudny do klasyfikacji mariaż
gatunkowy, warto jednak słuchać poczy-
nań duetu z należytą uwagą, rozbierając
każdą z dziesięciu kompozycji na czynni-
ki pierwsze. Ich improwizacyjna niejed-
nolitość i rozedrganie mogą rozpraszać,
ale czynią całość piękniejszą. – SB
R Resina „Traces” FAT C AT
Drugi album Karoliny Rec zaczyna się
prawie dokładnie w tym samym miejscu,
w którym skończył poprzedni – słyszymy
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
piękne, eteryczne wokalizy na tle zapę-
tlonych fraz wiolonczeli. Szybko okazuje
się jednak, że o ile „Not Here”, wieńczący
debiut, był ukojeniem, o tyle „In”, otwie-
rający drugą płytę, eksploruje dużo
mroczniejsze terytoria. Ciągle natomiast
najważniejszą inspiracją artystki wydaje
się być ogrom przyrody i małość człowie-
ka wobec jej sił. A zwłaszcza ten ostatni
aspekt. Natura w wizji Resiny jest już
nawet nie tyle niedostępna i niezrozumia-
ła, co mściwa oraz okrutna. Zmianę
 recenzje
R zapowiadał już pierwszy udostępniony
fragment albumu („Resin”, w którym
Rec towarzyszy perkusista Kristen, Ma-
teusz Rychlicki), fundujący słuchaczowi
apokalipsę. Z dźwięków wiolonczeli, na-
kładanych na siebie i wielokrotnie zapę-
tlanych, wyłania się obraz zagłady i roz-
wścieczonej natury próbującej zniszczyć
cywilizację. „Traces” to tym samym kolej-
ny przykład na to, że trójmiejscy muzycy
mają bardzo silny związek z naturą i czują
do niej ogromny respekt, w końcu nawet
spokojny Bałtyk potrafi się wściec. W tym
kontekście to nie przypadek, że w „Trigger”
słyszę echo śnieżnej burzy z „Arfineq-aap-
pat”, jednego z utworów Nanook of the
North (czyli duetu Stefana Wesołowskie-
go i Piotra Kalińskiego). A kiedy już miną
wszystkie burze i ucichną huragany, po-
jawia się nowy, niewinny świat.
Karolina Rec po raz kolejny nagrała al-
bum fenomenalny, o którym powinno
S Jacek Sienkiewicz „123418”
być naprawdę głośno.
W niecałą godzinę pły-
ta wydana w zasłużonej
wytwórni FatCat Re-
cords, robi więcej dla
promocji polskiej kul-
tury niż niesławna Pol-
ska Fundacja Narodo-
wa w ciągu całego swo-
jego istnienia. – MW
Różni wykonawcy „Albo Inaczej
2” A L KO P O L I G A M I A
Pierwsza część „Albo Inaczej” była sporym
wydarzeniem, nie tylko na hiphopowej
scenie. Z jednej strony pokazała klasykę
polskiego rapu zupełnie nowej grupie
docelowej, z drugiej była jednym z ka-
mieni milowych drugiej młodości Zbignie-
wa Wodeckiego, po trzecie wreszcie, zaowo-
cowała dodatkowo świetnym albumem
z remiksami. Z racji rozmachu, nie było regu-
larnej trasy promującej tę płytę – a szko-
da. Druga odsłona, nagrana z udziałem naj-
ciekawszych wokalistów młodej polskiej
alternatywy, wydaje się łatwiejsza do od-
tworzenia w klubowych, czy festiwalo-
wych realiach. Tym razem na warsztat
poszły nowsze numery, na przykład „Nie
mamy skrzydeł” Miuosha, „Gdyby miało
nie być jutra” Pezeta czy „Chodź ze mną”
Eldo, choć tych kultowych - „Czerwonej
sukienki” albo „Sznurowadeł” Fisza, „Chwil
ulotnych” Paktofoniki czy „Mogę wszystko”
WWO też nie zabrakło. O ile pierwsza
odsłona miała dość spójny, bigbandowy
charakter, to druga jest mieszanką rocka,
popu, alternatywy, a nawet bluesa czy
bigbitu. Świetnie wypadają żywe, boga-
to zaaranżowane utwory – szczególnie
otwierający całość „Nie mamy skrzydeł”
Piotra Zioły czy „Nic” Darii Zawiałow.
Z kolei „Chodź ze mną” Ralpha Kamińskiego
zbliża się do muzyki klasycznej, a „Sznu-
rowadła” Fismolla trochę za bardzo przy-
pominają twórczość Dżemu. Świetnie
wypada Justyna Święs, która chyba każdy
utwór, którego się tknie zamienia w złoto.
Podobnie zresztą jak Krzysztof Zalewski,
który wziął na warsztat „Chwilę” Numer
Raza. Natomiast Igo wyrasta na jednego
z najoryginalniejszych polskich woka-
listów, jego wokal z powodzeniem może
konkurować z najwybitniejszymi zachryp-
niętymi głosami świata. Album zamyka
wspólne dzieło prawie wszystkich zaan-
gażowanych w jego powstanie wokalistów
- „Chwile ulotne” Paktofoniki, zysku-
jące nowe, pozytywne przesłanie, dzięki
któremu, prawie 20 lat po tragicznej śmier-
ci Magika, możemy spojrzeć na utwór
inaczej niż na requiem. – KS
RECOGNITION
Muzyka elektroniczna nie jest zbyt łaska-
wa dla weteranów. Zmieniające się mody
spychają niegdysiejszych bohaterów na
dalszy plan, a tam, pomimo ciągłej aktyw-
ności, skupiają oni wokół siebie jedynie
grono najwierniejszych fanów. Na szczęście
są od tej reguły wspaniałe wyjątki, a jed-
nym z nich Jacek Sienkiewicz, będący na
topie od ładnych kilkunastu lat. Na począt-
ku marca postanowił o sobie przypom-
nieć - po nieco retrospektywnym „9702”
przyszedł czas na nowe produkcje, kli-
matycznie zbliżone do poprzedniczek.
Powiedzmy więc sobie na wstępie - to
nie jest album do tańca, chyba że mocno
indywidualnego. Nie ma tu sztosów na
miarę „Drifting”, album wypełnia bardziej
wymagająca elektronika. Już otwierający
minialbum „111118” to świetny przykład
kierunku obranego przez Sienkiewicza.
Bit jest gdzieś na drugim planie, na czoło
wysuwają się raczej (niemal) organowe
frazy. Po nich następuje „222218” – mini-
malistyczny rytm znów obudowany jest
zbiorem dźwięków, które można począt-
kowo uznać za przypadkowe, wszystko
złoży się jednak w logiczną i harmoniczną
całość. Trzeci utwór to po części kontynu-
acja pierwszego, elektronika znów zahacza
o ambient, trochę także o noise, dając ko-
smiczne efekty. Wieńczący całość „444418”
to zaś chyba najspokojniejsza część epki:
transowe brzmienie syntezatora wzboga-
ca tu ambientowe melodie.
Sienkiewicz zafundował słuchaczom
niełatwą podróż, fani elektroniki powinni
ją jednak docenić, dzieje się tu bowiem
sporo niesamowitych rzeczy. Na plus
działa też, jak zwykle, świetne opraco-
wanie graficzne. Legendarny producent
udowadnia więc, że dinozaury mogą
jeszcze zaskoczyć, a moda to tylko slogan.
- KK
88
Natalia Sikora „Tribute to Mira
Kubasińska” M TJ
Kto miałby brać się za piosenki śpiewane
przed laty przez Mirę Kubasińską, jeśli nie
inna charakterna kobieta z mocnym,
charyzmatycznym wokalem. Sikora, po-
dobnie jak Kubasińska, wkłada w śpie-
wanie wielkie pokłady energii. Mimo to
utwory Breakoutu brzmią w nowej
odsłonie nieco łagodniej, na przykład
„Do kogo idziesz”, z nieładnie (przynaj-
mniej momentami) wyciągniętym woka-
lem. Zwyciężczyni drugiej edycji „The Voice
of Poland” oddaje hołd muzycznym idolom
w sposób dość zachowawczy, zwłaszcza
jeśli weźmie się pod uwagę, że możliwo-
ści by zaszaleć miała pewnie ogromne.
Towarzyszący jej zespół też nie robi
z tymi kawałkami za wiele nowego, może
z szacunku, może ze strachu – pomaga im
za to potwierdzić swoją uniwersalność.
Numery napisane przed laty bronią się bo-
wiem i dziś – to one, a nie interpretacja,
są największą wartością albumu. - AN
Honorata Skarbek „Sunset”
M AG I C
„Odejdź stąd, już odejdź stąd”… Cóż, kiedy
ktoś cię wita w podobnym tonie, raczej
nie należy się spodziewać miłego spot-
kania. Nie żebym był do nowego albumu
pani Skarbek uprzedzony od pierwszych
sekund, ale… trzeba przyznać, że artystka
wie, jak na wejściu zniechęcić do siebie
słuchacza, który nie jest akurat jej wiernym
fanem. Ja nie jestem, choć też zupełnie
nieprzymuszony chciałem sprawdzić, czy
po siedmiu latach, jakie minęły od debiutu
„Honey”, wokalistka radzi sobie na płycie
równie dobrze, co na Instagramie. Dodat-
kowo, zachęcająco brzmiały słowa, które
padły w wywiadzie udzielonym Oneto-
wi – że jest niezwykle konkretną osobą
i wie czego chce, zarówno od muzyki, jak
i biznesu. Ufam, że tak jest, ale, niestety,
„Sunset” ani w warstwie tekstowej, ani
muzycznej o tym nie świadczy. Potwierdza
natomiast smutny fakt, że aby nagrać
popowy, ale jednak ambitnie brzmiący
i skierowany nie tylko do nastoletniego
targetu „Hitów na czasie” album, trzeba
się w naszym kraju sporo natrudzić. I, jak
słychać w opisywanym przypadku,
poświęcić na to czasem więcej niż siedem
lat. „Nie tak miało być, wyrzucam resztki
chwil i gniotę, rozrywam, a miały zawsze
być / Z myślami biję się, nawiedza mnie
twój cień, przestrasza, uwodzi, aż mi zapi-
era dech” – no tak, prawie wszystko się
zgadza. Poza „uwodzi” i „zapiera dech”. Te-
go właśnie tej płycie brakuje – konkretu
i charyzmy, uwodzicielskiego, popowo-
klubowego czaru, a przede wszystkim choć
jednego momentu, który kazałby wyznać

Honoracie – jak śpiewa w piosence „Eufo-
ria” – „dla mnie bądź ryzykiem, dla mnie
bądź euforią”. Ooo… – TD
SKiCKi-SKiUK „Chrarumimia”
BITTT
Fala neojazzowych (bo chyba tak nazwać
je najłatwiej) zespołów, na której płynie
BadBadNotGood czy Kamasi Washington,
a u nas chociażby EABS, wciąż się utrzymu-
je. Do wydawnictw nagranych w podobnej
stylistyce dołącza właśnie brawurowy de-
biut kwartetu SkiCKi-SKiUK (nazwa po-
chodzi od końcówek nazwisk wykonaw-
ców), który przypomina jak wiele odcieni
potrafi przybierać muzyka rodem z No-
wego Orleanu. Godzinna płyta to wielowąt-
kowy, instrumentalny popis umiejętności
artystów, bezpardonowo przyznających,
że ich twórczość to „jazzowy kociołek
Panoramixa”. Panowie nie ograniczają się
zatem do klasycznych ram gatunkowych,
dają za to ponieść artystycznym, improwi-
zacyjnym uniesieniom. To dzięki nim otwie-
rające krążek „Grabusznie” przeradza się
w sążnistą, ale pory-
wającą wariację, o jaką
mogliby się pokusić
ich bardziej doświad-
czeni koledzy z Pink
Freud. Saksofon Jaku-
ba Mizerackiego wcho-
dzi na „Chrarumimie”
w otwarty, niczym nieskrępowany (to
ważne!) dialog z rytmiczną perkusją i za-
haczającym o blues rock basem Romana
Chraniuka, dzięki czemu dużo tu dyna-
micznych zmian tempa – przyspieszające
stopniowo „Wisconsin” i wyważonego
„Fryzjera” różni wiele, ale kompozycje nie
gryzą się ze sobą. Nie brakuje też niespo-
dzianek, na przykład skrojonego na dow-
cipną suitę „Moja Miłość poszła pobiegać”
z gościnnym udziałem Michaliny Bajdy.
Jest też wisienka na torcie, czyli „Mr. O.”
nagrany z gigantem fortepianu Leszkiem
Możdżerem. Nie mylił się pomysłodawca
Enter Music Festival, stawiając na koope-
rację ze SkICKimi – takiego jazzu słucha
się z niesłabnącą ekscytacją. - SB
Daniel Spaleniak „Life is Some-
where Else” A N T E N A K R Z Y K U
Daniel Spaleniak rośnie nam na naj-
wspanialszego budowniczego mrocznych,
niepokojących, acz intrygujących i przy-
ciągających przestrzeni. Nie bez powo-
dów kilka jego kawałków trafiło już do
soundtracków amerykańskich seriali. Tym
razem do współpracy zaprosił między in-
nymi Katarzynę Kowalczyk z duetu Coals.
Kto jeśli nie ona miałby stanąć z nim
w szranki w pojedynku na niskie, głębo-
kie wokale. Jeden ze wspólnych utworów,
„Stranger”, to mieszanka trip-hopu i mrocz-
nej ballady. Bardzo dobrze, że znalazło się
dla takiego miejsce wśród reszty, czerpią-
cych z bluesa czy country piosenek. Choć
te są równie imponujące, na przykład
pierwszy z brzegu „West”, z powtarzanym
gitarowym motywem. Spaleniak ponow-
nie, tak jak na poprzednim albumie „Back
Home”, podróżuje gdzieś pomiędzy Europą
i Ameryką Północną, oceanem i górami,
wiecznie stęskniony i głęboko zamyślony.
- AN
Starsabout „Longing For Home”
P R O G R E SS I V E P R O M OT I O N
W kwietniu miałem spotkanie autorskie
podczas targów książki w Białymstoku.
Zaraz po nim, w tej samej sali odbył się
biletowany koncert nieznanego mi lokal-
nego zespołu Starsabout. Pierwsze zdzi-
wienie: pomieszczenie na około 150
osób zapełniło się niemal w całości. Zro-
zumiałem dlaczego, gdy zaczęli grać. Wy-
smakowane, delikatne kompozycje, pełne
melancholii, a czasami postrockowego
zgrzytu, nie pozwalały opuścić sali nawet
na moment. Działały jak magnes, przy-
ciągały niepokojącym pięknem i lekkością.
Potem okazało się, że Starsabout istnie-
je od 2012 roku i jest białostocką wscho-
dzącą gwiazdą. „Pod powierzchnią”, jedna
ze sztandarowych audycji Radia Białystok,
obwołała ich „Podlaskim Zespołem Roku
2017”. Ale to nie wszystkie pochwały pod
adresem zespołu, bowiem grupa doczekała
się wielu pochlebnych recenzji w czaso-
pismach w Belgii, Niemczech, USA czy
nawet w Japonii, a „Longing For Home”
wydała niemiecka firma Progressive Pro-
motion Records. Amerykanie napisali,
że „znacznikami DNA Starsabout są Jeff
Buckley, The Blue Nile i Cocteau Twins”.
W innych recenzjach pojawiają się od-
wołania do The Verve, Anathemy, Coldplay,
Radiohead a nawet Pink Floyd. Wszystkie
te nazwy wskazują kierunek, w jakim
podąża Starsabout. Białostoczanie już na
drugiej płycie osiągnęli dojrzałość i nadali
wyjątkowy nastrój swoim kompozycjom.
Idealnie wpasowały
się w nie delikatny
głos Piotra Trypusa
i metaforyczne sło-
wa pełne poetyckiej
melancholii. Myślę,
że niedługo stanie się
89
recenzje
o nich głośno, dołączą pewnie do River-
side i Lunatic Soul jako jeden z polskich
muzycznych produktów eksportowych.
A gdy już osiągną międzynarodowy suk-
ces, będę się mógł pochwalić, że byłem
kiedyś ich supportem. – LG
Squid „Waves” R E G I M E BRIGADE
Emocjonalny shoegaze. Słychać wpły-
wy muzyki filmowej, słychać elektron-
ikę. Czasami dramaturgia zbija z pantały-
ku, duet potrafi jednak stworzyć udaną
kompozycję, nadrabiając w ten sposób
aranżacyjne niedostatki. Najbardziej sły-
chać to w otwierającym „Suite in D Minor”,
gdzie solidne melodie zostają lekko pod-
kopane przez epicki rozmach instrumen-
tacji. Rozmyte gitary wychodzą zespołowi
dużo lepiej, chociażby w „Stranger” -
utworze operującym emocjami bez ucie-
kania się do bombastycznych zabiegów.
Ciekawym przypadkiem jest też „33333”,
który stylistycznie odstaje od reszty, ale
pokazuje potencjalny kierunek rozwoju.
„Waves” jest więc nierówną, ale solidną
propozycją, zachęcającą by śledzić dalsze
poczynania projektu. – PK
Syny „Sen” L ATA R N I A
„Ladies and gentlemen,
you are about to witness
the quality of primeshit” –
zapowiada w otwierającym
płytę „Nag Champa” głos
syntezatora mowy. Ten oksy-
moroniczny primeshit -
u Synów obecny już na debiu-
tanckiej płycie „Orient” –
na „Śnie” rezonuje z jeszcze
większą mocą. Po krótkiej przerwie spowo-
dowanej wydaniem solowych albumów
Robert Piernikowski i 1988 ponownie
połączyli siły, znów próbując wprowadzić
słuchacza w ponury, klaustrofobiczny
świat blokowisk oraz mieszkających
w nich „białasów”. Topos tego (anty)bo-
hatera – posługującego się specyficznym
idiolektem, którym dosadnie komentuje
otaczającą go rzeczywistość, noszącego
„bluzy kangury” – został nakreślony na
ich nowym krążku bardzo wyraźnie.
„Białasy ciągną go w dół” – jak usłyszy-
my w spleenowym „Nie testuj białasa”,
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
ale jednocześnie nie potrafi się od nich
odpędzić: zbija piątki i wozi się po osied-
lu. Stanowiąc część pewnej społecznoś-
ci, obraca się w określonych, raczej pery-
feryjnych i obskurnych miejscach. Co
warto zaznaczyć, jego narracja staje się
momentami nieco statyczna, ale dzięki
poprzecinanemu wulgaryzmami i kolo-
kwializmami językowi nabiera specyficz-
nego, choć nierównego tempa. Są w niej
momenty niemal balladowe („Wiersze”),
 recenzje
S hymniczne („Z białasami”), które prze-
platają się ze znakomitymi, instrumental-
nymi interludiami 1988 („Drive”, „Deszcz”,
„Delegaci Orientu”). Nad wszystkim unosi
się zaś charakterystyczna, artystyczna
aura, która sprawia, że należy potrakto-
wać zespół… No właśnie, jaki jest klucz
do właściwego odbioru reprezentantów
Latarni? Zbyt daleko im do osiedlowych
wynurzeń Pezeta albo PRO83LM-u, a przez
szczyptę (i to nie taką małą!) autoironii
oraz dystansu do artystycznych ekspery-
mentów nie sposób zestawić ich z projek-
tami Wojciecha Bąkowskiego. Patrzmy na
Syny jak na odrębny twór, który niczym
wykreowany przez nich białas – niby jest
tutaj, a jednak obok. - SB
Szpaku x 2K „BORuto”
WY D. W Ł AS N E
Szpaku to jeden z kluczowych głosów
w młodym rapie i kariera, która jak już
odpaliła – w dodatku błyskawicznie.
Trudno dziś sobie wyobrazić tę ksywkę
w szeregu Młodych Wilków Popkillera,
branżowej akcji wyławiania talentów, bo
jest po prostu zbyt głośna. Co takiego za-
tem ma do zaoferowania chłopak z Morą-
ga? Po pierwsze – wiarygodność. „Ci no-
wi emce, brak im autentyczności / Nie
zmyśliłem tu nic, to zawsze tępiły bloki”
– nawija, będąc wilkiem w stadzie owiec.
Po drugie – kontrast między gradem baj-
kowych i komiksowych metafor, a historia-
mi o narkotykach, psychicznej degradacji
i samobójstwie ojca. Antynomia nie do-
tyczy zresztą tylko treści, bo histeryczny,
napastliwy, przetworzony skowyt odci-
na się od przesłodzonej, trapowej muzyki.
Czy to działa? Jeszcze tak, choć męczy.
Dobrze, że stonowane, bardziej śpiewne,
klasyczne pod względem rytmu „Żółwie
Ninja” pozwalają odpocząć przed ciężką
„Cyklofrenią”. Na pochwałę zasługują też
kompozycja spójnego materiału, ucieczka
od nadużywania refrenów („Muk” to jed-
na długa zwrotka) i świadomość, że ten
górujący nad wszystkim, wszechobecny
auto-tune to tylko narzędzie. Wbrew po-
zorom to Szpaku kontroluje je, a nie ono
Szpaka. - MF
Sztokholm „Bliżej” EP
WY D. W Ł AS N E
Trzecie wydawnictwo zespołu Sztokholm
brzmi u progu lata zdecydowanie lepiej,
niż w okolicach premiery – w marcu było
szaro, zimno, momentami mroźnie. Siłą
epki jest tymczasem temperatura. „Bliżej”,
współprodukowany przez zdolniachę
Szatta, rzeczywiście przybliża do błogich
letnich wieczorów („Krótkie dni”, „Nieprze-
spane noce”) i młodzieńczych spraw.
To muzyka lekka, nieco nostalgiczna,
może trochę naiwna, ale nadal bardzo
przyjemna. Syntezatory przelewają się
przez kolejne numery aż miło. Wtórują
im gitarowe melodie. Brakuje być może
mocniejszego basu. Ale noc jest młoda,
na wszystko przyjdzie jeszcze czas. – AN
T Taconafide „Soma 0,5mg /
0,25mg” TA C O N A F I D E X
Wokół tej płyty działo się tak dużo, że sa-
ma muzyka ma właściwie znaczenie
drugorzędne. Bo współpraca roku, bo kon-
certy w największych halach w Polsce, bo
niespodzianka, bo żadnych wywiadów,
a na koniec miniskandal z rozliczaniem
podatku za płytę. A wszystko po to, żeby
obok płyty nie dało się przejść obojętnie.
Tyle, że przejście obok „Somy” obojętnie
wcale nie jest takie trudne.
Po takim projekcie można się było
spodziewać synergii. Z jednej strony barw-
ny Quebo – wydziarany podróżnik, emocjo-
nalnie podchodzący do (t)rapu, do tego
autor najlepiej sprzedającej się polskiej
płyty 2017 roku. Z drugiej wunderkind pol-
skiego rapu dla hipsterów, którego popu-
larność rośnie odwrotnie proporcjonalnie
do jego obecności w mediach. Panowie
niby z innych światów, ale z podobnym
targetem, a poza tym przeciwieństwa się
przecież przyciągają.
„Soma” stoi na niezliczonych nawiązaniach
do popkultury, począwszy od tamagotchi
i Furby’ego, poprzez Metallikę, Republikę,
Davida Guettę, Paula Kalkbrennera i Nick-
elback, a skończywszy na „Blade Runner-
ze”, Francois Ozonie i bardziej branżowych
odniesieniach do Lil Pipa, Biggie’ego czy Lil
Kim. Odnośniki spadają na nas w każdym
utworze, całość zlewa się więc w bezksz-
tałtną, przypominającą wall na Fejsie
masę, z której wyróżniają się tylko niel-
iczne numery. Na pewno singlowe „Tama-
gotchi”, które jest najlepszym moment-
em całej płyty, świetne jest też „8 kobiet”,
gdzie tęsknota za czasami sprzed nagłej
popularności ma wymiar głębszy niż w
innych numerach. No właśnie. Gdyby
pominąć wspomniane cytaty z popkultu-
ry czy też wyliczanki marek (Visa, BP, Bit-
coin, Art-B, etc.) dowiadujemy się, że pop-
ularność obu panów jest dla nich przede
wszystkim problemem, bo może i hajs się
zgadza, ale fani, którzy chcą zrobić sobie
z nimi selfie oraz koncerty, z których tak
trudno wyjść niezauważonym, pasują im
już trochę mniej. Brzmi to dość zaskaku-
jąco w ustach artystów, którzy mają taką
pozycję, że kompletnie nie muszą się wysi-
lać, fani i tak z chęcią przybiegną na każdy
koncert i kupią każdą płytę.
Krótko mówiąc, synergii brak. – KS
Tasiemka „Rzuć te jabłka” O B U H
Nazwa może nieszczególnie kusząca, ale
wydawca już owszem, jak najbardziej. Od-
90
palam więc muzykę i okazuje się, że to jed-
na z moich ulubionych polskich płyt tego
roku. Wyobraźcie sobie połączenie naj-
lepszych lat Pogodno, albo debiutu Ryb –
tej niewymuszonej zgrywy, tej ich groteski,
ale też pięknej polszczyzny tekstów,
reporterskiego zmysłu obserwacji i po-
etyckiej wrażliwości – z noise’ową dezyn-
wolturą Shellac. Partie wokalne Łukasza
się przerysowane, nadekspresyjne, ale bez
przekraczania granicy za którą są już tylko
niestrawne wygłupy, natomiast muzyka
to gitarowa, posthardcore’owa gęstwina.
Naturalna, mocna, grana z łapy. Świetnie
się tego słucha z płyty i już się cieszę na
myśl, jak to musi kopać na żywo. Stałbym
pod sceną, kiwał na wszystkie strony
i wrzeszczał razem z wokalistą: „Najpierw
drżący poeta, potem… Psy-cho-pa-ta / Naj-
pierw zimne, białe wino / Potem ciepła
wódka / Najpierw efektowne fondi / Potem
matiasy i korniszony / Najpierw 52 książki
na rok / Potem TVN24”. - JSz
Tulia „Tulia” U N I V E R S A L M U S I C P O L S K A
„Enjoy the Silence” (z repertuaru Depe-
che Mode oczywiście) wykonywany przez
Zespół Pieśni i Tańca „Szczecinianie” –
w tym Tulię Biczak – można było uznać za
sympatyczną ciekawostkę. „Nieznajome-
go”, pożyczonego od Dawida Podsiadło,
a nagranego już pod szyldem Tulia, nawet
za ciekawostkę intrygującą. Aż pojawiła się
cała płyta i zrobiło się zupełnie niecieka-
wie. Panie – a konkretnie cztery wokalistki
– wciąż śpiewają pięknie, białym głosem,
ale zbyt jednostajnie, nie cieniując emocji.
Ich wykonania dość szybko przestają
robić wrażenie, po jakimś czasie zaczynają
męczyć, a że tempo utworów jest mało
zróżnicowane, na dodatek dość powolne,
płyta zaczyna nużyć… Oj przepraszam!
Zdrzemnąłem się nieco. A skoro już się
przebudziłem – zirytowany wypraną
z energii wersją „Krakowskiego spleenu”
– dodam jeszcze, że choć na warsztat
wzięto tu głównie największe hity (plus
dwa utwory napisane dla Tulii), nie za
wiele tu, wbrew pozorom, przebojowego
materiału. Folku też – proszę się nie dać
nabrać – ledwie śladowe ilości. I nawet
jeśli za oprawę muzyczną wzięli się
prawdziwi zawodowcy – a takie mam
wrażenie, bo słychać w podkładach spore
rzemieślnicze umiejętności – to chyba

zupełnie zabrakło im pomysłu. Albo odwa-
gi. Bo niby aranżacyjnie poszli na bogato:
fujarki, bębny, fortepian, drumla, klarnet,
lira korbowa – czegoż tu nie ma?! Tylko
efekt – trochę Clannad, trochę ścieżka
dźwiękowa do przygód Wiedźmina, trochę
Bregović – mizerny, jakby bali się cokol-
wiek zmieniać i grali przede wszystkim
tak, by nie przeszkadzać znanym melo-
diom. A propos melodii, ciekaw jestem
skąd taki właśnie dobór repertuaru. Me-
tallica, Republika, Hey z czasów debiutu
– świetne numery, zgoda, ale też mocno
nieświeże i ograne do przesady. Młode
dziewczyny naprawdę chciały to śpiewać?
Czy ktoś im podpowiedział, by zagrać na
nostalgii i rozkochać w zespole dzisiej-
szych czterdziestolatków, bo też nikt inny
płyt już nie kupuje? Jeśli tak, to mam złą
wiadomość. Chociaż od kilku dni jestem
w targecie, „Tulii” pokochać mi się nie
udało. - ŁW
U Ugory „Matko ciszy”
MUSIC IS THE WEAPON
Ciekaw jestem, czy są unijne dopłaty do
tych Ugorów? W sensie – do słuchania. Nie
żebym był za trzymaniem black metalu
pod kluczem i udostępnianiem wyłącznie
certyfikowanym metalowcom w szyszak-
ach z szyszek, ale jeśli już po ten obosiec-
zny miecz sięga ktoś spoza sekty, wolę
kiedy wywija nim z pewną powściągli-
wością (vide Alameda 4). Ugory tymcza-
sem pakują się w tę estetykę na łeb na
szyję, coś tam rozumiejąc, coś przeczu-
wając, trochę robiąc dobrą minę do złej
gry. Nic nie poradzę na to, że w moich,
skatowanych metalem uszach brzmi to
trochę jak rapujacy Krzysztof Ibisz. Jak
hipsterzy bawiący się w wojnę. Mówiąc
wprost, słyszę w „Matko ciszy” głównie
utopioną w pogłosach nieporadność. Mam
na strychu albo w piwnicy kilka kartonów
wypełnionych płytami z taką muzyką
i ani myślę ich rozpakowywać. Jasne, Ugory
V Varius Manx & Kasia Stankiewicz
to nie jest twór gatunkowy, black metal jest
tu dominującym żywiołem i na szczęście
nie jedynym. Naprawdę interesująco
się  robi, kiedy przełamują go groteską
(„Glina i korzenie”) lub zupełnie się od nie-
go oddalają – eksperymentalna, rozpływa-
jąca się w dronach i noise’ach „Szósta noc
bez snu”, czyli finał płyty, rekompensuje
mi całą resztę. Nie można było od tego
zacząć? - JSz
Uniatowski „Metamorphosis”
AG O R A
Drugie miejsce w „Idolu”, duet z Marylą
Rodowicz, eliminacje do Eurowizji. Utwór
Grechuty śpiewany na festiwalu w Opolu,
występ podczas gali wyborów Miss Pol-
ski, współpraca ze Sztywnym Palem Azji.
A do tego udział w polsatowskim progra-
mie „Dancing with the Stars. Taniec
z gwiazdami”... Złośliwiec mógłby napisać,
że Sławek Uniatowski szukał swego miej-
sca na scenie tak długo, iż nic dziwnego, że
zupełnie stracił ikrę – stąd na płycie tem-
peratura ledwie letnia: smooth jazz, easy
listening, poprockowa ballada. Kilka ta-
necznych kroków w stronę bossa novy ro-
bi tu już za wydarzenie i erupcję wital-
ności, gra słów w utworze singlowym
– zatytułowanym „Honolulu”, chociaż
z kontekstu wiemy, że chodzi o „Cho no lu
lu” – za szczyt kreatywności. Szkoda, tym
bardziej, że Uniatowski potrafi śpiewać
(choć jego angielski zaliczył kilka kiksów),
ma piękną barwę głosu, a do tego sam
komponuje sobie utwory, co zawsze warto
docenić. Poza tym miło tu (czasami aż
za bardzo), przyjemnie, profesjonalnie
i… boleśnie przewidywalnie. Nawet jeśli
jeden z najlepszych na płycie, jazzujący,
sinatrowy „Everytime I Need You” nikogo
nie zabije – a jest na tyle zgrabny, że nie
zabije - to ciągle niczym się nie wyróżnia.
I nawet jeśli we wspomnianym utworze
singlowym ludzie słyszą echo dokonań
Zauchy, to jednak nie ta charyzma, nie ta
energia i zupełnie nie ta kompozycyjna
odwaga. Nie wspominając o tym, że „Byłaś
serca biciem / Wiosną, zimą, życiem” to
jednak inna tekściarska liga niż „Cho no lu
lu / No chodź”. Innymi słowy, nawet jeśli
„Metamorphosis” wystarczy, by utrzymać
się w mainstreamie, a pewnie wystarczy,
bo w radiu przeszkadzać nie będzie, w tele-
wizji śniadaniowej nikogo nie urazi,
a serwisy plotkarskie mają dzięki niej
podkładkę, by znów wrzucić kilka zdjęć
(„Jak zmieniał się z brzydkiego kaczątka
w prawdziwe ciacho Sławek Uniatowski?
Wokalista ‘debiutuje’ po 13 latach” - donosi
„Plejada”) prawdziwych emocji poszukam
gdzie indziej. – ŁW
„Ent” W Y D AW N I C T W O A G O R A
Dobrze pamiętam, że pojawienie się Va-
rius Manx było w polskim mainstreamie
powiewem świeżości i jakościowym sko-
kiem. „Zanim zrozumiesz” – bo przecież
od niego się zaczęło – świadectwem, że
da się połączyć ambicje z przebojowością.
Swoją drogą, ciekawe czy dzisiaj taki nu-
mer puściłaby któraś z dużych stacji ra-
diowych… Po odejściu Anity Lipnickiej
zespół stracił dla mnie urok (chociaż wy-
dana w 2011 płyta „Eli”, z Anną Józefiną
Lubieniecką w roli wokalistki, była cał-
kiem udana – niestety przepadła), więc od-
trąbiony jako wielkie wydarzenie powrót
do grupy Kasi Stankiewicz nie zrobił na
mnie żadnego wrażenia. Jeśli już to od-
ruch lękowy, bo pierwszą współpracę tej
91
recenzje
wokalistki z łódzkim zespołem kojarzę
z „Orła cieniem” i jest to traumatyczne
doświadczenie. Imponuje mi za to deter-
minacja Roberta Jansona i jego kolegów,
by kontynuować tę podróż na przekór
czasom i ludziom wbrew. Bo największą
wadą „Enta” („Entu”?) okazuje się jego
archaiczność. Do kogo dzisiaj miałaby być
adresowana ta muzyka? I jak do tego kogoś
dotrzeć? Gdzie jest miejsce w mediach
na tego rodzaju wrażliwość? Poruszamy
się po poprockowej Krainie Łagodności
i choć nigdy nie przepadałem za interpre-
tacjami Kasi Stankiewicz, jej śpiew ma
indywidualny charakter i dopuszczam
myśl, że może się komuś podobać. Doce-
niam też formę tych wymuskanych (a cza-
sem skrajnie pompatycznych, jak „Król
gór”), artpopowych piosenek. Janson
wciąż potrafi tak zestawić kilka nut, że od
melodii nie sposób się uwolnić, zgrabnie
to zaaranżować, wyprodukować… Może
więc lepiej pisać dla innych, takich co
mają charyzmę i rząd dusz, ale nie mają
repertuaru? - JSz
Varmia „W ciele nie“ PA G A N
Kiedy czytam, że instrumenty nagrano
w zaimprowizowanym studiu, w jakiejś
starej szopie, a wokale w środku lasu
(biedne zwierzęta…), od razu przypomina
mi się anegdota z Orsonem Wellesem
w roli głównej. Ktoś ponoć powiedział
mu, że Robert De Niro przygotowując się 
do roli w „Taksówkarzu” na kilka tygodni
zatrudnił się jako taryfiarz i jeździł po No-
wym Jorku. „Nie mógł po prostu tego za-
grać?” – zdziwił się stary mistrz.
Z punktu widzenia słuchacza nie
ma żadnego znaczenia, czy pan
Lasota darł się w lesie, czy w pi-
wnicy – ma działać. Na szczęście
tu prawie wszystko działa.
„W ciele nie” to dzicz wcielona,
black metal jadący głównie na
blastach, zwieńczony piorunu-
jącymi wokalami (z wyłączeniem tych
quasi-folkowych zaśpiewów, tylko one mi
się nie podobają). Jeśli przemoc na chwilę
zostaje powstrzymana, to wyłącznie po to,
by wybrzmieć mogły instrumenty dawne
i ludowe. Na przykład róg w „Biesowisku”,
który pięknie podkreśla powagę sytu-
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
acji. - JSz
Vocal Varshe & Jacaszek „Bramy
nieba” R E Q U I E M
Frank Stella, amerykański pionier eks-
presjonizmu abstrakcyjnego, w swych
artystycznych poszukiwaniach wędrował
często w nieoczekiwane miejsca: choćby
do Polski, gdzie w latach 70. zachwy-
cił się pięknem żydowskich synagog.
Zainspirowany drewnianymi bożnicami
 recenzje
V stworzył serię „Polish Village”, którą
można było zobaczyć przed dwoma laty
na entuzjastycznie przyjętej wystawie
w warszawskim Muzeum POLIN. Na eks-
pozycji prac historia się jednak nie kończy
– jej muzyczną kontynuację napisał multi-
instrumentalista Michał Jacaszek, we
współpracy z zespołem Vocal Varshe.
Specjalnie powołany na tę okazję pro-
WWańka Wstańka
& The Ludojades „Stereo”
jekt, zainspirowany op-artowymi dziełami
Amerykanina, postanowił przypomnieć
o barwnej historii utworów synagogalnych,
pieśni gettowych oraz nigunów
– chasydzkich modlitw bez słów.
Dziesięć kompozycji zawartych
na „Bramach nieba” to w zasa-
dzie reinterpretacje tych klasycz-
nych, ludowych utworów, zna-
nych tradycji judeochrześci-
jańskiej od setek lat. I to jakie re-
interpretacje! Dialog sopranu
Anny Woźnickiej, mezzosopranu Olgi
Wądołowskiej i tenoru Jakuba T. Sitar-
skiego znakomicie współbrzmi z elektro-
akustycznym, zahaczającymi o ambient
tłami Jacaszka. Czuć, że to nie pierwszy
raz, gdy producent cofa się do przeszłości:
już wcześniej aranżował przecież mo-
dlitwy brewiarzowe, wiersze Arthura
Rimbauda czy „Bogurodzicę”. Jego synteza-
zatorowe, minimalistyczne wtręty uzu-
pełnia kameralne instrumentarium, na
czele którego wybijają się delikatne perku-
sjonalia oraz wiolonczela Anny Śmiszek-
Wesołowskiej. Całość brzmi – jak na reper-
tuar ludowy – bardzo intymnie i tajem-
niczo. Nic dziwnego, że kapituła konkursu
Nowa Tradycja 2018, przyznała zespołowi
nagrodę za „wysmakowaną formę, która
przenosi folklor w przestrzenie mistyki”.
- SB
Voidhanger „Dark Days of The
Soul” A G O N I A
Skoro w projekcie uczestniczą Zyklon
i Warcrimer z Infernal War oraz Priest
z Odrazy, nic dziwnego, że dostajemy
kolejny dowód na znakomitą kondycję
ekstremalnego metalu w Polsce. To, jak
Voidhanger przechodzi z blastów do
miażdżących kręgosłup powolnych ryt-
mów jest fenomenalne, niemniej unikalne
są różnorodne i świetne riffy – od groovia-
stych pasaży po superszybkie i ciężkie
walce. Świetna płynność, bardzo ciekawe
zmiany tempa... Problemem jest nierówna
produkcja: perkusja potrafi wychodzić na
przód, by chwilę później niknąć w miksie,
brzmienie gitar traci czasami na dynamice,
razić mogą też teksty (przy okazji: znacznie
lepsze są te po polsku niż po angielsku),
stawiające na prostotę i bezpośredniość –
co samo w sobie nie jest złe, w tym wypad-
ku kończy się jednak powielaniem kliszy
i niezręcznościami. A że potężny wokal
Warcrimera słychać wyraźnie, nie sposób
tego zignorować. Te drobne, w ogólnym
rozrachunku, wady nie powinny was
jednak zniechęcać. Trzeci album Void
hanger to odpowiednia dawka agresji
i technicznych możliwości. - PK
S S I A U R / PAW E Ł S TAWA R Z
Pamiętam festiwal w Jarocinie w 1987
roku. Konkurs odbywał się wówczas na
Małej Scenie, w Amfiteatrze. Jako ostatni
jednego z dni pojawił się zespół o dziw-
nej nazwie Wańka Wstańka & The Ludo-
jades. Na scenę wszedł duży jegomość
w kolorowej kamizelce i zaczął pod-
śmiewać się z fanów metalu, którzy wy-
woływali występujący wcześniej Dragon.
Tym gościem okazał się Krzysztof „Bufet”
Bara. Po chwili zaczął się jeden z naj-
śmieszniejszych występów w historii
jarocińskich festiwali. Prosta rock’n’rollo-
wa muzyka, podszyta punkiem i zabawny-
mi, momentami rubasznymi tekstami,
stała się świetnym antidotum, nie tylko
na mroczny, diabelski wizerunek Drago-
na, ale także na ciężką rzeczywistość tam-
tych czasów.
Zespół szybko stał się gwiazdą naszych
scen, występował na najważniejszych fe-
stiwalach: Poza Kontrolą, Róbrege, Nowej
Scenie. Bufet natomiast stał się jedną
z największych osobowości końca lat 80.
Jednak za Wańką stał inny niezwykły
muzyk – Piotr „Mizerny” Liszcz, autor
większości piosenek. Wańka Wstańka była
swego rodzaju alter ego dla jego mrocznej,
zimnofalowej działalności w zespole 1984.
W zeszłym roku minęło 30 lat od wspo-
mnianego na wstępie wydarzenia i Wań-
ka Wstańka postanowiła uczcić to specjal-
nym wydawnictwem, na którym jeszcze
raz zmierzyła się z piosenkami ze swojej
historii. Wybór padł głównie na te, które
przyniosły im popularność, jak „Gene-
rał”, „Leżajski full”, „Gwiazdy ze stolycy”
czy „AIDS”, ale pojawiły się też później-
sze, choćby „Policja” czy nigdzie wcześniej
niepublikowane, jak „Casanova z Rzeszo-
wa”, pochodzący z niewydanej do tej po-
ry płyty „Zbrodnie przeciwko komercji”.
Na „Stereo” piosenki nabrały nowej mocy,
rubaszny czasami humor wciąż śmieszy.
Płyty słucha się bardzo dobrze, choć, nie
powiem, czasami dzięki nostalgicznemu
wspomnieniu dawnych czasów. Niestety,
obchody jubileuszu miały też swój smutny
wymiar. W listopadzie zmarł Bufet i oka-
zało się, że na „Stereo” znalazły się jego
ostatnie nagrania, a płyta stała się hołdem
dla wokalisty.
Wańka Wstańka chce działać dalej. Miej-
sce za mikrofonem zajmie dawny członek
zespołu, Robert „Bzyk” Bąk. Życzę im jak
92
najlepiej, ale dla mnie to Bufet zostanie
symbolem zespołu. – LG
Zbigniew Wodecki „Dobrze,
że jesteś” A G O R A
Zbigniew Wodecki – najlepszy skrzypek
wśród polskich wokalistów, najlepszy
wokalista wśród polskich skrzypków.
Trębacz, kompozytor, a co najważniejsze,
w zgodnej opinii, najbardziej sympatyczna
osoba w branży... Tej płyty ukończyć już
nie zdążył. Od czego jednak ma się przy-
jaciół. I przyjaciół przyjaciół. To dzięki
nim możemy wziąć niniejszy album do
ręki, powiedzieć sobie w myślach, za
tytułem, „dobrze, że jesteś”, no i puścić –
jak się okazuje – kilkanaście ciepłych, ele-
ganckich, dość staromodnych utworów.
Jest w nich coś „krakoskiego” (nie przez
przypadek – nie dość, że większość ma-
teriału skomponował Pan Zbigniew, to
wśród tekściarzy pojawiają się m.in.
Zbigniew Książek, Andrzej Sikorowski,
czy Leszek Aleksander Moczulski), co naj-
mniej kilka razy słychać tu miłość do kla-
syki amerykańskiej piosenki (zwłaszcza tej
à la Sinatra), przez cały czas daje o sobie
znać zawodowstwo. Przyprawy niezbyt
oryginalne – tu szczypta funky, tam garść
tradycyjnego jazzu, goście też raczej
z tych, którzy nie zafundują nam muzycz-
nej rewolucji, m.in. Kayah, Kuba Badach
i Sławek Uniatowski. Mówiąc wprost, pod
względem artystycznym nie wydarzyło
się tu nic ważnego, a już na pewno nic od-
krywczego. Z drugiej strony, jestem pe-
wien, że nie brakuje słuchaczy, którzy za
tego typu elegancją tęsknią. Bo też coś
w tym jest, że nawet gdy Pan Zbigniew leci
scatem (w przypadku większości utworów
nie udało mu się nagrać linii wokalnych
z tekstem), to i tak brzmi lekko, pięknie
oraz z klasą. I proszę wybaczyć, że piszę
o tym w czasie teraźniejszym. Choć minął
rok, ciągle nie jestem gotowy na czas
przeszły. - ŁW
Piotr Wyleżoł feat. Aga Zaryan,
Dayna Stephens, „Human
Things” WA R N E R M U S I C P O L A N D
„Human Things” to kolejna płyta z serii
Polish Jazz, nie powinno więc zaskakiwać,
że jej autor, Piotr Wyleżoł, należy do naj-
ważniejszych postaci na polskiej scenie
jazzowej. Ani to, że jego zespół składa się
z świetnych polskich muzyków: trębacza
Roberta Majewskiego, puzonisty Grze-
gorza Nagórskiego, kontrabasisty Michała
Barańskiego i perkusisty Michała Miśkie-
wicza. Wraz z nimi pojawia się gość zza
wielkiej wody – saksofonista Dayna Ste-
phens. Materiał, który tu
prezentują stanowi dla
Wyleżoła pewne podsu-
mowanie – życiowe jak

i muzyczne – dotychczasowej działalności.
A także spełnienie marzenia – napisania
dzieła na większy skład. „To miał być al-
bum człowieka, nie muzyka” – m.in. takie
słowa widnieją w dołączonej do krążka
książeczce. Dlatego też nie ma tu fajerwer-
ków w postaci wirtuozowskich, pełnych
ognia i wybuchowej ekspresji popisów.
Są za to wysmakowane i odwołujące się
do naszej jazzowej tradycji kompozycje.
Śpiewne, wpadające w ucho tematy, do-
brze napisane i zaaranżowane utwory oraz
bardzo klarowna muzyka o lekko lirycz-
nym, ale ciepłym obliczu. Słuchając krążka
da się wyczuć, że wszystko zostało tu pre-
cyzyjnie przemyślane i skrojone pod kon-
kretnych wykonawców. To utwory budu-
jące wewnętrzny spokój, zachęcające do
kontemplacji dźwięków. Oprócz kompozy-
cji instrumentalnych, w otwierającym
krążek utworze słyszymy dwójkę woka-
Z Sebastian
S E B A S T I A N Z AWA D Z K I M U S I C
listów: Agę Zaryan i Grzegorza Dowgiałło,
którzy w bardziej dosłowny sposób, w końcu
za pomocą słów, śpiewają o tym, co swoją
twórczością chce przekazać jej autor. „Hu-
man Things” to płyta, która oferuje uko-
jenie, szlachetne brzmienie i odwołanie do
najlepszych polskich tradycji. - MZ
X Xenony „Polish Space Program”
I N S TA N T C L A S S I C
Nowa forma życia warszawskiej grupy Xe-
nony? Z całą pewnością tak! Pierwsza pły-
ta solowego projektu
Piotra Bukowskiego
(Duży Jack, Hokei),
czyli „XE” z 2014 roku,
była efektem samot-
nej pracy przy kom-
puterze. Rok później
lider postanowił za-
prosić do współpra-
cy przyjaciół: Karola
Kosznieca (Nowa Romantyka) oraz Pawła
Bebecha (Duży Jack). I tak, trzech (muzycz-
nych) kosmonautów weszło do sali prób,
by odbyć lot ku własnym fantazjom, pod-
grzewanym przez lata książkami Lema,
Philipa K. Dicka, grami komputerowymi
czy filmami o tematyce science fiction.
Sięgając do źródeł, w tym przypadku do
języka greckiego, słowo „ksénos” należy
odczytać jako „dziwny”, „obcy”. Nie wiem
czy się ze mną zgodzicie, ale może lepiej
pasowałoby określenie „wyobcowany”?
Podczas słuchania „Polish Space Program”
ogarnęło mnie bowiem uczucie wyobco-
wania, tym bardziej, że wiem jak trudno
zagnieżdża się w świadomości Ziemian
coś co jest „dziwne” i „obce”. Żeby było
jasne, „Polish Space Program” nie jest naj-
dziwniejszą płytą tego (wszech)świata
– emanuje z niej ujmująca elektronika
(wsparta odpowiednią porcją brzmień
żywych instrumentów), którą można by
odmalować krajobraz sejsmologicznych
tąpnięć tu, na naszej planecie. Postindu-
strialna „Ziemia” może się nieco kojarzyć
z jedną ze spokojniejszych kreacji Nine
Inch Nails, zaś ambientowo-syntezato-
rowy „Phil K” to nieoczywista fuzja z okolic
Vangelisa, Jean-Michel Jarre’a (z ich naj-
lepszych czasów) i… This Mortal Coil (szcze-
gólnie jeśli chodzi o brzmienie automatu
perkusyjnego). Gdyby to nie wystarczyło,
pobyt na „Planet Brasil” (retroindustrial-
ne techno w stylu Emeralds), „Jupiter”
(elektroniczna transowość) czy „Neptus”
(syntezatorowy ambient) na pewno za-
chęcą do tego, żeby przemierzyć galaktyki
w celu zlokalizowania sal koncertowych,
w których zaświecą Xenony. – ŁK
Zawadzki „Norn”
Tajemniczo brzmiący tytuł płyty pocho-
dzi z języka staronordyjskiego. Nie przez
przypadek. Zarówno języki skandynaw-
skie, jak też tamtejsza kultura, stanowią
przedmiot zainteresowania autora tego
krążka – młodego kompozytora, pianisty
i dyrygenta Sebastiana Zawadzkiego. Spe-
cyficzny mikroklimat Skandynawii stara
się on także wyrazić w muzyce (skądinąd
sam mieszka w Kopenhadze).
Profesjonalną drogę rozpoczynał na jazzo-
wo (doskonała „Luminescence”), z czasem
zaczął komponować coraz więcej oraz
pisać muzykę do filmów, by w końcu
zwrócić się w stronę neoklasyki z wyko-
rzystaniem elektroniki, co zaowocowało
płytami „Between the Dusk of a Summer
Night”, no i najnowszą, „Norn”. Na tej dru-
giej podstawą jest głębokie brzmienie
kwartetu smyczkowego, które uzupełnia
repetytywna, bardzo oszczędna w formie
partia fortepianu. Pianista jest też odpo-
wiedzialny za ambientowe brzmienie, ale
przede wszystkim to on jest autorem całej
zamkniętej na krążku muzyki. Od razu
słychać jego biegłość w pisaniu i świetny
warsztat, wrażliwość na harmonie oraz
barwy dźwięków poszczególnych instru-
mentów. Nie ma wirtuozerskich popisów,
choć stać by go było na takie bez wątpie-
nia, jest za to bardzo przejrzysta koncepcja,
dopracowana w każdym szczególe. Prosty-
mi środkami, jak i ukłonem w stronę mini-
malizmu, Zawadzki osiągnął swój cel –
stworzył magiczną, pełną piękna muzykę,
która nie ma terminu ważności, gdyż nie
hołduje żadnym
modom czy ten-
dencjom, ma po
prostu zachwycać.
Bardzo nastrojo-
wa, raczej melan-
cholijna i kontem-
93
recenzje
placyjna, będąca dźwiękowym pejzażem
przyjemnym nie tylko dla wrażliwców,
doskonale sprawdziłaby się jako ścieżka
dźwiękowa do filmu. - MZ
Złota Jesień
„W tobie nie
jestem sobą”
L A D O A B C / E N J OY L I F E
Nie wszystko złoto co się
świeci. I w drugą stronę.
„W tobie nie jestem sobą”
to płyta brzmieniowo
przybrudzona i kompo-
zycyjnie nieoczywista.
Nie dość, że mocno
hałasuje, rozpięta gdzieś pomiędzy pun-
kiem i post-rockiem, to jeszcze uwielbia
zaszaleć, zaliczając kilka skoków w bok.
Krótko mówiąc, na pierwszy rzut ucha
niespecjalnie „świeci”. Zapewniam jednak,
że mamy do czynienia z czystym złotem,
pełnym kompozycyjnych figli oraz skoków
dynamiki, od wariackiego okładania nas
dźwiękiem, przez złowieszcze pomruki
w tle, po melancholijne, wyciszone
przestoje. Mało jest zespołów, które tak do-
brze radzą sobie zarówno na granicy ciszy,
jak i w samym oku nojzowego huraganu.
A jeszcze mniej takich, które w tym samym
czasie potrafią wędrować pomiędzy cha-
otyczną kanonadą, a przebojowością. Kla-
sycznej piosenkowości unikają jednak jak
diabeł święconej wody i nawet gdy pojawi
się zalążek melodii, to albo wokal będzie
nie do końca zrozumiały, albo wpadnie kil-
ka fałszywych dźwięków, albo brzmienie
rozmontuje wszelkie nadzieje na głębszy
ukłon w stronę mniej awangardowej
publiczności. Słychać w tym radość gra-
nia, słychać sporą energię – tu kilka nut
przeskoczy, tam ręka nie wytrzyma na
gryfie i narobi rabanu – ale też chaos, jak-
by szaleństwo dzisiejszych czasów udzie-
liło się kilku utworom. Najważniejsze jed-
nak, że na koniec i tak przebija z nich polot
i wyobraźnia. To dzięki nim Złota Jesień
wydaje się jednym z najbardziej zdol-
nych gitarowych zespołów, choć ciągle
bez szans, by przebić się do masowej pu-
bliczności. A może jednak, może Państwo
pomogą? – ŁW
6
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
recenzowali:
AN - Anna Nicz MF - Marcin Flint
BW - Bartek Woynicz MK - Michał Klimko
JSz - Jarek Szubrycht MW - Michał Wieczorek
KS - Krzysztof Sokalla MZ - Mery Zimny
KK - Kacper Kapsa PK - Paweł Klimczak
LG - Leszek Gnoiński PS - Piotr Szwed
ŁK - Łukasz Komła SB - Stanisław Bryś
ŁW - Łukasz Wawro TD - Tomek Doksa
k s i ę g a ta j e m n i c z a

tomek bysiewicz

pretekstem do napisania tej książki, jest jej

Księga
głównym bohaterem, jest osią wokół której
toczy się akcja. Jest go jednak w tej książce
mało, bo i szukanie informacji o nim było
bardzo trudnym zadaniem, o czym Grze-

tajemnicza
bałkowska pisze w spisie literatury z ja-
kiej korzystała. Wywiady niewiele mówią,
archiwa są (podejrzanie) puste, teczki
w IPN-ie również, gros znających Komedę
osób już nie żyje, a i część tych, którzy
jeszcze żyją mało pamięta bądź nie jest
Lżejszy od fotografii - o cona chronologia. Przez to zresztą pojawiają zbyt skora do rozmowy. Mimo to ta książka
Grzegorzu Ciechowskim się fragmenty, w których rozmówcy odnoszą jest najpełniejszym obrazem życia Komedy,
Jarosław Sawic się do rzeczy, które w książce zawarte są jaki tylko można sobie wyobrazić. Jedno-
W Y D AW N I C T W O L I T E R A C K I E później. Lubię takie zagadki i łamigłówki, cześnie jest to fantastyczny i ekscytujący
ale rozumiem, że nie dla każdego jest to opis początku jazzu w Polsce, pierwszych
Prace nad tą książką trwały
zaleta. Zastanawiam się jednak, jak ode- koncertów, festiwali, środowiska, imprez,
na tyle długo, że zdążyłem
brałbym tę książkę, gdybym o Republice niewyobrażalnej wręcz popularności gatun-
zapomnieć o wątpliwościach,
i Ciechowskim nie wiedział nic. Pewnie ku oraz jej spadku po pojawieniu się big bea-
które miałem, gdy dowie-
trochę brakowałoby mi faktów, dat, tu i wielu innych arcyciekawych rzeczy. Nie-
działem się, że jednocześnie
adresów, ale... do cholery, przecież to nie pe- które wywołują przerażenie, jak użeranie się
powstają dwie okołorepu-
sel czyni człowieka! Jeżeli więc od tych su- z aparatem administracyjnym PRLu. Nie-
blikańskie pozycje. Chcąc
chych informacji ważniejsze są dla ciebie które wywołują śmiech, jak (dosłownie)
nie chcąc sporo informacji zawartych w tej
opisy emocji i relacji międzyludzkich to „Lżej- wybuchowe wesele Trzcińskich czy opis
książce zostało już wyczerpująco opisanych
szy od fotografii...” jest pozycją absolutnie słynnego wyjazdu do schroniska na Kala-
w fenomenalnej „Republice. Nieustannym
obowiązkową. tówkach. W tym wszystkim jest ścieżka Ko-
tangu” Leszka Gnoińskiego (patrz GaMa
medy – od trudnych początków przez
numer 2/2017). Podejrzewam, że nie ja jeden
Komeda. Osobiste życie jazzu pierwsze zespoły, pierwsze sukcesy do
uległem podświadomej pokusie porówny-
Magdalena Grzebałkowska oszałamiającej popularności i progu gigan-
wania tych dwóch pozycji, ale jest to zu-
W Y D AW N I C T W O Z N A K tycznej, tragicznie urwanej kariery w Holly-
pełnie bezcelowe, bo są to książki – bez war-
wood. Jest i on sam – skromny, cichy, zawsze
tościowania – diametralnie różne. W epilogu
Nie nagrałem na ka- na uboczu, nigdy nie podnoszący głosu,
autor pisze: „To nie ja napisałem tę książkę.
setę ani jednej listy małomówny, wątpiący w swój talent. Jest
Napisały ją emocje i pamięć moich rozmów-
przebojów Trójki pro- też i ona, Zofia – najtrudniejsza do oceny.
ców” – i jest to precyzyjne ujęcie tego, z czym
wadzonej przez Marka Nie da się ukryć, że nie byli dobrym małżeń-
mamy tutaj do czynienia. Ta książka nie jest
Niedźwieckiego. stwem nawzajem się zdradzając i oszukując,
obiektywną biografią i historycznym zapisem
W lipcu 2015 roku ale Grzebałkowska opisuje ten związek
wydarzeń. Ta książka to 125 godzin rozmów,
leżę w szpitalu. Odpo- w sposób, który nie pozwala ocenić jedno-
które Piotr Stelmach przeprowadził z ponad
czywam. Śpię. Dużo znacznie negatywnie żadnego z nich. Zofia
sześćdziesięcioma osobami lepiej lub gorzej
czytam. Między inny- Komedowa od początku w Krzysztofa wie-
znającymi Grzegorza Ciechowskiego. Mi-
mi książkę „Beksiń- rzyła, motywowała go, wykorzystywała swo-
mo założenia przezroczystości autora (nie
scy. Portet podwójny”. je znajomości, by mu pomóc i inicjowała
licząc epilogu i kilku stron wprowadzeń do
Lektura mnie porywa, wciąga i trzyma długo nowe. Była agresywna, zazdrosna i kłótliwa.
poszczególnych rozdziałów nie ma tutaj jego
po wyjściu ze szpitala. Żona twierdzi, że mówię Im bardziej on stawał się samodzielny, tym
wypowiedzi) ta książka jest jak audycje Stelki
grzebałkowszczyzną, równie nieświadomie, bardziej ona stawała się zaborcza. Sama do
w Trójce i prawdopodobnie znajdzie ona tylu
co nieudolnie imitując styl pisania autorki. końca życia będzie twierdzić, że stworzyła
zwolenników, co przeciwników. Jeżeli podo-
Po jakimś czasie przestaję tak mówić. Nigdy Komedę, jasno widać też, że zawłaszczyła
ba ci się jego sposób prowadzenia audycji to
jednak nie przestaję czekać na następną jej sobie jego życie (choć, kupując nowe BMW
pochłoniesz „Lżejszego od fotografii” momen-
książkę. lub, będąc już w Stanach, Krzysztof zaczął
talnie. Poziom emocji bijących z pierwszych
Nagrałem na kasety wiele audycji „Trzy się jej wyślizgiwać) i jego śmierć. Przez nie-
kilkudziesięciu stron jest tak duży, że zalecam

6
kwadranse jazzu” prowadzonej przez Jana mal pół wieku obowiązywała jej wersja
czytanie w samotności, bo cieżko im nie ulec
Ptaszyna Wróblewskiego. wydarzeń, które doprowadziły do śmierci
i nie uronić chociaż jednej łzy. Stelmach po-
W maju 2018 roku leżę w domu. Odpoczywam. Komedy, choć jej tam wtedy nie było. Magdalena
stanowił rozpocząć od wspomnień dotyczą-
Nie śpię, czytam nową książkę Magda- Grzebałkowska opisuje jednak wersję
cych ostatnich chwil życia Ciechowskiego.
leny Grzebałkowskiej. Książkę porywającą Andrzeja Krakowskiego – ostatniego żyjącego
Zaczynamy więc od trzęsienia ziemi, ale na
i wciągającą. O tym, że będzie trzymała długo świadka – która różni się od tej opowia-
szczęście potem napięcie nieco spada, można
wiem zanim zacznę czytać. Tytuł: Komeda. danej przez Zofię. Jak było naprawdę? Tego
więc spokojnie zabrać książkę do tramwaju.
Podtytuł: osobiste życie jazzu. Krzysztof Ko- się już nigdy nie dowiemy. Jedno jest pewne
Kto normalny wytrzymałby ponad sześćset
meda Trzciński to dla wielu postać kultowa – szaleńcem będzie ten, kto podejmie wy-
stron takich emocji? Pomysł z numeracją
i jest to jeden z niewielu przypadków, kiedy zwanie napisania o Komedzie lepszej książki.
rozdziałów idącą w dół jest przedni, chociaż
użycie tego słowa mnie nie irytuje. Jest on 6
nie każdemu pewnie spodoba się odwró-
94
95
k s i ę g a ta j e m n i c z a

g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
sami swoi

michał wieczorek

Kompozyt
polski dub
ochodzimy z Warmi i Mazur, z małego miasteczka

P Lubawa, między Toruniem a Olsztynem. Mieszkamy

w Londynie. Piotr wyjechał tam w 2002 roku, w ra-

z Londynu mach wymiany szkolnej. Po roku dostał możliwość

aplikowania na uniwerek w Cambridge, dostał się na studia i tak
już został. Michał dołączył już po swoich studiach, w 2005 roku.
Rok wcześniej spędziliśmy razem wakacje w Anglii i Michałowi
się spodobało. Trzy dni po obronie pracy magisterskiej był już
w samolocie.

Nasze zainteresowanie dubem zaczęło się od punk rocka,

z którego poszliśmy w reggae, a z niego do dubu. Początkowo
tego spod znaku Zion Train, a następnie coraz mocniej zagłębia-
liśmy się w muzykę elektroniczną i dźwięki w klimacie Basic
Channel i Rhythm & Sound. To był także czas, kiedy pojawiły
się w Polsce pierwsze pecety i pierwsze programy do sekwen-
cjowania muzyki. Można było nagrać kawałek samemu, bez
potrzeby posiadania ekstremalnie drogiego sprzętu i bez do-
stępu do profesjonalnego studia.

Wspólnie muzykę zaczęliśmy robić dopiero w Londynie. Piotr

muzyką zajmował się jeszcze w Polsce, od 16 roku życia grał
w różnych lokalnych zespołach, chodził do szkoły muzycznej,
gdzie grał na gitarze klasycznej i fortepianie. Michał natomiast
był przede wszystkim fanem, śledził angielską scenę skupioną
wokół Ninja Tune, Warp oraz On-U Sound. Robieniem muzyki
zainteresował się dopiero przy okazji kolekcjonowania sprzętu.

Od początku wiedzieliśmy, że chcemy wspólnie tworzyć

muzykę. W Londynie mieszkamy w różnych dzielnicach, spo-
tykaliśmy się przede wszystkim, by pograć w tenisa. Kiedy
Michał zaczął kolekcjonować sprzęt, stwierdziliśmy, że było-
by fajnie zrobić wspólny projekt. Chcieliśmy, żeby był opar-
ty na analogowym sprzęcie, a nie poukładanych samplach
archiwum zespołu i sekwencjach w komputerze. Od początku chcieliśmy skupić

96

się na improwizowaniu i graniu na żywo.
Przy tworzeniu albumu „Synchronicity” po-
stanowiliśmy użyć komputera tylko do zapisu
naszych muzycznych poszukiwań i wszystko
zostało nagrane na tzw. setkę.
Granie na instrumentach daje nam większą
radość. Nie patrzysz się cały czas w ekran
laptopa. Zresztą granie na automacie perku-
syjnym czy syntezatorach jest tak naprawdę
zbliżone do gry na normalnych, akustycznych
instrumentach przez efekt przypadkowości
i spontaniczności. W naszych produkcjach
chcemy uzyskać pewną naturalność, spon-
taniczność właśnie i element ludzki, którego
czasem brakuje w muzyce wysekwencjo-
nowanej wyłącznie przy użyciu komputera.
Mam wrażenie, że udało nam się uchwycić
chwilę i nie wprowadzaliśmy żadnych po-
prawek. Każdy błąd, każda nierówność jest
zapisana na albumie, co też jest w sumie
ciekawe. Nie jest to sztucznie ułożony twór,
ale coś organicznego, pewnego rodzaju kom-
pozyt muzyczny.
Jak razem tworzymy muzykę w jednym
pomieszczeniu, mamy wszystkie maszynki
gotowe do gry, układamy różne sekwencje,
czekamy na chwilę, aż muzyka zaczyna wy-
woływać w nas emocje, na moment prawdy.
Wtedy po prostu jest nam bardzo łatwo wy-
obrazić sobie, w którym kierunku ten kawałek
może się rozwinąć. Sprzęt jednocześnie nas
ogranicza, ale pozwala także nakreślić rozwój
utworów, sugerując nam pewne brzmienia
i domenę dźwiękową. Nie tylko muzyka od
razu brzmi lepiej, ale cały proces twórczy jest
o wiele przyjemniejszy i dużo szybszy. Różni-
ca między układaniem muzyki na kompu-
terach, a robieniem jej w analogu polega też
na tym, że w analogu bardziej skupiasz się
na dźwięku i tym, jak go czujesz. Przy kom-
puterze patrzysz na ekran, gdzie wizualizu-
jesz muzykę w postaci zapisu MIDI i linii do
automatyzacji pluginów, a w analogu jesteś
tylko ty, maszyny i dźwięk, który wydobywa
się z głośnika. Albo brzmi dobrze, albo zaczy-
nasz od nowa. Mniej analizowania i klikania,
więcej grania. Maszyna nigdy nie jest dosko-
nała, ale niedoskonałości dodają muzyce
charakteru. Naszym zadaniem jest odkrycie
charakteru syntezatorów i maszyn perku-
syjnych oraz opowiedzenie za ich pomocą
pewnej historii.
Olgierda Dokalskiego poznaliśmy dzięki
Pawłowi Bartnikowi. Michał chciał kupić
kompresor Monster, polskiej firmy Looptro-
tter i znalazł sprzedawcę, którym okazał się
Paweł. Fajnie sobie pogadali o muzyce, Michał
kupił sprzęt od Pawła, a Paweł przesłał płyty
kIRk, na których Olgierd udziela się na trąbce.
Gdy zaczęliśmy nagrywać jako Kompozyt,
stwierdziliśmy, że fajnie byłoby dograć
dźwięki trąbki. Pasowała nam jej tekstura,
w połączeniu z organicznie zadziornymi
dźwiękami na „Synchronicity”. Przesłaliśmy
muzykę Olgierdowi, z myślą, ze będzie go-
ściem w jednym, dwóch utworach. Jednak
płyta spodobała mu się na tyle, że Piotr przy-
jechał nagrać się w Warszawie, a potem obaj
obrabialiśmy zarejestrowany materiał już
w Londynie. Natomiast z Lee „Scratch”
Perrym sytuacja wyglądała tak, że wiedzie-
liśmy, że chcemy go zaprosić do utworu
„Hidden Force”. Wysłaliśmy do niego mejla,
w którym przedstawiliśmy wizję naszego
projektu. Nie było go trudno namówić na
współpracę, bo akurat był w trasie po USA
i za kilka dni miał jechać do studia. Oso-
biście poznaliśmy go dopiero na koncercie
promującym film „Lee Scratch Perry’s Vision
97
sami swoi
of Paradise” niemieckiego reżysera Volkera
Schanera.
Założenie własnej wytwórni było kolejnym
organicznym etapem. Po nagraniu albumu,
stwierdziliśmy, że fajnie byłoby się podzielić
tym ze światem. Mieliśmy problem ze ska-
tegoryzowaniem naszej muzyki. Jest w niej
dużo różnych elementów: ambient, dub,
techno, awangardowy jazz. Wydawało nam
się, że nie ma jednej wytwórni, do której
pasowałyby takie dźwięki. Chcieliśmy też
mieć kontrolę nad końcowym produktem,
nad tym, jak ta płyta jest wydana, jak wy-
gląda. Wiąże się z tym dużo pracy pozamu-
zycznej – kanały dystrybucyjne, marketing,
grafika i poligrafia – ale to są takie rzeczy,
które sprawiają nam przyjemność. Planuje-
my rozwijać wytwórnię i tworzyć platformę
do wspierania innych artystów.
Życie w Londynie jest dość szybkie, wszy-
scy dokądś pędzą, każdy się spieszy. Mamy
jednak wrażenie, że na przestrzeni lat muzy-
ka w Londynie zwolniła. I my chyba też
nie chcemy pędzić. Londyn jest jednym
z najróżnorodniejszych miast na świecie.
Przesiąknęliśmy nim poprzez chodzenie na
koncerty, słuchanie bardzo różnej muzyki,
przebywanie z ludźmi z całego świata. Sły-
chać to być może w naszej muzyce.
„Synchronicity” wydaliśmy w zasadzie już
w lutym, ale tylko w formie cyfrowej.
Niedawno wyszedł CD, jest też winylowy
singel z Perrym. Teraz zaczynamy praco-
wać nad koncertami i jak najbardziej chce-
my zjechać Polskę wzdłuż i wszerz. Mamy na-
dzieję, że uda się to jeszcze tego lata.
6
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
x10
ydawać się mogło, że między-
W pokoleniowe i ponadgatunkowe
spotkanie z pierwszej odsłony te-
go projektu, kiedy Zbigniew Wo-
decki reinterpretował hiphopowy klasyk Peji,
a Krystyna Prońko śpiewała wersy Flexxi-
pu, nie doczeka się szybko ciągu dalszego.
Z prostej zresztą przyczyny – bo ciężko
tomek doksa będzie pomysł na tak świetną płytę prze-
bić. Ale trzy lata później ekipie Alkopoliga-
Albo
mii znowu udało się nas zaskoczyć. Zebra-
nie na jednym albumie kilkunastu głosów
młodego i ambitnego pokolenia nie było
jeszcze
samo w sobie może odkrywcze, ale to, jakie
piosenki kazano im wykonywać, a potem jak
oni to zrobili – zasługuje bez dwóch zdań na
państwa uwagę.
inaczej Tu jednak będzie o innych piosenkach. Skoro
premiera „Albo Inaczej 2” zbiegła się w czasie
z nadejściem do Polski fali gorąca, postano-
wiliśmy zapytać – tych pierwszo i drugo-
planowych – bohaterów nowego wydawnictwa
o ich wakacyjne pewniaki i muzyczne
grzeszne przyjemności, które towarzyszyły
im podczas podróży czy towarzyskich spot-
kań pod chmurką. Słowem – podeszliśmy do
„Albo Inaczej” nieco… inaczej. A przy okazji,
kto wie, może wymyśliliśmy pomysł na je-
go trzecią odsłonę?
Lato, lato, lato czeka.
Ale czy z nim czeka też Pjus (współautor „Złych nawyków” z reper-
tuaru 2cztery7)
odpowiednia płytoteka?
Lato? Mówisz o gorącym wieczorze i uczu-
Pytamy o wakacyjne, a więc ciach, które chcesz, by trwały wiecznie?
i grzeszne muzyczne przyjem- O soundtracku, który rusza biodrami i powo-
ności bohaterów płyty „Albo
Inaczej 2”.
Natalia Nykiel
P. Z a n i o
98
duje, że śpiewasz i czujesz się znów młodo?
No to zacznij od tego: Donell Jones – „U Know
What’s Up”. Koniecznie w wersji ze zwrot-
ką Left Eye!
Monika Borzym (śpiewa „Złe nawyki”)
Moja muzyczna wakacyjna i grzeszna przy-
jemność to Belmondo i jego „Telefony” albo
„Gnocchi”. Ale zupełnie nie wiem, jak się z te-
go wytłumaczyć. (śmiech) Ten typ naprawdę
coś w sobie ma... A po trzech lampkach wina
ma tego nawet jeszcze więcej!
Ralph Kamiński (przerobił „Chodź ze mną”
Eldo)
Letnią porą zawsze towarzyszy mi Abba
i wszystkie przeboje, które napisali. Uwielbiam
ich rytmikę, aranżacje oraz współbrzmienie
wokali Agnethy i Anni-Frid. Te proste pio-
senki są według mnie pełne piękna. Często
przemierzam miasto mając na słuchawkach
właśnie Abbę.
Z polskich szlagierów lato oraz wakacje ko-
jarzą mi się natomiast z piosenką „Goniąc ko-
rmorany” Piotra Szczepanika, która zwiastuje
koniec lata, a przede wszystkim przypomi-
na, że wakacje oraz beztroska trwają krótko
i nim się obejrzymy, lato dobiegnie końca.
Lubię ten letni sentymentalizm w piosen-
kach i tęsknotę za czymś pięknym.
Eldo (autor tekstu do „Chodź ze mną”)
Absolutnie najlepszy letniak w historii mu-
zyki to dla mnie Will Smith, a w zasadzie DJ
Jazzy Jeff and Fresh Prince, i „Summertime”.

Daria Zawiałow
P. Z a n i o
Niesamowicie luźny tekst i ten klimat letniego lenistwa – zde-
cydowanie najlepszy numer rapowy w tej tematyce. Chętnie
wracam też do Otisa Reddinga i „Dock of a Bay” – bo w tym
utworze wszystko jest absolutnie ciepłe. Od muzyki, w której
każdy instrument dodaje od siebie lata, po ciepły głos Otisa.
Dodatkowo to leniwe gwizdanie do melodii w końcówce ka-
wałka... Nic tylko leżeć ze słomką w ustach na łące!
Te-Tris (autor tekstu do „Ile mogę”)
Przez gąszcz wakacyjnych nowości, pewniaków, evergreenów
i wszelkiej maści playlist podsuwanych przez znajomych lub
platformy streamingowe, od prawie dekady przebija się jed-
na pozycja, która cyklicznie wraca wraz z bardziej intensyw-
nym działaniem słońca – mowa numerze „Dobre czasy” Orte-
ga Cartel, z gościnnym udziałem Reno. Przesztos i przeklasyk!
Rosalie. (śpiewa na „Albo Inaczej 2” tekst Te-Trisa „Ile mogę”)
Co roku mam wrażenie, że zupełnie inna piosenka towarzyszy
mi przez całe lato. W zeszłe wakacje była to definitywnie „Don’t
Touch My Hair” Solange – całą swoją płytą „A Seat at the Ta-
ble” wbiła mnie w krzesło. Bardzo długo przyglądałam się jej
twórczości i niecierpliwie czekałam, aż wyda coś nowego,
bo wyczuwałam, że młodsza siostra Beyonce jeszcze mnie
zaskoczy. W tym roku już od kilku tygodni słucham bez przer-
wy „How Does It Feel” D’Angelo. Jest coś w tej muzyce, co
mnie totalnie relaksuje i przywołuje masę dobrych wspomnień.
W szczególności, kiedy słucham jej wersji koncertowej. Ale jak
tylko pojawi się w te wakacje taki hit jak „Hotline Bling”, to nie
będę się powstrzymywać od śpiewania.
Witek Michalak (współtwórca Alkopoligamii i pomysłodaw-
ca „Albo Inaczej”)
Nie przychodzi mi do głowy co prawda żaden klasyczny letni
hit czy cover, ale mogę przyznać się do grzesznej przyjem-
ności, praktykowanej właśnie głównie latem, podczas jazdy
autem. Jest nią przypominanie sobie klasycznych polskich płyt
rapowych z końca lat 90. – pierwsza płyta Volta, obie Enigmy,
Trzyha czy „Skandal” Molesty. Zawsze głośno, zawsze przy
otwartych oknach i zawsze podczas samotnych wojaży! Wiesz,
żona jakoś nie podziela zajawki, a przy dzieciach za dużo jest
do cenzurowania. (śmiech)
Daria Zawiałow (śpiewa „Nic” autorstwa Weny)
Sama nie wiem, czy się tego dzisiaj wstydzę, ale… kiedyś
namiętnie wracałam do Avril Lavigne, albumu „Let Go” i ka-
wałka „Complicated”. (śmiech) To była moja pierwsza płyta, 6
x10
Ralph Kamiński
P. Z a n i o
miałam wtedy 10 lat i wałkowałam ten nu- Wakacje albo inaczej
mer na okrągło! Szalałam na jego punkcie, 1. DJ Jazzy Jeff & Fresh Prince
słuchałam z koleżankami na przerwach „Summertime”
w szkole. Po prostu kochałam Avril. Ale 2. Donell Jones „U Know
kiedyś, dziś już do niej nie wracam. What’s Up”
3. Ortega Cartel „Dobre czasy”
Natalia Nykiel (autorka nowej interpretacji 4. Belmondo „Gnocchi”
tekstu Sokoła „Mogę wszystko”) 5. Drake „Hotline Bling”
Moje dzieciństwo to czasy Spice Girls i pio- 6. Molesta „Klima”
senek takich jak „Say You’ll Be There”. Mam 7. Corona „Rhythm Of The
z tym utworem wiele wspomnień, ale kiedy Night”
na debiutanckiej płycie MØ znalazłam jego 8. MØ „Say You’ll Be There”
cover, nowa wersja okazała się dla mnie 9. Avril Lavigne „Complicated”
czymś kompletnie świeżym. Jestem zachwy- 10. Piotr Szczepanik „Goniąc
cona MØ, wprowadziła na scenę zupełnie kormorany”
nowe spojrzenie. A ten cover to nawiązanie
do lat ‘90 w wielkim stylu!
Numer Raz (autor „Chwili”, którą na
„Albo Inaczej 2” przerabia Krzysztof Zalewski)
Lato? Wakacje? Na przykład w Tajlandii. Jed-
na z wysepek z rajską plażą. Knajpka znajdu-
jąca się nad samym morzem. Czas oczekiwa-
nia na szamę – ok. 1,5 godziny. My zmęczeni
i głodni po przebyciu drogi z Bangkoku. Sia-
damy i czekamy. A w tle przez ten cały czas
leci dyskografia Ala Greena! Nie chciało
się nam wychodzić nawet pomimo ssania
w brzuchu. Nikt nie narzekał! (śmiech) „Let’s
Stay Together” to cudowna nuta, która ko-
jarzy mi się z najlepszymi wakacjami w życiu.
W radiostacjach na całym świecie często po-
jawia się też „Sunshine Reggae” Laid Back.
Można go usłyszeć podczas jazdy samocho- Pierwsza część „Albo Inaczej”
dem i przemierzania kilometrów np. słonecz- była sporym wydarzeniem,
nej Sycylii, ale i sprawdzi się w polskich nie tylko na hiphopowej sce-
realiach. Miło towarzyszy w podróżowaniu nie. Druga, nagrana z udziałem
i kojarzy mi się z prawdziwym gorącym najciekawszych wokalistów
latem. No i jeszcze turbo wakacyjny klasyk młodej polskiej alternatywy,
– „Rhythm Of The Night” Corony. Początek wydaje się łatwiejsza do od-
lat 90., pierwsze samodzielne wakacje tworzenia w klubowych, czy
w Mielnie. Dyskoteka Panoramiks przy we- festiwalo- wych realiach.
sołym miasteczku i panoramix pod językiem.
(śmiech) Totalne szaleństwo i tańce do białego recenzje
rana, a nawet do białego popołudnia. Czad! str. 88
99
j a k n a s s ły s z ą
ja r e k s z u b ryc h t
Simon
Reynolds
Simon Reynolds jest nie tylko
jednym z najważniejszych
współczesnych krytyków
muzycznych, ale też autorem
wnikliwych książkowych analiz
tego, jak muzyka przenika się
z innymi dziedzinami kultury
popularnej oraz życiem
społecznym. Korzystając
z okazji, że gościł w Warsza-
wie, promując polskie wydanie
swojej najważniejszej publikacji
– „Retromania: jak popkultura
żywi się własną przeszłością” –
puściliśmy mu kilka piosenek.
100
Breakout – Oni zaraz przyjdą tu
To stary zespół, czy coś nowego?
Stary.
Podoba mi się. Przypomina mi to James Gang
i ich „Funk #49“, czyli zespół, w którym grał
Joe Walsh zanim dołączył do The Eagles. To
ten sam czas, co The Guess Who czy Free,
a więc hard rock z groovem, początek lat 70.
Lubię brzmienie tamtych czasów. Gdybym
nie musiał spełniać zachcianek członków
mojej rodziny, w samochodzie puszczałbym
sobie głównie klasyczny rock. Mamy trochę
tak sprofilowanych stacji radiowych w LA.
Nawet jeśli teksty piosenek były poważne,
czasem wręcz polityczne, wciąż było w tym
słychać wyzwalającego ducha lat 60. Jeste-
śmy młodzi, wolni i dajemy czadu. Bardzo
pozytywna muzyka, w której młodzi ludzie
nie bali się odwoływać do swojej seksualności,
nie tłumili energii. Rock był jeszcze wtedy
muzyką taneczną, więc to działa na ciało,
sekcja rytmiczna fajnie pracuje, aż chce ci
się ruszać. Rock progresywny, adresowany
do głowy, miał dopiero nadejść.
Ale nigdy tego pierwotnego, żywiołowego
rock’n’rolla nie wyplenił.
Zauważ, że kino ciągle sięga po tego rodza-
ju piosenki. Nawet w filmie „Boogie Nights”,
gdzie spodziewałbyś się tylko disco, słychać
takiego właśnie groove rocka, na przykład
zespół Three Dog Night. To samo w filmie
„Uczniowska balanga”, którego akcja dzieje
się w połowie lat 70. i w którym rock wciąż
ma rewolucyjny charakter, a pójście na
koncert Aerosmith symbolizuje wolność,
podróż do utopijnej krainy. Jestem przekonany,
że ta muzyka musiała wybrzmiewać z jeszcze
większą mocą w kraju rządzonym przez ko-
munistów.
Budka Suflera – Jest taki
samotny dom
Tu już mamy bardziej progresywne myśle-
nie. Podoba mi się riff gitarowy, ale domi-
nująca melodia już mnie tak nie przekonuje.
Początek przypominał mi trochę zespół
Mountain, ale później pojawił się klimat
w stylu The Moody Blues. Niezła piosenka, ale
zbyt epicka, jak na mój gust. Wolę prostsze
granie.

Dżamble – Wymyśliłem ciebie
Z jednej strony kojarzy mi się to z jazzrock-
iem Blood, Sweat & Tears, ale jest w tym też
coś z muzyki klasycznej, coś bardzo wschod-
nioeuropejskiego. Mam na myśli partię pia-
nina. Ta zresztą kojarzy mi się również
z Abbą, jest taka przerysowana, dramatyczna.
To nie dla mnie.
Porter Band – Aggression
Fajne, podoba mi się. Porównałbym to do Ly-
nyrd Skynyrd czy ZZ Top, ale tekst nie pasu-
je. Jest ewidentnie punkowy. „Agresja, opre-
sja…” – w dodatku zaśpiewane po angielsku.
Bo John, lider grupy, jest Walijczykiem. Na-
granie pochodzi z 1979 roku, wtedy jeszcze
nie znał polskiego. Zresztą i dziś po polsku
nie śpiewa.
Ciekawa mieszanka muzycznej starej szkoły
z tekstową nową falą. Nie umiałbym po-
wiedzieć, kiedy to było nagrane.
Maanam – Raz-dwa-raz-dwa
Tu już mamy nową falę pełną gębą. Ciekawe
w new wave było to, że tworzyli ją głównie
muzycy, którzy zaczynali od rocka progre-
sywnego, ale w pewnej chwili zmieniły się
reguły. Potrafili więc świetnie grać, ale się
ograniczali, bo nowa fala nie znosiła prze-
sady. W tej piosence wyraźnie to słychać.
Prosty numer, ale zagrany przez dobrych
instrumentalistów. Dopiero w solówce gi-
tarzysta pozwolił sobie na bardzo ekspre-
syjny popis. Podoba mi się ten utwór, jego
żwawy rytm i śpiew dziewczyny.
Lady Pank – Mniej niż zero
Dobre. Wokalista w ciekawy sposób wyko-
rzystuje naturalne właściwości fonetyczne
języka polskiego. Facet ma charakter. Czy to
ten funkrockowy czas, kiedy wszyscy chcieli
brzmieć jak Nile Rodgers z Chic?
Trochę później. Oni chcieli brzmieć jak The
Police, choć w tym utworze akurat naj-
mniej to słychać.
Trochę rock, trochę funk, trochę disco, trochę
punk. Fajnie brzmi gitara. Surowo, ostro. By-
li popularni?
Najbardziej. Debiutancka płyta, z której
pochodzi ta piosenka, zapewniła im
j a k n a s s ły s z ą t a k n a s s ły s z ą
kontrakt z CBS, ale z kariery na Zachodzie nazwać punkiem. Jest groove, jest napięcie.
nic nie wyszło. Podoba mi się.
Moim zdaniem nie byli bez szans, chociaż
konkurencję wtedy mieli mocną, ukazywało Dżem – Wehikuł czasu
się dużo podobnie brzmiących nagrań. Ale Puszczasz mi rzeczy od najstarszych do
skoro Falco z „Der Kommissar” się udało, najmłodszych, prawda? Który to jest rok?
to i Lady Pank mogło się poszczęścić, bo to Końcówka lat 80.
podobne klimaty. Kojarzą mi się też trochę Paradoks polega na tym, że gdybyś mi po-
z The Boomtown Rats albo Men At Work. wiedział, że to wyszło w połowie lat 70., po-
Wyobrażam sobie, że muzycy tego zespołu dobałoby mi się bardziej. Ciekawe, czy sami
nosili bardzo kolorowe, może nawet eks- na to wpadli, czy zorientowali się, że Guns
trawaganckie ubrania i dużo ruszali się na N’ Roses odnieśli sukces…
scenie. Zgadłem? Sami. Dżem grał tak na długo przed poja-
Jestem pod wrażeniem. Sam zobacz… wieniem się Guns N’ Roses.
O, jest i makijaż! Oczywiście, że jest. (śmiech) Kiedy po raz pierwszy usłyszałem Guns N’
Roses, zupełnie mi się nie podobali. Chwilę
Republika – Kombinat mi zajęło, zanim zorientowałem się, jaki
Świetne i znowu – bardzo nowofalowe. Wy- to fantastyczny zespół. Uważałem, że oni
daje mi się, że słyszeli wczesne płyty Talk- tylko kopiują patenty sprzed lat, ale żona
ing Heads, ale nie ma mowy o kopiowaniu. kazała mi obejrzeć teledysk, twierdząc, że coś
Słychać, że mają własne brzmienie i osobo- w sobie mają. Ona ma nosa. Innym razem
wość. Podobają mi się te wykrzyczane chórki. kazała mi obejrzeć klip „Smells Like Teen
Zgaduję, że od strony wizualnej też wszystko Spirit”, mówiąc, że jest tu taki nowy zespół, na
było bardzo dopracowane. który powinienem zwrócić uwagę. (śmiech)
Brawo. Oto ich estetyka, tylko czerń i biel. Na
drugim biegunie tego, co robili Lady Pank. Kaliber 44 – Plus i minus
Super. Nazywali się Republika? Pasuje do Interesujące. Wokalista strasznie zdomi-
muzyki. nował tę piosenkę. Nie dość, że jest głośny,
to jeszcze ogromnie ekspresyjny, aż za bardzo.
Kult – Piosenka młodych Wolałbym, żeby raz na jakiś czas sobie po-
wioślarzy szedł i wrócił dopiero za chwilę. Nie potrafię
Ten utwór najbardziej mi się podoba ze określić, jaki to czas i jaki gatunek muzyczny.
wszystkich, które do tej pory puszczałeś. Minęło ponad 20 lat. To początki polskie-
Bardzo oryginalny i świetnie wyprodukowa- go hip-hopu.
ny. Perkusja i bas naprawdę kopią, interesują- Hip-hopu? Nigdy bym nie powiedział, że to
ca jest partia klawiszy. Niby to punkowe, ale zespół hiphopowy. Nie słyszę tego. Wokalista
też bardzo matematyczne. Aż wyobraziłem nie rapuje. Już prędzej skojarzyłbym to
sobie tę piosenkę jako rysunek techniczny na z wariacjami na temat hip-hopu, które
papierze milimetrowym. Dobre. Co to? zdarzały się takim zespołom jak Korn.
Wczesna piosenka zespołu, w którym śpie-
wa ojciec polskiego wydawcy twojej książki. Taconafide – Tamagotchi
Naprawdę? Jakie to szczęście, że mi się po- Dobre. Wokale przypominają takich raperów
dobało. (śmiech) jak Future, ale całość ma bardziej taneczny
charakter. Muzyka oparta jest na loopach, jest
Klaus Mitffoch – Ogniowe strzelby w tym element techno, ale i rockowy feeling.
Kolejny świetny numer. Wiesz, co one To musi być bardzo popularne.
g a z e ta m a g n e t o f o n o wa / l at o 2 0 1 8
wszystkie mają ze sobą wspólnego? To obecnie numer jeden w naszym kraju.
Znakomitą sekcję rytmiczną. Oryginalny jest Jeżeli coś takiego jest na topie, nie macie
ten wasz dancerockowy sznyt. powodów do narzekań.
Muzyka zbyt nerwowa, by można ją było 6
101
krzyżówka z instrumentem

poziomo pionowo

1. Zwykle w tle, pod pałeczkami mistrza Jerzego Miliana 1. Bez niej Armia nie byłaby taka groźna
na jazzowym froncie
2. Chodzi o odgłos paszczą, ale nie śpiew. Nie dmie się
4. Akustyczne ukochał Wodecki, elektryczne ujarzmił Urbaniak w nią, lecz szarpie
6. Można go zasłonić, można zrzucić na bruk, ale najlepiej wygrać 3 . Kiedy je mylą z dzwonkami, Jankiel przewraca się w grobie
na nim organizowany co pięć lat konkurs
4 . Kiedy się pojawił, zastąpił całą orkiestrę i ułatwił karierę
7. W nowofalowej muzyce jego brzmienie to rzadkość, ale Ciechowski m.in. Bilińskiemu i Korzyńskiemu
regułom się nie kłamał
5. Kiedy bluesman na niej gra plus jest taki, że nie śpiewa
8. Jej perliste brzmienie rozświetla ciemności muzyki Wesołowskiego
9. Popularność zdobył jako piosenkarz, któremu zielono,
1 0. Pani, która na niej gra jest prześliczna, la la la ale ten instrument był jego pierwszą miłością
13. Ciężka, ogromna i pot spływa z tego, co w nią dmie – Ignacy Woland 11. Nazywają go również cyją, wstydem lub syntezatorem marszczonym
potwierdzi
12. Maleńczuk gra dla nim dla idiotów, Obara dla fanów jazzu
14. Dźwięk niski, ale instrument wysoki. Gra na nim ten z braci Oleś, z nalepką jakości ECM
który nie używa pałeczek
13 . Stańko potrafi się na niej modlić
1 7. Janerka wystrugał sobie go z kwietnika
15. Chłopiec z nią byłby parą dla Karin Stanek
18 . Zimpel się na nim powtarza
16. Czasem błędnie nazywa się je kobzą, gdzieniegdzie poprawnie kozą
20. Dziadek nim huknął babci, która stała na balkonie
19. Pomianowska ją sobie wytresowała
21 . Szacowny przodek banalnego keyboardu, ma piszczałki i miech

102
 Albo
inAczej 2
klasyczne rapowe
utwory śpiewają:

piotr zioła / natalia nykiel

Mrozu/ daria zawiałow
FisMoll / ralph kaMinski
justyna święs
Monika BorzyM / igo
rosalie.
krzysztoF zalewski

nAtAliA
KuKulsKA
mAreK
nApiórKowsKi Król
szukaj w snach. przewijane
kołysanki dla dzieci na podglądzie

DO NABYCIA W SALONACH EMPIK ORAZ NA

DECAPITATED
THE RUMJACKS
SHANTEL & BUCOVINA
CLUB ORKESTAR
THE TOASTERS FRONTSIDE KRZYSZTOF ZALEWSKI
ŁĄKI ŁAN DR MISIO ANIA RUSOWICZ
BOOZE & GLORY THE ANALOGS RADIOSLAM
SKAMPARARAS MATERIA

I WIELU INNYCH

#BYLEDOSIERPNIA SZCZEGÓŁY NA WWW.CIESZANOWROCKFESTIWAL.PL