ISTANBUL

Napoleon đã từng nói “Nếu thế gian này là một đất nước, Istanbul sẽ là thủ đô”.
Vậy thì điều gì đã khiến cho Napoleon nói như vậy, có lẽ chính vì sự đặc biệt
mà ai cũng biết khi nhắc đến Istanbul là thành phố này có vị trí độc đáo nằm trên
hai châu lục Âu – Á. Nhưng đó chỉ là vỏ bọc bên ngoài. Ở sâu bên trong của
một thành phố trứ danh còn ẩn chứa nhiều tầng sau nội hàm các giá trị văn hoá,
lịch sử và cả sự phát triển của nền kinh tế ở đây. Hãy cùng XXX tìm hiểu rõ hơn
về thành phố Istanbul của đất nước Thổ Nhĩ Kỳ trong video ngày hôm nay nhé.
1. Vị Trí Địa Lý, Điều Kiện Tự Nhiên.
Istanbul là thành phố duy nhất của Thổ Nhĩ Kỳ trải dài trên lục địa Á - Âu. Hai
lục địa được nối với nhau bằng những chiếc cầu qua eo biển rộng khoảng
150m. Istanbul được chia cắt bởi eo biển Bosporus - linh hồn của thành phố này,
là một eo biển nối hai biển (biển Đen và biển Marmara) và hai châu lục Á-Âu.
Với độ dài chỉ 33km, tương đương quãng đường từ Quận 9 đến Quận Bình Tân
ở Tp.HCM bạn có thể ăn sáng ở phần đất châu Âu rồi ngắm cảnh hoàng hôn trên
vịnh Bopshorus trước khi ăn tối ở châu Á.
Chiếc cầu khổng lồ Bosphorus là cầu treo nổi tiếng ở Istanbul bắc qua eo biển
Bosphorus nằm giữa 2 lục địa Á- Âu. Cầu có chiều dài 1.510m, chiều rộng 39m
và khoảng cách giữa những nhịp chính là 1.074m, tính đến năm 2004 thì khoảng
cách này dài thứ 12 trên thế giới. Với chiều cao của chiếc cầu cao tận 64m nên
thuyền bè rất dễ qua lại.
Eo biển Bosphorus được coi là cánh cửa lớn, còn Istanbul là chiếc chìa khoá để
mở cánh cửa đó. Istanbul nằm ở giữa điểm trọng yếu xưa nay, là khu vực nhạy
cảm về kinh tế, chính trị, văn hoá, quân sự. Nhiều người cho rằng, nếu chiếm
được thành phố này thì xem như đã nắm được chiếc chìa khoá mở cả châu Á
và châu Âu.
Với diện tích 5343 km2, gần bằng với diện tích của tỉnh Cà Mau tại Việt Nam.
Theo số liệu cập nhật tháng 3/2021 của Statista, dân số của Istanbul là 15,19
triệu người, nhiều hơn cả dân số của nước Bỉ, thành phố này có dân số đông dân
nhất châu Âu hiện nay nếu tính cả lãnh thổ, vượt qua những thành phố lớn khác
như London, Paris, Madrid… Do đó Istanbul thường bị nhầm là thủ đô của Thổ
Nhĩ Kỳ, sự thật là  Ankara mới là thủ đô của đất nước này từ năm 1923, nằm
cách Istanbul 447 km tương ứng với quãng đường từ Tp.HCM đến Tp. Nha
Trang. Hai phần ba dân số thành phố này sống ở phía châu Âu và nơi là trung
tâm thương mại của thành phố với các ngân hàng hay tập đoàn lớn. Phía châu Á
có nhiều đại lộ to rộng, ít khách sạn và địa điểm du lịch hơn. Cứ ba người thì chỉ
có một người là dân cư gốc ở thành phố này, còn lại là những người ở các tỉnh,
thành phố, các vùng khác trên đất nước Thổ Nhĩ Kỳ đến đây để sinh sống và tìm
kiếm việc làm. Tuyệt đại đa số dân cư khắp Thổ Nhĩ Kỳ, và Istanbul nói riêng,
tự xem mình là người Hồi giáo, cụ thể hơn là nhánh Hồi giáo Sunni. Hầu hết
người Sunni tuân theo trường phái tư tưởng Hanafi, mặc dù khoảng 10% người
Sunni theo trường phái Shafi'i. Giáo phái Hồi giáo lớn nhất ngoài Sunni ở Thổ
Nhĩ Kỳ là Alevi, chiếm 4,5 triệu dân, một phần ba trong số đó sống ở Istanbul.
Các phong trào thần bí, như Sufi giáo, chính thức bị cấm sau khi nền Cộng hòa
thành lập, nhưng vẫn thu hút một lượng lớn tín đồ.
Istanbul là một thành phố sở hữu cùng lúc nhiều kiểu khí hậu: khí hậu cận nhiệt
đới ẩm và khí hậu Địa Trung Hải. Phần phía Bắc của thành phố có khí hậu đại
dương do ảnh hưởng của hơi ẩm từ Biển Đen và mật độ lớp phủ thực vật tương
đối cao. Khí hậu trong khu vực đông dân cư ở phía Nam thì ấm hơn và ít bị ảnh
hưởng của hơi ẩm. Mùa đông dài, lạnh, có gió và có mây rải rác, nhiệt độ hạ
xuống mức 4 độ C, mùa hè ấm áp, ẩm ướt nhiệt độ trung bình khoảng 27 độ C.
Những bông tulips đầu tiên được đế chế Ottoman gửi sang Vienna vào năm
1554 và rồi chuyển tiếp sang Augsburg, Antwerp, Amsterdam. Do có thời tiết
phù hợp nên hoa Tuylip đã phát triển mạnh ở Hà Lan và từ đó mọi người đều
nghĩ Hà Lan là cái nôi của những bông hoa đẹp này.
 Nguồn khoáng sản ở Istanbul vô cùng phong phú, đá thạch thiên nhiên, đá cẩm
thạch, quặng Boron, Chrome, than,…
2. Lịch Sử
Istanbul là thành phố lớn nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ và là một trong 25 khu vực đô thị
lớn nhất thế giới. Nó nằm trên eo biển Bosporus và bao phủ toàn bộ khu vực của
Golden Horn - một bến cảng tự nhiên. Do kích thước của nó, Istanbul mở rộng
vào cả châu Âu và châu Á. Thành phố là đô thị duy nhất trên thế giới mở rộng ra
nhiều hơn một lục địa. Thành phố Istanbul rất quan trọng đối với địa lý vì nó có
một lịch sử lâu đời kéo dài sự trỗi dậy và sụp đổ của các đế chế nổi tiếng nhất
thế giới. Do sự tham gia của họ trong các đế chế này, thành phố này cũng đã trải
qua nhiều thay đổi tên trong suốt lịch sử lâu dài của nó, mãi đến năm 1930 thành
phố mới được gọi là Istanbul như ngày nay. Chúng ta sẽ điểm qua các giai đoạn
cũng như các tên gọi gắn liền với giai đoạn đó mà thành phố Istanbul bây giờ đã
trải qua nhé.
- Byzantium: Mặc dù Istanbul có thể đã có người sinh sống sớm nhất là
3000 TCN, nhưng nó không phải là một thành phố cho đến khi thực dân
Hy Lạp đến khu vực trong thế kỷ thứ 7 TCN. Những thực dân này được
vua Byzas lãnh đạo và định cư ở đó vì vị trí chiến lược dọc eo biển
Bosporus. Vua Byzas đặt tên cho thành phố là Byzantium.

- Đế quốc La Mã (330-395 SCN): Sau sự phát triển của người Hy Lạp,

Byzantium đã trở thành một phần của Đế quốc La Mã trong những năm
 300. Trong thời gian này, Hoàng đế La Mã Constantine Đại đế đã tiến
hành một dự án xây dựng để xây dựng lại toàn bộ thành phố. Mục tiêu của
ông là làm cho nó nổi bật và cung cấp cho các di tích thành phố tương tự
như những di tích được tìm thấy ở Rome. Năm 330, Constantine tuyên bố
thành phố là thủ phủ của toàn bộ đế chế La Mã và đổi tên thành
Constantinople.

- Đế chế Byzantine (Đông La Mã) (395-1204 và 1261-1453 SCN): Sau khi

Constantinople được đặt tên là thủ đô của Đế chế La Mã, thành phố này
đã phát triển và thịnh vượng. Sau cái chết của hoàng đế Theodosius I năm
395, tuy nhiên, biến động to lớn đã diễn ra trong đế chế khi các con trai
của ông vĩnh viễn chia rẽ đế chế. Sau sự phân chia, Constantinople trở
thành thủ đô của Đế chế Byzantine trong những năm 400. Là một phần
của Đế quốc Byzantine, thành phố trở nên rõ ràng là Hy Lạp trái với danh
tính cũ của nó trong Đế chế La Mã. Bởi vì Constantinople là trung tâm
của hai lục địa, nó trở thành một trung tâm thương mại, văn hóa, ngoại
giao và phát triển đáng kể. Tuy nhiên, vào năm 532, chính phủ Nika nổi
dậy chống chính phủ đã nổ ra trong dân số của thành phố và phá hủy nó.
Tuy nhiên, sau cuộc nổi loạn, Constantinople được xây dựng lại và nhiều
di tích nổi bật nhất của nó được xây dựng - một trong số đó là Hagia
Sophia khi Constantinople trở thành trung tâm của Giáo hội Chính thống
Hy Lạp.

- Đế quốc La Mã (1204-1261): Mặc dù Constantinople phát đạt đáng kể

trong nhiều thập kỷ sau khi trở thành một phần của Đế chế Byzantine, các
yếu tố dẫn đến thành công của nó cũng khiến nó trở thành mục tiêu chinh
phục. Trong hàng trăm năm, quân đội từ khắp Trung Đông tấn công thành
phố. Trong một thời gian, nó thậm chí còn được kiểm soát bởi các thành
viên của cuộc Thập tự chinh lần thứ tư sau khi nó bị trục xuất vào năm
1204. Sau đó, Constantinople trở thành trung tâm của Đế chế Công giáo
La tinh. Khi cuộc cạnh tranh dai dẳng giữa Đế quốc La Mã Công giáo và
Đế quốc Hy Lạp Chính thống Byzantine, Constantinople bị bắt ở giữa và
bắt đầu phân rã đáng kể. Nó đã bị phá sản về tài chính, dân số suy giảm,
và nó trở nên dễ bị tấn công hơn nữa khi các đồn phòng thủ xung quanh
thành phố sụp đổ. Năm 1261, giữa cuộc hỗn loạn này, Đế chế Nicaea
chiếm lại Constantinople và nó đã được trả lại cho Đế quốc Byzantine.
Khoảng thời gian đó, người Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman đã bắt đầu chinh phục
các thành phố xung quanh Constantinople, có hiệu quả cắt nó ra khỏi
nhiều thành phố lân cận của nó.

- Đế chế Ottoman (1453-1922): Sau khi bị suy yếu đáng kể bởi những cuộc
xâm lược liên tục và bị những người láng giềng Ottoman cắt đứt,
 Constantinople đã bị chính quyền Ottoman chinh phục, dẫn đầu bởi
Sultan Mehmed II vào ngày 29 tháng 5 năm 1453 sau cuộc vây hãm kéo
dài 53 ngày. Trong cuộc bao vây, hoàng đế Byzantine cuối cùng,
Constantine XI, đã chết trong khi bảo vệ thành phố của mình. Gần như
ngay lập tức, Constantinople được đặt tên là thủ đô của Đế chế
Ottoman và tên của nó đã được đổi thành Istanbul. Khi nắm quyền kiểm
soát thành phố, Sultan Mehmed tìm cách làm trẻ hóa Istanbul. Ông đã tạo
ra chợ Grand Bazaar (một trong những khu chợ lớn nhất thế giới), mang
lại cho các cư dân Chính thống và Công giáo Hy Lạp. Ngoài những cư
dân này, ông còn mang theo các gia đình Hồi giáo, Kitô hữu và Do Thái
để thành lập một dân cư hỗn hợp. Sultan Mehmed cũng bắt đầu xây dựng
các công trình kiến trúc , trường học, bệnh viện, nhà tắm công cộng và
nhà thờ Hồi giáo lớn. Từ 1520 đến 1566, Suleiman the Magnificent kiểm
soát Đế quốc Ottoman và có nhiều thành tựu nghệ thuật và kiến trúc đã
biến nó trở thành một trung tâm văn hóa, chính trị và thương mại lớn. Vào
giữa những năm 1500, dân số của thành phố cũng tăng lên gần 1 triệu
dân. Đế chế Ottoman cai trị Istanbul cho đến khi nó bị đánh bại và chiếm
đóng bởi các đồng minh trong Thế chiến I.

- Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ (1923-ngày nay): Sau sự chiếm đóng của các đồng
minh trong Thế chiến thứ nhất, Chiến tranh Độc lập Thổ Nhĩ Kỳ diễn ra
và Istanbul trở thành một phần của Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ năm 1923.
Istanbul không phải là thủ đô của nước cộng hòa mới và trong những năm
đầu thành lập Istanbul đã bị bỏ qua và đầu tư đã đi vào thủ đô mới nằm ở
trung tâm Ankara. Trong những năm 1940 và 1950, Istanbul tái xuất hiện
các quảng trường công cộng mới, đại lộ và đại lộ được xây dựng. Do việc
xây dựng mặc dù, nhiều tòa nhà lịch sử của thành phố đã bị phá hủy.
Trong những năm 1970, dân số của Istanbul nhanh chóng tăng lên, khiến
thành phố mở rộng sang các làng và khu rừng gần đó, cuối cùng tạo ra
một đô thị lớn trên thế giới.

- Ngày nay: Nhiều khu vực lịch sử của Istanbul đã được bổ sung vào danh
sách Di sản Thế giới của UNESCO năm 1985. Ngoài ra, do vị thế của nó
như là một cường quốc thế giới, lịch sử, tầm quan trọng của văn hóa ở cả
châu Âu và thế giới, Istanbul đã được chỉ định là Thủ đô Văn hóa Châu
Âu cho năm 2010 bởi Liên minh châu Âu .

3. Kinh Tế
Với dân số phát triển nhanh và pha trộn của các nền văn hoá, Istanbul là một
trong những thành phố năng động nhất thế giới, nơi những trung tâm mua sắm
xa xỉ nhất châu Âu nằm bên cạnh những cung điện hùng vĩ và những con đường
trải đá dăm, nơi sản sinh ra nhà văn đoạt giải Nobel văn học và là thành phố có
đến 35 tỷ phú, xếp thứ 4 so với các thành phố khác trên thế giới.
Istanbul có tỷ trọng cao nhất trong GDP của Thổ Nhĩ Kỳ với 30,4% vào năm
2021 khoảng 250 tỷ USD theo website số liệu kinh tế. Những công ty ở thành
phố này luôn chiếm khoảng 60% tổng giá trị xuất nhập khẩu của cả đất nước.
Năng suất lao động ở Istanbul cũng cao hơn toàn quốc khoảng 50%, GDP đầu
người cao hơn mức trung bình của cả nước 70% (khoảng hơn 17 nghìn USD).
Istanbul là cầu nối giao thông quan trọng nối liền Âu - Á, đồng thời là trạm khởi
hành cũng như dừng chân của hai chuyến tàu đến từ Paris và Tây Á nên còn
được gọi là “Chiếc cầu Âu - Á”. Vị trí chiến lược của Istanbul nằm trên Con
đường tơ lụa, các mạng lưới đường sắt tới chu và Trung Đông, tuyến hải lộ duy
nhất giữa biển Đen và Địa Trung Hải biến Istanbul thành một đô thị đặc biệt, nơi
giao thoa của nhiều nền văn hóa khác nhau.
 Không có gì ngạc nhiên với hệ thống cơ sở hạ tầng, mạng lưới giao thông tại
thành phố này khi phần lớn sự đổi mới và cải tiến cơ sở hạ tầng hiện đại được
đặt tại Istanbul, nơi hiện cung cấp cho người dân tàu điện ngầm, xe điện, xe
buýt, phà, taxi (cả đường bộ và đường thủy), những con đường tuyệt vời và cơ
sở hạ tầng hỗ trợ kiểm soát giao thông.
Eo biển Bosphorus là một trong những hải lộ đông đúc nhất thế giới, hơn 200
triệu tấn dầu đã đi qua eo biển này mỗi năm và giao thông qua eo biển này có
mật độ gấp 3 lần so với kênh đào Suez.
Istanbul nổi tiếng khắp thế giới với nhiều công trình kiến trúc cổ xưa, nhiều
thánh đường Hồi giáo và cung điện nguy nga cùng với sinh hoạt đô thị sôi nổi
và phong phú, thu hút hàng triệu du khách khắp thế giới đến đây mỗi năm, đến
năm 2019, Istanbul đã đón đến 14 triệu khách du lịch.
4. Cảnh Quan
Dù không phải thủ đô của Thổ Nhĩ Kỳ nhưng Istanbul luôn là thành
phố nổi tiếng bậc nhất của đất nước Tây Á này. Theo thống kê từ trang
Business Insider, Istanbul đứng ở vị trí thứ 6 trong tổng số 20 thành
phố thu hút nhiều khách du lịch nhất trong năm 2013 với hơn 10 triệu
lượt khách. Thánh đường Hồi giáo, cung điện nước Basilica hay các
công trình kiến trúc cổ xưa…sẽ là những điểm đến tham quan thú vị

- HAGIA SOPHIA: Từng là nhà thờ Chính Thống giáo lớn nhất thế giới
trong vòng 1000 năm. Thăm quan nơi đây, các bạn có thể dễ dàng tìm
thấy những dấu tích còn sót lại về Chính Thống giáo trên tường.
 - BLUE MOSQUE (SULTANAHMET CAMII): Sultanahmet Camii là
nhà thờ hồi giáo lớn nhất tại Thổ Nhĩ Kỳ và cũng là biểu tưởng của thành
phố Istanbul. Sở dĩ có cái tên Thánh đường Xanh là bởi vì nhà thờ được
lát bằng 20,000 viên gạch tráng men màu xanh dương. Khi vào bên trong
thánh đường, tất cả mọi người sẽ phải cởi giày, riêng phụ nữ sẽ phải đeo
khăn chum đâu. Với người Hồi giáo họ sẽ rửa tay chân mặt mũi thật sạch
sẽ để thể hiện lòng tôn kính với đấng tối cao. Một lưu ý nữa là ở đây phát
túi miễn phí để khách có thể để giầy vào và cho khách nữ mượn khăn.

- CUNG ĐIỆN TOPKAPI: Nằm ở quận Sultanahmet, cung điện Topkapi là

chứng nhân cho những thăng trầm lịch sử của Đế quốc Ottoman. Trước
khi trở thành bảo tàng mở cửa cho khách thăm quan, cung điện từng là
nơi ở của nhà vua và các cung tần mỹ nữ với hàng trăm căn nhà, nhà thờ
hồi giáo, khu giải trí và hậu cung. Ngoài là nơi lưu giữ các hiện vật lịch sự
của triều đại Ottoman, nơi này còn là địa điểm ngắm cảnh tuyệt đẹp với
tầm nhìn ra eo biển Bosporus.

- CUNG ĐIỆN DOLMABAHCE: Nếu như cung điện Topkapi mang vẻ cổ

kính, thì cung điện Dolmabahce lại có một chút gì đó hiện đại và sang
trọng. Với vị trí cạnh eo biển Bosporus, cung điện như một viên ngọc
sáng chói tô điểm cho thành phố Istanbul. Du khách có thể tự do thăm
quan vườn, còn muốn vào bên trong cung điện sẽ phải đi theo tour.

Bạn cũng có thể mua tour ngồi thuyền đi qua eo biển Bosphorus – nơi
phân chia Istanbul thành hai bờ Châu Âu và Châu Á. Lang thang quanh
Istanbul, thưởng thức món kẹo lokum cùng ly trà nóng hoặc ly café thơm
lừng, ngắm hoàng hôn ở tháp Galata, ngồi ở một góc phố nhỏ Taksim
nhìn tàu điện chạy qua lại sẽ khiến bạn say mê Istanbul hơn nữa.

KẾT:
Không có nhiều thành phố nào kỳ lạ như Istanbul, chia đôi thân mình thành hai
phần san sẻ cho hai Châu lục. Istanbul là cửa ngõ vào Châu Âu và cũng là cửa
ngõ về phía cực Đông của Châu Á. Thế nên thành phố này pha trộn những gì
tuyệt đẹp nhất của hai nền văn hoá và tạo nên một vẻ đẹp Thổ Nhĩ Kỳ cho riêng
mình. Các bạn có muốn XXX tìm hiểu về thành phố nào nữa không? Hãy để lại
comment nhé. Cảm ơn các bạn đã xem hết video này, đừng quên đăng ký kênh
để chúng ta có thể gặp lại nhau ở những video lần sau.