‫ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮ‬

‫أﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ‬

‫)ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ‪)-‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﺳﺘﺎد دﮐﺘﻮر ﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎر ﺳﯿﺮت‬

‫ﻃﺒﻊ اول‬

‫ﻓﺒﺮوري ‪2017‬‬
 ‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬

‫اﻟﺤﻤﺪ ﷲ اﻟﺨﺎﻟﻖ‪ ،‬اﻟﺒﺎريُ‪ ،‬اﻟﻤﺼﻮّر ‪ ،‬ﻟﻪ اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ ﯾُﺴﺒﱢﺢ ﻟﻪ ﻣﺎ ﻓﯽ اﻟﺴﻤﻮات واﻻرض و ﻫﻮ اﻟﻌﺰﯾﺰ‬
‫اﻟﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬واﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم ﻋﻠﯽ اﻟﻤﺒﻌﻮث رﺣﻤﮥ ﻟِﻠﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‪ ،‬ﺳﯿﺪﻧﺎ و ﺣﺒﯿﺒﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪٍ و ﻋﻠﯽ آﻟﻪ اﻟﻄﯿﺒﯿﻦ‬
‫اﻟﻄﺎﻫﺮﯾﻦ و اﺻﺤﺎﺑﻪ اﻟﮑﺮام اﻟﻤﯿﺎﻣﯿﻦ و اﺗﺒﺎﻋﻪ ﺑﺎﺣﺴﺎن اﻟﯽ ﯾﻮم اﻟّﺪﯾﻦ‪.‬‬

‫‪-----------------------‬‬

‫ازﻣﻈﺎﻫﺮ رﺣﻤﺖ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎن ﻫﺎ ﺑﯿﺎن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ)ﻋﺰّوﺟﻞ( ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﺪاﯾﺖ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ اﷲ) ﺟﻞّ ﺟﻼﻟﻪ( و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ و اﯾﺠﺎد ﭘﯿﻮﻧﺪ راﺳﺦ ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪه و ﺧﺎﻟﻖ او‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و زﯾﺒﺎ ﺗﺮﯾﻦ وﻧﯿﮑﻮ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎ در ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان) اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤُﺴﻨﯽ‪ -‬وﯾﺎ‪ -‬أﺳﻤﺎء اﷲ‬
‫اﻟﺤُﺴﻨﯽ( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳُﻨﺖ ﻣﺒﺎرك ﻧﺒﻮي‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠّﻢ‪ -‬ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ و اﻋﺘﻘﺎد و‬
‫ﺗﻔﮑﺮ در ﻣﻌﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از ارﮐﺎن اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪة ﻣﺆﻣﻦ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫اﷲ)ﻋﺰّوﺟﻞ( آﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻦ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺗﻌﻠﯿﻢ داده وﻓﺮﻣﻮده‬
‫)اﻟﺤﻤﺪﷲ ربِ اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‪ -‬ﻫﻤﻪ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺎص ﺑﺮاي اﷲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺎ( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻗﺪﺳﯽ از ﮐﻼم رّب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﺆﺟﺰ‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰ‪ ،‬ﺧﻔﯿﻒ و ﻟﻄﯿﻒ ﮐﻪ ﻧﻄﻖ آن آﺳﺎن و زﺑﺎن ﻣﺆﻣﻦ را‬
‫ﭘﺎك ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آن ﻟﺬت و ﺣﻼوت ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ و ﻗﻠﺐ ﻣﺆﻣﻦ را روﺷﻦ و آرام ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬در ﻋﯿﻦ‬
‫ﺣﺎل اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﮑﺪام ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﻋﺠﺎز و ﺣﺎوِي ﻋﻈﻤﺖ و ﻣﻘﺎم اﻟﻮﻫﯿﺖ) اﷲ‪ -‬ﻋﺰّوﺟﻞ‪ (-‬و ﭘﻬﻨﺎي‬
‫رﺑﻮﺑﯿﺖ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻫﻤﯿﻦ اﯾﺠﺎز و اﻋﺠﺎز اﻟﻬﯽ اﺳﻢ اﻋﻈﻢ ﭘﺮوردﮔﺎر )اﷲ( ذﮐﺮ ﺷﺪه و ) ّربِ‬
‫اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ( ﺑﯿﺎن رﺑﻮﺑﯿﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺳﻢ) رّب( اوﻟﯿﻦ ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎن ﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﻊ ﺑﻨﯽ‬
‫آدم رﺳﯿﺪه و ﻧﺴﻞ آدم در ﻋﺎﻟﻢ ارواح ﺑﻪ آن آﺷﻨﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬رّب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ در آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ "‪172‬‬
‫ﺖ ﺑَِﺮﺑِّ ُﻜ ْﻢ ﻗَﺎﻟُﻮاْ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻚ ِﻣﻦ ﺑ ِﲏ ِ‬
‫آد َم ﻣﻦ ﻇُ ُﻬﻮِرﻫ ْﻢ ذُِّرﻳـﱠﺘَـ ُﻬ ْﻢ َوأَ ْﺷ َﻬ َﺪ ُﻫ ْﻢ َﻋﻠَﻰ أَﻧ ُﻔﺴ ِﻬ ْﻢ أَﻟَ ْﺴ ُ‬
‫َﺧ َﺬ َرﺑﱡ َ َ َ‬ ‫ﺳﻮرة اﻋﺮاف ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ " :‬وإِ ْذ أ َ‬
‫ِِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﲔ ‪ .‬و)ﺑﯿﺎد آور اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪(-‬‬ ‫ﺑـَﻠَﻰ َﺷ ِﻬ ْﺪ َ� أَن ﺗَـ ُﻘﻮﻟُﻮاْ ﻳـَ ْﻮَم اﻟْﻘﻴَ َﺎﻣﺔ إِ ﱠ� ُﻛﻨﱠﺎ َﻋ ْﻦ َﻫ َﺬا َﻏﺎﻓﻠ َ‬

‫‪1‬‬
 ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت از ﭘُﺸﺖ ﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪان آدم ذرﯾﻪ)ﻓﺮزﻧﺪان( آﻧﻬﺎرا ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ) ﭘﺪﯾﺪ آورد( و‬
‫اﯾﺸﺎﻧﺮا ﺑﺮﺧﻮد ﺷﺎن ﮔﻮاه ﺳﺎﺧﺖ )وﻓﺮﻣﻮد‪:‬آﯾﺎ ﻣﻦ)رّب( ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ‬
‫ﻣﯿﺪﻫﯿﻢ) ﮐﻪ ﺗﻮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻮاﻫﯽ در ﻋﺎﻟﻢ ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﯾﺎ ارواح ﺑﺨﺎﻃﺮ آن ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا( در‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ واﻗﻌﺎ" ازﯾﻦ اﻣﺮ) ﭘﯿﻤﺎن و ﮔﻮاﻫﯽ ﺗﻮﺣﯿﺪ( ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدﯾﻢ"‬

‫در اوﻟﯿﻦ وﺣﯽ اﻟﻬﯽ و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﯿﺎم ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ )-‬اِﻗﺮأ ﺑﺎﺳﻢ رﺑﮏ اﻟﺬي ﺧﻠﻖ‪(...‬‬
‫ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺒﺎرك) رّب( دو ﺑﺎر ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﺑﺎ اﺿﺎﻓﺖ آن ﺑﻪ ) ﮐﺎف( ﺧﻄﺎب ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺼﻼه واﻟﺴﻼم‪ -‬را ﻣﻮرد ﻧﻮازش و ﻣﺤﺒﺖ اﻟﻬﯽ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن) رﺑﻮﺑﯿﺖ( رّب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‬
‫ﺗﺮﺑﯿﻪ و ﻧﻮازش ‪ ،‬ﺧﻠﻘﺖ و اﻧﻌﺎم ‪ ،‬اﮐﺮام و اﺣﺴﺎن وﺳﺎﺋﺮ ﻣﻈﺎﻫﺮ رﺣﻤﺖ و ﻋﻄﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر را اﺣﺘﻮا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ذِﮐﺮ آن‬
‫ﻗﺒﻞ از اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك و اﻋﻈﻢ) اﷲ( وارد ﺷﺪه و ) اﻟﻮﻫﯿﺖ( ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﺒﻮدﯾﺖ ﺑﺮﺣﻖ اﷲ و ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪرت و ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ‬
‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ در ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺑﻮﺑﯿﺖ و ﻧﯿﺰ در اﺛﺮ اﯾﻤﺎن ﺑﺬات ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻖ) اﷲ ﻋﺰّوﺟﻞ( ﺑﻨﺪه را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت اﯾﻤﺎن ﺧﻠﻖ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻘﻞ و ِادراك و رُﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ) اﷲ‪ -‬ﺟﻞّ ﺟﻼﻟﻪ( واﻣﯿﺪارد و ﺑﻨﺪه اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ) رّب‬
‫اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ و اﷲ ﻋﺰوﺟّﻞ( اﯾﻤﺎن راﺳﺦ دارد‪ ،‬و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﮥ اﯾﻤﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻌﺮﻓﺖ و آﺷﻨﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺎم ﻫﺎي‬
‫ﻣﺒﺎرك) رّب‪ -‬و‪ -‬اﷲ( ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺻِﻔﺎت ﺟﻼل و ﺟﻤﺎل و ﮐﻤﺎل ﭘﺮوردﮔﺎر)ﻋّﺰوﺟﻞ( ﮐﻪ ﺗﺠﻠّﯽء ﻣﻌﺎﻧﯽ‬
‫آن ﺧﻄﺎب و ﻧﯿﺎز ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرش آﺳﺎن و روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻨﺪه از ﻧﻮرﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت اﷲ) ﺟّﻞ‬
‫ﺟﻼﻟﻪ(‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ و رازق و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮآﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش از وي ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ‪ -‬ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان )أﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤُﺴﻨﯽ‪ -‬اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤُﺴﻨﯽ‪ -‬ﻧﯿﮑﻮ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ(‬
‫ﯾﺎد ﺷﺪه ﮐﻠﻤﻪ)أﺳﻤﺎء( ﺟﻤﻊ) اﺳﻢ( اﺳﺖ و اﺳﻢ ﻫﻤﺎن ﻟﻔﻈﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻣُﺴﻤّﯽ وﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دﻻﻟﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫وﮐﻠﻤﮥ ) اﻟﺤُﺴﻨﯽ(ﻣﺆﻧﺚ)اﻻﺣﺴﻦ( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﯾﺎ ﻧﯿﮑﻮ ﺗﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺒﺎﺋﯽ و ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮدن اﺳﻤﺎء وﯾﺎ ﻋﺪم آن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣُﺴﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺟﻤﺎل ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ آن و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺪم ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎل ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﻣﺪﻟﻮﻻت اﺳﻤﺎء ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﻤﺎي ﺧﻮب و ﺑَﺪ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺎس ﺣُﺴﻦ و ﻗﺒﺢ ﻣﻌﺎﻧﯽ آن وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك) اﷲ( از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺻﻔﺎت اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﺣﺎوي ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺻﻔﺎت ﺟﻤﺎل و ﮐﻤﺎل ﻣﻄﻠﻖ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ اﺳﺖ و آﺛﺎر آن در ﮐﺎﺋﻨﺎت ﭘﺮوردﮔﺎرآﺷﮑﺎرا دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺧﻠﻘﺖ ﺑﺪﯾﻊ و زﯾﺒﺎ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﺎل و ﺟﻤﺎل ﺻﻔﺎت آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﻣُﺒﺪع اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎء" درﻣﻮرد اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت ) اﷲ‪-‬‬
‫ﻋّﺰوﺟﻞ( ﺑﺠﺰ وﺻﻒ) اﺣﺴﻦ و ﺣُﺴﻨﯽ‪ -‬زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ( وﺻﻒ دﮔﺮي وارد ﺷﺪه ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫اﻷﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫ﻋﻨﻮان)اﻷﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ( ﺑﻪ وﺻﻒ ﻧﺎم ﻫﺎ وﺻﻔﺎت ) اﷲ‪ -‬ﻋّﺰوﺟﻞ(در ﭼﻬﺎر ﺳﻮرة ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮح ذﮐﺮ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫َﲰَﺎﺋِِﻪ َﺳﻴُ ْﺠَﺰْو َن َﻣﺎ‬

‫ﻳﻦ ﻳـُْﻠ ِﺤ ُﺪو َن ِﰲ أ ْ‬ ‫ﱠِ‬ ‫ِ‬ ‫‪)-1‬ﺳﻮرة اﻋﺮاف‪ -‬آﯾﮥ‪َ (180‬وِﱠﻪﻠﻟِ اﻷ ْ‬
‫اﳊُ ْﺴ َﲎ ﻓَ ْﺎدﻋُﻮﻩُ ﻬﺑَﺎ َوذَ ُرواْ اﻟﺬ َ‬
‫َﲰَﺎء ْ‬
‫ﻛﺎﻧُﻮاْ ﻳَـ ْﻌ َﻤﻠُﻮ َن‪ -‬وﺧﺎص ﺑﺮاي اﷲ‪ -‬ﻋﺰّوﺟﻞ‪ -‬ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ)ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺪا و ﺗﻀﺮع و دﻋﺎ( اوﺗﻌﺎﻟﯽ را ﺑﻪ‬
‫َ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻧﺎم ﻫﺎ ﯾﺎدﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻧﺎم ﻫﺎي او)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( اﻧﺤﺮاف و ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺮك ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺰودي‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺠﺰاي اﻋﻤﺎل ﺷﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫ازﯾﻦ آﯾﮥ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻄﻠﺐ ﻗﺎﺑﻞ درك اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ ﻣﺨﺼﻮص اﷲ‪ -‬ﻋﺰّوﺟﻞ‪ -‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﻧﯿﮑﻮ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ را اﺣﺘﻮا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ج ‪ -‬ﺑﻨﺪه درﺣﺎﻟﺖ ﺣّﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﯾﺎ راز و ﻧﯿﺎز ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻬﺮﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﺎم از اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد‬
‫را ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫د‪ -‬ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ در ﻧﺎم ﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺤﺮﯾﻒ و ﯾﺎ از ﺻﺪق و ﺣﻖ اﻧﺤﺮاف ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي‬

‫ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﺎﻃﻞ و ﺑُﺖ ﻫﺎﯾﺸﺎﻧﺮا از ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك اﷲ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﻒ و اﻧﺤﺮاف ﻣﺸﺘﻖ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و ﻧﺎم ﻫﺎي )ﻻت‬
‫وﻋُﺰي و ﻣﻨﺎت را از اﷲ و ﻋﺰﯾﺰ و ﻣﻨﺎن( ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ ﮐﺠﺮوان و ﻣﻨﺤﺮﻓﯿﻦ از ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ‬
‫ﺑﺪور راﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺰاي اﻋﻤﺎل ﺷﺎن رﺳﯿﺪﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﮕﻮ) اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ –‬ ‫اﳊُ ْﺴ َﲎ‪.‬‬ ‫اﻪﻠﻟَ أَ ِو ْادﻋُﻮاْ اﻟﱠﺮ ْﲪَ َﻦ أ ًَّ� ﱠﻣﺎ ﺗَ ْﺪﻋُﻮاْ ﻓَـﻠَﻪُ اﻷ ْ‬
‫َﲰَﺎء ْ‬ ‫‪)-2‬ﺳﻮرة إﺳﺮاء‪ -‬آﯾﻪ ‪ (110‬ﻗُ ِﻞ ْادﻋُﻮاْ ﱠ‬
‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ (!-‬اﷲ را ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﯾﺎ رﺣﻤﺎن را ‪ )،‬ﻫﺮدو ﻣﺨﺼﻮص ذات ﭘﺎك اﷲ اﺳﺖ( ﺑﻬﺮﮐﺪام او ﺗﻌﺎﻟﯽ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ)ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد( و او) ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( داراي ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬دﻋﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر و ﯾﺎد اﷲ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﺎم از اﺳﻤﺎء ﺣﺴﻨﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ ﻧﺎم ) اﷲ‪-‬‬
‫و‪ -‬رﺣﻤﺎن( ﮐﻪ در آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻣﻘﺎرن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﺧﺎص دارد؛‬
‫‪3‬‬
 ‫)اﷲ اﺳﻢ ﻋﻠﻢ ذات اﻗﺪس ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻖ و ﻣﺨﺘﺺ ﺑﺬات اﷲ اﺳﺖ و ﻟﻔﻆ)اﷲ( از ﻧﻈﺮ ﻗﻮاﻋﺪ ﺻﺮف ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺜﻨﯿﻪ‬
‫و ﺟﻤﻊ ﻧﺪارد و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﻔﺮد و ﺑﻪ ﺟﺰ اﷲ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ اﷲ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬و ) رﺣﻤﺎن( ﺻﯿﻐﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در رﺣﻤﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ رﺣﻤﺖ‬
‫ﺑﺰرگ و اﺳﻢ ﻋﺎم ﺟﻤﯿﻊ اﻧﻮاع رﺣﻤﺖ و اﺳﻢ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ وﺗﺴﻤﯿﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮق ﺑﻪ اﺳﻢ)رﺣﻤﺎن(‬
‫ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ ،‬و ﻧﯿﺰ رﺣﻤﺎن ﻟﻔﻆ ﻣﻔﺮد و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺜﻨﯿﻪ و ﺟﻤﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺋﺮ اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ اﯾﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ راﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪) -3‬ﺳﻮرة ﻃﻪ آﯾﮥ ‪ (8‬اﷲ ﻻإﻟﻪ إﻟّﺎﻫُﻮ ﻟﻪُ اﻷﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ‪ -‬اﷲ‪ -‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺑﺠﺰ او)ﺗﻌﺎﻟﯽ( ﺧﺎص ﺑﺮاي او اﺳﺖ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ‪ ،‬از آﻏﺎز اﯾﻦ ﺳﻮرة ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﮐﻪ آﯾﮥ اول آن ﻓﻘﻂ ﻫﻤﯿﻦ دو ﺣﺮف) ﻃﻪ‪ -‬ﻃﺎﻫﺎ( از رﻣﻮز‬
‫اﻋﺠﺎز ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺘﻢ آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻫﺸﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ )ﻟﻪ اﻷﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ( ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﯿﺎﺑﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻌﺠﺰ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط‬
‫ﻗﺪﺳﯿﺖ و ﻣﻘﺎم و اﻫﺪاف ﻧﺰول ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﻧﯿﺰ ﻋﻈﻤﺖ و ﮐﻤﺎل ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺎﻟﻖ زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و ﻣﺎﻟﮏ‬
‫ﮐﺎﺋﻨﺎت و دارﻧﺪه ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎ‪ ،‬اﷲ) ﺟﻠﺖ ﻋﻈﻤﺘﻪ( ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺷﻤﺎره)‪ (8‬ﺗﻮﺣﯿﺪ اﷲ ﻋﺰوﺟﻞ – را ﺑﺎ‬
‫وﺻﻒ ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻖ و داراي ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫اﻋﺠﺎز ﻟﻔﻈﯽ و روﺣﯽ وﻗﺪﺳﯿﺖ وﻋﻈﻤﺖ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﮐﻠﻤﺎت و آﯾﺎت اﯾﻦ ﺳﻮرة ﻣﺒﺎرﮐﻪ)ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ"ﻫﺸﺖ آﯾﻪ اول‬
‫آن( ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ -‬را از دﺷﻤﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺪوﺳﺖ ﺗﺮﯾﻦ و ﺑﺎزوي ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ( ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﻮد و در روزﯾﮑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب رض ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻗﺘﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﺑﺮاﻣﺪه ﺑﻮد ﻫﻤﯿﻦ آﯾﺎت ﻣﻌﺠﺰ‬
‫ﺳﻮرة )ﻃﻪ( ﻗﻠﺐ ﺳﻨﮓ و ﺗﺎرﯾﮏ ﻋﻤﺮ را ﻧﺮم و روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺖ و ﻋﻤﺮ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق – رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﳊُ ْﺴ َﲎ ﻳُ َﺴﺒِّ ُﺢ ﻟَﻪُ َﻣﺎ ِﰲ‬ ‫ﺼ ِّﻮُر ﻟَﻪُ اﻷ ْ‬

‫َﲰَﺎء ْ‬ ‫اﳋَﺎﻟِ ُﻖ اﻟْﺒَﺎ ِر ُ‬
‫ئ اﻟْ ُﻤ َ‬ ‫اﻪﻠﻟُ ْ‬
‫‪) -4‬ﺳﻮرة ﺣﺸﺮ‪ -‬آﯾﻪ‪ 24‬ﺧﺘﻢ ﺳﻮره( ُﻫ َﻮ ﱠ‬
‫اﳊَ ِﻜ ُﻴﻢ ‪.‬‬
‫ض َوُﻫ َﻮ اﻟْ َﻌ ِﺰ ُﻳﺰ ْ‬ ‫اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ات َواﻷ َْر ِ‬ ‫ََ‬
‫او اﷲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ) اﻧﺪازه ﮔﯿﺮﻧﺪة ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺮ وﻓﻖ اراده و ﻣﺸﯿﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ( آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﮐﺎﺋﻨﺎت‪ ،‬ﺻﻮرﺗﮕﺮ و ﻧﻘﺶ‬
‫آﻓﺮﯾﻦ ﺟﻬﺎن‪ ،‬دارﻧﺪه زﯾﺒﺎ ﺗﺮﯾﻦ و ﻧﯿﮑﻮ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫را ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬و او) ﺟﻠّﺖ ﻗﺪرﺗﻪ( ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻘﺘﺪر) در ﻫﻤﻪ اﺣﻮال( ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ) درﻫﻤﻪ اﻣﻮر( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ و ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ و ﻋﻈﻤﺖ ﯾﺎد ﻧﻤﻮدن اﷲ) ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﮐﻠﻤﮥ)اﺳﻢ( اﷲ و ﺑﺪون‬
‫ذﮐﺮ آن وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻫﻤﯿﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ)‪ (4‬ﺳﻮره ﺣﺸﺮ ﻟﻔﻆ ) ﯾﺴّﺒﺢ ﻟﻪ( ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺳﻢ‪ -‬اداي ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻌﻈﯿﻢ اوﺗﻌﺎﻟﯽ را‬
‫اﻟْﻌ ِ‬
‫ﻈﻴ ِﻢ‪ -‬اﻟﻮاﻗﻌﻪ‪ 74‬و‪ (96‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم اﻣﺮ‬ ‫اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ)ﻓَ َﺴﺒِّ ْﺢ ِﺎﺑ ْﺳ ِﻢ َرﺑِّ َ‬
‫ﻚ‬
‫َ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ ‪ :‬ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﮐﻪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻧﺎم او ﺗﻌﺎﻟﯽ ادا ﻧﻤﺎ‪ -‬و در ﺳﻮرة )اﻋﻠﯽ‪(1-‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص( اﻣﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ) ﺳﺒﺢ اﺳﻢ رﺑﮏ اﻷﻋﻠﯽ (ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﮐﻪ‬
‫اﻋﻠﯽ و ﺑﺰرگ اﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺑﺪه‪.‬‬

‫اﻟْﻌ ِ‬
‫ﻈﻴ ِﻢ( رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬آﻧﺮا در رﮐﻮع ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺎﻧﺰول آﯾﻪ)ﻓَ َﺴﺒِّ ْﺢ ِﺎﺑ ْﺳ ِﻢ َرﺑِّ َ‬
‫ﻚ‬
‫َ‬
‫ﻗﺮاردﻫﯿﺪ‪ ،‬وﺑﺎ ﻧﺰول آﯾﮥ) ﺳﺒﺢ اﺳﻢ رﺑﮏ اﻷﻋﻠﯽ( ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ‪ :‬آﻧﺮا در ﺳﺠﻮد ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﯿﻦ رو اُﻣﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪي – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻫﻨﮕﺎم رﮐﻮع در ﻧﻤﺎز) ﺳﺒﺤﺎن رﺑﯽ اﻟﻌﻈﯿﻢ( و در ﺳﺠﻮد ﻧﻤﺎز) ﺳﺒﺤﺎن رﺑﯽ‬
‫اﻷﻋﻠﯽ( ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮدو ﺻﻮرت ﮐﻠﻤﻪ)اﺳﻢ( در ﺗﺴﺒﯿﺤﺎت رﮐﻮع و ﺳﺠﻮد ذﮐﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮاد از اﺳﻢ در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮارد و ﻣﻌﺎﻧﯽ اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ ذات ﻣﺴﻤﯽ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ)اﷲ( ﻫﻢ اﺳﻢ اﺳﺖ و ﻫﻢ ﻣﺴﻤﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺮواﯾﺖ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري)رح(از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ‪ -‬در ﺑﺎرة) وﮐﺎن اﷲ ﻋﺰﯾﺰا" ﺣﮑﯿﻤﺎ‪ -‬و‪ -‬ﻏﻔﻮرا" رﺣﯿﻤﺎ(‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن) ﻧﺎم ﻫﺎ( ﻣﺴﻤّﯽ ﺳﺎﺧﺖ و اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ وﺿﻊ ﺷﺪه و ﺑﻤﺎ از ﻃﺮﯾﻖ وﺣﯽ ﺟﻠﯽ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و وﺣﯽ ﺧﻔﯽ در ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮي‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ – رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و اﻃﻼق ﻫﯿﭻ ﻧﺎم ﺑﺮاي اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﺧﺎرج از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ ،‬و اﯾﻦ دﻟﯿﻞ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ وﻣﻌﺎﻧﯽ اﻷﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ و ﺗﻮﻗﯿﻔﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺑﻪ‬
‫ورود آن در ﻧﺼﻮص ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮي اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ و داﻧﺴﺘﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﺑﺨﺸﯽ از ﻋﻘﯿﺪه اﺳﻼﻣﯽ و‬
‫ﺿﺮورت اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﷲ در ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷﻌﺒﻪ اﯾﻤﺎن )اﻟﻮﻫﯿﺖ و رﺑﻮﺑﯿﺖ واﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﺳﻤﺎ وﺻﻔﺎت اﷲ( اﺳﺖ ‪ .‬ذﮐﺮ اﷲ ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎدت اﷲ و ﻣﺤﺒﺖ اﷲ و دُﻋﺎ و ﺗﻀﺮع ﺑﺒﺎرﮔﺎه اﷲ از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﺧﻄﺎب اﷲ‬
‫ﺑﮑﺪام اﺳﻢ ﺧﺎرج از اﺳﻤﺎي ﻣﺬﮐﻮر در ﻧﺼﻮص ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮي )ص( وﻟﻮ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮادف ﯾﮑﯽ‬
‫از اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﻣﺜﻼ" ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ در دﻋﺎ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد‪ :‬ﯾﺎﮐﺮﯾﻢ ﯾﺎﺟﻮاد! ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ ﻣﮕﺮ‬
‫ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ‪ :‬ﯾﺎ ﺳﺨﯽ‪ ،‬ﯾﺎﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪ !‬

‫‪5‬‬
 ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻷﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ‪:‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﮐﻠﻤﺎت ﻗﺮآﻧﯽ و اﻟﻔﺎظ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺣﯽ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ و داراي ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ اﻋﺠﺎز‬
‫و اﺷﮑﺎل ﻓﻨﯽ ﻟﻐﻮي ﺧﺎص ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﮐﺎﻣﻞ آن ﺑﺰﺑﺎن ﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺑﻮد ﺑﻼﻏﺖ و ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﻗﺪﺳﯿﺖ و ﻋﻈﻤﺖ اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن و اﻋﺠﺎز ﻟﻔﻈﯽ و ﻣﻌﻨﻮي آن از ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ) ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ ( را ﮐﻪ ﺣﺎوي ﺳﻪ ﻧﺎم ﺑﺰرگ اﷲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ‬
‫)ﺑﻨﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﻨﺪة ﻣﻬﺮﺑﺎن( اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺎﻣﻞ اﻟﻔﺎظ و ﻧﻈﻢ ﮐﻠﻤﺎت) ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ( را اﻓﺎده‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬ﮐﻠﻤﻪ)ﺧﺪاوﻧﺪ( ﻣﻌﺎدل) اﷲ( ﺷﺪه ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ و ﻧﯿﺰ) ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه ﻣﻬﺮﺑﺎن( ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻣﻞ )اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ( را‬

‫اﻓﺎده ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬در ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ و اﻋﺠﺎز ﻟﻔﻆ) اﷲ و رﺣﻤﺎن( ﻗﺒﻼ" در ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮ)آﯾﮥ ‪ -110‬ﺳﻮرة اﺳﺮاء‪-‬ﻗُ ِﻞ‬
‫اﻪﻠﻟَ أَ ِو ْ‬
‫ادﻋُﻮاْ اﻟﱠﺮ ْﲪَ َﻦ‪ (-‬ﺗﺬﮐﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ اﻣﺎ) رﺣﯿﻢ( ﺑﺎ رﺣﻤﺎن ﻓﺮق دارد و رﺣﯿﻢ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ راﺣﻢ و‬ ‫ْادﻋُﻮاْ ﱠ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ رﺣﻤﺖ داﺋﻤﯽ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮﺣﻮم)رﺣﻤﺖ ﺷﺪه( و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ)رﺣﻢ( ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮاﺑﺖ وارد ﺷﺪه و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ‬
‫ﺗﺜﻨﯿﻪ و ﺟﻤﻊ را دارد و در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ از ﻧﺎم ﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﺴﻤﯿﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﻫﻢ ﺑﻨﺎم رﺣﯿﻢ ﺟﻮاز دارد ﺑﺎ ﻓﻬﻢ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻮده و ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺤﺪود رﺣﯿﻢ ﯾﺎ ﻣﺮﺣﻮم ﯾﺎ داراي رﺣﻢ ﯾﺎ ﻗﺮاﺑﺖ‬
‫ﺷﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎم ﻫﺎي ) اﷲ و رﺣﻤﺎن( ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻗﺒﻼ" ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﮑﻠﯽ ﻓﺮق دارﻧﺪ و ﺗﺴﻤﯿﻪ ﻫﯿﭻ‬
‫ﻣﺨﻠﻮق ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻧﺎم ﺟﻮاز ﻧﺪارد و ﻟﻔﻆ ) اﷲ و رﺣﻤﺎن( ﻫﺮﮐﺪام ﻣﻔﺮد و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺜﻨﯿﻪ و ﺟﻤﻊ و ﻫﺮدو ﻧﺎم‬
‫ﻣﺨﺼﻮص اﷲ )ﻋﺰّ وﺟﻞ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻟﱠﺮِﺣﻴ ِﻢ( ﻧﺒﻮده ﺑﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫اﻪﻠﻟِ اﻟﱠﺮ ْﲪَ ِﻦ‬

‫ﻋﺒﺎرت) ﺑﻨﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه ﻣﻬﺮﺑﺎن( ﺗﺮﺟﻤﮥ ﮐﺎﻣﻞ)ﺑِ ْﺴ ِﻢ ﱠ‬ ‫ﺑﻨﺎء"‬

‫اﻟﱠﺮِﺣﻴ ِﻢ(‬ ‫اﻪﻠﻟِ اﻟﱠﺮ ْﲪَ ِﻦ‬

‫ﺿﺮورت وﺗﺴﻬﯿﻞ اﺳﺘﻔﺎدة ﻧﺎﻃﻘﯿﻦ ﺑﺰﺑﺎن ﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺑﺮﺧﯽ از اﺟﺰاي ﻣﻌﺎﻧﯽ)ﺑِ ْﺴ ِﻢ ﱠ‬
‫ودﯾﮕﺮ اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآﻧﯽ ﺟﻮاز دارد و ﻋﺒﺎرت) ﺑﻨﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه ﻣﻬﺮﺑﺎن( از ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻗﺮآن‬
‫ﮐﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﻧﯿﺰ از اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآﻧﯽ اﺳﺖ ﻋﺒﺎرت از ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﺮﺧﯽ ازﻣﻌﺎﻧﯽ اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن در ﺣﺪود درك و ﻓﻬﻢ‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن دﯾﮕﺮاﻓﺎده ﻣﯿﺸﻮدو ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺻﻮرت ﻗﺮآن ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮد و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ آن ﺗﻌﺒﯿﺮﻣﻌﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﺮآن ﺑﺰﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن ﺑﺎﺷﺪ آﻧﻬﻢ ﻗﺮآن ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﯾﮏ ﺗﺮﺟﻤﻪ را ﻗﺼﺪا" ﺑﺤﯿﺚ ﻗﺮآن‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ اﯾﻦ ﺧﻮد ﻧﻮﻋﯽ از ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺮآن اﺳﺖ و ﻗﺮآن در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮارد وﻋﯿﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪ دارد‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻌﺪاد و ﺗﺤﺪﯾﺪ أﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ) ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ(‬

‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻗﺒﻼ" ذﮐﺮ ﺷﺪاﺳﻤﺎي ﻧﯿﮑﻮي اﷲ)ﻋﺰّوﺟﻞ( در ﻧﺼﻮص ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ رﺳﻮل اﮐﺮم‪-‬‬
‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬وارد ﺷﺪه و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ اﺳﻤﺎ ﺻﺒﻐﮥ ﺻﻔﺖ اﷲ)ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ(را دارﻧﺪو ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﺎن‬
‫ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﺧﻠﻘﺖ و ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻟﻬﯽ ﺑﺮﺧﯽ اﺳﻤﺎ و ﺻﻔﺎت اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣﯿﮕﺮدد و اﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ درﺳﺮﺗﺎﺳﺮ‬
‫ﻧﺼﻮص ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ و ﺷﺎﯾﻊ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ از آﻧﺮو در ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﺎم ﻫﺎ وﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ آن ﻧﻈﺮﯾﺎت ﻋﻠﻤﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺑﺮواﯾﺖ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ -‬رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪ ):‬انّ ﷲ ﺗﺴﻌﻪ وﺗﺴﻌﯿﻦ اﺳﻤﺎ"‬
‫‪ ،‬ﻣﺎﺋﻪ اﻟّﺎ واﺣﺪا"‪ ،‬ﻣﻦ اﺣﺼﺄﻫﺎ دﺧﻞ اﻟﺠﻨﻪ( ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺒﺨﺎري)‪ .(2736‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﷲ )ﻋﺰّوﺟﻞ( ﻧﻮد و ﻧﻪ ﻧﺎم دارد‪،‬‬
‫ﯾﮏ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮑﺼﺪ ﻧﺎم‪ ،‬ﻫﺮﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر و ﺣﻔﻆ و ﺗﻔﮑﺮ در ﻣﻌﺎﻧﯽ آن ﺑﭙﺮدازد داﺧﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫دراﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرك ﺗﺮﻣﺬي و ﺣﺎﮐﻢ از ﻃﺮﯾﻖ اﻟﻮﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ از ﺷﻌﯿﺐ ﻧﻮد و ﻧﻪ اﺳﻢ از اﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ را‬
‫ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن ﺗﻌﺪاد اﺳﻤﺎء و رﻗﻢ)‪ (99‬ﻫﺮﯾﮏ‬
‫آن ﻧﺎم ﻫﺎرا ﺗﺤﺪﯾﺪ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻔﺮﻣﻮده اﻧﺪ و ﭼﻮن ﻧﺎم ﻫﺎ در ﻧﺼﻮص ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ وﺟﻮد دارد‬
‫ﺗﺮﻣﺬي و ﺳﺎﺋﺮ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﻪ ﺟﻤﻊ و ﺗﺤﺪﯾﺪ اﺳﻤﺎء ﻫﺮﮐﺪام ﺑﻪ اﺳﺎس ﺑﺮداﺷﺖ و اﺳﺘﻔﺎﺿﻪ و اﺳﺘﻔﺎدة ﺧﻮد از ﻧﺼﻮص‬
‫ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﻟﻬﯽ را ﺗﺮﺗﯿﺐ داده اﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻨﺼﻮرت از ﯾﮑﺴﻮ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﺎم ﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮدوﻧﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪه و از ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮕﺮ در اﺻﻞ و اﻟﻔﺎظ ﻧﺎﻣﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻔﺎوت دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﮐﺜﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻣﻔﺴﺮﯾﻦ در ﻣﻮرد ﻫﺸﺘﺎد ﻧﺎم ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺮر و ﺑﺎ وﺿﺎﺣﺖ ﺗﻤﺎم وارد ﺷﺪه‬
‫اﻧﺪ اﺗﻔﺎق ﮐﺎﻣﻞ دارﻧﺪ و ﺗﻔﺎوت در اﺷﺘﻘﺎق ﻧﺎم ﻫﺎ از اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﯾﺎ ورود آن در اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎي ﻋﻠﻮم ﻗﺮآن در ﻋﺪد)‪ (99‬ﻧﯿﺰ ﻣﻮاﻓﻘﺖ دارﻧﺪ اﻣﺎ در ﻓﻬﺮﺳﺖ آن)‪ (99‬ﺗﻔﺎوت در ﻧﺎم ﻫﺎ‬
‫دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫ﻣﺜﻼ" )رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ( در ﯾﮏ ﺟﺪول اﺳﻤﺎء وﺟﻮد دارد و در دﯾﮕﺮي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﺎ در ﯾﮏ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺳﻢ‬
‫)اﻟﻤﻠﮏ( وارد ﺷﺪه و در ﻓﻬﺮﺳﺖ دﯾﮕﺮ) اﻟﻤﻠﮏ‪ -‬اﻟﻤﻠﯿﮏ‪ -‬ﻣﺎﻟﮏ ﯾﻮم اﻟﺪﯾﻦ( آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﯾﮏ ﺟﺪول ﻧﺎم‬
‫ﻫﺎي)ﻗﺎدر‪ ،‬ﻣﻘﺘﺪر( ذﮐﺮ ﺷﺪه اﻣﺎ)ﻗﺪﯾﺮ(ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪه وﻟﯽ در ﯾﮏ ﻓﻬﺮﺳﺖ دﯾﮕﺮ) ﻗﺎدر‪ -‬ﻣﻘﺘﺪر‪ -‬وﻗﺪﯾﺮ(ﻫﺮﺳﻪ ﻧﺎم‬
‫ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﻔﺎوت در اﯾﺮاد ﻧﺎم ﻫﺎ در ﻣﺠﻤﻮع )‪ (99‬اﺗﻔﺎق دارﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎ و‬
‫ازﺟﻤﻠﻪ )اﺑﻦ اﻟﻌﺮﺑﯽ(ﺗﺎ)‪ (176‬ﻧﺎم و ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺗﺎ)‪ (290‬ﻧﺎم از اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪.‬‬

‫ازﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ ﻣﯿﺂﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﺪد)‪ (99‬ﺑﺮاي ﺗﺤﺪﯾﺪ و اﻧﺤﺼﺎر ﻧﺒﻮده ﺑﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﻮﯾﻖ در ﺣﻔﻆ وﺗﻔﮑﺮ در ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬
‫آن ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺮاد ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﻣﯿﺎن ﻧﺎم ﻫﺎي زﯾﺎد اﷲ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ)‪ (99‬ﻧﺎم را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ داﺧﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬

‫وﺳﻌﺖ ﺳﺎﺣﮥ اﻷﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ)ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﻋﺰ وﺟﻞ( در دﻋﺎي رﻓﻊ ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﮐﻪ ﺑﺮواﯾﺖ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ‬
‫وﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ -‬از رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮده ﺑﻪ‬
‫وﺿﺎﺣﺖ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺘﻦ دﻋﺎي رﻓﻊ ﻏﻢ و اﻧﺪوه‪ :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻧﯽ ﻋﺒﺪك ‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﺒﺪك ‪ ،‬اﺑﻦ اﻣﺘﮏ ‪ ،‬ﻧﺎﺻﯿﺘﯽ ﺑﯿﺪك‪ ،‬ﻣﺎ ض ﻓﯽّ ﺣﮑﻤﮏ‪،‬‬
‫ﻋﺪل ﻓﯽّ ﻗﻀﺎؤك‪ ،‬أﺳﺄﻟﮏ ﺑﮑﻞ اﺳﻢ ﻫﻮﻟﮏ‪ ،‬ﺳﻤّﯿﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﮏ‪ ،‬او اﻧﺰﻟﺘﻪ ﻓﯽ ﮐﺘﺎﺑﮏ‪ ،‬او ﻋﻠّﻤﺘﻪُ اﺣﺪا" ﻣﻦ‬
‫ﺧﻠﻘﮏ او اﺳﺘﺄﺛﺮت ﺑﻪ ﻓﯽ ﻋﻠﻢ اﻟﻐﯿﺐ ﻋﻨﺪك‪ ،‬ان ﺗﺠﻌﻞ اﻟﻘﺮآن اﻟﻌﻈﯿﻢ رﺑﯿﻊ ﻗﻠﺒﯽ‪ ،‬و ﻧﻮر ﺻﺪري‪ ،‬وﺟﻼء ﺣﺰﻧﯽ و‬
‫ذﻫﺎب ﻫﻤّﯽ‪-‬‬

‫اﻟﻬﯽ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻨﺪة ﺗﻮام‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻨﺪة ﺗﻮ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﻨﯿﺰ ﺗﻮ‪ ،‬ﺳﺮﻣﻦ)زﻧﺪﮔﯽ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻦ( در دﺳﺖ ﻗﺪرت ﺗﻮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮ درﺣﻖ ﻣﻦ ﻗﻄﻌﯽ و ﻧﺎﻓﺬ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻢ و اﻣﺮ ﺗﻮ در ﺣﻖ ﻣﻦ ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺗﻮ ﻣﺴﺌﻠﺖ دارم‪ ،‬ﺑﻪ )ﺣُﺮﻣﺖ(‬
‫ﻫﺮﻧﺎم ﺗﻮ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﻣﺴﻤﯽ ﻓﺮﻣﻮده اي‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﺮا درﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻧﺎزل ﮐﺮده اي‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﺮا ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮد‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ داده اي‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﺮا در ﻋﻠﻢ ﻏﯿﺐ ﻧﺰد ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه اي) ازﺗﻮ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ( ﮐﻪ ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ را ﺑﻬﺎر ﻗﻠﺐ ﻣﻦ و ﻧﻮر‬
‫ﺳﯿﻨﮥ ﻣﻦ و دوري ﻏﻢ و ﻧﺎﺑﻮدي اﻧﺪوه ﻣﻦ ﺑﮕﺮداﻧﯽ‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫أﺳﻤﺎءاﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ) ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮي اﷲ( درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺪاد ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ در ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﺎﻣﻬﺎ ﺿﻮاﺑﻂ‬
‫و ﻗﻮاﻋﺪي وﺟﻮد دارد‪ ،‬و از ﺟﻤﻠﻪ وﺟﻮب ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻮدن) اﺳﻢ اﷲ( ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎل و ﮐﻤﺎل اﺳﺖ و ﻫﺮ‬
‫اﺳﻤﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﻤﯽ ﺻﻔﺖ ﮐﻤﺎل و ﺟﻼل و ﺟﻤﺎل را اﻓﺎده ﻧﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻧﺎم اﷲ ﺑﻮده ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ و آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ) و ﷲ‬
‫اﻷﺳﻤﺎءاﻟﺤﺴﻨﯽ( ﻫﻤﯿﻦ وﺻﻒ و ﮐﻤﺎل را ﻣﺨﺼﻮص ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﻣﯿﺪاﻧﺪ و ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺴﻦ و ﮐﻤﺎل در ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ‬
‫ذﮐﺮ ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎل و اوﺻﺎف ﺟﻼل و ﻋﻈﻤﺖ و ﺣﻤﺪ وﺛﻨﺎ و ﺗﻌﻈﯿﻢ اﷲ اﺳﺖ و ﻣﻄﺎﺑﻖ آن اﷲ)ﻋﺰوﺟﻞ( از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫و ﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ وﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﻧﯿﺎز ﻣﻨﺪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮي اﷲ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻋﺒﺎدت ﺑﻨﺪﮔﺎن و اﺿﺎﻓﺖ ﮐﻠﻤﻪ)ﻋﺒﺪ( ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ‪ -‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن‪ -‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﯿﻮم‪ ....‬و اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻌﺒﯿﺮ در ﻏﯿﺮ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮي اﷲ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﻣﺜﻼ" درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫اﮔﺮﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎﺋﻢ‪ -‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎﺿﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻬﻨﺪس‪ .....‬ﻫﻤﭽﻨﺎن دﻋﺎ و ﺗﻀﺮع ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه اﷲ ﮐﻪ ﺑﺬﮐﺮ اﺳﻤﺎي اﷲ‬
‫وﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎل و ﺟﻼل اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد اﯾﺠﺎب ﻫﻤﯿﻦ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻗﻮاﻋﺪ را ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در ذﮐﺮ ﻧﺎم ﻫﺎي‬
‫ﻧﯿﮑﻮي اﷲ از ﻃﺮﯾﻖ اﺷﺘﻘﺎق از اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎي ﻋﻠﻮم ﻗﺮآن اﯾﻦ ﺿﻮاﺑﻂ را درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ – ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬از ﻃﺮﯾﻖ اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬داﺧﻞ اﺳﻤﺎء اﷲ‬
‫اﻟﺤﺴﻨﯽ ﮔﺮدﯾﺪه و ﻧﺎم ﻫﺎي‪ :‬اﻟﻤﻨﺎن‪-‬اﻟﺪّﯾﺎن‪-‬اﻟﺸﺎﻓﯽ‪-‬اﻟﻤﺤﺴﻦ‪-‬اﻟﻤﻌﻄﯽ‪-‬اﻟﺴﺒﻮح‪ ،‬ازان ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﻤﺎء‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻔﺴﺮﯾﻦ از روي اﺷﺘﻘﺎق از اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻤﺎر و ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺗﻔﮑﺮ در ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﯾﻤﺎن ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻗﻮي و راﺳﺦ ﻣﯿﮕﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه‪،‬‬
‫ﺧﺎﻟﻖ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ و ذﮐﺮ و ﺣﻔﻆ و ﻓﻬﻢ ﻣﻌﺎﻧﯽ اﺳﻤﺎ و ﺻﻔﺎت اﷲ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ را ﺑﻪ ﺣﻤﺪ و‬
‫ﺳﺘﺎﯾﺶ وﺗﻌﻈﯿﻢ وﺗﻤﺠﯿﺪ و ﻣﺤﺒﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرش واﻣﯿﺪارد و ﺟﻼل و ﺟﻤﺎل و ﻋﻈﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر در دل ﺑﻨﺪة ﻣﻮﻣﻦ‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺛﺎﺑﺖ و راﺳﺦ و ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯿﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﺟﺪول اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ دو ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮي اﷲ – ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب و در ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮ)‪ (99‬ﻧﺎم ازﺧﻼل ﻫﻤﯿﻦ دو ﺟﺪول وﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي ﮐﻪ ازﻫﻤﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﻓﯿﻖ اﻟﻬﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬

‫‪9‬‬
‫اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ‬

‫‪-‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪-‬‬
‫‪-99‬اﻟﺴﺒﻮح‬ ‫‪ -98‬اﻟﻤﻌﻄﯽ‬ ‫‪ -97‬اﻟﻤﺤﺴﻦ‬

‫‪-11‬ب‬
 ‫ﻫﻮاﷲ اﻟﺬي ﻻ اﻟﻪ اﻻﻫﻮ‬

‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬

‫)‪(1‬‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ و ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﯾﻦ و ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﻤﯽ ﮐﻪ اﷲ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ آﻧﺮا ﺑﺬات اﻗﺪس ﺧﻮد ﺗﺨﺼﯿﺺ داده واوﻟﯿﻦ‬
‫اﺳﻤﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺋﺮ اﺳﻤﺎي زﯾﺒﺎي اﷲ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﻢ اﻋﻈﻢ) اﷲ( ﺣﯿﺜﯿﺖ ﺻﻔﺖ آﻧﺮا دارﻧﺪ‪ ،‬اﷲ اﺳﻢ ﻋﻠّﻢ ذات رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺷﮏ و اﺧﺘﻼﻓﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك ﺑﺠﺰ ذات اﻗﺪس اﻟﻬﯽ ﮐﺪام ﻣﺴﻤﺎي دﯾﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫اﷲ ﻣﺨﺼﻮص ذات اﷲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻌﺎر اﯾﻤﺎن و ﮐﻠﯿﺪ داﺧﻞ ﺷﺪن در داﺋﺮة ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﻢ اﻋﻈﻢ) اﷲ( اﺳﺖ‪ ،‬در ذﮐﺮ و‬
‫دﻋﺎي ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﻢ )اﷲ( ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل از ﮐُﻔﺮ ﺑﻪ ﺷﺮف اﺳﻼم از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫)ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ – و اﺷﻬﺪ ان ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ و اﺷﻬﺪ ان ﻣﺤﻤﺪا" رﺳﻮل اﷲ(ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﻫﯿﭻ اﺳﻢ دﯾﮕﺮ از اﺳﻤﺎي‬
‫ﻧﯿﮑﻮي اﷲ ﺑﻪ ﻋﻮض اﺳﻢ) اﷲ( در ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﺷﻬﺎدت ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻣﻘﺎم ذﮐﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺠﺎي) ﻻ اﻟﻪ‬
‫اﻻ اﷲ‪ -‬ﻻ اﻟﻪ اﻻاﻟﺮﺣﻤﻦ( ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ) اﻟﺮﺣﻤﻦ( ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﻪ )اﷲ( اﺳﺖ وﺑﺠﺰ اﷲ ﻧﺎم ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮق ﺑﻮده‬
‫ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ) اﷲ( ﺣﯿﺜﯿﺖ ﺻﻔﺖ ﺧﺎص) اﷲ( را دارد و ﺗﻤﺎم اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ ﻫﻢ ﻧﺎم و ﻫﻢ ﺻﻔﺖ ﺑﺮاي اﷲ ﺟﻞ‬
‫ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬اﺳﺖ و اﷲ ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﻢ ﻋﻠﻢ ذات واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد و رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دروﺻﻒ اﷲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ‪ :‬اﷲ ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ رﺣﯿﻢ اﺳﺖ و ﻋﻠﯿﻢ اﺳﺖ اﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﮐﺮﯾﻢ اﷲ اﺳﺖ ﯾﺎ‬
‫رﺣﯿﻢ اﷲ اﺳﺖ‪ -‬ﺑﻪ ﺟﺰ) اﷲ و رﺣﻤﺎن( ﺳﺎﺋﺮ اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮق اﷲ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺤﺪود اﻃﻼق ﺷﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ و‬
‫ﺧﻄﺎب ﮐﺮﯾﻢ و رﺣﯿﻢ و ﺑﺼﯿﺮ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺟﻮاز دارد درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻋﯿﻦ ﮐﻠﻤﺎت در ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺖ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﻣﻌﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﻣﻄﻠﻖ و ﮐﺎﻣﻞ و در ﻣﻮرد ﻣﺨﻠﻮق ﻣﺤﺪود و ﻧﺎﻗﺺ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺳﻢ )اﷲ( در اﺻﻞ از ﮐﻠﻤﮥ ) اﻻﻟﻪ( ﻣﺸﺘﻖ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺰّة وﺳﻂ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺣﺬف ﺷﺪه و دو‬
‫ﻻم ﺑﻬﻢ ﺟﻤﻊ و ﻻم اول ﺑﻪ ﻻم دوم ادﻏﺎم ﺷﺪ و ﻟﻔﻆ ﺟﻼﻟﻪ)اﷲ( ﺗﻠﻔﻆ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫ﮐﻠﻤﻪ)اﻟﻪ( از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ) ﻣﺄﻟﻮه( ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﺒﻮد و ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ وارد ﺷﺪه و ﭼﻮن ﮐﻠﻤﻪ از ﻟﺤﺎظ‬
‫ﺻﺮف ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺜﻨﯿﻪ و ﺟﻤﻊ دارد) اﻟﻬﯿﻦ و آﻟﻬﻪ( از آﻧﺮو) آﻟﻬﻪ( ﺑﻪ ﻣﻌﺒﻮدان ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن و ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ اﻃﻼق ﮔﺮدﯾﺪ و‬
‫)اﻟﻪ( ﺑﺮ ﺣﻖ و واﺣﺪ ذات اﻗﺪس) اﷲ( ﻋﺰوﺟﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در آﯾﻪ‪ 163‬ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه ذﮐﺮ ﺷﺪه)وَإِﻟَﻬُﮑُﻢْ إِﻟَﻪٌ وَاﺣِﺪٌ ﻻﱠ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ﻫُﻮَ اﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦُ اﻟﺮﱠﺣِﯿﻢ‪ -‬وﻣﻌﺒﻮد‬
‫ﺷﻤﺎﻣﻌﺒﻮد ﯾﮑﺘﺎاﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪة ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ( اﺳﻢ اﻋﻈﻢ )اﷲ( ﮐﻪ اﺳﻢ ﻋﻠﻢ ﻣﻔﺮد و‬
‫ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻖ )اﷲ(اﺳﺖ و اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬آﻧﺮا ﺧﻮدش ﺑﺨﻮد ﺗﺨﺼﯿﺺ داده اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪-‬‬

‫ﺎﻋﺒُ ْﺪِﱐ‪-‬‬
‫ﻓَ ْ‬ ‫اﻪﻠﻟُ ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ أ ََ�‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ذات اﻗﺪس ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﻨﻤﻮد ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬إِﻧ ِﱠﲏ أ ََ� ﱠ‬
‫ﻃﻪ ‪ -14‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻦ اﷲ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺲ ﻣﺮا ﻋﺒﺎدت ﮐﻦ( وﺧﻄﺎب ﺑﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻣﺤﻤﺪ‬

‫َﺣ ٌﺪ ‪ -‬اﺧﻼص‪ -‬ﺑﮕﻮ او اﷲ‪ ،‬ﯾﮑﺘﺎ و ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﻻﺷﺮﯾﮏ اﺳﺖ(‬

‫اﻪﻠﻟُ أ َ‬
‫ﱠ‬ ‫ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪-‬ﻓﺮﻣﻮد)ﻗُ ْﻞ ُﻫ َﻮ‬
‫اﺳﻢ)اﷲ( ﻟﻔﻆ ﻣﻔﺮد و ﻣﺨﺘﺺ ﺑﺬات رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ اﺳﺖ و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺜﻨﯿﻪ و ﺟﻤﻊ ﻧﺪارد و ﻣﻔﻬﻮم آن ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﻌﺒﻮد‬
‫ﺑﺤﻖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﻏﯿﺮ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﺮ ﻋﺒﺎدت ﺑﻪ ﻏﯿﺮ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫در آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ) اﷲ ﻻ اﻟﻪ اﻻﻫﻮ‪ -‬و‪ -‬اﷲ ﻻ اﻟﻪ اﻻﻫﻮ اﻟﺤﯽ اﻟﻘﯿﻮم( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺮر ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻘﺎم اﻟﻮﻫﯿﺖ و رﺑﻮﺑﯿﺖ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺗﻤﺎم ﻧﺎم ﻫﺎي زﯾﺒﺎي اﷲ –ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﻢ‬
‫اﻋﻈﻢ)اﷲ( اﺳﺖ و اﷲ‪ ،‬اﺳﺎس اﺳﻤﺎء و اوﺻﺎف و اﻓﻌﺎل ﺧﺎﻟﻖ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و ﮐﺎﺋﻨﺎت اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﺳﻢ ) اﷲ( ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎء ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻟﻄﯿﻔﯽ ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ازﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺣﺮف)اﻟﻒ( از اﺳﻢ )اﷲ(‬
‫ﺣﺬف ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ)ﷲ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﻢ ﻣﻔﻬﻮم) ﺧﺎص ﺑﺮاي اﷲ( را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ) ﷲ ﻣﺎﻓﯽ‬
‫اﻟﺴﻤﻮات وﻣﺎ ﻓﯽ اﻻرض( اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم آﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ از ﻟﻔﻆ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻻم اول)ادﻏﺎم ﺷﺪه( ﺣﺬف ﺷﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت) ﻟﻪ( ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯿﻤﺎﻧﺪ و آﻧﻬﻢ ﻣﻔﻬﻮم) ﺧﺎص ﺑﺮاي او ﯾﻌﻨﯽ )اﷲ( را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ)ﻟﻪ ﻣﻠﮏ اﻟﺴﻤﻮات واﻻرض(‬
‫وﻫﺮﮔﺎه ﻻم دوم ﻫﻢ ﺣﺬف ﺷﻮد آﻧﮕﺎه )ﻫﻮ( ﺑﺎ اﺿﺎﻓﺖ )واو( زاﺋﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯿﺂﯾﺪ و آﻧﻬﻢ ﺿﻤﯿﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ) اﷲ( اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫)ﻗﻞ ﻫﻮ اﷲ اﺣﺪ(‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫دﻋﺎ و ﺗﻀﺮع ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه اﷲ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‪:‬‬

‫در دﻋﺎو ﺗﻀﺮع و ﻋﺠﺰ و ﻧﯿﺎز ﺑﺒﺎرﮔﺎه اﷲ ‪-‬ﻋﺰ وﺟﻞ ‪ -‬در اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮي)ص( ﻟﻔﻆ )اﻟﻠﻬﻢ(‬
‫ﻣﮑﺮر ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻣﻌﻨﯽ)اﻟﻠﻬﻢ( ﯾﺎ اﷲ ! اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻠﺐ و آرزو و اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ و ﺑﻨﺪﮔﯽ و اﻗﺮار ﻗﺪرت و‬

‫اﻟﻠﱠﻬُﻢﱠ ﻣَﺎﻟِﮏَ اﻟْﻤُﻠْﮏِ ﺗُﺆْﺗِﯽ اﻟْﻤُﻠْﮏَ ﻣَﻦ ﺗَﺸَﺎء‪ ...‬آل ﻋﻤﺮان‪(26/‬‬ ‫ﻋﻈﻤﺖ اﷲ‪-‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﺑﮑﺎر ﺑﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد)ﻗﻞ‬
‫اﺳﻢ )اﷲ( در رأس اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و اﺳﺎس ﺗﻤﺎم اﺳﻤﺎء اﷲ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﺮ اﺳﻢ دﯾﮕﺮ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه و‬
‫)‪(2724‬ﺑﺎر در ﮐﻼم اﷲ ﻣﺠﯿﺪ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﺨﺘﺼﺮ اﺳﻢ اﻋﻈﻢ) اﷲ( و دﻋﺎي) اﻟﻠﻬﻢ( اﯾﻦ دﻋﺎي رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬را ﻫﺮﮐﺪام در‬
‫ﺣﻖ ﺧﻮد ﺑﺒﺎرﮔﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯿﺪارﯾﻢ‪:‬‬

‫"اﻟﻠﻬﻢ اﺟﻌﻞ ﻓﯽ ﻗﻠﺒﯽ ﻧﻮرا"‪ ،‬وﻋﻦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ﻧﻮرا"‪ ،‬و ﻋﻦ ﯾﺴﺎري ﻧﻮرا"‪ ،‬و ﺗﺤﺘﯽ ﻧﻮرا"‪ ،‬و أﻣﺎﻣﯽ ﻧﻮرا"‪ ،‬واﺟﻌﻞ‬
‫ﻟﯽ ﻧﻮرا"‪ -‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺒﺨﺎري‪"3116/‬‬

‫اﻟﻬﯽ ! ﯾﺎ اﷲ! در ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﻧﻮر ﺑﯿﻔﺮوز) ﻗﻠﺐ ﻣﺮا روﺷﻦ ﺑﺴﺎز( و از ﺟﺎﻧﺐ راﺳﺖ ﻣﻦ ﻧﻮر و از ﻃﺮف ﭼﭗ ﻣﻦ‬
‫ﻧﻮر) ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎ( در زﯾﺮ)ﭘﺎي( ﻣﻦ ﻧﻮر وﭘﯿﺶ روي ﻣﻦ ﻧﻮر و ﺑﺮاي ﺧﻮدم ﻧﻮر ارزاﻧﯽ ﺑﻔﺮﻣﺎ ) ﻣﺮا از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ در ﭘﻨﺎه‬
‫اﻣﻦ و ﻧﻮر رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪار( آﻣﯿﻦ‬

‫ﺑﺮﺣﻤﺘﮏ ﯾﺎ ارﺣﻢ اﻟﺮاﺣﻤﯿﻦ‬

‫‪14‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺮﺣﻤﻦ ‪ ،‬اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫‪(3 -‬‬ ‫)‪2‬‬

‫رﺣﻤﻦ و رﺣﯿﻢ دو اﺳﻢ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل دو ﺻﻔﺖ از ﺻﻔﺎت اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺑﺎرة‬
‫اﯾﻦ دو اﺳﻢ و ﺻﻔﺖ ﻗﺒﻼ" در ﺷﺮح اﯾﻪ)‪ 110‬ﺳﻮرة اﺳﺮاء‪ :‬ﻗُﻞِ ادْﻋُﻮاْ اﻟﻠﱠﻪَ أَوِ ادْﻋُﻮاْ اﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦ( وﻧﯿﺰ در ﺑﺤﺚ )ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﻌﺎﻧﯽ‬
‫اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ( ﺑﯿﺎن ﻣﺨﺘﺼﺮي اﯾﺮاد ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬رﺣﻤﻦ و رﺣﯿﻢ ﻫﺮدو از اﺻﻞ) رﺣﻤﺖ(اﺷﺘﻘﺎق ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻔﻬﻮم رﺣﻤﺖ در‬
‫ﺳﺎﺣﮥ ﻣﺨﻠﻮق ﻫﻤﺪردي و دﻟﺴﻮزي و رﻗﺖ ﻗﻠﺐ و ﺗﺮﺣﻢ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﭘﻬﻨﺎي رﺣﻤﺖ ﺧﺎﻟﻖ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺳﺎﺣﮥ وﺳﯿﻊ اﻧﻌﺎم و اﺣﺴﺎن اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮق اﻋﻢ از ﻣﺆﻣﻦ و ﮐﺎﻓﺮ و ﺧﻮب و ﺑﺪ و ﺳﺎﺋﺮ اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت‬
‫در دﻧﯿﺎ ﺑﻮده و در آﺧﺮت رﺣﻤﺖ اﻟﻬﯽ ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در اﺳﻢ ) رﺣﻤﻦ( ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در رﺣﻤﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ رﺣﻤﺖ ﺑﺰرگ و اﺳﻢ ﻋﺎم ﺟﻤﯿﻊ اﻧﻮاع رﺣﻤﺖ و اﻧﻌﺎم و اﺣﺴﺎن اﻟﻬﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﻢ) رﺣﻤﻦ( ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ‬
‫اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺗﺴﻤﯿﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ ﺑﻨﺎم) رﺣﻤﺎن( ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ وﺻﻒ واﺳﻢ) رﺣﯿﻢ( ﺑﺎ رﺣﻤﺎن ﻓﺮق‬
‫دارد‪ ،‬اﷲ رﺣﯿﻢ ﻣﻄﻠﻖ و ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﺑﻨﺪه ﻧﯿﺰ رﺣﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ راﺣﻢ ﯾﺎ ﻣﺮﺣﻮم و ﯾﺎداراي رﺣﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮاﺑﺖ ﺑﻮده ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫در وﺻﻒ اﷲ ﺑﻪ) رﺣﻤﻦ و رﺣﯿﻢ( ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﻤﺠﯿﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ اﷲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ و اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫اﳊﻤ ُﺪ ِﱠﻪﻠﻟِ‬
‫ﺑﺮﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻃﺮﯾﻖ آﺳﺎن و ﺟﺎﻣﻊ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺗﻌﻠﯿﻢ داده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ْ َْ ):‬‬
‫ﻦ اﻟﱠﺮِﺣﻴ ِﻢ ( رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ‬ ‫ﲔ اﻟﱠﺮ ْﲪَ ِ‬ ‫ِ‬
‫َر ِّ‬
‫ب اﻟْ َﻌﺎﻟَﻤ َ‬
‫ﺑﻨﺪه) اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ( ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪة ﻣﻦ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎي ﻣﺮا ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ‬
‫ﺑﻨﺪه) اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ( ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﷲ ﮐﺮﯾﻢ و رﺣﯿﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪة ﻣﻦ ﻣﺮا ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﺮد‪ ،‬ﺛﻨﺎ و ﺻﻔﺖ ﻣﺮا ادا ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫اﺳﻢ)اﻟﺮﺣﻤﻦ( در ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ)‪(57‬ﺑﺎر ذﮐﺮ ﺷﺪه اﻣﺎ اﺳﻢ) رﺣﯿﻢ( ﺑﯿﺶ از )‪ (90‬ﺑﺎر در ﮐﻼم اﷲ ﻣﺠﯿﺪ وارد ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻤﻠﮏ‬
‫)‪(4‬‬
‫ﻣﻠﮏ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎدﺷﺎه و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا و ﻣﺎﻟﮏ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ و ﻣﺘﺼﺮف و ﻣﻘﺘﺪر در ﻫﻤﻪ اﻣﻮر از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻧﯿﮑﻮي‬
‫اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﷲ‪ -‬ﻋّﺰ وﺟﻞ‪ -‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺮر ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم و وﺻﻒ‬
‫ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻓَﺘَﻌَﺎﻟَﻰ اﻟﻠﱠﻪُ اﻟْﻤَﻠِﮏُ اﻟْﺤَﻖﱡ ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ﻫُﻮَ رَبﱡ اﻟْﻌَﺮْشِ اﻟْﮑَﺮِﯾﻢِ ‪ -‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪-116-‬اﷲ ﺑﺰرگ و واﻻ ﻣﻘﺎم‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه‬
‫ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﺳﺘﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي)ﺑﺤﻖ( ﺟﺰ او ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺮش ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﱠﺎس ﻣﻠِ ِ‬
‫‪ -‬اﻟﻨﺎس‪-2-1-‬ﺑﮕﻮ ) اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ!( ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺮدﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻚ اﻟﻨ ِ‬
‫ﱠﺎس‬ ‫ﻗُ ْﻞ أَﻋُﻮذُ ﺑَِﺮ ِّ‬
‫ب اﻟﻨ ِ َ‬ ‫‪-‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي ﻣﺮدﻣﺎن‪ -‬ﺻﻔﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻣﻮﻗﺖ و ﻏﯿﺮ واﻗﻌﯽ در ﺣﯿﺎت دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﯿﮕﺮدد و اﻓﺮادي ﺑﻨﺎم ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬اﻣﯿﺮ و رﺋﯿﺲ ﻣﺎﻟﮏ ﻗﺼﺮ ﻫﺎو اﻣﻮال و ﺟﺎه و ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ اﻣﺎ دو ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ در‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﺷﺎن اﺳﺖ ﯾﺎ آن ﻗﺼﺮﻫﺎو اﻣﻮال و ﺟﺎه و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻪ زوال ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﺧﻮد ﺷﺎن ازﻣﯿﺎن ﻣﯿﺮوﻧﺪ و‬
‫ﻣﻠﮏ و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪﺳﺖ دﯾﮕﺮان ﻣﯿﺮﺳﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺎﯾﺪار ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ و ﻓﺮﻣﺎن اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ ﺷﺎﻣﻞ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و ﻫﻤﻪ اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت ﺑﺎﻗﺪرت و ﺗﺼﺮف ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ)وَﻟِﻠﱠﻪِ ﻣُﻠْﮏُ‬
‫اﻟﺴﱠﻤَﺎوَاتِ وَاﻷَرْضِ وَﻣَﺎ ﺑَﯿْﻨَﻬُﻤَﺎ ﯾَﺨْﻠُﻖُ ﻣَﺎ ﯾَﺸَﺎء وَاﻟﻠﱠﻪُ ﻋَﻠَﻰ ﮐُﻞﱢ ﺷَﯽْءٍ ﻗَﺪِﯾﺮ ‪ -‬اﻟﻤﺎﺋﺪه‪ (17-‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و‬
‫زﻣﯿﻦ و آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن آن دو اﺳﺖ ﺧﺎص ﺑﺮاي اﷲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﯽ آﻓﺮﯾﻨﺪ‪ ،‬و اﷲ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ وﺻﻒ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ راﺳﺘﯿﻦ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮاي اﷲ‪ -‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬ﺑﻪ اﻟﻔﺎظ ‪ :‬ﻣﻠﮏ – ﻣﻠﯿﮏ‪ -‬ﻣﺎﻟﮏ و‬
‫ﻣﺎﻟﮏ اﻟﻤﻠﮏ ﯾﺎد ﺷﺪه از ﺟﻤﻠﻪ در آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ)ﻗﻞِ اﻟﻠﱠﻬُﻢﱠ ﻣَﺎﻟِﮏَ اﻟْﻤُﻠْﮏ‪ ...‬آل ﻋﻤﺮان ‪ (26‬و)ﻓِﯽ ﻣَﻘْﻌَﺪِ ﺻِﺪْقٍ‬
‫ﻋِﻨﺪَ ﻣَﻠِﯿﮏٍ ﻣﱡﻘْﺘَﺪِر ٍ◌‪ -‬اﻟﻘﻤﺮ‪ (55-‬و ﻣَﺎﻟِﮏِ ﯾَﻮْمِ اﻟﺪﱢﯾﻦِ ‪-‬اﻟﻔﺎﺗﺤﻪ(ﻫﺮﮐﺪام اﯾﻦ اﻟﻔﺎظ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻋﯿﻦ ﻣﻔﻬﻮم ذﮐﺮ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ روز ﺟﺰا ﻣﺨﺼﻮص ذات ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ اﷲ ﺑﻮده و ﻫﯿﭻ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ دﯾﮕﺮ در)ﯾﻮم اﻟﺪﯾﻦ(‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﷲ ﻧﺪا ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ)ﻟﻤﻦ اﻟﻤﻠﮏ اﻟﯿﻮم؟( وﺧﻮد ﻣﺎﻟﮏ اﻟﻤﻠﮏ ﺟﻮاب ﻣﯿﺪﻫﺪ) ﷲ‬
‫اﻟﻮاﺣﺪ اﻟﻘﻬﺎر‪ -‬ﻏﺎﻓﺮ‪(17-‬‬

‫ﮐﻠﻤﻪ)ﻣﻠﮏ( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ)‪(11‬ﺑﺎر و ) ﻣﻠﮑﺎ"( دوﺑﺎر‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ و ﻣﺎﻟﮏ اﻟﻤﻠﮏ)‪(3‬ﺑﺎر و ) ﻣﻠﯿﮏ (‬

‫‪16‬‬ ‫ﯾﮑﺒﺎر ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻘﺪوس‬
‫)‪(5‬‬

‫)اﻟﻘﺪوس( از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ و ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ‬
‫ِ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ آن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬ﻫﻮ ﱠ ِ‬
‫‪ ...‬اﻟﺤﺸﺮ ‪(23-‬‬ ‫ﱡوس‬ ‫اﻪﻠﻟُ اﻟﱠﺬي ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ اﻟْ َﻤﻠ ُ‬
‫ﻚ اﻟْ ُﻘﺪ ُ‬ ‫َُ‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫او اﷲ ‪ ،‬ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰ او وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا‪ ،‬ﭘﺎك ‪ ،‬ﻣﻨﺰه‪ ،‬ﺑﯽ ﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺺ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻘﺪوس‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺒﺎرك‪ ،‬ﭘﺎك از ﻫﻤﻪ اﻧﻮاع ﻧﻘﺺ و ﻋﯿﺐ‪ ،‬و ﻣﻨﺰه از داﺷﺘﻦ ﻗﺮﯾﻦ و اوﻻد و اﻣﺜﺎل‪،‬‬
‫و ﻣﻤﺪوح ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﻓﻀﺎﺋﻞ و ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻪ ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎل و ﺟﻼل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺪس ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻃﻬﺎرت و ﭘﺎﮐﯽ وارد ﺷﺪه و ﻧﺎم ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ازﻃﺮﯾﻖ ﻋﺒﺎدت دران و ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻗﺪﺳﯿﺖ آن ﭘﺎك ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ از ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟْ ُﻘ ُﺪ ِ‬
‫س‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪ (87-‬ﺑﺨﺎﻃﺮﯾﮑﻪ ﭘﺎك ﺧﻠﻖ‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﺑﻨﺎم) روح اﻟﻘﺪس( ﯾﺎد ﺷﺪه) َوأَﻳﱠ ْﺪ َ�ﻩُ ﺑُِﺮ ِ‬
‫وح‬
‫ﺷﺪه و ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻧﻮراﻧﯽ اﺳﺖ و ﻗﺮآن ﭘﺎك را از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ‪ -‬ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﭘﺎك رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺎم و وﺻﻒ) ﻗﺪوس( از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﻮت ﻣﺨﻠﻮق و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺲ و ﺗﺴﺒﯿﺢ و‬
‫ﺗﻤﺠﯿﺪ اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺗﻘﺪﯾﺲ و ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻤﺠﯿﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺪﺳﺘﺮﯾﻦ ﻋﺒﺎدﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻫﻞ زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و ﺗﻤﺎم اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن ﺑﻪ ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﺎن ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪،‬‬

‫اﳊَ ِﻜﻴ ِﻢ‬

‫ﱡوس اﻟْ َﻌ ِﺰﻳ ِﺰ ْ‬ ‫ض اﻟْﻤﻠِ ِ‬
‫ﻚ اﻟْ ُﻘﺪ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِِ ِ‬
‫‪ -‬اﻟﺠﻤﻌﻪ‪(-1-‬‬ ‫)ﻳُ َﺴﺒّ ُﺢ ﱠﻪﻠﻟ َﻣﺎ ﰲ اﻟ ﱠﺴ َﻤ َﺎوات َوَﻣﺎ ﰲ اﻷ َْر ِ َ‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ اﷲ ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺪ‪ ،‬آن ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﻘﯿﻘﯽ‬
‫و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا‪ ،‬ﭘﺎك و ﻣﻨﺰه‪ ،‬ﻏﺎﻟﺐ و ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻤﮥ) اﻟﻘﺪوس ( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ دوﺑﺎر‪ ،‬و)اﻟﻤﻘﺪّس( دوﺑﺎر‪ ،‬و )روح اﻟﻘﺪس( ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ذﮐﺮ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪17‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺴّﻼم‬
‫)‪(6‬‬

‫از ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك و ﻧﯿﮑﻮي اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬اﻟﺴﻼم اﺳﺖ)ﻫُﻮَ اﻟﻠﱠﻪُ اﻟﱠﺬِي ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ﻫُﻮَ اﻟْﻤَﻠِﮏُ اﻟْﻘُﺪﱡوسُ‬
‫اﻟﺴﱠﻼمُ‪ ...‬اﻟﺤﺸﺮ‪(23‬‬

‫ﻣﻌﻨﯽ ﺳﻼم از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ‪ :‬اﻣﺎن‪ ،‬اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ ،‬اراﻣﺶ ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬ﻧﺠﺎت و ﺻﻠﺢ اﺳﺖ‪ ،‬و اﷲ اﻟﺴﻼم ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻼﻣﺖ‬
‫از ﻫﺮ ﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺺ‪ ،‬و ﺻﻔﺖ ﮐﻤﺎل اوﺗﻌﺎﻟﯽ را در ذات وﺻﻔﺎت واﻓﻌﺎل اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﷲ اﻟﺴﻼم ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪة اﻣﻦ‬
‫و ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺨﻠﻮق در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم ﻧﻤﺎز ﮐﻪ‬
‫ﺷﻌﺎر ﺑﺮاﻣﺪن از ﺷﻌﺎﺋﺮ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﻫﻤﻮاره ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪) :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻧﺖ اﻟﺴﻼم‪ ،‬و ﻣﻨﮏ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺗﺒﺎرﮐﺖ ﯾﺎذااﻟﺠﻼل واﻻﮐﺮام‬
‫– ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪(591 -‬‬

‫اﻟﻬﯽ! ﺗﻮ ﺳﻼم ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬و ﺳﻼم از ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ اي ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻼل و اﺣﺴﺎن) ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺨﻠﻮق( ﭼﻪ‬
‫ﺑﺰرگ و ﺑﺰرﮔﻮار و داراي ﺑﺮﮐﺎت زﯾﺎد ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬اﻟﺴﻼم ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و ﺻﻔﺖ اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻼم‬
‫ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﮐﺎﻣﻞ و ﺳﻼﻣﺖ از ﻫﺮ ﻧﻮع ﺷﺮﯾﮏ و ﺷﺒﯿﻪ و ﻧﻘﺺ و ﻋﯿﺐ در اﻟﻮﻫﯿﺖ و رﺑﻮﺑﯿﺖ و در اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت‬
‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻼﻣﺖ در ﻣﻮرد ﻣﺨﻠﻮق و ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺣﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺴﺒﯽ و ﻏﯿﺮ ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﭼﻮن اﻧﺴﺎن‬
‫ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ" ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت ﺧﻮد ﺑﺨﻮد ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ و اﻧﺴﺎن در رواﺑﻂ ﻓﺎﻣﯿﻠﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ‬
‫ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﺿﺮورت دارد‪ ،‬از آﻧﺮو ﺳﻼﻣﺖ و آراﻣﺶ ﮐﺎﻣﻞ در ﺣﯿﺎت دﻧﯿﺎ ﮐﻪ اﺻﻼ" داراﻟﺴﻼم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ دار ﻋﻤﻞ‬
‫و اﻣﺘﺤﺎن اﺳﺖ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻣﺆﻣﻦ در ﺟﻨﺖ ﻧﺼﯿﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﯾﮑﯽ از ﻧﺎم‬
‫ﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ) داراﻟﺴﻼم( اﺳﺖ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ داراﻟﺴﻼم ) ﺧﺎﻧﻪ اﻣﻦ و ﺳﻼﻣﺖ ﺑﻬﺸﺖ(‬
‫اﻟ ﱠﺴ ِ‬
‫ﻼم‪ -‬ﯾﻮﻧﺲ‪ (25-‬ﮐﻼم اﻟﻬﯽ و ﻧﻈﺎم و اﺣﮑﺎم اﷲ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ از ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫اﻪﻠﻟُ ﻳَ ْﺪﻋُﻮ إِ َﱃ َدا ِر‬
‫دﻋﻮت ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ) َو ﱠ‬
‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﻣﯿﺮﺳﺪ ﺳﺎﻟﻢ و ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﯽ ﻋﯿﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ اﻟﺴﻼم دﯾﻦ ﻣﻘﺪس و ﮐﺎﻣﻞ و ﺧﺎﺗﻢ ﺧﻮد را ﺑﻨﺎم‬
‫) اﺳﻼم( ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ )اﻟﺴﻼم( ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻘﺎت آن)‪ (113‬ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻤﺆﻣﻦ‬
‫)‪(7‬‬

‫اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬در ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎي ﺣﺴﻨﯽ و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي ﺧﻮد اﺳﻢ و وﺻﻒ )ﻣﺆﻣﻦ( را ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه‬
‫اﺳﺖ )ﻫُﻮَ اﻟﻠﱠﻪُ اﻟﱠﺬِي ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ﻫُﻮَ اﻟْﻤَﻠِﮏُ اﻟْﻘُﺪﱡوسُ اﻟﺴﱠﻼمُ اﻟْﻤُﺆْﻣِﻦُ ‪ -‬اﻟﺤﺸﺮ‪(23-‬‬

‫او اﷲ ‪ ،‬آن ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰ او ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬او ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﭘﺎك و ﻣﻨﺰه‪ ،‬ﺳﻼم و ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻣﻦ از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ اﻣﻦ و اﻣﺎن و ﺗﺼﺪﯾﻖ ارﺗﺒﺎط دارد‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم اﷲ اﻟﻤﺆﻣﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر اﻣﺎن ﺑﺨﺶ و اﻣﻦ دﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪،‬‬

‫‪-‬ﻗﺮﯾﺶ‪ (4-‬ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫اﻣﻦ ﺿﺪ ﺧﻮف و آﻣﻦ ﺷﺨﺺ داراي اﻣﻦ و راﺣﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﮥ)وآﻣﻨَـﻬﻢ ِﻣﻦ ﺧﻮ ٍ‬
‫ف‬ ‫َ َ ُ ّ ْ َْ‬
‫اﻣﻦ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﭘﺮوردﮔﺎر را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻨﯽ دﯾﮕﺮ)اﻟﻤﺆﻣﻦ( ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﻨﺪه و دارﻧﺪة اﯾﻤﺎن اﺳﺖ و اﯾﻤﺎن در ﺗﻤﺎم ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧﻮد از ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﺗﺼﺪﯾﻖ دور ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم اﷲ) اﻟﻤﺆﻣﻦ( و ﺑﺮﺧﯽ از وﺟﻮه ﺗﺼﺪﯾﻖ اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪: -‬‬

‫اﻪﻠﻟُ أَﻧﱠﻪُ ﻻَ إِﻟَﻪَ‬

‫‪-1‬اﷲ – ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﻮﺣﯿﺪ وﺻﻔﺎت ﺧﻮد را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ :‬ﺷ ِﻬ َﺪ ﱠ‬
‫إِﻻﱠ ُﻫﻮ ‪ ...‬آل ﻋﻤﺮان‪ (18-‬اﷲ ﮔﻮاﻫﯽ داده اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰ اوﺗﻌﺎﻟﯽ‪.‬‬
‫َ‬
‫‪-2‬ﺗﺼﺪﯾﻖ رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﷲ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و اﻇﻬﺎر ﻣﻌﺠﺰات آﻧﻬﺎ و ﺗﺄﯾﯿﺪ و ﻧﺼﺮت‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﻋﻘﻮﺑﺖ دﺷﻤﻨﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ و ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ رﺳﺎﻟﺖ اﯾﺸﺎن‪.‬‬

‫‪-3‬ﺗﺼﺪﯾﻖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ اﷲ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ) -‬اﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ‪-‬أ‪-‬د‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎن( ﻟﻔﻆ )اﻟﻤﺆﻣﻦ( ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم‬
‫ﻧﯿﮑﻮي اﷲ ﯾﮑﺒﺎر در ﺳﻮره ﺣﺸﺮ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﻣﺎ ﻣﺆﻣﻦ و اﯾﻤﺎن و آﻣﻨﻮا و ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ و ﻣﺆﻣﻨﺎت وﺳﺎﺋﺮ ﻣﺸﺘﻘﺎت اﯾﻤﺎن‬
‫ﺑﯿﺶ از ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟْ ُﻤ َﻬْﻴ ِﻤ ُﻦ‬
‫)‪(8‬‬

‫درﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮي اﷲ و أﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ ﮐﻪ اﷲ) ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( آﻧﺮا ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ) اﻟﻤُﻬﯿﻤﻦ( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‬

‫ﻼم اﻟْ ُﻤ ْﺆِﻣ ُﻦ اﻟْ ُﻤ َﻬْﻴ ِﻤ ُﻦ‬ ‫ِ‬ ‫)ﻫﻮ ﱠ ِ‬

‫‪ -‬اﻟﺤﺸﺮ ‪(23-‬‬ ‫ﱡوس اﻟ ﱠﺴ ُ‬ ‫اﻪﻠﻟُ اﻟﱠﺬي ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ اﻟْ َﻤﻠ ُ‬
‫ﻚ اﻟْ ُﻘﺪ ُ‬ ‫َُ‬
‫او اﷲ ‪ ،‬ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻖ ﺟﺰ او ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا‪ ،‬ﭘﺎك و ﻣﻨﺰه‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ از ﻫﺮ ﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺺ‪،‬‬
‫اﻣﺎن ﺑﺨﺶ و ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﻨﺪة رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﻧﺎﻇﺮ و ﻣﺮاﻗﺐ اﻣﻮر ﺧﻠﻖ و ﮐﺎﺋﻨﺎت اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻬﯿﻤﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ داراي ﻫﯿﺒﺖ ‪ ،‬ﻗﺪرت و رﻗﺎﺑﺖ و ﺗﺼﺮف در اﻣﻮر اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻬﯿﻤﻦ ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء و‬
‫اوﺻﺎف اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻋﻤﺎل‪ ،‬اﻗﻮال ‪ ،‬ارزاق و آﻣﺎل ﺧﻠﻖ در دﺳﺖ ﺗﺼﺮف و‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻞ اﷲ‪ -‬ﺟﻠﺖ ﻗﺪرﺗﻪ‪ -‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ وﺻﻒ و اﯾﻦ ﮐﻤﺎل ﻗﺪرت و ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﺮوردﮔﺎر و‬
‫آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺟﻬﺎن ﻫﺎدر ﺷﺨﺺ ﯾﺎ ﻣﻘﺎم دﯾﮕﺮي ﺳﺮاغ ﺷﺪه ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻟﻔﻆ ) اﻟﻤﻬﯿﻤﻦ( ﯾﮑﺒﺎر در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ در ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﯾﮑﺒﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )ﻣﻬﯿﻤﻨﺎ"( ﺑﻪ‬

‫ﲔ ﻳَ َﺪﻳْ ِﻪ‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﺟﺎﻣﻌﯿﺖ و ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ و اﻣﺘﯿﺎز ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪) :‬وأَﻧﺰﻟْﻨﺎ إِﻟَﻴﻚ اﻟْ ِﻜﺘﺎب ِﺎﺑ ْﳊ ِﻖ ﻣ ِ ِ‬
‫ﺼ ّﺪﻗًﺎ ﻟّ َﻤﺎ ﺑَْ َ‬
‫َ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ‬
‫ﺎب َوُﻣ َﻬْﻴ ِﻤﻨًﺎ َﻋﻠَْﻴ ِﻪ ‪ ...‬اﻟﻤﺎﺋﺪه‪(48-‬‬
‫ِﻣﻦ اﻟْ ِﻜﺘَ ِ‬
‫َ‬
‫وﺑﺮﺗﻮ) اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ!( ﮐﺘﺎب)ﻗﺮآن( را ﺑﺤﻖ ﻧﺎزل ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﮐﺘﺐ ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺷﺎﻫﺪ‬
‫وﻧﮕﻬﺒﺎن) اﺻﻮل و ﺣﻘﺎﺋﻖ( آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬ﺷﺎﻫﺪ و ﺣﺎﻓﻆ و ﻣﺮاﻗﺐ اﺣﻮال و اﻣﻮر ﺧﻠﻖ و ﮐﺎﺋﻨﺎت اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب اﷲ )ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ( ﺷﺎﻫﺪ‬
‫و ﺣﺎﻓﻆ ﺣﻘﺎﺋﻖ و اﺻﻮل اﺻﻠﯽ ﮐﺘﺐ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟْ َﻌ ِﺰﻳﺰ‬
‫)‪(9‬‬

‫اﳊَ ِﻜ ُﻴﻢ‬
‫اﷲ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﺳﻠﺴﻠﮥ اﺳﻤﺎءاﻟﺤﺴﻨﯽ ذات اﻗﺪس ﺧﻮد را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻻَ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ اﻟْ َﻌ ِﺰ ُﻳﺰ ْ‬
‫– آل ﻋﻤﺮان ‪ (18‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻖ ﺑﺠﺰ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺰﯾﺰ) ﻏﺎﻟﺐ ‪ ،‬ﻗﻮي( ﺑﺎﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬اﻟﺸﻌﺮاء‪ (9-‬و ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﺑﺪون ﺷﮏ ﻋﺰﯾﺰ)ﻣﻘﺘﺪر‪ ،‬وﺗﻮاﻧﺎ(ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻚ َﳍَُﻮ اﻟْ َﻌ ِﺰ ُﻳﺰ اﻟﱠﺮِﺣ ُﻴﻢ‬
‫) َوإِ ﱠن َرﺑﱠ َ‬
‫و اﷲ ﺑﻪ ﺻﯿﻐﻪ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬ﻓَﺎﻋْﻠَﻤُﻮاْ أَنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﻋَﺰِﯾﺰٌﺣَﮑِﯿﻢٌ ‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪ (209-‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﷲ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟْ َﻌ ِﺰﻳﺰ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك و زﯾﺒﺎي اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﯽ دارﻧﺪه ﻗﻮت‪ ،‬ﻏﻠﺒﻪ و رﻓﻌﺖ و اﻗﺘﺪار و اﻣﺘﻨﺎع را اﻓﺎده‬
‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اوﺻﺎف ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻘﺎم ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ و آن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ اﷲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺨﺸﯽ ازﯾﻦ ﻋﺰت را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ‪ ) :‬وَﻟِﻠﱠﻪِ اﻟْﻌِﺰﱠةُ وَﻟِﺮَﺳُﻮﻟِﻪِ وَﻟِﻠْﻤُﺆْﻣِﻨِﯿﻦَ وَﻟَﮑِﻦﱠ اﻟْﻤُﻨَﺎﻓِﻘِﯿﻦَ ﻻ ﯾَﻌْﻠَﻤُﻮنَ‪ -‬اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻮن‪ (8-‬ﻋﺰت‬
‫و رﻓﻌﺖ ﺧﺎص ﺑﺮاي اﷲ اﺳﺖ و ﺑﺮاي رﺳﻮل او و ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬و ﻟﮑﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻨﺪ( درﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺗﺮدﯾﺪ ﻗﺎﻃﻊ‬
‫آن ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﮐﻪ ﻋﺰت را ﺑﻪ ﻣﺎل و ﺟﺎه و اﻋﺘﺒﺎرات دﻧﯿﻮي ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯿﺪادﻧﺪ وارد ﺷﺪه و اﺧﺘﺼﺎص ﻋﺰت ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻘﯿﻘﯽ‬
‫ﺑﻪ اﷲ و اﻋﻄﺎي ﻋﺰت ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺻﺎﻟﺤﺎن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺰت و ﻋﺰت اﻟﻨﻔﺲ ﺑﺎ ﺗﮑﺒﺮ و ﻏﺮور ﻓﺮق دارد در ﻋﺰت اﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﮐﺮاﻣﺖ و ﻣﻘﺎم ﮔﺮاﻣﯽ اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫ﻓﻬﻢ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻣﺎ در ﮐﺒﺮ و ﻏﺮور اﻧﮑﺎر ﺣﻘﻮق و ارزش ﻫﺎ و ﺟﻬﻞ اﻧﺴﺎن در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﷲ اﻟﻌﺰﯾﺰ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد را در ﮐﻼم ﻣﺠﯿﺪ ﻣﻘﺎرن) اﻟﺤﮑﯿﻢ( و ﯾﺎ ﻣﻘﺎرن) اﻟﺮﺣﯿﻢ( ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده ﻣﺎﻧﻨﺪ آﯾﻪ‬

‫ﮐﺮﯾﻤﻪ)وإِن ﺗَﻐْﻔِﺮْ ﻟَﻬُﻢْ ﻓَﺈِﻧﱠﮏَ أَﻧﺖَ اﻟْﻌَﺰِﯾﺰُ اﻟْﺤَﮑِﯿﻢُ ‪ -‬اﻟﻤﺎﺋﺪه ‪ (118‬و آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ)وَإِنﱠ رَﺑﱠﮏَ ﻟَﻬُﻮَ اﻟْﻌَﺰِﯾﺰُ اﻟﺮﱠﺣِﯿﻢُ ‪ -‬اﻟﺸﻌﺮاء‬

‫– ‪ (9‬و اﯾﻦ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺰت و ﻗﺪرت اﷲ –ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ و ﻫﻤﭽﻨﺎن رﺣﻤﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻟﻔﻆ )اﻟْ َﻌ ِﺰﻳﺰ( و ﻣﺸﺘﻘﺎت آن ﺑﯿﺶ از ﯾﮑﺼﺪ ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺠﺒّﺎر‬

‫)‪(10‬‬

‫ِ‬ ‫درﻫﻤﺎن آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺷﻤﺎره)‪ (23‬ﺳﻮرة ﺣﺸﺮ)ﻫﻮ ﱠ ِ‬

‫اﳉَﺒﱠ ُﺎر‬
‫ﱡوس ‪ْ ..ُ .‬‬ ‫اﻪﻠﻟُ اﻟﱠﺬي ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ اﻟْ َﻤﻠ ُ‬
‫ﻚ اﻟْ ُﻘﺪ ُ‬ ‫َُ‬
‫ِ‬
‫( اﷲ ‪-‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪ ،-‬ﻧﺎم و وﺻﻒ ﺟﺒﺎر را ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟْ ُﻤﺘَ َﻜ ّﱪُ‬
‫ﺟﺒﺎر ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺒﺮ اﺳﺖ و ﺟﺒﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺴﺮ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻼح و ﺟﺒﺮان ﮐﺴﺮ و ﮐﻤﺒﻮد ﺿﻌﻔﺎء و ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن‬
‫و ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن و ﻣﺮﯾﻀﺎن و ﻣﺤﺘﺎﺟﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺠﺒﺎر ﺑﻪ اﺻﻞ اﻻﺟﺒﺎر ﻧﯿﺰ ارﺗﺒﺎط دارد‪ ،‬و در اﺟﺒﺎر ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﻗﻬﺮ و ﺷﮑﻮه و ﺟﺒﺮوت ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ و اﷲ‬
‫اﻟﺠﺒﺎر ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺒﺮﯾﺎء و ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ ﺗﻨﻔﯿﺬ اراده و ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺧﻮد اﺳﺖ و اﻣﺮ اﷲ ﺟﺒﺎر ﻓﻘﻂ ﺑﯿﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ‬
‫از دو ﺣﺮف) ﮐُﻦ( در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻧﻈﺎم ﻫﺴﺘﯽ و ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻔﯿﺬ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درﺳﺎﺣﮥ ﻣﮑﻠﻔﯿﺖ ﻫﺎي ﺷﺮﻋﯽ و دﯾﻨﯽ‪ ،‬اﷲ‪ -‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬ﻧﻈﺎم و ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‬
‫در آن ﻣﻮارد اواﻣﺮ و ﻧﻮاﻫﯽ دارد و اﻃﺎﻋﺖ اواﻣﺮ ﭘﺎداش و ﺗﺮك آن ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻓﻌﻞ ﯾﺎ ﺗﺮك ﯾﮏ‬
‫اﻣﺮ دﯾﻨﯽ اﺟﺒﺎر وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﮑﻮه و ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ اﷲ ﺟﺒﺎر‪ -‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬ﻫﻤﻪ اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت را ﺑﻪ ﺷﻤﻮل آﺳﻤﺎن‬
‫ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ اﺳﺖ در ﻗﺒﻀﮥ ﻗﺪرت ﺟﺒﺎر ﺧﻮد ﻗﺮار داده اﺳﺖ)أَﻻَ ﻟَﻪُ اﻟْﺨَﻠْﻖُ وَاﻷَﻣْﺮُ ﺗَﺒَﺎرَكَ اﻟﻠﱠﻪُ‬
‫رَبﱡ اﻟْﻌَﺎﻟَﻤِﯿﻦَ ‪ -‬اﻻﻋﺮاف‪ (54-‬آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﺗﺪﺑﯿﺮ)ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ( ﺧﺎص ﺑﺮاي او) ﺑﻔﺮﻣﺎن اوﺗﻌﺎﻟﯽ( اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺎك و ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ و داراي ﺑﺮﮐﺎت ﻓﺮاوان اﺳﺖ اﷲ) اﻟﺠﺒﺎر( ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎن ﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻠﻤﮥ) ﺟﺒﺎر( ﻧﺎم و وﺻﻒ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺟﺒﺎر ﺑﺮ ﻧﻔﺲ و ﺷﻬﻮت و ﺟﺒﺎر ﺑﺮ ﺷﯿﻄﺎن در ﻣﺤﻞ ﻣﺪح واﻗﻊ ﺷﺪه‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻣﺎ ﺟﺒﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺘﮑﺒﺮ و ﻣﻐﺮور ﺑﺮاي ﺑﻨﺪه ﺻﻔﺖ ﻣﺬﻣﻮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻠﻤﮥ )ﺟﺒﺎر( ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء ﺣﺴﻨﯽ ﯾﮑﺒﺎر و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺎم ده ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻤُﺘﮑّﺒّﺮ‬
‫)‪(11‬‬

‫اﻟﻤﺘﮑّﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻟﻌﻈﯿﻢ و ذواﻟﮑﺒﺮﯾﺎء ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺰرگ و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺒﺮﯾﺎء و ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺮﺗﺮ از ﺻﻔﺎت‬
‫ﻣﺨﻠﻮق و ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ و ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻤﺎل ذات و ﮐﻤﺎل وﺟﻮد را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ وﺻﻒ ﺑﺠﺰ ذات اﻗﺪس اﷲ‬
‫ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ اﺣﺪي ﺳﺮاغ ﺷﺪه ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﷲ – ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﯾﮕﺎﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺰرگ در ذات و ﺻﻔﺎت و اﻓﻌﺎل‬
‫ﺧﻮد ﺑﻮده ﻧﺎم ﻣﺘﮑﺒّﺮ و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺒﺮﯾﺎء ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺰاوار اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬او ﺟﻞّ ﺟﻼﻟﻪ ﯾﮑﺘﺎ و ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮﯾﮏ‬

‫اﻪﻠﻟُ‬
‫َﺣ ٌﺪ ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟُ أ َ‬
‫و ﻣﺜﺎل ﻧﺪارد‪ ،‬او ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ او ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪):‬ﻗُ ْﻞ ُﻫ َﻮ ﱠ‬
‫ض وﻫﻮ اﻟْﻌ ِﺰﻳﺰ ْ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻜﻴﻢ‪ -‬اﻟﺠﺎﺛﯿﻪ‪ (37-‬و ﺧﺎص ﺑﺮاي او‬
‫اﳊَ ُ‬ ‫ﺼ َﻤ ُﺪ‪ (...‬و) َوﻟَﻪُ اﻟْﻜ ِْﱪَ�ء ِﰲ اﻟ ﱠﺴ َﻤ َﺎوات َواﻷ َْر ِ َ ُ َ َ ُ‬
‫اﻟ ﱠ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﻋﻈﻤﺖ و ﮐﺒﺮاﺋﯽ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و او ﻏﺎﻟﺐ ﺗﻮاﻧﺎ‪ ،‬ﺑﺎﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﺣﺪي ﻏﯿﺮ از ذات اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻣﺘﮑﺒّﺮ ﺑﺪاﻧﺪ زﯾﺮا ﺻﻔﺖ ﮐﻤﺎل در ذات و وﺟﻮد در‬
‫ﺣﻖ ﻣﺨﻠﻮق وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﻧﺴﺎن ﮐﻪ در ﺣﻘﻮق و ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺴﺎوات دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺗﮑﺒّﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﯾﺎ ﺧﻮد را ﺷﺮﯾﮏ اﷲ ﻣﺘﮑﺒّﺮ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬در ﻏﯿﺮ آن و ﻋﯿﺪ ﺷﺪﯾﺪي درﮐﺘﺎب اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در ﺣﻖ ﻣﺘﮑﺒّﺮﯾﻦ‬
‫ِ ِِ‬ ‫ﺲ ِﰲ َﺟ َﻬﻨ َﱠﻢ َﻣﺜْـ ًﻮى‬
‫ﻟّْﻠ ُﻤﺘَ َﻜ ّﱪ َ‬
‫ﻳﻦ‪ -‬اﻟﺰﻣﺮ‪ (60-‬آﯾﺎ در ﺟﻬﻨﻢ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﻣﺘﮑﺒّﺮﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫وارد ﺷﺪه ‪) :‬أَﻟَْﻴ َ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ ) اﻟﻤﺘﮑﺒّﺮ( در ردﯾﻒ ﺑﺮﺧﯽ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ در آﯾﻪ)‪ (23‬ﺳﻮرة ﺣﺸﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫(‪.‬‬ ‫ِ‬
‫اﳉَﺒﱠ ُﺎر اﻟْ ُﻤﺘَ َﻜ ّﱪُ‬ ‫اﻪﻠﻟُ اﻟﱠ ِﺬي ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ ُ‬
‫‪ْ ...‬‬ ‫) ُﻫ َﻮ ﱠ‬
‫اﻟﻤﺘﮑﺒّﺮ ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و وﺻﻒ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﯾﮑﺒﺎر و در ﺣﻖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺘﮑﺒّﺮ در ﻣﻘﺎم ذم و ﻧﮑﻮﻫﺶ ﺷﺶ ﺑﺎر در‬
‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺨﺎﻟﻖ‪،‬اﻟﺒﺎريء‪،‬اﻟﻤﺼّﻮر‬
‫)‪(14‬‬ ‫)‪(13) (12‬‬

‫در آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﺴﺘﯽ و ﮐﺎﺋﻨﺎت اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﺎم و وﺻﻒ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻬﻢ ﻧﺰدﯾﮏ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻖ اﺷﯿﺎء ﺗﻘﺪﯾﺮ و‬
‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي و ﻃﺮح اﯾﺠﺎد ﻣﻄﺎﺑﻖ اراده و ﻣﺸﯿﺖ ﺧﺎﻟﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻔﯿﺬ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺧﺎﻟﻖ و اﯾﺠﺎد آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﻖ اﺷﯿﺎ اراده‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻢ و وﺻﻒ اﻟﺒﺎريء ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺻﻮرت ﺑﺨﺸﯿﺪن و ﻧﻘﺶ آﻓﺮﯾﻨﯽ و ﻧﻈﺎم ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ‬
‫واﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت ﺑﻪ ﻗﺪرت اﷲ اﻟﻤﺼّﻮر ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫اﻪﻠﻟُ‬
‫در آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ)‪ (24‬ﺳﻮرة ﺣﺸﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ُ )،‬ﻫ َﻮ ﱠ‬ ‫ﻫﺮﺳﻪ ﻧﺎم و وﺻﻒ اﷲ‪ -‬ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪-‬‬

‫ﺴ َﲎ‪ (...‬او اﷲ ‪ ،‬ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻠﻘﺖ اﺷﯿﺎ و ﺟﻬﺎن ﻫﺎرا اراده و ﺗﻘﺪﯾﺮ‬
‫اﳊُ ْ‬
‫ْ‬ ‫ﺼ ِّﻮُر ﻟَﻪُ اﻷ ْ‬
‫َﲰَﺎء‬ ‫اﳋَﺎﻟِ ُﻖ اﻟْﺒَﺎ ِر ُ‬
‫ئ اﻟْ ُﻤ َ‬ ‫ْ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ از ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞ دﻫﻨﺪه و ﺻﻮرت ﺑﺨﺶ ﺟﻬﺎن ﺧﻠﻘﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎ‬
‫ازان اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دو ﻧﺎم دﯾﮕﺮ در ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻫﺎي اﺳﻤﺎء ﺣﺴﻨﯽ در ردﯾﻒ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻪ ﻧﺎم ﻓﻮق ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪:‬‬
‫ﺧﻼق و ﻓﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺧﻼق ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ ﺧﺎﻟﻖ اﺳﺖ و دﻻﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺜﺮت ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺧﻠﻘﺖ و ﻗﺪرت ﺧﺎﻟﻖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و در آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ‬

‫‪-‬اﻟﺤﺠﺮ‪ (86-‬وﺻﻒ ﺧﻼق ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﳋَﻼﱠ ُق اﻟْ َﻌﻠِ ُﻴﻢ‬ ‫)إِ ﱠن َرﺑﱠ َ‬
‫ﻚ ُﻫ َﻮ ْ‬
‫اﳊﻤ ُﺪ ِﱠﻪﻠﻟِ ﻓَ ِ‬
‫ﺎﻃ ِﺮ اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ات‬ ‫ََ‬ ‫ﻓﺎﻃﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺎﻟﻖ اﺳﺖ و در آﻏﺎز ﺳﻮرة ﻓﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ) َْ ْ‬
‫َواﻷ َْر ِ‬
‫ض ‪( ...‬‬

‫ﺟﻬﺎن ﺧﻠﻘﺖ و ﻣﻈﺎﻫﺮ آﻓﺮﯾﻨﺶ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺑﺰرگ ﭘﻬﻨﺎي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺴﺎب و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﻮان اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬

‫ﲔ– اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪.(14-‬‬ ‫ْ ِِ‬

‫اﳋَﺎﻟﻘ َ‬ ‫َﺣ َﺴ ُﻦ‬
‫اﻪﻠﻟُ أ ْ‬
‫ﻋﺠﺰ و ﺗﻀﺮُع و اﯾﻤﺎن راﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻼم ﻣﻌﺠﺰ اﻟﻬﯽ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ‪):‬ﻓَـﺘَـﺒَ َﺎرَك ﱠ‬

‫‪24‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻐﺎﻓﺮ‪ ،‬اﻟﻐﻔﻮر‪ ،‬اﻟﻐﻔﺎر‬
‫)‪(17‬‬ ‫)‪(16) (15‬‬

‫رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬در ﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﻢ ﺧﻮد در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮ و اوﺻﺎف ﮐﺎﻣﻠﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺳﻪ ﻧﺎم‬
‫)ﻏﺎﻓﺮ‪ -‬ﻏﻔﻮر‪ -‬ﻏﻔﺎر( را از ﻣﺎدة) ﻏﻔﺮ و ﻏﻔﺮان( ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻏُﻔﺮان ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺘﺮ و ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪن ﮔﻨﺎﻫﺎن و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ‬
‫آن ﺑﻮده)ﻏﺎﻓﺮ اﻟﺬﻧﻮب( ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺘﺮ و ﺑﺨﺸﯿﺪن ﮔﻨﺎﻫﺎن در)ﻏﻔﻮر( ﺑﯿﺸﺘﺮ از )ﻏﺎﻓﺮ( ودر‬
‫)ﻏﻔﺎر( ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻏﻔﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ) اﻟﻐﻔﺎر( ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﻏﻔﺮان و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ اﺳﺖ و ﻏﻔﻮر و ﻏﻔﺎر ﻫﺮدو ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه و‬
‫ﮐﺜﯿﺮ اﻟﻐﻔﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨﯿﻦ وﺻﻒ ﺳﺘﺮ و ﻋﻔﻮ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺪرت ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮق ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬

‫إِﻻﱠ ﱠ‬ ‫ِ‬
‫اﻪﻠﻟُ –آل ﻋﻤﺮان‪ (135-‬و ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن را ﺑﯿﺎﻣﺮزد ﺑﺠﺰ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل؟‬ ‫) َوَﻣﻦ ﻳَـ ْﻐﻔ ُﺮ اﻟ ﱡﺬﻧُ َ‬
‫ﻮب‬
‫ﻫﺮﺳﻪ ﻧﺎم ) ﻏﺎﻓﺮ‪ ،‬ﻏﻔﻮر و ﻏﻔﺎر( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺮر در آﯾﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وارد ﺷﺪه) َﻏﺎﻓِ ِﺮ اﻟ ﱠﺬ ِ‬
‫ﻧﺐ َوﻗَﺎﺑِ ِﻞ‬
‫ﺎب ِذي اﻟﻄﱠْﻮِل‪ -‬ﺳﻮرة ﻏﺎﻓﺮ‪ (3-‬اﷲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺨﺸﻨﺪة ﮔﻨﺎه و ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬داراي ﻋﺬاب ﺳﺨﺖ ‪،‬‬ ‫ب ﺷ ِﺪ ِ‬
‫ﻳﺪ اﻟْﻌِ َﻘ ِ‬ ‫اﻟﺘـ ْﱠﻮ ِ َ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ اﺣﺴﺎن و اﻧﻌﺎم اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪ (199 -‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﷲ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻮر ﱠرِﺣ ٌﻴﻢ‬ ‫) إِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ َﻏ ُﻔ ٌ‬
‫ﱠﺎرا ‪-‬‬ ‫ِ‬ ‫) ِ‬
‫ﻧﻮح‪ (10 -‬از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎ" ﮐﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬ ‫اﺳﺘَـ ْﻐﻔ ُﺮوا َرﺑﱠ ُﻜ ْﻢ إﻧﱠﻪُ َﻛﺎ َن َﻏﻔ ً‬
‫ْ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر آﻣﺮزﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از دروس اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺒﺎرك ﺑﻨﺪه و ﺧﺎﺻﺘﺎ" ﺑﻨﺪه ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر را واﻣﯿﺪارد ﺗﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻮﺑﻪ و اﺳﺘﻐﻔﺎر و‬
‫اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ از ﺑﺎرﮔﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺴﯿﺎر آﻣﺮزﻧﺪه ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﮐﻨﺪ و ﺧﺼﻠﺖ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪن ﮔﻨﺎه و ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ را در‬
‫رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻘﻬّﺎر‬
‫)‪(18‬‬

‫اﻟﻘﺎﻫﺮ و اﻟﻘﻬﺎر از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻘﻬﺎر ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ اﻟﻘﺎﻫﺮ و ﻣﺎﺧﻮذ از ﻗﻬﺮ و ﻏﻠﺒﻪ و ﺳﻠﻄﻪ و ﻗﺪرت ﺑﺰرگ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻟﻘﺎﻫﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻬﺮ و اﻟﻘﻬﺎر داراي ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻬﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺘﯿﻼء و ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ از ﺻﻔﺎت اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫ﺑﻮده و در آﯾﺎت ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﳊَ ِﻜﻴﻢ ْ ِ‬ ‫ِ ِِ‬ ‫ِ‬

‫‪ -‬اﻷﻧﻌﺎم‪ (18-‬و او اﺳﺖ اﷲ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺐ و ﻣﻘﺘﺪر ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد‬ ‫اﳋَﺒﲑُ‬ ‫) َوُﻫ َﻮ اﻟْ َﻘﺎﻫ ُﺮ ﻓَـ ْﻮ َق ﻋﺒَﺎدﻩ َوُﻫ َﻮ ْ ُ‬
‫و او اﺳﺖ ﺣﮑﯿﻢ) در ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻣﻮر( و آﮔﺎه) ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﺣﻮال(‪.‬‬

‫اﻪﻠﻟ ﺧﺎﻟِﻖ ُﻛ ِﻞ َﺷﻲ ٍء وﻫﻮ اﻟْﻮ ِ‬

‫ﺎر‪ -‬اﻟﺮﻋﺪ‪ (16 -‬ﺑﮕﻮ) اي ﻣﺤﻤّﺪ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬اﷲ‬
‫اﻟْ َﻘ ﱠﻬ ُ‬ ‫اﺣ ُﺪ‬‫)ﻗُ ِﻞ ﱠُ َ ُ ّ ْ َ ُ َ َ‬
‫آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ و اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﯾﮑﺘﺎ)و( ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻬﺮ و ﻗﺪرت ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﺻﻒ ﻗﺎﻫﺮ و ﻗﻬﺎر اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻃﻐﯿﺎن و ﺗﺠﺎوز ﺳﺘﻤﮕﺎران و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و رؤﺳﺎي ﻣﺴﺘﺒﺪ را درﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ و‬
‫ﻗﺪرت اﻧﺘﻘﺎم و ﻇﻠﻢ آﻧﻬﺎرا از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻗﻬﺮ و ﻏﻠﺒﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺿﺪ ﻧﻔﺲ اﻣﺎره ﺑﺎﻟﺴﻮء‬
‫و ﺷﻬﻮت و ﻃﻐﯿﺎن ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺷﺎن ﺑﮑﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد ﻧﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺿﻌﻔﺎء و ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎن و ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﺻﻮرت ﻗﻬﺮ‬
‫اﷲ ﻗﻬﺎر ﺑﺴﺮوﻗﺖ ﺷﺎن رﺳﯿﺪه ﺳﺮ ﻇﻠﻢ ﺷﺎﻧﺮا ﺑﻪ ذﻟﺖ ﺧﻢ و دﺳﺖ ﺗﺠﺎوز ﺷﺎﻧﺮا ﯾﮑﺒﺎره ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻠﻤﻪ)اﻟﻘﺎﻫﺮ( دو ﺑﺎر و اﻟﻘﻬﺎر( ﺷﺶ ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻮﻫّﺎب‬
‫)‪(19‬‬

‫اﻟﻮﻫﺎب ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ اﻟﻮاﻫﺐ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ و اﷲ‪ -‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪-‬‬

‫‪-‬‬ ‫ﺎب‬
‫َﻧﺖ اﻟْ َﻮﱠﻫ ُ‬
‫ﱠﻚ أ َ‬ ‫ﺐ ﻟَﻨَﺎ ِﻣﻦ ﻟﱠ ُﺪ َ‬
‫ﻧﻚ َر ْﲪَﺔً إِﻧ َ‬ ‫آﻧﺮاﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و در ﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﻢ ﺧﻮد ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪َ ) :‬وَﻫ ْ‬
‫آل ﻋﻤﺮان‪ (8-‬و ﺑﻤﺎ از ﺑﺎرﮔﺎه ﺧﻮﯾﺶ رﺣﻤﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮﺋﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﻨﺪه‪.‬‬

‫ﺑﺨﺸﺶ ﯾﺎ)ﻫﺒﻪ( در رواﺑﻂ ﺑﺸﺮي اﻋﻄﺎي ﭼﯿﺰي ﺑﺪون ﻋﻮض و ﺗﻤﻠﯿﮏ آن ﺑﻪ ﻣﻮﻫﻮب ﻟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻄﺎﯾﺎ و‬
‫ﻣﻮاﻫﺐ اﷲ اﻟﻮﻫﺎب ﺣﺪود و ﻗﯿﻮد ﻧﺪارد و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ و ﺧﺰاﺋﻦ و ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﻫﺎي آﺳﻤﺎن‬
‫ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ در دﺳﺖ ﺗﺼﺮف او اﺳﺖ ﺑﻬﺮ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ رﺣﻤﺖ و ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ او ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ و ﻫﺮ اﻧﺪازه از‬
‫ﻋﻄﺎﯾﺎ و ﻣﻮاﻫﺐ او ﺗﻌﺎﻟﯽ از ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻠﮏ او ﮐﻢ ﻧﺴﺎزد‪.‬‬

‫از ﻣﻮاﻫﺐ اﻟﻬﯽ ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣﻮﻫﺒﺖ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﺳﻤﻊ و ﺑﺼﺮ‪ ،‬ﻃﻌﺎم و ﺷﺮاب‪ ،‬ﻓﺎﻣﯿﻞ و اوﻻد وﺳﺎﺋﺮ‬
‫ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎِي اﷲ اﻟﻮﻫﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ذرﯾﻪ ﺻﺎﻟﺤﻪ از ﻣﻮاﻫﺐ ﺑﺰرگ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرگ ﺑﺮ اﻧﺒﯿﺎء ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم‬

‫ﻮب َو َﺟ َﻌ ْﻠﻨَﺎ ِﰲ ذُ ِّرﻳﱠﺘِ ِﻪ اﻟﻨﱡـﺒُـ ﱠﻮةَ‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮﻫﺒﺖ ذرﯾﻪ ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻣﻨﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ) َوَوَﻫْﺒـﻨَﺎ ﻟَﻪُ إِ ْﺳ َﺤ َ‬
‫ﺎق َوﻳَـ ْﻌ ُﻘ َ‬
‫ﺎب‪ -‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪ (27-‬وﻣﺎ ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬اﺳﺤﺎق و ﯾﻌﻘﻮب‪ -‬ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم‪ -‬را ﻋﻄﺎﮐﺮدﯾﻢ و در اوﻻد‬ ‫ِ‬
‫َواﻟْﻜﺘَ َ‬
‫و ﺧﺎﻧﻮاده او ﻧﺒﻮت و ﮐﺘﺎب) آﺳﻤﺎﻧﯽ( ﻗﺮار دادﯾﻢ‪) .‬ووَﻫَﺒْﻨَﺎ ﻟِﺪَاوُود ﺳُﻠَﯿْﻤَﺎنَ ﻧِﻌْﻢَ اﻟْﻌَﺒْﺪُ إِﻧﱠﻪُ أَوﱠابٌ‪ -‬ص‪ (30-‬ﻣﺎ ﺑﻪ داؤد‪-‬‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﺳﻠﯿﻤﺎن‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬را ﻋﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬او ﺑﻨﺪه ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب ﺑﻮد‪ ،‬واﻗﻌﺎ" ﮐﻪ او ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬

‫‪ -‬اﻷﻧﺒﯿﺎء‪(90-‬‬ ‫زﮐﺮﯾﺎ – ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﯾﺤﯽ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬را ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد) َوَوَﻫْﺒـﻨَﺎ ﻟَﻪُ َْﳛ َﲕ‬

‫ﺐ‬ ‫ِ‬
‫از ﮐﻼم ﭘﺮوردﮔﺎر اﯾﻦ دﻋﺎ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﺗﻘﺪﯾﻢ اﺳﺖ‪َ ) :‬رﺑـﱠﻨَﺎ ﻻَ ﺗُِﺰ ْغ ﻗُـﻠُﻮﺑَـﻨَﺎ ﺑَـ ْﻌ َﺪ إ ْذ َﻫ َﺪﻳْـﺘَـﻨَﺎ َوَﻫ ْ‬
‫ﺎب‪ -‬آل ﻋﻤﺮان‪ (8-‬اي ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ! دﻟﻬﺎي ﻣﺎرا ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯿﻞ ﻣﺪه ﺑﻌﺪ از‬ ‫َﻧﺖ اﻟْ َﻮﱠﻫ ُ‬
‫ﱠﻚ أ َ‬ ‫ﻟَﻨَﺎ ِﻣﻦ ﻟﱠ ُﺪ َ‬
‫ﻧﻚ َر ْﲪَﺔً إِﻧ َ‬
‫آﻧﮑﻪ ﻣﺎرا ﻫﺪاﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮدي و ﺑﻤﺎ از ﺑﺎرﮔﺎه ﺧﻮﯾﺶ رﺣﻤﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮﺋﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﻨﺪه‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺮزاق‬
‫)‪(20‬‬

‫اﻟﺮزاق ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ اﻟﺮازق ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ روزي دﻫﻨﺪه و ﺑﺴﯿﺎر روزي ﺑﺨﺶ ﮐﻪ ﻧﺎم وﺻﻔﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ ودر ﻗﺮآن‬
‫ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻘﺎت ﮐﻠﻤﻪ) رزق( ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) :‬إِنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﻫُﻮَ اﻟﺮﱠزﱠاقُ ذُواﻟْﻘُﻮﱠةِ اﻟْﻤَﺘِﯿﻦُ‪ -‬و اﻟﺬارﯾﺎت‪ (58-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬
‫اﷲ‪ ،‬اوﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر روزي رﺳﺎن‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﻧﯿﺮوي ﮐﺎﻣﻞ و ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﷲ اﻟﺮزاق ﮐﻪ ﺧﺎﻟﻖ ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت و‬

‫ﺳﺎﺋﺮ اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت اﺳﺖ ﻣﺘﮑﻔﻞ رزق و روزي ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮق زﻧﺪه ﺟﺎن ﺑﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬وﻣَﺎ ﻣِﻦ دَاﺑﱠﮥٍ ﻓِﯽ اﻷَرْضِ‬

‫إِﻻﱠ ﻋَﻠَﻰ اﻟﻠﱠﻪِ رِزْﻗُﻬَﺎ‪ -‬ﻫﻮد‪ (6-‬و ﻫﯿﭻ ﺟﺎﻧﻮر و زﻧﺪه ﺟﺎﻧﯽ در زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ رزق و روزي او ﺑﺮ ﻋﻬﺪه اﷲ‬

‫روزي رﺳﺎن اﺳﺖ‪ ) .‬ﻫَﻞْ ﻣِﻦْ ﺧَﺎﻟِﻖٍ ﻏَﯿْﺮُ اﻟﻠﱠﻪِ ﯾَﺮْزُﻗُﮑُﻢ ﻣﱢﻦَ اﻟﺴﱠﻤَﺎء وَاﻷَرْضِ ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ﻫُﻮَ ﻓَﺄَﻧﱠﻰ ﺗُﺆْﻓَﮑُﻮنَ ‪ -‬ﻓﺎﻃﺮ‪(3-‬‬

‫آﯾﺎ ﻏﯿﺮ از اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﺪام آﻓﺮﯾﺪﮔﺎري وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ از آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ روزي ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؟‬

‫)اﺑﺪا" ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ( ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰ او ﺗﻌﺎﻟﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ؟‬

‫درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﻢ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮده و ﻫﻢ رزق ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﺳﺰاوار ﻋﺒﺎدت ﻧﯿﺴﺖ؟ ﯾﻘﯿﻨﺎ" ﻏﯿﺮ او ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺣﺪي ﻣﺴﺘﺤﻖ‬
‫ﻋﺒﺎدت ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫وﺳﻌﺖ رزق و ﺿﯿﻘﯽ آن ﻫﺮدو در دﺳﺖ ﻗﺪرت اﷲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﻌﺖ رزق دﻟﯿﻞ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ اﻧﺴﺎن ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫وﺿﯿﻘﯽ رزق ﻋﻼﻣﮥ ﻋﺪم رﺿﺎﺋﯿﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ از ﺑﻨﺪه ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻞ ﻫﺮدو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي اﻣﺘﺤﺎن ﺑﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬داراﺋﯽ زﯾﺎد و‬
‫وﺳﻌﺖ رزق ﮔﺎﻫﯽ ﺳﺒﺐ ﻏﺮور و ﺗﮑﺒﺮ ﮔﺮدﯾﺪه و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻣﯿﮕﺮدد و ﻧﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺿﯿﻘﯽ رزق‬

‫َوﻳَـ ْﻘ ِﺪ ُر‪-‬اﻟﺮﻋﺪ‪(26-‬‬ ‫اﻟﺮْز َق ﻟِ َﻤ ْﻦ ﻳَ َﺸﺎء‬

‫ﻂ ِّ‬‫اﻪﻠﻟُ ﻳَـْﺒ ُﺴ ُ‬
‫ﺑﺎﺻﺒﺮ و ﺗﻼش ﻣﺸﺮوع ﺑﺎﻧﺠﺎﻣﺪ و ﺧﻮﺷﻨﻮدي اﷲ رزاق ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ) ﱠ‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل روزي را ﺑﺮاي ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻓﺮاوان و ﺑﺮاي ﮐﺴﯿﮑﯿﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺿﯿﻖ و ﮐﻢ ﻣﯿﮕﺮداﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪازة ﺗﻼش‬
‫وﻣﺴﺎﻋﯽ ﻫﺮﮐﺲ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎر ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﺒﺎب و ﻟﻮازم و ﻋﺪم ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻼش و ﻣﺴﺎﻋﯽ و ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ازﺟﻤﻠﮥ اﺳﺒﺎب وﺳﻌﺖ وﺿﯿﻘﯽ رزق ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪28‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻔﺘﺎح‬
‫)‪(21‬‬

‫اﻟﻔﺘﺎح ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ ﻓﺎﺗﺢ و از ﻣﺎده ﻓﺘﺢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﺸﺎﯾﺶ‪ ،‬ﭘﯿﺮوزي‪ ،‬ﺣﮑﻢ و داوري ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﻧﺎم و وﺻﻒ) ﻓﺘﺎح( را ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و در ﮐﻼم ﻣﻘﺪس ﺧﻮد آﻧﺮا ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﺳﻮرة‬

‫( ) اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ‬ ‫ﺎح اﻟْ َﻌﻠِ ُﻴﻢ‬ ‫ِ ِ‬

‫ﺳﺒﺎ‪-‬آﯾﻪ ‪ -26‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ﻗُ ْﻞ َْﳚ َﻤ ُﻊ ﺑَـْﻴـﻨَـﻨَﺎ َرﺑـﱡﻨَﺎ ﰒُﱠ ﻳَـ ْﻔﺘَ ُﺢ ﺑَـْﻴـﻨَـﻨَﺎ ﺎﺑ ْﳊَ ّﻖ َوُﻫ َﻮ اﻟْ َﻔﺘﱠ ُ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ درﻣﻮرد ﺣﻖ ﺑﺎﺗﻮ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ( ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ) در روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ( ﻣﺎرا ﮔﺮدﻫﻢ ﺟﻤﻊ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺤﻖ ﺣﮑﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﯾﮕﺎﻧﻪ داور و ﺣﺎﮐﻢ داﻧﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ازﻣﻌﺎﻧﯽ اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك) اﻟﻔﺘﺎح( ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ )اﻟﺨﻄﺎﺑﯽ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ذاﺗﯽ ﮐﻪ اﺑﻮاب رﺣﻤﺖ و رزق و روزي راﺑﺮاي‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﺸﺎﯾﺪ و دروازه ﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ از اﻣﻮر و اﺣﻮال ﺷﺎﻧﺮا ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و دﻟﻬﺎ و ﭼﺸﻤﺎن ﺑﺼﯿﺮت ﺷﺎﻧﺮا ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺬﯾﺮش ﺣﻖ ﮐﺸﻮده و روﺷﻦ ﻣﯿﺪارد‪.‬‬

‫ﻓﺘﺢ اﺑﻮاب رزق و رﺣﻤﺖ اﷲ ﮐﺮﯾﻢ و رﺣﯿﻢ ﺑﺮوي ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺳﺎﺋﺮ اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت اﺳﺒﺎب ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻋﺰت و‬
‫ﮐﺮاﻣﺖ و ﺻﻼح و ﺳﻌﺎدت و ﻫﺪاﯾﺖ و ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫داﺧﻞ ﺷﺪن اﯾﻤﺎن در ﻗﻠﻮب ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺻﺪور ﻃﺎﻋﺖ رﺣﻤﺎن و اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻨﺪﮔﺎن از آﺛﺎر ﻓﺘﺢ‬
‫اﺑﻮاب رﺣﻤﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺘﺢ اﺑﻮاب ﻋﻠﻢ ﭘﺮوردﮔﺎر) اﻟﻔﺘﺎح اﻟﻌﻠﯿﻢ( ﺳﯿﻨﻪ ﻫﺎ و ﻗﻠﻮب ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻮرداﻧﺶ و‬
‫ﻋﻠﻢ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد و رﻫﻨﻤﺎﺋﯽ ﻣﺮدم را ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ آﺳﺎن ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫اﷲ) اﻟﻔﺘﺎح( در ﺳﻮره ﻓﺎﻃﺮ‪ -2-‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ) :‬ﻣﺎ ﯾَﻔْﺘَﺢِ اﻟﻠﱠﻪُ ﻟِﻠﻨﱠﺎسِ ﻣِﻦ رﱠﺣْﻤَﮥٍ ﻓَﻼ ﻣُﻤْﺴِﮏَ ﻟَﻬَﺎ وَﻣَﺎ ﯾُﻤْﺴِﮏْ ﻓَﻼ ﻣُﺮْﺳِﻞَ‬
‫ﻟَﻪُ ﻣِﻦ ﺑَﻌْﺪِهِ وَﻫُﻮَ اﻟْﻌَﺰِﯾﺰُ اﻟْﺤَﮑِﯿﻢُ ‪ .‬اﷲ)اﻟﻔﺘﺎح( ﻫﺮ )دروازه( رﺣﻤﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ آﻧﺮا‬
‫ﺑﺒﻨﺪد‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﷲ آﻧﺮاﺑﺎز دارد و ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺟﺰ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ آﻧﺮا رﻫﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و او )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( ﺗﻮاﻧﺎ و ﺑﺎ‬
‫ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﻤﮥ)اﻟﻔﺘﺎح( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﯾﮑﺒﺎر و ﻣﺸﺘﻘﺎت ﻟﻔﻆ)اﻟﻔﺘﺢ( ﺑﯿﺶ از )‪ (30‬ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻌﻠﯿﻢ‬
‫)‪(22‬‬

‫ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻧﺎم و وﺻﻒ )اﻟﻌﻠﯿﻢ( در ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻫﺎي اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﺳﻪ ﻧﺎم )اﻟﻌﺎﻟﻢ‪-‬‬
‫اﻟﻌﻠﯿﻢ‪ -‬اﻟﻌﻠّﺎم( ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻬﺮﮐﺪام اﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ و اوﺻﺎف ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬درﺳﻮرة رﻋﺪ‪ -9-‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ﻋَﺎﻟِﻢُ اﻟْﻐَﯿْﺐِ وَاﻟﺸﱠﻬَﺎدَةِ اﻟْﮑَﺒِﯿﺮُ اﻟْﻤُﺘَﻌَﺎلِ‪ -‬اﷲ داﻧﺎي ﭘﻨﻬﺎن و ﻋﯿﺎن‪،‬‬
‫‪-‬و‬ ‫ﻴﻊ َﻋﻠِ ٌﻴﻢ‬ ‫ﺑﺰرگ و ﺑﺮﺗﺮ و واﻻ و ﻣﻨﺰه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه‪ -244 -‬ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬و ْاﻋﻠَﻤﻮاْ أَ ﱠن ﱠ ِ‬
‫اﻪﻠﻟَ َﲰ ٌ‬ ‫َ ُ‬
‫اﻪﻠﻟَ ﻳَـ ْﻌﻠَ ُﻢ ِﺳﱠﺮُﻫ ْﻢ َوَْﳒ َﻮ ُاﻫ ْﻢ َوأَ ﱠن‬
‫ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﷲ ﺷﻨﻮا‪ ،‬داﻧﺎ اﺳﺖ(‪ .‬در ﺳﻮره ﺗﻮﺑﻪ‪ -78-‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬أََﱂْ ﻳَـ ْﻌﻠَ ُﻤﻮاْ أَ ﱠن ﱠ‬
‫ﻮب‪ -‬آﯾﺎ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﷲ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ اﺳﺮار و ﺳﺨﻨﺎن ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ آن "ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ" را ﻣﯿﺪاﻧﺪ؟ و ﺑﺪون‬ ‫اﻪﻠﻟ َﻋﻼﱠم اﻟْﻐُﻴ ِ‬
‫ﱠَ ُ ُ‬
‫ﺷﮏ اﷲ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻏﯿﺐ ﻫﺎ " اﺳﺮار و اﻣﻮر ﻧﻬﺎﻧﯽ" ﺑﺴﯿﺎر داﻧﺎ اﺳﺖ‪ (.‬اﷲ )اﻟﻌﻠﯿﻢ( در ﭘﻬﻨﺎي ﻋﻠﻢ اﻟﻬﯽ و اﺣﺎﻃﻪ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ آن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و در اﻋﻤﺎق ﺳﯿﻨﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬وَأَنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﻗَﺪْ أَﺣَﺎطَ ﺑِﮑُﻞﱢ‬
‫ﺷَﯽْءٍ ﻋِﻠْﻤًﺎ‪ -‬اﻟﻄﻼق‪ -12-‬و ﺑﺪون ﺷﮏ آﮔﺎﻫﯽ وﻋﻠﻢ اﷲ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ( و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻓﺮﻣﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ) :‬ﻗُﻞْ إِن ﺗُﺨْﻔُﻮاْ ﻣَﺎ ﻓِﯽ ﺻُﺪُورِﮐُﻢْ أَوْ ﺗُﺒْﺪُوهُ ﯾَﻌْﻠَﻤْﻪُ اﻟﻠﱠﻪُ وَﯾَﻌْﻠَﻢُ ﻣَﺎ ﻓِﯽ اﻟﺴﱠﻤَﺎوَاتِ وَﻣَﺎ ﻓِﯽ اﻷَرْضِ وَاﻟﻠﱠﻪُ ﻋَﻠَﻰ‬
‫ﮐُﻞﱢ ﺷَﯽْءٍ ﻗَﺪِﯾﺮ‪-‬آل ﻋﻤﺮان‪ -29-‬ﺑﮕﻮ" اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ "-‬اﮔﺮ ﭘﻨﻬﺎن دارﯾﺪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در‬
‫دﻟﻬﺎي ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ﯾﺎ آﺷﮑﺎر ﺳﺎزﯾﺪ اﷲ آﻧﺮا ﻣﯿﺪاﻧﺪ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن‬
‫آﮔﺎه اﺳﺖ‪ ،‬و اﷲ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ( اﷲ ﮐﺮﯾﻢ و ﻋﻠﯿﻢ اﻧﺴﺎن و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ از ﻧﻌﻤﺖ )ﻋﻠﻢ( ﺑﻬﺮه‬
‫ﻧﺴﺎ َن َﻋﻠﱠ َﻤﻪُ اﻟْﺒَـﻴَﺎ َن‬ ‫ِ‬ ‫ﱠ‬
‫‪ -‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪-‬‬
‫)اﻟﱠﺮ ْﲪَ ُﻦ َﻋﻠ َﻢ اﻟْ ُﻘ ْﺮآ َن َﺧﻠَ َﻖ اﻹ َ‬ ‫ﻣﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻨﺖ ﻣﯿﮕﺬارد‪:‬‬
‫‪ -4-1‬اﷲ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ ،‬ﻗﺮآن را ﺗﻌﻠﯿﻢ داد‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﯿﺎن و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ را آﻣﻮﺧﺖ( درﺟﺎت‬
‫ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺑﺸﺮي ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺗﻮﺳﻌﻪ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ اﷲ اﻟﻌﻠﯿﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﻗﻄﺮه‬
‫ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﷲ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬وﻣﺎ أُوﺗِﯿﺘُﻢ ﻣﱢﻦ اﻟْﻌِﻠْﻢِ إِﻻﱠ ﻗَﻠِﯿﻼً ‪ -‬اﻻﺳﺮاء‪ -85-‬و ﺟﺰ اﻧﺪﮐﯽ از ﻋﻠﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ( اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﷲ و اﺣﺎﻃﻪ آن ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻧﻬﺎن و ﻋﯿﺎن و زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن از ﯾﮑﺴﻮ در دل‬
‫ﺑﻨﺪه ﺧﻮف ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﻧﻈﺎرت اﷲ داﻧﺎ و ﺗﻮاﻧﺎ را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﻣﯿﺪ و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﺮوردﮔﺎر ﺣﺎﻣﯽ‬
‫و ﺣﺎﻓﻆ ﺧﻮد را در ﻫﺮ ﺣﺎل و ﻫﺮ اﻣﺮ در دل ﻣﯽ ﭘﺮوراﻧﺪ وﺑﻪ آن اﺗﮑﺎء ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﺳﺒﺤﺎﻧﮏ ﻻﻋﻠﻢ ﻟﻨﺎ اﻻّ ﻣﺎﻋّﻠﻤﺘﻨﺎ‬
‫‪30‬‬ ‫اﻧﮏ أﻧﺖ اﻟﻌﻠﯿﻢ اﻟﺤﮑﯿﻢ‪.‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻘﺎﺑﺾ‪ ،‬اﻟﺒﺎﺳﻂ‬

‫)‪(24‬‬ ‫)‪(23‬‬

‫اﻟﻘﺎﺑﺾ و اﻟﺒﺎﺳﻂ از ﻣﺼﺪر اﻟﻘﺒﺾ و اﻟﺒﺴﻂ اﺷﺘﻘﺎق ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺒﺾ و ﺑﺴﻂ دو ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺘﻀﺎد دارد‪.‬‬
‫ﻗﺒﺾ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻗﺒﻀﻪ ﮐﺮدن و ﺑﺪﺳﺖ آوردن و ﺑﺴﻂ‪ ،‬دﺳﺖ ﮔﺸﻮدن و ﺑﺎز ﮐﺮدن و اﻣﺘﺪاد و ﻧﺸﺮ اﺷﯿﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻘﺎﺑﺾ و اﻟﺒﺎﺳﻂ دو اﺳﻢ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﺒﺎرك ﻧﺒﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در وﺻﻒ ﻗﺎﺑﺾ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺣِﺮﻣﺎن ودر وﺻﻒ ﺑﺎﺳﻂ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﺸﺎﯾﺶ و ﻋﻄﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ اﻟﻘﺎﺑﺾ ﺑﻪ ﻗﻬﺮ و ﺣﮑﻤﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮد در‬
‫ﻗﺒﺾ ارواح و ارزاق و ﻗﻠﻮب ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ ،‬اﷲ اﻟﺒﺎﺳﻂ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ و ﮐﺮم ﺧﻮد ﺗﻮﺳﻌﻪ ارزاق و ﻧﺸﺮ ﻓﺮﺣﺖ و‬
‫ﺳﻌﺎدت در دﻟﻬﺎي ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎٌ ﻫﺮدو وﺻﻒ ﻗﺎﺑﺾ و ﺑﺎﺳﻂ ﺑﺎﻫﻢ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و ﻫﺮﯾﮏ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ وﺻﻒ اﷲ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﷲ –ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬ﻗﺒﺾ وﺑﺴﻂ اﺷﯿﺎ و ﮐﺎﺋﻨﻨﺎت را در دﺳﺖ ﻗﺪرت ﺧﻮد‬
‫دارد ﺑﻨﺪه را وا ﻣﯿﺪارد ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﻼش و ﻣﺴﺎﻋﯽ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺗﺴﻠﯿﻢ اراده وﺗﻘﺪﯾﺮ اﷲ – ﻗﺎﺑﺾ و ﺑﺎﺳﻂ –‬
‫ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﮔﺎه ﮔﺸﺎﯾﺶ در اﻣﻮر و ارزاق و اﺣﻮال ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﯿﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﺮان و اداي ﺣﻘﻮق ﻧﻌﻤﺖ و ﻋﻄﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ﺑﭙﺮدازد و اﮔﺮ ﺿﯿﻖ و ﺗﻨﮕﻨﺎﺋﯽ در ﺣﯿﺎت ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺟﻪ و ﺣﻮاس ﺑﺒﺎرﮔﺎه ﻟﻄﻒ و رﺣﻤﺖ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮد و اﯾﻦ اﯾﻤﺎن در وي ﺗﻘﻮﯾﻪ ﻣﯿﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن درﯾﻦ دﻧﯿﺎ و آن ﺟﻬﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﻗﺪرت اﷲ‬
‫رﺣﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻣﻮاردي ﮐﻪ وﺻﻒ) ﻗﺒﺾ و ﺑﺴﻂ( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﯾﻦ آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻂ َوإِﻟَْﻴ ِﻪ ﺗُـ ْﺮ َﺟ ُﻌﻮ َن‪ .‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪ -۲۴۵-‬ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫َﺿ َﻌﺎﻓًﺎ َﻛﺜِ َﲑةً َو ﱠ‬ ‫اﻪﻠﻟ ﻗَـﺮﺿﺎ ﺣﺴﻨًﺎ ﻓَـﻴﻀ ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻪﻠﻟُ ﻳـَ ْﻘﺒِ ُ‬
‫ﺾ َوﻳـَْﺒ ُﺴ ُ‬ ‫ﺎﻋ َﻔﻪُ ﻟَﻪُ أ ْ‬ ‫ض ﱠَ ْ ً َ َ ُ َ‬ ‫) ﱠﻣﻦ ذَا اﻟﱠﺬي ﻳـُ ْﻘ ِﺮ ُ‬
‫اﷲ ﻗﺮض دﻫﺪ ﻗﺮض ﺣﺴﻦ)درراه اﷲ اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ( ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ دوﺑﺮاﺑﺮ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬واﷲ ﺿﯿﻖ ﻣﯿﺴﺎزد‬
‫و ﻣﯿﮕﺸﺎﯾﺪ )روزي ﺑﻨﺪﮔﺎن را( و ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺷﻮﯾﺪ(‬
‫)اﻟﻠﱠﻪُ ﯾَﺒْﺴُﻂُ اﻟﺮﱢزْقَ ﻟِﻤَﻦْ ﯾَﺸَﺎء وَﯾَﻘْﺪِرُ وَﻓَﺮِﺣُﻮاْ ﺑِﺎﻟْﺤَﯿَﺎةِ اﻟﺪﱡﻧْﯿَﺎ وَﻣَﺎ اﻟْﺤَﯿَﺎةُ اﻟﺪﱡﻧْﯿَﺎ ﻓِﯽ اﻵﺧِﺮَةِ إِﻻﱠ ﻣَﺘَﺎعٌ‪ -‬اﻟﺮﻋﺪ‪ -26‬اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬روزي ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﺳﻌﺖ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ و از ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺿﯿﻖ ﺳﺎزد‪ ،‬و) ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ‬
‫آﺳﺎﯾﺶ( در زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺷﻮﻧﺪ درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺣﯿﺎت دﻧﯿﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﺧﺮت ﺟﺰ ﻣﺘﺎع ﻧﺎﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪(.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺨﺎﻓﺾ اﻟﺮاﻓﻊ‬
‫)‪(26) (25‬‬
‫اﻟﺨﺎﻓﺾ و اﻟﺮاﻓﻊ از ﻣﺼﺪر) اﻟﺨﻔﺾ و اﻟﺮﻓﻊ( ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﻔﻬﻮم ﻫﺮﮐﺪام ﺿﺪ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ -‬ﺧﻔﺾ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬
‫ﮐﺮدن و ﻧﺮﻣﯽ و اﻧﮑﺴﺎر و ذﻟﯿﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬و رﻓﻊ ﺑﻠﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ و اﻋﺰاز و اﮐﺮام و ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن و اﻫﻞ ﺗﻘﻮي‬
‫و اﺣﺘﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻔﺾ ورﻓﻊ در ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺑﺸﺮي و اﺧﻼق ﻣﺆﻣﻦ در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻧﻔﺲ و ﺷﯿﻄﺎن و اﻫﻞ ﻣﻌﺼﯿﺖ از‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ) رﻓﺾ( و ﺑﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺣﻘﻮق و اﺣﺘﺮام از ﻣﻔﻬﻮم) رﻓﻊ( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻗﺮآﻧﯽ )ﺧﻔﺾ(‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻮاﺿﻊ و ﻧﺮﻣﯽ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﻣﺮ ﺷﺪه و ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﮑﻠﻒ اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎل ﺗﻮاﺿﻊ‬
‫واﻧﮑﺴﺎر ﺧﻮد را ﻓﺮود ﺑﯿﺎورد و ﻣﻘﺎم ﺧﻮد را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﺰﻟﺖ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد)وَاﺧْﻔِﺾْ ﻟَﻬُﻤَﺎ ﺟَﻨَﺎحَ اﻟﺬﱡلﱢ ﻣِﻦَ اﻟﺮﱠﺣْﻤَﮥِ‬
‫‪-24...‬اﻻﺳﺮاء‪ (-‬ﻧﺮﻣﯽ و رﺣﻤﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻧﯿﺰ اﻣﺮ ﺷﺪه ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬وَاﺧْﻔِﺾْ ﺟَﻨَﺎﺣَﮏَ ﻟِﻤَﻦِ اﺗﱠﺒَﻌَﮏَ ﻣِﻦَ اﻟْﻤُﺆْﻣِﻨِﯿﻦَ ‪-‬اﻟﺸﻌﺮاء‪ -215-‬ﺑﻪ ﭘﯿﺮوان ﺧﻮد از ﺟﻤﻠﮥ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎل )رﺣﻤﺖ و‬
‫ﺗﻮاﺿﻊ( ﺧﻮد را ﻓﺮود آور( واﻗﻌﮥ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎٌ واﻗﻊ ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ در ﺳﻮرة واﻗﻌﻪ ﺑﻪ وﺻﻒ)ﺧﺎﻓﻀﮥ راﻓﻌﮥ( ﯾﺎد ﺷﺪه‪،‬‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ در آن روز ﺑﻪ ذﻟﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺮده ﺷﻮﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺪرﺟﺎت ﺑﻠﻨﺪ ارﺗﻘﺎ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺨﺎﻓﺾ و اﻟﺮاﻓﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻠﻖ دو اﺳﻢ از اﻻﺳﻤﺎءاﻟﺤﺴﻨﯽ و دو وﺻﻒ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ‪ .‬اﷲ اﻟﺨﺎﻓﺾ‬
‫اﻗﻮام و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺘﻤﮕﺮ و ﻣﺘﺠﺎوز و اﻫﻞ ﻣﻌﺼﯿﺖ را ذﻟﯿﻞ و زﺑﻮن ﻣﯿﮕﺮداﻧﺪ و اﷲ اﻟﺮاﻓﻊ ﻣﻘﺎم ﻣﺆﻣﻨﺎن و اﻫﻞ ﺣﻖ و ﺗﻘﻮي‬
‫و داﻧﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزد) ﯾَﺮْﻓَﻊِ اﻟﻠﱠﻪُ اﻟﱠﺬِﯾﻦَ آﻣَﻨُﻮا ﻣِﻨﮑُﻢْ وَاﻟﱠﺬِﯾﻦَ أُوﺗُﻮا اﻟْﻌِﻠْﻢَ دَرَﺟَﺎتٍ ‪ -‬اﻟﻤﺠﺎدﻟﻪ ‪ (11‬اﷲ –ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪-‬‬
‫ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻤﺎ اﯾﻤﺎن آورده اﻧﺪ و درﺟﺎت ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻠﻢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ) ﻣﻘﺎم‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان را( ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪) .‬اﻟﻠﱠﻪُ اﻟﱠﺬِي رَﻓَﻊَ اﻟﺴﱠﻤَﺎوَاتِ ﺑِﻐَﯿْﺮِ ﻋَﻤَﺪٍ ﺗَﺮَوْﻧَﻬَﺎ ‪ ...‬اﻟﺮﻋﺪ‪ -2-‬اﷲ‪ -‬ﻣﺘﻌﺎل‪ -‬ﻫﻤﺎن ذاﺗﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ را ﺑﺪون ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آﻧﻬﺎرا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﺪ ﺑﺮ اﻓﺮاﺷﺘﻪ و ﺑﻠﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬ﯾﺎﻋﯿﺴﯽ اﻧﯽ ﻣﺘﻮﻓﯿﮏ وراﻓﻌﮏ اﻟﯽ‪-...‬آل‬
‫ﻋﻤﺮان ‪ – 55‬اي ﻋﯿﺴﯽ! ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﺗﻮ ام وﺑﺮدارﻧﺪه ﺗﻮ ام ﺑﺴﻮي ﺧﻮدم‪(...‬‬
‫ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ راﻓﻊ و ﺧﺎﻓﺾ ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﮐﺎﻣﻞ اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬اﺳﺖ و ﻋﺰت و ذﻟﺖ ﺑﺮاي اﻫﻞ ﻫﺮﮐﺪام از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ اﷲ رﺳﯿﺪﻧﯽ اﺳﺖ اﯾﻤﺎن ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺎﻟﻖ ﺗﻮاﻧﺎ و اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﺳﺎس ﻋﻘﯿﺪه و ﻋﻤﻞ‬
‫ﻫﺮﮐﺲ در دﺳﺖ ﻗﺪرت و ﻋﺪاﻟﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ ﺗﻘﻮﯾﻪ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫‪32‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻤﻌﺰّ اﻟﻤﺬ ّل‬
‫)‪(28‬‬ ‫)‪(27‬‬
‫)اﻟﻤُﻌﺰّ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺰت ﺑﺨﺶ و ﻋﺰﯾﺰ ﺳﺎزﻧﺪه و ﻧﺼﺮت و ﯾﺎري دﻫﻨﺪه و )اﻟﻤﺬلّ( ذﻟﺖ ﺑﺨﺶ و ذﻟﯿﻞ ﮔﺮداﻧﻨﺪه و‬
‫ﺧﻮار ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻤﻌﺰّ و اﻟﻤﺬلّ دو اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ از ﻣﺼﺪر) اﻟﻌﺰة و اﻟﺬﻟﮥ – اﻟﻌﺰّ و اﻟﺬلّ( ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ اﺳﻤﺎي‬
‫)اﻟﻌﺰﯾﺰ‪ -‬اﻟﺤﮑﯿﻢ‪ -‬اﻟﻘﻮي‪ -‬اﻟﻘﺪﯾﺮ‪ -‬اﻟﺮﺣﯿﻢ‪ -‬اﻟﻮﻫﺎب‪(...‬ارﺗﺒﺎط دارد‪ ،‬و ﻣﺸﺘﻘﺎت)ﻋﺰة و ﻋﺰﯾﺰ( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﯿﺶ از‬
‫ﯾﮑﺼﺪ ﺑﺎر و ﻣﺸﺘﻘﺎت) ذﻟﮥ و ذلّ( ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻌﺰ و ﻣﺬل ﺑﺤﯿﺚ دو اﺳﻢ از اﺳﻤﺎء ﺣﺴﻨﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎٌ ﺑﺎﻫﻢ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺰت و ذﻟﺖ ﻫﺮدو ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﺮوي ﻋﻘﯿﺪه و ﻋﻤﻞ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻫﺮﮐﺪام ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( و ﻧﯿﺰ ﺑﻬﺮﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ داده ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﻋﺰت را ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬و ذﻟﺖ را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت اﷲ ﺑﺤﯿﺚ ﻧﻮري ﮐﻪ ﺣﺠﺎب ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪه و ﭘﺮوردﮔﺎرش را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺑﻨﺪه‬
‫را ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻘﺶ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻣﻌﺼﯿﺖ و ﮔﻨﺎه ﺑﻨﺪه را از اﷲ )ﻋﺰ وﺟﻞ( دور ﺳﺎﺧﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺬﻟﺖ و‬
‫ﺧﻮاري ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯿﮕﺮداﻧﺪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻪ ﻋﺰت و ذﻟﺖ از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ ﺑﻬﺮﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ رﺳﯿﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در آﯾﮥ ﻣﺒﺎرﮐﻪ)‪ 26‬ﺳﻮرة آل‬
‫ﻋﻤﺮان( ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺎده ﻣﯿﮕﺮدد‪ ":‬ﻗُﻞِ اﻟﻠﱠﻬُﻢﱠ ﻣَﺎﻟِﮏَ اﻟْﻤُﻠْﮏِ ﺗُﺆْﺗِﯽ اﻟْﻤُﻠْﮏَ ﻣَﻦ ﺗَﺸَﺎء وَﺗَﻨﺰِعُ اﻟْﻤُﻠْﮏَ ﻣِﻤﱠﻦ ﺗَﺸَﺎء وَﺗُﻌِﺰﱡ ﻣَﻦ ﺗَﺸَﺎء‬
‫وَﺗُﺬِلﱡ ﻣَﻦ ﺗَﺸَﺎء ﺑِﯿَﺪِكَ اﻟْﺨَﯿْﺮُ‪ ...‬ﺑﮕﻮ)اﯾﭙﯿﻐﻤﺒﺮ!( اي اﷲ! اي ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻠﮏ! ﺗﻮ ﻫﺮﮐﻪ را ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﻠﮏ و ﻗﺪرت ﺑﺨﺸﯽ و از‬
‫ﻫﺮﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﻠﮏ و ﻗﺪرت را ﺑﺎز ﭘﺲ ﻣﯿﮕﯿﺮي‪ ،‬و ﻫﺮﮐﻪ را ﺧﻮاﻫﯽ ﻋﺰت و ﺳﺮ ﻓﺮازي ﺑﺨﺸﯽ و ﻫﺮﮐﻪ را ﺧﻮاﻫﯽ‬
‫ذﻟﺖ و ﺧﻮاري دﻫﯽ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ در دﺳﺖ ﻗﺪرت ﺗﻮ اﺳﺖ‪".‬‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺰﯾﺰ اﺳﺖ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ دارد ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ از ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮد را ﺗﺎ ﻣﻘﺎم ﻧﺒﻮت و‬
‫رﺳﺎﻟﺖ و ﮐﺮاﻣﺖ ﻋﺰت ﺑﺨﺸﺪ و اﻗﻮاﻣﯽ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﻔﺮ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺷﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻏﻀﺐ و ﺧﺸﻢ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ﺳُﺒْﺤَﺎنَ رَﺑﱢﮏَ رَبﱢ اﻟْﻌِﺰﱠةِ ﻋَﻤﱠﺎ ﯾَﺼِﻔُﻮنَ –اﻟﺼﺎﻓﺎت ‪ -180-‬ﭘﺎك و ﻣﻨﺰه اﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺰت‪،‬‬
‫از آﻧﭽﻪ )ﻣﺸﺮﮐﺎن( ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ( و در ﻣﻮارد ﻏﻀﺐ و ﺧﺸﻢ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬وَﺿُﺮِﺑَﺖْ ﻋَﻠَﯿْﻬِﻢُ اﻟﺬﱢﻟﱠﮥُ‪ ...‬اﻟﺒﻘﺮه‪-61-‬‬
‫آل ﻋﻤﺮان‪ -112-‬ذﻟﺖ و ﺧﻮاري ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺮر ﺷﺪه اﺳﺖ( وَﻟِﻠﱠﻪِ اﻟْﻌِﺰﱠةُ وَﻟِﺮَﺳُﻮﻟِﻪِ وَﻟِﻠْﻤُﺆْﻣِﻨِﯿﻦَ‪ -‬اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻮن‪ -8-‬ﻋﺰت و‬
‫ﻣﻘﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺧﺎص ﺑﺮاي اﷲ وﭘﯿﺎﻣﺒﺮ او وﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺴﻤﯿﻊ اﻟﺒﺼﯿﺮ‬
‫)‪(30) (29‬‬
‫ﺳﻤﻊ و ﺑﺼﺮ ﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪن و دﯾﺪن )ﺷﻨﻮاﺋﯽ و ﺑﯿﻨﺎﺋﯽ( ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺨﻠﻮق دو ﺣﺎﺳﻪ از ﺟﻤﻠﮥ ﺣﻮاس ﺑﻮده و اﻧﺴﺎن و ﻣﺨﻠﻮق‬
‫زﻧﺪه از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﻮش و ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺷﻨﻮد و ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ﺣﺪود ﺷﻨﯿﺪن و دﯾﺪن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ و ﻗﺪرت اﯾﻦ ﺣﻮاس و‬
‫وﺳﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻤﻊ و ﺑﺼﺮ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل دو وﺻﻒ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺬات اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺪود و ﻗﯿﻮد ﻧﺪارد‪ -‬ﻣﻄﻠﻖ و ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻤﯿﻊ و ﺑﺼﯿﺮ دو اﺳﻢ ﺟﻠﯿﻞ و ﻣﺒﺎرك و ﻣﻌﺮوف از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺻﺪا‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻧﺪا‪ ،‬ﻫﯿﭻ دﻋﺎ وﻫﯿﭻ راز‬
‫و ﻧﯿﺎز و ﻫﯿﭻ ﻧﺎﻟﺶ و ﻓﺮﯾﺎد از اﺣﺎﻃﻪ ﺷﻨﻮاﺋﯽ اﷲ ﺳﻤﯿﻊ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺴﺖ و اﷲ ﺳﻤﯿﻊ ﻫﻤﻪ را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد و ﺷﻨﯿﺪن ﯾﮏ ﺻﺪا‬
‫ﺻﺪاي دﯾﮕﺮ را اﺧﻼل ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت وﺳﺎﺋﺮ اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت و ﻫﺮ ﻋﻤﻞ و ﻫﺮ ﺣﺮﮐﺖ در داﺋﺮه‬
‫ﺑﯿﻨﺎﺋﯽ ﻣﻄﻠﻖ اﷲ ﺑﺼﯿﺮ داﺧﻞ و ﻫﯿﭻ ذره اي در وﺟﻮد ازان ﺑﯿﺮون ﺑﻮده ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﷲ – ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬در ﭘﻬﻠﻮي آﻧﮑﻪ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ذات اﻗﺪس ﺧﻮد را در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ وﺻﻒ ﺳﻤﯿﻊ‬
‫وﺑﺼﯿﺮ ﯾﺎدﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد اﻣﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﺎﻧﺮا ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اوﺻﺎف ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ در ﻏﯿﺮ آن ﺑﻨﺪه در‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻣﻘﺼﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫)وَاﻋْﻠَﻤُﻮاْ أَنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﺳَﻤِﯿﻊٌ ﻋَﻠِﯿﻢٌ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه ‪ -244‬وﺑﺪاﻧﯿﺪﮐﻪ اﷲ ﺷﻨﻮا‪ ،‬داﻧﺎ اﺳﺖ( وَاﺗﱠﻘُﻮاْ اﻟﻠﱠﻪَ وَاﻋْﻠَﻤُﻮاْ أَنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﺑِﻤَﺎ‬
‫ﺗَﻌْﻤَﻠُﻮنَ ﺑَﺼِﯿﺮٌ‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -233-‬واز اﷲ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ وﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﷲ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺮدار ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫اﷲ –ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﺎن ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ و ﺗﻤﺠﯿﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ذات ﮐﺒﺮﯾﺎﭘﯽ ﺧﻮد وﺻﻒ ﺳﻤﯿﻊ و‬
‫ﺑﺼﯿﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ذﮐﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ )ﺳُﺒْﺤَﺎنَ اﻟﱠﺬِي أَﺳْﺮَى ﺑِﻌَﺒْﺪِهِ ﻟَﯿْﻼً ﻣﱢﻦَ اﻟْﻤَﺴْﺠِﺪِ اﻟْﺤَﺮَامِ إِﻟَﻰ اﻟْﻤَﺴْﺠِﺪِ اﻷَﻗْﺼَﻰ اﻟﱠﺬِي ﺑَﺎرَﮐْﻨَﺎ‬
‫ﺣَﻮْﻟَﻪُ ﻟِﻨُﺮِﯾَﻪُ ﻣِﻦْ آﯾَﺎﺗِﻨَﺎ إِﻧﱠﻪُ ﻫُﻮَ اﻟﺴﱠﻤِﯿﻊُ اﻟْﺒَﺼِﯿﺮُ ‪-‬اﻻﺳﺮاء‪ -1-‬ﭘﺎك وﻣﻨﺰه اﺳﺖ آن ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه اش)ﻣﺤﻤﺪ – ﺻﻠﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( را در وﻗﺘﯽ از ﺷﺐ از ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﺣﻮل آن را ﻣﺒﺎرك و ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﯾﻢ ﺑﺮد‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮﺧﯽ از آﯾﺎت و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺷﻨﻮا‪ ،‬ﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫در ﺳﻮرة ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﺎﺟﺮاي ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ و ﻣﺠﺎدﻟﮥ) ﺧﻮﻟﻪ ﺑﻨﺖ ﺛﻌﻠﺒﻪ( ﺑﺎ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ در اﻣﺮ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ )ﻇﻬﺎر( ﮐﻪ ازﺟﺎﻧﺐ ﺷﻮﻫﺮش) اوس ﺑﻦ اﻟﺼﺎﻣﺖ( ﺻﺎدرﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻣﺠﺎدﻟﻪ و ﺻﺤﺒﺖ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﮐﻪ‬
‫اﷲ اﻟﺴﻤﯿﻊ اﻟﺒﺼﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻗَﺪْ ﺳَﻤِﻊَ اﻟﻠﱠﻪُ ﻗَﻮْلَ اﻟﱠﺘِﯽ ﺗُﺠَﺎدِﻟُﮏَ ﻓِﯽ زَوْﺟِﻬَﺎ وَﺗَﺸْﺘَﮑِﯽ إِﻟَﻰ اﻟﻠﱠﻪِ وَاﻟﻠﱠﻪُ‬
‫ﯾَﺴْﻤَﻊُ ﺗَﺤَﺎوُرَﮐُﻤَﺎ إِنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﺳَﻤِﯿﻊٌ ﺑَﺼِﯿﺮ ‪ -‬اﻟﻤﺠﺎدﻟﻪ‪ -1-‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﺳﺨﻦ زﻧﯽ را ﮐﻪ در ﺑﺎرة‬
‫ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺎﺗﻮ)اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ( ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﻮي اﷲ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻣﯿﻨﻤﻮد ﺷﻨﯿﺪ و اﷲ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺷﻤﺎرا ﻣﯽ ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫‪34‬‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﯽ ﺷﮏ ﮐﻪ اﷲ ﺷﻨﻮا‪ ،‬ﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ وﺻﻒ ﺳﻤﯿﻊ و ﺑﺼﯿﺮ اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ و اﺳﻤﺎي ﻣﺒﺎرك اﻟﺴﻤﯿﻊ اﻟﺒﺼﯿﺮ ﭘﻬﻨﺎي اﺣﺎﻃﻪ و ﮐﻤﺎل‬
‫ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ اﷲ – ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬را در اذﻫﺎن و ﻗﻠﻮب ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﺮﺳﯿﺦ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻫﻤﻪ‬
‫اﻗﻮال و اﺳﺮار ﻣﺎرا ﻣﯽ ﺷﻨﻮد و ﻫﻤﻪ اﺣﻮال و اﻋﻤﺎل ﻣﺎرا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ذره و اﺷﺎره اي از ﻗﺪرت ﺳﻤﻊ وﺑﺼﺮ اﻟﻬﯽ‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻏﻔﻠﺖ ازان ﺳﻤﻊ و ﺑﺼﺮ و ﺑﺼﯿﺮت و اﻋﻤﺎل ﻣﺎ ﻣﻐﺎﯾﺮ اﯾﻤﺎن راﺳﺦ ﻣﺎ ﺑﻪ اﷲ‬
‫اﻟﺴﻤﯿﻊ اﻟﺒﺼﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬در ﺗﻌﺮﯾﻒ)اﺣﺴﺎن( ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪) :‬ان ﺗﻌﺒﺪاﷲ ﮐﺎﻧﮏ ﺗﺮاه ﻓﺎن ﻟﻢ ﺗﮑﻦ ﺗﺮاه‬
‫ﻓﺎﻧﻪ ﯾﺮاك( اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬را ﭼﻨﺎن ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯽ ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ و اﮔﺮ ﺗﻮ ﻧﺘﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﭘﺲ ﯾﻘﯿﻨﺎٌ‬
‫ﮐﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﺮا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻘﯿﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﺷﻨﻮا و ﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺎرا ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻋﻤﺎل و اﻗﻮال ﻣﺎ ﻣﯽ ﺳﺎزد‬
‫ﺗﻮﮐﻞ و اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺎرا ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺗﻘﻮﯾﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺼﯿﺒﺖ و ﻇﻠﻢ اﻃﻤﯿﻨﺎن دارﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﺎري اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎﻣﺎ اﺳﺖ‬
‫و دﻋﺎي ﻣﺎرا ﻣﯽ ﺷﻨﻮد و ﻗﺒﻮل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ .‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ)وَﺗَﻮَﮐﱠﻞْ ﻋَﻠَﻰ اﻟﻠﱠﻪِ إِﻧﱠﻪُ ﻫُﻮَ اﻟﺴﱠﻤِﯿﻊُ اﻟْﻌَﻠِﯿﻢُ ‪-‬اﻻﻧﻔﺎل‪(-61-‬‬
‫ﺑﺮاﷲ ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻦُ ﯾﻘﯿﻨﺎٌ ﮐﻪ او)ﺗﻌﺎﻟﯽ( ﺷﻨﻮاُ‪ -‬داﻧﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﺑﻨﺎ ﻋﻠﯿﮏ ﺗﻮﮐﻠﻨﺎ‪ ،‬اﻧﮏ أﻧﺖ اﻟﺴﻤﯿﻊ اﻟﻌﻠﯿﻢ‪.‬‬

‫‪۳۵‬‬
 ‫)ﺟل ﺟﻼﻟﮫ(‬ ‫ﷲ‬
‫اﻟﺣﮑﯾم ‪ -‬اﻟﺣﮑم‬
‫)‪(۳۲‬‬ ‫)‪(۳۱‬‬

‫ازﺟﻤﻠﮥ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك اﷲ)ﻋﺰوﺟﻞ(ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ آن ﻣﺴﻤّﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺤﮑﯿﻢ‪ -‬و‪ -‬اﻟﺤﮑﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮدو‬
‫اﺳﻢ در آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎرﻫﺎ وارد ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط )اﻟﺤﮑﯿﻢ( در آﯾﮥ )‪ (18‬ﺳﻮرة آل ﻋﻤﺮان ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻻَ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ﻫُﻮَ اﻟْﻌَﺰِﯾﺰُ اﻟْﺤَﮑِﯿﻢُ‪ -‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺑﺠﺰ اوﺗﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬او ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺎﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ( ودرآﯾﻪ)‪ (62‬ﺳﻮرة‬
‫آل ﻋﻤﺮان ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬وﻣَﺎ ﻣِﻦْ إِﻟَﻪٍ إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪُ وَإِنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﻟَﻬُﻮَ اﻟْﻌَﺰِﯾﺰُ اﻟْﺤَﮑِﯿﻢُ‪ -‬وﻧﯿﺴﺖ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰ اﷲ و ﺑﯽ‬
‫ﺷﮏ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺎﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ(‪ ،‬درآﯾﻪ)‪ (18‬ﺳﻮرة اﻧﻌﺎم ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬وَﻫُﻮَ اﻟْﻘَﺎﻫِﺮُ ﻓَﻮْقَ ﻋِﺒَﺎدِهِ وَﻫُﻮَ اﻟْﺤَﮑِﯿﻢُ‬
‫اﻟْﺨَﺒِﯿﺮُ‪ -‬واو اﺳﺖ ﻏﺎﻟﺐ و ﻣﻘﺘﺪر ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد و او اﺳﺖ ﺣﮑﯿﻢ) در ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻣﻮر( و آﮔﺎه) ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﺣﻮال(‬
‫ﻟﻔﻆ )ﺣﮑﯿﻢ( ﺗﺪﺑﯿﺮ اوﺿﺎع و اﺣﻮال و اﺟﺮاي اﻣﻮر و اﯾﺠﺎد اﺷﯿﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﺻﻮرت و ﺑﻪ ﺣﺪ اﻋﻠﯽ ﮐﻤﺎل و‬
‫اﺗﻘﺎن و ﺑﺪون ﻫﯿﭽﻨﻮع ﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺼﺎن اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪ)ﺣﮑﻤﺖ( ﮐﻪ وﺿﻊ ﻫﺮﭼﯿﺰ در ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ آن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﻧﺴﺒﺖ آن ﺑﻪ ﺣﮑﯿﻢ ﻣﻄﻠﻖ)ﻋﺰ وﺟﻞ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽء ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﻠﻘﺖ و ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻣﻮر و اﺷﯿﺎ‬
‫ازﺟﺎﻧﺐ آن ﺧﺎﻟﻖ ﺣﮑﯿﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻﻔﺖ ﮐﻤﺎل ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺳﺎﺣﮥ ﺧﻠﻘﺖ اﺷﯿﺎ و ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻣﻮر از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺸﻬﻮد‬
‫اﺳﺖ ﮐﻼم اﻟﻬﯽ و آﯾﺎت ﮐﺘﺎب اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﯿﺰ داراي ﻫﻤﺎن وﺻﻒ اﺣﮑﺎم و اﺗﻘﺎن و اﻋﺠﺎز ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻫﻤﯿﻦ رو اﷲ‬
‫– ﯾﻮﻧﺲ‬ ‫اﳊَ ِﻜﻴ ِﻢ‬ ‫ت اﻟْ ِﻜﺘَ ِ‬
‫ﺎب ْ‬ ‫آ� ُ‬
‫ﻚ َ‬‫ﺣﮑﯿﻢ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﻨﺎم) ﮐﺘﺎب ﺣﮑﯿﻢ و ﻗﺮآن ﺣﮑﯿﻢ( ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ)اﻟﺮ ﺗِْﻠ َ‬
‫‪ -1-‬اﻟﻒ‪ -‬ﻻم‪ -‬را‪ -‬اﯾﻦ آﯾﺎت ﮐﺘﺎب ﺣﮑﯿﻢ) ﻣﺤﮑﻢ و داراي ﺣﮑﻤﺖ( اﺳﺖ( و )ﯾﺲ‪ -‬و اﻟﻘﺮآن اﻟﺤﮑﯿﻢ‪ -‬ﯾﺲ‪-1-‬‬
‫‪ -2‬ﯾﺎﺳﯿﻦ‪ -‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﻗﺮآن ﺣﮑﯿﻢ(‬
‫ﻣﻌﻨﯽ دﯾﮕﺮ )ﺣﮑﯿﻢ( ﺣﮑﻢ وﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ اﷲ ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺎﻟﮏ ﺣﮑﻢ ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﻮده و اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ در اﻣﻮر ﺧﻠﻖ و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در اﻣﻮرﯾﮑﻪ ﺣﮑﻢ آﻧﺮا ﺑﺨﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ ﻫﯿﭻ ﻗﺪرت وﻫﯿﭻ‬
‫ﮐﺲ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ در آن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد وﺣﮑﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬اَﻻَ ﻟَﻪُ اﻟْﺤُﮑْﻢُ وَﻫُﻮَ أَﺳْﺮَعُ اﻟْﺤَﺎﺳِﺒِﯿﻦَ‪-‬اﻻﻧﻌﺎم‪ -62-‬آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ‬
‫و ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺴﺎﺑﮕﺮان اﺳﺖ( – ) إِنِ اﻟْﺤُﮑْﻢُ إِﻻﱠ ﻟِﻠﱠﻪِ أَﻣَﺮَ أَﻻﱠ ﺗَﻌْﺒُﺪُواْ إِﻻﱠ إِﯾﱠﺎهُ‬
‫‪-‬ﯾﻮﺳﻒ‪ -40-‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ و ﺣﮑﻢ ﻣﺨﺼﻮص اﷲ اﺳﺖ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ اوﺗﻌﺎﻟﯽ را ﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪ( ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ اﷲ ﺣﮑﯿﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺷﺮﯾﻌﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮي‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﻣﯿﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪36‬‬
 ‫اﺳﻢ)ﺣﮑﻢ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﮑﻢ و داور در آﯾﻪ)‪ (114‬ﺳﻮرة اﻧﻌﺎم وارد ﺷﺪه‪) :‬أَﻓَﻐَﯿْﺮَ اﻟﻠﱠﻪِ أَﺑْﺘَﻐِﯽ ﺣَﮑَﻤًﺎ وَﻫُﻮَ‬
‫اﻟﱠﺬِي أَﻧﺰَلَ إِﻟَﯿْﮑُﻢُ اﻟْﮑِﺘَﺎبَ ﻣُﻔَﺼﱠﻼً –" اي ﻣﺤﻤﺪ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ !-‬ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﮕﻮ‪ ":‬آﯾﺎ ﻣﻦ ﻏﯿﺮ از اﷲ داوري‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﻢ؟ وﺣﺎل آﻧﮑﻪ او اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب )ﻗﺮآن( را ﮐﻪ در آن ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻤﺎﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮده‬
‫اﺳﺖ(‪.‬‬
‫اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ ﻫﺮدو اﺳﻢ)ﺣﮑﯿﻢ وﺣﮑﻢ( در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻗﻨﺎ ﻋﺖ و آراﻣﺶ روﺣﯽ و ﻓﮑﺮي ﺑﻨﺪه را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ‬
‫ﺳﺎزد و ﺧﺎﻟﻖ وﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻨﺪه و ﮐﺎﺋﻨﺎت ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ دﻻﺋﻞ آﺷﮑﺎر ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ ﺳﺰاوار آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﮑﻢ و داور ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﺣﮑﻢ و ﻋﺪاﻟﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﭘﺎﺑﻨﺪ و ﻗﺎﻧﻊ و راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ) اﺣﮑﻢ اﻟﺤﺎﮐﻤﯿﻦ و اﺳﺮع اﻟﺤﺎﺳﺒﯿﻦ( ﺧﻮف و ﺑﯿﻢ ﺗﺠﺎوز از ﺣﺪود اﺣﮑﺎم اﻟﻬﯽ و‬
‫ﺣﺴﺎب ﺳﺮﯾﻊ اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن را در اذﻫﺎن و اﻓﮑﺎر آﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﻪ ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺖ اﷲ ﺣﮑﯿﻢ وﺣﺴﺎب‬
‫روز ﺟﺰا آﻣﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﻓَﻤَﻦ ﯾَﻌْﻤَﻞْ ﻣِﺜْﻘَﺎلَ ذَرﱠةٍ ﺧَﯿْﺮًا ﯾَﺮَهُ وَﻣَﻦ ﯾَﻌْﻤَﻞْ ﻣِﺜْﻘَﺎلَ ذَرﱠةٍ ﺷَﺮ‪‬ا ﯾَﺮَهُ‪ -‬اﻟﺰﻟﺰﻟﻪ‪ (8-7-‬ﭘﺲ ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه و وزن‬
‫ﯾﮏ ذره ﻋﻤﻞ ﺧﯿﺮ اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﺪ) ﭘﺎداش ﻧﯿﮏ( آن را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه و وزن ﯾﮏ ذره ﻋﻤﻞ ﺷﺮﮐﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ)ﺟﺰاي(آن را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۳۷‬‬
 ‫)ﺟل ﺟﻼﻟﮫ(‬ ‫ﷲ‬
‫اﻟﻌدل‬
‫)‪(۳۳‬‬

‫ﮐﻠﻤﻪ)ﻋﺪل( از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻧﺼﺎف و وﺿﻊ ﺷﯽ در ﻣﻮﺿﻊ آن و ﺿﺪ ﻣﻔﻬﻮم)ﻇﻠﻢ( وارد ﺷﺪه و)ﻇﻠﻢ( اﻟﺒﺘﻪ‬
‫وﺿﻊ ﺷﯽ در ﻏﯿﺮ ﻣﻮﺿﻊ آن و ﺗﺠﺎوز از ﺣﺪ اﻧﺼﺎف و ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎرﻫﺎ در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻇﻠﻢ اﻣﺮ ﺷﺪه و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ در ﻧﮑﻮﻫﺶ و ﻧﻔﺮﯾﻦ از‬
‫ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺪ ﺗﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه )ﺷﺮك( ﺑﻪ ﻇﻠﻢ ﻋﻈﯿﻢ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺷﺪه‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮرة ﻟﻘﻤﺎن‬
‫‪ -13-‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪):‬إِنﱠ اﻟﺸﱢﺮْكَ ﻟَﻈُﻠْﻢٌ ﻋَﻈِﯿﻢٌ‪ -‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﮐﻪ ﺷﺮك واﻗﻌﺎٌ ﻇﻠﻢ ﺑﺰرگ اﺳﺖ( و در ﺳﻮرة ﻓﺮﻗﺎن‪-19-‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ):‬وَﻣَﻦ ﯾَﻈْﻠِﻢ ﻣﱢﻨﮑُﻢْ ﻧُﺬِﻗْﻪُ ﻋَﺬَاﺑًﺎ ﮐَﺒِﯿﺮًا‪ -‬وﻫﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﻇﻠﻢ ﮐﻨﺪ ﻋﺬاب ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﭼﺸﺎﻧﯿﻢ(‪.‬‬
‫دراﻣﺮﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ) :‬وَإِذَا ﺣَﮑَﻤْﺘُﻢ ﺑَﯿْﻦَ اﻟﻨﱠﺎسِ أَن ﺗَﺤْﮑُﻤُﻮاْ ﺑِﺎﻟْﻌَﺪْلِ ‪-‬اﻟﻨﺴﺎء‪-58-‬وﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‬
‫ﺣﮑﻢ ﻧﻤﻮدﯾﺪ"درﻣﻘﺎم ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺮار داﺷﺘﯿﺪ" ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﯿﺪ(‪.‬‬

‫) إِنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﯾَﺄْﻣُﺮُ ﺑِﺎﻟْﻌَﺪْلِ وَاﻹِﺣْﺴَﺎنِ –اﻟﻨﺤﻞ‪ -90-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﻋﺪل واﺣﺴﺎن‪ ...‬اﻣﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ(‪.‬‬

‫درﻧﻈﺎم ﺧﻠﻘﺖ و ﺷﺮﯾﻌﺖ اﻟﻬﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ وﺿﺎﺣﺖ ﻣﺘﺠﻠﯽ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎدل ﻇﻠﻢ را ﺑﺨﻮد وﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺧﻮد ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻧﻤﻮده و اوﺗﻌﺎﻟﯽ در اﺣﮑﺎم و اﻓﻌﺎل ﺧﻮد از ﻇﻠﻢ ﻣﻨﺰه و ﭘﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮادف ﮐﻠﻤﮥ)ﻋﺪل( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻟﻔﻆ) ﻗﺴﻂ(وارد ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ درﺳﻮرة )ﻣﺎﺋﺪه‪ (-42-‬ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ):‬وَإِنْ‬
‫ﺣَﮑَﻤْﺖَ ﻓَﺎﺣْﮑُﻢ ﺑَﯿْﻨَﻬُﻢْ ﺑِﺎﻟْﻘِﺴْﻂِ إِنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﯾُﺤِﺐﱡ اﻟْﻤُﻘْﺴِﻄِﯿﻦَ‪ -‬واﮔﺮ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺣﮑﻢ ﻧﻤﻮدي ﭘﺲ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺣﮑﻢ ﮐﻦ‪ ،‬ﺣﻘﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎدﻻن را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد(‪.‬‬

‫ﮐﻠﻤﻪ)ﻋﺪل( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ )ﻋﺎدل( وﻟﻔﻆ)ﻗﺴﻂ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ)ﻣﻘﺴﻂ( ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ و ﻫﻢ از ﻓﺤﻮاي آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ وارد ﺷﺪه‬
‫و از ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺤﺎظ در ﻓﻬﺮﺳﺖ) اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ( ﺑﺮواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي ﻫﺮدو اﺳﻢ) ﻋﺪل و ﻣﻘﺴﻂ( از ﺟﻤﻠﮥ ﻧﺎﻣﻬﺎي زﯾﺒﺎي اﷲ‬
‫ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﻢ)ﻋﺪل( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺎدل ﺑﻪ وﺻﻒ ﮐﻼم اﻟﻬﯽ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰذﮐﺮ ﺷﺪه و ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮرة)اﻧﻌﺎم‪-‬‬
‫‪ -115‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬وَﺗَﻤﱠﺖْ ﮐَﻠِ َﻤﺖُ رَﺑﱢﮏَ ﺻِﺪْﻗًﺎ وَﻋَﺪْﻻً ﻻﱠ ﻣُﺒَﺪﱢلِ ﻟِﮑَﻠِﻤَﺎﺗِﻪِ وَﻫُﻮَ اﻟﺴﱠﻤِﯿﻊُ اﻟْﻌَﻠِﯿﻢ( وﮐﻼم ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﻮ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و‬
‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺤﺪ ﺗﻤﺎم رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻠﻤﺎت اورا ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و او اﺳﺖ ﺷﻨﻮا)ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر( داﻧﺎ)ﺑﻪ اﺣﻮال(‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫) ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟّﻠﻄﯿﻒ‬

‫)‪(34‬‬

‫درﺳﻠﺴﻠﮥ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ آن ﻣﺴﻤﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ) اﻟﻠﻄﯿﻒ‪-‬ﯾﺎ ﻟﻄﯿﻒ( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻟﻄﯿﻒ ﯾﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻟﻄﻒ ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و وﺻﻒ اﷲ)ﻋﺰّوﺟﻞ( ﻣﻔﻬﻮم ﻧﯿﮑﯽ و اﺣﺴﺎن و ﺗﻮﻓﯿﻖ و ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺨﻠﻮق را ﺑﺎ ﻟﻄﻒ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ زﯾﺎد اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك ﻟﻄﯿﻒ آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮ اﺑﻌﺎد و دﻗﺎﺋﻖ و اﺳﺮار‬
‫اﻣﻮر و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺪﮔﺎن را اﺣﺘﻮا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻟﻄﯿﻒ ﻣﯿﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺖ و ﺧﯿﺮ او در ﮐﺠﺎ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ و اﺣﺴﺎن و ﺗﻮﻓﯿﻖ اﻟﻬﯽ آﻧﺮا ﺑﺮاورده ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﺑﻨﺪه ﺑﻪ آﺛﺎر رﺣﻤﺖ و ﻟﻄﻒ ﭘﺮوردﮔﺎرش دﺳﺖ ﻣﯿﺎﺑﺪ‬
‫ﺑﯽ آﻧﮑﻪ اﺳﺒﺎب و اﺳﺮار آﻧﺮا داﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم از آﯾﮥ ﻣﺒﺎرﮐﻪ )اﻟﻠﱠﻪُ ﻟَﻄِﯿﻒٌ ﺑِﻌِﺒَﺎدِهِ ﯾَﺮْزُقُ ﻣَﻦ ﯾَﺸَﺎء وَﻫُﻮَ اﻟْﻘَﻮِيﱡ اﻟْﻌَﺰِﯾﺰُ‬
‫‪-‬اﻟﺸﻮري‪ (-19-‬ﺑﺨﻮﺑﯽ درك ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬اﷲ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﻟﻄﯿﻒ و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮐﻪ را ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ روزي‬
‫ﻣﯿﺪﻫﺪ و اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﻮاﻧﺎ )و( ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻟﻄﻒ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ اﷲ)ﻋﺰّ وﺟﻞ( در ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن از ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺟﻨﯿﻦ در رﺣﻢ‬
‫ﻣﺎدر ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ادوار زﻧﺪﮔﯽ و در ﺗﻤﺎم اﺟﺰاي ﺧﻠﻘﺖ و ﮐﺎﺋﻨﺎت روﺷﻦ و آﺷﮑﺎر اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻧﺪك ﺗﻔﮑﺮ در دﻻﺋﻞ ﻗﺪرت‬
‫و ﻋﻼﺋﻢ ﺣﮑﻤﺖ ﻗﺎدر ﺣﮑﯿﻢ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻟﻄﻒ و اﺣﺴﺎن ﭘﺮوردﮔﺎر درك ﻣﯿﮕﺮدد و ﻫﺮ ﻗﺪر ﺗﻔﮑﺮ و دﻗﺖ ﻋﻤﯿﻖ ﺗﺮ و‬
‫آﻣﻮزش ﻋﻠﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن راﺳﺘﯿﻦ ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ و ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد دﻻﺋﻞ ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪرت و ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫ﻟﻄﻒ و ﻣﺮﺣﻤﺖ اﻟﻬﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﺗﺮ روﺷﻦ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط اﯾﻦ اﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮﯾﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ):‬اِنﱠ ﻓِﯽ ﺧَﻠْﻖِ اﻟﺴﱠﻤَﺎوَاتِ‬
‫وَاﻷَرْضِ وَاﺧْﺘِﻼفِ اﻟﻠﱠﯿْﻞِ وَاﻟﻨﱠﻬَﺎرِ ﻟَﺂﯾَﺎتٍ ﻟﱢﺄُوﻟِﯽ اﻷَﻟْﺒَﺎبِ ‪ -‬آل ﻋﻤﺮان‪ -190-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ در آﻓﺮﯾﻨﺶ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ‬
‫و اﺧﺘﻼف ﺷﺐ و روز ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي روﺷﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﺮدﻣﻨﺪان(‪.‬‬

‫ﺻﻔﺖ ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك) ﻟﻄﯿﻒ( ﻏﺎﻟﺒﺎٌ ﺑﺎ اﺳﻤﺎ و اوﺻﺎف) اﻟﻠﻄﯿﻒ اﻟﺨﺒﯿﺮ‪ -‬اﻟﻌﻠﯿﻢ اﻟﺤﮑﯿﻢ‪ -‬اﻟﻘﻮي‬
‫اﻟﻌﺰﯾﺰ( ﻣﻘﺎرن ﺑﻮده و اﯾﻦ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻟﻄﻒ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺗﻮام ﺑﺎ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﻄﻠﻖ و ﻋﻠﻢ ﮐﺎﻣﻞ و ﺣﮑﻤﺖ و ﻗﺪرت‬
‫ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻫﺮﯾﮏ اﯾﻦ اﺳﻤﺎ و ﺻﻔﺎت در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﻣﯿﺪ و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﻟﻄﻒ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻘﻮﯾﻪ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ و ﻋﻠﻢ و ﺣﮑﻤﺖ ﻣﻄﻠﻖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ در ذﻫﻦ و ﻧﻬﺎد ﺑﻨﺪه رﺳﻮخ‬
‫ﻣﯿﺎﺑﺪ و ﺑﻨﺪه در ﻫﻤﻪ اﺣﻮال ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﺣﺎﺿﺮ و ﻧﺎﻇﺮ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪39‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺨﺒﯿﺮ‬

‫)‪(35‬‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( در ﻣﻮارد زﯾﺎدي در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻨﺎم ﻣﺒﺎرك) ﺧﺒﯿﺮ( ﻣﺴﻤﯽ ﻓﺮﻣﻮده ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫آﯾﮥﻣﺒﺎرﮐﻪ) وَاﻟﻠﱠﻪُ ﺑِﻤَﺎ ﺗَﻌْﻤَﻠُﻮنَ ﺧَﺒِﯿﺮٌ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪-234-‬و اﷲ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺮدار ﺗﺎن آﮔﺎه اﺳﺖ( و آﯾﮥ ﻣﺒﺎرﮐﻪ)إِ ﱠن أَ ْﻛَﺮَﻣ ُﻜ ْﻢ ِﻋ َ‬
‫ﻨﺪ‬
‫ﺧﺒِﲑٌ‪-‬اﻟﺤﺠﺮات‪-13-‬ﯾﻘﯿﻨﺎٌ ﮔﺮاﻣﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﻧﺰد اﷲ ﺑﺎ ﺗﻘﻮي ﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ‬ ‫اﻪﻠﻟِ أَﺗْـ َﻘﺎ ُﻛﻢ إِ ﱠن ﱠ ِ‬
‫اﻪﻠﻟَ َﻋﻠ ٌﻴﻢ َ‬ ‫ْ‬ ‫ﱠ‬
‫اﷲ داﻧﺎ)ﺑﻬﻤﻪ اﺣﻮال( آﮔﺎه) ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﺳﺮار( اﺳﺖ(‪.‬‬

‫درﺑﺮﺧﯽ از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك) ﻋﻠﯿﻢ ﺧﺒﯿﺮ( ﺑﺎﻫﻢ وﻗﺮﯾﻦ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ذﮐﺮﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ‬
‫ازﯾﻦ دو ﻧﺎم و دو وﺻﻒ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ذﮐﺮ ﺷﻮد ﻣﻌﻨﯽ ﻫﺮدو را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و آن ﻋﻠﻢ ﻣﺤﯿﻂ و ﮐﺎﻣﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻫﻤﻪ‬
‫اﻣﻮر و ﻫﻤﻪ اﺣﻮال اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ذﮐﺮ ﻫﺮدو ﻧﺎم) ﻋﻠﯿﻢ ﺧﺒﯿﺮ( ﺑﺎﻫﻢ ﻫﺮﮐﺪام ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ دارد و)ﻋﻠﯿﻢ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ وﺳﯿﻊ ﻋﻠﻢ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺪاوﻧﺪو)ﺧﺒﯿﺮ( ﻧﻮع ﺧﺎص ﻋﻠﻢ ﯾﻌﻨﯽ آﮔﺎﻫﯽ در ﺣﻘﺎﺋﻖ و اﺳﺮار ﻧﻬﺎﻧﯽ اﻣﻮر و اﺣﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺎم و وﺻﻒ)ﺧﺒﯿﺮ( ﺑﺎ اﺳﻢ وﺻﻔﺖ)ﺑﺼﯿﺮ( ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻫﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ آﯾﮥ ﻣﺒﺎرﮐﻪ)إِنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﺑِﻌِﺒَﺎدِهِ ﻟَﺨَﺒِﯿﺮٌ ﺑَﺼِﯿﺮٌ ‪-‬ﻓﺎﻃﺮ‪-‬‬
‫‪ -31‬ﯾﻘﯿﻨﺎٌ اﷲ ﺑﻪ) اﻣﻮر و اﺣﻮال و اﻋﻤﺎل( ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺧﻮب آﮔﺎه )و( ﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ(‪ .‬اﯾﻦ اوﺻﺎف و اﺳﻤﺎء ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻫﯿﭻ ذره اي در ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻠﻘﺖ و ﮐﺎﺋﻨﺎت و ﺑﻨﺪﮔﺎن اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﻋﻢ از ﻣﻠﮏ و ﺟﻦ و اﻧﺴﺎن از اﺣﺎﻃﻪ ﻧﻈﺮ و ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﯿﺮون و ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﺮﮔﺎه ﻧﯿﺎزي در دل ﺑﻨﺪه ﺧﻄﻮر ﮐﻨﺪ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ آﻧﺮا ﺑﺮ زﺑﺎن ﺑﯿﺎورد اﷲ) ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎﻓﯽ اﻟﺼﺪور(‬
‫آﻧﺮا ﻣﯿﺪاﻧﺪ و اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﺮا ﺑﺮ آورده ﺳﺎزد‪.‬‬

‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻤﺎء ﻣﺒﺎرك و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻋﻠﯿﻢ و ﺧﺒﯿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺒﯿﺮ و ﺑﺼﯿﺮ اﺳﺖ اﻋﻤﺎل و اﺣﻮال و‬
‫اﻗﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن در داﺋﺮه ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻫﯿﭻ ﺑﻨﺪه ﻓﮑﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ذره اي از اﻣﻮر و اﺣﻮال او در‬
‫ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ از ﻋﻠﻢ و ﺣﺴﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫)وَاﺗﱠﻘُﻮا اﻟﻠﱠﻪَ إِنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ ﺧَﺒِﯿﺮٌ ﺑِﻤَﺎ ﺗَﻌْﻤَﻠُﻮنَ ‪-‬اﻟﺤﺸﺮ‪ -18-‬واز اﷲ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ)ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را از ﻋﺬاب ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺠﺎت دﻫﯿﺪ( ﯾﻘﯿﻨﺎٌ‬
‫‪40‬‬ ‫ﮐﻪ اﷲ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﯿﺪ آﮔﺎه اﺳﺖ(‪.‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺤﻠﯿﻢ‬

‫)‪(36‬‬

‫ﺻﻔﺖ) ﺣﻠﻢ (ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺿﺒﻂ ﻧﻔﺲ و ﻗﺪرت ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ و ﻓﺮوﺑﺮدن ﻗﻬﺮ و ﻏﻀﺐ اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺸﻢ و‬
‫ﮔﻨﺎه و ﯾﺎ ﺟﻬﺎﻟﺖ و ﺳﺮﮐﺸﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎ" ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮآﺷﻔﺘﮕﯽ و ﻋﺪم ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﺨﺺ درﺣﺎﻟﺖ ﺿﻌﻒ ﮐﻪ از‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻔﺖ)ﺣﻠﻢ( ﻧﺎﯾﻞ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد و )ﺣﻠﯿﻢ( آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎداﺷﺘﻦ ﻗﺪرت ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﻋﻔﻮﮐﻨﺪ وﺑﺮ‬
‫ﺧﺸﻢ وﻏﻀﺐ ﻏﺎﻟﺐ آﯾﺪ‪.‬‬

‫اﷲ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( درﺟﻤﻠﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ و اوﺻﺎف ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺣﻠﯿﻢ اﺳﺖ‪َ ).‬و ْاﻋﻠَ ُﻤﻮاْ أَ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ‬
‫ﻴﻢ‪ -‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪-۲۳۵-‬وﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﷲ آﻣﺮزﻧﺪه ﺣﻠﯿﻢ اﺳﺖ(‪ .‬ﺻﻔﺖ)ﺣﻠﻢ( درﻣﻮرد ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻋﻔﻮ و‬ ‫َﻏ ُﻔ ِ‬
‫ﻮر َﺣﻠ ٌ‬
‫ٌ‬
‫رﺣﻤﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻔﺖ ﻋﻔﻮ و رﺣﻤﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﺴﺎد و ﮔﻨﺎه‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ روزي و ﻧﻌﻤﺖ ﻣﯿﺪﻫﺪ و در ﺟﺰاي اﻋﻤﺎل ﺷﺎن در دﻧﯿﺎ ﺷﺘﺎب ﻧﻤﯽ ورزد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯽ‬

‫اب‪-‬اﻟﮑﻬﻒ‪ -58-‬اﮔﺮﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻨﮑﺮان آﯾﺎت ﺧﻮد را ﺑﺨﺎﻃﺮ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ):‬ﻟَﻮ ﻳـﺆ ِ‬

‫اﺧ ُﺬ ُﻫﻢ ِﲟَﺎ َﻛ َﺴﺒُﻮا ﻟَ َﻌ ﱠﺠ َﻞ َﳍُُﻢ‬
‫اﻟْ َﻌ َﺬ َ‬ ‫ْ َُ‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ ﻣﺆاﺧﺬه ﻣﯿﮑﺮد ﺣﺘﻤﺎ" ﺑﺰودي وﺑﺪون ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻋﺬاب اﻟﻬﯽ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﺎزل ﻣﯽ ﻧﻤﻮد( ﺣﻠﻢ وﺻﺒﺮ‬
‫و ﺳﺘﺮﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﺷﺎﻣﻞ دﺷﻤﻨﺎن او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮔﺮدﯾﺪه و در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ آن دﺷﻤﻨﺎن ﮐﻔﺮ ﻣﯽ ورزﻧﺪ و ﺑﻪ اﷲ ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽ‬
‫آورﻧﺪ و آﯾﺎت او)ﻋﺰوﺟﻞ( را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻬﻠﺖ ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﻧﺪاﻣﺖ ﺷﺎﻧﺮا ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪد و دروازة رﺣﻤﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮﺑﻪ و ﻣﺮاﺟﻌﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺻﻔﺖ ﺣﻠﻢ اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ اﺳﻢ و ﺻﻔﺖ) ﻏﻔﻮر‪ ،‬ﻏﻨﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯿﻢ و ﺷﮑﻮر( وﺻﻞ ﺷﺪه ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬

‫اﻪﻠﻟُ َﻋﻠِ ٌﻴﻢ َﺣﻠِ ٌﻴﻢ‪ -‬اﻟﻨﺴﺎء‪َ -۱۲-‬و ﱠ‬

‫اﻪﻠﻟُ‬ ‫ﲏ َﺣﻠِ ٌﻴﻢ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه ‪َ ۲۶۳‬و ﱠ‬ ‫ﻮر َﺣﻠِ ٌﻴﻢ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪َ -225 -‬و ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟُ َﻏ ِ ﱞ‬ ‫اﻪﻠﻟُ َﻏ ُﻔ ٌ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ) :‬و ﱠ‬
‫ﻴﻢ‪ -‬اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪ (17-‬ﻫﺮﯾﮏ اﯾﻦ ﺻﻔﺎت ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻠﯿﻢ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪ ،‬ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ و ﺣﻠﻢ داراي ﯾﮏ‬ ‫ﺷ ُﻜ ِ‬
‫ﻮر َﺣﻠ ٌ‬‫َ ٌ‬
‫اﺻﻞ اﺳﺖ‪ ،‬و وﺻﻒ)ﻏﻨﯽ( ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ از اﺣﺘﯿﺎج و ﺿﺮورت ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﯿﻮﻧﺪ‬
‫ﺣﻠﯿﻢ و ﻋﻠﯿﻢ از آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﻠﻢ و ﻋﻔﻮ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﯽ ﺧﺒﺮي و ﻋﺪم آﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻞ ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﯿﻢ ﺑﺮﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮق‬

‫‪41‬‬
 ‫و ﺑﻨﺪﮔﺎن اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺎﻣﻞ دارد‪ ،‬اﻧﻔﺎق در راه ﺧﺪا و اﻋﻤﺎل ﺧﯿﺮ از ﻧﻈﺮ اﷲ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ و اﷲ ﺷﮑﺮ ﮔﺰار‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن اﯾﻦ اﻋﻤﺎل اﺳﺖ‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﯿﻢ از اﺣﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن آﮔﺎه اﺳﺖ‪ ،‬و اﷲ ﺑﺼﯿﺮ اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬و اﷲ‬
‫ﺳﻤﯿﻊ اﻗﻮال و دﻋﺎي ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﻠﯿﻢ و ﻏﻔﻮر اﺳﺖ‪ ،‬او ﻏﻨﯽ و ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ او ﻧﯿﺎزدارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﷲ ﺣﻠﯿﻢ)ﻋﺰوﺟﻞ( ﻃﻮرﯾﮑﻪ اﺳﻢ و وﺻﻒ ﺣﻠﯿﻢ را ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ و ﺑﺮﮔﺰﯾﺪة ﺧﻮد ﻧﯿﺰ اﯾﻦ‬

‫وﺻﻒ را ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در وﺻﻒ ﯾﮏ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرگ ﺧﻮد) اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم( ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ):‬إِ ﱠن إِﺑْـَﺮ ِاﻫ َﻴﻢ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻴﺐ‪-‬ﻫﻮد‪ -75-‬واﻗﻌﺎ" اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﻠﯿﻢ و ﺑﺮدﺑﺎر و ﺑﺴﯿﺎر آه و ﺗﻀﺮع ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ‬ ‫َﳊَﻠ ٌﻴﻢ أَﱠواﻩٌ ﱡﻣﻨ ٌ‬
‫ﮔﺎرو روي آورﻧﺪه ﺑﻪ ﺳﻮي آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺑﻮد(‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﻈﯿﻢ و ﻣﻌﻈﻢ ﻣﺎ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﺣﻠﻢ و ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ را‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻔﺮ و اذﯾﺖ و دﺷﻤﻨﯽ و ﻗﺘﺎل دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻮض ﻗﻬﺮ و ﻏﻀﺐ و اﻧﺘﻘﺎم و ﻣﺠﺎزات در ﺣﻖ‬
‫آﻧﻬﺎ دﻋﺎي ﻣﻐﻔﺮت ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪) :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻏﻔﺮ ﻟﻘﻮﻣﯽ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻻ ﯾﻌﻠﻤﻮن‪ -‬اﻟﻬﯽ ﻗﻮم ﻣﺮا)دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺮا( ﺑﺒﺨﺶ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮﯾﮑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻨﺪ(‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻌﻈﯿﻢ‬

‫)‪(37‬‬

‫اﷲ‪-‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬در ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎي اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﺎم و وﺻﻒ)اﻟﻌﻈﯿﻢ( راﺑﺨﻮدﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻌﻨﺎي)اﻟﻌﻈﯿﻢ( ﺑﻪ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ)ﺑﺰرگ( ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻣﻞ)اﻟﻌﻈﯿﻢ( را اﻓﺎده ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮرﺳﻬﻮﻟﺖ ﺗﻌﺒﯿﺮ آﻧﺮا ﺑﻪ)ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ( ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و‬
‫ﻧﯿﺰ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﮐﻠﻤﻪ)ﻋﻈﯿﻢ( در زﺑﺎن ﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮدو ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ ﮐﻪ اﷲ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﯾﺎ اﷲ‬
‫ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﷲ ﻋﻈﯿﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫اﻟْﻌ ِ‬
‫ﻈﻴ ِﻢ‪-‬اﻟﻮاﻗﻌﻪ‪ -96-‬ﭘﺲ اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﻨﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻪ ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ‬ ‫)ﻓَ َﺴﺒِّ ْﺢ ِﺎﺑ ْﺳ ِﻢ َرﺑِّ َ‬
‫ﻚ‬
‫َ‬
‫ﺗﺴﺒﯿﺢ ﺑﮕﻮي‪ -‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﺑﭙﺎﮐﯽ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﯾﺎد ﮐﻦ( ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻢ درﺧﺘﻢ ﺳﻮرة‬
‫)اﻟﻮاﻗﻌﻪ( ﻧﺎزل ﺷﺪ و اﷲ‪ -‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺲ و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﺴﺒﯿﺢ ذات ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬اﺻﺤﺎب ﺷﺎﻧﺮا ﻫﺪاﯾﺖ دادﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر اﻟﻬﯽ را در رﮐﻮع ﻧﻤﺎز ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و از ﻫﻤﯿﻦ رو‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻬﺎن از ﻗﺮن ﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻨﻄﺮف ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ در رﮐﻮع ﻣﯿﺮوﻧﺪ)ﺳﺒﺤﺎن رﺑﯽ اﻟﻌﻈﯿﻢ( ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ در‬
‫آﯾﮥ اﻟﮑﺮﺳﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻟْﻌ ِ‬
‫ﻈﻴﻢ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -255-‬اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮﺳﯽ و ﭘﻬﻨﺎي‬ ‫َ‬
‫ُ‬ ‫ودﻩُ ِﺣ ْﻔﻈُ ُﻬ َﻤﺎ َوُﻫ َﻮ اﻟْ َﻌﻠِ ﱡﻲ‬
‫ض َوﻻَ ﻳَـ ُﺆ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫) َوﺳ َﻊ ُﻛ ْﺮﺳﻴﱡﻪُ اﻟ ﱠﺴ َﻤ َﺎوات َواﻷ َْر َ‬
‫ﻋﻠﻢ اوﺗﻌﺎﻟﯽ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽء آﻧﻬﺎ ﺑﺮاو آﺳﺎن و ﺑﺪون ﻣﺸﻘﺖ اﺳﺖ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ از ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ و‬
‫ﺑﺎﻋﻈﻤﺖ اﺳﺖ(‪ .‬اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﺑﺎﺻﻔﺖ ﻋﻈﻤﺖ و ﺟﻼل و ﮐﻤﺎل و ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ وﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫درﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ وﻫﻤﻪ ﺣﺎل ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ‪ ،‬در ذات ﺧﻮد و در اﺳﻤﺎ و ﺻﻔﺎت ﺧﻮد‪ ،‬در ﻗﺪرت ﺧﻮد‪ ،‬در رﺣﻤﺖ ﺧﻮد‪ ،‬در ﻋﻄﺎ‬
‫و اﻧﻌﺎم ﺧﻮد‪ ،‬در ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﺧﻮد‪ ،‬در اﯾﺠﺎد و ﺧﻠﻘﺖ ﺧﻮد‪ ،‬در ﺟﺒﺮوت و ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ ﺧﻮد ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ و ﻋﻈﯿﻢ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻈﻤﺖ وﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻈﻤﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﺎﻧﺮا ﺑﻪ اﺳﻢ ﻋﻈﯿﻢ اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﯿﻨﻤﻮدﻧﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ" ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ اﻟﻌﻈﯿﻢ‬

‫‪43‬‬
‫اﻟﺤﻠﯿﻢ‪ -‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ رب اﻟﻌﺮش اﻟﻌﻈﯿﻢ‪ .‬وﺻﻒ)ﻋﻈﯿﻢ( را ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرگ ﺑﻪ اﺧﻼق ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد‬

‫‪-‬اﻟﻘﻠﻢ‪ – 4‬وﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬ ‫ﱠﻚ ﻟَ َﻌﻠَﻰ ُﺧﻠُ ٍﻖ َﻋ ِﻈﻴ ٍﻢ‬

‫ﻣﺤﻤﺪﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده و ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ):‬وإِﻧ َ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮ اي ﻣﺤﻤﺪ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬داراي ﺧﻠﻖ ﻋﻈﯿﻢ ﻫﺴﺘﯽ‪ (-‬واﯾﻦ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﻈﯿﻢ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺟﺰء ﺗﻌﻈﯿﻢ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺒﺤﺎن اﷲ و ﺑﺤﻤﺪه ﺳﺒﺤﺎن اﷲ اﻟﻌﻈﯿﻢ‬

‫وﺻﻠﯽ اﷲ وﺳﻠﻢ ﻋﻠﯽ اﻟﻨﺒﯽ اﻟﮑﺮﯾﻢ وﻋﻠﯽ آﻟﻪ وﺻﺤﺒﻪ اﺟﻤﻌﯿﻦ‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺸﺎﮐﺮ ‪ -‬اﻟﺸﮑﻮر‬

‫)‪(39‬‬ ‫)‪(38‬‬

‫اﻟﺸﮑﻮر ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ اﻟﺸﺎﮐﺮ و ﻫﺮدو از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺪر ﻫﺮدو اﺳﻢ ﮐﻠﻤﮥ)ﺷﮑﺮ(اﺳﺖ‬
‫و ﺷﺎﮐﺮﯾﻌﻨﯽ ﺷﮑﺮ ﮔﺰار و ﺷﮑﻮر ﺑﺴﯿﺎر ﺷﮑﺮ ﮔﺰار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم و وﺻﻒ) ﺷﺎﮐﺮ و ﺷﮑﻮر( ذﮐﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ اداي ﺷﮑﺮ) در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬اﻣﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫وﻻَ ﺗَ ْﻜ ُﻔﺮ ِ‬
‫ون‪-‬اﻟﺒﻘﺮه ‪ -152-‬ﭘﺲ ﻣﺮا ﯾﺎدﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺷﻤﺎرا ﯾﺎد ﮐﻨﻢ و ﺷﮑﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺮا‬ ‫)ﻓَﺎذْ ُﻛ ُﺮ ِوﱐ أَذْ ُﻛ ْﺮُﻛ ْﻢ َوا ْﺷ ُﻜ ُﺮواْ ِﱄ‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﺑﺠﺎ آرﯾﺪ و ﮐﻔﺮان ﻧﻌﻤﺖ ﻧﻪ ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪة ﺷﮑﺮ ﮔﺰار ﺷﮑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ زﺑﺎن و ﺑﻪ ﻗﻠﺐ و ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﺠﺎ ﻣﯽ آورد‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪه و اﺣﺴﺎس ﻗﻠﺒﯽ ﻣﺆﻣﻦ‬
‫وذﮐﺮ آن ﺑﺰﺑﺎن و ﺗﻤﺜﯿﻞ آن در ﻋﻤﻞ در داﺋﺮه اﯾﻤﺎن و ﻋﺒﺎدت ﺑﻨﺪه را در ﺑﺮاﺑﺮ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎرش ﺷﮑﺮ ﮔﺰار ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬و‬
‫ﺷﮑﺮ اﷲ ﺷﺎﮐﺮ و ﺷﮑﻮر در آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﺮ و ذﮐﺮ و ﻋﺒﺎدت ﺑﻨﺪه را ﻗﺒﻮل ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﺪ و درﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮل و ﻓﻌﻞ اﻧﺪك ﭘﺎداش‬
‫ﺑﺰرگ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎ و ﮔﻨﺎه ﺑﻨﺪه را ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﻓﺮاوان ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺷﮑﺮ ﮔﺰار اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ -7 -‬اﮔﺮﺷﮑﺮﮔﺰار ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺣﺘﻤﺎ" ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻓﺰون ﮐﻨﻢ‪(.‬‬ ‫ﺑﺨﺸﺪ)ﻟَﺌِﻦ َﺷ َﻜ ْﺮُْﰎ ﻷَ ِز َ‬
‫ﻳﺪﻧﱠ ُﻜ ْﻢ‪-‬‬

‫اﷲ ﺷﺎﮐﺮ و ﺷﮑﻮر اﯾﻦ ﻧﺎم و ﺻﻔﺖ ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد را ﻗﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎ و ﺻﻔﺎت) ﻋﻠﯿﻢ‪ ،‬ﻏﻔﻮر‪ ،‬ﺣﻠﯿﻢ( ذﮐﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ):‬ﻓَِﺈ ﱠن‬
‫ﻴﻢ‪ -‬اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪ (۱۷‬ﻣﻌﺎﻧﯽ اﯾﻦ‬ ‫اﻪﻠﻟ ﺷ ُﻜ ِ‬ ‫اﻪﻠﻟَ َﺷﺎﻛٌِﺮ َﻋﻠِ ٌﻴﻢ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪-158-‬إِ ﱠن ﱠ‬
‫ﻮر َﺣﻠ ٌ‬
‫ﻮر‪-‬اﻟﺸﻮري‪َ -۲۳-‬و ﱠُ َ ٌ‬ ‫ﻮر َﺷ ُﻜ ٌ‬
‫اﻪﻠﻟَ َﻏ ُﻔ ٌ‬ ‫ﱠ‬
‫اﺳﻤﺎء و اﺻﻮل آن ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ دارﻧﺪ از اﺣﺎﻃﻪ ﻋﻠﻢ ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻠﻖ اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﻫﯿﭻ ﻗﻮل و ﻋﻤﻞ اﻧﺴﺎن‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﻤﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﯿﺮآن اﷲ ﺷﺎﮐﺮ و ﺷﮑﻮر ﭘﺎداش ﻧﯿﮏ وواﻓﺮ ﻣﯿﺪﻫﺪ و از ﺷﺮ آن اﷲ ﻏﻔﻮر و ﺣﻠﯿﻢ)اﮔﺮﺑﺨﻮاﻫﺪ( ﻋﻔﻮ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﻨﺪه و ﭘﺮوردﮔﺎرش را راﺳﺦ ﺗﺮ وﻗﻮي ﺗﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬و ﻗﻠﺐ و‬
‫زﺑﺎن و ﻋﻤﻞ ﺑﻨﺪه ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎ و اﻟﻄﺎف اﷲ ﺷﺎﮐﺮ و ﺷﮑﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻌﻠﯽ‪ -‬اﻻﻋﻠﯽ‪ -‬اﻟﻤﺘﻌﺎل‬

‫)‪(42) (41) (40‬‬

‫اﷲ –ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬درﮐﺘﺎب ﻣﺤﻔﻮظ و ﺟﻠﯿﻞ ﺧﻮد ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻬﺮﺳﻪ ﻧﺎم و وﺻﻒ) اﻟﻌﻠﯽ‪ -‬اﻻﻋﻠﯽ‪ -‬اﻟﻤﺘﻌﺎل( ذﮐﺮ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ اﯾﻦ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت ﺑﻬﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮده و از ﻣﺼﺪر) ﻋُﻠﻮ و ﻋﻼء( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻠﻨﺪي و رﻓﻌﺖ و ﺟﻼل‬
‫وﻋﻈﻤﺖ اﺷﺘﻘﺎق ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﻤﺎء دران وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻟْﻌ ِ‬
‫ﻈﻴﻢ‪-‬اﻟﺸﻮري‪ -4-‬آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ض َوُﻫ َﻮ اﻟْ َﻌﻠِ ﱡﻲ‬ ‫)ﻟَﻪ ﻣﺎ ِﰲ اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ات َوَﻣﺎ ِﰲ اﻷ َْر ِ‬ ‫ََ‬ ‫َُ‬
‫َﻋﻠَﻰ‪-‬اﻻﻋﻠﯽ‪ -1-‬ﺑﻪ ﺗﻌﻈﯿﻢ و‬
‫اﻷ ْ‬ ‫اﺳ َﻢ َرﺑِّ َ‬
‫ﻚ‬ ‫) َﺳﺒِّ ِﺢ ْ‬ ‫ﻣﻠﮏ او اﺳﺖ و او ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻫﻤﻪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﭘﺎﮐﯽ ﯾﺎدﮐﻦ ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ و از ﻫﺮ ﻣﻘﺎم اﺳﺖ( ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ‬
‫ﺐ واﻟﺸ َ ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﱠﻬ َﺎدة اﻟْ َﻜﺒﲑُ‬ ‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺗﺴﺒﯿﺢ) ﺳﺒﺤﺎن رﺑﯽ اﻻﻋﻠﯽ( را در ﺳﺠﺪة ﻧﻤﺎز ﻣﻘﺮر ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪َ ) .‬ﻋﺎﱂُ اﻟْﻐَْﻴ َ‬
‫ﺎل‪-‬اﻟﺮﻋﺪ‪ -9-‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ داﻧﺎو آﮔﺎه ﺟﻬﺎن ﻏﯿﺐ و آﺷﮑﺎر‪ ،‬ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮ و واﻻ و ﻣﻨﺰه اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫اﻟْﻤﺘَـﻌ ِ‬
‫َُ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻋﻈﻤﺖ و ﺟﻼل و ﮐﺒﺮﯾﺎﭘﯽ و ﺑﺮﺗﺮي ﮐﻪ از ﻧﺎم ﻫﺎي) اﻟﻌﻠﯽُ اﻻﻋﻠﯽُ اﻟﻤﺘﻌﺎل‪ -‬ﯾﺎ‪ -‬اﻟﻤﺘﻌﺎﻟﯽ( ﺑﺮﻣﯽ آﯾﺪ ﻫﺮﯾﮏ‬
‫اﯾﻦ اوﺻﺎف واﻻ در ذات اﻗﺪس اﷲ) ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ( در اﺳﻤﺎ و ﺻﻔﺎت اوﺗﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬در ﻗﺪرت و ﻗﻬﺮ ﻗﺎدر ﻣﻄﻠﻖ ﺻﺪق‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ از ﻫﻤﻪ و ﻫﺮﭼﯿﺰ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻣﺜﺎل و ﺷﺒﺎﻫﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﻼل و‬
‫ﻋﻈﻤﺖ ذات وﺻﻔﺎت اوﺗﻌﺎﻟﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫) اي ﺑﺮﺗﺮ ازﺧﯿﺎل و ﻗﯿﺎس و ﮔﻤﺎن ووﻫﻢ –وازﻫﺮﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﺷﻨﯿﺪه اﯾﻢ وﺧﻮاﻧﺪه اﯾﻢ(‬

‫ﻋﻘﯿﺪه و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت) اﻟﻌﻠﯽ‪ -‬اﻻﻋﻠﯽ‪ -‬اﻟﻤﺘﻌﺎل( ﻣﺆﻣﻦ را وا ﻣﯿﺪارد ﺗﺎ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﻋﺒﺎدت‬
‫ﺧﻮد را ﺧﺎص ﺑﻪ اﷲ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( ادا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺎص ﺑﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺗﮑﺎء و ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ از او ﺑﺨﻮاﻫﺪ و ﺗﻨﻬﺎ از او‬
‫ﺑﺘﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺮﺗﺮ ار ﻣﻘﺎم و ﻗﺪرت او ﻣﻘﺎم و ﻗﺪرﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ و او اﺳﺖ اﷲ اﻟﻌﻠﯽ‪ ،‬اﷲ اﻻﻋﻠﯽ‪ ،‬اﷲ اﻟﻤﺘﻌﺎل) ﺟﻠﺖ‬
‫ﻋﻈﻤﺘﻪ(‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﮑﺒﯿﺮ‬

‫)‪(43‬‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻠﯿﻞ و ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ اﺳﻢ ووﺻﻒ ﻣﺒﺎرك) اﻟﮑﺒﯿﺮ( ﯾﺎدﻓﺮﻣﻮده و ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪة ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ِ‬
‫ﱪ‪-‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪ -3-1‬اي ﺟﺎﻣﻪ‬‫ِ‬
‫ﻓَ َﻜ ّْ‬ ‫ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬اﻣﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ �َ ) :‬أَﻳـﱡ َﻬﺎ اﻟْ ُﻤ ﱠﺪﺛُِّﺮ ﻗُ ْﻢ ﻓَﺄَﻧﺬ ْر َوَرﺑﱠ َ‬
‫ﻚ‬
‫ﺑﺴﺮ ﮐﺸﯿﺪه!)اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺤﺎﻟﺖ ﺧﻮاب آرﻣﯿﺪه!( ﺑﺮﺧﯿﺰ‪ ،‬ﭘﺲ) ﻣﺮدم را از ﻋﺬاب اﻟﻬﯽ( ﺑﺮﺣﺬر ﮐﻦ و ﺑﯿﻢ ﺑﺪه‪ ،‬و‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ ﯾﺎد ﮐﻦ(‪.‬‬

‫اﺳﻤﺎي ﻣﺒﺎرك) اﻟﮑﺒﯿﺮ‪ -‬اﻟﻌﻠﯽ‪ -‬اﻟﻤﺘﻌﺎل‪ -‬اﻟﻌﻈﯿﻢ‪(...‬ﺑﺎرﻫﺎ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻗﺮﯾﻦ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن ﻋﻈﻤﺖ‬
‫وﺟﻼل وﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ و ﻋﻠّﻮ ﺷﺄن وﻣﻘﺎم ﻣﺎﻟﮏ اﻟﻤﻠﮏ و رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺟﻬﺎن ﻫﺎ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫اﻟْ َﻜﺒِ ِ‬
‫ﲑ‪-‬ﻏﺎﻓﺮ‪ -12-‬ﭘﺲ ﺣﮑﻢ وداوري و ﻓﺮﻣﺎن ﻓﻘﻂ از اﷲ واﻻ ﻣﻘﺎم وﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺄن وﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ْﻢ ِﱠﻪﻠﻟِ اﻟْ َﻌﻠِ ِّﻲ‬
‫ﺎﳊُﻜ ُ‬
‫)ﻓَ ْ‬

‫ﲑا‪-‬اﻟﻨﺴﺎء‪ -34-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﷲ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺑﺰرگ اﺳﺖ(‪ .‬ﺗﮑﺒﯿﺮ)اﷲ اﮐﺒﺮ( اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ و‬ ‫ِ ِ‬ ‫)إِ ﱠن ﱠ‬
‫َﻋﻠﻴًّﺎ َﻛﺒ ً‬ ‫اﻪﻠﻟَ َﻛﺎ َن‬
‫ﺟﻼل وﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﯾﺎد آن ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ ﺷﺄن و ﻣﻘﺎم ﺑﻪ ﻗﻠﺐ و زﺑﺎن ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﺆﻣﻦ)اﷲ‬
‫اﮐﺒﺮ( ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻗﻠﺐ او ﭘﺮ از اﺣﺴﺎس ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ و ﻣﻘﺎم واﻻي ﭘﺮوردﮔﺎرش ﮔﺮدﯾﺪه ﻫﺮ ﺑﺰرگ و ﻗﺪرت دﯾﮕﺮ در‬
‫ﻧﻈﺮش ﺧﻮرد و ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬از ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﺪ و ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﯿﻢ او از اﷲ ﺑﺰرگ‪ ،‬و ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺗﮑﺎي او ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ﺗﻮاﻧﺎي او اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎد ﺑﺰرﮔﯽ و ﺟﻼل و ﻋﻈﻤﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﯾﻌﻨﯽ ﺗﮑﺒﯿﺮ) اﷲ اﮐﺒﺮ( ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﻌﺎر اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درآذان‪ ،‬درﻧﻤﺎز‪ ،‬در روز و در ﺷﺐ‪ ،‬درﺟﻬﺎد و ﻏﺰا‪ ،‬در ﺻﻠﺢ و ﺻﻔﺎ‪ ،‬در ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ‪ ،‬در ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه و درﻫﻤﻪ‬
‫اﺣﻮال و اوﺿﺎع ﺷﻌﺎر)اﷲ اﮐﺒﺮ( از ﻗﻠﺐ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮ ﻣﯿﺨﯿﺰد و ﺑﺮ زﺑﺎن او ﺟﺎري ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﻗﻠﺐ ﻣﺆﻣﻦ را ﻧﯿﺮو ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪،‬‬
‫ﻋﺰم اورا راﺳﺦ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬اﺗﮑﺎء و اﻃﻤﯿﻨﺎن اورا ﺗﻘﻮﯾﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬

‫) ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارم در دﻫﮥ ﺗﺠﺎوز ﻋﺴﮑﺮي اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي دﻫﮥ)‪ (1980‬ﺑﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﻣﻮج ﻗﯿﺎم ﻣﻠﺖ ﻣﺠﺎﻫﺪ اﻓﻐﺎن ﯾﮏ‬
‫اﻓﺴﺮ روس ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﻣﺎ از ﻫﺮ ﺣﯿﺚ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻓﻐﺎن ﻫﺎ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﯿﻢ و اﻧﻮاع اﺳﻠﺤﮥ ﻣﺎرا آﻧﻬﺎ ﻧﺪارﻧﺪ اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﯾﮏ‬
‫‪47‬‬ ‫ﺳﻼح دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺪارﯾﻢ و آن"اﷲ اﮐﺒﺮ" اﺳﺖ( اﷲ اﮐﺒﺮ وﷲ اﻟﺤﻤﺪ‪.‬‬
 ‫اﷲ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺤﺎﻓﻆ‪ -‬اﻟﺤﻔﯿﻆ‬

‫)‪(45‬‬ ‫)‪(44‬‬

‫اﷲ)ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬درﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﻢ ﺧﻮد ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ ﻧﺎم ووﺻﻒ) ﺣﺎﻓﻆ و ﺣﻔﯿﻆ( ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ .‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ﲔ‪-‬ﯾﻮﺳﻒ‪ -64-‬ﭘﺲ اﷲ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻓﻆ و ﻧﮕﻬﺒﺎن اﺳﺖ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺗﺮ از‬ ‫ِِ‬ ‫ﺎﻪﻠﻟُ َﺧ ْﲑٌ َﺣﺎﻓِﻈًﺎ َوُﻫ َﻮ أ َْر َﺣ ُﻢ‬
‫اﻟﱠﺮاﲪ َ‬ ‫)ﻓَ ﱠ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎن اﺳﺖ(‪) .‬إِ ﱠن َرِّﰊ َﻋﻠَ َﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء َﺣ ِﻔﻴ ٌ‬
‫ﻆ‪-‬ﻫﻮد‪ -57-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﻦ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﻧﮕﻬﺒﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻇﺮ و‬
‫آﮔﺎه اﺳﺖ(‪ .‬ﮐﻠﻤﮥ)ﺣﻔﻆ( ﻣﻌﻨﯽ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﯽء ﯾﺎ اﺷﯿﺎء را از ﺿﯿﺎع و زوال اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و)ﺣﺎﻓﻆ(‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺎﻣﯽ و ﻧﮕﻪ دارﻧﺪه و ﻣﻮاﻇﺐ را ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ اﻣﺎ)ﺣﻔﯿﻆ( ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ ﺣﺎﻓﻆ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﯽء ﺣﻔﻆ در ﺣﻔﯿﻆ ﺑﺤﺪ ﮐﻤﺎل و‬
‫زﯾﺎدت ﺣﻔﻆ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻔﻆ و ﺣﺎﻓﻆ در اوﺻﺎف ﺑﺸﺮي ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ زﯾﺎدي از ﻗﺒﯿﻞ ﺣﻔﻆ اﻣﻮال‪ ،‬ﺣﻔﻆ اﺳﺮار‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮق‪،‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﻧﺎﻣﻮس و ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺣﺎﻓﻆ اﻣﻼك و ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮآن و ﺣﺎﻓﻆ اﻣﺎﻧﺎت و ﻏﯿﺮه ﺑﮑﺎر ﺑﺮده ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺣﺎﻓﻆ و ﺣﻔﯿﻆ ﺑﺤﯿﺚ اﺳﻤﺎ و ﺻﻔﺎت اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻠﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﻧﻈﺎرت رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ را از‬
‫ﻫﻤﮥ ﮐﺎﺋﻨﺎت و از ﮐﺎﻓﻪ اﺟﺰاي ﺧﻠﻘﺖ اﻓﺎده ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ذره اي از آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و آﻧﭽﻪ در آﻧﻬﺎاﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ذره اي‬
‫از اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺣﯿﺎت آﻧﻬﺎ از ﻗﻠﻤﺮو ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ و آﮔﺎﻫﯽء ﭘﺮوردﮔﺎر ﺣﻔﯿﻆ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺣﻔﻆ‬
‫اﻟْﻌ ِ‬
‫ﻈﻴﻢ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -255-‬وﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ودﻩُ ِﺣ ْﻔﻈُ ُﻬ َﻤﺎ َوُﻫ َﻮ اﻟْ َﻌﻠِ ﱡﻲ‬
‫اﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ) :‬وﻻَ ﻳَـ ُﺆ ُ‬
‫وزﻣﯿﻦ ﺑﺮ اوﺗﻌﺎﻟﯽ آﺳﺎن و ﺑﺪون ﻣﺸﻘﺖ اﺳﺖ و او اﺳﺖ از ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬واﻻﻣﻘﺎم و ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ(‪.‬‬

‫ازﻣﻌﺎﻧﯽ ﺣﻔﻆ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺣﻔﯿﻆ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎم ﺳﺎﺣﻪ ﻫﺎي ﺧﻠﻘﺖ و ﮐﺎﺋﻨﺎت از ﺗﺒﺎﻫﯽ وزوال اﺳﺖ ﺗﺎوﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﺎﻓﻆ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد از ﻫﺮﻧﻮع ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺒﺪﯾﻞ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ):‬إِ ﱠ� َْﳓ ُﻦ ﻧَـﱠﺰﻟْﻨَﺎ اﻟ ِّﺬ ْﻛَﺮ‬
‫ﳊَﺎﻓِﻈُﻮ َن‪-‬اﻟﺤﺠﺮ‪ -9-‬ﻣﺎﺧﻮد ﻗﺮآن را ﻧﺎزل ﮐﺮدﯾﻢ و ﺣﺘﻤﺎ" ﻣﺎﺧﻮد ﻧﮕﻬﺒﺎن آن ﻫﺴﺘﯿﻢ( ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻔﯿﻆ ﺣﺎﻓﻆ‬ ‫َوإِ ﱠ� ﻟَﻪُ َ‬
‫اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن و آﮔﺎه اﻓﻌﺎل و اﺣﻮال و ﻣﺎﻓﯽ اﻟﺼﺪور آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻔﯿﻆ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺻﺎﻟﺢ و ﻣﻘﺮب درﮔﺎه اﻟﻬﯽ اﺳﺖ و آﻧﻬﺎرا از ﮔﻤﺮاﻫﯽ و ﺗﺒﺎﻫﯽ و از رﻓﺘﻦ ﺑﺮاه ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺎز ﻣﯿﺪارد‪ ،‬و اﯾﻦ ﻣﺼﺪاق ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﻣﺒﺎرك ﻧﺒﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬اﺣﻔﻆ اﷲ ﯾﺤﻔﻈﮏ‪ -‬اﷲ را ﺣﻔﻆ ﮐﻦ ﺗﺮا ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ( ﺣﻔﻆ اﷲ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻨﺪه‬
‫ﺣﻔﻆ اواﻣﺮ و اﻃﺎﻋﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و آﻧﮕﺎه ﺑﻨﺪه در ﺳﺎﺣﻪ ﺣﻔﻆ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪48‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻤُﻘﯿﺖ‬

‫)‪(46‬‬

‫اﻟﻤُﻘﯿﺖ ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را در ﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ آن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻨﯽ)اﻟﻤُﻘﯿﺖ( آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه و ﺑﺨﺸﻨﺪه) ﻗﻮت و اﻗﻮات( ﯾﻌﻨﯽ رزق و ارزاق ﻣﺨﻠﻮﻓﺎت اﺳﺖ‪ ،‬اﻗﻮات ﯾﺎ ارزاق ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت و‬
‫رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺧﻼﺋﻖ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﺬا و ﻧﯿﺎز ﻫﺎي ﺑﺪﻧﯽ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﯽ و رﻣﻖ ﺣﯿﺎت آﻧﻬﺎرا‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬درﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﻗﻮات و ارزاق ﻧﯿﺎز ﻫﺎي روﺣﯽ و ﻣﻌﻨﻮي ﻣﺨﻠﻮق را از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺳﻼﻣﺖ ﻓﮑﺮي‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺮآورده ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫اﻟﻤُﻘﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻞ در ﺧﻠﻖ و اﻋﻄﺎي ﻗﻮت و ﺗﻮزﯾﻊ آن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣﮑﻤﺖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻟﻬﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ازﺧﺼﻮﺻﯿﺖ اﻗﻮات ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺣﻔﻆ آن ﺑﺮ اﺳﺎس اﺣﺘﯿﺎج ﻣﺨﻠﻮق اﺳﺖ و ازﯾﻦ ﻟﺤﺎظ اﺳﻢ)اﻟﻤُﻘﯿﺖ( ﻣﺎﻧﻨﺪ)اﻟﺤﻔﯿﻆ( ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﻧﺎﻇﺮ ﺗﻮاﻧﺎ را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻠﻤﮥ )ﻣُﻘﯿﺖ( ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم وﺻﻔﺖ اﷲ) ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( درﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺎﻋﺔً َﺳﻴِّﺌَﺔً ﻳَ ُﻜﻦ ﻟﱠﻪُ ﻛِ ْﻔ ٌﻞ ِّﻣْﻨـ َﻬﺎ َوَﻛﺎ َن ﱠ‬

‫اﻪﻠﻟُ َﻋﻠَﻰ‬ ‫ﺼ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺎﻋﺔً َﺣ َﺴﻨَﺔً ﻳَ ُﻜﻦ ﻟﱠﻪُ ﻧَ ٌ‬
‫ﻴﺐ ّﻣْﻨـ َﻬﺎ َوَﻣﻦ ﻳَ ْﺸ َﻔ ْﻊ َﺷ َﻔ َ‬ ‫) ﱠﻣﻦ ﻳَ ْﺸ َﻔ ْﻊ َﺷ َﻔ َ‬
‫ﺷﻲ ٍء ﱡﻣ ِﻘﻴﺘًﺎ‪ -‬اﻟﻨﺴﺎء‪ -85-‬ﮐﺴﯿﮑﻪ در اﻣﺮ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﺷﻔﺎﻋﺖ) ﺳﻔﺎرش و ﮐﻤﮏ( ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ از)ﭘﺎداش( آن ﺑﻬﺮه اي‬ ‫ِ‬
‫ُﻛ ّﻞ َ ْ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﮐﺴﯿﮑﻪ در اﻣﺮ ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اي وﺳﺎﻃﺖ و ﺳﻔﺎرش ﻧﻤﺎﯾﺪ در)ﮔﻨﺎه( آن ﺳﻬﻢ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و اﷲ) ﻣﺘﻌﺎل( ﺑﺮ ﻫﺮ‬
‫ﭼﯿﺰ ﻧﺎﻇﺮ و ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ(‬

‫اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم و وﺻﻒ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﻗﺪرت و رﺑﻮﺑﯿﺖ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزد و‬
‫ﻗﺪرت و ﻧﻈﺎرت اﻟﻬﯽ را در ﮐﺴﺐ و ﺟﻤﻊ و ﺻﺮف ارزاق و اﻗﻮات و ﺣﺪود ﺣﺮام وﺣﻼل آن در ﻧﻈﺮ و ﻋﻤﻞ رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺤﺴﯿﺐ‬

‫)‪(47‬‬

‫اﻟﺤﺴﯿﺐ ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ دو ﻣﻌﻨﯽ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺎﻇﺮ و‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺐ و دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺎﻓﯽ و ﺑﺴﻨﺪه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺐ و ﻣﺮاﻗﺐ اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن درﻫﻤﻪ اﺣﻮال ﺑﻮده و‬
‫ﻫﯿﭻ ذره اي از ﮐﺮدار و ﻫﯿﭻ ﺣﺮﻓﯽ از ﮔﻔﺘﺎر و ﻫﯿﭻ ﺣﺎﻟﺘﯽ از اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺗﻔﮑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن از اﺣﺎﻃﮥ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻧﻈﺎرت اﷲ‬
‫ﻣﺘﻌﺎل ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﯽ دوم)اﻟﺤﺴﯿﺐ( ﮐﻪ ﮐﺎﻓﯽ و ﺑﺴﻨﺪه و ﮐﻔﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻪ اﷲ – ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ و ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ و رﻋﺎﯾﺖ و ﻧﺼﺮت ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮﺣﺎدﺛﻪ وﻫﺮدﺷﻤﻦ‬
‫و ﻫﺮ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ و ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن و اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎﻧﻊ و ﻣﺸﮑﻠﯽ در اﯾﻔﺎي‬
‫وﺟﺎﺋﺐ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﺪو از ﻫﯿﭻ ﻗﺪرت دﯾﮕﺮﻫﺮاﺳﯽ ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻗﺪرﺗﯽ ﻏﯿﺮ از ﭘﺮوردﮔﺎرش اﺗﮑﺎ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﺷﻌﺎر ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ )ﺣﺴﺒﯽ اﷲ وﻧﻌﻢ اﻟﻮﮐﯿﻞ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ) اﷲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ و او اﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺣﺎﻣﯽ و ﮐﺎر ﺳﺎز(‪ .‬درﻣﻮرد)اﻟﺤﺴﯿﺐ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺎﻇﺮ و ﻣﺤﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ)وَﻛ َﻔﻰ ِﺎﺑ ﱠﻪﻠﻟِ‬
‫ﺣ ِﺴﻴﺒًﺎ‪-‬اﻟﻨﺴﺎء‪-6-‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺣ ِﺴﻴﺒًﺎ‪-‬اﻟﻨﺴﺎء‪ -86-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ اﷲ ﺣﺴﺎب‬ ‫ٍ‬ ‫واﷲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ)ﺧﻠﻖ( ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ(‪) .‬إِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ َﻛﺎ َن َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲء َ‬
‫ﮔﯿﺮﻧﺪة ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ( ﺣﺴﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ در روز ﺣﺴﺎب‪ ،‬دﻗﯿﻖ و ﮐﺎﻣﻞ و ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﻋﻠﻢ ﻣﻄﻠﻖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫اﳊِﺴ ِ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد )ﻻ ﻇُْﻠ َﻢ اﻟْﻴَـ ْﻮَم إِ ﱠن ﱠ‬
‫ﺎب‪-‬ﻏﺎﻓﺮ‪ -17-‬اﻣﺮوز )روزﺟﺰا و روز ﺣﺴﺎب( ﻫﯿﭻ ﻇﻠﻢ و‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫اﻪﻠﻟَ َﺳ ِﺮ ُ‬
‫ﻳﻊ‬
‫ﺳﺘﻢ و ﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ ﺳﺮﯾﻊ اﻟﺤﺴﺎب و زود ﺷﻤﺎر اﺳﺖ(‪ .‬اﻟﺤﺴﯿﺐ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻓﯽ وﺑﺴﻨﺪه در آﯾﺎت‬
‫اﻟْﻮﻛِﻴﻞ‪-‬آل ﻋﻤﺮان‪-173-‬‬ ‫ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻌﺪد وارد ﺷﺪه و از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ):‬ﺣﺴﺒـﻨَﺎ ﱠ ِ‬
‫اﻪﻠﻟُ َوﻧ ْﻌ َﻢ َ ُ‬ ‫َ ُْ‬
‫اﷲ ﺑﻤﺎ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻣﯽ و ﮐﺎرﺳﺎز اﺳﺖ( اﯾﻤﺎن وﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﷲ ﻋﺰ وﺟﻞ ﻧﺎﻇﺮ و ﻣﺤﺎﺳﺐ‬
‫اﻋﻤﺎل و اﺣﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ ﭘﻬﻨﺎي ﻋﻠﻢ ﻣﻄﻠﻖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﺣﻘﯿﻘﺖ روز ﺟﺰا و روز ﺣﺴﺎب را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﯿﺪﻫﺪ و‬
‫ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻘﻮي و ﺑﯿﻢ ﻋﺬاب ﺳﻮق ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن اﺗﮑﺎء و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺣﺎﻣﯽ و ﮐﺎرﺳﺎز‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد اﺳﺖ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﻏﯿﺮ اﷲ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺗﮑﺎء و اﻣﯿﺪ و ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﯿﻢ و ﻫﺮاس او از ﺧﺎﻟﻖ ﺑﯿﻨﺎ و ﺗﻮاﻧﺎ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺲ‪.‬‬

‫‪50‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬

‫اﻟﺠﻠﯿﻞ‬

‫)‪(48‬‬

‫اﺳﻢ )اﻟﺠﻠﯿﻞ( ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﻔﻆ درﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وارد ﻧﺸﺪه اﻣﺎ در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﻣﺬي‬
‫ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺠﻠﯿﻞ اﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻪ ﺻﻔﺎت ﺟﻼل اﺳﺖ و ﻟﻔﻆ)ﺟﻼل(‬
‫اﳉ ِ‬
‫ﻼل‬ ‫دوﺑﺎر در ﺳﻮره )اﻟﺮﺣﻤﻦ( ﺑﻪ ﺻﻮرت ذﯾﻞ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ُ ) :‬ﻛ ﱡﻞ ﻣﻦ ﻋﻠَﻴـﻬﺎ ﻓَ ٍ‬
‫ﺎن‪َ .‬وﻳَـْﺒـ َﻘﻰ َو ْﺟﻪُ َرﺑِّ َ‬
‫ﻚ ذُو َْ‬ ‫َ ْ َ َْ‬
‫َوا ِﻹ ْﻛﺮِام‪-‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪ -27-26-‬ﻫﺮآﻧﭽﻪ و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﻓﻨﺎ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯿﮕﺮدد و ﺗﻨﻬﺎ ذات ﺑﺎﻋﻈﻤﺖ‬
‫َ‬
‫ﻼل َوا ِﻹ ْﻛﺮِام‪-‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪ -78-‬ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎر‬ ‫اﳉ ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ﻚ ذي َْ‬ ‫اﺳ ُﻢ َرﺑِّ َ‬
‫وﮔﺮاﻣﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯿﻤﺎﻧﺪ و ﺑﺲ( )ﺗَـﺒَ َﺎرَك ْ‬
‫ﺑﺎﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﻮار ﺗﻮ ﻣﺒﺎرك و ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﺖ( )ﺟﻼل( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻘﺎم و ﻋﻈﻤﺖ ﺷﺄن وﻗﺪرت اﷲ ﻣﺘﻌﺎل درﯾﻦ‬
‫دو آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ در ﺑﺮﺧﯽ از اﺣﺎدﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ﻓﺒﻌﺰﺗﯽ و‬
‫ﺟﻼﻟﯽ‪ -‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺰت ﻣﻦ و ﺟﻼل ﻣﻦ(‪.‬‬

‫در ادب ذﮐﺮ ﻧﺎم) اﷲ( ﮐﻪ ﺧﻮد ﻟﻔﻆ )ﺟﻼﻟﻪ( ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﻋﻤﻮﻣﺎ" ﻣﻘﺎرن اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك) اﷲ( ﻋﺒﺎرت)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬
‫ﻋﻼوه ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬اﺳﻢ )اﻟﺠﻠﯿﻞ( ﮐﻪ ﺻﻔﺖ ﻣﺸﺒﻬﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻓﺎﻋﻞ اﺳﺖ از ﻣﺼﺪر) ﺟﻼل وﺟﻼﻟﻪ( ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻼل و ﺑﺰرﮔﯽ و ﻋﻈﻤﺖ ﻗﺪر و ﺷﺄن را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﷲ اﻟﺠﻠﯿﻞ ‪ ) :‬ﻋﻈﯿﻢ اﻟﻘﺪر ﺑﺠﻼﻟﻪ و ﮐﻤﺎﻟﻪ ﻓﯽ ذاﺗﻪ و‬
‫ﺟﻤﯿﻊ ﺻﻔﺎﺗﻪ‪ -‬اﷲ ﺑﺰرگ ﻣﻘﺎم و داراي ﻋﻈﻤﺖ در ﺟﻼل و ﮐﻤﺎل و در ذات و ﺟﻤﯿﻊ ﺻﻔﺎت او ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ(‬

‫اﺳﻢ)اﻟﺠﻠﯿﻞ( در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ در ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻤﯽ) اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ( ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻬﺮﺳﺖ آن اﺳﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ اﺳﻢ از اﺷﺘﻘﺎق ﻣﺼﺪر آن در ﻣﻮرد )اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ( ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻮﻗﯿﻔﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ اﺳﻤﺎء ﻣﺘﻌﺎرف ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ در‬
‫ﻣﻮرد )اﻟﺠﻠﯿﻞ( ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم آن ﻣﺮادف )ذي اﻟﺠﻼل( اﺳﺖ و آن در ﻣﺘﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺳﻮره )اﻟﺮﺣﻤﻦ( وارد ﺷﺪه و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫دﻻﺋﻞ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ذﮐﺮ و ﻣﻘﺎم ﻟﻔﻆ)ﺟﻼل و ﺟﻼﻟﻪ( اﺳﻢ) اﻟﺠﻠﯿﻞ( وارد ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺻﻮرت ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﺳﻢ) اﻟﺠﻠﯿﻞ( ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ اﺳﺘﺤﻀﺎر ﻋﻈﻤﺖ ﻣﻘﺎم و ﺷﺄن و ﻗﺪرت ﺑﺰرگ اﷲ ﺟﻠﯿﻞ واﻣﯿﺪارد و‬
‫ﺑﻨﺪه ﺑﻪ آن اﺗﮑﺎء ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( را ﺑﺎ ﻧﺎم اﷲ از دل ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﯿﺮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪51‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﮑﺮﯾﻢ ‪ -‬اﻻﮐﺮم‬

‫)‪(50‬‬ ‫)‪(49‬‬

‫ازﺟﻤﻠﻪ )اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ( ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را در ﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ آن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ):‬اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ -‬و –‬
‫اﻻﻧﻔﻄﺎر‪ -6-‬اي اﻧﺴﺎن! ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﺮا ﻓﺮﯾﻔﺘﻪ و در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻧﺴﺎ ُن َﻣﺎ َﻏﱠﺮَك ﺑَِﺮﺑِّ َ‬
‫ﻚ اﻟْ َﻜ ِﺮِﱘ؟‬ ‫ِ‬
‫اﻻﮐﺮم( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ �َ ) .‬أَﻳـﱡ َﻬﺎ اﻹ َ‬
‫ﻚ اﻷَ ْﻛﺮُم ‪ .‬اﻟﱠ ِﺬي َﻋﻠﱠﻢ ِﺎﺑﻟْ َﻘﻠَِﻢ‪-‬اﻟﻌﻠﻖ‪ -4-3-‬ﺑﺨﻮان و‬
‫َ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرگ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺖ ﻣﻐﺮور ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟( )اﻗْـَﺮأْ َوَرﺑﱡ َ َ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ از ﻫﻤﻪ ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺮ و ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬آن ﭘﺮوردﮔﺎري ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻗﻠﻢ ﻧﻮﺷﺘﻦ آﻣﻮﺧﺖ( ﮐﺮﯾﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺟﻮاد و ﺑﺨﺸﻨﺪه‪ ،‬ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺰﯾﺰ و ﻏﺎﻟﺐ و ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺰرگ وﻣﻬﺮﺑﺎن‪ ،‬و ﻫﺮﯾﮏ اﯾﻦ اوﺻﺎف ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻨﺎم اﷲ ﮐﺮﯾﻢ ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﷲ ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ و اﷲ اﮐﺮم اﺳﺖ و اﮐﺮم ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺗﺮ و‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺗﺮ و ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺮ ﮐﻪ ﻣﺜﺎل او و ﺑﺮﺗﺮ از او وﺟﻮدﻧﺪارد وازﻫﻤﻪ ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮﯾﻢ اﯾﻦ وﺻﻒ‬
‫ﱠﻣﻜْﻨُ ٍ‬
‫ﻮن‪-‬اﻟﻮاﻗﻌﻪ‪ -78-77-‬ﻫﻤﺎﻧﺎ‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ را ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ داده و ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬إِﻧﱠﻪُ ﻟَ ُﻘﺮآ ٌن َﻛ ِﺮﱘٌ ‪ِ -‬ﰲ ﻛِﺘَ ٍ‬
‫ﺎب‬ ‫ْ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب واﻗﻌﺎ" ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ)ﻗﺮآن ﮔﺮاﻧﻘﺪر وﺑﺰرگ ﻣﻘﺎم( اﺳﺖ‪ ،‬در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﭘﻨﻬﺎن و ﻣﺤﻔﻮظ ) ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ( ﻗﺮار‬
‫دارد(‪ .‬وﺻﻒ ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﻋﺮش اﻟﻬﯽ و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﻣﯿﻦ و رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻧﯿﺰ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻮل َﻛ ِﺮٍﱘ‪ -‬اﻟﺘﮑﻮﯾﺮ‪ -19-‬إِﻧﱠﻪ ﻟََﻘﻮ ُل رﺳ ٍ‬
‫ﻮل َﻛ ِﺮٍﱘ‬ ‫ب اﻟْﻌﺮ ِش اﻟْ َﻜ ِﺮِﱘ‪-‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪ -116-‬إِﻧﱠﻪ ﻟََﻘﻮ ُل رﺳ ٍ‬ ‫ِ ِ‬
‫ُ ْ َُ‬ ‫ُ ْ َُ‬ ‫)ﻻ إﻟَﻪَ إﻻﱠ ُﻫ َﻮ َر ﱡ َ ْ‬
‫ﺎﻋ ٍﺮ ﻗَﻠِﻴﻼ َﻣﺎ ﺗُـ ْﺆِﻣﻨُﻮ َن‪ -‬اﻟﺤﺎﻗﻪ‪ (41-40-‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻢ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰ اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬ ‫وﻣﺎ ﻫﻮ ﺑَِﻘﻮِل َﺷ ِ‬
‫ََ َُ ْ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺮش ﮐﺮﯾﻢ) ﻋﺮش ﻋﻈﯿﻢ( اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب) ﮐﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ و( ﺗﺒﻠﯿﻎ رﺳﻮل ﮐﺮﯾﻢ)ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ(‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﯾﻦ ﻗﺮآن) ﮐﻼم ﺧﺪا اﺳﺖ و ﺑﻪ( ﮔﻔﺘﺎر رﺳﻮل‬
‫ﮐﺮﯾﻢ) ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯿﺸﻮد و ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﮔﻔﺘﺎر ﮐﺪام ﺷﺎﻋﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﺷﻤﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﯾﻤﺎن‬
‫ﻣﺒﺎورﯾﺪ‪ .‬ﮐﺮم وﺟﻮد و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ اﷲ ﮐﺮﯾﻢ ﺣﺪود و ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻋﻄﺎ و اﺣﺴﺎن و اﻧﻌﺎم اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮق او‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﺪار و ﺑﯽ ﺣﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﻧﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر و آراﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻋﻔﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻌﺎم و‬
‫اﺣﺴﺎن ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﺮﯾﻢ و اﮐﺮم ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﷲ ﮐﺮﯾﻢ اﻣﯿﺪ راﺳﺦ و اﺗﮑﺎي ﮐﺎﻣﻞ را در ﻗﻠﻮب‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﻘﻮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺪه آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﺮﯾﻢ ﺧﻮد ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ‪.‬‬

‫‪۵۲‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺮﻗﯿﺐ‬

‫)‪(51‬‬

‫)اﻟﺮﻗﯿﺐ( ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ و در ﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و وﺻﻒ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ذﮐﺮ ﺷﺪه‬
‫َرﻗِﻴﺒًﺎ‪ -‬اﻟﻨﺴﺎء‪ -1-‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ)ﻣﺘﻌﺎل( ﻣﺮاﻗﺐ) اﻋﻤﺎل و اﺣﻮال( ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫اﺳﺖ‪) :‬إِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ َﻛﺎ َن َﻋﻠَْﻴ ُﻜ ْﻢ‬
‫ﺷﻲ ٍء ﱠرﻗِﻴﺒًﺎ‪ -‬اﻻﺣﺰاب‪ -52-‬و اﷲ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺮاﻗﺐ و ﻧﮕﻬﺒﺎن اﺳﺖ(‬ ‫ِ‬
‫اﻪﻠﻟُ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ّﻞ َ ْ‬‫) َوَﻛﺎ َن ﱠ‬
‫رﻗﯿﺐ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﻧﺎﻇﺮ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ‪ ،‬و ﻧﮕﻬﺒﺎن وارد ﺷﺪه و ﻣﻔﻬﻮم آن ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و وﺻﻒ اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﭘﻬﻨﺎي‬
‫ﻋﻠﻢ ﻣﺤﯿﻂ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل را در ﻫﻤﻪ اﺷﯿﺎ و ﻫﻤﻪ اﻋﻤﺎل و ﻫﻤﻪ اﺣﻮال و ﻧﻈﺎرت وﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺷﺎﻣﻞ و ﮐﺎﻣﻞ و دﻗﯿﻖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ را ﺑﺮ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺧﻠﻘﺖ و ﮐﺎﺋﻨﺎت اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ذره اي از ﺧﯿﺮو ﺷﺮ از داﺋﺮه رﻗﺎﺑﺖ و ﻋﻠﻢ اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻨﻮد‪ ،‬ﻣﯿﺪاﻧﺪ و از اﻋﻤﺎق ﺳﯿﻨﻪ ﻫﺎ و دﻟﻬﺎ آﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻏﺮس ﺻﻔﺖ) رﻗﯿﺐ( و رﻗﺎﺑﺖ و ﻧﻈﺎرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﻋﻤﺎل و اﺣﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن در ﻗﻠﻮب ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﻋﻘﯿﺪه و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ اﷲ رﻗﯿﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻨﺎ‪ ،‬ﺷﻨﻮا و آﮔﺎه اﺳﺖ ﺟﺮأت ﮔﻨﺎه را از ﺑﻨﺪه ﺳﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺣﺴﺎس ﺑﯿﻢ و ﺣﯿﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫رﻗﯿﺐ در دﻟﺶ زﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﻘﻮي ﺳﻮق ﻣﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫وﺳﺎﺋﻞ ﮔﻨﺎه و اﻧﺤﺮاف ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ" ازﻃﺮﯾﻖ ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژي ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺴﺎد ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت و اوﺿﺎع را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ اﻧﺤﺮاف و ﺷﯿﻮع ﻓﺤﺸﺎء‬
‫و ﮔﻨﺎه را آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﯿﺮ و ﻣﺤﺎﺳﻦ اﯾﻦ وﺳﺎﺋﻞ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد آن ﻓﻘﻂ ازﻃﺮﯾﻖ ﻏﺮس‬
‫ﻣﺒﺎدي اﺧﻼق وﺗﺮﺳﯿﺦ ﻋﻘﯿﺪة رﻗﺎﺑﺖ وﻧﻈﺎرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﻋﻤﺎل اﺣﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن در اذﻫﺎن و اﻓﮑﺎر ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ"‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺟﻮان آﻧﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﺷﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﲔ‪- .‬ﯾﻮﺳﻒ‪-64 -‬‬ ‫ِِ‬ ‫ﺎﻪﻠﻟُ َﺧ ْﲑٌ َﺣﺎﻓِﻈًﺎ َوُﻫ َﻮ أ َْر َﺣ ُﻢ‬
‫اﻟﱠﺮاﲪ َ‬ ‫ﻓَ ﱠ‬

‫‪53‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻘﺮﯾﺐ ‪ -‬اﻟﻤﺠﯿﺐ‬
‫)‪(53‬‬ ‫)‪(52‬‬
‫ﻧﺎم ﻫﺎي زﯾﺒﺎ و دﻟﻨﺸﯿﻦ )اﻟﻘﺮﯾﺐ و اﻟﻤﺠﯿﺐ( ﻫﺮدو از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﺑﻮده و در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﺟﻮار ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ذﮐﺮ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪُ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ):‬ﻓَﺎﺳﺘَـ ْﻐ ِﻔﺮوﻩ ﰒُﱠ ﺗُﻮﺑﻮاْ إِﻟَﻴ ِﻪ إِ ﱠن رِﰊ ﻗَ ِﺮ ِ‬
‫ﻫﻮد‪)-61-‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺧﺪا ﺻﺎﻟﺢ‬ ‫ﻳﺐ ﱡﳎ ٌ‬
‫ﻴﺐ‪-‬‬ ‫ْ ُ ُ ُ ْ َّ ٌ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﻗﻮم ﺧﻮد)ﻗﻮم ﺛﻤﻮد(را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت و ﺗﻮﺣﯿﺪ اﷲ واﺣﺪ دﻋﻮت ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﺷﺮك و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎز‬
‫ﻣﯿﺪارد و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ :‬ﭘﺲ از اﷲ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ) ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﯿﺪ( ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ) ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد( ﻧﺰدﯾﮏ و اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ(‪ .‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻗﺮﯾﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫اﺳﺖ و دور ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬دﻋﺎ و ﺗﻀﺮع و آه و ﻧﺎﻟﻪ ﺑﻨﺪه را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد و آﻧﺮا ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺖ و اﺟﺎﺑﺖ ﺑﻬﻢ‬
‫ﻴﺐ‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارﻧﺪ و اﯾﻦ راﺑﻄﻪ درﯾﻦ آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) :‬وإِذَا ﺳﺄَﻟَﻚ ِﻋﺒ ِﺎدي ﻋ ِﲏ ﻓَِﺈِﱐ ﻗَ ِﺮ ِ‬
‫ﻳﺐ أُﺟ ُ‬
‫َ َ َ َ َّ ّ ٌ‬
‫ﺎن‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -186-‬وﭼﻮن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ ازﺗﻮ) اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ(در ﺑﺎرة ﻣﻦ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ ﭘﺲ‬ ‫ﱠاع إِ َذا دﻋ ِ‬
‫َد ْﻋ َﻮَة اﻟﺪ ِ َ َ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮑﻢ‪ ،‬اﺟﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﯾﻢ دﻋﺎي دﻋﺎﮐﻨﻨﺪه را اﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ(‪ .‬ﻗﺮﯾﺐ و ﻣﺠﯿﺐ دو ﻧﺎم اﻣﯿﺪ ﺑﺨﺶ‬
‫و دو ﻣﻨﺒﻊ اﺗﮑﺎ و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮐﻪ ﻗﻠﻮب ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻧﯿﺮو ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ و ﺑﻨﺪه را از اﺳﺎرت ﯾﺄس وﻧﺎ اﻣﯿﺪي رﻫﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮﺑﺖ و اﺟﺎﺑﺖ و ﯾﺎﻧﺰدﯾﮑﯽ ﭘﺮردﮔﺎر ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ دﻋﺎي آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ و اﺣﺎﻃﮥ ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺎﻃﻪ‬
‫رﺣﻤﺖ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪا و دﻋﺎي ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﻗﺒﻮل و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ آﻧﺮا اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﷲ ﻗﺮﯾﺐ و ﻣﺠﯿﺐ‬
‫اﻋﻤﺎل و اﺣﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺪا و دﻋﺎي آﻧﻬﺎرا ﻣﯽ ﺷﻨﻮد و از ﺧﻮاﻃﺮ و اﻓﮑﺎر درون دﻟﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺧﺒﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬دﻋﺎ و ﻧﯿﺎﯾﺶ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻤﺎن و اﺧﻼص ﺑﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻃﺮف اﺟﺎﺑﺖ و ﭘﺬﯾﺮش اﻟﻬﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و دﻋﺎوﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﻫﺮﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ و ﺣﺘﯽ ﺑﻨﺪه ﮔﻨﻪ ﮔﺎرﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن از ﺻﺪاي ﺗﺴﺒﯿﺢ ﻣﻼﺋﮏ ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻋﺎوﻧﯿﺎز ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ ﭘﻨﺎه واﻣﯿﺪ ﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ و ﺧﺎﺻﺘﺎ" درﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮار و ﯾﺄس ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را از‬
‫دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﺪ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺗﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﺎﺗﻮان و ﻓﻘﯿﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ دﻋﺎ و ﻧﯿﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم – ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ در ﻣﯿﺎن آﺗﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ)ﺣﺴﺒﯽ اﷲ وﻧﻌﻢ اﻟﻮﮐﯿﻞ( ﮔﻔﺖ و آﺗﺶ ﺳﺮد و آرام ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮات ﻧﻮح و ﯾﻮﻧﺲ و زﮐﺮﯾﺎ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم و ﺳﯿﺪ اﻧﺒﯿﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬درﺣﺎﻻت ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﻣﺸﮑﻞ و اﺿﻄﺮارﺑﺪﻋﺎ واﺗﮑﺎء ﺑﺮﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرگ و ﻣﻬﺮﺑﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪو اﷲ ﻗﺮﯾﺐ و ﻣﺠﯿﺐ‪ ،‬داﻧﺎ و ﺑﯿﻨﺎ وﺷﻨﻮاي‬
‫اﺣﻮال ودﻋﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﺑﻬﺮﯾﮏ اﺟﺎﺑﺖ ﻓﺮﻣﻮد و ﻫﺮﮐﺪام در ﻣﺤﻞ ﻧﻮازش و ﭘﺬﯾﺮش اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺮﺑﺖ‬
‫و اﺟﺎﺑﺖ اﷲ) اﻟﻘﺮﯾﺐ و اﻟﻤﺠﯿﺐ( ﻣﺨﺼﻮص ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﮔﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ و ﺣﺘﯽ اﻫﻞ‬
‫‪54‬‬ ‫ﮔﻨﺎه و ﻋﺼﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻮاﺳﻊ‬
‫)‪(54‬‬
‫اﻟﻮاﺳﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﺸﺎﯾﺸﮕﺮ و ﻓﺮاﮔﯿﺮﻧﺪه و ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻬﻨﺎي وﺳﯿﻊ و ﻓﺮاخ ﯾﮑﯽ از ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮي ﭘﺮوردﮔﺎراﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﻢ ووﺻﻒ)اﻟﻮاﺳﻊ( در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻋﻤﻮﻣﺎ" ﻗﺮﯾﻦ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ‪ ،‬ﻣﻐﻔﺮت و رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ذﮐﺮ ﺷﺪه واﯾﻦ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم وﺳﻌﺖ و اﺣﺎﻃﻪ در ﻫﺮﯾﮏ اﯾﻦ اوﺻﺎف؛ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن و ﻓﺮاﮔﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫–اﻟﺒﻘﺮﻩ‪ -۱۱۵ -‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ) ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد( ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫اﻪﻠﻟَ َو ِاﺳ ٌﻊ َﻋﻠِ ٌﻴﻢ‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬إِ ﱠن ﱠ‬
‫ﻴﻤﺎ‪-‬اﻟﻨﺴﺎء‪-۱۳۰-‬وﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻌﻤﺖ و رﺣﻤﺖ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن)و در‬ ‫ِ‬ ‫وﺑﻪ ﻫﺮﭼﯿﺰ داﻧﺎ اﺳﺖ(‪) .‬وَﻛﺎ َن ﱠ ِ‬
‫اﻪﻠﻟُ َواﺳ ًﻌﺎ َﺣﻜ ً‬ ‫َ‬
‫اﺳ ُﻊ اﻟْ َﻤ ْﻐ ِﻔﺮةِ‪-‬اﻟﻨﺠﻢ‪-۳۲-‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﻮ ﻣﻐﻔﺮت و‬
‫ﻚوِ‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻣﻮر ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ( ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ(‪) .‬إ ﱠن َرﺑﱠ َ َ‬
‫َ‬
‫ﺷﻲ ٍء‪-‬اﻻﻋﺮاف‪ -۱۵۶-‬وﭘﻬﻨﺎي رﺣﻤﺖ ﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻓﺮا‬ ‫َ‬ ‫ﻞ‬
‫ﱠ‬ ‫ﻛ‬‫ُ‬ ‫ﺖ‬‫ْ‬ ‫ﻌ‬
‫َ‬
‫آﻣﺮزش ﮔﺴﺘﺮده و ﻓﺮاخ دارد(‪) .‬ور ْﲪ ِﱵ و ِ‬
‫ﺳ‬ ‫ََ َ َ‬
‫ْ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻫﺎي وﺳﻌﺖ و ﮔﺸﺎﯾﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك اﷲ) اﻟﻮاﺳﻊ( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و در ﭘﻬﻨﺎي ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻠﻘﺖ و‬
‫ﻗﺪرت اﷲ‪-‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬اﻧﺪازه و ﺣﺪود ﻧﺪارد‪ ،‬وﺳﻌﺖ درﺟﻮد وﮐﺮم و رزق و روزي ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺨﻠﻮق‬
‫زﻧﺪه ﺟﺎن و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ و ﻫﻮا و ﻧﺒﺎت ﻫﻤﻮاره ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ ،‬از ﭘﻬﻨﺎي ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﯿﭻ ذره اي در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻘﺖ‬
‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻤﻪ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ﻫﺮﭼﯿﺰ را ﻣﯿﺪاﻧﺪ و از ﻫﺮ ﺑﯿﺎن و ﻧﻬﺎن آﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺣﮥ اﺣﮑﺎم و ﺷﺮﯾﻌﺖ اﻟﻬﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﮑﻤﺖ و رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻤﺎن وﺳﻌﺖ و ﻗﻮاﻋﺪ روﺷﻨﯽ دارد ﮐﻪ ﻧﯿﺎز‬
‫ﺣﯿﺎت ﻣﺴﻌﻮد دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎم و ﺻﻔﺖ)اﻟﻮاﺳﻊ( درﺟﻤﻠﻪ) اﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ( وﻋﻘﯿﺪه و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ آن دروازه ﻫﺎي وﺳﯿﻊ اُﻣﯿﺪ واﻃﻤﯿﻨﺎن واﺗﮑﺎء‬
‫راﺑﺮوي ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ" ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻨﺪه درﻣﺸﮑﻞ وﻣﺼﯿﺒﺖ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﻇﻠﻢ وﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪-‬‬
‫ﻓﻘﺮ و ذﻟﺖ اورا ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬روي ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﮔﺸﺎده رﺣﻤﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و دﺳﺖ ﻧﯿﺎز ﺑﺪرﮔﺎه ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﻀ َﻞ ﺑِﻴَ ِﺪ ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟِ ﻳـُ ْﺆﺗِ ِﻴﻪ َﻣﻦ‬ ‫رﺣﻤﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬و ﯾﻘﯿﻦ دارد ﮐﻪ دﺳﺖ رﺣﻤﺖ اورا ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ)ﻗُ ْﻞ إِ ﱠن اﻟْ َﻔ ْ‬
‫ﻴﻢ‪ -‬آل ﻋﻤﺮان‪-۷۳-‬ﺑﮕﻮ)اي ﻣﺤﻤﺪ ص( ﺑﺰرﮔﯽ و ﻓﻀﻞ)ﻫﺪاﯾﺖ و ﺗﻮﻓﯿﻖ و ﻣﺪد( ﺑﻪ ﯾﺪ ﻗﺪرت و‬ ‫ﻳﺸﺎء و ﱠ ِ ِ‬
‫اﻪﻠﻟُ َواﺳ ٌﻊ َﻋﻠ ٌ‬ ‫ََ َ‬
‫اراده و ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺮﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﺮا ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺣﻪ ﻧﻌﻤﺖ و ﻋﻄﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻬﺎﯾﺖ وﺳﯿﻊ‬
‫اﺳﺖ و اوﺗﻌﺎﻟﯽ از اﺣﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﺨﻮﺑﯽ آﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪55‬‬
 ‫اﷲ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻮدود‬
‫)‪(55‬‬
‫اﻟﻮدود ﻧﺎم دﻟﻨﺸﯿﻦ و اﻣﯿﺪ ﺑﺨﺶ از ) اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎر دوﺳﺘﺪار و ﻣﻬﺮﺑﺎن و دارﻧﺪه ﻣﺤﺒﺖ و ﻟﻄﻒ واﻓﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ وﺻﺎﻟﺢ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻪ اوﻻد آدم) اﻧﺴﺎن( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﮐﺜﺮ‬
‫آد َم‪...‬اﻻﺳﺮاء‪ -۷۰-‬و ﺑﻪ‬
‫َ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﺮﺗﺮي داده و آﻧﺮا در ﻣﺤﻞ اﻋﺰاز و ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪َ ) :‬وﻟََﻘ ْﺪ َﻛﱠﺮْﻣﻨَﺎ ﺑَِﲏ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪان آدم را ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﻪ اﯾﻢ( ﺗﮑﺮﯾﻢ و ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﻋﻄﺎي ﻧﻌﻤﺖ ﻋﻘﻞ‪ ،‬داﻧﺶ‪ ،‬اراده‪ ،‬ﻧﯿﺮوي‬
‫ﮐﺎر و اﺑﺘﮑﺎر و ﻗﺪرت ﺑﯿﺎن و ﻧﮕﺎرش و ﺳﺎﺋﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﺗﺮي اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت) ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ودود ﻗﺎﻣﺖ رﺳﺎ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ و ﺻﻮرت زﯾﺒﺎ را ﻧﺼﯿﺐ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺗَـ ْﻘ ِﻮ ٍﱘ‪-‬اﻟﺘﲔ‪-۴-‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﻣﺎ اﻧﺴﺎن را در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻧﻈﺎم‬ ‫ﻧﺴﺎ َن ِﰲ أ ْ‬
‫َﺣ َﺴ ِﻦ‬ ‫ِ‬
‫)ﻟََﻘ ْﺪ َﺧﻠَ ْﻘﻨَﺎ اﻹ َ‬
‫)ازﻟﺤﺎظ ﺟﺴﻢ و روح( آﻓﺮﯾﺪه اﯾﻢ(‪.‬‬
‫از ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻣﺤﺒﺖ و ﻟﻄﻒ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﮔﺰﯾﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻋﻈﺎم و ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﮐُﺘﺐ و ﻫﺪاﯾﺎت آﺳﻤﺎﻧﯽ‬
‫و ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺠﺎت اﻧﺴﺎن از ﮔﻤﺮاﻫﯽ و ﺗﺒﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ و ﻣﻘﺮب درﮔﺎه اﻟﻬﯽ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻓﻀﯿﻠﺖ و ﻣﻘﺎم‬
‫ﺧﺎص دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دروازه رﺣﻤﺖ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﮔﻨﻪ ﮐﺎر و ﮔﻤﺮاه ﻧﯿﺰ ﺑﺎز اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺎﻟﻖ‬
‫ودود ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺳﺖ دارد ﺗﻮﺑﻪ و ﻧﯿﺎﯾﺶ ﺑﻨﺪه اش را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫ود‪-‬ﻫﻮد‪۹۰-‬‬
‫َوُد ٌ‬ ‫ﺻﻔﺖ و ﻧﺎم)ودود( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﯾﮑﺒﺎر ﻣﻘﺎرن وﺻﻒ) رﺣﯿﻢ( ذﮐﺮ ﺷﺪه)إِ ﱠن َرِّﰊ َرِﺣ ٌﻴﻢ‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر دوﺳﺘﺪار ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺎﻟﻖ ﺷﺎن اﺳﺖ‪(.‬‬
‫اﻟﱪوج‪ -۱۴-‬واوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎر آﻣﺮزﻧﺪه‬ ‫ود‪-‬‬
‫ﻮر اﻟْ َﻮُد ُ‬
‫ﺑﺎردﯾﮕﺮ) اﻟﻮدود( ﺑﺎ) اﻟﻐﻔﻮر( ﯾﮑﺠﺎ وارد ﺷﺪه) َوُﻫ َﻮ اﻟْﻐَ ُﻔ ُ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﮔﻨﺎه ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎر دوﺳﺘﺪار ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك دروازه ﻫﺎي اُﻣﯿﺪ و اﻃﻤﯿﻨﺎن دﻟﻬﺎي ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻫﻤﻮاره ﺑﺎز ﻧﮕﻪ ﻣﯿﺪارد و ﯾﺄس و‬
‫ﻧﺎاﻣﯿﺪي را از ﺳﺎﺣﮥ ﺣﯿﺎت ﺑﻨﺪة ﻣﺆ ﻣﻦ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻤﺠﯿﺪ‬
‫)‪(56‬‬
‫اﻟﻤﺠﯿﺪ ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ اﻟﻤﺎﺟﺪ ﯾﻌﻨﯽ داراي ﻣﺠﺪ و ﺑﺰرﮔﻮاري وﻓﻀﻞ و ﮐﺮم واﻓﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪ) ﻣﺠﺪ( در ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﻣﺮوت و ﺳﺨﺎء‪ ،‬ﮐﺮم و ﺷﺮف و وﺳﻌﺖ ﻋﻄﺎ و اﺣﺴﺎن وارد ﺷﺪه و)ﻣﺎﺟﺪ( دارﻧﺪه اﯾﻦ ﺻﻔﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﻣﺎ )ﻣﺠﯿﺪ(‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﻣﺠﺪ و ﻋﻄﺎ و ﺑﺰرﮔﻮاري و ﺳﺨﺎ و اﻧﻌﺎم و اﺣﺴﺎن واﻓﺮ را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل درﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك )اﻟﻤﺠﯿﺪ( را ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎم ﻫﺎي)ﺟﻠﯿﻞ وﮐﺮﯾﻢ و‬
‫وﻫﺎب( اﺳﺖ ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و آﻧﺮا وﺳﯿﻠﮥ ﺗﻌﻈﯿﻢ و اﺟﻼل ﻣﻘﺎم ﺳﺘﻮده و ﺑﺰرﮔﻮاريء ﺧﻮﯾﺶ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﷲ ﻋﺰوﺟﻞ ﻧﺎم و وﺻﻒ) ﻣﺠﯿﺪ( را در ﻗﺮآن ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﮐﺘﺎب ﺟﻠﯿﻞ ﺧﻮد و ﻋﺮش ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد ﺗﺨﺼﯿﺺ‬
‫داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﱠِ‬
‫ﳎﻴ ٌﺪ‪-‬ﻫﻮد‪ -73-‬رﺣﻤﺖ وﺑﺮﮐﺎت‬ ‫ِ‬
‫ﺖ إِﻧﱠﻪ َِ‬
‫ﲪﻴ ٌﺪ‬ ‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ر ْﲪﺖ ﱠِ‬
‫اﻪﻠﻟ َوﺑـََﺮَﻛﺎﺗُﻪُ َﻋﻠَْﻴ ُﻜ ْﻢ أ َْﻫ َﻞ اﻟْﺒَـْﻴ ُ‬ ‫ََُ‬
‫اﷲ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ و ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﺷﻤﺎ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ) اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم( اﺳﺖ ﯾﻘﯿﻨﺎ" اﷲ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺳﺘﺎﯾﺶ وﺛﻨﺎ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﻮار و ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟْﻤ ِﺠ ِ‬
‫ﻴﺪ‪-‬ق‪-۱-‬ق ازﺣﺮوف ﻣﻘﻄﻌﻪ و از اﺳﺮار ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ و ﻋﻠﻢ آن ﻓﻘﻂ ﻧﺰدﭘﺮوردﮔﺎراﺳﺖ‪-‬‬ ‫)ق واﻟْ ُﻘﺮ ِ‬
‫آن‬
‫َ‬ ‫َ ْ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮآن ﺷﺮﯾﻒ و داراي ﻣﺠﺪ و ﻋﻈﻤﺖ و اﻋﺠﺎز ﺑﺰرگ(‪.‬‬

‫اﻟْ َﻤ ِﺠ ُ‬
‫ﻴﺪ‪-‬اﻟﺒﺮوج‪ -15-14-‬و اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎر آﻣﺮزﻧﺪه و ﺑﺴﯿﺎر دوﺳﺘﺪار و ﻣﻬﺮﺑﺎن‬ ‫ود‪ ،‬ذُواﻟْ َﻌ ْﺮ ِش‬
‫ﻮر اﻟْ َﻮُد ُ‬
‫) َوُﻫ َﻮ اﻟْﻐَ ُﻔ ُ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺮش ﻣﺠﯿﺪ و داراي ﻣﺠﺪ وﻋﻈﻤﺖ و ﻣﻘﺎم ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﻟﻮﻫﯿﺖ و رﺑﻮﺑﯿﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﻤﺠﯿﺪ و ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻬﻠﯿﻞ و ﺗﮑﺒﯿﺮ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و‬
‫از ﮐﻤﺎل ﻟﻄﻒ و رﺣﻤﺖ اﻟﻬﯽ وﺳﺎﺋﻞ و اﻟﻔﺎظ و آداب اﯾﻦ اﻣﻮر اﯾﻤﺎﻧﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﺗﺤﺪﯾﺪ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮﮐﺪام ﻓﺼﻠﯽ از ﻓﺼﻮل ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﻤﺠﯿﺪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل را اﺣﺘﻮا ﻣﯿﮑﻨﺪ‬
‫درﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ واردﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ درﻧﻤﺎز ﺧﻮد)اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ( ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪه ام ﺣﻤﺪ ﻣﺮا ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن )اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ( ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬اﷲ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪه ام ﻣﺮا ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻧﻤﻮد‪ ،‬و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ) ﻣﺎﻟﮏ ﯾﻮم اﻟﺪﯾﻦ( ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬اﷲ ﻣﺠﯿﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪه ام ﻣﺮا ﺗﻤﺠﯿﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﻘﺎ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺷﺎﯾﺎن ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺗﻤﺠﯿﺪ‬
‫و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺳﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺒﺎﻋﺚ‬
‫)‪(57‬‬

‫)اﻟﺒﺎﻋﺚ( ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﯿﻐﮥ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ در ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وارد ﻧﺸﺪه اﻣﺎ در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺮوف‬
‫ﺗﺮﻣﺬي ذﮐﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از ﻫﻤﯿﻦ رو در ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﻢ)اﻟﺒﺎﻋﺚ(‬
‫وﺟﻮد دارد اﻣﺎ در ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﻢ درج ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺪر اﯾﻦ اﺳﻢ ﮐﻠﻤﮥ ) ﺑﻌﺚ( اﺳﺖ و ﺑﻌﺚ از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺮ اﻧﮕﯿﺨﺘﻦ و ﺑﺮﭘﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدن و ارﺳﺎل و زﻧﺪه‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ و ﻋﺒﺎرات‪ :‬ﯾﻮم اﻟﺒﻌﺚ ﯾﻌﻨﯽ روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ و اﻟﺒﻌﺚ ﺑﻌﺪاﻟﻤﻮت‪ -‬زﻧﺪﮔﯽ دوﺑﺎره ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺮگ‪ ،‬و ﺑﻌﺚ اﻟﺮُﺳُﻞ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮐﻠﻤﻪ) ﺑﻌﺚ( ارﺗﺒﺎط دارد‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ارﺳﺎل آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي اﻗﻮام ﺷﺎن و ارﺳﺎل ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﻪ ﮐﺎﻓﮥ‬
‫ﺑﺸﺮﯾﺖ‪ ،‬وﻗﻮع رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ و ﻗﯿﺎم ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دوﺑﺎره ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻫﻤﻪ از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬و ﺑﻪ اﻣﺮ و‬
‫ﻗﺪرت او –ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و اﯾﻦ اﻣﻮر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ وﺿﺎﺣﺖ ﺑﯿﺎن و ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ‬

‫اﻟْ ُﻤ ْﺸ ِﺮُ‬
‫ﻛﻮ َن‪-‬اﻟﺘﻮﺑﻪ‪-33-‬‬ ‫اﳊَِّﻖ ﻟِﻴُﻈْ ِﻬَﺮﻩُ َﻋﻠَﻰ اﻟ ِّﺪﻳ ِﻦ ُﻛﻠِّ ِﻪ َوﻟَ ْﻮ َﻛ ِﺮَﻩ‬
‫ﮐﺮﯾﻤﻪ‪ُ ) :‬ﻫ َﻮ اﻟﱠ ِﺬي أ َْر َﺳ َﻞ َر ُﺳﻮﻟَﻪُ ِﺎﺑ ْﳍَُﺪى َوِدﻳ ِﻦ ْ‬
‫او)اﷲ –ﻋﺰوﺟﻞ( اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﻮﯾﺶ)ﻣﺤﻤﺪ – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ (-‬را ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ و دﯾﻦ ﺣﻖ ) اﺳﻼم( ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ‬
‫آﻧﺮا ﺑﺮ ﻫﻤﮥ ادﯾﺎن ﭘﯿﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﺮﺗﺮي دﻫﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻧﺎﺧﻮﺷﻨﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ(‪.‬‬
‫اﻟﺤﺞ‪ -7-‬وﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ‬ ‫ﺚ َﻣﻦ ِﰲ اﻟْ ُﻘﺒُﻮِر‪-‬‬ ‫ﺐ ﻓِ َﻴﻬﺎ َوأَ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ ﻳَـْﺒـ َﻌ ُ‬ ‫و آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ)وأَ ﱠن اﻟ ﱠﺴ ِ‬
‫ﺎﻋﺔَ آﺗﻴَﺔٌ ّﻻ َرﻳْ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫آﻣﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪي در آن ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ) ﻣﺘﻌﺎل( ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻗﺒﺮﻫﺎ آرﻣﯿﺪه اﻧﺪ‬
‫دوﺑﺎره زﻧﺪه ﻣﯿﮕﺮداﻧﺪ(‬
‫اﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ارﮐﺎن اﯾﻤﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﮕﺮدد ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم) ﺑﻌﺚ( وﻗﺪرت و اﻣﺮ اﷲ )اﻟﺒﺎﻋﺚ‪-‬‬
‫ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد و از ﻫﻤﯿﻦ رو اﺳﻢ و وﺻﻒ) اﻟﺒﺎﻋﺚ( در ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ وارد ﺷﺪه و‬
‫ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺮ آن در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺗﻘﻮﯾﻪ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺸﻬﯿﺪ‬
‫)‪(58‬‬

‫)اﻟﺸﻬﯿﺪ( ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ ) اﻟﺸﺎﻫﺪ( ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺒﺎرك ازﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎرﻫﺎ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ درﺣﺎﻻت‬
‫ﻟﻔﻈﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ )ازﻟﺤﺎظ اﻋﺮاب و ﺻﺮف( وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨِﯽ ﺷﺎﻫﺪ و ﺷﺎﻫﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺎﺿﺮ و ﻧﺎﻇﺮ)ﺿﺪ ﻏﺎﺋﺐ( اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻮاه و ﺑﺎﺧﺒﺮ از ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻣﺮ‬
‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ در ﺣﻖ ﺑﻨﺪه و ﻣﺨﻠﻮق در ﺳﺎﺣﮥ ﻣﺤﺪود ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺣﺎﺿﺮ و ﻧﺎﻇﺮو ﺷﺎﻫﺪ وﮔﻮاه‬
‫ﺑﻮده ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻣﺎ در ﺣﺎﻻت ﺧﺎص و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺤﺪود و ﻣﻘﯿﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﻬﯿﺪ و ﺷﺎﻫﺪ درﺣﻖ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﻨﺪه و‬
‫ﻣﺨﻠﻮق ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺷﻬﯿﺪ و ﺷﺎﻫﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ذره اي در ﺳﺎﺣﮥ ﺧﻠﻘﺖ و‬
‫ﮐﺎﺋﻨﺎت از ﻧﻈﺮ و ﻣﺸﺎﻫﺪة اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در ﻫﻤﻪ اﺣﻮال و ﻫﻤﻪ اﻣﻮر ﺣﺎﺿﺮ و ﻧﺎﻇﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﯿﺰ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و‬
‫ﻫﺮ اﻣﺮ را ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪.‬ﻣﻔﻬﻮم ﺷﻬﺎدت و ﮔﻮاﻫﯽ از اﺳﻢ و وﺻﻒ)ﺷﻬﯿﺪ( در ﻣﻮرد اﷲ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ‬
‫وﮐﺎﻣﻞ و ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ ،‬در ﮔﻮاﻫﯽ اﷲ ﻫﯿﭻ ﺷﮏ و ﺷﺒﻬﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن و اﺣﻮال ﺧﺎص ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪارد ﺑﻞ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ و ﮐﺎﻣﻞ و داﺋﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ازدﻻﺋﻞ و اﺛﺒﺎت اﯾﻦ اﻣﻮر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﭼﻨﯿﻦ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷ ِﻬﻴ ٌﺪ‪-‬اﻟﺤﺞ‪ -17-‬ﻗﻄﻌﺎ" اﷲ درﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ)ﻣﺆﻣﻨﺎن و‬
‫َ‬ ‫اﻪﻠﻟَ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء‬
‫ﺼ ُﻞ ﺑَـْﻴـﻨَـ ُﻬ ْﻢ ﻳَـ ْﻮَم اﻟْ ِﻘﻴَ َﺎﻣ ِﺔ إِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟ ﻳـ ْﻔ ِ‬ ‫ِ‬
‫)إ ﱠن ﱠَ َ‬
‫ﻏﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺬﮐﻮر در آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ( در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ داوري و ﺣﮑﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ)ﻣﺘﻌﺎل( ﺑﺮﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﮔﻮاه‬
‫َﻧﺖ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء‬
‫ﻴﺐ َﻋﻠَْﻴ ِﻬ ْﻢ َوأ َ‬
‫ِ‬
‫َﻧﺖ اﻟﱠﺮﻗ َ‬
‫ﻴﺪا ﱠﻣﺎ دﻣ ِ‬
‫ﺖ ﻓﻴ ِﻬ ْﻢ ﻓَـﻠَ ﱠﻤﺎ ﺗَـ َﻮﻓﱠـْﻴـﺘَِﲏ ُﻛ َ‬
‫ﻨﺖ أ َ‬ ‫ﻨﺖ َﻋﻠَْﻴ ِﻬ ْﻢ َﺷ ِﻬ ً ُ ْ ُ‬
‫اﺳﺖ(‪َ ).‬وُﻛ ُ‬
‫ﺷ ِﻬﻴ ٌﺪ ‪-‬اﻟﻤﺎﺋﺪه‪ "-117-‬ﻋﯿﺴﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم درﻣﻮرد آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺒﺎرﮔﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻌﺮوض ﻣﯿﺪارد‬ ‫َ‬
‫و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ":‬وﺗﺎوﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﻮدم ﺷﺎﻫﺪ و ﻣﺮاﻗﺐ اﺣﻮال ﺷﺎن ﺑﻮدم‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﺮا از ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻮ ﺧﻮد ﻣﺮاﻗﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدي و ﺗﻮ ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻧﺎﻇﺮ و ﮔﻮاﻫﯽ(‬
‫ﻋﻘﯿﺪه و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﺎﻇﺮ و ﮔﻮاه ﻫﻤﻪ اﻋﻤﺎل در ﻫﻤﻪ اﺣﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد اﺳﺖ ﺑﻨﺪه را واﻣﯿﺪارد ﮐﻪ از‬
‫ﺣﺴﺎب و ﺣﮑﻢ اﷲ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﯿﺎد ﺑﯿﺎورد ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻣﺮاﻗﺐ اﺣﻮال و ﻧﺎﻇﺮ اﻋﻤﺎل او اﺳﺖ‪ ) .‬وﮐﻔﯽ‬
‫ﺑﺎﷲ ﺷﻬﯿﺪا(‪.‬‬
‫‪59‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺤﻖ‬
‫)‪(59‬‬
‫)اﻟﺤﻖ( از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﺿﺪ)اﻟﺒﺎﻃﻞ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ )ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻼﺷﮏ و ﻣﻮﺟﻮد ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻪ در وﺟﻮد و ﺛﺒﻮت آن ﻫﯿﭻ ﺷﮏ و ﺷﺒﻬﻪ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ( وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫)اﻟﺤﻖ( ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ و اﷲ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮑﯽ از ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد و وﺻﻒ‬
‫اﳊَ ﱡﻖ َوأَ ﱠن َﻣﺎ ﻳَ ْﺪﻋُﻮ َن‬ ‫ﻚ ِﺄﺑَ ﱠن ﱠ‬ ‫ِ‬
‫اﻪﻠﻟَ ُﻫ َﻮ ْ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺣﻘﺎﭘﻖ ﺛﺎﺑﺖ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ) :‬ذﻟ َ‬
‫ﻜﺒِﲑُ‪-‬اﻟﺤﺞ‪ -62-‬اﯾﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ ﺣﻖ اﺳﺖ‬ ‫اﻪﻠﻟَ ُﻫ َﻮ اﻟْ َﻌﻠِ ﱡﻲ اﻟْ َ‬ ‫ِﻣﻦ دوﻧِِﻪ ﻫﻮ اﻟْﺒ ِ‬
‫ﺎﻃ ُﻞ َوأَ ﱠن ﱠ‬‫ُ َُ َ‬
‫و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺟﺰ او)ﺗﻌﺎﻟﯽ( ﻣﯿﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﮐﻪ اﷲ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻘﺎم ﺑﺰرگ اﺳﺖ(‬
‫اﷲ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﻖ اﺳﺖ در اﻟﻮﻫﯿﺖ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ در رﺑﻮﺑﯿﺖ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻟﻖ و رازق و ﻣﺪﺑﺮ اﻣﻮر‬
‫ﺧﻠﻖ ﺑﺮﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﻖ اﺳﺖ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت او ﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻫﯿﭻ ﯾﮏ اﯾﻦ اﻣﻮر ﺑﺮ ﺣﻖ و ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ وﺟﻮد و‬
‫اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﯿﭻ ﺷﮏ و ﺷﺒﻬﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﻖ و ارﺳﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﻖ و دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﻖ و ﺧﻠﻖ آﺳﻤﺎن‬
‫ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ را ﺑﺤﻖ وﺻﻒ و ذﮐﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺎب ِﺎﺑ ْﳊَِّﻖ‪-‬‬ ‫ِ‬ ‫ﻚ ِﺄﺑَ ﱠن ﱠ‬ ‫ِ‬
‫اﻟﺒﻘﺮه‪ -176-‬آن ﻫﻤﻪ از آﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﷲ ﮐﺘﺎب را ﺑﺤﻖ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫اﻪﻠﻟَ ﻧـَﱠﺰَل اﻟْﻜﺘَ َ‬ ‫)ذَﻟ َ‬
‫ﲑا َوﻧَ ِﺬﻳﺮا‪-‬اﻟﺒﻘﺮه ‪ -119‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎﺗﺮا ﺑﺤﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﯾﻢ‪ ،‬ﻣﮋده دﻫﻨﺪه)ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن( ﺑﯿﻢ دﻫﻨﺪه‬ ‫)إِ ﱠ� أَرﺳ ْﻠﻨَ َ ِ ِ ِ‬
‫ﺎك ﺎﺑ ْﳊَ ّﻖ ﺑَﺸ ً ً‬ ‫َْ‬
‫)ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان(‪(-‬‬
‫اﳊَ ِّﻖ‪-‬اﻟﺘﻮﺑﻪ‪ -33-‬او)اﷲ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ودﯾﻦ ﺣﻖ‬
‫ْ‬ ‫) ُﻫ َﻮ اﻟﱠ ِﺬي أ َْر َﺳ َﻞ َر ُﺳﻮﻟَﻪُ ِﺎﺑ ْﳍَُﺪى َوِدﻳ ِﻦ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد(‬
‫ِﺎﺑ ْﳊَ ِّﻖ‪ -‬اﻻﻧﻌﺎم‪-73-‬و او)اﷲ( اﺳﺖ ﮐﻪ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ را ﺑﻪ ﺣﻖ آﻓﺮﯾﺪ(‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫) َوُﻫ َﻮ اﻟﱠﺬي َﺧﻠَ َﻖ اﻟ ﱠﺴ َﻤ َﺎوات َواﻷ َْر َ‬
‫ض‬
‫در دﻋﺎﻫﺎي ﻣﺄﺛﻮر از رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ – اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪) :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻧﺖ اﻟﺤﻖ و ﻗﻮﻟﮏ اﻟﺤﻖ و‬
‫وﻋﺪك اﻟﺤﻖ‪ ،‬و ﻟﻘﺎؤك اﻟﺤﻖ‪ ،‬و اﻟﺠﻨﻪ ﺣﻖ‪ ،‬و اﻟﻨﺎر ﺣﻖ و اﻟﺴﺎﻋﮥ ﺣﻖ‪(...‬‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ وﺟﻮد و اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت اﷲ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﻖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ از ارﮐﺎن اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﯿﺪه و‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﺎﺋﻖ ﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ را در ﻣﻮﻗﻒ ﺣﻖ وراﺳﺖ و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﻣﺎوراي آن ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪-‬‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ارﻧﺎ اﻟﺤﻖ ﺣﻘﺎ" وارزﻗﻨﺎ اﺗﺒﺎﻋﻪ وارﻧﺎاﻟﺒﺎﻃﻞ ﺑﺎﻃﻼ"وارزﻗﻨﺎ اﺟﺘﻨﺎﺑﻪ‪60 .‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻮﮐﯿﻞ‬
‫)‪(60‬‬
‫)اﻟﻮﮐﯿﻞ( ازﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻔﯿﻞ و ﺣﺎﻣﯽ و ﮐﺎر ﺳﺎز و ﻣﺮﺟﻊ اﺗﮑﺎ و اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ‪ ،‬و اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻟﻔﻆ )اﻟﻮﮐﯿﻞ( را‬
‫ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮑﯽ از ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮ و اﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻔﺖ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﷲ – ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ٍ ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫)ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ َﺧﺎﻟ ُﻖ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲء ﻓَ ْ‬
‫اﻻﻧﻌﺎم‪-102-‬ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰ او‬
‫ﺎﻋﺒُ ُﺪوﻩُ َوُﻫ َﻮ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲء َوﻛ ٌ‬
‫ﻴﻞ‪-‬‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اورا ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﯿﺪ و او ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﻣﺪﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ(‬
‫اﻪﻠﻟِ َوَﻛ َﻔﻰ ِﺎﺑ ﱠﻪﻠﻟِ َوﻛِﻴﻼً‪-‬‬
‫اﻟﻨﺴﺎء‪ -81-‬وﺑﻪ اﷲ ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻤﺎ و اﷲ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﺎر ﺳﺎز و ﻣﺪدﮔﺎر(‬ ‫) َوﺗَـ َﻮﱠﻛ ْﻞ َﻋﻠَﻰ ﱠ‬
‫ﺷﻲ ٍء وﻛِﻴﻞ‪ -‬ﻫﻮد‪ -12-‬واﷲ ﺑﺮﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ وﮐﯿﻞ اﺳﺖ( ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ و ﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮق در ﺣﻤﺎﯾﺖ و‬
‫اﻪﻠﻟُ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َ ْ َ ٌ‬ ‫) َو ﱠ‬
‫ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﺗﺼﺮف اﷲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺨﺪاوﻧﺪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺳﭙﺮدن اﻣﺮ ﺑﻪ ﻫﺪاﯾﺖ و ﺗﻮﻓﯿﻖ اﷲ‪ -‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬در ﺧﻼل ﺣﺮﮐﺖ و ﺳﻌﯽ در اﺟﺮاي‬
‫وﺟﺎﺋﺐ و وﻇﺎﺋﻒ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ اﷲ وﮐﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮاﮐﻞ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺠﺰ و ﺿﻌﻒ و ﻋﺪم‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮق دارد‪ ،‬در ﺗﻮﮐﻞ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺘﻮﮐﻞ در اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺣﻖ و ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ارﮐﺎن و ﻣﺒﺎدي و ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺸﻘﺎت‬
‫وﺻﺒﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﺣﺮﮐﺖ و ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﺪد و ﺗﻮﻓﯿﻖ اﷲ و ﮐﯿﻞ اﻋﺘﻤﺎد دارد و ﺑﻪ آن اﺗﮑﺎء ﻣﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺗﻮاﮐﻞ ﺛﺒﺎت و ﺣﺮﮐﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﻋﺠﺰ و ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ و اﻫﻤﺎل اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ‬
‫ﻣﮑﻠﻒ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك) اﻟﻮﮐﯿﻞ( ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و ﮐﺎر ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻪ) ﺗﻮﮐﻞ( ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎد و اﺗﮑﺎء ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫) اﻟﻮﮐﯿﻞ( ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﷲ) اﻟﻮﮐﯿﻞ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﻣﺘﻮﮐﻞ را ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺣﺮﮐﺖ و ﻋﻤﻞ او ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﯽ‬
‫اﻟْﻮﻛِﻴﻞ‪ -‬آل‬ ‫ﺳﺎزد و ﻫﻤﻮاره اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻔﺎﻟﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺗﻮﻓﯿﻖ اﷲ) اﻟﻮﮐﯿﻞ( ﺑﺎ اوﺳﺖ)ﺣﺴﺒـﻨَﺎ ﱠ ِ‬
‫اﻪﻠﻟُ َوﻧ ْﻌ َﻢ َ ُ‬ ‫َ ُْ‬
‫ﻋﻤﺮان‪ -173 -‬اﷲ ﺑﻤﺎ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ و او اﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻣﯽ و ﮐﺎر ﺳﺎز(‪.‬‬

‫‪61‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ وﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻘﻮي‬
‫)‪(61‬‬
‫از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﷲ‪ -‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪ 0‬ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك) اﻟﻘﻮي( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﻢ در ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ‬

‫اﻟْ َﻌ ِﺰ ُ‬
‫ﻳﺰ‪-‬ﻫﻮد‪ -66-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬ ‫ي‬ ‫ﺑﺎرﻫﺎ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬إِ ﱠن َرﺑﱠ َ‬
‫ﻚ ُﻫ َﻮ اﻟْ َﻘ ِﻮ ﱡ‬ ‫اﻟﺤﺴﻨﯽ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﻮ) اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( او ﺧﻮد ﻗﻮي )ﺗﻮاﻧﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺘﺪر( ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫اﻟﻤﺠﺎدﻟﻪ‪ -21-‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲُ ﻗﻮي و ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ(‬ ‫ي َﻋ ِﺰ ٌﻳﺰ‪-‬‬ ‫)إِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ ﻗَ ِﻮ ﱞ‬
‫ﺻﻔﺖ و ﻧﺎم )ﻗﻮي و ﻋﺰﯾﺰ( ﺑﺮاي اﷲ ﻗﻮت و ﻗﺪرت و ﻏﻠﺒﻪ و ﮐﺒﺮﯾﺎﯾﯽ ﻣﻄﻠﻖ و ﮐﺎﻣﻞ اﷲ ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﻗﻮت و ﻗﺪرﺗﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮو و ﺗﻮاﻧﺎﭘﯽ اﷲ) اﻟﻘﻮي( وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﺰﯾﺰ و ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻗﻮﺗﯽ ﺑﺮ او‬
‫ﻏﻠﺒﻪ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﷲ ﻗﻮي ﮐﻪ ﻗﺪرت و ﻗﻮت ﻣﻄﻠﻖ دارد ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐُﻔﺮ و ﻇﻠﻢ ﻗﻮت ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ و ﻗﻮت و ﻗﺪرت‬
‫اﺳﺘﮑﺒﺎر و ﻇﻠﻢ و ﮐﻔﺮ را در ﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻗﻮي اﺳﺖ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﻮت ﺑﺨﺶ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻗﻮت‬
‫ﺷﮑﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮ او ﻧﺎﻓﺬ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻢ او ﻗﺎﻃﻊ اﺳﺖ‪ ،‬رﺣﻢ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ او ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺬاب و ﻋﻘﺎب او ﺷﺪﯾﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻗﻮام و ﮔﺮوه ﻫﺎي ﻣﺘﻤﺮد و ﻣﺴﺘﮑﺒﺮ ﻣﻮرد ﻗﻬﺮ و ﻏﻀﺐ اﷲ) ﻗﻮي و ﻋﺰﯾﺰ( واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ و از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻋﻮن‬
‫ﻫﺎ ﻫﻼك ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﯿﭻ ﻗﺪرت وﻗﻮﺗﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮو و ﻗﻮت اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﺗﻤﺮد و ﻏﺮور و‬
‫ﺗﮑﺒﺮ ﺑﺮﺧﯽ از اﻗﻮام ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮم ﻧﻮح)ع( و ﻗﻮم ﻟﻮط)ع( و اﻗﻮام ﻋﺎد و ﺛﻤﻮد وﻓﺮﻋﻮن و درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن وﻫﻼك اﯾﻦ اﻗﻮام‬
‫در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وارد ﺷﺪه ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ آن ﻫﺎ دروس ﻋﺒﺮت ﺑﺰرگ و اﯾﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ و ﻧﯿﺮوي ﻣﻄﻠﻖ اﷲ‬
‫)اﻟﻘﻮي( را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﮑﺒﺮ و ﻏﺮور و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ اﺣﯿﺎﻧﺎ" ﺑﺮﺧﯽ از اﻧﺴﺎن ﻫﺎرا از ﻗﺪرت و ﻣﺮاﻗﺒﺖ و اﺣﺎﻃﮥ ﻏﻠﺒﻪ و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ اﷲ) اﻟﻘﻮي(‬
‫‪-‬اﻟﻔﺠﺮ‪ -14-‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ‪ -‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪-‬‬ ‫ﺻ ِﺎد‬ ‫ﻏﺎﻓﻞ ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‪) :‬إِ ﱠن رﺑﱠ َ ِ‬
‫ﻚ ﻟَﺒِﺎﻟْﻤ ْﺮ َ‬ ‫َ‬
‫ﺣﺘﻤﺎ" در ﮐﻤﯿﻦ ﮔﺎه) ﻧﺎﻇﺮ و ﻣﺮاﻗﺐ اﻋﻤﺎل ﻫﺮ ﻇﺎﻟﻢ و ﻣﻔﺴﺪ اﺳﺖ(‬

‫‪62‬‬
 ‫اﷲ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻤﺘﯿﻦ‬
‫‪62‬‬
‫)اﻟﻤﺘﯿﻦ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻗﻮي و ﺷﺪﯾﺪ و ﻣﺤﮑﻢ ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻔﻬﻮم) اﻟﻤﺘﯿﻦ( ﺗﺄﮐﯿﺪ )اﻟﻘﻮي( وﺟﻮد‬
‫دارد و اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را )ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻮت و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ( ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬وﺻﻒ)اﻟﻤﺘﯿﻦ( را ﺑﻪ آن ﻣﯽ‬
‫ﲔ‪ -‬اﻟﺬارﯾﺎت‪ -58-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﷲ ﺧﻮد )ﯾﮕﺎﻧﻪ( روزي رﺳﺎن ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ِ‬ ‫ﱠاق ذُو اﻟْ ُﻘ ﱠﻮةِ‬ ‫اﻓﺰاﯾﺪ‪) :‬إِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻟْ َﻤﺘ ُ‬ ‫اﻪﻠﻟَ ُﻫ َﻮ اﻟﱠﺮز ُ‬
‫ﻗﺪرت و ﻧﯿﺮوي اﺳﺘﻮار اﺳﺖ(‬
‫ﻧﺎم و وﺻﻒ)اﻟﻤﺘﯿﻦ( ﮐﻪ اﺳﻢ و وﺻﻒ) اﻟﻘﻮي و ذواﻟﻘﻮة( را ﻣﺆﮐﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ اﷲ‪-‬‬
‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺤﮑﻢ و ﻻﯾﻨﻘﻄﻊ و اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت ﻣﺘﯿﻦ در اﺟﺮاي ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ و اﻓﻌﺎل ﺧﻮد ﻫﯿﭻ‬
‫ﻧﻮع ﻣﺸﻘﺖ و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﯿﭻ ﻗﺪرت و ﻧﯿﺮو ﺑﺠﺰ ﻗﺪرت ﻗﺎدر ﻣﻄﻠﻖ و اﷲ )اﻟﻘﻮي اﻟﻤﺘﯿﻦ( داراي ﭼﻨﯿﻦ وﺻﻒ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ و اﺳﺘﻮار و داﺋﻢ و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮده ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﮐﻠﻤﺎت ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﻌﺠﺰ و ﻣﻮﺟﺰ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬آﻧﺮا ﺑﻪ اُﻣﺖ ﺷﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ داده اﻧﺪ و ﺧﻮد ﺷﺎن‬
‫ﻧﯿﺰآﻧﺮا ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ) :‬ﻻﺣﻮل وﻻﻗﻮة اﻻ ﺑﺎﷲ اﻟﻌﻠﯽ اﻟﻌﻈﯿﻢ( ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﻗﺪرت و ﻫﯿﭻ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﯾﺎري اﷲ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺑﺰرگ‪.‬‬
‫اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ و وﺻﻒ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل )اﻟﻘﻮي اﻟﻤﺘﯿﻦ( ﺟﻠﻮ ﺗﮑﺒﺮ و ﻏُﺮور اﻧﺴﺎن را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﺎ اﺣﺴﺎس ﺿُﻌﻒ‬
‫ﺑﺸﺮي اﻧﺴﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﻣﺘﺎﻧﺖ ﻧﯿﺮوي اﻟﻬﯽ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻃﺮﯾﻖ) ﻻﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة اﻻ ﺑﺎﷲ( ﺑﻪ ﯾﺎري‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرش اﻃﻤﯿﻨﺎن و اﺗﮑﺎء ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺴﺎﻋﯽ و اﻋﻤﺎل او ﻗﺮﯾﻦ ﻣﺆﻓﻘﯿﺖ و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﭘﺮوردﮔﺎر‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ –‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪63‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻮﻟﯽ‬
‫)‪(63‬‬
‫)اﻟﻮﻟﯽ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دوﺳﺖ‪ ،‬دوﺳﺘﺪار و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪدﮔﺎر و ﻣﺘﻮﻟﯽ اﻣﻮر ﺧﻼﺋﻖ و ﮐﺎﯾﻨﺎت از ﺟﻤﻠﮥ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ‬

‫اﻪﻠﻟُ َوِ ﱡ‬
‫ﱄ‬ ‫اﺳﺖ و اﷲ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﻢ ﺧﻮد ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﻢ و ﺻﻔﺖ ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ):‬ﱠ‬
‫اﻟﱠ ِﺬﻳﻦ آﻣﻨُﻮاْ ُﳜْ ِﺮﺟﻬﻢ ِﻣﻦ اﻟﻈﱡﻠُﻤ ِ‬
‫ﺎت إِ َﱃ اﻟﻨﱡﻮِر‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -257-‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺪدﮔﺎر و ﻋﻬﺪه دار اﻣﻮر ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ُُ ّ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫آﻧﻬﺎرا از ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﻮر ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آورد(‪ .‬ﺳﺎﺣﮥ وﻻﯾﺖ اﷲ) اﻟﻮﻟﯽ( ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺘﻮﻟﯽ اﻣﻮر ﺧﻼﺋﻖ و ﻣﺪﯾﺮ‬
‫ﻣﻘﺘﺪر اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺟﻬﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺆﻣﻨﺎن وﻏﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺳﺎﺋﺮ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ از اﺣﺎﻃﻪ ﺗﺪﺑﯿﺮ‬
‫و ﺗﺼﺮف اﻣﻮر وﻟﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﯿﺮون ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﻣﺎ وﻻﯾﺖ اﷲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دوﺳﺘﯽ و ﻧﺼﺮت و ﻣﺪد اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ و ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺨﺎﻃﺮ ارﺗﮑﺎب ﮐُﻔﺮ و ﺷﺮك و ﻃُﻐﯿﺎن‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ اﻧﻌﺎم و اﺣﺴﺎن و دوﺳﺘﯽ اﷲ)اﻟﻮﻟﯽ( را ازدﺳﺖ‬
‫ﻳﻦ َﻛ َﻔ ُﺮواْ أ َْوﻟِﻴَ ُﺎؤُﻫ ُﻢ‬ ‫ﱠِ‬
‫داده اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در اداﻣﮥ ﻫﻤﯿﻦ آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ)‪ (257‬ﺳﻮره اﻟﺒﻘﺮه ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪َ ) :‬واﻟﺬ َ‬
‫ﻮ�ُﻢ ِﻣﻦ اﻟﻨﱡﻮِر إِ َﱃ اﻟﻈﱡﻠُﻤ ِ‬ ‫اﻟﻄﱠﺎﻏُ ُ ِ‬
‫ﺎت‪ -‬وآﻧﺎﻧﮑﻪ ﮐﻔﺮ اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ﯾﺎران ﺷﺎن ﻃﺎﻏﻮت)ﺷﯿﻄﺎن و ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫َ‬ ‫ﻮت ُﳜْﺮ ُﺟ َ ّ َ‬
‫ﻣﻌﺼﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎرا از ﻧﻮر ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﻨﺪ(‬
‫دوﺳﺘﯽ وﻣﺪد و ﻧﺼﺮت اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﮑﺮ و ﻃﺎﻋﺖ و ﺗﻮﺣﯿﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ و ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﻬﺮﺑﺎن را ﺑﺎ اﻃﺎﻋﺖ از اوﺗﻌﺎﻟﯽ و رﺳﻮل ﺑﺮ ﮔﺰﯾﺪة او – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫دوﺳﺘﯽ و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪه و ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻃﺎﻋﺖ اﷲ‬
‫ﻮر ﱠرِﺣ ٌﻴﻢ‬ ‫اﻪﻠﻟُ َوﻳَـ ْﻐ ِﻔ ْﺮ ﻟَ ُﻜ ْﻢ ذُﻧُﻮﺑَ ُﻜ ْﻢ َو ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟُ َﻏ ُﻔ ٌ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ﻗُ ْﻞ إِن ُﻛﻨﺘُ ْﻢ ُِﲢﺒﱡﻮ َن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ ﻓَﺎﺗﱠﺒِﻌُ ِﻮﱐ ُْﳛﺒِْﺒ ُﻜ ُﻢ ﱠ‬
‫‪-‬آل ﻋﻤﺮان‪ -31-‬ﺑﮕﻮ) اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ!( اﮔﺮ اﷲ را دوﺳﺖ دارﯾﺪﭘﺲ ﻣﺮا ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا ﺷﻤﺎرا دوﺳﺖ ﺑﺪارد و‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺷﻤﺎرا ﺑﯿﺎﻣﺮزد‪ -‬واﷲ آﻣﺮزﻧﺪه ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ(‬
‫ﮐﻠﻤﻪ )وﻟﯽ و اوﻟﯿﺎء( در ﻣﻮرد ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن داراي ﺗﻘﻮي و ﭘﯿﺮوان راﺳﺘﯿﻦ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و رﺳﻮل او – ﺻﻠﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬اﻃﻼق ﻣﯿﮕﺮدد و ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن اوﻟﯿﺎء ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺲ‪.‬‬
‫ﻋﻘﯿﺪه و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ وﻻﯾﺖ و ﻋﻬﺪه داري ﭘﺮوردﮔﺎر و ﯾﺎري و ﻣﺪد اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ را از ﺣﯿﺮت و ﯾﺄس و ﺧﻮف و‬
‫اﺿﻄﺮاب ﻣﯿﺮﻫﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم آراﻣﯽ و راﺣﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﯽ و اﻃﺎﻋﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ ،‬و ﻫﻤﻮاره اﻃﻤﯿﻨﺎن دارد‬
‫ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺑﺰرﮔﯽ‪ ،‬ﻋﻬﺪه دار ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ او اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪64‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬
‫اﻟﺤﻤﯿﺪ‬
‫)‪(64‬‬
‫)ﺣﻤﯿﺪ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ)ﻣﺤﻤﻮد(ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺘﻮده ﺷﺪه وﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﯾﻦ اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك را در ﺟﻤﻠﮥ اﺳﻤﺄ‬
‫اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺑﺎرﻫﺎ آﻧﺮا ﻗﺮﯾﻦ اﺳﻤﺎي دﯾﮕﺮ از ﻗﺒﯿﻞ )ﻣﺠﯿﺪ‪ ،‬ﺣﮑﯿﻢ‪ ،‬ﻏﻨﯽ‪ ،‬وﻟﯽ( ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬إِﻧﱠﻪ َِ‬
‫ﲪﻴ ٌﺪ‬ ‫ُ‬
‫ﳎﻴ ٌﺪ‪ -‬ﻫﻮد‪ -73-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ او ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺳﺘﻮده و ﺳﺰاوار ﺳﺘﺎﯾﺶ در ﻫﻤﻪ اﻣﻮر و اﺣﻮال اﺳﺖ(‬ ‫ﱠِ‬
‫ﻴﺪ‪ -‬ﻓﺼﻠﺖ‪ -42-‬اﯾﻦ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺎﺣﮑﻤﺖ در ﺗﺪﺑﯿﺮ‬ ‫ﲪٍ‬ ‫)ﺗَﻨ ِﺰﻳﻞ ِﻣﻦ ﺣ ِﻜﻴ ٍﻢ َِ‬
‫ٌ ّْ َ‬
‫اﻣﻮر ﺧﻼﯾﻖ و ﺳﺘﻮده و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺳﺘﺎﯾﺶ در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ و ﻫﺮ ﺻﻔﺖ اﺳﺖ( ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ ﻧﺎم و‬
‫وﺻﻒ ﻣﺒﺎرك)ﺣﻤﯿﺪ( ذﮐﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﺑﻞ آﻣﻮزش و داﻧﺴﺘﻦ اﯾﻦ اﺳﻢ را اﻣﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ و از اﯾﻨﺮو ﻋﻠﻢ و آﻣﻮﺧﺘﻦ)ﺣﻤﯿﺪ(‬
‫اﻪﻠﻟ َﻏ ِﲏ َِ‬
‫ﲪﻴ ٌﺪ‪ -‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪-‬‬ ‫ﺑﺮﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ وﺟﻮب ازﯾﻦ ﺟﺰء آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣﯿﮕﺮدد‪َ ):‬و ْاﻋﻠَ ُﻤﻮاْ أَ ﱠن ﱠَ ﱞ‬
‫‪ -267‬وﺑﺪاﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﯽ ﻧﯿﺎز از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰو ﻣﺤﻤﻮد و ﺳﺰاوار ﺳﺘﺎﯾﺶ درﻫﻤﻪ اﺣﻮال اﺳﺖ(‬
‫اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك)اﻟﺤﻤﯿﺪ( ﻣﻔﻬﻮم آن ﻋﺪه از اﺳﻤﺎءاﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ را اﺣﺘﻮا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺑﻮﺑﯿﺖ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‬
‫ازﻗﺒﯿﻞ )ﺟﻮاد‪ ،‬ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬رﺣﯿﻢ‪ ،‬ﻟﻄﯿﻒ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ و رازق‪ (...‬ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻤﺎء و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ آن ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ وﺷﺎﯾﺎن ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ و ﺑﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻧﻤﺎﯾﺪ و در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬در ﻋﯿﺎن و ﭘﻨﻬﺎن‪ ،‬در‬
‫ﻧﻌﻤﺖ و ﻣﺼﯿﺒﺖ‪ ،‬در ﻓﻘﺮ و داراﺋﯽ‪ ،‬درﺧﻮﺷﯽ و ﻏﻢ و در ﻫﻤﻪ اﺣﻮال ﺑﻪ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ازﻣﻈﺎﻫﺮ ﻟﻄﻒ و اﻧﻌﺎم اﷲ ﻣﺘﻌﺎل آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺣﻤﺪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ را ﺧﻮد ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮده و درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺧﻮد ﺣﺎﻣﺪ‬
‫ذات ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻮد اﺳﺖ و ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‬
‫)اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ(‪ .‬ﺑﻨﺪه در اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ اﷲ‪ ،‬ﺣﻤﺪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ را ﺑﺠﺎ ﻣﯽ آورد‪ ،‬در آﻓﺮﯾﻨﺶ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ‬
‫وﮐﺎﺋﻨﺎت اوﺗﻌﺎﻟﯽ را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎ و ﻋﻄﺎﯾﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر ﺣﻤﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﻧﺎزل ﻧﻤﻮدن ﮐﺘﺐ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ اﷲ) اﻟﺤﻤﯿﺪ( را اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﻪ اﻣﻮر و ﻫﻤﻪ اﺣﻮال‬
‫ﺑﻨﺪه ﺣﺎﻣﺪ ﺣﻤﺪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﷲ) اﻟﺤﻤﯿﺪ( ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ اﻧﻌﺎم و اﺣﺴﺎن و ﻧﻌﻤﺎت ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﯿﺴﺎزد‬
‫وﯾﺄس ودرد و ﻏﻢ را از ﻗﻠﻮب ﺑﻨﺪﮔﺎن دور ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺣﻤﺪ وﺳﺘﺎﯾﺶ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﻫﻤﻮاره زﺑﺎن و دﻟﻬﺎي ﻣﺆﻣﻨﺎن را‬
‫ﭘﺎك و روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬و اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‪.‬‬

‫‪65‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬
‫اﻟﻤﺤﯿﯽ – اﻟﻤُﻤﯿﺖ‬
‫)‪(66‬‬ ‫)‪(65‬‬
‫)اﻟﻤﺤﯿﯽ(ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﻧﺪه ﮐﻨﻨﺪه و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺨﺶ ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮑﯽ ازاﺳﻤﺄاﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﻔﻆ )ﻣﺤﯽ(وارد‬
‫ﺷﺪه و رﺳﻢ اﻟﺨﻂ اﻣﻼﺋﯽ آن)ﻣﺤﯿﯽ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ )اﻟﻤُﻤﯿﺖ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮگ دﻫﻨﺪه و ﮔﯿﺮﻧﺪه زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﻔﻆ‬
‫)اﻟﻤُﻤﯿﺖ( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﻧﺸﺪه و اﻟﺒﺘﻪ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮي اﷲ در ﺣﺪﯾﺚ ﺗﺮﻣﺬي وﺟﻮد دارد‪ ،‬درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ‬
‫درﺑﯿﺎن اﻓﻌﺎل وﻗﺪرت اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ و زﻧﺪه ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﻣﯿﺮاﻧﺪن ﺑﻪ ﻋﺒﺎرات) ﯾﺤﯽ وﯾﻤﯿﺖ‪ -‬ﺧﻠﻖ اﻟﻤﻮت‬
‫ِ‬
‫واﻟﺤﯿﺎت‪ -‬ﺛﻢ ﯾﻤﯿﺘﻬﻢ‪ ،‬ﺛﻢ ﯾﺤﯿﯿﻬﻢ‪ (...‬ﻗﺮﯾﻦ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ)ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ ُْﳛﻴِﻲ َوُﳝ ُ‬
‫ﻴﺖ –‬
‫اﻻﻋﺮاف‪ -158-‬ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰاوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ زﻧﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯿﻤﯿﺮاﻧﺪ(‬
‫ﻳﺮ‪-‬ﻓﺼﻠﺖ‪ -39-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ آن ذات)ﺗﻮاﻧﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ زﻣﯿﻦ‬ ‫ِ‬
‫ﻗَﺪ ٌ‬ ‫ﺎﻫﺎ ﻟَ ُﻤ ْﺤﻴِﻲ اﻟْ َﻤ ْﻮﺗَﻰ إِﻧﱠﻪُ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء‬ ‫ِ‬
‫)إِ ﱠن اﻟﱠﺬي أ ْ‬
‫َﺣﻴَ َ‬
‫ﺧﺸﮏ را(زﻧﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﯽ ﺷﮏ ﮐﻪ او زﻧﺪه ﮐﻨﻨﺪة ﻣﺮدﮔﺎن اﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻌﺎ" ﮐﻪ او)ﺗﻌﺎﻟﯽ( ﺑﺮﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ(‬
‫ﻳﺮ‪-‬اﻟﺮوم‪ -50-‬آن ذات)ﺗﻮاﻧﺎ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺮده را ﺑﺎ ﻧﺰول ﺑﺎران‬ ‫ِ‬
‫ﻗَﺪ ٌ‬ ‫ﻚ ﻟَ ُﻤ ْﺤﻴِﻲ اﻟْ َﻤ ْﻮﺗَﻰ َوُﻫ َﻮ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء‬ ‫ِ‬
‫)إِ ﱠن ذَﻟ َ‬
‫رﺣﻤﺖ زﻧﺪه ﻣﯽ ﺳﺎزد( زﻧﺪه ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺮدﮔﺎن)درآﺧﺮت( اﺳﺖ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ(‬
‫زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ دو ﻣﺨﻠﻮق اﷲ و ﻫﺮدو ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺧﻼﺋﻖ وﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫زﻧﺪه از ﻫﺮﻧﻮع وﺟﻨﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﺴﯿﺮ زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ ﮔﺬﺷﺘﻨﯽ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻗﺪرﺗﯽ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ درﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ و‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ وارد ﮐﻨﺪ‪ -‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺧﺎﻟﻖ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ زﻧﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺣﯿﺎت ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﯽ‬
‫ﻣﯿﺮاﻧﺪ و در رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ دوﺑﺎره زﻧﺪه ﻣﯿﺴﺎزد‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﺧﻠﻘﺖ وﺳﯿﺮ زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ وﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻋﻘﯿﺪة ﮐﺎﻣﻞ دارد و اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎل وﻣﻠﮏ ﺑﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺮگ ﻫﻢ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻨﺪه ﻧﻤﯽ‬
‫آﯾﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ و اﻧﺘﺤﺎر ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگ و ﺗﺠﺎوز در ﺣﺮﯾﻢ ﺣﺪود ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﮔﺮدد‪،‬‬
‫ﻳﺮ‪ -‬اﻟﺤﺪﯾﺪ‪ -2-‬ﻓﺮﻣﺎن رواﭘﯽ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‬ ‫ِ‬
‫ﻗَﺪ ٌ‬ ‫ﻴﺖ َوُﻫ َﻮ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء‬‫ِ‬
‫ض ُْﳛﻴِﻲ َوُﳝ ُ‬
‫ﻚ اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ات َواﻷ َْر ِ‬ ‫)ﻟَﻪُ ُﻣ ْﻠ ُ َ َ‬
‫آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ از آن اﷲ اﺳﺖ‪ ،‬و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ(‬

‫‪66‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬
‫اﻟﺤﯽ ‪ -‬اﻟﻘﯿﻮم‬
‫)‪(68) (67‬‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ وﺟﺎﻣﻊ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﮐﻪ اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ( در ﻣﻌﺮﻓﯽ ذات ذي اﻟﺠﻼل ﺧﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ آن ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﻮم‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -255-‬آل ﻋﻤﺮان‪ -2-‬اﷲ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻌﺒﻮدي‬
‫اﻟْ َﻘﻴﱡ ُ‬ ‫اﻪﻠﻟُ ﻻَ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ ْ‬
‫اﳊَ ﱡﻲ‬ ‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ اﺳﺖ ‪ ):‬ﱠ‬
‫ﺑﺤﻖ ﺟﺰ او )ﺗﻌﺎﻟﯽ( زﻧﺪه)ﺟﺎوﯾﺪ( و ﻗﺎﺋﻢ)ﭘﺎﯾﻨﺪه( اﺳﺖ(‬
‫)اﻟﺤﯽ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﻧﺪه و ﺻﺎﺣﺐ ﺣﯿﺎت درﻣﻮرد ﻣﺨﻠﻮق زﻧﺪه ﻣﻔﻬﻮم زﻧﺪﮔﯽ داراي آﻏﺎز و اﻧﺠﺎم وﯾﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻌﺪاز‬
‫ﻣﺮگ وﻣﺮگ ﺑﻌﺪ از زﻧﺪﮔﯽ را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ)اﻟﺤﯽ( ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك وﺻﻔﺖ و اﺳﻢ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻌﻨﯽ زﻧﺪة ﭘﺎﯾﺪار وﺑﺎﻗﯽ‬
‫وﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﭘﺬﯾﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ آﻏﺎز ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ داﺷﺘﻪ و ﻧﻪ ﻣﺮگ ﺑﻌﺪ از ﺣﯿﺎت در آن ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ ﺑﻞ ﺣﯿﺎت ازﻟﯽ و اﺑﺪي و‬

‫إِﻻﱠ َو ْ‬
‫ﺟ َﻬﻪُ‪-‬اﻟﻘﺼﺺ‪ -88-‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﻓﺎﻧﯽ‬ ‫ﻚ‬‫ﺣﯿﺎت ذاﺗﯽ ﻣﺨﺼﻮص ذات ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ) ُﻛ ﱡﻞ َﺷ ْﻲ ٍء َﻫﺎﻟِ ٌ‬
‫ﻮم‪-‬ﻃﻪ‪)-111-‬در روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ( ﭼﻬﺮه ﻫﺎ درﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺖ اﻟْﻮﺟﻮﻩ ﻟِْﻠﺤ ِﻲ اﻟْ َﻘﻴﱡ ِ‬
‫ِ‬
‫وﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﺠﺰ ذات اوﺗﻌﺎﻟﯽ(‪َ )-‬و َﻋﻨَ ُ ُ ُ َ ّ‬
‫اﷲ ﺑﺎﻗﯽ وﭘﺎﯾﺪار و ﻗﺎﭘﻢ و ﮔﺮداﻧﻨﺪة ﮐﺎﺋﻨﺎت ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻮع و ﻓﺮوﺗﻨﯽ دارﻧﺪ(‬
‫)اﻟﻘﯿﻮم( ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﮕﻪ دارﻧﺪه و ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت و اﻣﻮر آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺬات ﺧﻮد و داﺋﻢ ﻻﯾﺰال‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﯿﺎز‬
‫از ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ او اﺳﺖ‪ .‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ذات ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺳﻢ اﻋﻈﻢ) اﻟﺤﯽ اﻟﻘﯿﻮم(ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﯿﺎن ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ وﮐﻤﺎل ﺣﯿﺎت وﻗﯿﻮﻣﯿﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ و ﭘﻬﻨﺎي ﻗﺪرت و ﻋﻠﻢ وﺑﻠﻨﺪي ﻣﻘﺎم و ﻋﻈﻤﺖ اﷲ ﻋﺰوﺟﻞ‬

‫ﻮم ﻻَ َﺄﺗْ ُﺧ ُﺬﻩُ‬ ‫اﻪﻠﻟُ ﻻَ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ ْ‬

‫اﳊَ ﱡﻲ اﻟْ َﻘﻴﱡ ُ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻣﻌﺠﺰ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ )اﯾﻪ اﻟﮑﺮﺳﯽ( را ﻧﺎزل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ):‬ﱠ‬
‫ض‪ -255-...‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -‬اﷲ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﺟﺰ او)ﺗﻌﺎﻟﯽ( زﻧﺪه)و(‬ ‫ِﺳﻨَﺔٌ َوﻻَ ﻧَـ ْﻮٌم ﻟﱠﻪُ َﻣﺎﰲ اﻟ ﱠﺴ َﻤ َﺎواﺗَِﻮَﻣﺎ ِﰲ اﻷ َْر ِ‬
‫ﭘﺎﯾﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰاورا ﻧﻪ ﮐﺴﺎﻟﺖ ﺧﻮاب ﮔﯿﺮد وﻧﻪ ﺧﻮاب‪ ،‬او اﺳﺖ ﻣﺎﻟﮏ آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪...‬‬
‫اﻟﯽ ﺧﺘﻢ آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ( اﻣﺎم)ﻃﺤﺎوي( در ﻋﻘﯿﺪة ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد ﺑﻨﺎم) ﻋﻘﯿﺪة ﻃﺤﺎوي( ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪) :‬ان اﷲ ﺣﯽ ﻻﯾﻤﻮت‪،‬‬
‫ﻗﯿﻮم ﻻﯾﻨﺎم‪ -‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ زﻧﺪه اﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﻣﯿﺮد‪ ،‬ﻗﯿﻮم اﺳﺖ ﺧﻮاب ﻧﺪارد( ﻣﺮگ و ﺧﻮاب ﻫﺮدو از ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺨﻠﻮق اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺪه ﺟﺎوﯾﺪ و ﭘﺎﯾﺪار وذاﺗﯽ و ازﻟﯽ ﻣﺮگ و ﻓﻨﺎ ﻧﺪارد و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺬات و ﮔﺮداﻧﻨﺪه و ﻣﺪﺑﺮ‬
‫ﮐﺎﺋﻨﺎت ﻧﻪ ﺧﻮاب دارد و ﻧﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺧﻮاب در ﺷﺄن او اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮدو اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك) اﻟﺤﯽ اﻟﻘﯿﻮم( ﮐﻪ در ﺳﻪ ﺳﻮرة ﻗﺮآن‬
‫ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎﻫﻢ ﯾﮑﺠﺎ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻣﺤﻮر ﺗﻤﺎم اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و ﺣﺎوي ﺟﻤﯿﻊ ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎل اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻧﺎم و‬
‫ﺻﻔﺖ ﺑﻪ)ﺣﯽ‪ ،‬ﻗﯿﻮم(ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪ ،‬و از ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺤﺎظ اﯾﻦ دو اﺳﻢ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﺳﻤﺎء اﷲ‬
‫اﻟﺤﺴﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه و ﺣﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﻢ )اﻋﻈﻢ( اﷲ ﻫﻤﯿﻦ دو اﺳﻢ)اﻟﺤﯽ اﻟﻘﯿﻮم( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪67‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬
‫اﻟﻮاﺣﺪ ‪ -‬اﻻﺣﺪ‬
‫)‪(70‬‬ ‫)‪(69‬‬
‫اﻟﻮاﺣﺪُ اﻷﺣﺪ دو اﺳﻢ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و دو ﺻﻔﺖ ذاﺗﯽ اﷲ‪ -‬ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم)اﻟﻮاﺣﺪ‪ ،‬اﻷﺣﺪ(ﯾﮏ‪،‬‬
‫ﯾﮑﺘﺎ‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻓﻬﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ‪ ،‬دو ﻧﺪارد و ﻗﺒﻞ ازان ﻫﻢ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﮑﺘﺎ و ﯾﮕﺎﻧﻪ ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﺑﯽ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ و ﺑﺪون‬
‫ﺷﺮﯾﮏ اﺳﺖ‪) .‬اﻟﻮاﺣﺪ( در ﺑﯿﺶ از ﺑﯿﺴﺖ ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه وﺣﺪاﻧﯿﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل را در ذات و ﺻﻔﺎت‬
‫إِﻟَﻪ و ِ‬
‫اﺣ ٌﺪ‪ -‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪ -۱۶۳-‬وﺧﺪاي ﺷﻤﺎ ﺧﺪاي ﯾﮑﺘﺎ اﺳﺖ(‬ ‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﺜﺒﯿﺖ وﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪َ ) :‬وإِ َﳍُ ُﻜ ْﻢ‬
‫ٌَ‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و ﺷﻬﺎدت ﺗﻮﺣﯿﺪ رﮐﻦ اول اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪:‬‬
‫) ﺑﻨﯽ اﻻﺳﻼم ﻋﻠﯽ ﺧﻤﺲ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ان ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ و ان ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬واﻗﺎم اﻟﺼﻼه و اﯾﺘﺎء اﻟﺰﮐﺎه وﺻﻮم رﻣﻀﺎن‬
‫واﻟﺤﺞ‪ ...‬اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ رﮐﻦ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺷﻬﺎدت اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺤﻖ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﷲ‪ -‬و اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ)ﺻﻠﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ(ﻓﺮﺳﺘﺎدة اﷲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮ ﭘﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز‪ ،‬و اداي زﮐﺎت‪ ،‬و روزه رﻣﻀﺎن و ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﷲ(ﺳﻮرة ﻣﺒﺎرﮐﻪ‬
‫َﺣ ٌﺪ‪،‬‬
‫اﻪﻠﻟُ أ َ‬
‫)اﺧﻼص( ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺧﺎﻟﺺ اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪-‬را در ذات وﺻﻔﺎت او‪-‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯿﺴﺎزد‪ ):‬ﻗُ ْﻞ ُﻫ َﻮ ﱠ‬
‫ِ‬
‫َﺣ ٌﺪ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﻌﻨﯽ‪ :‬اي ﻣﺤﻤﺪ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ !-‬ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﺼ َﻤ ُﺪ‪َ ،‬ﱂْ ﻳَﻠ ْﺪ َوَﱂْ ﻳُﻮﻟَ ْﺪ‪َ ،‬وَﱂْ ﻳَ ُﻜﻦ ﻟﱠﻪُ ُﻛ ُﻔ ًﻮا أ َ‬
‫ا ﱠﻪﻠﻟُ اﻟ ﱠ‬
‫ﮐﻪ ازﺗﻮ ﺻﻔﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺮا ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﺑﮕﻮ‪ :‬او اﷲ ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﯾﮑﺘﺎ اﺳﺖ) در اﻟﻮﻫﯿﺖ ﺧﻮد‪ ،‬در ذات ﺧﻮد و در ﺻﻔﺎت‬
‫ﺧﻮد و ﻫﯿﭻ ﺷﺮﯾﮏ وﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺪارد( اﷲ ﺑﺰرگ و ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ او روي آورﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮزﻧﺪي‬
‫ﻧﺰاد و ﻫﺮﮔﺰ زاده ﻧﺸﺪ) ﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﭘﺪر( وﻫﯿﭽﮕﺎه و ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺮاي او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺷﺒﯿﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪي ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﺣﺪاﻧﯿﺖ اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬ﺻﻔﺖ ﺧﺎص اﻟﻮﻫﯿﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و اﯾﻤﺎن و ﺗﺼﺪﯾﻖ وﺣﺪاﻧﯿﺖ وﺗﻮﺣﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺰرگ‬
‫ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺒﺎدﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه از ﻃﺮﯾﻖ آن ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻘﺶ ﺗﻘﺮب ﻣﯿﺠﻮﯾﺪ‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻘﯿﺾ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺷﺮك ﺑﺨﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از آن ﺑﻪ) ﻇﻠﻢ ﻋﻈﯿﻢ و ﮔﻨﺎه ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺨﺸﺶ( ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در رﺑﻮﺑﯿﺖ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ و ﻗﺪرت وﺧﻠﻘﺖ‬
‫وﭘﻬﻨﺎي ﻣﻠﮏ و ﻓﺮﻣﺎن او ﺗﻌﺎﻟﯽ وﺣﺪاﻧﯿﺖ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ اﷲ واﺣﺪ و اﺣﺪ ﺑﻪ وﺿﺎﺣﺖ ﻣﺘﺠﻠﯽ اﺳﺖ‪ -‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫اﻪﻠﻟ ﺧﺎﻟِﻖ ُﻛ ِﻞ َﺷﻲ ٍء وﻫﻮ اﻟْﻮ ِ‬
‫ﺎر‪-‬ﺳﻮره رﻋﺪ‪ -16-‬ﺑﮕﻮ ) اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( اﷲ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ و‬
‫اﻟْ َﻘ ﱠﻬ ُ‬ ‫اﺣ ُﺪ‬‫ﻗُ ِﻞ ﱠُ َ ُ ّ ْ َ ُ َ َ‬ ‫)‬
‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ واﺣﺪ‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻮاﻧﺎ و ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ(‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻫﻨﮕﺎم ذﮐﺮ و ﺗﻤﺠﯿﺪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﻤﺎء ﻣﺒﺎرك) اﻟﺤﯽ‪ ،‬اﻟﻘﯿﻮم‪ ،‬اﻟﻮاﺣﺪ‪ ،‬اﻷﺣﺪ( را ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ذﮐﺮاﷲ ﺗﻮﺣﯿﺪ اﷲ و ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻟﻠﻬﻢ اﺟﻌﻞ آﺧﺮﮐﻼﻣﻨﺎ‪ :‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ‪ -‬اﻟﻬﯽ آﺧﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎري ﮐﻪ در ﺣﯿﺎت دﻧﯿﺎ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﺎ ﺟﺎري‬
‫ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯽ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ‪.‬‬
‫‪68‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺼﻤﺪ‬
‫)‪(71‬‬
‫)اﻟﺼﻤﺪ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻏﻨﯽ و ﺑﯽ ﻧﯿﺎز و ﻣﺮﺟﻊ ﻧﯿﺎز ﻣﻨﺪي و ﺣﻮاﭘﺞ ﺟﻤﯿﻊ ﺧﻼﭘﻖ ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ‬
‫ﺼ َﻤ ُﺪ ‪ -‬اﻻﺧﻼص ‪ -2-1-‬ﺑﮕﻮ اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ! اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﷲ ﯾﮑﺘﺎ و ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ ﺑﺰرگ وﺑﯽ‬
‫ا ﱠﻪﻠﻟُ اﻟ ﱠ‬ ‫َﺣ ٌﺪ‪،‬‬
‫اﻪﻠﻟُ أ َ‬
‫ﻗُ ْﻞ ُﻫ َﻮ ﱠ‬ ‫)‬
‫ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ ،‬او اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﻧﺪارد و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ او اﺣﺘﯿﺎج دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻞ ﮐﻠﻤﻪ )اﻟﺼﻤﺪ( از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ)ﻗﺼﺪ( وارد ﺷﺪه و ﭼﻮن ﻣﺮﺟﻊ ﻗﺼﺪ و اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺨﻠﻮق در ﺑﺮآورده ﺷﺪن‬
‫ﺣﻮاﯾﺞ و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺷﺎن اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ وﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﻧﺎم و ﺻﻔﺖ )اﻟﺼﻤﺪ( را ﺑﺨﻮدﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس) رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ(در ﺗﻔﺴﯿﺮ) اﻟﺼﻤﺪ( و ﺻﻔﺖ) ﮐﻤﺎل ﺻﻔﺖ( را ﻋﻼوه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ" ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﻟﺼﻤﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺰرگ در ﮐﻤﺎل ﺑﺰرﮔﯽ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻒ درﮐﻤﺎل ﺷﺮف‪ ،‬ﺣﻠﯿﻢ در ﮐﻤﺎل ﺣﻠﻢ‪ ،‬وﻋﻠﯿﻢ در ﮐﻤﺎل ﻋﻠﻢ‪ ،‬و ﺣﮑﯿﻢ در‬
‫ﮐﻤﺎل ﺣﮑﻤﺖ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﺻﻔﺖ)اﻟﺼﻤﺪ( ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎل اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ)اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ -8 -‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﻔﺘﺎوي‪(17-‬‬

‫اﻪﻠﻟُ‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻟﻔﻈﯽ)اﻟﺼﻤﺪ( ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺳﻮره ﻣﺒﺎرﮐﮥ اﺧﻼص)ﻗُ ْﻞ ُﻫ َﻮ ﱠ‬
‫ﺼ َﻤ ُﺪ( ﮐﻠﻤﻪ)اﺣﺪ( ﺑﺪون ﻻم ﺗﻌﺮﯾﻒ اﻣﺎ)اﻟﺼﻤﺪ( ﻣﻌﮥ ﻻم ﺗﻌﺮﯾﻒ ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ)اﺣﺪ( وﺻﻒ‬ ‫َﺣ ٌﺪ‪ ،‬ا ﱠﻪﻠﻟُ اﻟ ﱠ‬
‫أَ‬
‫اﺛﺒﺎت ﺑﺮاي ﻣﺨﻠﻮق ﺷﺪه ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ و ﻓﻘﻂ اﷲ اﺣﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ)ﺻﻤﺪ( ﺑﺪون ﻻم ﺗﻌﺮﯾﻒ در اﺻﻄﻼح ﻋﺮﺑﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮاي‬
‫آﻗﺎ و ﺑﺎدار اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪه و ازﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﺟﻬﺖ ﺗﺨﺼﯿﺺ آن ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و ﺻﻔﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻟﻔﻆ)اﻟﺼﻤﺪ( وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫)ﻣﺠﻤﻮع اﻟﻔﺘﺎوي‪ -‬اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ‪(17-‬‬
‫اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﷲ)اﻟﺼﻤﺪ( ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﯽ ﻧﯿﺎزي ﮐﻪ ﻫﯿﭻ اﺣﺘﯿﺎج ﻧﺪارد و ﻫﻤﻪ ﺧﻼﺋﻖ ﺑﻪ او ﻣﺤﺘﺎج ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ‬
‫ازﻃﺮﯾﻖ اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻪ درﺑﺎر اوﺗﻌﺎﻟﯽ روي ﻣﯽ آورد وﺣﺎﺟﺖ و ﻧﯿﺎز ﺧﻮد را از او ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻞ ﻫﻤﮥ ﺧﻼﺋﻖ در زﻣﯿﻦ و در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ ﻣﺤﺘﺎج ﺧﺎﻟﻖ ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ و اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ وﺣﮑﻤﺖ وﻗﺪرت‬
‫‪-‬‬ ‫ض ُﻛ ﱠﻞ ﻳَـ ْﻮٍم ُﻫ َﻮ ِﰲ َﺷﺄْ ٍن‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد در ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻣﻮر و اﺣﻮال ﻣﺨﻠﻮق ﻣﯽ ﭘﺮدازد)ﻳﺴﺄَﻟُﻪ ﻣﻦ ِﰲ اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ات َواﻷ َْر ِ‬ ‫ََ‬ ‫َْ ُ َ‬
‫اﻟﺮﺣﻤﻦ‪ -29-‬ﻫﻤﻪ ﮐﺲ وﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ وزﻣﯿﻦ اﻧﺪ از اوﺗﻌﺎﻟﯽ در ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ واو)ﻋﺰوﺟﻞ( ﻫﺮ روز‬
‫)ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ و ﻫﺮ آن( در ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﻧﻈﺎرت ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮد اﺳﺖ(‬

‫‪69‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻘﺪﯾﺮ ‪ -‬اﻟﻘﺎدر‪ -‬اﻟﻤﻘﺘﺪر‬
‫)‪(74‬‬ ‫)‪(73‬‬ ‫)‪(72‬‬
‫ﻫﺮﺳﻪ ﻧﺎم و وﺻﻒ ﻣﺒﺎرك) اﻟﻘﺪﯾﺮ‪ ،‬اﻟﻘﺎدر‪ ،‬اﻟﻤﻘﺘﺪر( ﺑﺤﯿﺚ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺮر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ‬
‫ﺷﺪه و اﷲ ﻣﺘﻌﺎل آﻧﺮا ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ -‬ﻣﻌﻨﯽ ﻫﺮﮐﺪام اﯾﻦ اﻟﻔﺎظ ﺑﻪ ﻣﺼﺪر) ﻗﻮت و ﻗﺪرت( ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻪ اﷲ ﻗﺪﯾﺮ‬
‫آن ذات ﺗﻮاﻧﺎ و ﻓﻌﺎل ﻣﺎﯾﺸﺎء اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣﮑﻤﺖ و اراده ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﻫﯿﭻ ﻗﺪرﺗﯽ آﻧﺮا‬
‫ﮐﻢ ﯾﺎ زﯾﺎد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﻗﺎدر آن ذات ﻗﻮي و ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و در ﺗﻤﺎم ﮐﺎﭘﻨﺎت ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫ازان وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو اﺳﻢ)ﻗﺪﯾﺮ و ﻗﺎدر( ﻣﻔﻬﻮم ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت و ﻗﻮت در ﻗﺪﯾﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺎدر ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫دارد‪.‬اﻣﺎ)ﻣﻘﺘﺪر( در ﻋﯿﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻞ و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺑﺰرگ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮدو اﺳﻢ و وﺻﻒ)ﻗﺪﯾﺮ و ﻗﺎدر(‬
‫داراي ﺑﻼﻏﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮارد ذﮐﺮ اﯾﻦ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ در ﮐﺘﺎب ﺟﻠﯿﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻳﺮ ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -106-‬آﯾﺎ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ اي )اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﮐﻪ اﷲ ﺑﺮ‬ ‫ِ‬
‫ﻗَﺪ ٌ‬ ‫اﻪﻠﻟَ َﻋﻠَ َﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء‬
‫)أََﱂْ ﺗَـ ْﻌﻠَ ْﻢ أَ ﱠن ﱠ‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ(‬
‫‪-‬اﻻﻧﻌﺎم‪ -65-‬ﺑﮕﻮ) اي ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺖ أ َْر ُﺟﻠِ ُﻜ ْﻢ‬
‫ﺚ ﻋﻠَﻴ ُﻜﻢ ﻋ َﺬاﺎﺑ ِﻣﻦ ﻓَـﻮﻗِ ُﻜﻢ أَو ِﻣﻦ َْﲢ ِ‬ ‫ِ‬
‫)ﻗُ ْﻞ ُﻫ َﻮ اﻟْ َﻘﺎد ُر َﻋﻠَﻰ أَن ﻳَـْﺒـ َﻌ َ َ ْ ْ َ ً ّ ْ ْ ْ‬
‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ!‪ -‬او)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( ﻗﺎدر اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﺷﻤﺎ)ازﻫﻮا وآﺳﻤﺎن( ﯾﺎ از زﯾﺮﭘﺎي ﺷﻤﺎ) از زﻣﯿﻦ(‬
‫ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ)ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ( ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫‪-‬اﻟﮑﻬﻒ‪ -45-‬واﷲ – ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰاﻗﺘﺪارو ﺗﻮاﻧﺎﭘﯽ ﮐﺎﻣﻞ دارد(‬ ‫اﻪﻠﻟُ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء ﱡﻣ ْﻘﺘَ ِﺪ ًرا‬
‫) َوَﻛﺎ َن ﱠ‬
‫‪-‬اﻟﻘﻤﺮ‪ -55-54-‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎران و‬ ‫ﻴﻚ ﱡﻣ ْﻘﺘَ ِﺪ ٍر‬
‫ﻨﺪ ﻣﻠِ ٍ‬ ‫ِ ِ ٍ ِ‬ ‫ٍ‬
‫ﲔ ِﰲ َﺟﻨﱠﺎت َوَ�َﺮ ِﰲ َﻣ ْﻘ َﻌﺪ ﺻ ْﺪق ﻋ َ َ‬
‫ِ‬
‫)إِ ﱠن اﻟْ ُﻤﺘﱠﻘ َ‬
‫اﻫﻞ ﺗﻘﻮي در ﺑﺎﻏﻬﺎي ﺑﻬﺸﺖ و )درﮐﻨﺎر( ﺟﻮﯾﺒﺎر ﻫﺎي آن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬درﺟﺎﯾﮕﺎه راﺳﺘﯿﻦ و ﺣﻖ درﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺎد ﺷﺎه‬
‫ﺑﺰرگ و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎ(اﺟﺮاي ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻞ اﷲ ﻗﺪﯾﺮ در آﻓﺮﯾﻨﺶ ﮐﺎﺋﻨﺎت وﺧﻼﺋﻖ و در ازﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آن ﻓﻘﻂ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻣﺮ و ﻓﺮﻣﺎن اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮ اوﻗﺎدر ﺗﻮاﻧﺎ در اﯾﺠﺎد آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻨﻬﺎ دو ﺣﺮف)ﮐُﻦ( ﯾﻌﻨﯽ )ﻣﻮﺟﻮدﺷﻮ(‬
‫ﻜﻮ ُن‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -117-‬وﭼﻮن اراده‬
‫ﻓَـﻴَ ُ‬ ‫ﻀﻰ أ َْﻣًﺮا ﻓَِﺈﱠﳕَﺎ ﻳَـ ُﻘ ُ‬
‫ﻮل ﻟَﻪُ ُﻛﻦ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﻣﻌﺪوم ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯿﮕﺮدد) َوإِ َذا ﻗَ َ‬
‫آﻓﺮﯾﺪن ﭼﯿﺰي ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻓﻘﻂ اﻣﺮﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻮ‪ ،‬و آن ﭼﯿﺰ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻮد( – اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ وﮐﺎﻣﻞ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫ﺑﻨﺪه را واﻣﯿﺪارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺰﻗﺪرت ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻗﺪرﺗﯽ اﺗﮑﺎ ﻧﮑﻨﺪ و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻗﺪرت ﻫﺎي ﻣﺤﺪود ﺑﺸﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﺎن ﻗﺪرت ﻫﺎي زوال ﭘﺬﯾﺮ و ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻐﺮور ﻧﺸﻮﻧﺪ و آﻧﺮا در ﺳﺘﻢ و آزار ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﷲ ﻣﻘﺘﺪر و ﺗﻮاﻧﺎ‬
‫ورﺳﻮل ﺑﺮﺣﻖ او – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ارﺷﺎد ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎ اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫‪70‬‬ ‫ﻻﺣﻮل وﻻﻗﻮه اﻻ ﺑﺎﷲ اﻟﻌﻠﯽ اﻟﻌﻈﯿﻢ‪.‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻻول – اﻵﺧﺮ ‪ -‬اﻟﻈﺎﻫﺮ ‪ -‬اﻟﺒﺎﻃﻦ‬
‫)‪(78‬‬ ‫)‪(77‬‬ ‫)‪(76) (75‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ) اﻻول‪ ،‬اﻻﺧﺮ‪ ،‬اﻟﻈﺎﻫﺮ‪ ،‬اﻟﺒﺎﻃﻦ( ﺑﺎﻫﻢ ﯾﮑﺠﺎ در ﯾﮏ آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ‬
‫ﺎﻃ ُﻦ َوُﻫ َﻮ ﺑِ ُﻜ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء‬ ‫ِ‬
‫ﺎﻫﺮ واﻟْﺒ ِ‬ ‫ِ‬
‫ُﻫ َﻮ اﻷ ﱠَو ُل َواﻵﺧ ُﺮ َواﻟﻈﱠ ُ َ َ‬ ‫ذﮐﺮ ﺷﺪه و اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ آن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪):‬‬
‫ﻴﻢ ‪ -‬اﻟﺤﺪﯾﺪ‪ -3-‬او )اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( اول اﺳﺖ)ﻗﺒﻞ از اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ(آﺧﺮاﺳﺖ) ﻫﯿﭻ‬‫ِ‬
‫َﻋﻠ ٌ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﺑﻌﺪ از اوﺗﻌﺎﻟﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد( ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ) ﭘﯿﺪا وﻧﻤﻮدار اﺳﺖ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻗﺪرت وﻣﻈﺎﻫﺮ آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﺧﻠﻘﺖ‬
‫ﮐﺎﺋﻨﺎت ﺑﻪ ﻗﺪرت و ارادة اوﺗﻌﺎﻟﯽ( ﺑﺎﻃﻦ اﺳﺖ) ﭘﻮﺷﯿﺪه از اﻧﻈﺎر و ﺣﻮاس ﺧﻼﺋﻖ در دﻧﯿﺎاﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ ﺗﻮان‬
‫دﯾﺪار اوﺗﻌﺎﻟﯽ راﻧﺪارد( ﯾﻌﻨﯽ )اول و آﺧﺮ( در ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎء ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻞ وﺟﻮد ازﻟﯽ و اﺑﺪي ﯾﻌﻨﯽ وﺟﻮد‬
‫ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺪون اﺑﺘﺪا و ﺑﻘﺎي داﺋﻢ ﺑﺪون اﻧﺘﻬﺎ اﺳﺖ‪ ،‬آﻏﺎز و اﻧﺠﺎم ﺻﻔﺖ ﻣﺨﻠﻮق اﺳﺖ و ﻓﻨﺎ وزوال ﺑﻪ ﺟﻬﺎن آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﺟﻌُﻮ َن ‪ -‬اﻟﻘﺼﺺ‪ -88-‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﺑﻪ ﺟﺰ‬ ‫ْﻢ َوإِﻟَْﻴ ِﻪ‬ ‫ﱠ‬ ‫ﻚ إِ‬ ‫دارد‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ُ ) :‬ﻛ ﱡﻞ ﺷﻲ ٍء ﻫﺎﻟِ‬
‫ﺗُـ ْﺮ َ‬ ‫ُ‬ ‫ﻜ‬‫ُ‬‫اﳊ‬
‫ْ‬ ‫ﻪ‬
‫ُ‬ ‫ﻟ‬
‫َ‬ ‫ﻪ‬
‫ُ‬ ‫ﻬ‬
‫َ‬ ‫ﺟ‬
‫ْ‬ ‫و‬
‫َ‬ ‫ﻻ‬ ‫ٌ‬ ‫َْ َ‬
‫ذات اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﻨﺎوﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ وﺣﮑﻢ ﻣﺨﺼﻮص اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯿﺸﻮﯾﺪ(‬
‫اﺑﻦ اﻟﻘﯿﻢ‪ -‬رﺣﻤﻪُ اﷲ ‪ -‬از اﻣﺎﻣﺎن ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﺒﻠﯽ در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك ﻧﻈﺮ ﻟﻄﯿﻔﯽ دارد‪ ،‬و آن اﯾﻨﮑﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎم ﻫﺎي ﭼﻬﺎر ﮔﺎﻧﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل) اول‪ ،‬آﺧﺮ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻦ( ﻣﻔﻬﻮم اﺣﺎﻃﮥ ﮐﺎﻣﻞ زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﻗﺪر‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ و)ﻗﺒﻞ( در اﺣﺎﻃﻪ اوﻟﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ وﻫﺮاﻧﺪازه آﯾﻨﺪه و)ﺑﻌﺪ( ﺗﻮﺳﻂ آﺧﺮﯾﺖ اﷲ اﺣﺎﻃﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ وﺳﺎﺑﻖ در اوﻟﯿﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﺘﻢ ﻣﯿﺸﻮد وﻫﻤﻪ آﯾﻨﺪه و آﺧﺮ در اﺧﺮﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻫﺮﻇﺎﻫﺮ و‬
‫ﻫﺮ ﺑﺎﻃﻦ در داﺋﺮه ﺧﻼﺋﻖ و ﮐﺎﺋﻨﺎت در اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻇﺎﻫﺮﯾﺖ و ﺑﺎﻃﻨﯿﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻇﻬﻮر‬
‫و ﻋﻠﻮ ﻣﻘﺎم اﻟﻬﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﯿﭻ ﺑﺎﻃﻦ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ و آﮔﺎه ﺗﺮ از اﺣﺎﻃﻪ ﺑﺎﻃﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪).‬ﻣﻌﺎرج اﻟﻘﺒﻮل‪ -‬اﺑﻦ اﻟﻘﯿﻢ ﺑﺎ‬
‫اﺧﺘﺼﺎر(‪.‬‬
‫در ﻗﺴﻤﺘﯽ از دﻋﺎي ﻣﻔﺼﻞ رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﺮواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ اﯾﻦ ﻫﺮﭼﻬﺎر ﻧﺎم اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ذﮐﺮ‬
‫ﺷﺪه و آﻧﺤﻀﺮت)ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم( ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ :‬اﻟﻠﻬﻢ أﻧﺖ اﻻول ﻓﻠﯿﺲ ﻗﺒﻠﮏ ﺷﯽء‪ ،‬و أﻧﺖ‬
‫اﻵﺧﺮ ﻓﻠﯿﺲ ﺑﻌﺪك ﺷﯽء‪ ،‬و أﻧﺖ اﻟﻈﺎﻫﺮ ﻓﻠﯿﺲ ﻓﻮﻗﮏ ﺷﯽء‪ ،‬وأﻧﺖ اﻟﺒﺎﻃﻦ ﻓﻠﯿﺲ دوﻧﮏ ﺷﯽء‪ ،‬اﻗﺾ ﻋﻨﺎ اﻟﺪﯾﻦ و أﻏﻨﻨﺎ‬
‫ﻣﻦ اﻟﻔﻘﺮ( – اﻟﻬﯽ! ﺗﻮ اول ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺗﻮ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﺗﻮ آﺧﺮ ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ازﺗﻮ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﺗﻮ ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﻫﺴﺘﯽ ﭘﺲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﻮ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﺗﻮ ﺑﺎﻃﻦ ﻫﺴﺘﯽ و در ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺎﻃﻦ ﻏﯿﺮ از ﺗﻮ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪ -‬اﻟﻬﯽ! دﯾﻦ ﻣﺎرا اداﮐﻦ‪،‬‬
‫و ﻣﺎرا از ﻓﻘﺮ ﻧﺠﺎت ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪71‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺒّﺮ‬
‫)‪(79‬‬
‫)اﻟﺒّﺮ( از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺑﯽ در ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ و ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﯾﻦ ﻗﺎﻣﻮس ﻋﺮﺑﯽ) ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب‪ -‬ج‪ (1/‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ)اﻟﻌﻄﻮف‪-‬اﻟﺮﺣﯿﻢ‪-‬‬
‫اﻟﻠﻄﯿﻒ‪ -‬اﻟﮑﺮﯾﻢ( ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ )اﻟﺒّﺮ( ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻄﻒ و ﺷﻔﻘﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ ،‬وﺻﺎﺣﺐ ﻟﻄﻒ و اﺣﺴﺎن وﮐﺮم‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫اﯾﻨﻬﻤﻪ در داﺋﺮه ﻣﺤﺪود ﺻﻔﺎت اﺷﺨﺎص ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺎر و ﺑﺎ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻧﯿﺰ ﺷﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ و درﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻠﻤﻪ)ﺑﺮ( ﺑﻪ )اﺑﺮار(‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸﻮد و ﻟﻔﻆ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ) ﺑﺎر( ﻧﯿﺰ وارد ﺷﺪه و آﻧﻬﻢ ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺎر و ﺻﺎﺣﺐ اﺧﻼق ﺧﺠﺴﺘﻪ و اوﺻﺎف‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﮐﻠﻤﻪ) ﺑﺎر( ﺑﻪ )ﺑﺮره( ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ازﯾﻦ دو اﺳﻢ ﻗﺮﯾﺐ در ﻟﻔﻆ و ﻣﻌﻨﯽ) ﺑّﺮ و ﺑﺎر(‬
‫ﺗﻨﻬﺎ)ﺑّﺮ( در ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ وارد ﺷﺪه‪ .‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ از زﺑﺎن اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻌﺪ از وارد ﺷﺪن در ﺟﻨﺖ‬
‫‪-‬اﻟﻄﻮر‪-28-‬واﻗﻌﺎ" ﻣﺎدرﮔﺬﺷﺘﻪ) دردﻧﯿﺎ( ﻓﻘﻂ اوﺗﻌﺎﻟﯽ را‬ ‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬إِ ﱠ� ُﻛﻨﱠﺎ ِﻣﻦ ﻗَـْﺒ ُﻞ ﻧَ ْﺪﻋُﻮﻩُ إِﻧﱠﻪُ ُﻫ َﻮ اﻟَْﱡﱪ اﻟﱠﺮِﺣ ُﻴﻢ‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﯾﻢ) از او ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﯿﻢ و اورا ﻋﺒﺎدت ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ( ﺑﺪون ﺷﮏ ﮐﻪ او ﺧﻮد ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ(‬
‫)اﻟﺒّﺮ( ﺻﺎﺣﺐ اﺣﺴﺎن وﻟﻄﻒ و ﮐﺮم ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك اﷲ ﻣﻔﻬﻮم اﯾﻦ اوﺻﺎف ﺧﺠﺴﺘﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ و ﮐﻤﺎل‬
‫اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺣﮥ ﻟﻄﻒ و اﺣﺴﺎن اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺣﺪود و ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺪارد ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ) ﺑّﺮ و رﺣﯿﻢ( اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺨﻠﻮق‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﻣﻀﺎﻋﻒ و ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻋﻔﻮ وآﻣﺮزش ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬رزق و روزي‬
‫و ﻣﺎل و اوﻻد و ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﺑﯽ ﺷﻤﺎري ﮐﻪ از آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ و ﻓﻀﺎ و اﺑﺤﺎر ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﺧﻮب وﺑﺪ‬
‫ازان اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ از آﺛﺎر) ﺑّﺮ و رﺣﻤﺖ و ﻟﻄﻒ( ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﺮﯾﻢ و رﺣﯿﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺑﺎ ﺣﺴﻦ اﺳﺘﻔﺎده از آن‬
‫ﺷﮑﺮان و ﻋﺒﺎدت ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻨﻬﻤﻪ ﺑّﺮ و اﺣﺴﺎن در دﻧﯿﺎ ﯾﮏ ﺷﻤﮥ ﮐﻮﭼﮏ ازﺑّﺮ و رﺣﻤﺖ اﷲ‬
‫ﻣﺘﻌﺎل در آﺧﺮت اﺳﺖ و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ و ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺎر در ﺳﺎﯾﻪ آن رﺣﻤﺖ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﻫﻞ‬
‫‪-‬اﻟﻄﻮر‪(-28-‬‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل از زﺑﺎن آﻧﺎن در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬إِ ﱠ� ُﻛﻨﱠﺎ ِﻣﻦ ﻗَـْﺒ ُﻞ ﻧَ ْﺪﻋُﻮﻩُ إِﻧﱠﻪُ ُﻫ َﻮ اﻟَْﱡﱪ اﻟﱠﺮِﺣ ُﻴﻢ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰﻧﺘﯿﺠﻪ اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ و اﯾﻤﺎن و ﻋﺒﺎدت ﺷﺎﻧﺮا ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﻋﻤﻼ" ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ و ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﺎن‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺎ) اﻧﻪ ﻫﻮ اﻟﺒﺮ اﻟﺮﺣﯿﻢ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻬﯽ ﻗﻄﺮه اي ازان ﺑﺤﺮ رﺣﻤﺖ ﺑﻤﺎ ﻫﻢ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﯾﺎ ارﺣﻢ اﻟﺮاﺣﻤﯿﻦ!‬

‫‪۷۲‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬
‫اﻟﺘﻮاب‬
‫)‪( 80‬‬
‫)اﻟﺘﻮاب( ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ )اﻟﺘﺎﺋﺐ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪة ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﺑﻌﺪ از‬
‫ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎه از ﻋﻤﻞ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻧﺪاﻣﺖ ﻣﯿﺎﺑﺪ و از ﻃﺮﯾﻖ ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺮوردﮔﺎرش رﺟﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﺪوآﻣﺮزش‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮاب آﻧﺮا ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و ﮔﻨﺎه ﺑﻨﺪه ازﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮود‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮﺑﺎر ﺑﻨﺪه‬
‫ﮔﻨﺎه ﮐﺮد و ﺑﺎ ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ از آن روي ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻪ ﻋﺬر و ﺗﻮﺑﻪ آورد‪ ،‬اﷲ ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮ آﻧﺮا ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﺗﺎﺋﺐ‬
‫و اﷲ‪ ،‬ﺗﻮاب اﺳﺖ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎرﻫﺎ در ﮐﻼم ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم و وﺻﻒ ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﱠﺮِﺣﻴﻢ ‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -37-‬ﺳﭙﺲ آدم) ﺑﻌﺪ از ﻟﻐﺰش و اﺷﺘﺒﺎه(‬ ‫اب‬ ‫ِِ‬ ‫)ﻓَـﺘَـﻠَﻘﱠﻰ ِ ِِ ِ ٍ‬
‫ُ‬ ‫ﺎب َﻋﻠَْﻴﻪ إﻧﱠﻪُ ُﻫ َﻮ اﻟﺘﱠـ ﱠﻮ ُ‬
‫آد ُم ﻣﻦ ﱠرﺑّﻪ َﻛﻠ َﻤﺎت ﻓَـﺘَ َ‬
‫َ‬
‫ازﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﭼﻨﺪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ وي را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﯽ ﺷﮏ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎن‬
‫اﻟﱠﺮِﺣﻴﻢ ‪-‬اﻟﺘﻮﺑﻪ‪-‬‬
‫ُ‬ ‫اب‬ ‫ﺎت َوأَ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ ُﻫ َﻮ اﻟﺘﱠـ ﱠﻮ ُ‬ ‫اﻪﻠﻟَ ُﻫ َﻮ ﻳَـ ْﻘﺒَ ُﻞ اﻟﺘـ ْﱠﻮﺑَﺔَ َﻋ ْﻦ ِﻋﺒَ ِﺎدﻩِ َو َ�ْ ُﺧ ُﺬ اﻟ ﱠ‬
‫ﺼ َﺪﻗَ ِ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬أََﱂْ ﻳَـ ْﻌﻠَ ُﻤﻮاْ أَ ﱠن ﱠ‬
‫‪-104‬آﯾﺎ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ اﷲ‪ ،‬ﺧﻮد ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و زﮐﺎت و ﺻﺪﻗﺎت را ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﯾﻘﯿﻨﺎ"‬
‫اﷲ‪ ،‬ﺧﻮد ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ(‬
‫اﷲ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد ﺑﻞ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد و وﺻﻒ ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﻮد را‬
‫اﻟﺘـﱠﻮ ِ‬
‫ب ‪ -‬ﻏﺎﻓﺮ‪ -3-‬ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه ﮔﻨﺎه و ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮ(‬ ‫ْ‬ ‫ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪد‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ) َﻏﺎﻓِ ِﺮ اﻟ ﱠﺬ ِ‬
‫ﻧﺐ َوﻗَﺎﺑِ ِﻞ‬
‫اﷲ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و‬ ‫ﻳﻦ ‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -222-‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬ ‫ِ‬ ‫ﲔ َوُِﳛ ﱡ‬
‫ﺐ اﻟْ ُﻤﺘَﻄَ ّﻬ ِﺮ َ‬ ‫وﺻﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬إِ ﱠن ا ﱠﻪﻠﻟَ ُِﳛ ﱡ‬
‫ﺐ اﻟﺘﱠـ ﱠﻮاﺑِ َ‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﺎن رادوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد(‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮﯾﻢ ﻣﯿﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ از ﻗﺼﻮر و اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺪور ﻧﺒﻮده و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺮﺷﺖ ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻈﻬﺮ رﺣﻤﺖ و‬
‫ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ اﷲ در ﺣﯿﺎت ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﻤﻮدار ﮔﺮدد و ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﺑﻪ و رﺟﻮع آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‪ ،‬اﷲ‬
‫ﺗﻮاب و رﺣﯿﻢ دوﺳﺖ دارد ﺗﺎ ﺑﻨﺪه ﻣﻘﺼﺮ و ﮔﻨﺎﻫﮕﺎر ﺑﺮﺣﻤﺖ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﭘﻨﺎه ﺑﺮده و ازان ﻣﻘﺎم واﻻ ﻋﻔﻮ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ و اﷲ ﻣﻬﺮﺑﺎن آﻧﺮا ﻗﺒﻮل ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫درﺣﺪﯾﺚ)‪ (2748‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﯽ اﯾﻮب اﻧﺼﺎري‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ -‬رواﯾﺖ ﺷﺪه رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪-‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪ ) :‬ﻟﻮ اﻧﮑﻢ ﻟﻢ ﺗﮑﻦ ﻟﮑﻢ ذﻧﻮب‪ ،‬ﯾﻐﻔﺮﻫﺎ اﷲ ﻟﮑﻢ‪ ،‬ﻟﺠﺎء اﷲ ﺑﻘﻮم ﻟﻬﻢ ذﻧﻮب ﯾﻐﻔﺮ ﻫﺎﻟﻬﻢ‪ -‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﻨﺎه‬
‫ﻧﻤﯿﺪاﺷﺘﯿﺪ ﮐﻪ اﷲ آﻧﺮا ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪ ﺣﺘﻤﺎ" ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﻮم دﮔﺮي را ﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﻣﯿﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ اﷲ‬
‫ﻧﺼﯿﺐ آﻧﻬﺎ ﻣﯿﮕﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪73‬‬
 ‫درﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺗﺮﻣﺬي رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪) :‬ﮐﻞ اﺑﻦ آدم ﺧﻄﺎء و ﺧﯿﺮاﻟﺨﻄﺎﺋﯿﻦ اﻟﺘﻮاﺑﻮن‪-‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان آدم ﻫﻤﻪ ﺧﻄﺎﮐﺎراﻧﺪ وﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻄﺎﮐﺎران ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﻧﺪ(‬
‫ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮاب‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد ﺑﻞ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮﻣﻦ را ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ اﻣﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ و ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﮔﻨﺎه ﺷﺪه و ﺗﻮﺑﻪ ﻧﮑﻨﺪ در ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺘﻤﮕﺎران ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻮﺣﺎ‪...‬‬ ‫)� أَﻳـﱡﻬﺎ اﻟﱠ ِﺬﻳﻦ آﻣﻨُﻮا ﺗُﻮﺑﻮا إِ َﱃ ﱠِ‬
‫‪-‬اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪ -8-‬اي ﻣﻮﻣﻨﺎن! ﺑﺪرﮔﺎه اﷲ ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ و ﺗﻮﺑﻪ ﺻﺎدق‬ ‫ﱠﺼ ً‬
‫اﻪﻠﻟ ﺗَـ ْﻮﺑَﺔً ﻧ ُ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫َ َ‬
‫ﻚ ُﻫﻢ اﻟﻈﱠﺎﻟِ ُﻤﻮ َن ‪-‬اﻟﺤﺠﺮات‪ -11-‬وﮐﺴﯿﮑﻪ )ﮔﻨﺎه ﮐﺮده و( ﺗﻮﺑﻪ ﻧﮑﺮد‬ ‫ِ‬
‫و ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺠﺎ آورﯾﺪ‪َ ) .‬وَﻣﻦ ﱠﱂْ ﻳَـﺘُ ْ‬
‫ﺐ ﻓَﺄُوﻟَﺌ َ ُ‬
‫ﭘﺲ آﻧﻬﺎ ﺧﻮد ﺳﺘﻤﮕﺎران اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ)ﻧﺼﻮح( ﯾﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﺧﺎﻟﺺ و ﺻﺎدق وﺟﺎزم ﮐﻪ درﺟﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺘﻠﺰم آﻧﺴﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪-1‬ﺑﻨﺪة ﮔﻨﺎﻫﮕﺎر درك ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه و ﺧﻄﺎ ﺷﺪه و اﺣﺴﺎس ﻧﺪاﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ د ر روش‬
‫زﻧﺪﮔﯽ و ﺗﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد ﺗﻐﯿﯿﺮ وارد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻋﻤﻼ" در اﺻﻼح اﺣﻮال اﻗﺪام ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻋﺰم ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺪرﮔﺎه رﺣﻤﺖ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر روي ﻣﯿﺂورد و از‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻣﺮزش ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ‪،‬‬
‫‪ -3‬درﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﻘﺼﯿﺮ و ﮔﻨﺎه ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺮك ﻓﺮاﺋﺾ دﯾﻨﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻧﻤﺎز و روزه و زﮐﺎت ﺑﺎﺷﺪ در ﻗﻀﺎ و اداي آن‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺣﮑﺎم ﻓﻘﻬﯽ اﺳﻼﻣﯽ اﻗﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺘﺒﺎﻗﯽ ﺗﺨﻠﻔﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺪود و ﻧﻮاﻫﯽ ﺷﺮﻋﯽ در اﺛﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﺆﻣﻦ و‬
‫رﺣﻤﺖ اﻟﻬﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻘﻮق اﻟﻌﺒﺎد ﮐﺴﺐ رﺿﺎ و ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺣﻘﻮق را اﯾﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﻨﺪة ﺗﺎﺋﺐ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺒﺎرﮔﺎه اﷲ ﺗﻮاب ﻋﺰم ﻋﺪم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ ازان اﺣﺴﺎس ﻧﺪاﻣﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎزﻫﻢ ﻫﺮﮔﺎه در اﺛﺮ ﻗﺼﻮر و ﺿﻌﻒ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮔﻨﺎﻫﯽ از وي ﺻﺎدر ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺄﯾﻮس ﮔﺮدد و ﺑﺪاﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ دروازة ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮑﺒﺎر‪ ،‬دوﺑﺎر و ﻫﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺎزﻫﻢ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و رﺣﻤﺖ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮ ﺗﻮﺑﻪ اورا ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫ِﻋﺒ ِ‬
‫ﺎدﻩِ ‪ -‬اﻟﺸﻮري‪ -25-‬وﺗﻨﻬﺎ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ را از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬‫َ‬ ‫َوُﻫ َﻮاﻟﱠ ِﺬي ﻳَـ ْﻘﺒَ ُﻞ اﻟﺘـ ْﱠﻮﺑَﺔَ َﻋ ْﻦ‬ ‫)‬

‫‪74‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻤﻨﺘﻘﻢ‬
‫)‪(81‬‬
‫اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﯾﺎ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك و ﻧﯿﮑﻮي اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻞ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﻤﺠﯿﺪ و ﺗﻘﺪﯾﺲ وﺗﻮﺣﯿﺪ اﷲ‬
‫– ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬را اﺣﺘﻮا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺑﺎرﮔﺎه اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ و ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻠﻖ او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬در ﭘﻬﻠﻮي اﮐﺜﺮ ﻧﺎم ﻫﺎ و اوﺻﺎﻓﯽ ﮐﻪ‬
‫دران رﺣﻤﺖ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ و ﻟﻄﻒ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن اﻟﻬﯽ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣﯿﮕﺮدد و ﺑﻨﺪه را در ﺣﯿﺎت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت اﻣﯿﺪوار ﻣﯽ ﺳﺎزد‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ و ﻣﻘﺘﺪر ﻧﺎم ﻫﺎﺋﯽ دارد ﮐﻪ دران وﺻﻒ ﻋﺪاﻟﺖ و ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪرت ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﻤﻮدار ﻣﯿﮕﺮدد‪-‬‬
‫ﺑﻨﺪة ﻣﻘﺼﺮ در ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻫﺮ ﺑﻨﺪه ﮐﻪ وﺻﻒ) ﺳﺮﯾﻊ اﻟﺤﺴﺎب و ﺷﺪﯾﺪ اﻟﻌﻘﺎب( و ﻧﺎم ﻫﺎي )اﻟﺠﺒﺎر‪ ،‬اﻟﻤﺘﮑﺒﺮ‪ ،‬اﻟﺤﺴﯿﺐ‪،‬‬
‫اﻟﺮﻗﯿﺐ( را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﯽ آورد ﺑﯿﻢ ﻋﺬاب و ﺧﻮف ﺣﺴﺎب اﷲ ﻣﻘﺘﺪر اورا ﺗﮑﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ و از راه ﺗﻮﺑﻪ و اﻃﺎﻋﺖ و ﮐﺴﺐ‬
‫رﺿﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺳﺎﯾﻪ رﺣﻤﺖ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬در ﻏﯿﺮ آن و در ﺻﻮرت دوام ﺗﺨﻠﻒ و‬
‫ﮔﻨﺎه ﺣﺴﺎب و ﻋﺪاﻟﺖ اﷲ در ﮐﻤﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﻨﺪه ﻣﺠﺮم ازان ﺧﻼﺻﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﯾﮏ ﻧﺎﻣﯽ از ﻧﺎﻣﻬﺎي اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﺠﺮم و ﻇﺎﻟﻢ از ﻗﯿﺪ آن رﻫﺎﺋﯽ ﻧﺪارد ﻧﺎم )اﻟﻤﻨﺘﻘﻢ( اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ اﻟﻤﻨﺘﻘﻢ ﯾﺎ اﻧﺘﻘﺎم ﮔﯿﺮﻧﺪه در ﻣﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺠﺎزات‬
‫ﮐﻨﻨﺪه و ﺟﺰا دﻫﻨﺪة ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ و ﺳﺘﻤﮕﺎران را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﷲ‪ -‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ارﺗﺒﺎط) ﻣﺠﺎزات ﻣﻨﮑﺮان آﯾﺎت‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻣﺠﺮﻣﺎن و ﺳﺘﻤﮕﺎران( ﺳﻪ ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ وﺻﻒ )ﻣﻨﺘﻘﻢ( ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪َ ):‬وَﻣ ْﻦ أَﻇْﻠَ ُﻢ‬
‫ﲔ ُﻣﻨﺘَ ِﻘ ُﻤﻮ َن ‪-‬اﻟﺴﺠﺪه‪ -22-‬وﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﺘﻤﮕﺎرﺗﺮ ازان‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﳑﱠﻦ ذُ ّﻛَﺮ ِﺂﺑ َ�ت َرﺑِّﻪ ﰒُﱠ أ َْﻋَﺮ َ‬
‫ض َﻋْﻨـ َﻬﺎ إِ ﱠ� ﻣ َﻦ اﻟْ ُﻤ ْﺠ ِﺮﻣ َ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﺎت ﭘﺮوردﮔﺎرش ﭘﻨﺪ داده ﺷﻮد ﺳﭙﺲ ازان روي ﮔﺮداﻧﺪ و اﻧﮑﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺣﺘﻤﺎ" ﻣﺠﺮﻣﺎن را‬
‫ﱡﻣﻨﺘَ ِﻘ ُﻤﻮ َن ‪-‬اﻟﺰﺧﺮف‪ -41-‬ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺮا) اي رﺳﻮل اﷲ‪-‬‬ ‫ﻚ ﻓَِﺈ ﱠ� ِﻣْﻨـ ُﻬﻢ‬
‫ﱭ ﺑِ َ‬
‫) ﻓَﺈِ ﱠﻣﺎﻧَ ْﺬ َﻫ َ ﱠ‬ ‫ﻣﺠﺎزات ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد(‪.‬‬
‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( ازﻣﯿﺎن ﺑﺒﺮﯾﻢ) ﺑﻌﺪ ازﺣﯿﺎت ﺗﻮ( ﻣﺎ ﺣﺘﻤﺎ" ازان ﻣﺠﺮﻣﺎن )ﮐﻪ در ﮔﻤﺮاﻫﯽ آﺷﮑﺎر ﻫﺪاﯾﺎت ﺗﺮا ﻗﺒﻮل‬
‫ُﻣﻨﺘَ ِﻘ ُﻤﻮ َن‪ -‬اﻟﺪﺧﺎن‪ -16-‬روزي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺠﻮم‬ ‫ﺶ اﻟْﺒَﻄْ َﺸﺔَ اﻟْ ُﻜ ْ َﱪى إِ ﱠ�‬ ‫ِ‬
‫)ﻳَـ ْﻮَم ﻧَـْﺒﻄ ُ‬ ‫ﻧﮑﺮده اﻧﺪ( اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ(‪.‬‬
‫ﺑﺰرگ و ﯾﻮرش ﺳﺨﺖ ﺑﺮآﻧﻬﺎ) ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ودﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم( ﻣﯽ ﺗﺎزﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﺣﺘﻤﺎ" ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﯿﻦ از آﻧﻬﺎ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ(‪.‬اﻧﺘﻘﺎم ﻧﻬﺎﺋﯽ و ﻣﺠﺎزات ﺳﺨﺖ ﮐﺎﻓﺮان و ﻣﻨﮑﺮان آﯾﺎت اﻟﻬﯽ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد وﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﺑﺎرز اﻧﺘﻘﺎم‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از دﺷﻤﻨﺎن ﺳﺮﺳﺨﺖ اﺳﻼم در دﻧﯿﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﻔﺎر و ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ در ﻏﺰوه)ﺑﺪر( ﺑﻮد ﮐﻪ در اوﻟﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺣﻖ و‬
‫ﺑﺎﻃﻞ درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺼﺮت اﻟﻬﯽ ﻓﺘﺢ ﺑﺰرگ ﻧﺼﯿﺐ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻮﭼﮏ‬
‫اﺳﻼم ﺷﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ از ﺳﺮان ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﻮل اﺑﻮﺟﻬﻞ دران ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪75‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻌﻔﻮ‬
‫)‪(82‬‬
‫اﻟﻌﻔﻮ ﺻﯿﻐﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺜﯿﺮاﻟﻌﻔﻮ ﯾﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻔﻮ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻌﻔﻮ از آن ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﻬﺮﺑﺎن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه را ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻣﯿﺪوار ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ" ﺑﻨﺪه ﮔﻨﻪ ﮐﺎر ﺑﻪ اﺗﮑﺎي اﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ از ﻗﯿﺪ ﯾﺄس ﺧﺎرج ﺷﺪه‬
‫و ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن اﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت اﷲ ﻣﺘﻌﺎل را ﺳﺮ از ﻧﻮ آﻏﺎز ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫)ﻋﻔﻮ( ازﻟﺤﺎظ ﻟﻔﻆ وﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪ)ﻏﻔﻮر( ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در)ﻋﻔﻮ( ﺑﯿﺸﺘﺮ از)ﻏﻔﻮر( ﺑﻮده‪ ،‬ﻏﻔﻮر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر آﻣﻮزﻧﺪه و ﻋﻔﻮ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻔﻮ ﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺨﺸﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در آﻣﺮزش اﺛﺮ ﮔﻨﺎه از ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮود وﺟﺰاي آن ﺑﺨﺸﯿﺪه‬
‫ﻣﯿﺸﻮد اﻣﺎ در ﻋﻔﻮ ﺑﺮ ﻋﻼوه آن اﺻﻞ ﮔﻨﺎه ﻣﺤﻮ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﻫﻢ اﺛﺮ ﮔﻨﺎه وﻫﻢ ﺧﻮد ﮔﻨﺎه ازﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮود‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻪ اﺻﻼ"‬
‫ارﺗﮑﺎب ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك در ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺮر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه و‬
‫ﻗَ ِﺪﻳﺮا ‪-‬اﻟﻨﺴﺎء‪-‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ):‬إِن ﺗُـﺒﺪواْ ﺧﲑا أَو ُﲣْ ُﻔﻮﻩ أَو ﺗَـﻌ ُﻔﻮاْ ﻋﻦ ﺳ ٍ‬
‫ﻮء ﻓَِﺈ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ َﻛﺎ َن َﻋ ُﻔ ًّﻮا‬
‫ً‬ ‫ْ ُ َ ًْ ْ ُ ْ ْ َ ُ‬
‫‪ -149‬اﮔﺮ ﻧﯿﮑﯽ را آﺷﮑﺎر ﯾﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﯿﺪ ﯾﺎ از ﺑﺪي)دﯾﮕﺮان( ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﯾﻘﯿﻨﺎ" اﷲ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻔﻮ ﮐﻨﻨﺪه‪،‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ )ﺑﺨﺸﺶ را در ﮐﻤﺎل ﻗﺪرت دوﺳﺖ دارد(‪.‬‬
‫ﻮر ‪-‬اﻟﺤﺞ‪-60-‬ﻫﻤﺎﻧﺎ اﷲ ﺑﺴﯿﺎرﻋﻔﻮ ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر آﻣﺮزﻧﺪه اﺳﺖ(‬
‫َﻏ ُﻔ ٌ‬ ‫)إِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ ﻟَ َﻌ ُﻔ ﱞﻮ‬
‫ﻮر ‪-‬اﻟﻤﺠﺎدﻟﻪ‪ -2-‬وﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﺑﺴﯿﺎر آﻣﺮزﻧﺪه اﺳﺖ(‬ ‫) َوإِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ ﻟَ َﻌ ُﻔ ﱞﻮ َﻏ ُﻔ ٌ‬
‫از ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻋﻔﻮﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﻔﻮ ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻋﺬر درﻋﺒﺎدات وﻣﮑﻠﻔﯿﺖ ﻫﺎي ﺷﺮﻋﯽ در وﺿﻮ‪ ،‬در ﻧﻤﺎز‪ ،‬در روزه‬
‫وﺣﺞ ﺑﻪ ﮐﺜﺮت دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﯿﭻ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺷﺮﻋﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﻮان ﺑﻨﺪه وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﷲ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﻨﺪه ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر را ﮐﻪ در ﺧﻔﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ رﺳﻮا ﻧﻤﯽ ﺳﺎزد وﺳﺎﺣﮥ ﺗﻮﺑﻪ و‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ازان ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد در ﺳﯿﺎق ﻣﺪح ﯾﺎد ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﺎن‬
‫ِ‬
‫ﻻ�‬ ‫ﻒ َﻋﻨﱠﺎ َوا ْﻏﻔ ْﺮ ﻟَﻨَﺎ َو ْارﲪَْﻨَﺎ أ َ‬
‫َﻧﺖ َﻣ ْﻮ َ‬ ‫ﻋﻔﻮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ و از زﺑﺎن ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪َ ):‬و ْاﻋ ُ‬
‫ِ ِ‬
‫ﻳﻦ ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -286 -‬وﺑﻤﺎ ﻋﻔﻮ ﺑﻔﺮﻣﺎ و ﻣﺎرا ﺑﺒﺨﺶ وﺑﻤﺎ رﺣﻤﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺋﯽ‬ ‫ﺎﻧﺼ ْﺮَ� َﻋﻠَﻰ اﻟْ َﻘ ْﻮم اﻟْ َﻜﺎﻓ ِﺮ َ‬
‫ﻓَ ُ‬
‫ﻣﻮﻻي ﻣﺎ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎرا ﺑﺮﮔﺮوه ﮐﺎﻓﺮان ﯾﺎري ﺑﺨﺶ(‬
‫ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ‪ -‬از رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬درﺷﺐ ﻗﺪر ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫دﻋﺎ ﮐﻨﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪) :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻧﮏ ﻋﻔﻮ ﺗﺤﺐ اﻟﻌﻔﻮ ﻓﺎﻋﻒ ﻋﻨﯽ‪ -‬اﻟﻬﯽ ﺗﻮ ﺑﺴﯿﺎرﻋﻔﻮ ﮐﻨﻨﺪه اي‪ ،‬ﻋﻔﻮ و‬
‫ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ را دوﺳﺖ داري‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺮا ﻋﻔﻮ ﺑﻔﺮﻣﺎ( ﭼﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ اﮔﺮ اﯾﻦ دﻋﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻧﮏ‬
‫‪76‬‬ ‫ﻋﻔﻮ ﺗﺤﺐ اﻟﻌﻔﻮ ﻓﺎﻋﻒ ﻋﻨﯽ‪.‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬
‫اﻟﺮؤوف‬
‫)‪(83‬‬
‫)رؤوف( ﯾﮑﯽ ازاﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل آﻧﺮا ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه وﺑﺎرﻫﺎ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫رؤوف ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در رأﻓﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ رﺣﻤﺖ و ﺷﻔﻘﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬رؤوف و رﺣﯿﻢ در ﻋﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ وارد ﺷﺪه‬
‫وﺑﺮﺧﯽ از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ رأﻓﺖ در رؤوف را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ رﺣﻤﺖ در رﺣﯿﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ و ﺑﺮﺧــﯽ رأﻓﺖ را‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص ﻟﻄﻒ و ﻋﻨﺎﯾﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﮔﻔﺘﻪ و رﺣﻤﺖ را ﻟﻄﻒ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻋﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪).‬‬
‫اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ‪ -‬دﮐﺘﻮر ﻋﻤﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎن اﻻﺷﻘﺮ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﻨﻬﺎﯾﻪ‪ -‬اﺑﻦ اﻻﺛﯿﺮ‪ -‬و ﺷﺄن اﻟﺪﻋﺎء‪ -‬اﻟﺨﻄﺎﺑﯽ(‪.‬در آﯾﺎت ﻗﺮآن‬
‫ﮐﺮﯾﻢ ﻧﺎم و وﺻﻒ) رؤوف( ﻏﺎﻟﺒﺎ" ﻣﻘﺎرن) رﺣﯿﻢ( وارد ﺷﺪه و اﯾﻨﻬﻢ دﻟﯿﻞ ﻗﺮب ﻣﻌﻨﯽ در ﻣﯿﺎن ﻫﺮدو اﺳﻢ از اﺳﻤﺎء اﷲ‬
‫ﻴﻢ ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -143-‬واﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﯾﻤﺎن ﺷﻤﺎرا‬ ‫ِ‬ ‫ﻴﻊ إِﳝَﺎﻧَ ُﻜ ْﻢ إِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ ِﺎﺑﻟﻨ ِ‬ ‫اﺳﺖ‪) :‬وﻣﺎ َﻛﺎ َن ﱠ ِ ِ‬
‫ﱠرﺣ ٌ‬ ‫وف‬
‫ﱠﺎس ﻟََﺮُؤ ٌ‬ ‫اﻪﻠﻟُ ﻟﻴُﻀ َ‬ ‫ََ‬ ‫اﻟﺤﺴﻨﯽ‬
‫‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪-207-‬‬ ‫وف ِﺎﺑﻟْﻌِﺒَ ِﺎد‬
‫اﻪﻠﻟُ َرُؤ ٌ‬
‫ﺿﺎﭘﻊ ﻧﻤﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﷲ ﺑﻪ ﻣﺮدم)ﻣﺆﻣﻨﺎن( ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ(‪َ ) .‬و ﱠ‬
‫ﻴﻢ ‪-‬اﻟﻨﺤﻞ‪ -7-‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫واﷲ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن)ﺧﻮد( ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ( )إِ ﱠن رﺑﱠ ُﻜﻢ ﻟَﺮُؤ ٌ ِ‬
‫وف ﱠرﺣ ٌ‬ ‫َ ْ َ‬
‫ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ(‪ .‬ﻣﻈﺎﻫﺮ رﺣﻤﺖ وﻟﻄﻒ ﭘﺮوردﮔﺎر رؤوف و رﺣﯿﻢ ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﯿﺤﺪ و ﺣﺼﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻘﺖ وﮐﺎﺋﻨﺎت‪ ،‬درﻋﻄﺎﯾﺎ و ﻧﻌﻤﺎت و در ﺗﺴﺨﯿﺮ زﻣﯿﻦ وﻓﻀﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده اﻧﺴﺎن‪ ،‬در اﻣﻮال‪ ،‬اوﻻد‪ ،‬ارزاق‪ ،‬ﻗﺪرت‬
‫ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﻌﻘﻞ وﮐﺴﺐ و ﻧﺸﺮ داﻧﺶ و اﻣﺜﺎل آن و ﻫﻤﭽﻨﺎن در دﻓﻊ اﺿﺮار و اﺧﻄﺎر و ﺟﻠﺐ ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن آﺛﺎر رأﻓﺖ و رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻫﻤﻮاره ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ و ﻫﺮ اﻧﺴﺎن آﻧﺮا ﺑﭽﺸﻢ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و در ﺟﺴﻢ و‬
‫ﺟﺎن و ﻗﻠﺐ وﻓﮑﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ رأﻓﺖ و رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر رؤوف و رﺣﯿﻢ ﻟﺬت ﻋﺒﺎدت و‬
‫اﻃﺎﻋﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل را دو ﭼﻨﺪان ﻣﯿﺴﺎزد و ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ از ﻟﻐﺰش و اﺷﺘﺒﺎه و ﺗﻘﺼﯿﺮ در ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻋﺒﺎدت ﺑﺎ اﻣﯿﺪ و اﻃﻤﯿﻨﺎن‬
‫ﮐﺎﻣﻞ در ﭘﻨﺎه رأﻓﺖ و رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‬
‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﻟﺘﺠﺎ وﻧﯿﺎز ﺑﺒﺎرﮔﺎه اﷲ رؤوف و رﺣﯿﻢ را از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻦ دﻋﺎ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ آن اﺣﺘﯿﺎج دارد ﺗﻌﻠﯿﻢ داده‬

‫ﻳﻦ َآﻣﻨُﻮا َرﺑـﱠﻨَﺎ إِﻧ َ‬

‫ِ ِِ‬ ‫ِ‬ ‫اﺳﺖ‪):‬رﺑـﱠﻨَﺎ ا ْﻏ ِﻔﺮ ﻟَﻨَﺎ وِِﻹﺧﻮاﻧِﻨَﺎ اﻟﱠ ِﺬﻳﻦ ﺳﺒـ ُﻘ َ ِ ِ ِ‬
‫وف‬
‫ﱠﻚ َرُؤ ٌ‬ ‫ﻮ� ﺎﺑﻹﳝَﺎن َوﻻ َْﲡ َﻌ ْﻞ ﰲ ﻗُـﻠُﻮﺑِﻨَﺎ ﻏ ًّﻼ ﻟّﻠﱠﺬ َ‬ ‫َ ََ‬ ‫ْ َ َْ‬ ‫َ‬
‫ﻴﻢ‪ -‬اﻟﺤﺸﺮ‪ -10-‬اي ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎ! ﻣﺎرا و ﺑﺮادران ﻣﺎرا ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ از ﻣﺎ اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺒﺨﺸﺎي و در دﻟﻬﺎي ﻣﺎ ﻫﯿﭻ‬ ‫ِ‬
‫ﱠرﺣ ٌ‬
‫ﻧﻮع ﮐﯿﻨﻪ و ﺑﺪ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن راه ﻣﺪه‪ -‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ! ﺗﻮ رؤوف‪ ،‬داراي رأﻓﺖ ﻓﺮاوان‪ ،‬رﺣﯿﻢ ﺻﺎﺣﺐ رﺣﻤﺖ زﯾﺎد‬
‫ﻫﺴﺘﯽ‪( .‬‬

‫‪77‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬
‫اﻟﻐﻨﯽ‬
‫)‪(84‬‬
‫)اﻟﻐﻨﯽ( ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﺳﺖ و اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﻪ ﻓﻘﻂ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻧﯿﮑﻮ را ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺑﺎرﻫﺎ درﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﻢ‬
‫ﺧﻮد آﻧﺮا ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺑﻞ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را اﻣﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ‬
‫اﻪﻠﻟ َﻏ ِﲏ َِ‬
‫‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -267-‬وﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز‪ ،‬ﺳﺘﻮده و ﺷﺎﯾﺎن ﺳﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ(‬ ‫ﲪﻴ ٌﺪ‬ ‫) َو ْاﻋﻠَ ُﻤﻮاْ أَ ﱠن ﱠَ ﱞ‬
‫اﺻﻄﻼح)ﻏﻨﯽ( ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﮕﺮان اﺣﺘﯿﺎج ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺴﺒﯽ و اﺻﻄﻼح ﻣﺠﺎزي اﺳﺖ‬
‫اﻣﺎ)ﻏﻨﯽ( ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و وﺻﻒ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﻣﻄﻠﻖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﻮع اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ وﻫﯿﭻ ﮐﺴﯽ ﻧﺪارد‬
‫و ﺑﻞ ﺗﻤﺎم ﺧﻼﺋﻖ ﺑﻪ او )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( ﻣﺤﺘﺎج اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﻣﻄﻠﻖ درﺳﺎﺣﮥ ﻣﺨﻠﻮق وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻏﻨﯽ و ﻓﻘﯿﺮ و ﻫﺮ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ اﻧﺴﺎن در ﺣﯿﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻬﻢ اﺣﺘﯿﺎج دارﻧﺪ و در ﻣﺠﻤﻮع ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎن ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﻏﻨﯽ و ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ذاﺗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻨﺪه ﻧﯿﺎز ﻣﻨﺪ ذاﺗﯽ وذاﺗﺎ" ﻣﺤﺘﺎج ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻓﺎﻃﺮ‪ -15-‬اي ﻣﺮدم! ﺷﻤﺎﻓﻘﺮا و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان)در‬ ‫اﳊَ ِﻤ ُ‬
‫ﻴﺪ‬ ‫ﲏ ْ‬ ‫اﻪﻠﻟِ َو ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟُ ُﻫ َﻮ اﻟْﻐَِ ﱡ‬ ‫ﱠﺎس أَﻧﺘُ ُﻢ اﻟْ ُﻔ َﻘَﺮاء إِ َﱃ ﱠ‬
‫) َ� أَﻳـﱡ َﻬﺎ اﻟﻨ ُ‬
‫ﻫﻤﻪ اﺣﻮال( ﺑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﺴﺘﯿﺪ و اﷲ ﺧﻮد ﺑﯽ ﻧﯿﺎز‪ ،‬ﺳﺘﻮده اﺳﺖ( ﺑﻨﺪه ﻣﺤﺘﺎج ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد اﺳﺖ وﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ض َوإِ ﱠن‬ ‫ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﻮل ﻋﺒﺎدات ﺑﻨﺪه اﺣﺘﯿﺎج ﻧﺪارد‪) :‬ﻟَﻪ ﻣﺎ ِﰲ اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ات َوَﻣﺎ ِﰲ اﻷ َْر ِ‬ ‫ََ‬ ‫َُ‬
‫ﻴﺪ ‪-‬اﻟﺤﺞ‪ -64-‬آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎوآﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﻠﮏ اﷲ اﺳﺖ و ﺑﺪون ﺷﮏ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫اﳊَ ِﻤ ُ‬
‫ﲏ ْ‬‫اﻪﻠﻟَ َﳍَُﻮ اﻟْﻐَِ ﱡ‬
‫ﱠ‬
‫اﷲ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز و ﺷﺎﯾﺎن ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ(‬
‫اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش در رزق و ﻣﺎل و اوﻻد و ﺻﺤﺖ و ﻫﺪاﯾﺖ و ﻣﻐﻔﺮت و ﻫﻤﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎوآﺧﺮت‬
‫ودﻓﻊ ﺿﺮر و ﻣﺼﯿﺒﺖ و ﻧﺠﺎت از آﺗﺶ دوزخ ﺑﻨﺪه را وا ﻣﯿﺪارد ﺗﺎ در ﮐﺴﺐ رﺿﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺎ اﯾﻤﺎن وﻋﻘﯿﺪه‬
‫راﺳﺦ ﺑﮑﻮﺷﺪ و اواﻣﺮ و ﻧﻮاﻫﯽ اﻟﻬﯽ را در اﻣﺘﺜﺎل و اﺟﺘﻨﺎب ﺟﺪا" ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻋﻄﺎي ﻫﻤﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮق ﯾﮏ ﺳﺮ ﺳﻮزن از ﻣﻠﮏ اﷲ ﮐﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻨﺎه و ﺗﻤﺮد ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﺳﺮ ﻣﻮي ﺑﻪ‬
‫اﷲ ﺿﺮر ﻧﺪارد – ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺑﯽ ﻧﯿﺎزي اﷲ و اﯾﻨﮑﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻏﻨﯽ ﻣﻄﻠﻖ و ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺣﻤﺪ وﺳﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ ﺑﻨﺪه را ﻫﻤﻮاره ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ و ﻋﻄﺎي ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻣﯿﺴﺎزد و اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه اﻟﻬﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﻏﺮور و ﺗﮑﺒﺮ او ﮔﺮدﯾﺪه و ﺳﺮ ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻧﯿﺎز او ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﺮود ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬و اﯾﻦ دﻋﺎي‬
‫رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬را ﻣﯽ آﻣﻮزد و ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) :‬اﻟﻠﻬﻢ ﻻ اﻟﻪ اﻻ أﻧﺖ‪ ،‬أﻧﺖ اﻟﻐﻨﯽ وﻧﺤﻦ‬
‫اﻟﻔﻘﺮاء(‬
‫‪78‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻨﻮر‬
‫)‪(85‬‬
‫)اﻟﻨﻮر( درﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم) اﷲ ﻧﻮر آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و روﺷﻨﯽ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ( اﺳﺖ‪ .‬درﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫)اﻟﻨﻮر( ﻋﻠﻤﺎي ﻋﻠﻮم ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺗﻌﺒﯿﺮ دارﻧﺪ‪:‬‬
‫اﷲ ﻧﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮرﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻠﻖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﻮع اﻧﻮار ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮر اﷲ رﻣﺰ وﺟﻮد و ﺑﻘﺎ و ﻇﻬﻮر‬ ‫‪-1‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ آﺷﮑﺎر و ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻗﻠﺐ آﮔﺎه و ﻋﻘﻞ ﻣﺘﻔﮑﺮ آﻧﺮا اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و آﺛﺎر روﺷﻦ آن ازﻫﯿﭻ‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﯿﻨﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﷲ‪ ،‬ﻧﻮر ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ .‬و ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ را ﺑﻪ ﻧﻮر ﺣﺴﯽ و ﻣﻌﻨﻮي روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﺎﻟﻖ ﻧﻮر وﻣﺼﺪر‬ ‫‪-2‬‬
‫ﻧﻮر و ﻣﺪﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده و ﺗﻮزﯾﻊ و ﺳﯿﺮ اﻧﻮار ﻓﺰﯾﮑﯽ آﻓﺘﺎب و ﻣﻬﺘﺎب و ﺳﺘﺎرﮔﺎن ‪ ،‬و اﻧﻮار ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻼﺋﮏ وﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬
‫وﮐﺘﺐ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮر اﷲ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺖ و وﺣﯽ و ﺗﺪﺑﯿﺮ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در روﺷﻨﯽ آن ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ اﻧﺘﻈﺎم ﻣﯿﺎﺑﺪ‪ ،‬آﯾﺎت روﺷﻦ وﺣﯽ‬ ‫‪-3‬‬
‫اﻟﻬﯽ وﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ادﯾﺎن آﺳﻤﺎﻧﯽ و ﺑﺎﻟﺨﺎﺻﻪ ﺧﺎﺗﻢ ادﯾﺎن و ﻫﺪاﯾﺎت ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺘﺐ آﺳﻤﺎﻧﯽ)ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ( اﻧﺴﺎن را از‬
‫ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺟﻬﺎﻟﺖ و ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﺑﺮوﺷﻨﯽ ﻋﻠﻢ و ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از اﺳﻨﺎد ودﻻﺋﻞ اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮات ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك) اﻟﻨﻮر( ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪:‬‬
‫َواﻷ َْر ِ‬
‫ض ‪-‬اﻟﻨﻮر‪ -35-‬اﷲ‪ ،‬ﻧﻮر آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ(‬ ‫ات‬‫اﻪﻠﻟ ﻧُﻮر اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫) ﱠُ ُ َ َ‬ ‫اﻟﻒ‪:‬‬
‫ض ﺑِﻨُﻮِر َرِّﻬﺑَﺎ ‪-‬اﻟﺰﻣﺮ‪ -69-‬وزﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻮر ﭘﺮوردﮔﺎرش روﺷﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪(.‬‬ ‫ِ‬
‫) َوأَ ْﺷَﺮﻗَﺖ اﻷ َْر ُ‬
‫درﺣﺪﯾﺚ ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ) ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري و ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ( اﺑﻦ ﻋﺒﺎس – رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ( رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ب‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬درﻗﯿﺎم ﻧﯿﻢ ﺷﺐ ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪):‬اﻟﻠﻬﻢ ﻟﮏ اﻟﺤﻤﺪ‪ ،‬اﻧﺖ رب‬
‫اﻟﺴﻤﺎوات واﻻرض‪ ،‬ﻟﮏ اﻟﺤﻤﺪ‪ ،‬اﻧﺖ ﻧﻮر اﻟﺴﻤﺎوات و اﻻرض‪ -‬اي اﷲ! ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺮاي ﺗﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺮاي ﺗﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﻧﻮر آﺳﻤﺎن ﻫﺎ وزﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﯽ(‬
‫در دﻋﺎي ﻣﻌﺮوف رﺳﻮل اﷲ) ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ ﭘﺮ ﻣﺸﻘﺖ ﻃﺎﺋﻒ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫) أﻋﻮذ ﺑﻨﻮر وﺟﻬﮏ اﻟﺬي أﺷﺮﻗﺖ ﻟﻪ اﻟﻈﻠﻤﺎت و ﺻﻠﺢ ﻋﻠﯿﻪ أﻣﺮاﻟﺪﻧﯿﺎ و أﻻﺧﺮه أن ﯾﺤﻞ ﻋﻠﯽ ﻏﻀﺒﮏ‪ ،‬أو أن ﯾﻨﺰل‬
‫ﺑﯽ ﺳﺨﻄﮏ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻮر روي ﺗﻮ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻫﺎ ﺑﺂن ﻣﯿﺪرﺧﺸﺪ و ﮐﺎر دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﻪ آن آراﺳﺘﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﻨﺎه‬
‫ﻣﯿﺠﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺎﻣﺒﺎدا ﺧﺸﻢ ﺗﻮ ﺑﺮﻣﻦ ﻓﺮود آﯾﺪ و ﯾﺎ ﻗﻬﺮ ﺗﻮ ﻣﺮا ﻓﺮا ﮔﯿﺮد(‬
‫‪79‬‬
 ‫اﻪﻠﻟ ﻧُﻮر اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ات َواﻷ َْر ِ‬
‫ض(‬
‫در ﻋﯿﻦ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻣﺒﺎرك)ﻧﻮر( را ﺑﺤﯿﺚ وﺻﻒ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺬات اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬ ‫آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ) ﱠُ ُ َ َ‬
‫اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻮر ﺑﺨﺶ و ﻧﻮر دﻫﻨﺪه آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ را ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺪاﯾﺖ و رﻫﻨﻤﺎﺋﯽ اﻫﻞ‬
‫آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ﺑﻨﻮر ﻣﺒﺎرك ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻮر و ﺧﺎﻟﻖ ﻧﻮر و ﺑﺨﺸﻨﺪه ﻧﻮر و ﻣﺼﺪر ﺗﻤﺎم اﻧﻮار‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫درﺻﺒﺢ ﻋﻮدت از اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬از آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﻫﻞ راﯾﺖ رﺑﮏ؟ آﯾﺎ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرت را دﯾﺪي؟ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬راﯾﺖ ﻧﻮرا"‪ -‬ﻧﻮر را دﯾﺪم‪.‬‬
‫اﻪﻠﻟ ﻧُﻮر اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ات َواﻷ َْر ِ‬
‫ض(‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮر رﺣﻤﺖ و ﻫﺪاﯾﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ ﺗﺎ دﻟﻬﺎي‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ) ﱠُ ُ َ َ‬
‫ﻣﺎرا از ﻇﻠﻤﺖ ﺟﻬﻞ و ﮔﻤﺮاﻫﯽ و ﮔﻨﺎه ﭘﺎك ﺑﺴﺎزد و ﺑﻪ ﻧﻮر ﻫﺪاﯾﺖ و ﻋﻨﺎﯾﺖ اﻟﻬﯽ ﻣﻨﻮر ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻣﯿﻦ ﯾﺎ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‪.‬‬

‫‪۸۰‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻬﺎدي‬

‫)‪(86‬‬

‫)اﻟﻬﺎدي( ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه و راﻫﻨﻤﺎ ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻔﺖ ﻫﺪاﯾﺖ و‬
‫رﻫﻨﻤﻮد در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ دو ﻣﻔﻬﻮم و دو ﻧﻮع ﻣﺼﺪر ﻫﺪاﯾﺖ وارد ﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﯾﮑﯽ ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم دﻋﻮت و ارﺷﺎد و ﺑﯿﺎن راﻫﺎي ﺧﯿﺮ و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻗﻮاﻋﺪ)اﻣﺮ ﺑﺎﻟﻤﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ( اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺎﺣﮥ)ﻫﺪاﯾﺖ ( ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﭘﯿﺮوان ﺷﺎن و داﻧﺸﻤﻨﺪان و اوﻟﯿﺎي اﻣﻮر ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬در رأس اﯾﻦ ﻫﺪاﯾﺘﮕﺮان‬
‫ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان رﺳﻮل اﮐﺮم) ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬درﻣﻮرد اﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬

‫ﺴﺘَ ِﻘﻴ ٍﻢ ‪-‬اﻟﺸﻮري‪ -52-‬وﺑﺪون ﺷﮏ ﺗﻮ) اي‬

‫ﱡﻣ ْ‬
‫ﱠﻚ ﻟَﺘَـﻬ ِﺪي إِ َﱃ ِﺻﺮ ٍ‬
‫اط‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪َ ) :‬وإِﻧ َ ْ‬ ‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ)ص(‬
‫َ‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ !( ﺣﺘﻤﺎ" ﻣﺮدم را ﺑﻪ راه راﺳﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ(‪.‬‬

‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از زﺑﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ) ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم( ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺪر ﺑُﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد)ﻓَﺎﺗﱠﺒِ ْﻌ ِﲏ أ َْﻫ ِﺪ َك‬
‫ﺳ ِﻮًّ� ‪ -‬ﻣﺮﯾﻢ‪ -43-‬ﭘﺲ ﻣﺮاﭘﯿﺮوي ﻧﻤﺎ ﺗﺎﺗﺮا ﺑﺮاه راﺳﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﻢ(‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ﺻَﺮاﻃًﺎ َ‬
‫ﮐﺘﺐ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻫﺮﮐﺪام و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ" ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﮐﺘﺎب ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﺸﺮي اﺳﺖ)إِ ﱠن َﻫ َﺬا اﻟْ ُﻘ ْﺮآ َن ﻳَـ ْﻬ ِﺪي ﻟِﻠﱠِﱵ ِﻫ َﻲ أَﻗْـ َﻮُم‬
‫ﲑا ‪ -‬اﻻﺳﺮاء‪ -9-‬ﻣﺴﻠﻤﺎ" اﯾﻦ ﻗﺮآن ﻣﺮدم را ﺑﻪ راﻫﯽ‬ ‫ﺎﳊ ِ‬
‫ﺎت أَ ﱠن َﳍُﻢ أ ْ ِ‬ ‫وﻳـﺒ ِّﺸﺮ اﻟْﻤﺆِﻣﻨِﲔ اﻟﱠ ِﺬﻳﻦ ﻳـﻌﻤﻠُﻮ َن اﻟ ﱠ ِ‬
‫َﺟًﺮا َﻛﺒ ً‬ ‫ْ‬ ‫ﺼ َ‬ ‫َ َُ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﺮﯾﻦ و اﺳﺘﻮار ﺗﺮﯾﻦ اﺳﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ ﻣﮋده ﻣﯿﺪﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد( اﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺎص و ﮐﺎﻣﻞ ﻫﺪاﯾﺖ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﺧﺎﻟﻖ ﻫﺪاﯾﺖ ﮔﺮان و ﺻﺎﺣﺐ‬

‫ﺴﺘَ ِﻘﻴ ٍﻢ‪-‬اﻟﺤﺞ‪ -54-‬وﯾﻘﯿﻨﺎ"‬

‫ﱡﻣ ْ‬
‫اﻪﻠﻟ َﳍ ِﺎد اﻟﱠ ِﺬﻳﻦ آﻣﻨُﻮا إِ َﱃ ِﺻﺮ ٍ‬
‫اط‬ ‫َ َ‬ ‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و ﻫﺎدِي ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ) َوإِ ﱠن ﱠَ َ‬ ‫ﮐﺘﺐ آﺳﻤﺎﻧﯽ‬
‫َ‬
‫اﷲ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮاه راﺳﺖ اﺳﺖ(‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ رﺳﻮل اﷲ – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬از ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻗﻮم ﺧﻮد و اﯾﻨﮑﻪ اﺣﮑﺎم ﻗﺮآن را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺒﺎرﮔﺎه‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻚ َﺟ َﻌ ْﻠﻨَﺎ ﻟِ ُﻜ ِّﻞ ﻧَِ ٍّ‬
‫ﱯ َﻋ ُﺪ ًّوا ّﻣ َﻦ اﻟْ ُﻤ ْﺠ ِﺮﻣ َ‬
‫ﲔ َوَﻛ َﻔﻰ‬ ‫ِ‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ):‬وَﻛ َﺬﻟ َ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ ﻟﻬﺠﻪ ﺷﮑﻮه ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫‪۸۱‬‬
 ‫ﲑا ‪ -‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪ -31-‬واﯾﻨﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي دﺷﻤﻨﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﻗﺮار داده اﯾﻢ) اﯾﻦ ﺳﻨﺖ‬ ‫ِ‬
‫َوﻧَﺼ ً‬ ‫ﻚ َﻫ ِﺎد ً�‬
‫ﺑَِﺮﺑِّ َ‬
‫اﻟﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻣﺘﺤﺎن و ﺗﻔﺮﯾﻖ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان دﺷﻤﻨﺎﻧﯽ ﻣﯿﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﻮ اي ﻣﺤﻤﺪ)ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ( در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺴﺘﯽ( وﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت راﻫﻨﻤﺎ و ﻣﺪدﮔﺎر ﺗﻮ اﺳﺖ(‬

‫ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﺨﺼﻮص اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﺻﻔﺖ ﺧﺎص اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ آﻧﺮا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻖ اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت ﻫﺮﺟﺰء آﻓﺮﯾﻨﺶ را ﺑﺮﺳﺎﻟﺖ و وﻇﯿﻔﻪ اي ﮐﻪ ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪،‬‬

‫‪ -‬ﻃﻪ‪-50 -‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ درﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪) :‬ﻗَ َﺎل َرﺑـﱡﻨَﺎ اﻟﱠ ِﺬي أ َْﻋﻄَﻰ ُﻛ ﱠﻞ َﺷ ْﻲ ٍء َﺧ ْﻠ َﻘﻪُ ﰒُﱠ َﻫ َﺪى‬
‫)ﻓﺮﻋﻮن ﺑﺎﺗﮑﺒﺮ وﻏﺮور از ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﺑﺮادر ﺷﺎن ﻫﺎرون ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﻣﻮﺳﯽ ع‬

‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎ آن ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ)ﻫﺮ ﭘﺪﯾﺪه ﺧﻠﻘﺖ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮري ﮐﻪ‬
‫ﺧﻠﻖ ﺷﺪه( ﻫﺪاﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ(‬

‫اﷲ) اﻟﻬﺎدي( اﯾﻤﺎن را در ﻗﻠﻮب ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﻠﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ را ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي اﯾﻤﺎن راﻫﻨﻤﺎﺋﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه وﻇﯿﻔﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ اراده و اﺳﺘﻌﺪاد ﺷﺎﻧﺮا ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻫﺪاﯾﺖ ﻓﻄﺮي و ﺗﺸﺮﯾﻌﯽ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮاه راﺳﺖ ﺳﻮق ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‬

‫ﻀﻠِ ْﻞ ﻓَـﻠَﻦ َِﲡ َﺪ ﻟَﻪُ َوﻟِﻴًّﺎ‬

‫اﻪﻠﻟُ ﻓَـ ُﻬ َﻮ اﻟْ ُﻤ ْﻬﺘَ ِﺪ َوَﻣﻦ ﻳُ ْ‬
‫و ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯿﺎﺑﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﻣﯿﺮوﻧﺪ و ﮔﻤﺮاه ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ) َﻣﻦ ﻳَـ ْﻬ ِﺪ ﱠ‬
‫ﱡﻣ ْﺮ ِﺷ ًﺪا ‪ -‬اﻟﮑﻬﻒ‪ -17-‬ﻫﺮﮐﻪ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﭘﺲ او )واﻗﻌﺎ"( ﻫﺪاﯾﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﺮﮐﻪ را) دراﺛﺮ ﺳﻮء‬
‫اﺧﺘﯿﺎر و اراده ﻣﻨﺤﺮف ﺧﻮدش( ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ وراﻫﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮاي او ﻧﺨﻮاﻫﯽ ﯾﺎﻓﺖ(‬

‫ﺣﻤﺪ وﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺎص ﺑﺮاي ﭘﺮوردﮔﺎر ﻫﺎدي و ﺣﺎﻓﻆ و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﻫﺪاﯾﺖ را از ﻣﺎﻟﮏ ﻫﺪاﯾﺖ ورد‬
‫زﺑﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻫﺮ ﺑﺎري ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻣﯽ اﯾﺴﺘﺪ در ﻫﺮ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز در ﺿﻤﻦ‬

‫ﺴﺘَ ِﻘﻴﻢ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ِ ِ‬

‫اﻟﺼَﺮا َط‬
‫اﻟْ ُﻤ ْ‬
‫َ‬ ‫روح ﺑﺨﺶ ﻓﺎﺗﺤﻪ)اﻫﺪ َ� ّ‬ ‫ﺳﻮرة‬

‫ِ ِ‬
‫اﻟﺼَﺮا َط اﻟْ ُﻤ ْﺴﺘَ ِﻘ َﻴﻢ‬
‫اﻟﻠﻬﻢاﻫﺪ َ� ّ‬
‫آﻣﯿﻦ‬

‫‪82‬‬
 ‫اﷲ) ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺒﺪﯾﻊ‬

‫)‪(87‬‬

‫)اﻟﺒﺪﯾﻊ( ازﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺎﻋﻞ) اﻟﻤﺒﺪع( ﻣﻔﻬﻮم ﭘﺪﯾﺪ آورﻧﺪهء اﺷﯿﺎ ﺑﺪون ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺒﻠﯽ را اﻓﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮآور‬
‫و ﻣﺨﺘﺮع ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ و ﺑﺪون اﺷﺘﺮاك ﻏﯿﺮ ﭘﺪﯾﺪة ﺟﺪﯾﺪ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ)ﻣﺒﺪع( و ﻧﻮ آﻓﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﯽ ﻣﺜﺎل و ﺑﯽ ﺷﺮﯾﮏ وﺻﻒ آﻓﺮﯾﻨﺶ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﻣﺒﺪع آﺳﻤﺎن ﻫﺎ‬
‫وزﻣﯿﻦ و ﮐﺎﺋﻨﺎت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر)اﻟﺒﺪﯾﻊ( از ﺟﻤﻠﮥ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و از ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬

‫ﻀﻰ أ َْﻣًﺮا ﻓَِﺈﱠﳕَﺎ ﻳَـ ُﻘ ُ‬ ‫اﺳﺖ و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ آﻧﺮا ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪) :‬ﺑ ِﺪﻳﻊ اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ﻮل ﻟَﻪُ ُﻛﻦ ﻓَـﻴَ ُﻜﻮ ُن‬ ‫ض َوإِذَا ﻗَ َ‬
‫ات َواﻷ َْر ِ‬ ‫َ ُ ََ‬
‫‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪) -117-‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ( آﻓﺮﯾﺪﮔﺎرآﺳﻤﺎن ﻫﺎو زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﭼﯿﺰي را ﺻﺎدر ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ او‬

‫َﱏ ﻳَ ُﻜﻮ ُن‬

‫ض أﱠ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻮﺟﻮدﺷﻮ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد(وﻧﯿﺰ آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ دﮔﺮي ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ﺑ ِﺪﻳﻊ اﻟ ﱠﺴﻤﺎو ِ‬
‫ات َواﻷ َْر ِ‬ ‫َ ُ ََ‬
‫ٍ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ﻟَﻪ وﻟَ ٌﺪ وَﱂ ﺗَ ُﻜﻦ ﻟﱠﻪ ِ‬
‫ﻴﻢ ‪-‬اﻻﻧﻌﺎم‪) -101-‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ( ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺒَﺔٌ َو َﺧﻠَ َﻖ ُﻛ ﱠﻞ َﺷ ْﻲء َوُﻫ َﻮ ﺑ ُﻜ ِّﻞ َﺷ ْﻲء َﻋﻠ ٌ‬
‫ُ َ‬ ‫ُ َ َْ‬
‫آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ را)ازﻋﺪم( ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺮزﻧﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ او ﻫﻤﺴﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را او آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ واو)ﺗﻌﺎﻟﯽ( ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ داﻧﺎ اﺳﺖ(دﻻﺋﻞ اﺑﺪاع و آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﻼﻣﺜﺎل ﺳﺎﺑﻖ درﻫﻤﻪ‬
‫ﺧﻼﺋﻖ و در ﻫﻤﻪ اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ .‬آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و اﻧﺴﺎن و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن وﺟﻦ و ﺳﺎﺋﺮ اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت ﻓﻘﻂ‬
‫ﯾﮏ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﻣﺒﺪع دارد و ﻫﻤﻪ را اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻠﻖ ﺧﻮد از ﻧﯿﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ آورده اﺳﺖ‪ ،‬داﺷﺘﻦ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺪون ﻫﻤﺴﺮ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﻓﺮزﻧﺪ و ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺟﻨﺲ ﭘﺪر و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ درﻣﻮرد اﷲ ﯾﮕﺎﻧﻪ و‬
‫ﯾﮑﺘﺎ و ﺑﯽ ﻣﺜﺎل و ﺑﯽ ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ و دور از ﺗﺼﻮر اﺳﺖ و آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻗﺒﻞ اﻟﺬﮐﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺰاﻋﻢ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ را رد‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺪﯾﻊ وﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺎرا ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻤﺎن و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺧﻼﻗﯿﺖ ﺑﯽ ﻣﺜﺎل اﷲ ﻣﺘﻌﺎل از ﻟﻮازم‬
‫ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬ﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻔﮑﺮ در آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺧﻮدش ودر اﯾﺠﺎد ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي وﺟﻮد و‬
‫ﺧﻠﻘﺖ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و آﻓﺘﺎب وﻣﻬﺘﺎب وﺳﺘﺎرﮔﺎن ﺑﺨﻮﺑﯽ درﻣﯿﺎﺑﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﻈﻬﺮ اﺑﺪاع و اﯾﺠﺎد ﺧﺎﻟﻖ ﻣﺒﺪع و‬
‫رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ و ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﻔﺮﻣﺎن)ﮐﻦ ﻓﯿﮑﻮن( ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ را ﺑﻮﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺘﺒﺎرك اﷲ اﺣﺴﻦ اﻟﺨﺎﻟﻘﯿﻦ‪.‬‬

‫‪83‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻨﺼﯿﺮ‬

‫)‪(88‬‬

‫)اﻟﻨﺼﯿﺮ( ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ )اﻟﻨﺎﺻﺮ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪه وﻣﺪدﮔﺎر از ﺟﻤﻠﮥ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك و ﻧﯿﮑﻮي اﷲ‬

‫ﺎﻋﻠَ ُﻤﻮاْ أَ ﱠن ﱠ‬
‫اﻪﻠﻟَ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺮر در آﯾﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮﯾﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪):‬ﻓَ ْ‬
‫ﱠﺼﲑُ ‪-‬اﻻﻧﻔﺎل‪-40 -‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ ﯾﺎر و ﺣﺎﻣﯽ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﯾﺎر‬ ‫ﻣﻮﻻ ُﻛﻢ ﻧِﻌﻢ اﻟْﻤﻮَﱃ وﻧِﻌﻢ اﻟﻨ ِ‬
‫َْ ْ َْ َْ َ َْ‬
‫وﺳﺮﭘﺮﺳﺖ وﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪه وﻣﺪدﮔﺎر‪(.‬‬

‫اﻟﻨ ِ‬
‫ﱠﺼﲑُ ‪ -‬اﻟﺤﺞ‪ -78-‬وﺑﻪ اﷲ )دﯾﻦ اﷲ( ﭼﻨﮓ‬ ‫ﺼ ُﻤﻮا ِﺎﺑ ﱠﻪﻠﻟِ ُﻫ َﻮ َﻣ ْﻮﻻ ُﻛ ْﻢ ﻓَﻨِ ْﻌ َﻢ اﻟْ َﻤ ْﻮَﱃ َوﻧِ ْﻌ َﻢ‬
‫وﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ):‬و ْاﻋﺘَ ِ‬
‫َ‬
‫ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ .‬او)ﺗﻌﺎﻟﯽ( ﺣﺎﻣﯽ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﯾﺎر وﺳﺮﭘﺮﺳﺖ‪ .‬وﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪه و ﻣﺪدﮔﺎر(‬
‫ﺗﻌﺎون و ﻫﻤﮑﺎري و ﮐﻤﮏ ﻣﯿﺎن ﻣﺨﻠﻮق و اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺟﻮد وﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﻤﮏ و ﻫﻤﮑﺎري ﻣﯿﺎن ﻣﺤﺘﺎج‬
‫وﻣﺤﺘﺎج وﯾﺎﮐﻤﺘﺮ ﻣﺤﺘﺎج وزﯾﺎدﺗﺮ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن و ﻣﺨﻠﻮق ﺑﯽ ﻧﯿﺎز وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻓﻘﯿﺮ وﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ و‬

‫اﻟْ ُﻔ َﻘﺮاء‪-38-‬ﺳﻮره ﻣﺤﻤﺪ‪ -‬واﷲ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﻓﻘﺮاء(‪.‬‬

‫َ‬ ‫اﻪﻠﻟُ اﻟْﻐَِ ﱡ‬
‫ﲏ َوأَﻧﺘُ ُﻢ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ‪ ،‬ﻏﻨﯽ و ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ) َو ﱠ‬
‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﻮارد زﯾﺎدي از ﻧﺼﺮت و ﮐﻤﮏ اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬را ﺑﺮاي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﻣﺆﻣﻨﺎن درﻣﻮاﻗﻒ ﻣﺸﮑﻞ و دﺷﻮار ﺑﯿﺎن‬

‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﻏﺰوه)ﺑﺪر( ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﯽ از ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺰرگ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ و ﮐﻔﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﺼﺮت و‬

‫ﻣﺪد اﻟﻬﯽ ﻓﺘﺢ ﺑﺰرگ ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫درﻏﺰوه) ﺣﻨﯿﻦ( ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ و ﮐﺜﺮت ﻋﺪد ﺷﺎن اﺣﺴﺎس ﻏﺮورﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺼﺮت اﻟﻬﯽ اﺗﮑﺎء‬

‫ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﮔﺮﻓﺘﻦ درس ﻏﺮور و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ اﺗﮑﺎ و ﻧﺼﺮت ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻓﺘﺢ‬
‫ﺑﺰرگ ﻧﺎﯾﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ و اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺑﺬل ﺟﻬﺪ و ﻣﺴﺎﻋﯽ ﮐﺎﻣﻞ و ﺗﻬﯿﻪ و ﺳﺎﺋﻞ واﺳﺒﺎب ﺑﻌﺪ از اراده ﺟﺎزم‬

‫‪84‬‬
 ‫ﻣﮑﻠﻔﯿﺖ دارد وﺑﺎﻻﺗﺮ ازﯾﻦ اﻣﻮر ﺑﻪ ﺗﻮﮐﻞ و اﺗﮑﺎء ﺑﻪ ﻗﺪرت وﻧﺼﺮت اﻟﻬﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺖ و ﮐﻤﮏ ﺣﻘﯿﻘﯽ وﺑﺰرگ‬

‫اﻪﻠﻟِ ‪ -‬آل ﻋﻤﺮان‪ -126-‬وﭘﯿﺮوزي‬

‫ﱠ‬ ‫ﻓﻘﻂ ازﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺪد ﮔﺎر ﻣﯿﺴﺮ ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ وﺑﺲ)وﻣﺎ اﻟﻨﱠﺼﺮ إِﻻﱠ ِﻣﻦ ِﻋ ِ‬
‫ﻨﺪ‬ ‫ْ‬ ‫ََ ُْ‬
‫وﻧﺼﺮت ﺟﺰ از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ ﻧﯿﺴﺖ(‬

‫درﺟﻤﻠﻪ ﻣﺜﺎل ﻫﺎ و ﻣﻮاﻗﻒ زﯾﺎدي از ﻣﺪد و ﻧﺼﺮت اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ را ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﻧﺼﺮت از ﺑﺎرﮔﺎه‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮﺟﯿﻪ و ارﺷﺎد ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ و از دﻋﺎ ﻫﺎي ﻗﺮآﻧﯽ ﯾﮑﯽ اﯾﻦ دﻋﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ آن اﺣﺘﯿﺎج دارﯾﻢ‪َ ):‬رﺑـﱠﻨَﺎ َوﻻَ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻳﻦ ‪ -‬ﺧﺘﻢ ﺳﻮرة‬ ‫ﺎﻧﺼ ْﺮَ� َﻋﻠَﻰ اﻟْ َﻘ ْﻮم اﻟْ َﻜﺎﻓ ِﺮ َ‬
‫ﻻ� ﻓَ ُ‬
‫َﻧﺖ َﻣ ْﻮ َ‬ ‫ُﲢَ ّﻤ ْﻠﻨَﺎ َﻣﺎ ﻻَ ﻃَﺎﻗَﺔَ ﻟَﻨَﺎ ﺑِﻪ َو ْاﻋ ُ‬
‫ﻒ َﻋﻨﱠﺎ َوا ْﻏﻔ ْﺮ ﻟَﻨَﺎ َو ْارﲪَْﻨَﺎ أ َ‬
‫ﺑﻘﺮه‪ -‬اي ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎ! ﺑﺮدوش ﻣﺎ ﻣﻨﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﺗﻮان ﻣﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻤﺎ ﻋﻔﻮ ﻓﺮﻣﺎ و ﻣﺎرا ﺑﻪ ﺑﺨﺶ و ﺑﻤﺎ رﺣﻤﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ‬
‫ﮐﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺋﯽ ﻣﻮﻻي ﻣﺎ ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎرا ﺑﺮﮔﺮوه ﮐﺎﻓﺮان ﯾﺎري ﺑﺨﺶ(‬

‫‪85‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻮارث‬

‫)‪(89‬‬

‫)اﻟﻮارث( ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و وﺻﻒ ﻣﺒﺎرك اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺮر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﯽ وارث ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه‬
‫وﺑﺎﻗﯽ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻓﺎﻧﯽ و ﺑﻪ ارث ﮔﯿﺮﻧﺪه اﻣﻼك ﻓﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وازآﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺣﻘﯿﻘﯽ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ‬
‫وزﻣﯿﻦ و ﺗﻤﺎم ﮐﺎﺋﻨﺎت اﷲ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬اﺳﺖ و ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ از اﻣﻼك ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺘﺨﻼف ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده و ﺑﻨﺪﮔﺎن آﻧﺮا در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻮارث و ﺗﻨﺎﻗﻞ ﻃﺮف اﺳﺘﻔﺎده و اﺳﺘﻤﻼك ﻗﺮارداده اﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن در ﭘﺎﯾﺎن‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻤﺎم ﺧﻼﺋﻖ ﻓﻨﺎ ﭘﺬﯾﺮاﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮق ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﻗﯽ وداﺋﻢ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ وزﻣﯿﻦ و اﻧﺴﺎن‬
‫وﺟﻦ و ﻣﻠﮏ و ﺗﻤﺎم ﮐﺎﺋﻨﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از آﻧﺮوﻫﻤﻪ اﻧﻮاع ﻣﯿﺮاث و ﻫﻤﮥ اﻣﻼك ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺮﻣﯿﮕﺮدد و ﯾﮕﺎﻧﻪ‬
‫وارث ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﻗﯽ‪ ،‬اﷲ) ذو اﻟﺠﻼل و اﻻﮐﺮام( ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪َ ) :‬وَزَﻛ ِﺮﱠ� إِ ْذ َ� َدى َرﺑﱠﻪُ َر ِّ‬
‫ب ﻻ ﺗَ َﺬ ْرِﱐ‬ ‫در ﺑﺮﺧﯽ از آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ ﮐﻪ ﺻﻔﺖ)وارث(‬
‫ِ‬
‫اﻟْﻮا ِرﺛ َ‬
‫ﲔ ‪-‬اﻻﻧﺒﯿﺎ‪ -89-‬و)ﺑﯿﺎدآور( زﮐﺮﯾﺎ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬را‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﻧﺪا ﮐﺮد‬
‫َﻧﺖ َﺧ ْﲑُ َ‬
‫ﻓَـ ْﺮًدا َوأ َ‬
‫)وﮔﻔﺖ‪ (:‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ! ﻣﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﻣﮕﺬار) و ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮزﻧﺪي ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻦ ﺗﺎ وارث ﻣﻦ در ﺗﺒﻠﯿﻎ دﻋﻮت ﺑﺎﺷﺪ و در ﻏﯿﺮ آن‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎﮐﯽ ﻧﯿﺴﺖ( درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وارﺛﺎﻧﯽ(‬

‫ِ‬
‫اﻟْﻮا ِرﺛُﻮ َن‪ -‬اﻟﺤﺠﺮ‪ -23-‬وﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺎﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ زﻧﺪه ﻣﯿﮕﺮداﻧﯿﻢ و ﻣﯿﻤﯿﺮاﻧﯿﻢ و ﻣﺎ‬ ‫) َوإِ ﱠ� ﻟَﻨَ ْﺤ ُﻦ ُْﳓﻴِﻲ َوُﳕ ُ‬
‫ﻴﺖ َوَْﳓ ُﻦ َ‬
‫وارث )ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﻗﯽ و ﻣﺎﻟﮏ ﺟﻬﺎن( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ(‪.‬‬

‫ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﻫﺴﺘﯽ ﻓﻨﺎ ﭘﺬﯾﺮاﺳﺖ و ﻣﺎﻟﮏ اﺻﻠﯽ ﺟﻬﺎن ﺧﺎﻟﻖ ﻫﺴﺘﯽ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از ﻣﺎل و ﻣﺘﺎع در دﺳﺖ او اﺳﺖ ﭼﻨﺪ روزي اﻣﺎﻧﺘﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﮏ اﺻﻠﯽ آن ﻣﺎل و ﻣﺘﺎع ﺑﺎﯾﺪ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد و ﺣﻘﻮق و واﺟﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ادا ﮔﺮدد‪.‬‬

‫در ﻏﯿﺮآن ﻫﺮﮔﺎه ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﻮال و اﻣﻼك در ﮐﺴﺐ و اﺳﺘﻌﻤﺎل آن ﻗﺼﻮر و ﺗﺨﻠﻒ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن‬

‫ﻳﻦ‬ ‫و ﻣﺪارك ﺧﯿﺮﯾﻪ ﺑُﺨﻞ ورزﯾﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻋﯿﺪ ﺷﺪﯾﺪي درﯾﻦ آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪) :‬وﻻَ َﳛﺴ ﱠ ﱠ ِ‬
‫ﱭ اﻟﺬ َ‬ ‫َ ْ ََ‬
‫‪۸۶‬‬
 ‫ِ‬ ‫اﻪﻠﻟ ِﻣﻦ ﻓَ ْ ِ‬
‫ﻀﻠ ِﻪ ُﻫ َﻮ َﺧ ْ ًﲑا ﱠﳍُْﻢ ﺑَ ْﻞ ُﻫ َﻮ َﺷﱞﺮ ﱠﳍُْﻢ َﺳﻴُﻄَﱠﻮﻗُﻮ َن َﻣﺎ َِﲞﻠُﻮاْ ﺑِِﻪ ﻳَـ ْﻮَم اﻟْﻘﻴَ َﺎﻣ ِﺔ َوِﱠﻪﻠﻟِ ِﻣ َﲑ ُ‬
‫اث‬ ‫ﻳَـْﺒ َﺨﻠُﻮ َن ِﲟَﺎ َ‬
‫آﺎﺗ ُﻫ ُﻢ ﱠُ‬
‫ﺧﺒِﲑٌ ‪-‬آل ﻋﻤﺮان‪ -180-‬وﻧﻪ ﭘﻨﺪارﻧﺪ آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺑُﺨﻞ ﻣﯿﻮرزﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬ ‫ضوﱠ ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻪﻠﻟُ ﲟَﺎ ﺗَـ ْﻌ َﻤﻠُﻮ َن َ‬ ‫اﻟ ﱠﺴ َﻤ َﺎوات َواﻷ َْر ِ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻟﻄﻒ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑُﺨﻞ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻠﮑﻪ آن وﺳﯿﻠﻪ ﺷﺮ و ﺑﺰﯾﺎن‬
‫اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ دران ﺑُﺨﻞ ورزﯾﺪه اﻧﺪ ﻃﻮق ﮔﺮدن ﺷﺎن ﮔﺮدد‪ ،‬و ﻣﯿﺮاث آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ﺧﺎص‬
‫ﺑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮدو اﷲ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﯿﺪ آﮔﺎه اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪87‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺼﺎدق‬

‫)‪(90‬‬

‫)ﺻﺎدق( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ راﺳﺖ‪ ،‬راﺳﺘﮕﻮ و راﺳﺖ ﮐﺎر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﻣﺤﻞ ﻣﺪح و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺤﯿﺚ وﺻﻒ اﺧﻼﻗﯽ ﺧﺠﺴﺘﻪ‬
‫و ﻧﯿﮏ ﺑﺮاي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺒﻮب ﺧﺪاوﻧﺪ ذﮐﺮ ﺷﺪه و از ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﻮي ﺻﺪق و راﺳﺘﯽ در آﺧﺮت ﻧﯿﺰ‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻳﻦ ﻓِ َﻴﻬﺎ أَﺑَ ًﺪا‬ ‫ِِ‬ ‫ِ ِ‬

‫ﲔ ِﺻ ْﺪﻗُـ ُﻬ ْﻢ َﳍُْﻢ َﺟﻨ ٌ‬
‫ﱠﺎت َْﲡ ِﺮي ﻣﻦ َْﲢﺘ َﻬﺎ اﻷ َْ�َ ُﺎر َﺧﺎﻟﺪ َ‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ﻫﺬا ﻳـﻮم ﻳﻨ َﻔﻊ اﻟ ﱠ ِ ِ‬
‫ﺼﺎدﻗ َ‬ ‫َْ ُ َ ُ‬
‫ﻈﻴﻢ ‪ -‬اﻟﻤﺎﺋﺪه‪ -119-‬اﯾﻦ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ راﺳﺘﯽ راﺳﺖ ﮔﻮﯾﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﱠر ِﺿ َﻲ ﱠ‬
‫ﻚ اﻟْ َﻔ ْﻮُز اﻟْ َﻌ ُ‬
‫ﺿﻮاْ َﻋْﻨﻪُ ذَﻟ َ‬
‫اﻪﻠﻟُ َﻋْﻨـ ُﻬ ْﻢ َوَر ُ‬
‫ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻏﻬﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از زﯾﺮ درﺧﺘﺎن آن ﺟﻮي ﻫﺎ ﺟﺎري اﺳﺖ‪ ،‬دران ﺟﺎوداﻧﻪ ﻣﯿﻤﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﻬﺎ راﺿﯽ اﺳﺖ و آﻧﻬﺎ از ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺧﻮﺷﻨﻮد اﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ رﺳﺘﮕﺎري ﺑﺰرگ اﺳﺖ(‬

‫درﻣﻘﺎﺑﻞ وﺿﺪ ﺻﺎدق و ﺻﺪق ﮐﺎذب و ﮐﺬب اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ آن وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ)ﺻﺎدق(‬
‫وﻫﻤﭽﻨﺎن )اﺻﺪق( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺻﺎدق ﺗﺮﯾﻦ ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و ﺻﻔﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه و از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻟَﺼ ِ‬
‫ﺎدﻗُﻮ َن‪ -‬اﻻﻧﻌﺎم‪ -146-‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﻣﺎ آﻧﻬﺎرا ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻇﻠﻢ و‬ ‫ﺎﻫﻢ ﺑِﺒَـ ْﻐﻴِ ِﻬ ْﻢ َوإِ ﱠ�‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ﻚ َﺟَﺰﻳْـﻨَ ُ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ) :‬ذاﻟ َ‬
‫ﺗﺠﺎوزي ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻣﺠﺎزات ﻧﻤﻮدﯾﻢ و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ)درﻫﻤﻪ اﺣﮑﺎم و اﺧﺒﺎر( ﺻﺎدق ﺑﻮده اﯾﻢ(‬

‫‪-‬اﻟﻨﺴﺎء‪ (122-‬وﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ و‬ ‫اﻪﻠﻟِ ﻗِﻴﻼً‬

‫َﺻ َﺪ ُق ِﻣ َﻦ ﱠ‬ ‫) وﻣﻦ أَﺻ َﺪ ُق ِﻣﻦ ﱠِ ِ‬
‫اﻪﻠﻟ َﺣﺪﻳﺜًﺎ ‪-‬اﻟﻨﺴﺎء‪َ -87-‬وَﻣ ْﻦ أ ْ‬ ‫َ‬ ‫ََ ْ ْ‬
‫ﺣﻨِﻴ ًﻔﺎ ‪-‬آل ﻋﻤﺮان‪ -95-‬ﺑﮕﻮ)اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ!( اﷲ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫اﻪﻠﻟُ ﻓَﺎﺗﱠﺒِﻌُﻮاْ ﻣﻠﱠﺔَ إﺑْـَﺮاﻫ َﻴﻢ َ‬
‫ﺻ َﺪ َق ﱠ‬
‫درﮔﻔﺘﺎر از اﷲ ﺻﺎدق ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟ )ﻗُ ْﻞ َ‬
‫راﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از آﺋﯿﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ و راﺳﺖ اﺳﺖ(‬

‫ﻗﻮل اﷲ‪ -‬وﻋﺪه اﷲ‪ -‬ﺣﮑﻢ و ﺧﺒﺮ اﷲ ﻫﻤﻪ راﺳﺖ و ﺣﻖ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﺷﺎﺋﺒﻪ و ذره اي از ﺷﮏ دران ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﺎﻟﮏ اﻟﻤﻠﮏ و اﺣﮑﻢ اﻟﺤﺎﮐﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻫﺴﺘﯽ و ﺧﻠﻘﺖ از او و در ﺗﺼﺮف او اﺳﺖ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﺻﺪق اﻟﻘﺎﺋﻠﯿﻦ اﺳﺖ‬
‫و ﺻﺎدﻗﺎن را دوﺳﺖ دارد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ آﯾﺎﺗﯽ ازﮐﺘﺎب اﷲ ﺗﻼوت ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و در اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ذﮐﺮي از ﻗﻮل ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮزﺑﺎن‬
‫ﻣﺎ اﯾﻦ ﺷﻌﺎر اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺟﺎري ﻣﯿﮕﺮدد‪ ) :‬ﺻﺪق اﷲ اﻟﻌﻈﯿﻢ( راﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮد اﷲ ﺑﺰرگ‪.‬‬

‫‪88‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺠﺎﻣﻊ‬

‫)‪(91‬‬

‫اﺳﻢ)اﻟﺠﺎﻣﻊ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪه و ﮔﺮد آورﻧﺪه ﺧﻼﺋﻖ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و ﺻﻔﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬
‫ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﺒﺎرﮐﻪ‪:‬‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺐ ﻓِ ِﻴﻪ إِ ﱠن ﱠ‬ ‫)رﺑـﱠﻨﺎ إِﻧﱠﻚ ﺟ ِﺎﻣﻊ اﻟﻨ ِ ِ ٍ‬

‫ﺎد ‪-‬آل ﻋﻤﺮان‪ -9-‬اي ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎ! ﺑﯽ ﺷﮏ‬
‫اﻟْﻤ َﻴﻌ َ‬ ‫ﻒ‬
‫اﻪﻠﻟَ ﻻَ ُﳜْﻠ ُ‬ ‫ﱠﺎس ﻟﻴَـ ْﻮم ﻻﱠ َرﻳْ َ‬ ‫ََ َ َ ُ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮ ﻫﻤﮥ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﺎﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯽ ﺑﺮاي روزي ﮐﻪ دران ﻫﯿﭻ ﺷﺒﻬﻪ ﻧﯿﺴﺖ)روزﻗﯿﺎﻣﺖ( اﷲ ﻫﺮﮔﺰ ﺧﻼف وﻋﺪه‬
‫ِ‬ ‫ﻳﻦ ِﰲ َﺟ َﻬﻨ َﱠﻢ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ( ) إِ ﱠن ﱠ ِ‬
‫َﲨ ً‬
‫ﻴﻌﺎ ‪-‬اﻟﻨﺴﺎء‪ -140-‬ﯾﻘﯿﻨﺎ"ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و ﮐﺎﻓﺮان را‬ ‫ﲔ َواﻟْ َﻜﺎﻓ ِﺮ َ‬
‫اﻪﻠﻟَ َﺟﺎﻣ ُﻊ اﻟْ ُﻤﻨَﺎﻓﻘ َ‬
‫ﺑﺎﻫﻢ ﯾﮑﺠﺎ در دوزخ ﺟﻤﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد(‬

‫در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﯾﺎ روز آﺧﺮت و ﯾﺎ روز ﺟﺰا ﮐﻪ ﺑﺪون ﺷﮏ آﻣﺪﻧﯽ اﺳﺖ و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ آن و اﯾﻨﮑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ‬
‫ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﻫﻤﻪ را دران روز ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از ﻫﻤﯿﻦ رو آن روز ﺑﻪ) ﯾﻮم اﻟﺠﻤﻊ( ﻧﯿﺰ ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ‬
‫آن روز ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن ﺷﺶ ﮔﺎﻧﻪ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ) اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﷲ – ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬وﻓﺮﺷﺘﮕﺎن او‪ ،‬وﮐﺘﺎب ﻫﺎي او‪ ،‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان او و‬
‫روز آﺧﺮت‪ ،‬و ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﷲ( اﻧﮑﺎر از ﻫﺮﮐﺪام اﯾﻦ ارﮐﺎن اﯾﻤﺎن ﺷﺨﺺ را از داﺋﺮه اﯾﻤﺎن ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻧﺎم ﻫﺎي روز آﺧﺮت ﯾﮑﯽ) ﯾﻮم اﻟﺤﺴﺎب( اﺳﺖ‪ ،‬و اﺻﻞ) ﺑﻌﺚ ﺑﻌﺪ اﻟﻤﻮت( ﯾﻌﻨﯽ زﻧﺪه ﺷﺪن ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺣﺴﺎب اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﻧﺘﺎﯾﺞ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻓﺎﻧﯽ دﻧﯿﻮي و اﺛﺒﺎت ﺣﺠﺖ در ﻣﯿﺰان اﻋﻤﺎل و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺠﺎزات و ﭘﺎداش‬
‫ﻧﯿﮏ ﺑﻨﺪﮔﺎن در ﺣﯿﺎت داﯾﻤﯽ اﺧﺮوي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺟﺴﺎم از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﻣﺮدﮔﺎن و ارواح ﺟﺪاﺷﺪه از اﺑﺪان آﻧﻬﺎ ﺑﻬﻢ ﯾﮑﺠﺎ و‬
‫دوﺑﺎره زﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎﻧﮑﻪ از ﻣﯿﺎن ﻗﺒﻮر ﺑﺮ ﻣﯿﺨﯿﺰﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﺣﺮﯾﻖ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﯾﺎ ﻏﺮﯾﻖ ﺑﻮده اﻧﺪ و ﯾﺎ در‬
‫ﻫﻮا و زﻣﯿﻦ ﺗﻠﻒ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﮔﺮد آورده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮردﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -148-‬ﻫﺮﮐﺠﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬اﷲ ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎرا‬ ‫اﻪﻠﻟَ َﻋﻠَﻰ ُﻛ ِّﻞ َﺷ ْﻲ ٍء ﻗَ ِﺪ ٌﻳﺮ‬ ‫اﻪﻠﻟ َِ‬
‫ﲨ ًﻴﻌﺎ إِ ﱠن ﱠ‬ ‫ِ ِ‬
‫)أَﻳْ َﻦ َﻣﺎ ﺗَ ُﻜﻮﻧُﻮاْ َ�ْت ﺑ ُﻜ ُﻢ ﱠُ‬
‫ﺑﺎﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪89‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﯽ‬

‫)‪(92‬‬

‫)اﻟﮑﺎﻓﯽ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺴﻨﺪه در ﻫﺮ اﻣﺮي ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و)ﮐﺎﻓﯽ( ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم و وﺻﻒ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺮآن‬
‫اﻪﻠﻟ ﺑِ َﻜ ٍ‬
‫َﻋْﺒ َﺪﻩُ‪ -‬اﻟﺰﻣﺮ‪ -36-‬آﯾﺎ اﷲ ) ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و ﻧﺼﺮت و‬ ‫ﺎف‬ ‫ﺲ ﱠُ‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ وارد ﺷﺪه و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ):‬أَﻟَْﻴ َ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ( ﺑﻨﺪه اش ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ؟(‬

‫ﭼﻨﯿﻦ روش اﺳﺘﻔﻬﺎم)أﻟﯿﺲ؟( ﺑﺮاي ﺗﺄﮐﯿﺪ اﺛﺒﺎت اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ ﺣﺘﻤﺎ" ﺑﻪ ﻣﺪد وﺣﻔﺎﻇﺖ و‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﻨﺪه اش ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﷲ ﺑﻪ اﺣﻮال ﺑﻨﺪه اش آﮔﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻨﺪه اش را ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺨﯿﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺎج ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﺣﺘﯿﺎج و ﻧﯿﺎز ﺑﻨﺪه اش ﺧﺰاﻧﻪ رﺣﻤﺖ و ﻧﻌﻤﺖ اورا ﮐﻢ ﻧﺴﺎزد‪ ،‬او ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻗﺎدر و ﺗﻮاﻧﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮاد از ) ﺑﻨﺪه اش( در آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬و ﺳﺎﺋﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن اﷲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﻨﺪه ﮐﻪ‬

‫و ﺑﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ اﻋﺘﻤﺎد و ﺗﻮﮐﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻋﻬﺪ )إِ ﱠ� َك ﻧَـ ْﻌﺒُ ُﺪ َوإِ ﱠ� َك‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻋﺒﺎدت ﭘﺮوردﮔﺎرش را اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﺪ‬

‫ﲔ – ﺧﺎص ﺗﺮا ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﯿﻢ و ﺧﺎص از ﺗﻮ ﯾﺎري ﻣﯿﺠﻮﯾﯿﻢ( ﭘﺎﺑﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﻪ آن اﯾﻤﺎن دارد‪ ،‬اﷲ ﺑﺮاي او ﺑﺲ اﺳﺖ و‬ ‫ِ‬
‫ﻧَ ْﺴﺘَﻌ ُ‬
‫ﺳﻌﺎدت و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت او در دﺳﺖ رﺣﻤﺖ و ﻋﻨﺎﯾﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻔﺎﯾﺖ و ﺑﺴﻨﺪﮔﯽ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ و رﻋﺎﯾﺖ و ﻧﺠﺎت ﺑﻨﺪه اش در وﻗﺎﺋﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﺑﺎرز و ﻣﺘﻌﺪد دارد‪ .‬آﺗﺶ ﺳﻮزان ﺑﺮاي اﺑﺮاﻫﯿﻢ – ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﺳﺮد و ﻣﻨﺒﻊ آراﻣﺶ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻮﺳﯽ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬و ﻗﻮم ﺷﺎن در ﻣﯿﺎن ﺑﺤﺮ راه ﻧﺠﺎت ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻟﺸﮑﺮ ﻓﺮﻋﻮن دران ﻏﺮق ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ -‬در ﻏﺰوات‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ اﻣﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻓﺮود ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼم را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﺷﺎﻧﺮا ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬را اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﻋﺮاض دﺷﻤﻨﺎن‬

‫‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪-‬‬ ‫ﻴﻊ اﻟْ َﻌﻠِ ُﻴﻢ‬ ‫ِ‬

‫اﻪﻠﻟُ َوُﻫ َﻮ اﻟ ﱠﺴﻤ ُ‬
‫از اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﷲ و رﺳﻮل او ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ او ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ)ﻓَﺴﻴﻜ ِ‬
‫ْﻔﻴ َﻜ ُﻬ ُﻢ ﱠ‬ ‫ََ‬
‫‪ -137‬ﭘﺲ اﷲ )ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﯾﺎري( ﺗﻮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺷﻨﻮا‪ ،‬داﻧﺎ اﺳﺖ(‬

‫‪90‬‬
 ‫اﷲ ) ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﻤﺴﺘﻌﺎن‬

‫)‪(93‬‬

‫)اﻟﻤﺴﺘﻌﺎن( از ﻣﺼﺪر)اﻻﺳﺘﻌﺎﻧﻪ( ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﻮن و ﻣﻌﺎوﻧﺖ و ﻣﺪد و ﯾﺎري ﺧﻮاﺳﺘﻦ اﺳﺖ و‬
‫)ﻣﺴﺘﻌﺎن( ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﺮﺟﻊ اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ و ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه از وي ﯾﺎري ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ و ﻧﯿﺎز ﻣﻨﺪ ﻣﺪد و ﻣﻌﺎوﻧﺖ او اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬

‫اﺣ ُﻜﻢ ِﺎﺑ ْﳊَِّﻖ َوَرﺑـﱡﻨَﺎ اﻟﱠﺮ ْﲪَ ُﻦ‬

‫ب ْ‬‫ﻣﻔﻬﻮم اﺳﻢ)اﻟﻤﺴﺘﻌﺎن( در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وارد ﺷﺪه اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و ﻣﺴﺘﻌﺎن ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ﻗَ َﺎل َر ِّ‬
‫ﺼ ُﻔﻮ َن ‪-‬اﻻﻧﺒﯿﺎء‪)-112-‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬در ﺑﺮاﺑﺮﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻋﻮت ورﺳﺎﻟﺖ‬ ‫اﻟْﻤﺴﺘَـﻌﺎ ُن ﻋﻠَﻰ ﻣﺎ ﺗَ ِ‬
‫ُْ َ َ َ‬
‫اﺳﻼم را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﻋﺎﺟﺰاﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﻧﻤﻮد و( ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ! )درﻣﯿﺎن ﻣﺎ و اﯾﻨﻬﺎ( ﺑﺤﻖ داوري و‬
‫ﺣﮑﻢ ﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬وﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯿﺪارﯾﺪ ﺗﻨﻬﺎ از او ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺘﻤﺪاد و ﯾﺎري‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد(‬

‫ِ‬
‫در ﺳﻮرة ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻓﺎﺗﺤﻪ ورد زﺑﺎن و ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﻫﺮ ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ و ﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﮥ)إِ ﱠ� َك ﻧَـ ْﻌﺒُ ُﺪ َوإِ ﱠ� َك ﻧَ ْﺴﺘَﻌ ُ‬
‫ﲔ(‬
‫اﯾﻤﺎن دارد ﮐﻪ ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻖ و ﻣﺴﺘﻌﺎن ﻣﻄﻠﻖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺎ اﺳﺖ‬

‫ﻫﺮﺑﻨﺪه در ﺣﯿﺎت ﺧﻮد و در اﻣﻮر زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ وﻗﺎﯾﻊ و ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯿﮕﺮدد ﮐﻪ در ﺗﺴﻬﯿﻞ و اﺟﺮاي آن ﺑﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ و ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺿﺮورت دارد‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﺪد ﮔﺎر و دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺑﻨﺪه ﭘﺮوردﮔﺎر او اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ ﻣﺴﺘﻌﺎن دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ ﺑﻨﺪه‬
‫از اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺪد ﺑﺨﻮاﻫﺪ و او – ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﺑﻨﺪه را ﯾﺎري ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از زﺑﺎن ﯾﻌﻘﻮب – ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬در)اﺣﺴﻦ‬
‫اﻟﻘﺼﺺ( ﯾﻮﺳﻒ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ اوﻻد ﯾﻌﻘﻮب – ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﺑﺎ دﺳﯿﺴﻪ و دروغ ﺧﺒﺮ‬
‫ﻣﺮگ ﺑﺮادرﺷﺎن ﯾﻮﺳﻒ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬را ﺑﻪ ﭘﺪر ﺷﺎن رﺳﺎﻧﺪه و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻣﺼﺮوف ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ و ﯾﻮﺳﻒ ﻧﺰد ﺳﺎﻣﺎن‬
‫وﻟﻮازم ﻣﺎ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺮگ رﺳﯿﺪه و اورا ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻘﻮب‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬در ﺑﺮاﺑﺮ دﺳﯿﺴﻪ و ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﺮادران‬
‫اﻪﻠﻟ اﻟْﻤﺴﺘَـﻌﺎ ُن ﻋﻠَﻰ ﻣﺎ ﺗَ ِ‬ ‫ِ‬
‫‪-‬ﯾﻮﺳﻒ‪ -18-‬ﭘﺲ)ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻦ(‬ ‫ﺼ ُﻔﻮ َن‬ ‫ﻴﻞ َو ﱠُ ُ ْ َ َ َ‬ ‫ﺼ ْﱪٌ َﲨ ٌ‬
‫ﻓَ َ‬ ‫ﯾﻮﺳﻒ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﮔﻔﺖ‪) :‬‬
‫ﺻﺒﺮ ﺟﻤﯿﻞ)ﺻﺒﺮ ﺑﺪون ﻧﺎﻟﻪ و ﻓﻐﺎن( اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ اﷲ )ﻣﺴﺘﻌﺎن(ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﺪدﮔﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪91‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻤﻨّﺎن‬

‫)‪(94‬‬

‫)اﻟﻤﻨّﺎن( ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺖ و اﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺖ ﮔﺰار‪ ،‬ﮐﺜﯿﺮاﻟﻌﻄﺎء واﻻﻧﻌﺎم ﯾﻌﻨﯽ آﻧﮑﻪ ﻋﻄﺎي واﻓﺮ و اﻧﻌﺎم زﯾﺎد‬
‫و اﺣﺴﺎن ﺑﺰرگ دارد‪ .‬اﻟﻤﻨﺎن ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮑﯽ از اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و ﻧﺎم ﻫﺎي ﻧﯿﮏ و ﻣﺒﺎرك اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ‬
‫ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود و ﺗﺮﻣﺬي ﺑﺮواﯾﺖ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ -‬وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬راوي ﺣﺪﯾﺚ) اﻧﺲ ر ض( ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺤﻀﻮر رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ درﺣﺎﻟﺖ اداي ﻧﻤﺎزﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﮐﺮد‪:‬‬
‫) اﻟﻠﻬﻢ اﻧﯽ اﺳﺄﻟﮏ ﺑﺄن ﻟﮏ اﻟﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ أﻧﺖ‪ ،‬اﻟﻤﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺴﻤﺎوات و اﻻرض‪ ،‬ﯾﺎذااﻟﺠﻼل و اﻻﮐﺮام‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﯽ ﯾﺎ‬
‫ﻗﯿﻮم !( اﻟﻬﯽ ! ﻣﻦ از ﺗﻮ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺎص ﺑﺮاي ﺗﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ ﺗﻮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻮ‬
‫ﻣﻨﺎن) ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺖ و اﺣﺴﺎن ﺑﺰرگ ﻫﺴﺘﯽ( ﺧﺎﻟﻖ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ‪ ،‬اي ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻈﻤﺖ و ﺟﻼل و ﺷﮑﻮه و ﺗﻌﻈﯿﻢ !‬
‫اي زﻧﺪه و ﺑﺎﻗﯽ اي ﭘﺎﯾﻨﺪه و داﺋﻢ ! رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن دﻋﺎي آن ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬واﻗﻌﺎ"‬
‫ﺑﻨﺎم ﻋﻈﯿﻢ اﷲ دﻋﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ آن ﻧﺎم ﮐﻪ اﷲ دﻋﺎ را ﺑﻪ آن اﺟﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ .‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫ﺑﺮﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻣﻨﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و اﺣﺴﺎن ﻧﻤﻮده و ﺻﺎﺣﺐ ﻓﻀﻞ و اﻧﻌﺎم ﺑﺰرگ و ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﺑﯽ ﺷﻤﺎر در ﻧﻈﺎم‬
‫ﺧﻠﻘﺖ و در ﺣﯿﺎت اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺣﻮاس و اﺳﺘﻤﺪادات ﺑﺸﺮي و ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺎﺋﻨﺎت ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده اﻧﺴﺎن از ﻣﻈﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﻨﺖ و اﺣﺴﺎن ﺑﺰرگ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻢ ﻣﺒﺎرك) ﻣﻨﺎن( ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮرت و ﺑﺤﯿﺚ ﻧﺎم در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ واردﻧﺸﺪه و از‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺒﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﻣﻨﺖ و اﺣﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ در ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪدي در ﮐﺘﺎب‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻨﺖ و ﻧﻌﻤﺖ و اﺣﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪن و ﺑﻌﺜﺖ رﺳﻮل‬

‫ﺚ ﻓِﻴ ِﻬ ْﻢ َر ُﺳﻮﻻً ِّﻣ ْﻦ‬

‫ﲔ إِ ْذ ﺑَـ َﻌ َ‬ ‫ِِ‬
‫اﻪﻠﻟُ َﻋﻠَﻰ اﻟْ ُﻤ ْﺆﻣﻨ َ‬
‫اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﺸﺮي اﺳﺖ)ﻟََﻘ ْﺪ َﻣ ﱠﻦ ﱠ‬
‫ْﻤﺔَ ‪ -‬آل ﻋﻤﺮان‪ -164-‬واﻗﻌﺎ” ﺧﺪاوﻧﺪﺑﺮﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﻨﺖ‬ ‫أَﻧ ُﻔ ِﺴ ِﻬﻢ ﻳـْﺘـﻠُﻮ ﻋﻠَﻴ ِﻬﻢ آ�ﺗِِﻪ وﻳـَﺰّﻛِﻴ ِﻬﻢ وﻳـﻌﻠِّﻤﻬﻢ اﻟْ ِﻜﺘَﺎب و ِْ‬
‫اﳊﻜ َ‬ ‫َ َ‬ ‫ْ َ َ ْ ْ َ َُ ْ ََُ ُ ُ ُ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ رﺳﻮﻟﯽ از ﺧﻮد آﻧﻬﺎ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺑﺮ اﻧﮕﯿﺨﺖ)ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي(ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ آﯾﺎت اوﺗﻌﺎﻟﯽ را ﺗﻼوت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫و اﯾﺸﺎن را از آﻻﯾﺶ ﮔﻨﺎه ﭘﺎك ﻣﯿﺴﺎزدو ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﺘﺎب) ﻗﺮآن‪ ،‬اﺣﮑﺎم و ﻣﻌﺎرف ﺷﺮﻋﯽ(وﺣﮑﻤﺖ)ﺳﻨﺖ و ﺣﻘﺎﺋﻖ و‬
‫ﻣﻌﺎرف ﻓﮑﺮي( ﻣﯽ آﻣﻮزد(‪ .‬دﻧﯿﺎي ﺧﻠﻘﺖ و اﺟﺰاي ﮐﺎﺋﻨﺎت درواﻗﻊ ﮐﺘﺎب ﺑﺰرگ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎ و ﻋﻄﺎﯾﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه از ﺷﮑﺮان ﯾﮏ ﻓﺼﻞ آﻧﻬﻢ ﺑﺮاﻣﺪه ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ در ﺣﺪ ﺗﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮ و ﺷﮑﺮ ﮔﺰار‬
‫‪92‬‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻨﺎن ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‪.‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺪّﯾﺎن‬

‫)‪(95‬‬

‫)اﻟﺪﯾﺎن( ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ورود آن در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ‪ ،‬ﻗﺎﺿﯽ و ﻣﺤﺎﺳﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮواﯾﺖ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري)رح( در ﮐﺘﺎب‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺷﺎن)اﻻدب اﻟﻤﻔﺮد( و رواﯾﺖ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ و ﺗﺎﯾﯿﺪ وﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﯿﺦ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺒﺎﻧﯽ ﻣﺤﻘﻖ‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪) :‬ﯾﺤﺸﺮاﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﻟﻌﺒﺎد او ﯾﺤﺸﺮ اﷲ اﻟﻨﺎس‪ ...‬ﻓﯿﻨﺎدي‬
‫ﺑﺼﻮت ﯾﺴﻤﻌﻪ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺎ ﯾﺴﻤﻌﻪ ﻣﻦ ﻗﺮب‪ ،‬أﻧﺎ اﻟﻤﻠﮏ أﻧﺎاﻟﺪﯾﺎن‪ ،‬ﻻﯾﻨﺒﻐﯽ ﻻﺣﺪ ﻣﻦ اﻫﻞ اﻟﺠﻨﻪ‪ ،‬ان ﯾﺪﺧﻞ اﻟﺠﻨﻪ و اﺣﺪ‬
‫ﻣﻦ اﻫﻞ اﻟﻨﺎر ﯾﻄﺎﻟﺒﻪ ﺑﻤﻈﻠﻤﻪ‪ ،‬و ﻻ ﯾﻨﺒﻐﯽ ﻻﺣﺪ ﻣﻦ اﻫﻞ اﻟﻨﺎر ان ﯾﺪﺧﻞ اﻟﻨﺎر و اﺣﺪ ﻣﻦ اﻫﻞ اﻟﺠﻨﻪ ﯾﻄﺎﻟﺒﻪ ﺑﻤﻈﻠﻤﻪ‪... ،‬‬
‫ﺑﺎﻟﺤﺴﻨﺎت و اﻟﺴﯿﺌﺎت(‪ .‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن ﯾﺎ ﻣﺮدم را) در روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ( ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ آوازي ﮐﻪ دور وﻧﺰدﯾﮏ آﻧﺮا‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﻮ ﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ دﯾﺎن)ﺣﺎﮐﻢ وداور(ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﺣﺪي از اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ را ﻧﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ داﺧﻞ‬
‫ﺑﻬﺸﺖ ﮔﺮدد درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﯾﮏ ﺗﻦ از اﻫﻞ دوزخ ﺑﺮوي ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻧﯿﺰ اﺣﺪي از اﻫﻞ دوزخ ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫داﺧﻞ آﺗﺶ ﮔﺮدد درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﯾﮏ ﺗﻦ از اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮوي ﻣﻄﺎﻟﺒﮥ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ...‬ﺗﺼﻔﯿﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﻘﻮق از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﺗﺒﺎدﻟﻪ ﺣﺴﻨﺎت و ﺳﯿﺌﺎت ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد) ﺑﺮاي ﻣﻈﻠﻮم از ﺣﺴﻨﺎت ﻇﺎﻟﻢ داده ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﻇﺎﻟﻢ ﺣﺴﻨﺎت ﻧﺪاﺷﺖ از‬
‫ﺳﯿﺌﺎت ﻣﻈﻠﻢ ﺑﺮوي ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯿﮕﺮدد(‪ .‬ازﻣﻔﻬﻮم اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرك و ﻧﺎم ووﺻﻒ) دﯾﺎن( ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺎﻣﮥ اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﮏ ﯾﮏ ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ و‬
‫اﻋﻤﺎل ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ و ﮐﻔﺮ و اﯾﻤﺎن وﻃﺎﻋﺖ و ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن درﻣﯿﺰان ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﷲ)دﯾﺎن( وزن ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ اﺳﺎس آن‬

‫ﻳَـﺮﻩُ ‪-‬اﻟﺰﻟﺰﻟﻪ‪-7 -‬‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬

‫ﭘﺎداش ﻫﺮﯾﮏ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯿﮕﺮدد)ﻓَ َﻤﻦ ﻳَـ ْﻌ َﻤ ْﻞ ﻣﺜْـ َﻘ َﺎل ذَ ﱠرة َﺧ ْ ًﲑا ﻳَـَﺮﻩُ َوَﻣﻦ ﻳَـ ْﻌ َﻤ ْﻞ ﻣﺜْـ َﻘ َﺎل ذَ ﱠرة َﺷًّﺮا َ‬
‫‪ -8‬ﭘﺲ ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه و وزن ﯾﮏ ذره ﻋﻤﻞ ﺧﯿﺮ اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﺪ) ﭘﺎداش ﻧﯿﮏ( آﻧﺮا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازه و وزن ﯾﮏ ذره ﻋﻤﻞ ﺷﺮ)ﮐﺎرﺑﺪ( ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ)ﺟﺰاي( آﻧﺮا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ(‪ .‬در ﻣﯿﺪان ﻋﺪاﻟﺖ و ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ)دﯾﺎن(‬
‫ﻫﯿﭻ ﺣﻖ و ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻤﯽ از ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺮﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه و ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﻫﻤﻪ دردﺳﺘﺮس ﺷﺎن وﺟﻮد دارد وﺑﻪ ﻫﺮﮐﺲ‬
‫ﻚ َﺣ ِﺴﻴﺒًﺎ ‪-‬اﻻﺳﺮاء‪ -14-‬ﮐﺘﺎب)اﻋﻤﺎل(ﺧﻮد را ﺑﺨﻮان )وﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬ ‫ﻚ َﻛ َﻔﻰ ﺑِﻨَـ ْﻔ ِﺴ َ‬
‫ﻚ اﻟْﻴَـ ْﻮَم َﻋﻠَْﻴ َ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد)اﻗْـَﺮأْ ﻛِﺘَﺎﺑَ َ‬
‫ﺧﻮدرا درﯾﺎب( وﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺧﻮدت ﻣﺤﺎﺳﺐ)اﻋﻤﺎل( ﺧﻮد ﺑﺎﺷﯽ(‪.‬‬
‫‪93‬‬ ‫اﻟﻬﯽ! در آن روز ﻣﺎرا از رﺣﻤﺖ و ﻋﻔﻮ ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﻧﻪ ﺳﺎزي‪ .‬آﻣﯿﻦ‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﺸﺎﻓﯽ‬

‫)‪(96‬‬

‫)اﻟﺸﺎﻓﯽ( ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻔﺎ ﺑﺨﺶ و ﺷﻔﺎ دﻫﻨﺪه از ﻫﺮﻧﻮع ﺑﯿﻤﺎري)ﺟﺴﻤﯽ و روﺣﯽ( ﯾﮑﯽ از ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري و ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﻔﻆ )اﻟﺸﺎﻓﯽ( ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﺋﺸﻪ‪-‬‬
‫ﺻﺪﯾﻘﻪ‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﻫﻞ ﺷﺎﻧﺮا در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺮﯾﻀﯽ ﻋﯿﺎدت ﻣﯿﻔﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﻣﺒﺎرك راﺳﺖ ﺷﺎﻧﺮا در ﻣﺤﻞ ﺷﮑﺎﯾﺖ درﺟﺴﻢ ﻣﺮﯾﺾ ﺗﻤﺎس ﻣﯿﺪادﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫)اﻟﻠﻬﻢ رب اﻟﻨﺎس أذﻫﺐ اﻟﺒﺄس‪ ،‬اﺷﻔﻪ وأﻧﺖ اﻟﺸﺎﻓﯽ ﻻﺷﻔﺎء اﻻ ﺷﻔﺎؤك‪ ،‬ﺷﻔﺎء" ﻻﯾﻐﺎدر ﺳﻘﻤﺎ"‬

‫اﻟﮭﯽ ! اي ﭘﺮوردﮔﺎ ﻣﺮدم ! درد و ﻋﺬاب را ﻧﺎﺑﻮد ﺑﮕﺮدان‪) ،‬ﻣﺮﯾﺾ( را ﺷﻔﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺗﻮﺷﺎﻓﯽ) ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ(‬
‫ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺷﻔﺎي)ﺣﻘﯿﻘﯽ( ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺷﻔﺎي ﺗﻮ‪ ،‬آن ﺷﻔﺎ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ)اﺛﺮي( از ﺑﯿﻤﺎري ﺑﺠﺎ ﻧﮕﺬارد‪.‬‬

‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ -‬ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ -‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻧﻤﻮده و آﺛﺎر ﻗﺪرت و رﺣﻤﺖ‬

‫ﺖ ﻓَـ ُﻬ َﻮ‬
‫ﺿُ‬ ‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ را ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪) :‬اﻟﱠ ِﺬي َﺧﻠَ َﻘ ِﲏ ﻓَـ ُﻬﻮ ﻳَـ ْﻬ ِﺪﻳ ِﻦ واﻟﱠ ِﺬي ُﻫﻮ ﻳُﻄْﻌِﻤ ِﲏ وﻳَﺴ ِﻘ ِ‬
‫ﲔ َوإِذَا َﻣ ِﺮ ْ‬ ‫َ ُ َ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﲔ ‪-‬اﻟﺸﻌﺮاء‪)-80-78-‬ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﻦ( ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺮا)ﺑﻪ راه راﺳﺖ و ﺳﻌﺎدت دارﯾﻦ(‬ ‫ﻳَ ْﺸ ِﻔ ِ‬
‫رﻫﻨﻤﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و ذاﺗﯽ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﻣﻦ ﻏﺬا و آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ) رزق و روزي ﻣﻦ از ﺟﺎﻧﺐ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﺮﺳﺪ(‬
‫و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﺮﯾﺾ ﺷﺪم ﭘﺲ اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺮا ﺷﻔﺎ ﻣﯿﺪﻫﺪ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮﯾﻢ ﺷﺎﻓﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻫﺮ ﻧﻮع اﻣﺮاض اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻔﺎي اﷲ‬
‫ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﯿﺐ و اﺳﺘﻌﻤﺎل ادوﯾﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺷﻔﺎ از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻃﺒﯿﺐ و دوا را اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺤﯿﺚ وﺳﺎﺋﻞ‬
‫و اﺳﺒﺎب ﺷﻔﺎ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﷲ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ را ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺷﻔﺎ و رﺣﻤﺖ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮده ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺷﻤﺎره)‪(92‬ﺳﻮره‬
‫ِ ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫واز آﯾﺎت ﻗﺮآن آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اوﺷﻔﺎ و‬ ‫اﺳﺮاء آﻧﺮا ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪َ ) :‬وﻧـُﻨَـِّﺰُل ﻣ َﻦ اﻟْ ُﻘ ْﺮآن َﻣﺎ ُﻫ َﻮ ﺷ َﻔﺎء َوَر ْﲪَﺔٌ ﻟّْﻠ ُﻤ ْﺆﻣﻨ َ‬
‫ﲔ‪-‬‬
‫رﺣﻤﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ ﻧﺎزل ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ(‪ .‬ﺷﻔﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر ﻫﺮﻧﻮع ﺑﯿﻤﺎري ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﻬﻞ و ﺷﺮك و ﮐُﻔﺮ و ﻧﻔﺎق و اﻧﻮاع‬
‫اﻣﺮاض را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد و رﺣﻤﺖ اوﺗﻌﺎﻟﯽ وﺳﯿﻠﻪ آراﻣﺶ و ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪94‬‬ ‫ﭘﺮردﮔﺎرا ! ﻣﺎرا از ﭼﺸﻤﮥ ﺷﻔﺎ و درﯾﺎي رﺣﻤﺘﺖ ﻣﺤﺮوم ﻣﮕﺮدان‪ -‬ﯾﺎ ارﺣﻢ اﻟﺮاﺣﻤﯿﻦ‪.‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻤﺤﺴﻦ‬

‫)‪(97‬‬

‫)اﻟﻤﺤﺴﻦ( درﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺨﺎﻃﺮ ذﮐﺮ آن در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬وارد‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در)اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﮑﺒﯿﺮ‪-‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ( از ﺷﺪاد ﺑﻦ اوس – رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ -‬رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮد‪):‬ان اﷲ ﻣﺤﺴﻦ ﯾﺤﺐ اﻻﺣﺴﺎن‪ -‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ ﻣﺤﺴﻦ اﺳﺖ و اﺣﺴﺎن را دوﺳﺖ دارد(‬

‫درﺳﻠﺴﻠﮥ اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺤﻪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻟﺸﯿﺦ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺒﺎﻧﯽ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺟﺰء ﯾﮏ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ذﮐﺮ ﺷﺪه‪:‬‬
‫)ان اﷲ ﻣﺤﺴﻦ ﯾﺤﺐ اﻟﻤﺤﺴﻨﯿﻦ‪ -‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﷲ ﻣﺤﺴﻦ اﺳﺖ و ﻣﺤﺴﻨﯿﻦ را دوﺳﺖ دارد(‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﮐﻪ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ از ﻣﺼﺪر‬
‫اﺣﺴﺎن اﺳﺖ و اﺣﺴﺎن ﺣﺎوي ﻣﻔﻬﻮم)ﺣﺴﻦ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ ﺑﻮﺟﻪ اﺣﺴﻦ و ﯾﺎ اﺟﺮاي ﮐﺎر ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم در رواﺑﻂ ﺑﺸﺮي و اﻧﺠﺎم وﻇﺎﺋﻒ و اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ در ﺣﺪود ﺗﻮان ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ" درﺳﺎﺣﮥ ﻋﺒﺎدت‪ ،‬رﺳﻮل ﮐﺮﯾﻢ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ)اﺣﺴﺎن( ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ) ان ﺗﻌﺒﺪ اﷲ ﮐﺄﻧﮏ‬
‫ﺗﺮاه ﻓﺎن ﻟﻢ ﺗﮑﻦ ﺗﺮاه ﻓﺎﻧﻪ ﯾﺮاك‪ -‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل را ﭼﻨﺎن ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯽ ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺗﻮ ﺗﻮان دﯾﺪن‬
‫اوﺗﻌﺎﻟﯽ را ﻧﺪاﺷﺘﯽ ﻣﺘﯿﻘﻦ ﺑﺎش ﮐﻪ او‪ -‬ﻋﺰ وﺟﻞ‪ -‬ﺗﺮا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ(‪.‬‬

‫وﺻﻒ اﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﺗﻘﺎن ﻋﻤﻞ و اﻧﺠﺎم آن ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﺧﻠﻞ و ﻧﻘﺼﺎن در اﻓﻌﺎل اﷲ‪ -‬ﺟﻠﺖ ﻋﻈﻤﺘﻪ‪ -‬و‬
‫ِ‬
‫اﷲ –ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬اﻟﱠﺬي أ ْ‬
‫َﺣ َﺴ َﻦ ُﻛ ﱠﻞ‬ ‫در آﻓﺮﯾﻨﺶ اوﺗﻌﺎﻟﯽ در ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮﯾﻦ ﺻﻮرت آن دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ِﻃ ٍ‬
‫ﲔ ‪-‬اﻟﺴﺠﺪه‪)-7-‬اﷲ( آن ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ آﻓﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺻﻮرت‬ ‫َﺷﻲ ٍء ﺧﻠَ َﻘﻪ وﺑ َﺪأَ ﺧ ْﻠﻖ ا ِﻹﻧﺴ ِ‬
‫ﺎن ِﻣﻦ‬ ‫ْ َ ُ ََ َ َ َ‬
‫آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬و آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن)اول( را از ﮔﻞ آﻏﺎز ﮐﺮد(‪.‬‬

‫ﲔ ‪-‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪ -14-‬ﭘﺲ ﻣﺒﺎرك وﺑﺰرگ ﻣﻘﺎم اﺳﺖ اﷲ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ(‬ ‫ْ ِِ‬
‫اﳋَﺎﻟﻘ َ‬ ‫َﺣ َﺴ ُﻦ‬
‫اﻪﻠﻟُ أ ْ‬
‫)ﻓَـﺘَـﺒَ َﺎرَك ﱠ‬
‫اﷲ‪ -‬ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﺴﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻄﻠﻖ و ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻠﻤﻪ اﺳﺖ و اﺣﺴﺎن اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﺳﺎﺣﮥ ﺧﻠﻘﺖ را اﺣﺘﻮا‬

‫ﲔ ‪ -‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -195-‬وﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪،‬‬ ‫ِِ‬ ‫اﻪﻠﻟَ ُِﳛ ﱡ‬

‫َﺣ ِﺴﻨُﻮاْ إِ ﱠن ﱠ‬
‫اﻟْ ُﻤ ْﺤﺴﻨ َ‬ ‫ﺐ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺣﺴﺎن اﻣﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ) :‬وأ ْ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﷲ ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺎران را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد(‬

‫‪95‬‬
 ‫)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اﷲ‬
‫اﻟﻤﻌﻄﯽ‬

‫)‪(98‬‬

‫درﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري ﺑﺮواﯾﺖ ﻣﻌﺎوﯾﻪ‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ -‬رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪ ):‬ﻣﻦ ﯾﺮد اﷲ ﺑﻪ‬
‫ﺧﯿﺮا ﯾﻔﻘﻬﻪ ﻓﯽ اﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬واﷲ اﻟﻤﻌﻄﯽ و اﻧﺎ اﻟﻘﺎﺳﻢ‪ -‬ﮐﺴﯿﮑﻪ اﷲ ﺑﻪ وي ارادة ﺧﯿﺮ ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬اورا در اﻣﻮر دﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ‬
‫ﺑﺴﺎزد‪ ،‬واﷲ ﻋﻄﺎﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ وﻣﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻨﻨﺪه( ﯾﻌﻨﯽ اﷲ ﮐﺮﯾﻢ ﻣﺘﻌﺎل ﻋﻄﺎ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎ و ﻋﻄﺎﯾﺎي ﻣﺎدي و‬
‫ﻣﻌﻨﻮي و ارزاق و ﻏﻨﺎﺋﻢ‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﻓﻀﯿﻠﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﭘﯿﺎم‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻃﺮق ﮐﺴﺐ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻄﺎﯾﺎي اﻟﻬﯽ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻌﺎم و اﺣﺴﺎن و ﻋﻄﺎي اﷲ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ‪ -‬ﺣﺪود و ﻗﯿﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬ازﻋﻄﺎي‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻧﯿﺎ ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺪﮔﺎن اﻋﻢ از ﺧﻮب و ﺑﺪ و از ﻣﺆﻣﻦ وﮐﺎﻓﺮ ﻫﻤﻪ ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫ﻮرا ‪ -‬اﻻﺳﺮاء‪ -20-‬ﻣﺎ ﻫﺮﯾﮏ اﯾﻨﻬﺎ)ﻣﺆﻣﻨﺎن‬

‫َْﳏﻈُ ً‬ ‫ﻚ‬ ‫) ُﻛﻼًّ ﱡﳕِ ﱡﺪ َﻫ ُﺆﻻء َوَﻫ ُﺆﻻء ِﻣ ْﻦ َﻋﻄَﺎء َرﺑِّ َ‬
‫ﻚ َوَﻣﺎ َﻛﺎ َن َﻋﻄَﺎء َرﺑِّ َ‬
‫وآﺧﺮت ﺧﻮاﻫﺎن( وﺳﺎﺋﺮ آﻧﻬﺎ)ﮐﺎﻓﺮان و دﻧﯿﺎ ﻃﻠﺒﺎن( را از ﻋﻄﺎي ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزﯾﻢ‪ ،‬و ﻋﻄﺎي ﭘﺮورد‬
‫ﮔﺎرت ﻫﯿﭽﮕﺎه )دردﻧﯿﺎ( از ﮐﺴﯽ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ(‬

‫ﻋﻄﺎ و اﻧﻌﺎم ﭘﺮوردﮔﺎردر آﺧﺮت ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﮐﻔﺎر دران اﺳﺘﺤﻘﺎق ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮﯾﻢ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در‬
‫ِ ِ‬
‫آﺧﺮت ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﺨﺼﯿﺺ داده اﺳﺖ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده و از ﺟﻤﻠﻪ در ﺳﻮرة )ﻧﺒﺎء( ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬إِ ﱠن ﻟ ْﻠ ُﻤﺘﱠﻘ َ‬
‫ﲔ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻚ َﻋﻄَﺎء‬ ‫ﺐ أَﺗْـَﺮ ًاﺎﺑ َوَﻛﺄْ ًﺳﺎ د َﻫﺎﻗًﺎ ّﻻ ﻳَ ْﺴ َﻤﻌُﻮ َن ﻓ َﻴﻬﺎ ﻟَ ْﻐ ًﻮا َوﻻ ﻛِ ﱠﺬ ًاﺎﺑ َﺟَﺰاء ِّﻣﻦ ﱠرﺑِّ َ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َﻣ َﻔ ًﺎزا َﺣ َﺪاﺋ َﻖ َوأ َْﻋﻨَ ًﺎﺎﺑ َوَﻛ َﻮاﻋ َ‬
‫ﺎﺎﺑ ‪-‬اﻟﻨﺒﺎء‪ -36-31-‬ﯾﻘﯿﻨﺎ" ﺑﺮاي ﻣﺘﻘﯿﺎن ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ) رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ( اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻏﻬﺎي) اﻧﺒﻮه( و اﻧﮕﻮر ﻫﺎ‪ ،‬و ﻫﻤﺴﺮان‬ ‫ِ‬
‫ﺣ َﺴ ً‬
‫ﺟﻮان ﻫﻤﺴﻦ و ﺳﺎل‪ ،‬وﺟﺎم ﭘﺮ و ﻟﺒﺮﯾﺰ)از ﺷﺮاب ﭘﺎك(‪ ،‬در آﻧﺠﺎ) در ﺑﻬﺸﺖ( ﺳﺨﻦ ﭘﻮچ و ﺑﯿﻬﻮده ﻧﻤﯽ ﺷﻨﻮﻧﺪ و ﻧﻪ‬
‫دروغ و دروﻏﮕﻮﺋﯽ دران اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﺎداش از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ اﺳﺖ و ﻋﻄﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﮐﺎﻓﯽ وﺑﺴﻨﺪه( ﻋﻄﺎي‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺤﺒﻮﺑﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺗﺎﺣﺪ ﺧﻮﺷﻨﻮدي و رﺿﺎي آﻧﺤﻀﺮت‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ‬

‫ﺿﻰ ‪-‬ﺿﺤﯽ‪ -5-‬وﺣﺘﻤﺎ" ﭘﺮودﮔﺎرت ﺑﻪ ﺗﻮ‬

‫ﻓََْﱰ َ‬ ‫ﻚ‬ ‫ف ﻳـُ ْﻌ ِﻄ َ‬
‫ﻴﻚ َرﺑﱡ َ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪه و اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ) :‬وﻟَ َﺴ ْﻮ َ‬
‫‪96‬‬
‫)آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت( ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺷﻮي( و اوﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬إِ ﱠ� أَ ْﻋﻄَْﻴـﻨَ َ‬
‫ﺎك‬
‫ﻜ ْﻮﺛَـﺮ ‪-‬ﮐﻮﺛﺮ‪ -1-‬اي ﻣﺤﻤﺪ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻮﺛﺮ)ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﻧﻌﻤﺖ و ﺑﺮﮐﺖ ﻓﺮاوان ‪ ،‬و‬
‫اﻟْ َ َ‬
‫ﻧﻬﺮي در ﻣﯿﺎن ﺑﻬﺸﺖ( ﻋﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ(‬

‫ﻋﻄﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن و در آﺧﺮت ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﯽ ﺣﺪ و ﺣﺼﺮ اﺳﺖ و رﺳﻮل اﮐﺮم – ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ – ﮐﻪ ﺧﻮﺷﻨﻮدي ﺷﺎﻧﺮا ﺑﻪ ﻧﺠﺎت اﻣﺖ ﺷﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﺎن در آﺧﺮت) ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﻮد( و ﻣﻘﺎم‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن وﻋﺪه ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ان ﺷﺎء اﷲ ﺗﻤﺎم ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﻓﯿﺾ ﺷﻔﺎﻋﺖ و ﻧﻮر رﺣﻤﺖ آن رﺣﻤﻪ ﻟﻠﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪97‬‬
 ‫اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬

‫اﻟﺼﺒﻮر‬

‫)‪(99‬‬

‫)اﻟﺼﺒﻮر( ﻣﺒﺎﻟﻐﮥ ﺻﺎﺑﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺮدﺑﺎر و ﻣﺘﺤﻤﻞ‪ ،‬ﺷﮑﯿﺒﺎ و ﺻﺒﺮ ﮐﻨﻨﺪه از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮواﯾﺖ اﺑﯽ ﻣﻮﺳﯽ اﻻﺷﻌﺮي‪ -‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ -‬در ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ رﺳﻮل اﷲ‪ -‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪:‬‬

‫)ﻻاﺣﺪ اﺻﺒﺮ ﻋﻠﯽ اذي ﺳﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻦ اﷲ‪ ،‬ﯾﺠﻌﻠﻮن ﻟﻪ اﻟﻮﻟﺪوﻫﻮ ﯾﻌﺎﻓﯿﻬﻢ و ﯾﺮزﻗﻬﻢ‪ -‬ﻫﯿﭻ اﺣﺪي ﺑﺮدﺑﺎرﺗﺮ و ﺻﺒﻮر در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اذﯾﺖ و آزاري)ﮐﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ و دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ وي ﻣﯿﺮﺳﺪ( و او آﻧﺮا ﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎرﺗﺮ از اﷲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ و او)ﭘﺮوردﮔﺎرﺻﺒﻮر( ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﺎﻓﯿﺖ و رزق ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ(‬

‫در ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري و ﻧﺴﺎﺋﯽ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ﮐﺬﺑﻨﯽ اﺑﻦ آدم وﻟﻢ ﯾﮑﻦ ﻟﻪ ذﻟﮏ وﺷﺘﻤﻨﯽ اﺑﻦ آدم وﻟﻢ‬
‫ﯾﮑﻦ ﻟﻪ ذﻟﮏ‪ -‬ﻓﺄﻣﺎ ﺗﮑﺬﯾﺒﻪ اﯾﺎي ﻓﻘﻮﻟﻪ‪ :‬ﻟﻦ ﯾﻌﯿﺪﻧﯽ ﮐﻤﺎ ﺑﺪأﻧﯽ وﻟﯿﺲ أول اﻟﺨﻠﻖ ﺑﺄﻫﻮن ﻋﻠّﯽ ﻣﻦ اﻋﺎدﺗﻪ‪ -‬و أﻣﺎﺷﺘﻤﻪ‬

‫َﺣ ٌﺪ – ﻓﺮزﻧﺪ آدم‬

‫أَ‬ ‫ان ﻟﯽ وﻟﺪا" و أﻧﺎ اﻟﻮاﺣﺪاﻷ ﺣﺪ اﻟﻔﺮد اﻟﺼﻤﺪ اﻟﺬي َﱂْ ﻳَﻠِ ْﺪ َوَﱂْ ﻳُﻮﻟَ ْﺪ َوَﱂْ ﻳَ ُﻜﻦ ﻟﱠﻪُ ُﻛ ُﻔ ًﻮا‬ ‫اﯾﺎﻧﯽ ﻓﻘﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺮا ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮد و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬و ﻓﺮزﻧﺪ آدم ﻣﺮا دﺷﻨﺎم داد و ﺣﻖ ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﻣﺎ ﺗﮑﺬﯾﺐ او در ﻣﻮرد‬
‫ﻣﻦ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر او اﺳﺖ‪) :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺮا ﺧﻠﻖ ﮐﺮد ﻫﺮﮔﺰ دوﺑﺎره زﻧﺪه ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ( درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ آﻏﺎز ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺮاي ﻣﻦ آﺳﺎﻧﺘﺮ از‬
‫اﻋﺎده آن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ -‬و اﻣﺎ دﺷﻨﺎم او در ﺣﻖ ﻣﻦ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر او اﺳﺖ‪:‬‬

‫) ﻣﻦ ﻓﺮزﻧﺪ دارم( درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻣﻦ ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﯾﮑﺘﺎ‪ ،‬ﻓﺮد‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬و ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮزﻧﺪي ﻧﺰاد و ﻫﺮﮔﺰ زاده ﻧﺸﺪ و‬
‫ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﻪ او ﺷﺒﯿﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ(‬

‫اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﻬﺎﻟﺖ و ﻋﻨﺎد ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان آدم و آن ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﺻﺒﺮ ﺧﺎﻟﻖ آدم و ﻓﺮزﻧﺪان او اﺳﺖ‪ ،‬اوﺗﻌﺎﻟﯽ در‬
‫دﻧﯿﺎ ﺑﻪ دوﺳﺖ ودﺷﻤﻦ اﻧﻌﺎم و اﺣﺴﺎن دارد و ﺣﺘﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﮑﺬﯾﺐ و دﺷﻨﺎم ﺑﻨﺪه اش ﺻﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻮي ﻣﻬﻠﺖ‬
‫ﻣﯿﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ رﺷﺪ و ﺻﻮاب ﺑﺮﮔﺮدد و ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺎ ﺧﺘﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﺎد و اﻧﮑﺎر اداﻣﻪ ﺑﺪﻫﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﺧﺮت ﺑﺎوي‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﷲ ﺻﺒﻮر ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺻﻔﺖ ﺻﺒﺮ و ﺑﺮدﺑﺎري را ﺑﺨﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﻣﺆﻣﻨﺎن راﺑﻪ ﺻﺒﺮ وﺷﮑﯿﺒﺎﺋﯽ‬

‫‪98‬‬
 ‫اﻣﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ وﺻﺎﺑﺮﯾﻦ را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ﻫﺎ و ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﮑﺮر ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ وﭘﺎداش آن در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻌﻀﺎ" ﺑﻪ ﺣﻮادث ﺳﺨﺖ و وﻗﺎﺋﻊ درد ﻧﺎك ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯿﮕﺮدد و ﯾﮕﺎﻧﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻣﻘﺎوﻣﺖ وﮔﺬﺷﺖ از ﻣﺼﺎﺋﺐ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ و اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﻗﻀﺎ وﻗﺪر اﻟﻬﯽ اﺳﺖ از آﻧﺮو ﺻﺒﺮ ﺛﻤﺮ اﺟﺮ دارد وﺻﺒﺮ ﻣﺼﯿﺒﺖ را ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ‬
‫اﻟ ﱠ ِ‬ ‫ﺼﻼةِ إِ ﱠن ﱠ‬ ‫اﺳﺘَﻌِﻴﻨُﻮاْ ِﺎﺑﻟ ﱠ‬
‫ﺼ ِْﱪ َواﻟ ﱠ‬ ‫ﱠِ‬
‫ﺼﺎﺑ ِﺮ َ‬
‫ﻳﻦ‪-‬اﻟﺒﻘﺮه‪ -153-‬اي‬ ‫اﻪﻠﻟَ َﻣ َﻊ‬ ‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ �َ ) :‬أَﻳـﱡ َﻬﺎ اﻟﺬ َ‬
‫ﻳﻦ َآﻣﻨُﻮاْ ْ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن! از ﺻﺒﺮ و ﻧﻤﺎز ﯾﺎري ﺑﺠﻮﭘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﷲ ﺑﺎ ﺻﺎﺑﺮان اﺳﺖ( ﯾﻌﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ وﻗﺎﭘﻊ ﻣﺸﮑﻞ و ﺣﺎﻻت اﻣﺘﻨﺎع از‬
‫ﻣﻨﮑﺮات و ﺗﺤﻤﻞ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺻﺒﺮ و ﺑﺮدﺑﺎري ﻣﺸﮑﻞ را آﺳﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﻧﻤﺎز ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ راﺣﺖ ﻧﻔﺲ و ﺗﺰﮐﯿﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ اﺳﺖ و ﻧﻤﺎز ﮔﺰار را ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش وﺻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از ﻓﺤﺸﺎ و ﻣﻨﮑﺮات ﺑﺎز ﻣﯿﺪارد‪.‬‬

‫ﻣﺠﺎﻻت ﺻﺒﺮ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺎز دارد‪ ،‬ﺳﺎﺣﮥ ﻣﺼﺎﭘﺐ و ﺣﻮادث ﻧﺎﮔﻮار و اﺟﺘﻨﺎب از‬
‫ﻣﻌﺎﺻﯽ و ﮔﻨﺎﻫﺎن و ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺎت و ﻋﺒﺎدات اﺳﺖ و ﻫﺮﮐﺪام اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺠﺎل ﻣﻬﻢ و ﺑﻌﻀﺎ" ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻪ ﺻﺒﺮوﺗﺤﻤﻞ‬
‫اﺣﺘﯿﺎج دارد و اﷲ ﺻﺒﻮر ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﺑﺮ ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﻣﻮارد ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﻬﺎرا دوﺳﺖ دارد‪.‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم )ﺻﺒﺮ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ)ﺣﻠﻢ( ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺣﻠﯿﻢ وﺻﺒﻮر در ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﻤﺎل و اﺣﻮال ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺣﻠﯿﻢ اﺳﺖ و ﺻﺒﻮر‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻓﺮق ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺤﯿﺚ ﺣﻠﯿﻢ ﺑﻨﺪه را ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ و ﺑﺤﯿﺚ ﺻﺒﻮر ﺑﻪ وي ﻣﻬﻠﺖ ﻣﯿﺪﻫﺪ و در ﺟﺰاي او ﺷﺘﺎب‬
‫ﻧﻤﯽ ورزد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ و ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ) اﻧﺎ ﷲ و اﻧﺎ اﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن( ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺑﺎ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﻨﺪﮔﯽ و اﺗﮑﺎي ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺮوردﮔﺎر ﯾﮕﺎﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب او )ﺻﺒﺮ ﺟﻤﯿﻞ( اﺳﺖ و ﺻﺒﺮﺟﻤﯿﻞ ﻫﻤﺎن ﺻﺒﺮ ﺑﺪون ﻧﺎﻟﻪ‬
‫و ﻓﻐﺎن و ﺷﮑﻮه ﺑﯽ اﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﺜﺎل آﻧﺮا از زﺑﺎن ﯾﻌﻘﻮب ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم در ﺑﺮاﺑﺮﻣﺼﯿﺒﺖ وارده از ﺳﻮء ﻗﺼﺪ‬

‫ﺴﺘَـ َﻌﺎ ُن ‪-‬‬ ‫ِ‬

‫اﻪﻠﻟُ اﻟْ ُﻤ ْ‬
‫َو ﱠ‬ ‫ﺼ ْﱪٌ َﲨ ٌ‬
‫ﻴﻞ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم در ﻣﻮرد آن ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺤﺒﻮب ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪) :‬ﻓَ َ‬ ‫ﺑﺮادران ﺧﺎﺋﻦ ﯾﻮﺳﻒ‬
‫ﯾﻮﺳﻒ‪.-18-‬‬

‫ﯾﺎرب ﯾﺎﮐﺮﯾﻢ! ﯾﺎرب ﯾﺎرﺣﯿﻢ! ازان ﭼﺸﻤﻪ ﺻﺒﺮ و راﺣﺖ وازان درﯾﺎي ﮐﺮم و رﺣﻤﺖ ﻗﻄﺮه اي ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎ‪-‬‬
‫ﺑﺮﺣﻤﺘﮏ ﯾﺎ ارﺣﻢ اﻟﺮاﺣﻤﯿﻦ‪.‬‬

‫‪99‬‬
 ‫��� ونﯿﺎز‬

‫) ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ (‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه اﷲ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز‬

‫اﻟﺤﻤﺪ ﷲ اﻟﺬي ﺑﻨﻌﻤﺘﻪ ﺗﺘﻢ اﻟﺼﺎﻟﺤﺎت واﻟﺼﻼه واﻟﺴﻼم ﻋﻠﯽ اﻟﻤﺒﻌﻮث ﻫﺎدﯾﺎ" و ﺑﺸﯿﺮا" و ﺳﺮاﺟﺎ" ﻣﻨﯿﺮا" و رﺣﻤﻪ‬
‫ﻟﻠﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﺳﯿﺪﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻤﺼﻄﻔﯽ ﺻﻠﯽ اﷲ وﺳﻠﻢ ﻋﻠﯿﻪ و ﻋﻠﯽ آﻟﻪ و اﺻﺤﺎﺑﻪ اﺟﻤﻌﯿﻦ‪.‬‬
‫‪------------‬‬
‫زﺑﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﻣﻦ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ وﺗﻔﮑﺮ ﻣﻦ‪ ،‬و داﻧﺶ اﻧﺪك و ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺻﻮرت ﺗﻮان آﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﺪارد ﺗﺎ‬
‫ذره اي از ﺣﻘﻮق ﺷﺮح و ﺑﯿﺎن اﯾﻦ )اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ( و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك اﷲ ﻣﺘﻌﺎل را ادا ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬اﺳﻤﺎء‬
‫واوﺻﺎﻓﯽ ﮐﻪ اﷲ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( ﺧﻮد ﺑﻪ ذات ﭘﺎك و ﺻﻔﺎت ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ آن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫اﺳﻤﺎء و اوﺻﺎﻓﯽ ﮐﻪ اﻟﻔﺎظ ﻣﺒﺎرك آن اﺟﺰاء و اﻟﻔﺎظ آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﮥ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺤﮥ رﺳﻮل اﮐﺮم )ﺻﻠﯽ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( ﺑﻮده و اﺳﺎس اﯾﻤﺎن ﻣﺎرا ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﻤﺎء ﻣﺒﺎرك و اوﺻﺎف ﻣﻘﺪس ﺷﺎﻣﻞ‬
‫اﻋﺠﺎز ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮي )ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻬﻨﺎي ﻣﻌﺎﻧﯽ اﺳﻤﺎءاﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و ﻣﻘﺎم ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪﺳﯿﺖ‬
‫آن ﻓﻘﻂ در ﻋﻠﻢ ازﻟﯽ ذات ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( اﺳﺖ و ﺑﺲ‪ ،‬و ﺑﻨﺪه در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮان اﺣﺎﻃﻪ ﺑﻪ آﻧﺮا ﻗﻄﻌﺎ"‬
‫ﻧﺪارد اﻣﺎ در ﺣﺪود ﺗﻮﻓﯿﻖ ﭘﺮوردﮔﺎر و داﻧﺶ ﻣﺤﺪود ﺧﻮد ﺑﻪ آن اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ و از ﻃﺮﯾﻖ آن ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد وﺻﻞ‬
‫ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﻤﺠﯿﺪ‪ ،‬ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎء‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﻧﯿﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و ﻫﻤﭽﻨﺎن اﺳﺘﻐﻔﺎر و اﺳﺘﺮﺣﺎم‬
‫واﻇﻬﺎر ﺧﻮف و رﺟﺎء و ذﮐﺮ و ﺗﻮﺣﯿﺪ اﷲ – ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪ -‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ وﺗﻮﺳﻞ‬
‫ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه اﷲ) ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﮔﺰﯾﺪة اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرودررأس آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ)ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( ﻫﻨﮕﺎم ذﮐﺮ وﺳﺘﺎﯾﺶ اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫اﻇﻬﺎرﻋﺠﺰ و ﺗﻘﺼﯿﺮ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻔﻮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪو از ﻋﺬاب اﻟﻬﯽ ﺑﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ و رﺣﻤﺖ و آﻣﺮزش اﷲ‬
‫ﻏﻔﻮر و رﺣﯿﻢ را اﺳﺘﺪﻋﺎ ﻣﯿﻨﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎدر ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ) رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ( ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺮوﻓﯽ دارد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﺘﺐ ﺻﺤﺎح اﺣﺎدﯾﺚ آﻧﺮا رواﯾﺖ‬
‫ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ )رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ( ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺷﺒﯽ رﺳﻮ اﷲ )ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( را در ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮاب ﺷﺎن‬
‫ﻧﺪﯾﺪم‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ دﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﮐﻒ ﭘﺎي آن ﺣﻀﺮت اﺻﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮد و دﯾﺪم ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺠﻮد ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺎ‬
‫‪100‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن راز و ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ " :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻧﯽ اﻋﻮذﺑﺮﺿﺎك ﻣﻦ ﺳﺨﻄﮏ و ﺑﻤﻌﺎﻓﺎﺗﮏ ﻣﻦ ﻋﻘﻮﺑﺘﮏ و اﻋﻮذ ﺑﮏ ﻣﻨﮏ ‪،‬‬
‫ﻻ أﺣﺼﯽ ﺛﻨﺎء"ﻋﻠﯿﮏ ‪ ،‬أﻧﺖ ﮐﻤﺎ أﺛﻨﯿﺖ ﻋﻠﯽ ﻧﻔﺴﮏ"‬
‫"اﻟﻬﯽ اي اﷲ! ﻣﻦ ﺑﺮﺿﺎء و ﺧﺸﻨﻮدي ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم از ﻏﻀﺐ ﺗﻮ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻋﻔﻮ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم از ﺟﺰاي ﺗﻮ‪ ،‬و ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم‬
‫ﺑﻪ)رﺣﻤﺖ ( ﺗﻮ از )ﻋﺬاب( ﺗﻮ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻮان ﺳﺘﺎﯾﺶ )ﺳﺰاوار( ﺗﺮا ﻧﺪارم‪ ،‬ﺗﻮ )ﻗﺎﯾﻢ و داﯾﻢ ﺑﺮ( آﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺳﺘﺎﯾﺶ‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻓﺮﻣﻮده اي‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﺘﻮاﻧﻢ ﺑﺮﺗﻮ ﺛﻨﺎ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮد ﺛﻨﺎي ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ اي‪".‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﺠﺰ و ﻧﯿﺎزﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺧﺎﻟﻖ ﺷﺎن در دل ﺷﺐ و در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺠﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﯿﻦ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت‬
‫و اﯾﻦ ﻋﺠﺰ و ﻧﯿﺎز را رﺳﻮل اﮐﺮم )ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( ) ﺑﻪ رواﯾﺖ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ(در ﻧﻤﺎزﻫﺎي‬
‫وﺗﺮ ﺷﺎن ﺗﮑﺮار ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﻧﮥ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ و ﻋﺠﺰ‪ ،‬وﻋﺬر ﺗﻘﺼﯿﺮ‪ ،‬و ﻧﯿﺎز ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﯿﺮ اﻟﺒﺸﺮ و ﻣﺤﺒﻮب‬
‫رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ و اﻧﺴﺎن ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و ﻣﻌﺼﻮم و ﻧﺒﯽ ﮐﺮﯾﻢ و رﺳﻮل اﮐﺮم )ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( ﮐﻪ ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﻟﻬﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻬﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺻﻔﺖ )رؤف و رﺣﯿﻢ( ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫)ﺑﺎﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ رؤف رﺣﯿﻢ‪ -‬اﻟﺘﻮﺑﻪ‪ .(128-‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﻮر ورﺣﻤﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه ﺧﺎﻟﻖ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ وزﻣﯿﻦ و ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه‬
‫رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﺳﺮ ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﻋﺬر ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯿﮕﺬارد و در ﺳﺠﺪه و ﻗﯿﺎم ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻠﻤﺎت اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ رﺿﺎء و ﻋﻔﻮﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮدو در ﺛﻨﺎ و ﺳﺘﺎﯾﺶ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬واي ﺑﻪ ﺣﺎل اﯾﻦ ﺑﻨﺪه ﻧﺎﭼﯿﺰ و ﻧﺎﺗﻮان و اﯾﻦ‬
‫)ﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎر ﺳﯿﺮت( ﺳﺮاﭘﺎﺗﻘﺼﯿﺮ و ﻓﻘﯿﺮ درﺑﺎر ﻣﺎﻟﮏ اﻟﻤﻠﮏ ﻗﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﮐﺪام ﺗﻮان‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺪام زﺑﺎن‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺪام‬
‫اﯾﻤﺎن ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺷﻤﻪ اي از ﺣﻘﻮق ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ وﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﻤﺠﯿﺪ اﷲ ذواﻟﺠﻼل و ﺑﯿﺎن ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪﺳﯿﺖ اﺳﻤﺎء‬
‫و اوﺻﺎف ﻣﺒﺎرك اوﺗﻌﺎﻟﯽ)ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ( را ادا ﻧﻤﺎﯾﺪ؟ ﺳﺒﺤﺎﻧﮏ رﺑﯽ ﻣﺎ اﻋﻈﻢ ﺷﺄﻧﮏ ؟‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ و اﻣﺜﺎل ﻣﻦ ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ و ﺑﻨﺪﮔﯽ وﻋﺠﺰ وﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه اﷲ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﻓﺮود‬
‫آورﯾﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻗﺘﺪا ﺑﻪ ﭘﯿﺸﻮاي ﺑﺰرگ ﻣﺎ رﺳﻮل اﮐﺮم )ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( ﺑﻪ ﻋﻔﻮ ﭘﺮوردﮔﺎر ازﻏﻀﺐ اوﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﭘﻨﺎه ﺑﺠﻮﺋﯿﻢ و ﺗﻮﻓﯿﻖ اﻟﻬﯽ را از ﮐﺮم و ﻟﻄﻒ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺒﻮل اﯾﻤﺎن ﻣﺎ ﺑﻪ اﻟﻮﻫﯿﺖ و رﺑﻮﺑﯿﺖ و اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت‬
‫اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ اﻟﺘﺠﺎء ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪ ،‬و آن دﻋﺎ و اﻋﺘﺬار رﺳﻮل اﮐﺮم ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ)ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ( را‬
‫ﻫﻤﻮاره ﻧﻘﺶ دﻟﻬﺎ و ورد زﺑﺎن ﻫﺎي ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ " :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻧﯽ اﻋﻮذﺑﺮﺿﺎك ﻣﻦ ﺳﺨﻄﮏ و ﺑﻤﻌﺎﻓﺎﺗﮏ ﻣﻦ‬
‫ﻋﻘﻮﺑﺘﮏ و اﻋﻮذ ﺑﮏ ﻣﻨﮏ ‪ ،‬ﻻ أﺣﺼﯽ ﺛﻨﺎء"ﻋﻠﯿﮏ ‪ ،‬أﻧﺖ ﮐﻤﺎ أﺛﻨﯿﺖ ﻋﻠﯽ ﻧﻔﺴﮏ"‬
‫ﯾﺎرب ﯾﺎرﺣﻤﻦ ﯾﺎرﺣﯿﻢ ‪ ،‬ﯾﺎ اﷲ ﯾﺎﮐﺮﯾﻢ ! اﮔﺮ ﮐﺎرﻣﻦ ﻧﺎﻗﺺ و ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﺑﻪ آن اﻋﺘﺮاف دارم اﻣﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺳﻌﯽ ﻣﺘﻮاﺿﻊ و اﻧﺪك ﷲ اﻟﺤﻤﺪ در ﭘﺮﺗﻮ اﻧﻮار و ﻓﯿﻮﺿﺎت ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺒﺎرك و اوﺻﺎف ﻣﻘﺪس ﺗﻮ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪101‬‬
 ‫اﻟﻬﯽ دﺳﺖ آورد ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ ﺗﻮ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻞ اﺗﮑﺎ و ﭘﻨﺎه ﮔﺎه ﻣﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﺮﯾﻢ ﺗﻮ‬
‫و اﺳﻤﺎء ﻣﺒﺎرك ﺗﻮﺳﺖ و ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ آرزو دارم در ﺳﺎﯾﮥ ‪ :‬اﷲ ﻻاﻟﻪ اﻻﻫﻮ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‪ ،‬اﻟﻐﻔﻮر اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬اﻟﻮﻫﺎب‬
‫اﻟﺘﻮاب‪ ،‬اﻟﻮدود اﻟﺮؤف‪ ،‬اﻟﻌﻈﯿﻢ اﻟﺤﻠﯿﻢ‪ ،‬و در ﺗﺤﺖ ﻟﻮاي رﺳﻮل ﻣﺤﺒﻮب ﺗﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ)ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ(‬
‫ﻋﺰت دﯾﺪار ورﺿﺎي ﺗﻮ ﻧﺼﯿﺐ ﻣﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎذن اﷲ وﻣّﻨﻪ و ﮐﺮﻣﻪ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا ! از ﻓﯿﺾ وﻧﻮر اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ و از ﭼﺸﻤﮥ رﺣﻤﺖ و درﯾﺎي ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ ﻧﺼﯿﺐ واﻓﺮ ارزاﻧﯽ ﺑﻔﺮﻣﺎ‪ ،‬و وﻋﺪة ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫)ﻣﻦ أﺣﺼﺎﻫﺎ دﺧﻞ اﻟﺠﻨﻪ( در ﺣﻖ اﯾﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮ آورده ﺑﮕﺮدان ‪ .‬آﻣﯿﻦ‬
‫ﺣﺴﺒﻨﺎ اﷲ وﻧﻌﻢ اﻟﻮﮐﯿﻞ‪ ،‬ﻧﻌﻢ اﻟﻤﻮﻟﯽ وﻧﻌﻢ اﻟﻨﺼﯿﺮ وﺻﻠﯽ اﷲ وﺳﻠﻢ ﻋﻠﯽ ﺳﯿﺪاﻻوﻟﯿﻦ و آﻻﺧﺮﯾﻦ و‬
‫اﻟﻤﺒﻌﻮث رﺣﻤﻪ ﻟﻠﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ‪ ،‬ﺳﯿﺪﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﯽ آﻟﻪ واﺻﺤﺎﺑﻪ اﺟﻤﻌﯿﻦ‪.‬‬
‫واﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ اوﻻ"و آﺧﺮا"‬

‫‪۱۰۲‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮاﺟﻊ‪:‬‬
‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬ ‫‪/1‬‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮي )ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ اﻟﻄﺒﺮي(‬ ‫‪/2‬‬
‫اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ اﻟﻤﻨﯿﺮ )دﮐﺘﻮر وﻫﺒﻪ اﻟﺰﺣﯿﻠﯽ(‬ ‫‪/3‬‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻮر )دﮐﺘﻮر ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺧُﺮم دل(‬ ‫‪/4‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮ ده ﺟﺰء اول و ﺟﺰء اﺧﯿﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ )ﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎر ﺳﯿﺮت(‬ ‫‪/5‬‬
‫ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺒﺨﺎري )اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ اﻟﺒﺨﺎري رح (‬ ‫‪/6‬‬
‫ﺻﺤﯿﺢ اﻟﻤﺴﻠﻢ )اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ اﻟﺤﺠﺎج اﻟﻘﺸﯿﺮي اﻟﻨﯿﺸﺎﭘﻮري(‬ ‫‪/7‬‬
‫ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺘﺮﻣﺬي ) ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ اﻟﺘﺮﻣﺬي(‬ ‫‪/8‬‬
‫ﻣﺨﺘﺎر اﻟﺼﺤﺎح )ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﻟﺮازي(‬ ‫‪/9‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﻔﺘﺎوي )ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼم اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ (‬ ‫‪/10‬‬
‫ﻣﻌﺎرج اﻟﻘﺒﻮل )اﺑﻦ اﻟﻘﯿﻢ اﻟﺠﻮزﯾﻪ(‬ ‫‪/11‬‬
‫اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ )دﮐﺘﻮر ﻋﻤﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎن اﻻﺷﻘﺮ(‬ ‫‪/12‬‬
‫اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﻤﻔﻬﺮس ﻷﻟﻔﺎظ اﻟﻘﺮآن ﻟﮑﺮﯾﻢ ) ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺆاد ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﯽ(‬ ‫‪/13‬‬
‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )اﺑﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﻻﻓﺮﯾﻘﯽ اﻟﻤﺼﺮي(‬ ‫‪/14‬‬
‫اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ )ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻠﻐﻪ اﻟﻌﺮﺑﯿﻪ اﻟﻘﺎﻫﺮه (‬ ‫‪/15‬‬
‫دﻋﺎ وﻧﯿﺎﯾﺶ )اﻧﺠﻨﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﻌﻮد ﻧﺴﯿﻤﯽ(‬ ‫‪/16‬‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﻫﺎي درﺳﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺗﺪرﯾﺲ در ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ) ﺟﺎﻣﻌﻪ ام اﻟﻘﺮي( در ﻣﮑﻪ اﻟﻤﮑﺮﻣﻪ‬ ‫‪/17‬‬
‫از ﺳﺎل ‪ 2002 -- 1975‬ﻣﯿﻼدي‪.‬‬

‫‪۱۰۳‬‬
 ‫���ﺖ‬
‫)ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎي اﷲ‪-‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬ ‫اَ ْﲰَﺎء ا ْﳊُ ْﺴﻨَﯽ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬

‫‪1‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫‪-1‬‬

‫‪2‬‬ ‫اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬ ‫‪-2‬‬
‫‪6‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ‬ ‫‪-3‬‬
‫‪7‬‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻌﺪاد و ﺗﺤﺪﯾﺪ اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ‬ ‫‪-4‬‬
‫‪10‬‬ ‫ﺟﺪول اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ‬ ‫‪-5‬‬
‫‪11‬‬ ‫ﺟﺪول اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ‬ ‫‪-6‬‬
‫‪12‬‬ ‫ﺷﺮح اﺳﻤﺎء اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯽ‬ ‫‪-7‬‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ -‬طﮫ – ‪۸‬‬ ‫اﻪﻠﻟُ ﻻ إِﻟَﻪَ إِﻻﱠ ُﻫ َﻮ ﻟَﻪُ اﻷَ ْﲰَﺎء ا ْﳊُ ْﺴﻨَﯽ‬
‫ﱠ‬

‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ‬

‫‪29‬‬ ‫اﻟﻔﺘﺎح‬ ‫‪-21‬‬ ‫اﷲ – ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‪12-‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪30‬‬ ‫اﻟﻌﻠﯿﻢ‬ ‫‪-22‬‬ ‫‪15‬‬ ‫اﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫‪-2‬‬
‫‪31‬‬ ‫اﻟﻘﺎﺑﺾ‬ ‫‪-23‬‬ ‫‪15‬‬ ‫اﻟﺮﺣﯿﻢ‬ ‫‪-3‬‬
‫‪31‬‬ ‫اﻟﺒﺎﺳﻂ‬ ‫‪-24‬‬ ‫‪16‬‬ ‫اﻟﻤﻠﮏ‬ ‫‪-4‬‬
‫‪32‬‬ ‫اﻟﺨﺎﻓﺾ‬ ‫‪-25‬‬ ‫‪17‬‬ ‫اﻟﻘﺪوس‬ ‫‪-5‬‬
‫‪32‬‬ ‫اﻟﺮاﻓﻊ‬ ‫‪-26‬‬ ‫‪18‬‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫‪-6‬‬
‫‪33‬‬ ‫اﻟﻤﻌﺰ‬ ‫‪-27‬‬ ‫‪19‬‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻦ‬ ‫‪-7‬‬
‫‪33‬‬ ‫اﻟﻤﺬل‬ ‫‪-28‬‬ ‫‪20‬‬ ‫اﻟﻤﻬﯿﻤﻦ‬ ‫‪-8‬‬
‫‪34‬‬ ‫اﻟﺴﻤﯿﻊ‬ ‫‪-29‬‬ ‫‪21‬‬ ‫اﻟﻌﺰﯾﺰ‬ ‫‪-9‬‬
‫‪34‬‬ ‫اﻟﺒﺼﯿﺮ‬ ‫‪-30‬‬ ‫‪22‬‬ ‫اﻟﺠﺒﺎر‬ ‫‪-10‬‬
‫‪36‬‬ ‫اﻟﺤﮑﯿﻢ‬ ‫‪-31‬‬ ‫‪23‬‬ ‫اﻟﻤﺘﮑﺒﺮ‬ ‫‪-11‬‬
‫‪36‬‬ ‫اﻟﺤﮑﻢ‬ ‫‪-32‬‬ ‫‪24‬‬ ‫اﻟﺨﺎﻟﻖ‬ ‫‪-12‬‬
‫‪38‬‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫‪-33‬‬ ‫‪24‬‬ ‫اﻟﺒﺎريء‬ ‫‪-13‬‬
‫‪39‬‬ ‫اﻟﻠﻄﯿﻒ‬ ‫‪-34‬‬ ‫‪24‬‬ ‫اﻟﻤﺼﻮر‬ ‫‪-14‬‬
‫‪40‬‬ ‫اﻟﺨﺒﯿﺮ‬ ‫‪-35‬‬ ‫‪25‬‬ ‫اﻟﻐﺎﻓﺮ‬ ‫‪-15‬‬
‫‪41‬‬ ‫اﻟﺤﻠﯿﻢ‬ ‫‪-36‬‬ ‫‪25‬‬ ‫اﻟﻐﻔﻮر‬ ‫‪-16‬‬
‫‪43‬‬ ‫اﻟﻌﻈﯿﻢ‬ ‫‪-37‬‬ ‫‪25‬‬ ‫اﻟﻐﻔﺎر‬ ‫‪-17‬‬
‫‪45‬‬ ‫اﻟﺸﺎﮐﺮ‬ ‫‪-38‬‬ ‫‪26‬‬ ‫اﻟﻘﻬﺎر‬ ‫‪-18‬‬
‫‪45‬‬ ‫اﻟﺸﮑﻮر‬ ‫‪-39‬‬ ‫‪27‬‬ ‫اﻟﻮﻫﺎب‬ ‫‪-19‬‬
‫‪46‬‬ ‫اﻟﻌﻠﯽ‬ ‫‪-40‬‬ ‫‪28‬‬ ‫اﻟﺮزاق‬ ‫‪20‬‬
‫‪۲‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ‬

‫‪62‬‬ ‫اﻟﻘﻮي‬ ‫‪-61‬‬ ‫‪46‬‬ ‫اﻻﻋﻠﯽ‬ ‫‪-41‬‬

‫‪63‬‬ ‫اﻟﻤﺘﯿﻦ‬ ‫‪-62‬‬ ‫‪46‬‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﺎل‬ ‫‪-42‬‬
‫‪64‬‬ ‫اﻟﻮﻟﯽ‬ ‫‪-63‬‬ ‫‪47‬‬ ‫اﻟﮑﺒﯿﺮ‬ ‫‪-43‬‬
‫‪65‬‬ ‫اﻟﺤﻤﯿﺪ‬ ‫‪-64‬‬ ‫‪48‬‬ ‫اﻟﺤﺎﻓﻆ‬ ‫‪-44‬‬
‫‪66‬‬ ‫اﻟﻤﺤﯿﯽ‬ ‫‪-65‬‬ ‫‪48‬‬ ‫اﻟﺤﻔﯿﻆ‬ ‫‪-45‬‬
‫‪66‬‬ ‫اﻟﻤﻤﯿﺖ‬ ‫‪66‬‬ ‫‪49‬‬ ‫اﻟﻤﻘﯿﺖ‬ ‫‪-46‬‬
‫‪67‬‬ ‫اﻟﺤﯽ‬ ‫‪-67‬‬ ‫‪50‬‬ ‫اﻟﺤﺴﯿﺐ‬ ‫‪-47‬‬
‫‪67‬‬ ‫اﻟﻘﯿﻮم‬ ‫‪-68‬‬ ‫‪51‬‬ ‫اﻟﺠﻠﯿﻞ‬ ‫‪-48‬‬
‫‪68‬‬ ‫اﻟﻮاﺣﺪ‬ ‫‪-69‬‬ ‫‪52‬‬ ‫اﻟﮑﺮﯾﻢ‬ ‫‪-49‬‬
‫‪68‬‬ ‫اﻻﺣﺪ‬ ‫‪-70‬‬ ‫‪52‬‬ ‫اﻻﮐﺮم‬ ‫‪-50‬‬
‫‪69‬‬ ‫اﻟﺼﻤﺪ‬ ‫‪-71‬‬ ‫‪54‬‬ ‫اﻟﺮﻗﯿﺐ‬ ‫‪-51‬‬
‫‪70‬‬ ‫اﻟﻘﺪﯾﺮ‬ ‫‪-72‬‬ ‫‪54‬‬ ‫اﻟﻘﺮﯾﺐ‬ ‫‪-52‬‬
‫‪70‬‬ ‫اﻟﻘﺎدر‬ ‫‪-73‬‬ ‫‪54‬‬ ‫اﻟﻤﺠﯿﺐ‬ ‫‪-53‬‬
‫‪70‬‬ ‫اﻟﻤﻘﺘﺪر‬ ‫‪-74‬‬ ‫‪55‬‬ ‫اﻟﻮاﺳﻊ‬ ‫‪-54‬‬
‫‪71‬‬ ‫اﻻول‬ ‫‪-75‬‬ ‫‪56‬‬ ‫اﻟﻮدود‬ ‫‪-55‬‬
‫‪71‬‬ ‫اﻻﺧﺮ‬ ‫‪-76‬‬ ‫‪57‬‬ ‫اﻟﻤﺠﯿﺪ‬ ‫‪-56‬‬
‫‪71‬‬ ‫اﻟﻈﺎﻫﺮ‬ ‫‪-77‬‬ ‫‪58‬‬ ‫اﻟﺒﺎﻋﺚ‬ ‫‪-57‬‬
‫‪71‬‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻦ‬ ‫‪-78‬‬ ‫‪59‬‬ ‫اﻟﺸﻬﯿﺪ‬ ‫‪-58‬‬
‫‪72‬‬ ‫اﻟﺒّﺮ‬ ‫‪-79‬‬ ‫‪60‬‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫‪-59‬‬
‫‪73‬‬ ‫اﻟﺘّﻮاب‬ ‫‪80‬‬ ‫‪61‬‬ ‫اﻟﻮﮐﯿﻞ‬ ‫‪-60‬‬

‫‪۳‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﯽ‬

‫‪89‬‬ ‫اﻟﺠﺎﻣﻊ‬ ‫‪-91‬‬ ‫‪75‬‬ ‫اﻟﻤﻨﺘﻘﻢ‬ ‫‪-81‬‬

‫‪90‬‬ ‫اﻟﮑﺎﻓﯽ‬ ‫‪-92‬‬ ‫‪76‬‬ ‫اﻟﻌﻔﻮ‬ ‫‪-82‬‬
‫‪91‬‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻌﺎن‬ ‫‪-93‬‬ ‫‪77‬‬ ‫اﻟﺮؤف‬ ‫‪-83‬‬
‫‪92‬‬ ‫اﻟﻤﻨﺎن‬ ‫‪-94‬‬ ‫‪78‬‬ ‫اﻟﻐﻨﯽ‬ ‫‪-84‬‬
‫‪93‬‬ ‫اﻟﺪﯾﺎن‬ ‫‪-95‬‬ ‫‪79‬‬ ‫اﻟﻨﻮر‬ ‫‪-85‬‬
‫‪94‬‬ ‫اﻟﺸﺎﻓﯽ‬ ‫‪-96‬‬ ‫‪81‬‬ ‫اﻟﻬﺎدي‬ ‫‪-86‬‬
‫‪95‬‬ ‫اﻟﻤﺤﺴﻦ‬ ‫‪-97‬‬ ‫‪83‬‬ ‫اﻟﺒﺪﯾﻊ‬ ‫‪-87‬‬
‫‪96‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻄﯽ‬ ‫‪-98‬‬ ‫‪84‬‬ ‫اﻟﻨﺼﯿﺮ‬ ‫‪-88‬‬
‫‪98‬‬ ‫اﻟﺼﺒﻮر‬ ‫‪-99‬‬ ‫‪86‬‬ ‫اﻟﻮارث‬ ‫‪-89‬‬
‫‪88‬‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫‪-90‬‬

‫‪100‬‬ ‫ﺑﻪ درﺑﺎر اﷲ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز‬ ‫ﻋﺠﺰ وﻧﯿﺎز‬

‫‪۴‬‬