Liber Mesuesi Shoqeria Dhe Mjedisi 4 Kosove Wanxx2

Egzona Hyseni
Naime Elezi Bunjaku

Ajshe Shahini Gjonbalaj
Drita Përvetica Mripa
Libër mësuesi
për tekstin shkollor
SHOQËRIA
DHE MJEDISI 4
albas
Me vendim të Ministrisë së Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit së Kosovës,
nr. , lejohet përdorimi i këtij teksti në shkollë.
Drejtor botimi:
Driton AJRULLAI
Kryeredaktor:
Fatlum HETEMI
Redaktore:
Sevi LAMI
Recensentë:
Veli KRYEZIU
Hyra ISMAJLI
Vjollca CIKAQI
Arti grafik:
Ela LUMANI
Kopertina:
Semela MERO
© Albas, 2022
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
ISBN 978-9951-15-250-1
Shtëpia botuese Albas

Në Prishtinë: Rr. “Muharrem Fejza”, p.n.
Tel: 00377 45 999 770
e-mail: albas_pr@yahoo.com
Në Tiranë: Rr. “Donika Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D.
Tel: 00355 45800160; e-mail: info@albas.al
Në Tetovë: Rr. “Ilinden”, nr. 105
Tel: 00389 44 344 047; e-mail: albas_te@yahoo.com
Shtypur në shtypshkronjën:
HYRJE
Libri i mësuesit “Shoqëria dhe mjedisi 4” është mbështetur krejtësisht në tekstin shkollor
“Shoqëria dhe mjedisi 4”.
Libri i mësuesit është i përbërë nga nëntë tematika, të cilat dalin nga rezultatet e të nxënit të
fushës (RNF), me qëllim që të arrihen rezultatet e të nxënit të lëndës, Shoqëria dhe mjedisi,
sipas shkallës së dytë (shk. 2) të kurrikulës bërthamë të klasës përgatitore dhe arsimit fillor
(kurrikula bërthamë).
Libri i mësuesit ngërthen në vete kompetencat për shkallë, planin vjetor, planin e tri periudhave,
si dhe planin e orëve mësimore. Gjithashtu, ky libër përmban në vete udhëzimet metodologjike,
udhëzimet për zbatimin e çështjeve ndërkurrikulare, udhëzimet për vlerësim, udhëzime për
materialet dhe burimet mësimore, të cilat janë zbërthyer nga kurrikula bërthamë dhe nga
kurrikula lëndore. Libri i mësuesit është punuar në harmoni të plotë me tekstin shkollor.
Orët mësimore janë përshkruar në mënyrë të detajuar, në veçanti metodologjia dhe veprimtaria
e punës me nxënës gjatë orës mësimore për të lehtësuar punën e mësimdhënësit dhe për të
orientuar punën e tij drejt realizimit të rezultateve të lëndës, si dhe për një punë sa më atraktive
dhe më joshëse për nxënësit e tyre. Po ashtu, synohet që gjatë zbatimit të orëve mësimore,
nxënësit të arrijnë aftësi dhe shkathtësi, qëndrime dhe vlera, koncepte specifike, të cilat janë
parashikuar në kurrikulën bërthamë të Kosovës.
Suksese në punën tuaj!
3
Përmbajtja
Libër mësuesi për tekstin "Shoqëria dhe mjedisi 4"
1. Plani vjetor analitik 6

2. Plani mësimor 7
3. Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës 2 8
4. Kurrikula lëndore/programi mësimor - Shoqëria dhe mjedisi (klasa 4) 11
5. Plani vjetor Shoqëria dhe mjedisi 4 19
6. Planet dymujore Shoqëria dhe mjedisi 4 20
I. VENDI KU JETOJMË
1. Vendi ynë - Republika e Kosovës 35
2. Simbolet e shtetit tonë 36
3. Regjionet e Kosovës 38
4. Karakteristikat e regjioneve të Kosovës 39
5. Jetojmë së bashku 41
6. Kosova dhe fqinjët e saj 42
II. LIDHJET DHE BASHKËPUNIMI ME TË TJERËT

1. Aktivitetet shkollore 44
2. Llojet e grupeve shoqërore 45
3. Grupet shoqërore në shkollë 47
4. Grupet shoqërore në komunitet 48
5. Ne bashkëveprojmë me njëri-tjetrin 50
6. Puna vullnetare 51
III. SECILI KA TË DREJTA DHE PËRGJEGJËSI

1. Liritë dhe e të drejtave 53
2. Të drejtat e fëmijëve 54
3. Të drejtat dhe përgjegjësitë 56
4. Roli im 57
5. Të drejtat dhe përgjegjësitë në shkollë 59
6. Të drejtat dhe përgjegjësitë në komunitet 60
7. Shkelja e të drejtave të mia 62
8. Kush i mbron të drejtat e mia 63
IV. JETA NË KOSOVË DIKUR DHE SOT

1. Shoqëria dhe natyra ndryshojnë 65
2. Jeta dikur dhe sot 66
3. Si jetohet në fshat dhe qytet 68
4. Zhvillimi shoqëror 70
5. Ekonomia e vendit tim 72
6. Degët e ekonomisë 73
4
Përmbajtja Libër mësuesi për tekstin "Shoqëria dhe mjedisi 4"
7. Prodhuesit dhe konsumatorët 75

8. Figura të shquara të vendit tim 77
9. Sporti dhe sportistët 78
10. Arti dhe artistët 80
V. TRADITAT DHE TRASHËGIMIA E JETËS

1. Si festohej dikur dhe sot 81
2. Festat si ngjarje të rëndësishme 83
3. Lojëra nga tradita 84
4. Festa e shkollës sime 86
5. Veshjet e krahinave të ndryshme 87
6. Institucionet kulturore 89
7. Lokalitetet historike 90
8. Arkiva e familjes sime 92
9. Muzeu i shkollës 93
VI. MIRËKUPTIMI, SOLIDARITETI, EMPATIA DHE RESPEKTI NDAJ TË TJERËVE

1. Të njëjtë, por të ndryshëm 95
2. Të gjithë të barabartë 97
3. Dikush ka më shumë nevojë se të tjerët 99
4. Kujdesi për mikun, shokun, tjetrin 100
5. Mendojmë ndryshe, veprojmë së bashku 102
6. Miqësia 103
7. Bashkëndiej me të tjerët 105
VII. MENDIME TË NDRYSHME VENDIME TË PËRBASHKËTA

1. Vendosim së bashku 106
2. Pjesë e vendimmarrjes 108
3. Vendimmarrja dikur dhe sot 109
VIII. RESURSET DHE TRASHËGIMIA E VENDIT TIM

1. Pasuritë natyrore të Kosovës 112
2. Trashëgimia kulturore 113
3. Kujdesi ndaj mjedisit dhe trashëgimisë 115
IX. MJEDISI I VENDIT TIM

1. Ndotja e mjedisit 116
2. Hapësirat e gjelbra 118
3. Ndikimi i transportit në mjedis 120
4. Trajtimi i mbeturinave 121
5
6
PLANI VJETOR ANALITIK
LËNDA: Shoqëria dhe mjedisi 4
VITI SHKOLLOR: _____________________
Plani analitik 38 javë x 2 orë = 76 orë
Periudha I Periudha II Periudha III
Njohuri të reja: 24 17 15
Përsëritje: 5 5 2
Vlerësim: 3 2 3
Gjithsej: 32 24 20
76 orë
Plani mësimor
Shkalla I Shkalla II
Kl. Kl. Kl. Gjithsej Kl. Kl. Kl. Gjithsej
Fushat kurrikulare Lëndët mësimore parapërgatitore I II III IV V
Gjuhët dhe komunikimi Gjuhë 8 8 16 8 8 8 24
amtare
Gjuhë
angleze
Nxënësit
zhvillojnë
Gjuha shqipe
gjitha fushat
gjatë një jave

përmbajtjet ngatë
për komunitetet
joshqiptare
Artet Edukatë figurative 2 2 4 2 2 2 6
Edukatë muzikore
Matematikë Matematikë 5 5 10 5 5 5 15
Shkencat natyrore Njeriu dhe natyra 1 1 2 2 2 2 6
Shoqëria dhe mjedisi Shoqëria dhe mjedisi 1 1 2 2 2 2 6
Edukatë fizike, sportet Edukatë fizike, sportet 2 2 4 2 2 2 6

dhe
dhe shëndeti
shëndeti
Jeta dhe puna Shkathtësi për jetë 1 1 2 1 1 1 3
Pjesa zgjedhore 1 1 2 1 2 2 5
Totali – Orë javore 18 21 21 42 23 24 24 71
Aktivitete jashtëkurrikulare
7
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës 2
I. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit.

1. Lexon me zë drejt një tekst letrar apo joletrar, të palexuar më parë.
2. Shkruan një tekst deri në një faqe (500 fjalë) e më shumë për një temë të caktuar.
3. Dëgjon në mënyrë aktive prezantimin e tjetrit dhe merr pjesë në diskutim, duke u paraqitur me të paktën dy
ndërhyrje; pyetje, komente apo sqarime për temën e dhënë.
4. Shpreh qëndrimin për ngjarjen apo për performancën dhe emocionet e veta që i ka përjetuar gjatë shikimit
të një filmi, të një dokumentari të përshtatshëm për moshën e vet, gjatë leximit të një libri, një interpretimi
muzikor, një ekspozite, një recitimi apo dramatizimi, në njërën nga format shprehëse, si: me të folur, me
shkrim, me vizatim, me mimikë, me lëvizje etj.
5. Merr pjesë në organizimin e një shfaqjeje artistike në harmoni me moshatarët e vet, duke përdorur forma të
ndryshme të të shprehurit.
6. Identifikon personazhet kryesore të një tregimi, drame, filmi, kënge apo ndonjë ngjarjeje nga jeta, bën
dallimin e tyre duke bërë një listë me vetitë që i pëlqejnë dhe që nuk i pëlqejnë tek ata, diskuton rreth tyre,
performon rolin e njërit prej personazheve në bashkëveprim me moshatarë.
7. Shpreh, në formë verbale dhe të shkruar, fjali të thjeshta në gjuhë të huaj dhe përkthen në gjuhë amtare
fjali të tjera të thjeshta që i dëgjon nga mjetet auditive, audiovizuale apo nga mësimdhënësi në gjuhë të huaj
të dhëna si detyrë.
8. Prezanton një temë të caktuar para të tjerëve në kohëzgjatje deri në 10 minuta, duke përdorur TIK-un apo
teknologji tjetër; u përgjigjet pyetjeve të bëra nga të tjerët, si dhe bën pyetje gjatë dhe pas prezantimit, për të
vazhduar më tej me kërkimin e informatave të tjera.
II. Kompetenca e të menduarit

1. Identifikon veçoritë e përbashkëta dhe dalluese ndërmjet objekteve, qenieve të gjalla, dukurive apo ngjarjeve,
të dhëna në detyrë; i paraqet ato para të tjerëve përmes njërës nga format shprehëse.
2. Identifikon çështjet e njëjta, dalluese ose kryesore të një teme apo ngjarjeje të njëjtë, por të nxjerra nga dy a
më shumë burime të ndryshme të informacionit (tekst mësimor, gazetë, internet, burime njerëzore apo burime
të tjera).
3. Paraqet për diskutim argumentet për pajtueshmërinë ose kundërshtimin për një mendim e qëndrim të
shprehur apo sjellje të manifestuar nga një apo më shumë persona (në klasë/shkollë apo jashtë saj).
4. Zgjidh problemin dhe detyrën e dhënë nga gjuha, aritmetika, gjeometria, shkenca e natyrës, shoqëria ose
fusha të tjera dhe jep një shembull a më shumë nga jeta e përditshme, kur një qasje e tillë mund të përdoret
në situata të ngjashme.
5. Ndërton tekste, objekte, animacione apo gjëra të tjetra në bazë të imagjinatës, duke përdorur me kujdes
udhëzimet dhe elementet apo materialet e dhëna.
6. Përshkruan dukurinë e caktuar (natyrore, shoqërore-historike) në njërën nga format shprehëse, duke veçuar
ndryshimet që ndodhin apo kanë ndodhur në mjedisin që e rrethon e që janë rrjedhojë e kësaj dukurie.
7. Paraqet dhe arsyeton me argumente mënyrën e zgjidhjes së një problemi/detyre të caktuar të fushave të
ndryshme (matematikore, gjuhësore, të shkencave të natyrës, shoqërore, të arteve, shëndetësore etj.) në një
kohëzgjatje prej 6-10 minutash.
8. Dallon lëndët, trupat, objektet, dukuritë natyrore apo shoqërore të dhëna në detyrë sipas karakteristikave
(përbërjes, vetive, shndërrimeve apo pozitave në kohë e hapësirë dhe bashkëveprimit) të tyre.
8
III. Kompetenca e të nxënit

1. Parashtron pyetje që nxitin debat për temën/problemin e dhënë dhe u jep përgjigje pyetjeve të bëra nga të
tjerët përmes njërës nga format e shprehjes.
2. Shfrytëzon burime të ndryshme të informacionit me rastin e përgatitjes së një teme të caktuar.
3. Identifikon dhe krahason informatat e njohura me ato të panjohura për një temë, çështje apo ngjarje të
caktuar duke përdorur teknika të ndryshme (P.sh., duke i shënjuar me shenja të ndryshme).
4. Ndjek udhëzimet e dhëna në libër apo në burime të tjera për të realizuar një veprim, aktivitet apo detyrë
konkrete që kërkohet prej tij/saj.
5. Krahason përparimin e vet me përvojën paraprake gjatë kryerjes së një detyre apo një aktiviteti të caktuar.
6. Përdor dosjen personale si mjet për identifikimin e përparësive dhe mangësive të veta në fusha të caktuara
dhe bën një plan për mënyrën e korrigjimeve të nevojshme.
7. Identifikon cilësitë e veta që ka dhe cilësitë e nevojshme që duhet të zhvillojë për të nxënë një detyrë apo
aktivitetet të caktuar dhe për të bashkëpunuar me të tjerët.
8. Menaxhon sjelljet e veta, materialet/mjetet dhe kohën që ka në dispozicion gjatë kryerjes së një detyre/
aktiviteti individual apo të përbashkët në klasë/shkollë apo jashtë saj.
9. Përdor dhe zbaton në mënyrë efektive informatën/njohurinë për zgjidhjen e një problemi/detyre të caktuar
përmes shfrytëzimit të TIK-ut apo teknologjisë tjetër dhe prezanton përvojën e vet para të tjerëve për 6-10
minuta.
IV. Kompetenca për jetë, punë dhe mjedis

1. Përgatit një autobiografi, në të cilën prezanton veten me të dhënat personale dhe me prirjet për fusha të
caktuara, duke gjetur të përbashkëtat me profesionet e dëshiruara.
2. Përgatit një plan pune për një javë dhe specifikon aktivitetet më me prioritet, duke arsyetuar përzgjedhjen
e tyre.
3. Përgatit një projekt të vogël, duke veçuar aktivitetet kryesore për një çështje që e preokupojnë atë, shkollën
apo lagjen dhe përcakton elementet e tjera, që e bëjnë më të zbatueshëm, si: kohën, vendin, materialet, mjetet
e nevojshme për kryerjen e tyre etj.
4. Diskuton në grup për gjendjen e mjedisit që e rrethon, të incizuar më parë (si: vëzhgim, fotografim etj.)
dhe bën një listë në bashkëpunim me anëtarët e grupit për aktivitetet e mundshme për mbikëqyrjen dhe
përmirësimin e gjendjes.
5. Debaton me moshatarë për mënyrën e sjelljes së nxënësve në klasë-laborator, në shkollë dhe në mjedise
të tjera apo për një grup të caktuar njerëzish për një situatë të caktuar duke mbrojtur idetë e veta me shembuj
konkretë.
6. Identifikon ushqimet më të shpeshta, materialet e tjera shpenzuese të familjes apo harxhimet vetjake dhe llogarit
shpenzimet për një javë dhe të dhënat e gjetura i paraqet në formë tabelare/grafike apo në një formë tjetër.
7. Lexon etiketën, udhëzuesin e produkteve të ndryshme (rrobave, ushqimit, barnave apo të teknikës) dhe jep
sqarim për prejardhjen, përmbajtjen, përdorimin, mënyrën e mirëmbajtjes apo për rreziqet në rast mospërdorimi
të drejtë.
8. Paraqet në formë tabelare, grafike, të vizatimit apo në një formë tjetër, aktivitetet e kujdesit që i bën ndonjë
qenieje të gjallë, të cilat i mundësojnë zhvillimin, rritjen apo ruajtjen e shëndetit të tij/saj.
V. Kompetenca personale
1. Prezanton para të tjerëve mënyrën e zbatimit të rregullave themelore të higjienës personale (fizike, të
veshmbathjes, të gjësendeve personale) dhe të higjienës së mjedisit, ku jeton dhe vepron, përmes formave
të ndryshme të shprehjes.
9
2. Merr pjesë në aktivitete fizike-lojëra lëvizore dhe në lojëra sportive, bën përpjekje për arritjen e standardeve
të përcaktuara, luan sipas rregullave, menaxhon emocionet e veta dhe prezanton para të tjerëve gjendjen
fizike dhe shpirtërore pas realizimit të një aktiviteti fizik apo loje sportive.
3. Përgatit një listë (me njërën nga format e shprehjes, shkrim, vizatim etj.) me ushqime që konsumon familja,
duke i renditur ato sipas kalorisë dhe më pas i klasifikon në ushqime të shëndetshme dhe më pak të shëndetshme.
4. Lexon të dhënat në paketim të ushqimit dhe diskuton në grup për këto të dhëna (vlerat ushqyese, afatet e
prodhimit etj.).
5. Identifikon përparësitë dhe mangësitë e personalitetit të vet dhe jep mendime për mënyrën e përmirësimit,
në forma të ndryshme shprehëse.
6. Propozon alternativa për zgjidhjen konstruktive të një konflikti ndërpersonal, duke i analizuar paraprakisht
me kujdes rrethanat që kanë shkaktuar konfliktin; ndan përvojat, mendimet dhe ndjenjat e veta me anëtarët
e grupit.
7. Dallon dhe përshkruan rolet e personave dhe shërbimeve të nevojshme për kërkimin e ndihmës në situata
të caktuara të rrezikut të shëndetit të vet fizik dhe mendor.
8. Bashkëpunon në mënyrë aktive me të gjithë moshatarët (pavarësisht prejardhjes së tyre, aftësive dhe nevojave
të veçanta) për arritjen e një qëllimi të përbashkët (projekti/aktiviteti në bazë klase/shkolle apo jashtë saj).
9. Përkujdeset për një mjedis të shëndetshëm në rrethanat në të cilat realizon një aktivitet të caktuar, duke
i krijuar vetes dhe pjesëmarrësve të tjerë kushte të përshtatshme të punës (ajrosje, shfrytëzim të dritës,
shfrytëzim maksimal të hapësirës, mbajtje të pastërtisë, mbajtja e rregullt e sendeve që e rrethojnë etj.)
VI. Kompetenca qytetare

1. Paraqet në forma të ndryshme të drejtat dhe përgjegjësitë e pjesëtarëve të familjes së vet dhe i diskuton ato
me të tjerët. Më pas i krahason me të drejtat dhe përgjegjësitë e nxënësve, mësuesve dhe stafit menaxhues
në shkollë apo me pjesëtarët e ndonjë institucioni.
2. Shpreh, dëgjon dhe respekton mendimin e secilit anëtar dhe bashkërisht vendos për mënyrat e përfundimit
të një aktiviteti të përbashkët.
3. Propozon vlera shoqërore, që janë të rëndësishme të kultivohen në klasë, në shkollë apo në familje (si
P.sh., besimi i ndërsjellë, toleranca, solidariteti, respekti-mirësjellja etj.) dhe me shembull konkret përshkruan
ndonjë situatë ku gjen shprehje ndonjëra prej tyre.
4. Manifeston veprime që shprehin mirësjellje në situata të ndryshme dhe me shembull konkret tregon
përdorimin e tyre në klasë/shkollë, në familje e në komunitet.
5. Propozon dhe ndan mendimin me shokët/shoqet e klasës për procedurën e zgjedhjes së anëtarëve të
grupeve të aktiviteteve të ndryshme me karakter mësimor, të këshillave në klasë apo në shkollë, përbërjen
dhe rolin e tyre.
6. Merr pjesë në hartimin e rregullave të lojës, në klasë, në shkollë (P.sh., si propozues rregullash, menaxhues
i propozimeve nga të tjerët etj.) dhe argumenton rëndësinë e respektimit të ndonjërës rregull të propozuar në
forma të ndryshme të shprehjes, duke parashikuar pasojat e moszbatimit të saj.
7. Identifikon dy a më shumë organizime shoqërore dhe përshkruan (në formë të shkruar apo në ndonjë formë tjetër)
mënyrat/mundësitë se si njerëzit e ndryshëm me përvoja të ndryshme mund të organizojnë diçka të përbashkët.
8. Prezanton në mënyrë kronologjike ndryshimet e familjes dhe të rrethit në aspekte të ndryshme (si: objektet
e banimit, festat, veshjet, ushqimet-mënyra e të ushqyerit, menaxhimi i ekonomisë familjare, të drejtat,
përgjegjësitë dhe vendimmarrja në familje etj.) ose disa nga personalitetet dhe ngjarjet kryesore të popullit të
vet, duke e dalluar të tashmen nga e kaluara.
9. Paraqet me shembuj konkretë sjelljet që duhet manifestuar në rast rreziku nga fatkeqësitë
natyrore apo të krijuara nga njeriu, si: zjarri, vërshimi, tërmeti, komunikimi me njerëz të panjohur etj.
10
Kurrikula lëndore/programi mësimor
Shoqëria dhe mjedisi Klasa 4
Përmbajtja
Hyrje
Qëllimi
Temat dhe rezultatet e të nxënit
Udhëzime metodologjike
Udhëzime për zbatimin e çështjeve ndërkurrikulare
Udhëzimet për vlerësim
Udhëzime për materialet dhe burimet mësimore
Hyrje
Përmes lëndës mësimore “Shoqëria dhe Mjedisi,” u mundësohet nxënësve të klasës së katërt që të arrijnë
rezultatet e të nxënit të fushës dhe kompetencave të përcaktuara në kurrikulën e Kosovës.
Nxënësit zhvillojnë e thellojnë më tej njohuritë për vendbanimet e tyre, për jetën dikur dhe sot dhe trashëgiminë
në Kosovë, si dhe do të kultivojnë identitetin kombëtar.
Nxënësit,si pjesë e një shoqërie shumëkulturore dhe demokratike, do të mësojnë të veprojnë si qytetarë të
përgjegjshëm, të zbatojnë normat e rregullat shoqërore, duke vepruar me mirëkuptim, solidaritet dhe respekt
për të tjerët. Nxënësit do të jenë në gjendje të vlerësojnë dhe pranojnë mendimet ndryshe, të respektojnë
të drejtat e të tjerëve, të jenë përgjegjës dhe në gjendje të marrin vendime të bazuara në argumente e në
konsultim me të tjerët.
Përmes kësaj lënde nxënësit zhvillojnë njohuritë dhe shkathtësitë për ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit,
shfrytëzimin racional të resurseve të Republikës së Kosovës për të mirën e gjeneratave të tanishme dhe të
ardhshme.
Qëllimi
Qëllimi i programit të lëndës “Shoqëria dhe mjedisi” ka të bëjë me zhvillimin dhe krijimin e njohurive,
shkathtësive, qëndrimeve dhe vlerave në frymën e shoqërisë demokratike; me aftësimin e nxënësit për të
vepruar në mënyrë të pavarur por dhe në bashkëpunim dhe bashkëveprim për të kontribuar në ndërtimin e
mirëqenies vetjake dhe të shoqërisë.
Temat mësimore të parapara me program dhe metodologjia e mësimdhënies, i mundëson nxënësit të zhvilloj
të menduarit kritikë e krijues, dhe të jetë i gatshëm për përballje aktive në situata të ndryshme jetësore; të
zhvilloj aftësinë për të komunikuar me të tjerët dhe për të mësuar nga përvojat e ndryshme; aftësinë për
të identifikuar çështje që kanë të bëjnë me vendin, burimet, trashëgiminë, bashkëpunimin, të drejtat dhe
përgjegjësitë, mirëkuptimin, solidaritetin, respektin dhe vendimmarrjen.
Temat dhe rezultatet e të nxënit

Nxënësi në klasën e katërt duhet tì arrijë rezultatet e të nxënit të lëndës (RNL) për temat e përcaktuara në
tabelën e mëposhtme, të dala nga rezultatet e të nxënit të fushës (RNF) Shoqëria dhe Mjedisi, të shkallës së
dytë (Shk2) të Kurrikulës Bërthamë të Klasës Përgatitore dhe Arsimit Fillor.
11
Koncepti RNF, Tema dhe RNL

Individi, RNF: 1. Mëson për vetveten, strukturën e grupeve shoqërore dhe mënyrat e
grupet dhe përfshirjes në to
marrëdhëniet
shoqërore 1.1. Identifikon dhe krahason dëshmi të thjeshta (objekte, mjete, fotografi, veshje dhe
gjëra të tjera) që lidhen me ngjarje personale, familjare dhe të bashkësisë ku jeton
dhe i klasifikon sipas kronologjisë.
1.2. Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore si p. sh.; familja,shkolla etj., dhe
mund të bëjë krahasime si kanë qenë ato dikur dhe si janë tani.
1.3. Kupton dhe respekton të drejtat e njeriut dhe të drejtat themelore të fëmijëve si
mënyra më e mirë për mbrojtjen e individëve dhe bashkësisë nga padrejtësitë.
Tema Rezultatet e të nxënit të lëndës (RNL)
Nxënësi:
• Përshkruan festën e Pavarësisë së Kosovës dhe simbolet
Vendi ku jetoj
shtetërore të saj (stemën, flamurin, himnin).
• Dallon regjionet e Kosovës dhe evidencon disa karakteristika të

tyre (gjeografike, kulturore, ekonomike).
• Identifikon komunitetet etnike në Kosovë, përshkruan disa veçori

dhe simbolet e tyre.
• Identifikon shtetet fqinje dhe simbolet e tyre me të cilat rrethohet

Kosova, në materialet mësimore (hartë, atlas, glob, gazetë, libra,
enciklopedi etj.) dhe mjedise të ndryshme.
Lidhjet dhe • Dallon grupet dhe komunitetet në mjedisin ku jeton dhe

bashkëpunimi përshkruan ndërmjet tyre .
me të tjerët
• Jep ide dhe merr hapa për një veprimtari të përbashkët me
grupet dhe/ose komunitetet e tjera në klasë, shkollë, lagje,
vendbanim.
• Vlerëson efektet pozitive të bashkëveprimit me të tjerët dhe punës

vullnetare (brenda klasës, shkollës, lagjes dhe më gjerë).
Secili ka të • Shpjegon ndërlidhjen midis të drejtave dhe përgjegjësive

drejta dhe dhe ilustron me shembuj nga situata jetësore në klasë,
përgjegjësi shkollë, lagje dhe/ose më gjerë.
• Dallon shkeljet e të drejtave të njeriut dhe identifikon
institucionet për mbrojtjen e tyre.
• Jep ide dhe merr pjesë në veprime të cilat janë në funksion
të mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve.
12
Proceset RNF:2. Njeh rëndësinë e monumenteve, dukurive, proceseve historike,

shoqërore shoqërore, natyrore e mjedisore si dhe lidhjet dhe ndikimet
dhe natyrore ndërmjet tyre
2. 1. Identifikon ngjarje shoqërore, kulturore e historike të nivelit lokal, vendor,

kombëtar e më gjerë dhe shkaqet që sollën ato.
2. 2. Kupton rëndësinë e objekteve, dukurive dhe proceseve shoqërore natyrore

e mjedisore në nivel lokal, vendi, regjional dhe botëror.
1.3 Tregon respekt për trashëgiminë kulturore e natyrore si dhe shpreh

solidaritet në proceset shoqërore ku ai është i përfshirë.
Jeta në Kosovë Krahason jetën në familje dikur dhe sot, në fshat dhe qytet, si rezultat
dikur dhe sot i zhvillimeve shoqërore (shkollimit dhe punësimit masiv, në veçanti
të femrës, funksionimit dhe menaxhimit të familjes, zhvillimit të
transportit, elektrifikimit, ujësjellësit etj.)
Përshkruan degët ekonomike në vendbanimin e tij dikur dhe sot dhe

vlerëson ndikimin e tyre në jetën e njerëzve.
Identifikon personalitete kontributdhënëse të vendit ku jeton dikur

dhe sot dhe përshkruan rolin e tyre në fushat përkatëse (arsim,
shëndetësi, ekonomi etj.)
Identifikon sportet dhe sportistët, artet dhe artistët që kanë ndikuar

në shoqërinë kosovare dikur dhe sot (nga futbolli, hendbolli, muzika,
piktura, filmi, drama etj.).
Traditat dhe Dallon ngjarje nga tradita e lashtë (dasmat, festat dhe ritet e tyre si Shën
trashëgimia e Gjergji etj.) dhe nga tradita kombëtare, shtetërore dhe përshkruan
jonë format e shënimit të tyre në familje, në shkollë, në komunitet.
Merr pjesë në mënyrë aktive në shënimin e ndonjë feste tradicionale

në shkollën dhe komunitet.
Identifikon institucionet kulturore si teatrot, muzetë, si dhe lokalitetet

arkeologjike, historike dhe natyrore të vendit dhe përshkruan aktivitetet
që zhvillohen në to.
Dallon veshjet e krahinave të ndryshme të Kosovës dhe disa nga

tiparet karakteristike të tyre.
Mbledh dhe përkujdeset për eksponatet nga trashëgimia, jep kontribut

në pasurimin e arkivit të familjes dhe muzeut të shkollës.
13
Normat, të RNF:3. Njeh dhe mëson të zbatojë normat dhe rregullat shoqërore për jetë
drejtat dhe të përbashkët në diversitet.
përgjegjësitë
3. 1. Dallon llojllojshmërinë e etnive, kulturave, racave, besimeve, profesioneve
në shoqëri dhe shpreh respekt për këtë diversitet.
3. 2. Tregon ndërgjegjshmëri për dallimet gjinore, liritë dhe të drejtat e njeriut

dhe demonstron tolerancë dhe solidaritet në komunikim dhe bashkëpunim
me të tjerët.
Mirëkuptimi, Respekton dhe vlerëson dallimet kulturore, gjinore, etnike, fetare dhe
solidariteti, personat me nevoja të veçanta në klasë, shkollë, lagje dhe më gjerë.
empatia dhe •
respekti ndaj të • Respekton mendimet ndryshe të të tjerëve, pranon të tjerët ashtu
tjerëve si janë dhe i trajton në mënyrë të barabartë.
•
• Vlerëson solidaritetin si vlerë njerëzore dhe merr pjesë në aktivitete
përkrahëse për njëri-tjetrin në shkollë dhe mjedis shoqëror.
•
• Përshkruan situata të ndryshme jetësore të bashkëndjenjës dhe
të mbështetjes shokut, shoqes, anëtarëve të familjes dhe të
tjerëve në të mirë dhe në të keq.
Vendimmarrja RNF: 4. Përfshihet në dhënien e ideve, propozimeve dhe merr vendime në
dhe Mënyrë të përgjegjshme.
institucionet
4. 1. Identifikon dhe shpjegon faktorët që duhet të ketë parasysh me rastin e
marrjes së vendimeve në situata të ndryshme nga jeta e përditshme.
4. 2. Kupton nivelet e ndryshme të vendimmarrjes në institucione dhe shoqëri,

dikur dhe tani, dhe i respekton ato në veprimet e tij.
Mendime të Tregon gatishmëri për të marrë vendime në konsultim me të tjerët
ndryshme duke i respektuar idetë dhe mendimet e tyre.
vendime të
përbashkëta § Shpjegon situata të ndryshme të vendimmarrjes në jetën e
përditshme dhe identifikon faktorët që janë marrë dhe që duhet
të merren parasysh në raste të tilla.
§
§ Identifikon vendimmarrjen dikur dhe sot në familje, shoqëri dhe
institucione dhe shfrytëzon ato përvoja në vendimmarrjet e tij/saj.
14
RNF: 5. Kontribuon në ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit si dhe në

zhvillimin e qëndrueshëm
5. 1. Shpjegon disa nga shkaqet dhe pasojat e rreziqeve natyrore e shoqërore

si pasojë e fatkeqësive natyrore dhe veprimeve të njeriut dhe merr pjesë
në aktivitete për ruajtjen e mjedisit dhe përkujdesjen për trashëgiminë.
Mjedisi,
resurset dhe
5. 2. Bashkëpunon me të tjerët dhe ndërmerr veprime të dobishme që promovojnë
zhvillimi i
mjedisin e pastër, kujdeset për përdorim të drejtë të të mirave jetësore për
qëndrueshëm
higjienën e përgjithshme dhe për atë personale.
Resurset dhe Përshkruan disa nga pasuritë kryesore natyrore të Republikës së
trashëgimia e Kosovës dhe shpjegon rëndësinë e shfrytëzimin racional të tyre për
vendit tim të mirën e gjeneratave të tanishme dhe të ardhshme.
• Identifikon disa nga pasuritë humane dhe të trashëgimisë

kulturore në Republikën e Kosovës dhe shpjegon rëndësinë e
tyre për vendin.
• Merr pjesë aktive dhe përcakton veprimet që duhet ndërmarr

në bashkëpunim me të tjerët në organizimin e aktiviteteve të
ndryshme që promovojnë ruajtjen e mjedisit, trashëgimisë
ekonomike, shëndetësore dhe kujdesit shoqëror ndaj të tjerëve.
Mjedisi i vendit Përshkruan me shembull konkret si dëmtohet mjedisi nga hedhja

tim e mbeturinave familjare dhe industriale në vende joadekuate, nga
trafiku, keqpërdorimi dhe degradimi i tokës, pyjeve dhe ujërave.
• Shpjegon rëndësinë e zgjerimit të sipërfaqeve të gjelbra,

përdorimit të transportit publik dhe atij ekologjik, riciklimit të
mbetjeve, krijimit dhe përdorimit të deponive adekuate.
15
Udhëzime metodologjike
Për arritjen e rezultateve në programin e lëndës Shoqëria dhe Mjedisi në klasën e katërt sugjerohen metoda,
teknika, strategji të mësimdhënies që nxisin interesimin për nxënie, të nxënit ndërveprues dhe punën kërkimore
të nxënësit.
Për shembull, për realizimin e temave “Vendi ku jetoj dhe Traditat e trashëgimia jonë,” mund të përdoren
metodat e vëzhgimit, diskutimit, demonstrimit, interpretimit, hulumtimit. Një nga metodat është edhe mësimi
problemor, ku nxënësit (në grupe) bëjnë hulumtime në regjionet e caktuara (teren), vizita e muzeve, apo dhe
në internet për veshjet, zakonet, simbolet, dialektet, burimet etj. duke krahasuar më pas ngjashmëritë dhe
dallimet, të cilat më pas prezantohen si projekte në Power Point, fletushkë etj.
Po ashtu dhe intervista të thjeshta është një formë e mirë për mbledhjen e të dhënave për ngjarjet, vendet,
personalitetet dhe mënyrat e jetesës gjë që zhvillon dhe shkathtësinë përdorimit të burimeve të ndryshme të
shoqërisë dhe mjedisit.
Temat “Lidhjet dhe bashkëpunimet me të tjerët” dhe “Secili ka të drejtat dhe përgjegjësitë”, mund të realizohen
përmes debateve, lojës me role, simulimi i një ngjarjeje, ku përfshihen role të personaliteteve, si shkrimtarë,
aktorë, heronjtë, mësimdhënës, udhëheqës të institucioneve, polici, mjeku, prindi dhe anëtarë të ndryshëm të
komunitetit etj. Gjatë trajtimit të temave dhe njësive mësimore mund të debatohet për çështje dhe rrugëzgjidhje
të problemeve, të cilat janë përzgjedhur për debat.
Temat “Mirëkuptim, solidariteti, ndjeshmëria (empatia) dhe respekti ndaj të tjerëve” dhe “Mendime të ndryshme,
vendimet e përbashkëta” do të mund të realizohen përmes metodave, teknikave e strategjive bashkëkohore të
mësimdhënies dhe të nxënit aktiv, si dhe të bazuara në ndërveprim, ku nxënësit do të mësojnë, do të japin e
këmbejnë ide, gjejnë shembuj konkretë nga përditshmëria, rreth të cilave do të diskutojnë, por që ata mund të
punojnë projekte me tema nga të përmendurat e më pas t’i prezantojnë ato para bashkëmoshatarëve. Mund
të prezantohen para tyre filma, dokumentare, prezantime nga mësimdhënësi, e në këtë kontekst vizitat në
objektet shoqërore, ku promovohen këto vlera është mëse i domosdoshëm.
Sugjerohet që nxënësit të vetëdijësohen se për problemet mjedisore, ekonomike dhe sociale duhet të mendohen
globalisht, por të veprohet lokalisht, duke organizuar projekte për përmirësimin e gjendjes ku jetojnë. Tema
mund të zhvillohet përmes diskutimeve, fotografive a pamjeve filmike si ka qenë dhe si është gjendja, si dhe të
parashikohet se si do të ishte më mirë. Në këtë kontekst, nxënësit nxiten të hulumtojnë rreth temës dhe krijojnë
imazhe për gjendjen e dëshiruar.
Nxënësit me ndihmën e mësimdhënësit që në fillim të vitit mund të krijojnë kalendarin e posaqëm, ku do të

mund të planifikonin aktivitete të ndryshme me rastin e ditëve të njohura ndërkombëtarisht dhe jo vetëm, të
lidhura me temat e fushës Shoqëria dhe Mjedisi, që do të shtjellohen brenda vitit, si: Dita e Tokës (22 prill), Dita
Ndërkombëtare e Tolerancës (16 nëntor), Dita Ndërkombëtare e Paqes (21 shtatori), Dita Ndërkombëtare e
Familjes (15 maj), Dita Ndërkombëtare e të Drejtave të Fëmijëve (20 nëntor), Shën Gjergji (6 maj) etj.
Udhëzime për zbatimin e çështjeve ndërkurrikulare
Çështjet ndërkurrikulare janë tema me interes të veçantë për shoqërinë, sa janë aktuale janë dhe të
vazhdueshme. Ato i integrojnë fushat kurrikulare dhe lëndët mësimore me qëllim të përkrahjes së nxënësve
që të kuptojnë dhe interpretojnë drejt proceset shoqërore dhe natyrore që ndodhin në shoqëri.
Çështjet ndërkurrikulare që mund të përfshihen në lëndën/ fushën janë:
16
• Edukimi për qytetari demokratike

• Edukimi për paqe
• Globalizimi dhe ndërvarësia
• Edukimi për media
• Arsimi për zhvillimi i qëndrueshëm
Për shembull RNL-të, për temën “Vendi ku jetoj dhe Tradita e trashëgimia jonë”, më së miri mund të
ndërlidhet me çështjen ndërkurrikulare Globalizimi dhe ndërvarësia, e cila përfshinë përmbajtje lidhur
me çështjet mjedisore, çështjet ekonomike, arsimore, shëndetësore etj., duke përdorur si krahasimin me
kulturat brenda dhe jashtë vendit, kombinimin e aftësive dhe mundësive për të krijuar gjëra të përbashkëta,
kombinimin e përpjekjeve me të tjerët për të arritur suksese më të mëdha etj., të cilat mund të bëhen përmes
projekteve hulumtuese dhe të natyrave të ndryshme, p. sh., të projekteve promovuese (të vlerave shoqërore,
produkteve, resurseve natyrore etj.).
Çështjet ndërkurrikulare që do të integroheshin mirë në temat “Lidhjet dhe bashkëpunimi me të tjerët”,
“Secili ka të drejtat dhe përgjegjësitë”, “Mirëkuptim, solidariteti, empatia dhe respekti ndaj të tjerëve ”
dhe tema “Mendime të ndryshme, vendime të përbashkëta” janë “Edukimi për qytetari demokratike”
dhe “Edukimi për paqe”, që me përmbajtjet e tyre, si: toleranca, harmonia dhe bashkëjetesa etnike, fetare
kulturore etj. lidhen drejtpërdrejtë me to. Po ashtu dhe çështjet Edukimi për qytetari demokratike me
përmbajtjet e saj që kanë të bëjnë me njohjen dhe respektimin e të drejtave të njeriut, të drejtat e fëmijëve,
çështjet gjinore, çështjet kulturore e ndërkulturore etj., të cilat edhe këto mund të realizohen përmes analizës
së konventave të fëmijëve, me projekte parandaluese si, dhuna në shkolla, bulizmi, si dhe rreziqet nga
përdorimi i teknologjisë elektronike.
Gjatë përgatitjes së projekteve rreth temave të ndryshme, për sigurimin e informacioneve të reja rreth tyre,
nxënësit së bashku me mësimdhënësit iu referohen burimeve të marra nga mediet, duke përfshirë televizionin,
revistat, internetin, filmin, gazetat, fotografitë etj., dhe me këtë rast ata i analizojnë vlerat e mesazhet që
ato përçojnë. Kështu, “Edukimi për media” mund të ndërlidhet me secilën temë, ku si burime shfrytëzohen
informacione nga mediet.
Arsimimi për zhvillim të qëndrueshëm, si çështje ndërkurrikulare mund të lidhet me temën “Resurset dhe
trashëgimia e vendit tim”, e cila ka të bëjë kryesisht me ndërgjegjësimin e nxënësve për mjedisin, shëndetin,
ekonominë etj.
Udhëzime për vlerësim
Vlerësimi është proces vrojtimi të vazhdueshëm i dokumentimit të punës së nxënësve dhe ka të bëjë me çdo
lloj veprimtarie dhe matje që përdoret për të gjykuar për punën dhe arritjet e nxënësve.
Vlerësimi i nxënësve bazohet në parimet e vlerësimit të përcaktuara në KK: transparenca, besueshmëria
dhe paanshmëria.
Vlerësimi i planifikuar mirë kërkon nga mësimdhënësi jo vetëm përdorimin e metodave dhe teknikave të
llojllojshme, por edhe përshtatjen e tyre me përmbajtjen mësimore, RNK-të, RNL-të, RNNj-ve (rezultatet e
orës mësimore), me qëllim arritjen e rezultateve të synuara për secilin nxënës.
Pra, mësimdhënësi duhet të përcaktojë forma të përshtatshme për vlerësimin e arritjes së rezultateve të nxënies
nga nxënësi. Mësimdhënësi duhet të bëjë vlerësim të vazhdueshëm të nxënësit gjatë pjesëve të ndryshme
të orës, si vlerësim të detyrave të shtëpisë, vlerësim të projekteve të realizuara individualisht ose në grup,
vlerësimi me teste, vetëvlerësimi, vlerësim të dosjes, kuize etj. Po ashtu është me rëndësi të bëhet vëzhgimi
17
i punës në grup dhe i nismave individuale të nxënësit të cilat mund të vlerësohen përmes instrumenteve të
ndryshme, si lista e kontrollit, informata kthyese etj.
Udhëzime për materialet dhe burimet mësimore
Për zhvillimin e njohurive, shkathtësive, qëndrimeve dhe vlerave nga lënda Shoqëria dhe mjedisi, në klasën e
katërt, duhet të përdoren materiale e burime mësimore të llojllojshme, përmes të cilave nxënësit do të mund
të dëgjojnë (sqarimet e mësimdhënësit dhe diskutimet me bashkëmoshatarë), shohin dhe praktikojnë në
përditshmëri njohuritë e marra. Mësimdhënësi duhet të përdorë materiale të përshtatshme, të marrë shembuj
nga jeta e përditshme dhe t’i përshtatë ato me moshën e nxënësve.
Për konkretizimin e mësimit, përveç teksteve shkollore (librat bazë, fletoret e punës e librat e aktiviteteve) mund
të përdoren harta, fotografi, filma dokumentarë, koleksione fotografish a gjësendesh të ndryshme që lidhen me
temat, broshura, videoincizime (teknologji informative), artikuj të ndryshëm me përmbajtje të përshtatshme me
temat, por, gjithashtu, në këtë klasë nxënësit sugjerohet të nxiten të krijojnë kartolina ose postera me mesazhe
për mjedisin, mirëkuptimin, apo për secilën temë që do të realizohet, të shkruajë ese rreth temave në fjalë, të
cilat do të mund të përdoren si burime më tej.
Gjithashtu për realizimin e orëve mësimore mund të përdoren edhe nga burimet e tjera njerëzore, si ekspertë
të fushës, prindërit, ku synim do të ishte vetëdijesimi i nxënësve për respektin ndaj të tjerëve, për të drejtat dhe
liritë e njerëzve, mirëqenien, ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit, shëndetit, rëndësinë e marrjes së vendimeve të
duhura, për rreziqet etj. Po ashtu vizitat e ndryshme me karakter njohës në objekte të ndryshme shoqërore,
kulturore dhe natyrore duhet të gjejnë vend në planin e programin për klasën e katërt.
18
Plani vjetor
Planet dymujore
SHKOLLA:
PLANI VJETOR:
FUSHA E SHOQËRIA DHE
KURRIKULËS: MJEDISI
KLASA: IV
TEMATMËSIMORETËSHPËRNDARAGJATËMUAJVE Kontributi në rezultatet e të nxënit për kompetencat
kryesore të shkallës 1I
PERIUDHA (I) PERIUDHA (II) PERIUDHA (III) (Klasa e IV-të).
JANAR- I Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit –
SHTATOR- NËNTOR- PRILL – MAJ-
SHKURT- Komunikues efektiv
Lënda-ët
e fushës
kurrikulare
TETOR DHJETOR QERSHOR
MARS
Vendi ku jetojmë Secili ka të drejta Jeta në Kosovë Mirëkuptimi, 1, 2, 3, 4, 6, 8
dhe përgjegjësi dikur dhe sot solidariteti,
II Kompetenca e të menduarit –
empatia dhe
Mendimtar kreativ
Lidhjet dhe respekti ndaj të
bashkëpunimi me Jeta në Kosovë Traditat dhe tjerëve 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8
të tjerët dikur dhe sot trashëgimia Mendime të
jonë III Kompetenca e të nxënit – Nxënës i
ndryshme suksesshëm
vendime të
Secili ka të drejta përbashkëta
dhe përgjegjësi Mirëkuptimi, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
solidariteti, IV Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis –
empatia dhe Resurset dhe Kontribuues produktiv
respekti ndaj të trashëgimia e
tjerëve vendit tim 1, 2, 3, 4, 5, 6
V Kompetenca personale – Individ i
Shëndoshë
Mjedisi i vendit 5, 6, 8, 9
tim
VI Kompetenca qytetare – Qytetar i
Përgjegjshëm
Lënda: Shoqëria dhe mjedisi

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8
Mësuesi/ja:
19
20
PLANI DYMUJOR: SHTATOR – TETOR
VITI SHKOLLOR:
FUSHA E KURRIKULËS: SHOQËRIA DHE MJEDISI
LËNDA: SHOQËRIA DHE MJEDISI
KLASA: IV
TEMA-T mësimore: Vendi ku jetojmë
Lidhjet dhe bashkëpunimi me të tjerët
Secili ka të drejta dhe përgjegjësi
RNK- Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës që synohen të arrihen përmes shtjellimit të temës/ve:
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit –Komunikues efektiv
I. 3 Dëgjon në mënyrë aktive prezantimin e tjetrit dhe merr pjesë në diskutim, duke u paraqitur me të paktën dy ndërhyrje; pyetje, komente apo sqarime
për temën e dhënë;
I. 4 Shpreh qëndrimin për ngjarjen apo për performancën dhe emocionet e veta që i ka përjetuar gjatë shikimit të një filmi, të një dokumentari të
përshtatshëm për moshën e vet, gjatë leximit të një libri, një interpretimi muzikor, një ekspozite, një recitimi apo dramatizimi, në njërën nga format
shprehëse, si: me të folur, me shkrim, me vizatim, me mimikë, me lëvizje etj;
I. 6 Identifikon personazhet kryesore të një tregimi, drame, filmi, kënge apo ndonjë ngjarjeje nga jeta, bën dallimin e tyre duke bërë një listë me vetitë
që i pëlqejnë dhe që nuk i pëlqejnë tek ata, diskuton rreth tyre, performon rolin e njërit prej personazheve në bashkëveprim me moshatarë;
I. 8 Prezanton një temë të caktuar para të tjerëve në kohëzgjatje deri në 10 minuta duke përdorur TIK-un apo teknologji tjetër, u përgjigjet pyetjeve të
bëra nga të tjerët, si dhe bën pyetje gjatë dhe pas prezantimit, për të vazhduar më tej me kërkimin e informatave të tjera;
Kompetenca e të menduarit – Mendimtar kreativ
II. 1 Identifikon veçoritë e përbashkëta dhe dalluese ndërmjet objekteve, qenieve të gjalla, dukurive apo ngjarjeve, të dhëna në detyrë; i paraqet ato
para të tjerëve përmes njërës nga format shprehëse;
II. 6 Përshkruan dukurinë e caktuar (natyrore, shoqërore - historike) në njërën nga format shprehëse, duke veçuar ndryshimet që ndodhin apo kanë
ndodhur në mjedisin që e rrethon e që janë rrjedhojë e kësaj dukurie;
II. 8 Dallon lëndët, trupat, objektet, dukuritë natyrore apo shoqërore të dhëna në detyrë sipas karakteristikave (përbërjes, vetive, shndërrimeve apo
pozitave në kohë e hapësirë dhe bashkëveprimit) të tyre;
Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm
III. 1 Parashtron pyetje që nxisin debat për temën/problemin e dhënë dhe u jep përgjigje pyetjeve të bëra nga të tjerët përmes njërës nga format e
shprehjes;
III. 2 Shfrytëzon burime të ndryshme të informacionit me rastin e përgatitjes së një teme të caktuar;
III. 3 Identifikon dhe krahason informatat e njohura me ato të panjohura për një temë, çështje apo ngjarje të caktuar duke përdorur teknika të ndryshme
(P.sh., duke i shënjuar me shenja të ndryshme);
III. 4 Ndjek udhëzimet e dhëna në libër apo në burime të tjera për të realizuar një veprim, aktivitet apo detyrë konkrete që kërkohet prej tij/saj;
III. 7 Identifikon cilësitë e veta që i posedon dhe cilësitë e nevojshme që duhet t’i zhvillojë për të nxënë një detyrë apo aktivitetet të caktuar dhe për të
bashkëpunuar me të tjerët;
III. 8 Menaxhon sjelljet e veta, materialet/mjetet dhe kohën që ka në dispozicion gjatë kryerjes së një detyre/ aktiviteti individual apo të përbashkët në
klasë/shkollë apo jashtë saj;
III. 9 Përdor dhe zbaton në mënyrë efektive informatën/njohurinë për zgjidhjen e një problemi/detyre të caktuar përmes shfrytëzimit të TIK-ut apo
teknologjisë tjetër, prezanton përvojën e vet para të tjerëve për 6-10 minuta;
Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis - Kontribuues produktiv
IV. 3 Përgatit një projekt të vogël duke veçuar aktivitetet kryesore për një çështje që e preokupojnë atë, shkollën apo lagjen dhe përcakton elementet e
tjera që e bëjnë më të zbatueshëm, si: kohën, vendin, materialet, mjetet e nevojshme për bërjen/kryerjen e tyre etj.;
IV. 5 Debaton me moshatarë për mënyrën e sjelljes së nxënësve në klasë-laborator, në shkollë dhe në mjedise të tjera apo për një grup të caktuar
njerëzish për një situatë të caktuar duke mbrojtur idetë e veta me shembuj konkretë;
Kompetenca personale - Individ i shëndoshë
V. 8 Bashkëpunon në mënyrë aktive me të gjithë moshatarët (pavarësisht prejardhjes së tyre, aftësive dhe nevojave të veçanta) për arritjen e një qëllimi
të përbashkët (projekti/aktiviteti në bazë klase/shkolle apo jashtë saj);
V. 9 Përkujdeset për mjedis të shëndoshë në rrethanat në të cilat realizon një aktivitet të caktuar duke i krijuar vetes dhe pjesëmarrësve të tjerë kushte
të përshtatshme të punës (ajrosje, shfrytëzim të dritës, shfrytëzim maksimal të hapësirës, mbajtje të pastërtisë, mbajtja e rregullt e sendeve që e
rrethojnë etj.);
Kompetenca qytetare - Qytetar i përgjegjshëm
VI,1 Paraqet në forma të ndryshme të drejtat dhe përgjegjësitë e pjesëtarëve të familjes së vet dhe i diskuton ato me të tjerët, më pas i krahason me të
drejtat dhe përgjegjësitë e nxënësve, mësuesve dhe stafit menaxhues në shkollë apo me pjesëtarët e ndonjë institucioni;
VI. 2 Shpreh, dëgjon dhe respekton mendimin e secilit anëtar dhe bashkërisht vendos për mënyrat e përfundimit të një aktiviteti të përbashkët;
VI. 5 Propozon dhe ndan mendimin me shokët/shoqet e klasës për procedurën e zgjedhjes së anëtarëve të grupeve të aktiviteteve të ndryshme me
karakter mësimor, të këshillave në klasë apo në shkollë, përbërjen dhe rolin e tyre;
VI. 6 Merr pjesë në hartimin e rregullave të lojës, në klasë, në shkollë (P.sh., si propozues rregullash, menaxhues i propozimeve nga të tjerët etj.) dhe
argumenton rëndësinë e respektimit të ndonjërës rregull të propozuar në forma të ndryshme të shprehjes, duke parashikuar pasojat e moszbatimit të
saj;
VI. 7 Identifikon dy e me shumë organizime shoqërore dhe përshkruan (në formë të shkruar apo në ndonjë formë tjetër) mënyrat/mundësitë se si njerëzit
e ndryshëm me përvoja të ndryshme mund të organizojnë diçka të përbashkët;
VI. 8 Prezanton në mënyrë kronologjike ndryshimet e familjes dhe të rrethit në aspekte të ndryshme (si: objektet e banimit, festat, veshjet, ushqimet-
mënyra e të ushqyerit, menaxhimi i ekonomisë familjare, të drejtat, përgjegjësitë dhe vendimmarrja në familje etj.) ose disa nga personalitetet dhe
ngjarjet kryesore të popullit të vet, duke e dalluar të tashmen nga e kaluara;
21
22
RNF- Rezultatet e të nxënit të fushës kurrikulare të shkallës që synohen të arrihen përmes shtjellimit të temës/ve:
1. 1 Identifikon dhe krahason dëshmi të thjeshta (objekte, mjete, fotografi, veshje dhe gjëra të tjera) që lidhen me ngjarje personale, familjare dhe të
komunitetit ku jeton dhe i klasifikon sipas kronologjisë;
1. 2 Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore si p. sh: familja, shkolla etj., dhe mund të bëjë krahasime si kanë qenë ato dikur dhe si janë tani;
1. 3 Kupton dhe respekton të drejtat e njeriut dhe të drejtat themelore të fëmijëve, si mënyra më e mirë për mbrojtjen e individëve dhe bashkësisë nga
padrejtësitë;
Tema-t Rezultatet e të nxënit për tema Njësitë
mësimore mësimore Mësimore
RNL
Burimet
Koha e
mësimore,
vlerësimit
lëndë tjera
mësimore)
me çështjet
Ndërlidhja me
ndërkurrikulare
mësimore (orë
mësimdhënies
Metodologjia e
Metodologjia e
• Përshkruan festën e 1. Vendi ynë 1 Mësimdhënie

Vendi ku Pavarësisë së Kosovës dhe Republika e Kosovës 1 dhe nxënie Gjuhë amtare Shoqëria
jetojmë simbolet shtetërore të saj 2. Simbolet e shtetit 1 me nxënësin dhe Mjedisi
(stemën, flamurin, himnin); tonë 1 në qendër dhe Njeriu dhe 4
3. Regjionet e 1 gjithëpërfshirja; natyra Albas
Lidhjet dhe • Dallon regjionet e
Kosovës 1
bashkëpunimi Kosovës dhe evidencon
4. Karakteristikat 1 Mësimdhënie Shkathtësi për
me të tjerët disa karakteristika të tyre
e Regjioneve të 1 dhe nxënie Vlerësim jetë
(gjeografike,kulturore,
Secili ka të Kosovës 1 të bazuar i
ekonomike);
drejta dhe 5. Jetojmë së bashku 1 në arritjen e vazhdue- Matematikë
përgjegjësi • Identifikon komunitetet etnike 6. Kosova dhe fqinjët 1 kompetencave. shëm
në Kosovë, përshkruan disa e saj 1 Edukimi për
veçori dhe simbolet e tyre; 7. Aktivitetet shkollore media
8 . Llojet e grupeve
• Identifikon shtetet fqinje shoqërore Edukimi për
dhe simbolet e tyre me të 9. Grupet shoqërore paqe
cilat rrethohet Kosova, në në shkollë
materialet mësimore (hartë, 10. Grupet shoqërore
atlas, glob, gazetë, libra, në komunitet
enciklopedi etj.) dhe mjedise
të ndryshme;
• Dallon grupet dhe komunitetet 11. Ne bashkëveprojmë së 1 Mësimdhënie Edukimi
në mjedisin ku jeton dhe bashku 1 dhe nxënie për qytetari
përshkruan ndryshimet 12. Puna vullnetare 1 të bazuar demokratike
ndërmjet tyre; 13. Liritë dhe të drejtat në qasjen e
14. Të drejtat e fëmijëve 1 integruar; Globalizimi dhe
• Jep ide dhe merr hapa për një Ushtrime ndërvarësia
veprimtari të përbashkët me Përsëritje 2 Mësimdhënie
grupet dhe/ose komunitetet e Vlerësim dhe nxënie të Zhvillimi i
tjera në klasë, shkollë, lagje, 18 diferencuar. qëndrueshëm
vendbanim. orë
• Vlerëson efektet pozitive të

bashkëveprimit me të tjerët
dhe punës vullnetare (brenda
klasës, shkollës, lagjes dhe
më gjerë).
• Shpjegon ndërlidhjen midis

të drejtave dhe përgjegjësive
dhe ilustron me shembuj nga
situata jetësore në klasë,
shkollë, lagje dhe më gjerë;
HARTUAN:
23
24
PLANI DYMUJOR: JANAR-SHKURT-MARS
VITI SHKOLLOR:
KLASA: IV
TEMA-T mësimore: Jeta në Kosovë dikur dhe sot
Traditat dhe trashëgimia jonë
Mirëkuptimi, solidariteti, empatia dhe respekti ndaj të tjerëve
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv
I. 2 Shkruan një tekst deri në një faqe (500 fjalë) e më shumë për një temë të caktuar.
shprehëse, si: me të folur, me shkrim, me vizatim, me mimikë, me lëvizje etj.
II. 2 Identifikon çështjet e njëjta, dalluese ose kryesore të një teme apo ngjarjeje të njëjtë, por të nxjerra nga dy a më shumë burime të ndryshme të
informacionit (tekst mësimor, gazetë, internet, burime njerëzore apo burime të tjera).
II. 3 Paraqet për diskutim argumentet për pajtueshmërinë ose kundërshtimin për një mendim e qëndrim të shprehur apo sjellje të manifestuar nga një
apo më shumë persona (në klasë/shkollë apo jashtë saj).
II. 7 Paraqet dhe arsyeton me argumente mënyrën e zgjidhjes së një problemi/detyre të caktuar të fushave të ndryshme (matematikore, gjuhësore, të
shkencave të natyrës, shoqërore, të arteve, shëndetësore. . . etj.) në kohëzgjatje prej 6-10 minutash.
pozitave në kohë e hapësirë dhe bashkëveprimit) të tyre.
shprehjes;
III. 6 Përdor dosjen personale si mjet për identifikimin e përparësive dhe mangësive të veta në fusha të caktuara dhe bën një plan për mënyrën e
korrigjimeve të nevojshme
Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis – Kontribuues produktiv
IV. 1 Përgatit një autobiografi në të cilën prezanton veten me të dhënat personale dhe me prirjet për fusha të caktuara duke i gjetur të përbashkëtat me
profesionet e dëshiruara.
IV. 2 Përgatit një plan pune për një javë dhe specifikon aktivitetet më me prioritet duke arsyetuar përzgjedhjen e tyre.
IV. 4 Diskuton në grup për gjendjen e mjedisit që e rrethon, të incizuar më parë (si: vëzhgim, fotograf etj.) dhe bën një listë në bashkëpunim me
anëtarët e grupit për aktivitetet e mundshme për mbikëqyrjen dhe përmirësimin e gjendjes.
njerëzish për një situatë të caktuar duke mbrojtur idetë e veta me shembuj konkretë.
Kompetenca personale – Individ i shëndoshë
V. 5 Identifikon përparësitë dhe mangësitë e personalitetit të vet dhe jep mendime për mënyrën e përmirësimit, në forma të ndryshme shprehëse.
V. 6 Propozon alternativa për zgjidhjen konstruktive të një konflikti ndërpersonal duke i analizuar paraprakisht me kujdes rrethanat që kanë shkaktuar
konfliktin, ndan përvojat, mendimet dhe ndjenjat e veta me anëtarët e grupit
V. 9 Përkujdeset për mjedis të shëndoshë në rrethanat në të cilat realizon një aktivitet të caktuar duke i krijuar vetes dhe pjesëmarrësve të tjerë kushte të
përshtatshme të punës (ajrosje, shfrytëzim të dritës, shfrytëzim maksimal të hapësirës, mbajtje të pastërtisë, mbajtja e rregullt e sendeve që e rrethojnë
etj.).
25
26
Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm
VI. 3 Propozon vlera shoqërore, që janë të rëndësishme të kultivohen në klasë, në shkollë apo në familje (si p.sh., besimi i ndërsjellë, toleranca,
solidariteti, respekti-mirësjellja etj.) dhe me shembull konkret përshkruan ndonjë situatë ku gjen shprehje ndonjëra nga ato
VI. 4 Manifeston veprime që shprehin mirësjellje në situata të ndryshme dhe me shembull konkret tregon përdorimin e tyre në klasë/shkollë, në familje e
në komunitet.
karakter mësimor, të këshillave në klasë apo në shkollë, përbërjen dhe rolin e tyre.
VI. 6 Merr pjesë në hartimin e rregullave të lojës, në klasë, në shkollë (p.sh., si propozues rregullash, menaxhues i propozimeve nga të tjerët etj.) dhe
argumenton rëndësinë e respektimit të ndonjërës rregull të propozuar në forma të ndryshme të shprehjes, duke parashikuar pasojat e moszbatimit të saj.

2. 1 Identifikon ngjarje shoqërore, kulturore e historike të nivelit lokal, vendor, kombëtar e më gjerë dhe shkaqet që sollën ato.
2. 2 Kupton rëndësinë e objekteve, dukurive dhe proceseve shoqërore natyrore e mjedisore në nivel lokal, vendi, regjional dhe botëror.
2. 3 Tregon respekt për trashëgiminë kulturore e natyrore si dhe shpreh solidaritet në proceset shoqërore ku ai është i përfshirë.
3. 1. Dallon llojllojshmërinë e etnive, kulturave, racave, besimeve, profesioneve në shoqëri dhe shpreh respekt për këtë diversitet.
3. 2 Tregon ndërgjegjshmëri për dallimet gjinore, liritë dhe të drejtat e njeriut dhe demonstron tolerancë dhe solidaritet në komunikim dhe bashkëpunim
me të tjerët.
4. 1 Identifikon dhe shpjegon faktorët që duhet t’i marrë parasysh me rastin e marrjes së vendimeve në situata të ndryshme nga jeta e përditshme.
4. 2 Kupton nivelet e ndryshme të vendimmarrjes në institucione dhe shoqëri, dikur dhe tani, dhe i respekton ato në veprimet e tij.
Tema-t Rezultatet e të nxënit Njësitë
mësimore për tema mësimore Mësimore
RNL
Burimet
Koha e
vlerësimit
mësimore,
mësimore)
me çështjet
lëndë e tjera
Ndërlidhja me
ndërkurrikulare
mësimore (orë
mësimdhënies
Metodologjia e
Metodologjia e
Jeta në Kosovë • Përshkruan degët 1. Ekonomia e vendit 1 Mësimdhënie Vlerësim Gjuhë amtare
dikur dhe sot ekonomike në tim dhe nxënie përmbledhës
vendbanimin e tij dikur 1 me nxënësin Shoqëria
dhe sot dhe vlerëson 2. Degët e ekonomisë në qendër dhe Njeriu dhe dhe Mjedisi
ndikimin e tyre në 1 gjithëpërfshirja; natyra 4
3. Prodhuesit dhe
jetën e njerëzve. Albas
konsumatorët
1 Mësimdhënie Vlerësim i Shkathtësi
• Identifikon sportet dhe nxënie vazhdueshëm për jetë
4. Figura të shquara të
dhe sportistët, artet vendit tim 1 të bazuar
dhe artistët që kanë në arritjen e Matematikë
Traditat dhe ndikuar në shoqërinë 5. Sporti dhe sportistët 1 kompetencave.
trashëgimia kosovare dikur dhe
jonë sot (nga futbolli, 6. Arti dhe artistët 1 Mësimdhënie Edukimi për
hendbolli, muzika, dhe nxënie media
piktura, filmi, drama 7. Si festohej dikur dhe 1 të bazuar
etj.). sot në qasjen e
1 integruar; Edukimi për
• Dallon ngjarje nga 8. Festat si ngjarje të Mësimdhënie paqe
rëndësishme
tradita e lashtë 1 dhe nxënie të
(dasmat, festat dhe diferencuar.
9. Lojëra nga tradita
ritet e tyre, si Shën 1 Edukimi
Gjergji etj.) dhe nga 10. Festa e shkollës
për qytetari
tradita kombëtare, sime 1 demokratike
shtetërore dhe
përshkruan format e 11. Veshjet e krahinave 1
shënimit të tyre në të ndryshme
familje, në shkollë, në
komunitet
27
28
• Merr pjesë në mënyrë 12. Institucionet kulturore Globalizimi dhe
aktive në shënimin e 1 Mësimdhënie ndërvarësia
Mirëkuptimi, ndonjë feste tradicionale 13. Lokalitetet historike dhe nxënie
solidariteti, në shkollën dhe komunitet 1 të bazuar
empatia dhe 14. Arkiva e familjes në qasjen e Zhvillimi i
• Identifikon institucionet
respekti ndaj të 1 integruar; qëndrueshëm
kulturore si teatrot,
tjerëve 15. Muzeu i shkollës
muzetë, si dhe lokalitetet
1 Mësimdhënie
arkeologjike, historike dhe
16. Të njëjtë, por të dhe nxënie të
natyrore të vendit dhe
ndryshëm diferencuar.
përshkruan aktivitetet që
2
zhvillohen në to.
17. Të gjithë të barabartë
• Dallon veshjet e krahinave 3
të ndryshme të Kosovës
dhe disa nga tiparet Ushtrime 2
karakteristike të tyre.
Përsëritje
• Mbledh dhe përkujdeset
24 orë
për eksponatet nga
Vlerësim
trashëgimia, jep kontribut
në pasurimin e arkivit së
familjes dhe muzeut të
shkollës.
• Respekton dhe vlerëson
dallimet kulturore,
gjinore, etnike, fetare dhe
personat me nevoja të
veçanta në klasë, shkollë,
lagje dhe më gjerë.
• Respekton mendimet
ndryshe të të tjerëve,
pranon të tjerët ashtu
si janë dhe i trajton në
mënyrë të barabartë.
PLANI DYMUJOR: PRILL-MAJ-QERSHOR
VITI SHKOLLOR:
KLASA: IV
TEMA-T mësimore: Mirëkuptimi, solidariteti, empatia dhe respekti ndaj të tjerëve
Mendime të ndryshme vendime të përbashkëta
Resurset dhe trashëgimia e vendit tim
Mjedisi i vendit tim
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv
I. 2 Shkruan një tekst deri në një faqe (500 fjalë) e më shumë për një temë të caktuar.
shprehëse, si: me të folur, me shkrim, me vizatim, me mimikë, me lëvizje etj.
II. 2 Identifikon çështjet e njëjta, dalluese ose kryesore të një teme apo ngjarjeje të njëjtë, por të nxjerra nga dy a më shumë burime të ndryshme të
informacionit (tekst mësimor, gazetë, internet, burime njerëzore apo burime të tjera).
II. 3 Paraqet për diskutim argumentet për pajtueshmërinë ose kundërshtimin për një mendim e qëndrim të shprehur apo sjellje të manifestuar nga një
apo më shumë persona (në klasë/shkollë apo jashtë saj).
II. 7 Paraqet dhe arsyeton me argumente mënyrën e zgjidhjes së një problemi/detyre të caktuar të fushave të ndryshme (matematikore, gjuhësore, të
shkencave të natyrës, shoqërore, të arteve, shëndetësore etj.) në kohëzgjatje prej 6-10 minutash.
29
30
pozitave në kohë e hapësirë dhe bashkëveprimit) të tyre.
shprehjes;
III. 6 Përdor dosjen personale si mjet për identifikimin e përparësive dhe mangësive të veta në fusha të caktuara dhe bën një plan për mënyrën e
korrigjimeve të nevojshme
Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis – Kontribuues produktiv
IV. 1 Përgatit një autobiografi në të cilën prezanton veten me të dhënat personale dhe me prirjet për fusha të caktuara duke i gjetur të përbashkëtat me
profesionet e dëshiruara.
IV. 2 Përgatit një plan pune për një javë dhe specifikon aktivitetet më me prioritet duke arsyetuar përzgjedhjen e tyre.
IV. 4 Diskuton në grup për gjendjen e mjedisit që e rrethon, të incizuar më parë (si: vëzhgim, fotografim etj.) dhe bën një listë në bashkëpunim me
anëtarët e grupit për aktivitetet e mundshme për mbikëqyrjen dhe përmirësimin e gjendjes.
njerëzish për një situatë të caktuar duke mbrojtur idetë e veta me shembuj konkretë.
Kompetenca personale – Individ i shëndoshë
V. 5 Identifikon përparësitë dhe mangësitë e personalitetit të vet dhe jep mendime për mënyrën e përmirësimit, në forma të ndryshme shprehëse.
V. 6 Propozon alternativa për zgjidhjen konstruktive të një konflikti ndërpersonal duke i analizuar paraprakisht me kujdes rrethanat që kanë shkaktuar
konfliktin, ndan përvojat, mendimet dhe ndjenjat e veta me anëtarët e grupit
V. 9 Përkujdeset për mjedis të shëndoshë në rrethanat në të cilat realizon një aktivitet të caktuar duke i krijuar vetes dhe pjesëmarrësve të tjerë kushte të
përshtatshme të punës (ajrosje, shfrytëzim të dritës, shfrytëzim maksimal të hapësirës, mbajtje të pastërtisë, mbajtja e rregullt e sendeve që e rrethojnë
etj.).
Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm
VI. 3 Propozon vlera shoqërore, që janë të rëndësishme të kultivohen në klasë, në shkollë apo në familje (si p.sh., besimi i ndërsjellë, toleranca,
solidariteti, respekti-mirësjellja etj.) dhe me shembull konkret përshkruan ndonjë situatë ku gjen shprehje ndonjëra nga ato
VI. 4 Manifeston veprime që shprehin mirësjellje në situata të ndryshme dhe me shembull konkret tregon përdorimin e tyre në klasë/shkollë, në familje
e në komunitet.
karakter mësimor, të këshillave në klasë apo në shkollë, përbërjen dhe rolin e tyre.
VI. 6 Merr pjesë në hartimin e rregullave të lojës, në klasë, në shkollë (P.sh., si propozues rregullash, menaxhues i propozimeve nga të tjerët etj.) dhe
argumenton rëndësinë e respektimit të ndonjërës rregull të propozuar në forma të ndryshme të shprehjes, duke parashikuar pasojat e moszbatimit të saj.
2. 1 Identifikon ngjarje shoqërore, kulturore e historike të nivelit lokal, vendor, kombëtar e më gjerë dhe shkaqet që sollën ato.
2. 2 Kupton rëndësinë e objekteve, dukurive dhe proceseve shoqërore natyrore e mjedisore në nivel lokal, vendi, regjional dhe botëror.
2. 3 Tregon respekt për trashëgiminë kulturore e natyrore si dhe shpreh solidaritet në proceset shoqërore ku ai është i përfshirë.
3. 1. Dallon llojllojshmërinë e etnive, kulturave, racave, besimeve, profesioneve në shoqëri dhe shpreh respekt për këtë diversitet.
3. 2 Tregon ndërgjegjshmëri për dallimet gjinore, liritë dhe të drejtat e njeriut dhe demonstron tolerancë dhe solidaritet në komunikim dhe
bashkëpunim me të tjerët.
4. 1 Identifikon dhe shpjegon faktorët që duhet tì marrë parasysh me rastin e marrjes së vendimeve në situata të ndryshme nga jeta e përditshme.
4. 2 Kupton nivelet e ndryshme të vendimmarrjes në institucione dhe shoqëri, dikur dhe tani, dhe i respekton ato në veprimet e tij.
31
32
Tema-t Rezultatet e të nxënit për Njësitë
mësimore tema mësimore Mësimore
RNL
Burimet
vlerësimit
mësimore)
mësimdhënies
Metodologjia e
Metodologjia e
Ndërlidhja me lëndë
të tjera mësimore, me
çështjet ndërkurrikulare
Koha e mësimore (orë

Mirëkuptimi, • Respekton dhe 1. Dikush ka më 1 Mësimdhënie Matematikë
solidariteti, vlerëson dallimet shumë nevojë se të dhe nxënie
empatia dhe kulturore, gjinore, tjerët me nxënësin Njeriu dhe natyra Shoqëria dhe
respekti ndaj etnike, fetare dhe 1 në qendër dhe Mjedisi 4
të tjerëve personat me nevoja 2. Kujdesi për mikun, gjithëpërfhirja; Shkathtësi për Albas
të veçanta në klasë, shokun, tjetrin 1 jetë
shkollë, lagje dhe më Mësimdhënie
gjerë. 3. Mendojmë dhe nxënie Edukatë
ndryshe, veprojmë 1 të bazuar Vlerësim figurative
• Respekton mendimet
së bashku në arritjen e përmbledhës
ndryshe të të tjerëve,
1 kompetencave. Edukatë
pranon të tjerët ashtu
4. Miqësia muzikore
si janë dhe i trajton në
1
mënyrë të barabartë.
5. Bashkëndiej me të Shoqëria dhe
• Vlerëson solidaritetin tjerët 1 mjedisi
si vlerë njerëzore
dhe merr pjesë në 6. Vendosim së 1 Edukimi për
aktivitete përkrahëse bashku media,
Mendime të për njëri-tjetrin në 1
ndryshme shkollë dhe mjedis 7. Pjesë e Edukimi për paqe
vendime të shoqëror. vendimmarrjes 1
përbashkëta
8. Vendimmarrja
dikur dhe sot
Resurset • Përshkruan situata të 9. Pasuritë natyrore të 1 Mësimdhënie
dhe ndryshme jetësore të Kosovës dhe nxënie Vlerësim i Edukimi
trashëgimia bashkëndjenjës dhe të bazuar vazhdueshëm për qytetari
e vendit tim të mbështetjes shokut, 10. Trashëgimia kulturore 1 në qasjen e demokratike
shoqes, anëtarëve të integruar;
familjes dhe të tjerëve në 11. Kujdesi ndaj mjedisit dhe 1 Mësimdhënie Globalizimi
të mirë dhe në të keq. trashëgimisë dhe nxënie të dhe
1 diferencuar. ndërvarësi
• Tregon gatishmëri për 12. Ndotja e mjedisit
të marrë vendime në 1 Zhvillimi i
Mjedisi i konsultim me të tjerët 13. Hapësirat e gjelbra qëndrueshëm
vendit tim duke i respektuar idetë
dhe mendimet e tyre. 14. Ndikimi i transportit në
• Shpjegon situata mjedis
të ndryshme të
vendimmarrjes në jetën e 15. Trajtimi i mbeturinave
përditshme dhe identifikon
faktorët që janë marrë Ushtrime
dhe që duhet të merren
parasysh në raste të tilla. Përsëritje
• Identifikon vendimmarrjen Vlerësim

dikur dhe sot në familje,
shoqëri dhe institucione
dhe shfrytëzon ato përvoja
në vendimmarrjet e tij/saj.
• Përshkruan disa nga
pasuritë kryesore natyrore
të Republikës së Kosovës
dhe shpjegon rëndësinë
e shfrytëzimin racional
të tyre për të mirën e
gjeneratave të tanishme
dhe të ardhshme.
33
34
• Identifikon disa nga pasuritë
humane dhe të trashëgimisë
kulturore në Republikën 1
e Kosovës dhe shpjegon
rëndësinë e tyre për vendin. 1
• Merr pjesë aktive dhe përcakton 3

veprimet që duhet ndërmarr
në bashkëpunim me të tjerët
në organizimin e aktiviteteve
të ndryshme që promovojnë
ruajtjen e mjedisit, trashëgimisë 20 orë
ekonomike, shëndetësore
dhe kujdesit shoqëror ndaj të

tjerëve.
• Përshkruan me shembull
konkret si dëmtohet mjedisi
nga hedhja e mbeturinave
familjare dhe industriale në
vende joadekuate, nga trafiku,
keqpërdorimi dhe degradimi i
tokës, pyjeve dhe ujërave.
• Shpjegon rëndësinë e zgjerimit

të sipërfaqeve të gjelbra,
përdorimit të transportit publik
dhe atij ekologjik, riciklimit të
mbetjeve, krijimit dhe përdorimit
të deponive adekuate.
HARTUAN:
Planifikimi i orëve mësimore

Tematika 1 ASPEKTET E PËRGJITHSHME TË PLANIFIKIMIT TË ORËS MËSIMORE
Mësimi 1
Fusha kurrikulare: Klasa: IV Lënda: Shkalla e kurrikulës:
Shoqëria dhe Mjedisi Shoqëria dhe Mjedisi Shkalla II
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Individi, grupet dhe marrëdhëniet shoqërore
Tema: Vendi ku jetojmë
Njësia mësimore: Republika e Kosovës
Kontributi në rezultatet e kompetencave kryesore për shkallën 2 RNSH (kompetencë)

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv 1
VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm 2,3
Rezultatet e fushës së kurrikulës bërthamë "Shoqëria dhe Mjedisi" RNF:

1. Mëson për vetveten, strukturën e grupeve shoqërore dhe mënyrat e përfshirjes në to
1. 1 Identifikon dhe krahason dëshmi të thjeshta (objekte, mjete, fotografi, veshje dhe gjëra të tjera) që
lidhen me ngjarje personale, familjare dhe të bashkësisë ku jeton dhe i klasifikon sipas kronologjisë.
ASPEKTET SPECIFIKE TË PLANIFIKIMIT TË ORËS MËSIMORE
Rezultatet e të nxënit (njësisë mësimore) Fjalët kyç:

Nxënësi/ja: • shtet;
• njeh karakteristikat themelore të vendit tonë. • republikë;
• përshkruan veçoritë gjeografike të Kosovës. • pavarësi;
• shpjegon dashurinë për vendin. • male;
• fusha;
• vende turistike.
Mjetet e konkretizimit dhe materialet mësimore: Përdorimi i TIK-ut:
Libri bazë, fletore, lapsa, ngjyra Sipas nevojës
Ndërlidhja me lëndët e tjera: Çështjet ndërkurrikulare:
Gjuhë Shqipe, Njeriu dhe Natyra Globalizimi dhe ndërvarësia
PËRSHKRIMI I METODOLOGJISË DHE RRJEDHËS SË PLANIT TË ORËS MËSIMORE
Parashikimi:
Mësuesi/ja vizaton hartën e Republikës së Kosovës në tabelë. Anash hartës shkruan:
Emri i shtetit:
Kryeqyteti:
Qyteti apo fshati juaj:
Pavarësia e shtetit:
Pastaj kërkon nga nxënësit të diskutojnë për informatat e kërkuara dhe nga përgjigjet e nxënësve plotëson
kërkesat në tabelë. Nga ky diskutim mësuesi/ja nxjerr qëllimin e mësimit karakteristikat e themelore të vendit
tonë, dhe pastaj e shkruan titullin e mësimit në tabelë me shkronja të mëdha. “Republika e Kosovës".
Ndërtimi i njohurive:
Mësuesi/ja fillon duke shpjeguar që vendi ynë ka bukuri natyrore të shumta, ka kodra, lumenj, liqene, shpella
dhe bukuri të tjera, pastaj kërkon nga nxënësit, të mendojnë për pak, për bukuritë natyrore të cilat ata i kanë
vizituar dhe përgjigjet e tyre i shkruan në tabelë. P.sh., malet e Rugovës, Brezovica, liqeni i Batllavës, ujëvarat
e Mirushës, shpella e Gadimës etj.
Më pas mësuesi/ja ndan klasën në dy grupe. Secilit grup ia ndanë një pjesë nga mësimi.
35
Grupi 1:Karakteristikat themelore të vendit tonë

Grupi2:Veçoritë gjeografike të Kosovës
Pasi grupet e përpunojnë materialin, prezantojnë mësimin para grupit tjetër.
Përforcimi:
Mësuesi/ja lexon situatën hyrëse ne fillim të njësisë mësimore, pasi nxënësit kanë marrë njohuri për vendin
e tyre, dhe me situatën e lexuar nga mësuesja diskutojnë mbi pyetjet:
- Si mendon ti, a është i lidhur Dardani me vendin e tij?
- A mendon se Dardani ka realizuar një nga ëndrrat e fëmijërisë së tij?
- Me punën që po bën Dardani, a e tregon se e do vendin e vet?
- Po ti, a ke ëndrra që lidhen me vendin tënd?
Vlerësimi
Nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin gjatë aktivitetit.
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e vendeve që kanë vizituar në vendin tonë.
Vlerësohen për punën grupore dhe individuale.
Vlerësohen me shprehje për qëndrimin e tyre në situatat dhe diskutimet gjatë orës.
Detyrat dhe puna e pavarur: Provo veten dhe Aktiviteti yt, faqe 7.

Mësimi 2

Njësia mësimore: Simbolet e shtetit tonë
III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm 1,2

Nxënësi/ja: • simbol;
• dallon simbolet e shtetit; • flamur;
• tregon rëndësinë e përdorimit të simboleve të shtetit; • stemë;
• interpreton himnin shtetëror të Republikës së • himn;
Kosovës. • identitet;
• përfaqësim;
• respekt.
36


Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon zhvillimin e njësisë mësimore, duke lexuar situatën hyrëse të njësisë mësimore. Pas
leximit u drejtohet nxënësve me pyetjet për diskutim:
− Çfarë kupton ti me “simbolet shërbejnë si një gjuhë ndërkombëtare”?
− A njeh ti simbole të tjera të institucioneve apo vendeve të ndryshme? Nëse po, vizato një prej tyre.
Pas diskutimit, mësuesi/ja shkruan në tabelë qëllimin e mësimit “Njohim simbolet e vendit tonë".
Mësuesi/ja vendosë në tabelë të klasës, flamurin e Republikës së Kosovës, një dokument me stemën e
Kosovës, dhe flamurin kombëtar.
Nxënësit shikojnë fotografitë e vendosura në tabele dhe pastaj iu jepet fjala nga mësuesi/ja të bisedojnë se
çfarë janë ato që po shohin.
Pastaj mësuesi/ja plotëson informatat me njohuri te reja për nxënësit.
Përforcimi:
Përforcimi:
Mësuesi/jaMësuesi/ja
ndan klasën në ndan klasën
tre grupe. nëgrup
Secilit treugrupe. Secilit
shpërndanë nga grup uA4
një fletë shpërndanë nga një fletë A4 me
me simbolet shtetrore.
Grupi i1:
Grupi 1: Flamuri Flamurisëi Kosovës
Republikës Republikës së Kosovës
Grupie 2:
Grupi 2: Stema StemasëeKosovës
Republikë Republikë së Kosovës
Grupi 3: Flamuri Kombëtar
Grupi 3: Flamuri Kombëtar
Nxënësit duhet t’i ngjyrosin fletët me ngjyrat e duhura, dhe pastaj të flasin në grup pse është i nevojshëm ai
simbol. NëNxënësit
fund nxënësitduhet
punimett’ie tyre
ngjyrosin
i vendosinfletët
në murinme ngjyrat e duhura, dhe pastaj të flasin n
e klasës.
nevojshëm ai simbol. Në fund nxënësit punimet e tyre i vendosin në murin e klasës.
VlerësimiVlerësimi
Vlerësohen
Vlerësohen meqëndrimin
me shprehje për shprehje përnëqëndrimin
e tyre e tyre në
situatat dhe diskutimet situatat
gjatë orës. dhe diskutimet gjatë orës.
Nxënësitnjëri-tjetrin
Nxënësit vlerësojnë vlerësojnëgjatë njëri-tjetrin
aktivitetit. gjatë aktivitetit.
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e simboleve që njohin.
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e simboleve që njohin.
37

Mësimi 3

Njësia mësimore: Regjionet e Kosovës
I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv 1
VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm 2
lidhen me ngjarje personale, familjare dhe të bashkësisë, ku jeton dhe i klasifikon sipas kronologjisë.
1. 2 Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore, si p.sh.; familja, shkolla etj., dhe mund të bëjë
krahasime si kanë qenë ato dikur dhe si janë tani.

Nxënësi/ja: • regjion (rajon);
• njeh regjionet e territorit të Kosovës; • komunë;
• tregon regjionet e Kosovës; • territori;
• shpjegon dallimin mes regjionit dhe komunës. • qeverisje lokale.


Parashikimi:
Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin e mësimit 'Regjionet e Kosovës". Më pas udhëzon nxënësit të hapin librin
në njësinë mësimore përkatëse. Në fillim mësuesi/ja shpjegon se çfarë do të thotë termi 'regjion gjeografik".
Më pas mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që në fletoret e tyre me një paragraf të përshkruajnë disa karakteristika
të qytetit apo fshatit të tyre. Në fund të këtij aktiviteti, disa nga nxënësit lexojnë punimet e tyre.
Nxënësit ndahen në grupe, mësuesi/ja u kërkon secilit grup që ta lexojnë dhe ta përpunojnë informacionin e ri
ku flitet për "Ndarjen e territorit të vendit tonë në regjione" si dhe "Regjionet e Kosovës'.
Pas përpunimit të materialit nga nxënësit, secili grup i shkruan pikat kryesore të mësimit në një fletë A4 dhe
prezantojnë pikat e tyre para grupeve të tjera. Informacionet e tjera të nevojshme plotësohen nga mësuesi/ja.
38
dhe prezantojnë pikat e tyre para grupeve të tjera. Informacionet e tjera të nevojshme plotësohen ng
mësuesi/ja.
Përforcimi: Libër mësuesi për tekstin "Shoqëria dhe mjedisi 4"
Mësuesi/ja përgatit në fletë A4 hartën e Kosovës të ndarë me regjione. Udhëzon që ushtrimin

Përforcimi:
përgatitur nxënësit
Mësuesi/ja përgatittanëplotësojnë nëe çift
fletë A4 hartën me shokun
Kosovës apo
të ndarë me shoqen
regjione. e bankës.
Udhëzon Detyra
që ushtrimin e tyre është
e përgatitur nx- ta ndajn
ënësit ta plotësojnë në çift me shokun apo shoqen e bankës. Detyra
hartën në regjione, dhe të ngjyrosin regjionin e tyre me ngjyrë të kuqe. e tyre është ta ndajnë hartën në regjione,
dhe të ngjyrosin regjionin e tyre me ngjyrë të kuqe.
Udhëzoni nxënësit për ndihmë, të shohin hartën e Kosovës të ndarë me regjione dhe qytete në fillim të njësisë
mësimore.
Udhëzoni nxënësit për ndihmë, të shohin hartën e Kosovës të ndarë me regjione dhe qytete në fillim
Vlerësimi
njësisë mësimore.
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e regjionit dhe qytetit apo fshatit të tyre.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e regjionit dhe qytetit apo fshatit të tyre.

Mësimi 4

Tema: Vendi ku jetoj
Njësia mësimore: Karakteristikat e regjioneve të Kosovës

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv
Rezultatet e fushës së kurrikulës bërthamë – Shoqëria dhe Mjedisi – RNF:
39

Nxënësi/ja: • regjion;
• emërton regjionet e Kosovës; • karakteristikë;
• dallon regjionet e Kosovës të shfaqura në projektor; • histori;
• emërton qytetet kryesore të secilit regjion; • kulturë;
• shkruan karakteristikat e regjionit në të cilin jeton. • përkatësi kombëtare.
Libri bazë, fletore, lapsa, ngjyra, projektor. Sipas nevojës

Gjuhë shqipe, Art figurativ, Njeriu dhe natyra. Arsimi për zhvillimi i qëndrueshëm
Parashikimi:
Mësuesja fillon orën duke vizatuar në tabelë “Pemën e dijes”, ndërsa nxënësit i kanë fletët A4. Më pas
kërkon nga nxënësit të shënojnë regjionet e Kosovës, duke parashtruar pyetje nxitëse.
- Sa regjione ka Kosova?
- Cilat janë regjionet e Kosovës?
Mësuesi/ja paraqet titullin në tabelë dhe njëkohësisht shfaq në projektor karakteristikat e secilit regjion
duke u dhënë sqarime për secilin regjion. (Në mungesë të projektorit mësuesja përdor foto të ndryshme të
regjioneve).
Nxënësit nxiten të emërtojnë qytetet kryesore të secilit regjion.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të shkruajnë në fletore disa karakteristika të regjionit në të cilin jeton. Pasi
të përfundojnë shkrimin, dy-tre nxënës nxënës lexojnë shkrimet e tyre.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit në përgjigjet e sakta.
Vlerësohen nxënësit për punën individuale.
Detyrat dhe puna e pavarur: Provo veten, faqe 16.
40

Mësimi 5

Njësia mësimore: Jetojmë së bashku


1. 2. Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore si p. sh.; familja,shkolla etj., dhe mund të bëjë
krahasime si kanë qenë ato dikur dhe si janë tani
Nxënësi/ja: • përkatësi kombëtare;
• dallon komunitete të ndryshme që jetojnë në • komunitet;
Kosovë; • etni;
• tregon për të drejtat e barabarta në mes të • diversitet.
komuniteteve në Kosovë;
• shpjegon çka kupton me fjalën diversitet.
Parashikimi:
Mësuesi/ja pyet
- A keni familjar që jetojnë në ndonjë shtet tjetër jashtë Kosovës?
- Cilën gjuhë e flasin atje?
Pasi merr përgjigjen prej 2-3 nxënësve, mësuesja shkruan titullin në tabelë.
Mësuesi/ja pyet:
- Cilët popuj jetojnë në Kosovë?
Pasi merr përgjigjen e 2-3 nxënësve, ajo kërkon t'i hapin librat dhe të lexojnë tekstin në faqe 17.
Në Kosovë jetojnë edhe komunitete të tjera, si: serb, turq, boshnjakë etj.
Pastaj tekstit lexohet në tri pjesë dhe pas secilës pjesë parashtrohen pyetje për to.
Përforcimi:
Mësuesi/ja shpërndan fletët e formatit A4, ku nxënësit kanë për detyrë ta plotësojnë ditarin trepjesësh.
– Cilët popuj jetojnë në Kosovë?
– Si quhet ligji që u miratua në Kuvendin e Kosovës?
– Numëro disa nga të drejtat që i gëzojnë komunitetet.
41
Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen:
- me shprehje për qëndrimin e tyre në situatat dhe diskutimet gjatë orës;
- për përshkrimin e jetës së komuniteteve të ndryshme;
- nga njëri-tjetri gjatë aktivitetit;
- për punën në grup dhe individuale.

Mësimi 6

Njësia mësimore: Kosova dhe fqinjët e saj

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv - 1
III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm - 3
VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm - 8
5. Kontribuon në ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit si dhe në zhvillimin e qëndrueshëm
5. 1. Shpjegon disa nga shkaqet dhe pasojat e rreziqeve natyrore e shoqërore si pasojë e fatkeqësive
natyrore dhe veprimeve të njeriut dhe merr pjesë në aktivitete për ruajtjen e mjedisit dhe përkujdesjen
për trashëgiminë.

Nxënësi/ja: • fqinjë;
• identifikon pozitën gjeografike në hartë ose glob; • Europa;
• liston shtetet fqinje dhe kryeqytetet e tyre; • Ballkani;
• identifikon vargmalet dhe shtrirjen e tyre. • Tirana;
• Podgorica;
• Shkupi;
• Beogradi.
42
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon mësimin duke lexuar situatën në fillim të njësisë mësimore, duke hapur pastaj diskutimin
me pyetjet përkatëse:
- Po ti, a di me kë kufizohet Kosova?
- Cilat janë shtetet që kemi afër?
Para nxënësve paraqitet harta ose globi ku analizohet pozita gjeografike e Kosovës.
Pas diskutimit mësuesi/ja njofton nxënësit se mësimi do ta lexohet me pjesë.
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë njësinë mësimore “Kosova dhe fqinjët e saj”, ku gjatë leximit nxënësit
mbajnë shënime me shenja (Di +, dua të di?, mësova √). Pasi të kenë lexuar, në fletët A4 të përgatitura nga
mësuesja i shkruajnë pjesët interesante ose informacionet e reja, gjërat të cilat i kanë ditur, gjërat të cilat i
kanë mësuar dhe gjërat të cilat dëshirojnë t'i dinë, të cilat i marrin nga leximi.
Më pas mësuesja duke marrë mendimet e nxënësve plotëson tabelën "Di, Dua të di dhe Mësova", si dhe
shpjegon gjërat të cilat dëshirojnë t'i dinë nxënësit.
Di + Dua të di? Mësova√
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë rubrikën “Aktiviteti yt”, faqe 21. Detyra e nxënësve është të
shkruajnë me cilat shtete kufizohet Kosova, kryeqytetin e tyre dhe në cilën anë ndodhet. Punimet e tyre i
lexojnë para shokëve/shoqeve të klasës.
Analiza e tipareve semantike
Shtetet me të cilat
kufizohet Kosova
Kryeqyteti i tyre
Në cilën anë të
Kosovës ndodhet
Vlerësimi
- për përshkrimin e marrjes së vendimeve të ndryshme;
43

Mësimi 1

Tema: Lidhjet dhe bashkëpunimi me të tjerët
Njësia mësimore: Aktivitetet shkollore

VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm - 2,6
1. 2 Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore si p. sh.; familja,shkolla etj., dhe mund të
bëjë krahasime si kanë qenë ato dikur dhe si janë tani.

Nxënësi/ja: • grup shoqëror;
• përshkruan grupin shoqëror; • bashkëpunim;
• tregon karakteristikat e grupi shoqëror; • funksionim;
• dallon grupin shoqëror, kur kanë gjëra të • karakteristikë.
përbashkëta.
Gjuhë shqipe, Matematikë, Edukatë fizike, Art Globalizimi dhe ndërvarësia
figurativ Edukimi për qytetari demokratike
Parashikimi:
Mësuesi/ja e fillon orën mësimore me një pyetje që shtron për diskutim, pasi e lexon situatën hyrëse:
- Për sa grupe flet Olti në ditar?
- Pse ata quhen grup?
- Çfarë i bashkon ata?
Nxënësit përgjigjen duke sjellë mendimet e tyre rreth këtyre çështjeve. Në bashkëveprim me nxënësit dhe
përgjigjet e tyre, mësuesi/ja nxjerrin qëllimin e orës mësimore: “Aktivitete shkollore”.
Mësuesi/ja ndan tekstin mësimor në tri pjesë, i cili do të lexohet me ndalesa. Ndalesa e parë do të jetë pas
leximit të nëntitullit "Çfarë është grupi shoqëror". Mësuesi/ja parashtron pyetjet:
- Kush e formon grupin shoqëror?
- Çfarë është grupi shoqëror?
Lexohet pjesa e dytë me nëntitullin "Elementet e grupit shoqëror", e më pas diskutohet rreth saj përmes
44
pyetjes:
- Disa nga elementet përbërëse të grupit shoqëror janë. . .
Më pas lexohet edhe pjesa e tretë "Grupet shoqërore që formohen në shoqëri" dhe diskutohet rreth përmbajtjes.
- Kush është grup themelor?
- Si formohen grupet e klasës?
Përforcimi:
Nxënësit u përgjigjen pyetjeve në rubrikën “Aktiviteti yt”. Pas plotësimit të tabelës, grupet i ndajnë mendimet
e tyre me të tjerët.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e grupeve shoqërore ku bëjnë pjesë.

Mësimi 2

Njësia mësimore: Llojet e grupeve shoqërore
1. 2 Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore, si p. sh.; familja, shkolla etj., dhe mund të
Nxënësi/ja: • anëtar;
• diskuton llojet e grupeve shoqërore; • rol;
• dallon grupe shoqërore ku bën pjesë; • detyrë;
• liston detyra dhe përgjegjësi të grupit shoqëror • përgjegjësi.
45

Parashikimi:
Mësuesi/ja e fillon orën mësimore duke shkruar në tabelë konceptin "Llojet e grupet shoqërore" dhe kërkon
nga nxënësit të tregojnë çdo gjë që dinë rreth tij.
Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë dhe krijohet një lidhje logjike mes informacioneve të nxjerra dhe
krijohet një kllaster.
Nxënësit lexojnë tekstin mësimor dhe gjatë leximit mbajnë shënimet e duhura sipas teknikës "INSERT".
Mësuesi/ja jep shpjegimet e duhura rreth ecurisë së punës. Gjatë leximit të tekstit nxënësit do të mbajnë
shënime në anën anësore të tekstit për informacionet që lexojnë. Pastaj do t’i vendosin në një tabelë të tillë
sipas kategorive të veçanta.
√/Informacion që e di + / informacion i ri − /informacion që e dija ? /dua të di më shumë

ndryshe rreth kësaj çështjeje
Pas plotësimit të tabelës, diskutohet së bashku me tërë klasën rreth informacioneve të plotësuara dhe jepen
shpjegime të nevojshme nga nxënësit për nxënësit.
Në rast nevoje mund të shpjegojë edhe mësuesi/ja ndonjë gjë për të dhënë sqarimet e duhura.
Përforcimi:
Nxënësit lexojnë situatën në fund të njësisë mësimore, dhe pastaj diskutojnë mes njëri-tjetrin për pyetjet:
- Si mendon për zgjedhjen e Oltit, Jonit dhe Blertës?
- A kanë të drejtë nxënësit të përfshihen në dy grupe? Pse?
- Cilat janë rolet e tyre në grupet ku bëjnë pjesë?
Pas diskutimit, nxënësit udhëzohen të plotësojnë veprimtarinë "Aktiviteti yt". Pas plotësimit, grupet prezantojnë
punën e tyre.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e grupeve shoqërore ku bëjnë pjesë.
46

Mësimi 3
Njësia mësimore: Grupet shoqërore në shkollë

VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm - 2, 4

1. 2 Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore si p. sh.; familja,shkolla etj., dhe mund të

Nxënësi/ja: • grup;
• njeh grupet e ndryshme shoqërore në shkollë; • talent;
• diskuton organizimin e grupeve shoqërore në • pëlqim;
shkollë; • organizim;
• përshkruan rëndësinë e grupeve shoqërore • iniciativë;
vullnetare. • pjesëmarrje.
Parashikimi:
Mësuesi/ja e fillon orën mësimore me situatën praktike në fillim të tekstit. E lexon për nxënësit dhe vazhdon
me diskutim se çfarë zgjidhjesh do të bënin nxënësit në një situatë të tillë.
- Cili është roli i Blertës në grupet ku bën pjesë?
- A mendoni se përfshirja e saj në disa aktivitete ndikon në rezultatet e saj në këto aktivitete?
- A ndikon pjesëmarrja në këto grupe, për suksesin në mësime të Blertës?
Më pas i krahasojnë me këshillat e mësuesit për situatën. Pas diskutimit, së bashku me nxënësit përcaktojnë
edhe qëllimin e mësimit "Grupet shoqërore në shkollë".
Nxënësit udhëzohen që të lexojnë tekstin duke nënvizuar fjalë, shprehje të panjohura apo gjëra të tjera që
duan të diskutojnë rreth tyre. Lexohet teksti për disa minuta dhe më pas vazhdohet me shpjegimet e nxënësve
rreth asaj se çfarë kanë kuptuar nga leximi, duke i plotësuar njohuritë edhe nga mësuesi/ja. Çështje për
diskutim dhe shpjegim:
- Si mund të organizohen në grupe nxënësit e një shkolle?
47
- Çfarë përfitimesh kanë nxënësit nga grupime të tilla?

- Çfarë aktivitetesh mund të ndërmarrin nxënësit në grupet shkollore?
Përforcimi:
Nxënësit udhëzohen të plotësojnë veprimtarinë “Aktiviteti yt” në libër, dhe më pas ta lexojnë para shokëve dhe
shoqeve të klasës.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e aktiviteteve shkollore.

Mësimi 4

Njësia mësimore: Grupet shoqërore në komunitet

VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm - 2, 4, 6

1. 2 Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore, si p. sh.; familja,shkolla etj., dhe mund të bëjë

Nxënësi/ja: • komunitet;
• dëgjon me vëmendje një pjesë nga libri; • përfshirje;
• përgjigjet në pyetjet e dhëna; • organizim;
• emërton grupet e ndryshme shoqërore në • lokal;
komunitet; • global.
• dallon organizimin e grupeve në komunitet;
• liston përgjegjësitë e grupeve në komunitet.
48

Libri bazë, fletore, lapsa, ngjyra, fletë A4. Sipas nevojës

Parashikimi:
Mësuesja lexon pjesën e shkurtër në tekst. Kërkon nga nxënësit të dëgjojnë me vëmendje. Mësuesja u
drejtohet nxënësve me pyetjet:
- Çfarë informacionesh morët nga libri?
Mësuesja shpjegon njësinë mësimore duke i bërë pyetje nxënësve pas çdo shpjegimi. Nxit nxënësit
përmes pyetjeve si:
- Çka kuptojmë me fjalën komunitet?
- Cilat janë llojet e grupeve shoqërore?
- Si organizohet një grup në komunitet?
- Në cilat komunitete bëni pjesë ju?
- Si organizohet puna e grupeve në komunitet?
Mësuesja kërkon përgjigje nga disa nxënës, në mënyrë që të marrë përgjigje të ndryshme.
Përforcimi:
Mësuesja ndan nxënësit në grupe, u shpërndan fletët A4 të përgatitura me ecurinë e grupit dhe kërkesat
si: sportive, muzikore, artistike, mjedisore, politike. Kërkon nga nxënësit në grupe të listojnë përgjegjësitë
për grupin në të cilin bëjnë pjesë.
Grupi 1 – grupi sportiv
Grupi 2 – grupi muzikor
Grupi 3 – grupi artistik
Grupi 4 – grupi mjedisor
Grupi 5 – grupi politik
Secili grup prezanton punën para klasës.
Vlerësimi
49

Mësimi 5

Njësia mësimore: Ne bashkëveprojmë me njëri-tjetrin


1. 1. Identifikon dhe krahason dëshmi të thjeshta (objekte, mjete, fotografi, veshje dhe gjëra të tjera) që
1. 2. Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore si p. sh.; familja,shkolla etj., dhe mund të bëjë
1. 3. Kupton dhe respekton të drejtat e njeriut dhe të drejtat themelore të fëmijëve si mënyra më e mirë për
mbrojtjen e individëve dhe bashkësisë nga padrejtësitë.
Nxënësi/ja: • bashkëveprim;
• përshkruan sjelljen në vendet publike; • respekt;
• përmend rëndësinë që ka pranimi i tjetrit me • paragjykim.
mundësitë dhe aftësitë që ka;
• vlerëson rëndësinë e bashkëveprimit me të tjerët.
Parashikimi:
Mësuesi/ja pyet
– Si duhet të sillemi kur hipim në autobus?
– Nëse ka shumë udhëtarë në autobus, cilët kanë përparësi të ulen?
Pasi merr përgjigjen e 2-3 nxënësve mësuesi/ja shkruan titullin në tabelë.
Mësuesi/ja lëshon me TV (projektor) dokumentar ku shihen nxënës të ndryshëm për nga pamja, mosha etj.
Pyet nxënësit:
- A të gjithë fëmijët në fotografi të të njëjtës moshë?
- A janë të njëjtë të gjithë apo ndryshojnë me diçka nga njëri-tjetri?
Pastaj kërkon nga nxënësit t'i hapin librat dhe e lexon duke komentuar tekstin në tri pjesë.
Lexohet një pjesë. Mësuesi/ja bën pyetje që të marrë informatë se a e kuptuan pjesën e lexuar.
Vazhdon me leximin e dy pjesëve të tjera dhe komentimin e tyre.
50
Përforcimi:
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të plotësojnë ditarin e tyre dypjesësh në fletët A4.
Përfitimet e shoqërisë nga bashkëveprimi i Humbja e shoqërimit nëse nuk ka

njerëzve me njëri-tjetrin bashkëveprim mes njerëzve
Pasi që e përfundojnë detyrën,disa nga nxënësit i lexojnë ato.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e bashkëveprimit mes njerëzve.

Mësimi 6
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Normat, të drejtat dhe përgjegjësitë

Tema: Mirëkuptimi, solidariteti, empatia dhe respekti ndaj të tjerëve
Njësia mësimore: Puna vullnetare
V. Kompetenca personale – Individ i shëndoshë - 8
3. Njeh dhe mëson të zbatojë normat dhe rregullat shoqërore për jetë të përbashkët në diversitet.
3. 2. Tregon ndërgjegjshmëri për dallimet gjinore, liritë dhe të drejtat e njeriut dhe demonstron tolerancë dhe
solidaritet në komunikim dhe bashkëpunim me të tjerët.
51

Nxënësi/ja: • vullnetar;
• vlerëson solidaritetin e njerëzve në një aktivitet në mjedis; • grup vullnetar;
• përshkruan situata të ndryshme jetësore të punës vullnetare; • ndihmë;
• tregon rëndësinë e punës vullnetare. • bashkëpunim.
Gjuhë shqipe, Njeriu dhe natyra. Arsimi për zhvillimi i qëndrueshëm
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon mësimin duke lexuar situatën hyrëse në fillim të njësisë mësimore.
Më pas diskuton me nxënësit rreth situatës me pyetjet:
- Çfarë vlerash qytetare tregojnë njerëzit në këtë situatë?
- A tregon për një grup shoqëror kjo situatë?
- Për çfarë grupi mund të themi se bëhet fjalë?
Nxënësit udhëzohen që do të lexojnë tekstin në dy ndalesa dhe pas çdo ndalese do të kenë pyetje rreth përmbajtjes.
- Çfarë është puna vullnetare?
- Çfarë do të thotë të jesh vullnetar?
- Në cilat raste të tjera mund të bësh punë vullnetare?
Pastaj lexohet pjesa tjetër dhe pasojnë pyetjet e mundshme:

- Kë ndihmojmë ne me punë vullnetare?
- A duhet të kemi një orare të caktuara për të bërë një punë vullnetare?
- Pasi puna individuale nuk është vetëm në aktivitet individual, si mund të organizohet ndryshe?
- Pse vullnetarët bashkohen në grupe?
- Kë ndihmojnë grupet vullnetare?
- Çka zotërojnë diçka të veçantë individët dhe grupet vullnetare?
- A di ndonjë organizatë që vullnetare që vepron në vendin tonë?
- Si ndikon te njerëzit puna vullnetare?
Pasi të kenë përfunduar mësuesi/ja përdor edhe pyetjet nga rubrika “Provo veten” për të verifikuar njohuritë e
nxënësve rreth temës.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të punojnë në libër sipas kërkesës së rubrikës “Aktiviteti yt”.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e bukurive natyrore në Kosovë që kanë vizituar.
52

Mësimi 1

Tema: Secili ka të drejta dhe përgjegjësi
Njësia mësimore: Liritë dhe të drejtat

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv - 1,4,6
IV. Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis – Kontribuues produktiv - 1,3
1. 3 Kupton dhe respekton të drejtat e njeriut dhe të drejtat themelore të fëmijëve si mënyra më e mirë
për mbrojtjen e individëve dhe bashkësisë nga padrejtësitë.

Nxënësi/ja: • liri;
• diskuton liritë dhe të drejta e njeriut; • të drejta;
• shpjegon rëndësinë e respektit për liritë dhe të • ligj;
drejtat e njeriut. • kushtetutë;
• barazi;
• dinjitet.
Gjuhë shqipe, Art figurativ. Edukimi për qytetari demokratike,
Edukimi për paqe.
Parashikimi:
Mësuesi/ja e fillon orën mësimore duke pyetur nxënësit:
- Çfarë mund të thoni për të drejtat e njeriut?
Mësuesi/ja së bashku me nxënësit diskutojnë rreth përgjigjeve të ndryshme.
Më pas, së bashku, përcaktojnë edhe qëllimin e mësimit "Liritë dhe të drejtat".
Nxënësit udhëzohen që të lexojnë tekstin në dy pjesë. Pas leximit të pjesë së parë "Nevojat e njeriut", mësuesi/
ja kërkon nga nxënësit që secili në mënyrë individuale të shkruajë në fletore pesë nevoja të tyre për jetë të
dinjitetshme.
Pastaj vazhdohet me leximin e pjesës tjetër të tekstit, "Liritë dhe të drejtat e njeriu", dhe drejton disa pyetje për
diskutim:
- Çfarë janë liritë dhe të drejtat?
- Çfarë është liria individuale?
53
- Pse janë të rëndësishme liritë dhe të drejtat për njeriun?

Mësuesi/ja përdor pyetjet nga rubrika “Provo veten” për të marrë informacione të tjera për të verifikuar njohuritë
e nxënësve rreth temës.
Përforcimi:
Nxënësit udhëzohen që të plotësojnë rubrikën “Aktiviteti yt”, në të cilën është paraqitur një kërkesë. Pas
përfundimit të tyre diskutohen në klasë.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e lirive të tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani në fletore përgjigjet e rubrikës “Provo veten”, faqe 35.

Mësimi 2

Njësia mësimore: Të drejtat e fëmijëve

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv 1,4,6
IV. Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis – Kontribuues produktiv 1,3

Nxënësi/ja: • konventë;
• numëron disa nga të drejtat e fëmijëve; • të drejta;
• përshkruan rëndësinë e mbrojtjes e të drejtave të • mbrojtje;
fëmijëve; • siguri;
• vlerëson që të drejtat e fëmijëve duhet të • ligj.
respektohen nga të gjithë.
54


Edukimi për paqe.
Parashikimi:
Mësuesi/ja e fillon orën mësimore duke pyetur nxënësit.
- Çfarë dini për të drejtat e fëmijëve?
Disa prej përgjigjeve mund të diskutohen ose mësuesi/ja mund të shtojë diçka për t'i orientuar nxënësit drejt
njësisë së re mësimore. Më pas, së bashku me nxënës përcaktojnë edhe qëllimin e mësimit "Të drejtat e
fëmijëve".
Mësuesi/ja ndan klasën në dy grupe.
Grupi 1: lexon pjesën "Të drejtat e fëmijëve”,
Grupi 2: lexon pjesën e dytë në libër "Të gjithë fëmijët duhet të gëzojnë të drejtat e tyre".
Gjatë leximit nxënësit duhet të mbajnë shënimet e rëndësishme në pemën e mendimeve në fleta A4.
Pas përfundimit, grupet e nxënësve paraqesin punimet e tyre para të tjerëve.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë në çift me shokun/shoqen e bankës dhe të plotësojnë kërkesën në
rubrikën “Aktiviteti yt” dhe të prezantojnë para klasës përfundimet e tyre.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e të drejtave të fëmijëve.
55

Mësimi 3

Njësia mësimore: Të drejtat dhe përgjegjësitë


Nxënësi/ja: • e drejta;
• dallon të drejtat me përgjegjësitë; • përgjegjësi;
• tregon që çdo njeri ka detyra dhe përgjegjësi; • detyrë;
• shpjegon pse njeriu duhet t'i njohë të drejtat dhe • sjellje;
përgjegjësitë e tij. • Konventa e të Drejtave të Fëmijëve.
Edukimi për paqe.
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon mësimin duke lexuar situatën hyrëse në fillim të njësisë mësimore. Pastaj drejton pyetjet për
diskutim:
- Si ju duket veprimi i Drinit, pasi e theu llambën?
- Po reagimi i babait të tij?
- A të ka ndodhur një rast të ngjashëm, ku je treguar i përgjegjshëm?
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të lexojnë të dy pjesët e njësisë mësimore "Të drejtat dhe përgjegjësitë". Së
pari lexohet pjesa e parë dhe pastaj mësuesi/ja pyet:
- Si duhet të veprojmë ne?
- Cilat janë të drejtat tona?
- Po përgjegjësitë?
Pastaj lexohet pjesa tjetër e tekstit dhe pasojnë pyetjet:
- A janë përgjegjësitë të lehta për t'u përmbushur?
Dhe pas kësaj informacionet e marra i sistemojnë në pemën e mendimeve.
56
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të plotësojnë në mënyrë individuale rubrikën Aktiviteti yt, faqe 39.
Në fund nxënësit lexojnë punën e tyre para klasës.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e te drejtave dhe përgjegjësive.

Mësimi 4

Njësia mësimore: Roli im

Rezultatet e fushës së kurrikulës bërthamë"Shoqëria dhe Mjedis" RNF:


Nxënësi/ja: • rol;
• tregon përgjegjësitë e veta; • përgjegjësi;
• diskuton veprimet që tregojnë përmbushjen e • respekt;
përgjegjësive; • shoqëri;
• dallon përgjegjësitë në familje, shkollë e shoqëri. • detyrë.
57

Gjuhë Shqipe, Art Figurativ. Edukimi për qytetari demokratike,
Edukimi për paqe
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon orën mësimore me situatën hyrëse në fillim të njësisë mësimore, pasi të jepen përgjigjet
e nxënësve me situatën mësuesi/ja duke drejton te nxënësit pyetjet:
- Cilat janë përgjegjësitë e tua në shtëpi?
- Cilat janë përgjegjësitë e tua në shkollë?
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të thonë nga tri përgjegjësi të tyre para klasës, duke diskutuar pastaj së
bashku.
Mësuesi/ja ndan klasën në dy grupe. Secilit grup i shpërndan nga një fletëpalosje dhe ngjyra. Dhe secilit
grup i ndan një detyrë:
Grupi 1: "Roli dhe përgjegjësitë tona në familje"
Grupi 2: "Roli dhe përgjegjësitë tona në mjedise të ndryshme"
Secili grup ka për detyrë të lexojë pjesën e tyre në librin bazë, dhe pastaj të përgatisin një fletëpalosje me
informacionet themelore dhe e plotësojnë atë me ndonjë fotografi apo vizatim.
Të dy grupet prezantojnë punën e tyre para të tjerëve, dhe në fund fletëpalosjet i vendosin në murin e
klasës.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që në mënyrë individuale të plotësojnë detyrën te rubrika “Aktiviteti yt” dhe
pastaj të diskutojnë për përgjigjet e tyre në grup me shokët dhe shoqe e tyre dhe t'i krahasojnë ato.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e roleve të tyre në familje dhe në mjedise të tjera.
58

Mësimi 5
Njësia mësimore: Të drejtat dhe përgjegjësitë në shkollë


1. 3 Kupton dhe respekton të drejtat e njeriut dhe të drejtat themelore të fëmijëve si mënyra më e mirë për
Nxënësi/ja: • rol;
• diskuton për të drejtat dhe përgjegjësitë në shkollë; • përgjegjësi;
• dallon përgjegjësitë nga të drejtat; • respekt;
• shënon për secilin rregull nga një përgjegjësi. • shoqëri;
• detyrë.
Libri bazë, fletore, lapsa, ngjyra, fotografi. Sipas nevojës
Parashikimi:
Mësuesja para nxënësve paraqet disa ilustrime ku shihen grupe fëmijësh duke kryer detyra në grup dhe në
mënyrë individuale. Nxënësit në ilustrime kanë të drejtën e gjithëpërfshirjes, të drejtën e lojës etj.
Por, për çdo të drejtë parashtron pyetje nxitëse:
• Çfarë bëjnë fëmijët?
• Cilat janë të drejtat e tyre?
• Cilat janë përgjegjësitë e tyre?
Mësuesja lexon, ndërsa nxënësit dëgjojnë me vëmendje secilën pjesë.
Pjesa e parë:
• Çka është shkolla për nxënësit?
• Kush duhet tì zbatojë rregullat në shkollë?
• Me çka lidhen rregullat?
Pjesa e dytë:
Përgjegjësitë dhe detyrat në shkollë. Mësuesja pasi lexon pjesën e dytë, bën pyetje:
• Cili është dallimi mes detyrave dhe përgjegjësive?
59
• Pse duhet përmbushur përgjegjësitë?

• Si vlerësohesh nëse nuk i bën detyrat në rregull?
• Cilat mund të jenë pasojat nëse nuk zbatohen të drejtat?
• Çka na sjell kryerja e detyra me përgjegjësi?
Përforcimi:
Mësuesi/ja në një hamer vendos të drejtat e fëmijëve në klasë dhe i lexojnë me nxënës.
Në fund u shpërndan nxënësve fletët A4 me disa rregulla të shkruara në anën e majtë, ndërsa në anën e
djathtë do të shkruajnë për secilin rregull nga një përgjegjësi.
Vlerësimi
- për punën grupore dhe individuale.

Mësimi 6
Njësia mësimore: Të drejtat dhe përgjegjësitë në komunitet

III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm - 1,2

1. 2. Dallon strukturën e grupeve të ndryshme shoqërore, si p. sh.; familja,shkolla etj., dhe mund të bëjë

Nxënësi/ja: • komunitet;
• numëron disa nga të drejtat dhe përgjegjësitë që ka • anëtar;
ai; • qytetar;
• tregon disa përgjegjësi që ka në komunitet; • të drejta;
• merr pjesë në ruajtjen e të mirave të përbashkëta. • përgjegjësi;
• respekt.
60


Parashikimi:
Mësuesi/ja shpërndan fleta A4 në të cilat është paraqitur ditari dypjesësh.
Të drejtat Përgjegjësitë
Pasi ta kenë plotësuar lexojnë 2-3 nxënës.
Mësuesi/ja lëshon dokumentare të ndryshme, ku shihen njerëzit që kryejnë punë të ndryshme si: në park,
rrugë, ndihmojnë personat me nevoja të ndryshme etj. Dhe bisedohet me nxënësit për këto pamje që panë.
Pastaj i pyet nxënësit:
-Pse janë të rëndësishme të drejtat dhe përgjegjësitë tona në komunitet?
- Çfarë përgjegjësish mund të kenë anëtarët e një komuniteti?
- A mendon se përgjegjësitë janë detyrime që duhet të kryhen patjetër?
Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e tyre, por edhe komente të tjera prej tyre, lidhur me të drejtat në komunitet.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit si aktivitet: Identifiko një problem në komunitet në të cilin jeton dhe jep ide për
zgjidhjen e problemit.
Problemi Zgjidhja
Pasi që e përfundojnë detyrën, disa nga nxënësit i lexojnë ato.
Vlerësimi
- për përshkrimin e të drejtave dhe përgjegjësive në komunitet;
- për punën individuale.
61

Mësimi 7

Njësia mësimore: Shkelja e të drejtave të mia

II. Kompetenca e të menduarit – Mendimtar kreativ - 7, 4

1. Mëson për vetveten, strukturën e grupeve shoqërore dhe mënyrat e përfshirjes në to.
1. 3. Kupton dhe respekton të drejtat e njeriut dhe të drejtat themelore të fëmijëve si mënyra më e mirë

Nxënësi/ja: • të drejta;
• përshkruan shkeljet e të drejtave të njeriut; • shkelje;
• identifikon shkeljen e të drejtave të tyre; • braktisje;
• kërkon ndihmë dhe raporton. • cenim;
• dhunë.

Gjuhë shqipe, Njeriu dhe natyra, Art figurativ. Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm
Parashikimi:
Mësuesi/ja shkruan në dërrasë disa fjalë kyç: të drejta, shkelje, braktisje, cenim, dhunë, fëmijë, punë,
sigurojnë, ushqim etj. Nxitën nxënësit të shkruajnë një ese me këto fjalë, pastaj tre ose katër nxënës
lexojnë punimet e tyre.
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të hapin librin faqe 47 dhe të analizojnë fotografinë, pastaj pyetjet e
paraqitura në libër trajtohen si:
- A është e drejtë që një fëmijë të kërkojë lëmoshë?
- Cila e drejtë i shkelet këtij fëmije?
- Kush do të duhej të kujdesej për të drejtat e tij?
- Nëse ke parë fëmijë të tillë në rrugë, si ke reaguar?
Tani kërkohet nga nxënësit që të lexojnë njësinë mësimore në tri ndalesa dhe pas çdo ndalese do të kenë
pyetje rreth përmbajtjes.
- Nga kush duhet të mbrohen fëmijët?
- Kur nuk dinë si të veprojnë, kujt duhet t'i drejtohen?
- Kur mendoni se kemi shkelur një të drejtë të fëmijëve?
Nxënësit vazhdojnë të lexojnë pjesën tjetër, ku pasi përfundojnë leximin pasojnë pyetjet:
62
- Si shkelen të drejtat e fëmijëve në shumë vende të botës?

- Pse detyrohen të punojnë fëmijët?
- Çfarë punësh bëjnë zakonisht këta fëmijë?
- Si ndihen këta fëmijë?
- Si sillen pronarët e tyre me këta fëmijë që detyrohen të punojnë për shkak të kushteve të vështira?
Pas leximit të pjesës së fundit, parashtrohen këto pyetje:
- Pse përdoret dhuna fizike?
- Çka përfshin dhuna psikike?
- Si u shkelen të drejtat disa fëmijëve që kanë gabuar?
- Çka ka për detyrë shoqëria njerëzore?
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të punojnë në grupe sipas kërkesës në rubrikën “Aktiviteti yt” dhe të
prezantojnë para klasës përfundimet e tyre.
Ndahuni në grupe dhe identifikoni raste të shkeljes së të drejtave të fëmijëve. Paraqitni mendimet e grupit para
klasës.
Vlerësimi

Mësimi 8

Njësia mësimore: Kush i mbron të drejtat e mia


1. Mëson për vetveten, strukturën e grupeve shoqërore dhe mënyrat e përfshirjes në to.
1. 3. Kupton dhe respekton të drejtat e njeriut dhe të drejtat themelore të fëmijëve si mënyra më e mirë për
63

Nxënësi/ja: • mbrojtje;
• shikon dokumentin e të drejtave të fëmijëve: • të drejta;
Konventa e të Drejtave të Fëmijëve; • institucione;
• dallon rolin e shtetit dhe shoqërisë në mbrojtjen e • organizata;
të drejtave të tyre; • raportim.
• punon në grup disa të drejtat që i takojnë;
• shkruan një rast të raportimit të shkeljes së të
drejtave të tij apo shoku/shoqes së tij.

Parashikimi:
Mësuesi/ja përmes projektorit shfaq videon vetëdijesuese për të drejtat e fëmijëve (https://www. youtube.
com/watch?v=wu8beWuAcpc)
Kërkon nga nxënësit të ndjekin me vëmendje videon.
Më pas paraqet edhe dokumentin e të drejtave të fëmijëve Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, të cilën e
shpalos para fëmijëve.
Mësuesi/ja shpjegon tri pjesët e ndara të njësisë. Pasi shpjegon pjesën e parë, bën pyetjet:
- Kush i mbron të drejtat e fëmijëve?
- A ka fëmijë në botë që nuk i gëzojnë të drejta e tyre?
Pas pjesës së dytë, mësuesi/ja bën pyetjet:
- Si e përkufizoni ju të drejtat e fëmijëve?
- Cili është roli i fëmijëve në mbrojtjen e të drejtave të tyre?
Pas shpjegimit të pjesës së tretë, mësuesi/ja nxit diskutimin përmes pyetjeve:
- Cilat të drejta nuk mund të kufizohen?
- Pse është i rëndësishëm raportimi i të drejtave?
Më pas mësuesi/ja u ndan nga tri zemra të punuara me ngjyra të ndryshme me mbajtëse, pesë grupeve të
nxënësve. Secili grup shkruan nga tri thënie për të drejtat e tyre.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kërkon nga secili nxënës:
- Shkruaj një rast kur ke raportuar për ndonjë shkelje të të drejtave të tua, të shokut ose shoqes sate.
Vlerësimi
- Vlerësohen me shprehje për qëndrimin e tyre në situatat dhe diskutimet gjatë orës.
- Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e ndotjes së mjedisit.
- Nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin gjatë aktivitetit.
- Vlerësohen për punën në grup dhe individuale.
Detyrat dhe puna e pavarur: Rubrika “Provo veten”, faqe 49.
64

Mësimi 1
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Proceset shoqërore dhe natyrore

Tema: Jeta në Kosovë dikur dhe sot
Njësia mësimore: Shoqëria dhe natyra ndryshojnë
2. Njeh rëndësinë e monumenteve, dukurive, proceseve historike, shoqërore, natyrore e mjedisore
si dhe lidhjet dhe ndikimet ndërmjet tyre
2. 1. Identifikon ngjarje shoqërore, kulturore e historike të nivelit lokal, vendor, kombëtar e më gjerë dhe
shkaqet që sollën ato.
2. 2. Kupton rëndësinë e objekteve, dukurive dhe proceseve shoqërore natyrore e mjedisore në nivel
lokal, vendi, regjional dhe botëror.
2. 3. Tregon respekt për trashëgiminë kulturore e natyrore, si dhe shpreh solidaritet në proceset shoqërore
ku ai është i përfshirë.
Nxënësi/ja: • ndryshim;
• përshkruan procesin e ndryshimeve në shoqëri; • shoqëri;
• shpjegon ndryshimet në natyrë si procese të • natyrë;
vazhdueshme dhe të përhershme; • proces;
• vlerëson që ndryshimi pozitiv sjell progres. • erozion.

Gjuhë shqipe, Art figurativ, Njeriu dhe natyra. Globalizimi dhe ndërvarësia,
Arsimi për zhvillimi i qëndrueshëm.
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon mësimin me situatën hyrëse në tekst, duke i udhëzuar nxënësit të shikojnë figurat dhe
përgjigjen pyetjeve:
- Çfarë vëren në këto figura?
- Çfarë do të ndodhte nëse nuk do të kishin ndodhur ndryshime?
- A mund të kenë ndikim në shoqëri ndryshimet në peizazh?
Mësuesi/ja nga diskutimi bashkë me nxënës përcaktojnë qëllimin e mësimit "Shoqëria dhe Natyra
ndryshojnë".
Pastaj shpërndan fleta A4 me tabelën e teknikës Di, Dua ta di, Mësova, te secili nxënës dhe kërkon ta
plotësojnë kolonën e parë Di.
65
Mësuesi/ja më pas kërkon nga nxënësit të shkruajnë se çfarë dëshirojnë të dinë rreth temës së re
në kolonën Dua të di.
Pasi nxënësit plotësojnë kolonën e dytë. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të lexojnë pjesën e parë të njësisë
mësimore “Ndryshimet në shoqëri” dhe të plotësojnë në kolonën e tretë Mësova. Pastaj nxënësit lexojnë
edhe pjesën e dytë “Ndryshimet në natyrë” dhe përsëri plotësojnë rubrikën Mësova me njohuritë e reja të
marra nga leximi.
Përforcimi:
Nxënësit punimet e tyre i lexojnë dhe diskutojnë së bashku, gjithashtu janë të lirë të pyesin mësuesin/en për
ndonjë paqartësi.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e ndryshimeve në shoqëri dhe natyrë.
Nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin gjatë aktivitetit. Vlerësohen për punën në grup dhe individuale.

Mësimi 2

Njësia mësimore: Jeta dikur dhe sot

66

2. Njeh rëndësinë e monumenteve, dukurive, proceseve historike, shoqërore, natyrore e mjedisore,
2. 1. Identifikon ngjarje shoqërore, kulturore e historike të nivelit lokal, vendor, kombëtar e më gjerë
dhe shkaqet që sollën ato.

Nxënësi/ja: • zhvillim shoqëror;
• njeh ndryshimin të jetës dikur dhe sot; • përparim;
• tregon qëllimet e ndryshimit të jetës së njeriut; • shkollim;
• veçon faktorët që kanë ndikuar në zhvillimin • industri;
shoqëror. • bujqësi;
• blegtori.
Parashikimi:
Mësuesi/ja vendos në tabelë disa fotografi, të cilat tregojnë jetën dikur dhe sot. Në njërën anë vendos
fotografitë se si është jetuar kohë më parë, kurse në anën tjetër vendos fotografi të jetës bashkëkohore
të ditëve të sotme.
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit t’i shikojnë fotografitë dhe më pas fillon diskutimin me pyetjet e situatës
hyrëse në fillim të njësisë mësimore:
- Çfarë tregojnë këto figura për ty?
- Ku dallojnë ato?
- A vëren diçka të përbashkët?
- A të kujtojnë ndonjë gjë këto pamje?
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që do të lexojnë pjesën e parë të tekstit që ka të bëjë me zhvillimin industrial.
Pas leximit do të bëjnë përmbledhjen e pjesës me fjalët e tyre se çfarë kanë mbajtur në mend.
Mësuesi/ja mund t’i orientojë pastaj në informacionet që dhanë në fillim për të parë nëse ka diçka të përbashkët.
Pastaj mund të plotësojnë shtyllën për mënyrën e jetesës me informacione të reja. Pastaj udhëzohen
nxënësit që të lexojnë pjesën e tretë, e cila flet për familjen dhe të bëjnë përmbledhjen e saj.
Pastaj krahasohen përgjigjet e fillimit me këtë përmbledhje. Së bashku nxjerrin edhe përfundimet përmes
një diagrami me tre rrathë, duke krahasuar ndryshimet në mënyrën e jetesës dikur dhe sot, duke mësuar
ndryshimet që kanë ndodhur në zhvillimin industrial në mënyrën e jetesës dhe ndryshimet në familje.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kontrollon njohuritë me pyetjet nga rubrika Provo veten. Dhe pastaj udhëzon nxënësit që në
67
mënyrë individuale të plotësojnë në fletore rubrikën Aktiviteti yt. Në fund nxënësit lexojnë punimet e tyre.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e ndryshimeve në jetë dikur dhe sot.
Vlerësohen për punën në grup dhe individuale.
Detyrat dhe puna e pavarur: Provo veten, faqe 53. Shkruani përgjigjet në fletore.

Mësimi 3

Njësia mësimore: Si jetohet në fshat dhe qytet

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv – 1,2,6
si
dhe lidhjet dhe ndikimet ndërmjet tyre
2. 1. Identifikon ngjarje shoqërore, kulturore e historike të nivelit lokal, vendor, kombëtar e më gjerë
dhe shkaqet që sollën ato.

Nxënësi/ja: • ndryshim;
• përshkruan ndryshimet e jetës në fshat dhe qytet; • zonë rurale;
• tregon punët që bëjnë njerëzit në fshat dhe qytet; • zonë urbane;
• krahason mënyrat e jetesës në zonat rurale dhe • komunitet;
urbane. • vendbanim;
• fshat;
• qytet.
68


Gjuhë shqipe, Art figurativ, Njeriu dhe natyra. Globalizimi dhe ndërvarësia
Arsimi për zhvillimi i qëndrueshëm
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon zhvillimin e njësisë mësimore, duke lexuar situatën hyrëse të njësisë mësimore. Pas leximit u
drejtohet nxënësve me pyetjet për diskutim:
- Pse pret me padurim Beni që të përfundojë klasën e katërt?
- Çfarë e bën atë të lumtur në fshat?
- Po ti, a ke ndonjë lidhje me fshatin ose qytetin?
Pas diskutimit mësuesi/ja shkruan në tabelë qëllimin e mësimit “Jeta në fshat dhe qytet”.
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që do të lexojnë tekstin me ndalesa dhe të mbajnë shënime të organizuara
në një tabelë T. Nxënësit lexojnë pjesën “fshati” dhe plotësojnë tabelën. Më pas lexojnë edhe pjesën e dytë
“qyteti” dhe plotësojnë tabelën.
Në njërën anë do të shënojnë për karakteristikat e “fshatit”, ndërsa në anën tjetër për karakteristikat e “qytetit”.
Fshati Qyteti
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të plotësojnë rubrikën Aktiviteti yt në të cilën është paraqitur Diagrami i Venit,
me karakteristikat e veçanta të fshatit dhe qytetit dhe në mes shkruhen karakteristikat e përbashkëta të tyre.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e ndryshimeve në fshat dhe qytet.
69

Mësimi 4

Njësia mësimore: Zhvillimi shoqëror

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit –Komunikues efektiv - 1
II. Kompetenca e të menduarit – Mendimtar kreativ - 6

Nxënësi/ja: • zhvillim shoqëror;
• dallon mënyrën e punës nga kohërat e lashta • qytetërim;
deri më sot; • civilizim;
• liston disa nga profesionet që kanë ekzistuar • dendësi e popullsisë.
më pare;
• analizon se si kemi ardhur deri te ndryshimet e mëdha
shoqërore.
Gjuhë shqipe, Art figurativ, Matematikë. Edukimi për qytetari demokratike.
Parashikimi:
Nxënësve iu prezantohen disa fotografi përmes projektorit dhe nxiten që t’i komentojnë këto fotografi duke iu
parashtruar këto pyetje:
- Krahasoni fotografitë e paraqitura në libër.
- Listoni disa profesione.
- Cilat nga këto profesione që shkruat nuk ekzistojnë më?
Pas diskutimit paraqitet në tabelë qëllimi i mësimit “Zhvillimi shoqëror”.
Nxënësit udhëzohen t’i hapin librat e tyre dhe nxiten të lexojnë mësimin me ndalesa. Pas të lexojnë ndalesën
e parë, parashtrohen pyetjet:
- Pse lëviznin njerëzit në kohërat e lashta?
70
- Çka siguronin përmes gjuetisë?

- Çka mësuan të bënin?
- Si i krijuan vendbanimet e para?
- Çfarë arrinin duke punuar?
- Me kalimin e kohës çfarë gjëra filluan të bënin?
- Si e filluan tregtinë njerëzit me aftësi të ndryshme?
- Si u rrit numri i popullsisë në këto vende?
- Ku dallonin qytetet e atëhershme nga ato të sotme?
- Cili është një prej qyteteve më të lashta në Kosovë?
Nxënësit vazhdojnë të lexojnë ndalesën e dytë dhe pas leximit pasojnë pyetjet:
- Si duken qytetet e sotme?
- Çfarë duhej të bënin njerëzit që të jetonin së bashku?
- Çfarë kuptoni me fjalën civilizim?
- Çfarë filluan të bënin njerëzit për mënyrën e edukimit?
- Si i përcaktonin njerëzit profesionet e tyre?
- Pse udhëtonin prej një vendi në vend tjetër?
- Çfarë mësuan nga këto gjëra?
- Çfarë filluan të njihnin njerëzit në kohët e lashta?
- Çfarë solli ndryshimi industrial?
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që në librin e tyre të shkruajnë një shkrim të lirë sipas kërkesës së librit te
rubrika “Aktiviteti yt” faqe 57.
Vlerësimi
- për dallimin e fotografive të paraqitura;
- mbi listimin e tyre mbi profesionet e njohura;
- në përgjigjet e tyre për ndryshimet e mëdha shoqërore;
- për shkrimin e lirë të dhënë në libër.
71

Mësimi 5

Njësia mësimore: Ekonomia e vendit tim

III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm - 1, 4

lokal,vendi, regjional dhe botëror.

Nxënësi/ja: • ekonomi;
• përgjigjet në pyetjet e parashtruara. • shkencë;
• analizon çdo pjesë që lexon mësuesi/ja. • prodhim;
• krahason ekonominë dikur dhe sot. • zhvillim ekonomik;
• mirëqenie.
Libri bazë, fletore, lapsa, ngjyra, fletë A4. Sipas nevojës
Gjuhë shqipe, Njeriu dhe natyra, Art figurativ, Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm
Matematikë
Parashikimi:
Mësuesja fillimisht lexon situatën hyrëse të paraqitur në libër. Kërkon nga nxënësit të përgjigjen në pyetjet në
lidhje me pjesën që lexoi. Përgjigjet do të merren nga disa nxënës.
Mësuesja i njofton nxënësit se njësia e re do të lexohet në tri pjesë. Mësuesja lexon pjesën e parë dhe
kërkon nga nxënësit të dëgjojnë me vëmendje. Pas ndalesës së parë nxënësit mbyllin librat dhe mësuesja
bën pyetjet:
- Çka është ekonomia?
- Falë kujt ne plotësojmë nevojat e jetës së përditshme?
- Çka përdor njeriu gjatë punës, përveç forcës së mendjes?
- Cilat prodhime quhen prodhime bujqësore? Po industriale?
Mësuesja lexon pjesën e dytë, pastaj bën pyetjet:
- Kush bënte punët në të kaluarën?
- Kush bën punë me veprimtari të ndryshme sot?
- Me çka janë marrë njerëzit dikur në vendin tonë?
- Si ishte jeta?
72
- A ka qenë teknologjia e zhvilluar?

- Prodhimet dikur ishin në sasi të mëdha apo të vogla?
Mësuesja lexon edhe pjesën e fundit. Bën pyetjet:
- Cilën ekonomi e ka të zhvilluar sot vendi ynë?
- Cilat bimë kultivohen në ferma?
- Përveç fermave, çka kemi tjetër në ekonominë e vendit tonë sot?
Përforcimi:
Mësuesja ka përgatitur në fletë A4 tabelën e ndarë në dy shtylla. Ndanë fletët nxënësve në grupe dhe u jep
udhëzime si të punojnë.
Ekonomia dikur Ekonomia sot
Secili grup paraqet punën e bërë.
Vlerësimi
- për përgjigjet e saktë;
- për krahasimin e ekonomisë dikur dhe sot.

Mësimi 6
Njësia mësimore: Degët e ekonomisë

III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm - 1,2.
Rezultatet e fushës së kurrikulës bërthamë “Shoqëria dhe Mjedisi” RNF:

73

Nxënësi/ja: • degë e ekonomisë;
• shpjegon atë që ka mësuar për ekonominë; • energji;
• ndërlidh njohuritë e fituara; • minierë;
• dallon degët e ekonomisë. • blegtori;
• bujqësi;
• turizëm.
Gjuhë shqipe, Art figurativ, Matematikë. Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm
Parashikimi:
Mësuesi/ja bën pyetje për ekonominë (mësimi i fundit për ta).
- Çka kuptoni me fjalën “ekonomi”?
- A ndikon zhvillimi i ekonomisë në jetën e njeriut?
Disa nxënës përgjigjen në pyetjet e parashtruara.
Mësuesi/ja shkruan titullin në tabelë.
Shfaq me projektor/TV/ilustrim dokumentar të minierës së Trepçës, Obiliqit dhe i pyet nxënësit:
- A i keni parë diku këto vende?
- Çka punohet në këto dy vende?
Përgjigjen 2-3 nxënës.
Duke e lexuar tekstin nga libri, e komentojmë bashkë me nxënësit dhe tregon cilat janë degët e ekonomisë dhe
cila është rëndësia e saj për jetën e njeriut.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të shkruajnë disa përfitime që ka njeriu nga secila degë e dhënë e ekonomisë.
Pastaj merr përgjigjen e disa nxënësve.
Vlerësimi
- për përshkrimin e pikëpamjeve të tyre për ekonominë;
- për punën individuale.
74

Mësimi 7

Njësia mësimore: Prodhuesit dhe konsumatorët

IV. Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis – Kontribuues produktiv -6

Nxënësi/ja: • vendim;
• shpjegon kuptimin e fjalës prodhim; • diskutim;
• kupton rëndësinë e prodhimit; • argumentim;
• analizon lidhjen e prodhuesit me konsumatorin; • përfshirje;
• përshkruan produkte nga prodhimet bujqësore dhe • votim.
industriale;
• liston përdorimin e prodhimeve industriale dhe
bujqësore te konsumatorët.

Gjuhë shqipe, Art figurativ, Matematikë, Njeriu dhe Arsimi për zhvillimi i qëndrueshëm
natyra.
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon mësimin duke lexuar situatën në fillim të njësisë mësimore, duke hapur pastaj diskutimin me
pyetjet përkatëse:
- Si ju duket veprimi i Oltit në fillim?
- Çfarë i thotë Blertës?
- Po reagimi i Blertës si është?
- Si do t’i përgjigjeshe ti Blertës, po të ndante shqetësimin me ty?
- Ç’do të ndodhte sikur njerëzit të konsumonin vetëm ato produkte që prodhojnë vetë?
Pas diskutimit bëhet komentimi i figurës.
75
Në këtë fazë kërkohet që një nxënësit të lexojnë pjesën “Prodhimi”.
Më pas shtrohen pyetjet për diskutim:
- Çka është prodhimi?
- Kush janë prodhuesit?
- Si e siguronte ushqimin njeriu në kohët e lashta?
- Si bëhej prodhimi në kohët e lashta?
- Po në Revolucionin Industrial?
Pas diskutimit mësuesi/ja udhëzon një nxënës tjetër që të lexojë te pjesa “Lidhja prodhues – konsumator”
10 rreshta në vazhdim.
Vazhdohet me këto pyetje:
- Çka quajmë punë prodhuese?
- Cilat janë prodhimet bujqësore?
- Cilat janë prodhimet industriale?
- Kush janë konsumatoret?
Nxënësi i radhës do të lexojë pjesën e fundit, ku pasohet me pyetjet:
- Për çka janë të interesuar konsumatorët?
- Për çka përpiqen prodhuesit vazhdimisht?
- Si ka ndikuar zhvillimi i teknologjisë te konsumatorët?
Përforcimi:
Nxënësit udhëzohen të punojnë rubrikën “Aktiviteti yt”, faqe 65.
Detyra e nxënësve është të shkruajnë disa produkte nga prodhimet bujqësore dhe industriale dhe të
tregojnë për çfarë i përdorin konsumatorët.
Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për komentimin e situatës së lexuar.
Nxënësit vlerësohen për analizën e njësisë mësimore nga përgjigjet e tyre.
Nxënësit vlerësohen për listimin e prodhimeve industriale dhe bujqësore që përdorin konsumatorët.
76

Mësimi 8
Njësia mësimore: Figura të shquara të vendit tim



Nxënësi/ja: • figura të shquara;
• diskuton në grup për vlerat e personaliteteve në foto; • personalitete;
• shpjegon rolin dhe rëndësinë e secilës figurë të • udhëheqës;
shquar; • respekt;
• vlerëson personalitetet e shquara që pëlqen më shumë. • hero.
Libri bazë, fletore, lapsa, ngjyra, foto me figura. Sipas nevojës
Gjuhë shqipe, Art figurativ, Matematikë. Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm
Parashikimi:
Mësuesja u shpërndan nxënësve në grupe foto të përgatitura me personalitete të shquara si:
Grupi I. Nënë Tereza, Adem Jashari.
Grupi II. Ibrahim Rugova, Rita Ora.
Grupi III. Fadil Vokrri, Bekim Fehmiu.
Grupi IV. Nexhmije Pagarusha, Majlinda Kelmendi.
Poshtë fotove ka paraqitur kërkesën që të shkruajnë me dy-tri fjali se çka dinë për secilin personalitet të
shquar. Nxënësit bashkëpunojnë në grup. Mësuesja kërkon prej tyre të vënë lapsat në mes. Tërheq njërin nga
lapsat. Nxënësi, lapsi i të cilit është tërhequr, merr fjalën duke paraqitur punën e grupit para klasës.
Ndërtimi i njohurive
Nxënësit udhëzohen të lexojnë njësinë mësimore dhe më pas të diskutojnë në grup. Mësuesja kërkon nga
nxënësit që të shkruajnë për personalitetet e figurave që lexuan, përmes grafikut organizues të cilin do ta
plotësojnë në grup.
77
Figura e shquar Profesioni Kontributi Vlerat
Përforcimi:
Nxënësit udhëzohen të punojnë rubrikën Aktiviteti yt. Do të shkruajnë për personalitetet e shquara që ata
njohin dhe i kanë të preferuar.
Vlerësimi
- për punën e bërë në grup;
- për njohuritë që kanë për secilin personalitet të shquar.
Detyrat dhe puna e pavarur: Provo veten, faqe 67. Hulumto për figura të shquara. Mbaj shënim të dhënat e
tyre dhe silli në klasë.

Mësimi 9

Njësia mësimore: Sporti dhe sportistët

VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm - 1,2,4

2. 3 Tregon respekt për trashëgiminë kulturore e natyrore si dhe shpreh solidaritet në proceset shoqërore
78

Nxënësi/ja: sport;
• tregon për sportet që i di; sportistë;
• ndërton njohuri të reja për sportin dhe sportistët; aktivitet sportive;
• liston sportin dhe sportistët. argëtim.
Gjuhë shqipe, Art figurativ, Matematikë, Njeriu dhe Arsimi për zhvillimi i qëndrueshëm
Natyra.
Parashikimi:
Mësuesi/ja së pari shkruan në tabelë fjalën “SPORT” dhe kërkon nga nxënësit të thonë çfarë dinë për të. Pastaj
e shkruan fjalën “SPORTIST” dhe kërkon nga disa nxënës të përmendin disa prej sportistëve që ata i njohin.
Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin e njësisë mësimore.
Pastaj shfaq me TV fotografitë e Majlinda Kelmendit me medalje në dorë dhe i pyet nxënësit:
– Si e komentoni ju këtë foto?
Pasi merr përgjigje prej nxënësve, ajo flet edhe për sportin në kohërat e lashta.
- Sportet dhe sportistët e dalluar në Kosovë.
- Rëndësinë që ka sporti për jetën e njeriut.
Ajo tregon edhe emrat e disa prej sportistëve të dalluar të vendit tonë.
U jep fjalën edhe nxënësve që t’i shprehin mendimet e tyre për sporti dhe sportistët që i njohin ata, pastaj me
propozimin e mësueses ata e lexojnë në heshtje tekstin.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të shkruajnë ditarin e ndarë dy pjesë. Tregoni disa lloje të sportit dhe emrat e
disa sportistëve.
SPORTI SPORTISTËT
Vlerësimi
- Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e sporteve dhe sportistëve të dalluar.
- Vlerësohen për punën individuale.
79

Mësimi 10

Njësia mësimore: Arti dhe artistët

IV. Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis – Kontribuues produktiv - 1
si dhe lidhjet dhe ndikimet ndërmjet tyre.
2. 2. Kupton rëndësinë e objekteve, dukurive dhe proceseve shoqërore natyrore e mjedisore në nivel lokal,
vendi, regjional dhe botëror.

Nxënësi/ja: • pasuri natyrore;
• diskuton për llojet e arteve; • trashëgimi;
• identifikon figurat e ndryshme kontributdhënëse • turizëm;
në artin e Kosovës; • vizitor;
• përshkruan për disa nga artistët që ka dëgjuar. • shfrytëzim.

Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon mësimin duke lexuar situatën hyrëse në fillim të njësisë mësimore. Më pas diskuton me
nxënësit rreth situatës me pyetjet:
- Si ju duken arsyetimet e Andit dhe Artës për pëlqimet e tyre?
- Po ty, cili të pëlqen më shumë?
- Nëse do të bëheshe aktor, më shumë do të të pëlqente të luaje në film apo teatër? Pse?
Nxënësit përgjigjen në pyetjet e parashtruara.
Nxënësve u parashtrohet pyetja: Çfarë roli luan arti në një shoqëri? Dëgjohen përgjigjet e nxënësve.
Mësuesi/ja: Arti luan rol të rëndësishëm në zhvillimin kulturor.
Diskutohet së bashku me nxënësit për llojet e artit, artistët, veprat e tyre, rolin e tyre etj. Më pas lexohet nga
nxënësit mësimi në libër dhe diskutohen situatat problemore që jepen aty. Pas punës me tekste vihen nxënësit
në dyshe, u shpërndahen fleta A4 dhe orientohen si të plotësojnë diagramin piramidal për artin dhe artistët.
80
Arti
Artistët
Muzika - Në Kosovë Kinemaja - Kinemaja Teatri është Piktura dhe skulptura në Kosovë
shfaq shumë ndikime. është një nga mjediset më vendi ku i kanë fillesat që prej periudhave
Muzika ka qenë të dashura për njerëzit e shfaqen pjesë më të hershme të historisë së saj.
gjithmonë pjesë e çdo moshe. është vendi të ndryshme Veçanërisht sot është e njohur
kulturës shqiptare. ku shfaqen filma. teatrore. figura 5500-vjeçare prej terakote
“Perëndesha në fron”.
Pasi punojnë për disa minuta, njëri nga nxënësit lexon përpara klasës diagramin e plotësuar. E njëjta gjë
përsëritet edhe me nxënësit e tjerë.
Përforcimi:
Nxënësit udhëzon nxënësit që në librat e tyre t’i përgjigjen kërkesës së librit te rubrika “Aktiviteti yt”: Shkruaj
për ndonjë artist që ke dëgjuar.
Vlerësimi
- për diskutimin e tyre rreth llojeve të arteve;
- për punën në grup, në dyshe dhe individuale.

Mësimi 1

Tema: Të afërmit e mi jetojnë në vende të ndryshme
Njësia mësimore: Si festohej dikur dhe sot


lokal,vendi,regjional dhe botëror.
81

Nxënësi/ja: festë;
• diskuton për festat që janë të gëzueshme; ngjarje;
• krahason mënyrat se si njerëzit festojnë ka ndryshuar manifestim;
ndër vite. ndryshim;
kënaqësi.


Parashikimi:
Mësuesi/ja shkruan titullin e mësimit në tabelë “Si festohej dikur dhe sot”, dhe kërkon nga nxënësit që në
fletoret e tyre të shkruajnë festat të cilat ata festojnë në familjet e tyre. Përgjigjet e nxënësve mësuesi/ja i
shkruan në tabelë.
Më pas mësuesi/ja lexon situatën hyrëse në fillim të njësisë mësimore, dhe shkruan në tabelë pyetjet për
diskutim:
- A ke dëshirë edhe ti, si Joni, që ta stolisësh shumë pemën e Vitit të Ri?
- Po prindërit, a të kanë treguar si e stolisnin pemën në kohën e tyre?
- Si e feston ti në familjen tënde Vitin e Ri?
Mësuesi/ja ndan klasën në tri grupe. Secili grup do të shkruajë se si festojnë:
Grupi 1: Vitin e Ri
Grupi 2: Festat fetare
Grupi 3: Dasmat
Në fillim grupet lexojnë informacionet e reja për pjesën e tyre, dhe më pas ata shkruajnë në fleta se si
festohet në këto festa, si dekorohet ambienti, çfarë ushqime përgatitin, çfarë muzike dëgjojnë, kush janë të
ftuarit, ose kë e vizitojnë në këto festa etj…
Punimet e tyre i prezantojnë para klasës, ku secili grup ka të drejtë të bëjë pyetje të ndryshme.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që në mënyrë individuale të plotësojnë rubrikën Aktiviteti yt pjesën a).
Mendo çfarë ka ndryshuar nga festa e ditëlindjes sate përgjatë tri viteve të fundit. Kujto vendin, të ftuarit,
zbukurimet,dhuratat, muzikën etj. Disa nga nxënësit lexojnë punimet.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e festave të ndryshme.
Detyrat dhe puna e pavarur: “Provo veten” dhe “Aktiviteti yt”, faqe 76.
82

Mësimi 2

Njësia mësimore: Festat si ngjarje të rëndësishme

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit –Komunikues efektiv – 1,5
II. Kompetenca e të menduarit – Mendimtar kreativ - 7,8
IV. Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis – Kontribuues produktiv – 1,2,4
V. Kompetenca personale – Individ i shëndoshë – 2,3,4


Nxënësi/ja: festë zyrtare;
• përshkruan se njerëzit festojnë festa të ndryshme; festë kombëtare;
• shpjegon që festat festohen për qëllime të festë familjare;
ndryshme. festë tradicionale.

Parashikimi:
Mësuesi/ja vendos në tabelë një fotografi nga një festim i një ditëlindjeje. Pastaj kërkon nga nxënësit që të
tregojnë se si ata kanë festuar ditëlindjen e tyre të fundit. Disa nga përgjigjet e nxënësve shënohen në tabelë
nga mësuesi/ja.
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të vizatojnë në fletoret e tyre një tabelë me koncepte kryesore të njësisë
mësimore. Pastaj nxënësit lexojnë mësimin me ndalesa, ku pas çdo ndalese nxënësit plotësojnë tabelën e
koncepteve.
83
Festat Shpjegimi
Festat zyrtare
Festat kombëtare
Festa familjare
Festa tradicionale
Mësuesi/ja kontrollon detyrat e nxënësve, dhe pastaj disa nga nxënësit lexojnë punimet e tyre.
Mësuesi/ja gjatë leximit ndërhyn dhe plotëson informacionet sipas nevojës.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë me rubrikën Aktiviteti yt, dhe ta plotësojnë atë:
Kujto një nga festat që e ke festuar dhe të ka pëlqyer shumë. Shkruaj përshtypjet tuaja.
Punimet e disa prej nxënësve lexohen para të tjerëve.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e festave të ndryshme.

Mësimi 3

Njësia mësimore: Lojëra nga tradita

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv - 1,3,4,6
III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm - 2,4,7

2. Njeh rëndësinë e monumenteve, dukurive, proceseve historike,shoqërore, natyrore e mjedisore
84

Nxënësi/ja: • lojëra popullore;
• numëron disa lojërat nga tradita popullore; • traditë;
• tregon ndarjen e lojërave nga tradita. • trashëgimi;
• argëtim.

Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon zhvillimin e njësisë mësimore, duke lexuar situatën hyrëse të njësisë mësimore. Pas leximit
u drejtohet nxënësve me pyetjet për diskutim:
- A diskuton ti me shokët e shoqet e tua se çfarë lojërash do të luani?
- Si të duket reagimi i fëmijëve për kërkesën e Jonit për lojëra nga tradita popullore?
- A ke diskutuar ndonjëherë me prindërit për lojërat që ata kanë luajtur në fëmijëri?
- Po ti, a do ndonjë lojë nga tradita popullore?
Pas diskutimit, mësuesi/ja shkruan në tabelë qëllimin e mësimit "Lojëra nga tradita".
Mësuesi/ja ndan nxënësit në çifte. Çiftet ndahen në numra 1 dhe 2.
Çifti me numrin një lexon pjesën e parë të tekstit, ndërsa çifti me numrin dy lexon pjesën e dytë të tekstit.
Çifti 1: Lojërat popullore
Çifti 2: Llojet e lojërave popullore
Të gjitha çiftet janë përgjegjëse për pjesën e vet, pasi do ta shpjegojnë për çiftet e tjera. Njëkohësisht do
të jenë të përgjegjshëm, sepse do të mësojnë pjesën tjetër nga çiftet e tjera. Pas leximit, çifte vullnetare
ose përzgjedhje e rastësishme shpjegojnë pjesën e bërë. Mund të shtojnë çiftet e tjera të së njëjtës pjesë.
Vazhdohet me pjesën e dytë. Pastaj mësuesi/ja kërkon nga ndonjë nxënës që të bëjë përmbledhjen e
mësimit në tërësi.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kontrollon njohuritë e marra përmes rubrikës Provo veten, faqe 81.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e lojërave tradicionale.
Detyrat dhe puna e pavarur: Aktiviteti yt, faqe 81.
85

Mësimi 4

Tema: Tradita dhe trashëgimia jonë
Njësia mësimore: Festa e shkollës sime
I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv - 4,6
2. 1. Identifikon ngjarje shoqërore, kulturore e historike të nivelit lokal, vendor,kombëtar e më gjerë dhe

Nxënësi/ja: • festë;
• ndjek me vëmendje video-incizimet e programeve të • ngjarje;
shkollës; • gëzim;
• përgjigjet në pyetjet e dhëna në libër; • pjesëmarrje.
• numëron disa festa që i feston në shkollë.

Gjuhë shqipe, Njeriu dhe natyra, Art figurativ. Edukimi për qytetari demokratike
Edukimi për paqe
Parashikimi:
Mësuesja ka përgatitur sekuenca të video-incizimeve për festa të ndryshme në shkollë, të cilat i shfaq përmes
projektorit (televizorit). Ndër to shfaq edhe një pjesë të festës së tyre të paharruar në klasën e parë “Festa e
Abetares”. Nxënësit udhëzohen të ndjekin videot me vëmendje. Mësuesja parashtron pyetje rreth festave që
panë në video.
Mësuesja lexon situatën hyrëse të paraqitur në libër. U drejton nxënësve pyetjet për diskutim:
- Cilët nxënës dhanë përgjigjen e duhur?
- A duhet të marrin pjesë nxënësit në programet e festave të shkollës?
- Po ti, a ke marrë pjesë ndonjëherë në festat e organizuara në shkollë?
Pas diskutimit mësuesja udhëzon nxënësit të lexojnë me vëmendje njësinë mësimore. Kërkon t’i analizojnë
86
fotot e dhëna në libër. Më pas diskutojnë në dyshe dhe bëjnë pyetje dhe përgjigje mes vete rreth asaj se çka
lexuan dhe shikuan në foto.
Përforcimi:
Në rubrikën Aktiviteti yt nxënësit të ndarë në grupe plotësojnë tabelën e koncepteve. Mësuesja i nxit përmes
pyetjeve të plotësojnë tabelën,si p. sh.:
- Kur keni festuar për herë të fundit në shkollë?
- Kush ka organizuar festën?
- A morët pjesë ju, si grup apo individual?
- Me cilën pikë morët pjesë?
Plotëso tabelën për festat që festohen në shkollën tënde. Bisedoni në grup dhe rikujtoni ato së bashku.
Emri i festës Kur festohet Mënyra e festimit

Dita e Mësuesit Më 7 Mars Program kulturo-artistik/punime të
ndryshme artistike
Vlerësimi
- për saktësinë e përgjigjeve;
- për punën grup.

Mësimi 5

Tema: Traditat dhe trashëgimia jonë
Njësia mësimore: Veshjet e krahinave të ndryshme
VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm -1
87

2. 3 Tregon respekt për trashëgiminë kulturore e natyrore, si dhe shpreh solidaritet në proceset shoqërore

Nxënësi/ja: • veshje tradicionale;
• tregon regjionet e Kosovës; • krahinë;
• analizon elementet e veshjeve kombëtare; • tirq;
• klasifikon veshjet e burrave dhe veshjet e grave. • plis.
Libri bazë, fletore, letra A4, lapsa, ngjyra, fotografi… Sipas nevojës
Parashikimi:
Mësuesi/ja u shpërndan nxënësve fletët A4 dhe kërkon prej tyre që të shkruajnë në to pyetjen:
– Cilat janë regjionet e Kosovës?
Pastaj merr përgjigje të 2-3 nxënësve.
Mësuesi/ja shfaq me TV(projektor) disa dokumentarë ku shihen veshje kombëtare shqiptare.
Pastaj pyet nxënësit:
– A janë të njëjta të gjitha këto veshje?
Merr përgjigjet e nxënësve.
Atëherë ajo sqaron se secili regjion i Kosovës i ka veshjet e tyre që kane elemente të ndryshme dalluese.
Nxënësit pasi ta lexojnë tekstin në libër e paraqesin në formë kllasteri idetë e tyre.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit
- Shkruani disa elemente nga të cilat përbëhen veshjet e grave dhe veshjet e burrave
Veshjet e grave _____________________________________________________________________
Veshjet e burrave ___________________________________________________________________
Nxënësit lexojnë përgjigjet e tyre.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin që bëjnë veshjeve kombëtare.
Vlerësohen për punën individuale.
88

Mësimi 6

Njësia mësimore: Institucionet kulturore


Nxënësi/ja: institucion kulturor;
• identifikon institucionet kulturore; muze;
• vizaton institucionin kulturor përkatës; galeri;
• analizon rëndësinë e monumenteve kulturore. bibliotekë;
institute.
Libri bazë, fletore, letra A4, lapsa, ngjyra, Sipas nevojës
fotografi.
Gjuhë shqipe, Art figurativ, Njeriu dhe natyra Edukimi për qytetari demokratike, Edukimi për
paqe.
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon mësimin duke lexuar situatën hyrëse në fillim të njësisë mësimore. Më pas diskuton rreth
situatës duke kërkuar nga nxënësit që të përgjigjen në pyetjet:
- A njeh ti ndonjë objekt kulturor të zonës ku jetoni?
- A ke pasur ndonjëherë ndonjë broshurë, ku tregohet për veprimtaritë që shfaqen në objektet kulturore?
Nxënësit përgjigjen në pyetjet e parashtruara. Pas diskutimit, paraqitet në tabelë qëllimi i mësimit
“Institucionet kulturore”.
Mësuesi/ja ndan klasën në grupe. Secili grup ka për detyrë të lexojë pjesën përkatëse dhe pas kësaj
mendimet e tyre t’i hedhin në letër A5 dhe prezantojnë para klasës.
Grupi 1: Muzeu i Kosovës
Grupi 2: Muzeu Etnologjik
Grupi 3: Instituti Albanologjik
Grupi 4: Teatri Kombëtar i Kosovës
89
Grupi 5: Galeria e Arteve

Nxënësit punojnë pjesën e tyre në letër A5 me informatat kryesore, si dhe vizatojnë ndonjë vizatim apo
vendosin ndonjë foto për situatën përkatëse.
Nxënësit punimet i prezantojnë para të tjerëve, ku secili grup duhet të dëgjojë me kujdes, në mënyrë që t’i
bëjë grupit pyetje në lidhje me pjesën.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të plotësojnë në librat e tyre në tabelë kërkesat e parashtruara.
Vlerësimi
- për përgjigjet e tyre në situatën hyrëse;
- për punën e tyre në grupe;
- për përshkrimin e institucioneve;

Mësimi 7

Njësia mësimore: Lokalitete historike


90

Nxënësi/ja: histori;
• përgjigjet në pyetjet e dhëna rreth situatës së dhënë; lokalitet arkeologjik;
• shkruan për gjërat që di dhe do të di rreth trashëgimi;
lokaliteteve historike; monument.
• plotëson tabelën e rubrikës “Mësova” pasi lexon
mësimin.
Gjuhë shqipe, Njeriu dhe natyra, Art figurativ. Edukimi për qytetari demokratike. Edukimi për
paqe.
Parashikimi:
Mësuesja fillimisht lexon situatën hyrëse në tekst duke kërkuar nga nxënësit vëmendje dhe përqendrim. Më
pas nxënësve u bën pyetjet:
- Çfarë do të vizitonte Vesa?
- Po ju keni vizituar ndonjë vend historik të vendit tuaj?
- Po në vendbanimin tuaj ka ndonjë vend ose objekt historik?
Nxënësit përgjigjen dhe mësuesja diskuton së bashku me nxënësit çdo përgjigje. Kështu mësuesja i njofton
nxënësit me njësinë e re.
Mësuesja ka përgatitur për nxënës në fletë A4 tabelën e teknikës DI, DUA TË DI, MËSOVA.
Kërkon nga nxënësit që fillimisht të plotësojnë kolonën e parë DI në lidhje me njësinë e re. Pasi disa nga
nxënësit lexojnë se çfarë kanë shkruar në kolonën DI, mësuesja shkruan në tabelë fjalët e tyre. Udhëzohen
nxënësit të tregojnë se çka duan të dinë rreth kësaj njësie. Njësoj veprohet edhe kur plotësohet kjo kolonë,
disa nxënës e lexojnë, ndërsa mësuesja shkruan në tabelë. Pastaj mësuesja kërkon nga nxënësit të lexojnë
njësinë mësimore dhe pasi përfundojnë leximin, mësuesja shfaq në projektor të dhëna për këto lokalitete.
Përforcimi:
Pasi marrin të gjitha këto njohuri nga leximi dhe videoprojekti, nxënësit plotësojnë kolonën MËSOVA. Disa
nxënës e lexojnë edhe këtë kolonë dhe mësuesi/ja plotëson të dhënat në tabelë.
Vlerësimi
- për saktësinë e përgjigjeve;
- për plotësimin e tabelës në secilën kolonë.
91

Mësimi 8
Njësia mësimore: Arkiva e familjes sime


2. 3 Tregon respekt për trashëgiminë kulturore e natyrore, si dhe shpreh solidaritet në proceset shoqërore

Nxënësi/ja: arkiv familjar;
• tregon gjërat që kanë në arkivit familjar; kujtime;
• vlerëson rëndësinë e arkivit familjar; burime historike;
• cek gjërat personale në arkivin familjar. breza.
Libri bazë, fletore, lapsa, ngjyra, fotografi… Sipas nevojës
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon me pyetjet për nxënësit
- A ke një kuti kujtimesh?
- Po në familje a ka ndokush që ruan sende nga e kaluara?
Pret përgjigjet e nxënësve.
Pastaj mësuesja shkruan në tabelë titullin.
Mësuesi/ja shfaq me projektor fotografi ku shihen: djepi, plisi dhe çiftelia.
Pasi që i pyet nxënësit:
- A e dini se quhen këto objekte që i shihni në fotografi?
- A keni në shtëpitë e juaja ndonjërën prej tyre në shtëpitë tuaja?
Pasi dëgjon përgjigjet e disa nxënësve, kërkon prej tyre që t’i hapin librat.
Njëri lexon pjesën “Arkiva”.
Mësuesi/ja pyet:
- Çka janë arkivat?
- Çka janë lënët arkivore?
92
- Pastaj vazhdohet me leximin e pjesës tjetër “Arkiva familjare”.

Pyetjet për këtë pjesë janë:
- Cilat objekte mund të bëjnë pjesë në arkivat familjare?
- Pse janë të rëndësishme arkiva familjare?
- Çka kishte ruajtur Blerta në arkivin e saj?
Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve.
Përforcimi:
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të plotësojnë në libër rubrikën “Aktiviteti yt”.
Shkruaj për dy gjëra personale që do të dëshiroje të mbeteshin në arkivin familjare. Pastaj mësuesja dëgjon
përgjigjet e nxënësve.
Vlerësimi
- Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e gjërave të ndryshme në arkivin familjar.
- Vlerësohen për punën individuale.

Mësimi 9

Njësia mësimore: Muzeu i shkollës


Nxënësi/ja: • muze i shkollës;
• identifikon muzeun e shkollës; • trashëgimi;
• promovon respekt për traditat e shkollës së tij; • ekspozitë;
• nxit bashkëpunimin me moshatarët e tij. • vizitorë.
93

fotografi.

Gjuhë shqipe, Art figurativ, Njeriu dhe natyra. Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm
Parashikimi:
- Si të duket ty, që në shkollë të ketë muze?
- Po ju, a keni një të tillë në shkollën tuaj?
- Për çfarë mund të përdoret muzeu i shkollës?
Nxënësit përgjigjen në pyetjet e parashtruara.
Mësuesi/ja: Sot do të lexojmë një pjesë ku ju do të merrni informacion dhe njohuri për muzeun e shkollës.
Leximin do ta kryejmë duke lexuar tekstin dhe duke vendosur kodet.
Mësuesja shkruan në tabelë kodet.
- Sa herë që ndeshni pjesë që flet për muzeun, vendosni shenjën “M”.
- Sa herë që ndeshni pjesë që flet për muzeun në shkollë, vendosni shenjën “MSH”.
- Sa herë që ndeshni pjesë që flet për organizimin e muzeut, vendosni shenjën “OM”.
Për nxënësit përgatit kjo tabelë:
(M) (MSH) (OM)
U kërkohet nxënësve të vendosin kodet në dyshe, pastaj t’i diskutojnë në grup.

Kërkohet nga nxënësit që simbolet që kanë përdorur gjatë leximit t’i vendosin brenda kllapave dhe t’i renditin
në këtë mënyrë informacionet e marra në paragraf. Një tabelë e tillë shkruhet edhe në tabelën, e cila diskutohet
dhe plotësohet me gjithë klasën.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të shkruajnë në librin e tyre sipas kërkesës së librit, të diskutojnë me shokun e
bankës, pastaj tre nxënës udhëzohen të lexojnë para të tjerëve.
Vlerësimi
- për identifikimin e muzeut të shkollës;
94

Mësimi 1

Njësia mësimore: Të njëjtë, por të ndryshëm
I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit –Komunikues efektiv – 1,5,6
III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëmv - 3
3. 1. Dallon llojllojshmërinë e etnive, kulturave, racave, besimeve, profesioneve në shoqëri dhe shpreh
respekt për këtë diversitet.
3. 2. Tregon ndërgjegjshmëri për dallimet gjinore, liritë dhe të drejtat e njeriut dhe demonstron tolerancë
dhe solidaritet në komunikim dhe bashkëpunim me të tjerët.

Nxënësi/ja: • të njëjtë;
• njeh që diversiteti kulturor është pasuri për • të ndryshëm;
shoqërinë; • diversitet;
• vlerëson që duhet t’i respektojmë njerëzit që janë • gjithëpërfshirje.
ndryshe;
• shpjegon që gjithëpërfshirja ka rëndësi në shoqëri.

fotografi…
Gjuhë shqipe, Art figurativ, Njeriu dhe natyra. Edukimi për qytetari demokratike;
Edukimi për paqe
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon zhvillimin e njësisë mësimore, duke lexuar situatën hyrëse të njësisë mësimore, pas leximit iu
drejtohet nxënësve me pyetjet për diskutim:
- Çfarë mendoni për veprimet e Blertës?
- Po shpjegimi i mamit si ju duket?
- A keni pasur rast që të luani me fëmijë që kanë prejardhje tjetër apo flasin gjuhë tjetër?
Pas diskutimit mësuesi/ja shkruan në tabelë qëllimin e mësimit “Diversiteti dhe gjithëpërfshirja”.
95
Mësuesi/ja drejton nxënësit në librin bazë tek informacionet e reja, faqe 96 dhe 97. Nxënësit ndahen në dy
grupe ku secili grup do të lexojnë pjesën e dhënë dhe më pas punojnë në grupe një diagram për diversitetin
dhe gjithëpërfshirjen, dhe të përbashkëtat e tyre i vendosin në mesin e tyre.
Diversiteti Gjithëpërfshirja
Pas përfundimit grupet, lexojnë dhe shpjegojnë para të tjerëve pjesën e tyre. Dhe pastaj të dy grupet lexojnë
pjesën: Diversiteti është pasuri, dhe nxjerrin përfundimet në fletore.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që në fletoren e tyre, të shkruajnë një ese më dy paragrafë për temën, e cila
jepet te rubrika Aktiviteti yt faqe 97.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin diversitetit dhe gjithëpërfshirjen.
96

Mësimi 2

Njësia mësimore: Të gjithë të barabartë

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv – 1,3,8
II. Kompetenca e të menduarit – Mendimtar kreativ – 1
IV. Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis – Kontribuues produktiv 2
VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm – 1,2,3

Nxënësi/ja: • të barabartë;
• diskuton që të gjithë njerëzit kanë nevojë për njëri-tjetrin; • trajtim;
• shpjegon që të gjithë njerëzit duhet të trajtohen me respekt; • respekt;
• veçon se të gjithë njerëzit janë të barabartë. • tolerancë.

Gjuhë shqipe, Art figurativ, Njeriu dhe natyra. Edukimi për qytetari demokratike
Edukimi për paqe
Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon mësimin me situatën hyrëse në tekst, duke i udhëzuar nxënësit të shikojnë figurat dhe
përgjigjen pyetjeve:
- Si ju duken fjalët e këtij teksti?
- A mendoni se nuk trajtohen siç duhet fëmijët me aftësi të veçanta?
- Si duhet të sillemi ndaj tyre?
Mësuesi/ja nga diskutimi bashkë më nxënës përcaktojnë qëllimin e mësimit “Barazia dhe Toleranca”. Pastaj
shpërndan fleta A4 me tabelën e teknikës Di, Dua ta di, Mësova, te secili nxënës dhe kërkon ta plotësojnë
kolonën e parë Di.
97
Di Dua ta di Mësova
Mësuesi/ja më pas kërkon nga nxënësit, të shkruajnë se çfarë dëshirojnë të dinë rreth temës së re në kolonën
Dua ta di.
Di Dua ta di Mësova
Pasi nxënësit plotësojnë kolonën e dytë. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të lexojnë pjesën e parë të njësisë
mësimore “Barazia” dhe të plotësojnë në kolonën e tretë Mësova. Pastaj nxënësit lexojnë edhe pjesën e
dytë“Toleranca” dhe përsëri plotësojnë rubrikën Mësova me njohuritë e reja të marra nga leximi. Nxënësit
punimet e tyre i lexojnë dhe diskutojnë së bashku, gjithashtu janë të lirë të pyesin mësuesin/en për ndonjë
paqartësi.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të gjithë në mënyrë individuale të lexojnë pjesën e fundit të njësisë mësimore
“Toleranca në mjedisin tonë”, dhe pastaj të plotësojnë rubrikën Aktiviteti yt. Punimet e nxënësve kontrollohen
nga mësuesi/ja.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e barazisë dhe tolerancës.
98

Mësimi 3

Njësia mësimore: Dikush ka më shumë nevojë se të tjerët

II. Kompetenca e të menduarit – Mendimtar kreativ - 1,4,7,8

Nxënësi/ja: • ndihmë;
• tregon që shumë njerëz kanë nevojë për ndihmë; • përkrahje;
• përshkruan respektin për tjetrin, kur ka nevojë; • angazhim;
• veçon se në raste të veçanta dikush mund të ketë • besim.
nevojë më shumë.


Edukimi për paqe
Parashikimi:
Mësuesi/ja shkruan në tabelë disa fjale të urta të cilat kanë të bëjnë për ndihëm që duhet tu ofrojmë të tjerëve,
më pas udhëzon nxënësit të lexojnë thëniet në fillim të njësisë mësimore. Pastaj drejton pyetjet për diskutim:
- Kush mund të ketë nevojë për ndihëm tonë?
- Keni ndihmuar ndonjë njeri i cili ka pas nevojë për ju?
- Në çfarë mënyre keni ndihmuar ju njerëzit që kanë pasur nevojë?
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë në çift me shokun/en e bankës ata do të lexojnë tekstin dhe të mbajnë
shënime për gjërat që u pëlqejnë, u bëjnë përshtypje apo u duken interesante.
Këto shënime do t’i mbajnë në një ditar dypjesësh, në të cilin majtas do t’i shënojnë këto, ndërsa djathtas
arsyetimin se pse e kanë përzgjedhur atë pjesë. Pas përfundimit diskutohen së bashku mes vete për të
përbashkëtat dhe të veçantat e përzgjedhura.
99
Gjëra interesante në tekst Arsyeja
Gjithashtu, mësuesi/ja shikon nga përgjigjet e nxënësve se sa kanë arritur të përvetësojnë njohuritë e reja,
dhe i plotëson pastaj për të gjithë.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë në mënyrë individuale në libër te rubrika Aktiviteti yt.
Më pas detyra e përfunduar lexohet nga disa nxënës.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e llojeve të ndihmës që u kanë dhënë të tjerëve.

Mësimi 4

Njësia mësimore: Kujdesi për mikun, shokun, tjetrin

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit –Komunikues efektiv – 3
II. Kompetenca e të menduarit – Mendimtar kreativ - 1,4
100

Nxënësi/ja: • respekt;
• formon fjali sipas rregullave të caktuara; • vlerë;
• vë në dukje vlerat njerëzore duke u përgjigjur • mirëkuptim;
në pyetjet e dhëna; • sjellje;
• tregon për respektin si vlerë njerëzore. • kujdes.
Libri bazë, fletore, lapsa, ngjyra dhe fletë A4. Sipas nevojës
Gjuhë shqipe, Matematikë, Art figurativ, Edukatë Globalizmi dhe ndërvarësia,
fizike. Edukimi për qytetari demokratike.
Parashikimi:
Mësuesja shkruan në tabelë fjalën KUJDESI në drejtim vertikal. Të njëjtën fjalë ka shkruar për nxënësit në
fletë A4. Udhëzohen nxënësit që individualisht të shkruajnë për secilën shkronjë nga një fjali që ka të bëjë
me kujdesin, si në familje, shkollë, rrugë etj. Pasi të përfundojnë fjalitë disa nga nxënësit lexojnë punën para
klasës.
Pasi shkruan në tabelë titullin e njësisë së re, mësuesja shpjegon njësinë mësimore të ndarë në tri pjesë. Pas
shpjegimit të pjesës së parë mësuesja u bënë pyetje nxënësve ku së bashku shqyrtojnë dhe vënë në dukje
vlerat njerëzore.
Njësoj veprohet edhe me dy pjesët e tjera, ku nxënësit përfshihen të gjithë në diskutim dhe tregojnë për
respektin si vlerë njerëzore.
Përforcimi:
Te rubrika “Aktiviteti yt” nxënësve u kërkohet të punojnë individualisht. Më pas në dyshe i këmbejnë librat dhe
lexojnë punën e njëri-tjetrit. Diskutojnë në dyshe për punën e bërë.
Vlerësimi
- për formulimin e fjalive sipas rregullave të caktuara.
- për përgjigjet e dhëna për vlerat njerëzore.
101

Mësimi 5

Njësia mësimore: Mendojmë ndryshe veprojmë së bashku



Nxënësi/ja: mendim ndryshe;
• analizon situata të ndryshme jetësore; mirëkuptim;
• vlerëson rëndësinë e komunikimit, mirëkuptimit dhe respekt.
shprehjen e mendimit të lire;
• cek mendimin për një veprim të tij.
Libri bazë, fletore, lapsa, ngjyra… Sipas nevojës
Parashikimi:
Mësuesi/ja e fillon orën mësimore, duke lexuar në tabelë para nxënësve tekstin ku tregohet për pesë fëmijë,
të cilët kanë vendosur të dalin së bashku një të shtunë, por secili prej tyre kishte ide të ndryshme për mënyrën
se si do ta kalojnë këtë ditë.
Pasi biseduan vendosën të gjithë së bashku se si do të veprojnë.
Mësuesi/ja i pyet nxënësit:
- Pse është i rëndësishëm komunikimi me te tjerët?
Pasi përgjigjen disa nxënës, mësuesi/ja shkruan titullin në tabelë dhe i pyet nxënësit.
Nxënësit lexojnë tekstin mësimor dhe gjatë leximit mbajnë shënimet e duhura sipas teknikës “INSERT”.
Mësuesi/ja jep shpjegimet e duhura rreth ecurisë së punës. Gjatë leximit të tekstit nxënësit do të mbajnë
shënime në anën anësore të tekstit për informacionet që lexojnë. Pastaj do t’i vendosin në një tabelë të tillë
sipas kategorive të veçanta.
- √/Informacion që e di
102
- + / informacion i ri
- - /informacion që e dija ndryshe?
- /dua të di më shumë rreth kësaj çështjeje
Pas plotësimit të tabelës, diskutohet së bashku me tërë klasën rreth informacioneve të plotësuara dhe jepen
shpjegime të nevojshme nga nxënësit për nxënësit. Në rast nevoje mund të shpjegojë edhe mësuesi/ja ndonjë
gjë për të dhënë sqarimet e duhura.
Përforcimi:
Mësuesi/ja u cakton si detyrë nxënësve:
Diskutoni së bashku në grup dhe shkruani kur keni pasur mendime të ndryshme për ndonjë çështje dhe si
keni vepruar.
Pasi nxënësit të kenë përfunduar detyrën, mësuesi/ja dëgjon leximin e disa prej tyre.
Pas diskutimit, nxënësit udhëzohen të plotësojnë veprimtarinë “Aktiviteti yt”.
Pas plotësimit, grupet prezantojnë punën e tyre.
Vlerësimi
- Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e mendimeve te tyre në shoqëri.
- Vlerësohen për punën grupore dhe individuale.

Mësimi 6

Njësia mësimore: Miqësia
I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit – Komunikues efektiv - 1,
III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm – 3
IV. Kompetenca për jetë, për punë dhe për mjedis – Kontribuues produktiv – 5
103

Nxënësi/ja: • miqësi;
• identifikon grupet shoqërore; • vlerë;
• dallon përbërjen dhe qëllimet e grupeve • sinqeritet;
shoqërore. • shoqëri;
• respekt;
• besim.

fotografi.
Gjuhë shqipe, Art figurativ, Njeriu dhe natyra Edukimi për qytetari demokratike,
Edukimi për paqe.
Parashikimi:
- Si i komentoni këto thënie?
- A dini ndonjë thënie tjetër që lidhet me miqësinë?
Pas diskutimit, paraqitet në tabelë qëllimi i mësimit “Miqësia”.
Mësuesi/ja ndan klasën në grupe. Secili grup ka për detyrë të lexojë tekstin duke nënvizuar fjalë, shprehje të
panjohura apo gjëra të tjera rreth të cilave duan të diskutojnë. Secili grup ka një pyetje dhe duhet ta punojnë së
bashku. Lexohet teksti për disa minuta dhe më pas vazhdohet me shpjegimet e nxënësve rreth asaj se çfarë
kanë kuptuar nga leximi, duke i plotësuar njohuritë nga mësuesi/ja.
Çështje për diskutim dhe shpjegim:
- Çka është miqësia për ju?
- Si ndikon miqësia te njeriu?
- Çfarë ndjenje është miqësia?
- Si e kuptoni shprehjen “Pra, miqësia e vërtetë nuk njeh gjini, prejardhje, racë, besim”?
Përforcimi:
Vlerësimi
- për përshkrimin e institucioneve;
- për plotësimin e ditarit dypjesësh të dhënë në libër.
104

Mësimi 7

Njësia mësimore: Bashkëndiej me të tjerët

I. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit –Komunikues efektiv - 3,
II. Kompetenca e të menduarit – Mendimtar kreativ – 1

Nxënësi/ja: • ndjenjë;
• përgjigjet në pyetjet për videon që sheh dhe situatës • pranim;
së dhënë në libër; • solidaritet;
• shpjegon për vlerat në solidaritet dhe çka do të thotë • ndihmë;
të bashkëndiesh me dikë; • bashkëndjenjë.
• analizon situatat rreth solidaritetit dhe
bashkëndjenjës.

Libri bazë, fletore, projektor, letra A4, lapsa. Sipas nevojës

Edukimi për paqe
Parashikimi:
Fillimisht mësuesi/ja para nxënësve prezanton përmes televizorit apo projektorit videon “Fëmijët me nevoja të
veçanta” https://www. youtube. com/watch?app=desktop&v=rtsY0OSOtL0.
Në mungesë të mjeteve teknologjike në klasë, mësuesi/ja mund të paraqet pamjet përmes fotove. Diskutohet
me nxënës rreth situatës së videos.
Më pas lexohet situata e dhënë në libër dhe mësuesi/ja parashtron pyetjet:
− Si do ta ndihmonit ju Blinin,si klasë?
− Çfarë vlere njerëzore shfaqet në veprimin tuaj?
Gjatë diskutimit kultivohet vlera e solidaritetit.
105
Mësuesi/ja ndan nxënësit në grupe dhe i udhëzon të mendojnë dhe shkruajnë në fletë A4 për fjalët “Solidariteti”
dhe “Bashkëndjenja”.
Grupi I: Solidariteti
Grupi II: Bashkëndjenja
Një nxënës nga secili grup prezanton para klasës punën e bërë. Më pas lexojnë secili grup pjesën e tyre në
libër dhe bëjnë përmbledhjen e asaj që lexuan. Shqyrtojnë në grup dhe analizojnë.
Përforcimi:
Mësuesi/ja lexon para nxënësve situatën e dytë të dhënë në libër.
Kërkon nga nxënësit të dëgjojnë me vëmendje. Pas leximit pyet nxënësit:
− Si ju duket veprimi i nxënësve?
− Po veprimi i Artës?
− A mendoni se veprimi i nxënësve ka ndodhur edhe më herët në mënyrë të njëjtë?
Mësuesi/ja kërkon përgjigje nga disa nxënës. Njësoj veprohet edhe me situatën e fundit në libër.
Vlerësimi
− Vlerësohen nxënësit për përgjigjet e dhëna rreth videos që shohin.
− Vlerësohen nxënësit për analizën e bërë të solidaritetit dhe bashkëndjenjës.
Detyrat dhe puna e pavarur: Rubrikat “Provo veten” dhe “Aktiviteti yt”, faqe 111.

Mësimi 1
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Vendimmarrja dhe institucionet

Tema: Mendime të ndryshme vendime të përbashkëta
Njësia mësimore: Vendosim së bashku

VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm – 1, 2,3
4. Përfshihet në dhënien e ideve, propozimeve dhe merr vendime në mënyrë të përgjegjshme.
4. 1. Identifikon dhe shpjegon faktorët që duhet të ketë parasysh me rastin e marrjes së vendimeve në
situate të ndryshme nga jeta e përditshme.
4. 2. Kupton nivelet e ndryshme të vendimmarrjes në institucione dhe shoqëri, dikur dhe tani, dhe i
respekton ato në veprimet e tij.
106

Nxënësi/ja: • vendim;
• njeh rëndësinë e përfshirjes së fëmijëve në marrjen • diskutim;
e vendimeve; • argumentim;
• tregon që fëmijët kanë të drejtë të shprehin • përfshirje;
mendimin e tyre; • votim.
• veçon rëndësinë e marrjes së vendimeve së bashku.
Gjuhë shqipe, Art Figurativ, Njeriu dhe natyra. Arsimi për zhvillimi i qëndrueshëm
Parashikimi:
- Si ju duket veprimi i mësuese në fillim?
- Po reagimi i grupi të nxënësve?
- Çfarë mendimi keni për arsyetimin e Artës?
- Sipas jush, a veproi mirë mësuesja në fund?
- A keni qenë të përfshirë ju në hartimin e rregullave të klasës?
Pas diskutimit mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën "Përfshirja në marrjen e vendimeve", ku gjatë leximit
nxënësit në fletoret e tyre i shkruajnë pjesët interesante ose informacionet e reja, të cilat i marrin nga leximi.
Mësuesi/ja lexon situatën e dytë në libër faqe 113. Më pas shtron pyetjet për diskutim:
- Cili ishte problemi i klasës së Artës?
- Çfarë zgjidhje bënë?
- A ju duket e drejtë mënyra se si e morën vendimin?
Pas diskutimit mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë në çifte me shokun/shoqen e bankës me pjesën e dytë
të njësisë mësimore "Vendimi i përbashkët", dhe më pas të shkruajnë informacionet e reja ose ato interesante
në fletoret e tyre.
Në fund mësuesi/ja kontrollon njohuritë me pyetjet nga rubrika “Provo veten”.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë rubrikën “Aktiviteti yt”, faqe 113. Detyra e nxënësve është të shkruajnë
ndonjë rast kur ke qenë pjesë e marrjes së ndonjë vendimi në familje ose në shkollë.
Punimet e tyre i lexojnë para shokëve/shoqeve të klasës.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e marrjes së vendimeve të ndryshme.

107

Mësimi 2
Tema: Mendime të ndryshme vendime të përbashkëta
Njësia mësimore: Pjesë e vendimmarrjes

VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm – 1, 2,3
Rezultatet e fushës së kurrikulës bërthamë Shoqëria dhe Mjedisi RNF:


Nxënësi/ja: • vendimmarrje;
• diskuton që përfshirja e fëmijëve në marrjen e • familje;
vendimeve është e rëndësishme; • shkollë;
• vlerëson rëndësinë e vendimmarrjes; • përvojë.
• përmend raste të vendimmarrjes në shkollë dhe në
shtëpi.


Parashikimi:
- Si ju duket veprimi i familjes së Oltit?
- Pse ishte i nevojshëm diskutimi i tyre para fillimit të vitit shkollor?
- Çfarë mendimi keni për ndarjen e përgjegjësive në familje?
- Sipas jush, si veproi babai i Oltit?
- A keni ndarë edhe ju ndonjëherë detyra dhe përgjegjësi në familjen tuaj?
Pas diskutimit mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën “Pjesë e vendimmarrjes”, ku gjatë leximit
nxënësit në fletoret e tyre shkruajnë pjesët interesante ose informacionet e reja, të cilat i marrin nga leximi.
Pastaj mësuesja dëgjon përgjigjet e nxënësve.
Mësuesi/ja lexon situatën e dytë në libër faqe 115. Më pas shtron pyetjet për diskutim:
108
- Si mendoni, a është i rëndësishëm të marrësh vendime vetë për detyrat tua?

- Çfarë zgjidhjeje bënë?
- A ju duket e drejtë mënyra se si e morën vendimin?
- Pse mendoni kështu?
Nxënësit shprehin mendimet e tyre para klasës.
Mësuesi/ja shpjegon se çka është vendimmarrja, vendimmarrjen në shkollë dhe vendimmarrjen në familje.
Pas diskutimit, mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë në çifte me shokun/shoqen e bankës me pjesën e
dytë të njësisë mësimore “Pjesë e vendimmarrës”, dhe më pas të shkruajnë informacionet e reja ose ato
interesante në fletoret e tyre.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë rubrikën “Aktiviteti yt”, faqe 115.
Detyra e nxënësve është të shkruajnë ndonjë rast kur ke qenë:
- Pjesë e marrjes së ndonjë vendimi në familje ______________________________________________
- Pjesë e marrjes së ndonjë vendimi në shkollë ______________________________________________
Punimet e tyre i lexojnë para shokëve/shoqeve të klasës.
Vlerësimi
• Vlerësohen me shprehje për qëndrimin e tyre në situatat dhe diskutimet gjatë orës.
• Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e marrjes së vendimeve të ndryshme.
• Nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin gjatë aktivitetit.
• Vlerësohen për punën grupore dhe individuale.

Mësimi 3

Tema: Mendime të ndryshme, vendime të përbashkëta
Njësia mësimore: Vendimmarrja dikur dhe sot

Rezultatet e fushës së kurrikulës bërthamë Shoqëria dhe Mjedisi RNF:
109

Nxënësi/ja: • vendimmarrje;
• identifikon institucionet kulturore; • ndryshim;
• vizaton institucionin kulturor përkatës. • institucion;
• shoqëri.

Libri bazë, fletore, letra A4, lapsa, ngjyra, fotografi. Sipas nevojës
Parashikimi:
- Çfarë tregojnë për ju këto foto?
- Pasi t’i krahasoni ato, çfarë dallimesh vini?
Pas diskutimit, paraqitet në tabelë qëllimi i mësimit “Vendimmarrjet dikur dhe sot”.
Nxënësit ftohen që të studiojnë më thellë në këtë temë, “Vendimmarrja dikur dhe sot” të cilin e kanë në libër.
Ndahet klasa në katër grupe duke i numëruar nga 1 deri te 4. Secili nxënës duhet të ketë numrin e tij.
Jepen pyetjet për secilin numër.
Nxënësi me numër 1: Çka është vendimmarrja?

Nxënësi me numër 2: Si merreshin vendimet në familje dikur dhe si merren vendimet sot?
Nxënësi me numër 3: Si merreshin vendimet në shkollë dikur dhe si merren vendimet sot?
Nxënësi me numër 4: Si merreshin vendimet në shoqëri dikur dhe si merren vendimet sot?
Çdo nxënës studion pyetjen e tij dhe përgatit përgjigjen duke lexuar materialin e dhënë në libër. Më pas
formohen grupet e ekspertëve, të cilët kanë të njëjtin numër të pyetjeve. Në grupin e ekspertëve nxënësit
diskutojnë dhe formulojnë përgjigjen e plotë.
Nxënësit nga grupet e ekspertëve rikthehen në grupet fillestare, ku secili anëtar i grupit fillestar prezanton para
grupit përgjigjen e pyetjes për të cilën është bërë ekspert, duke nxitur pjesëmarrjen e anëtarëve të grupit dhe
marrjen e pyetjeve nga ana e tyre.
Ja disa përgjigje të ekspertëve për secilën pyetje:
Grupi i ekspertëve nr. 1.

Vendimmarrja është e vjetër sa edhe vetë njerëzimi. Çdo aktivitet njerëzor është pasojë e ndonjë vendimi
të marrë më parë. Në jetën e tanishme, vendimmarrja është gjithnjë e më shumë e dukshme dhe aftësia
vendimmarrëse është shkathtësi, e cila përsoset me kohë e përvojë.
110

Më parë vendimet merreshin në mënyrë tradicionale, ku fjala e fundit gjithmonë i takonte babait ose burrit
më të moshuar të familjes dhe të gjithë bënin ashtu siç thoshte ai. Sot vendimet merren duke pasur parasysh
mendimet e secilit anëtar të familjes, ku pjesë e vendimeve janë edhe fëmijët, sidomos në vendimet që kanë
të bëjnë me ta.

Fëmijët nuk kanë qenë të përfshirë në proceset e vendimmarrjes as në klasë, as në shkollë. Të gjitha vendimet
në lidhje me rregullat, aktivitetet, shënimin e festave etj. i merrte drejtoria e shkollës apo mësimdhënësit/et.
Sot, për dallim nga koha e mëhershme, së pari mësimdhënësit/et diskutojnë me nxënësit rreth realizimit të
aktiviteteve të ndryshme. Marrin mendimet e të gjithëve dhe në fund, së bashku vendosin se cili aktivitet u
përshtatet më shumë për ta realizuar.

Dikur sistemet shoqërore kanë qenë të udhëhequra nga një person ose grup personash. Ata që kanë udhëhequr
shtetin nuk kanë qenë të zgjedhur në mënyrë të drejtpërdrejtë me votë nga populli. Prandaj vendimmarrja ka
qenë e përshtatur me interesat e autoriteteve në pushtet.
Sot vendimmarrja është komplet ndryshe. Njerëzit jetojnë në shtet demokratik, që do të thotë sistem demokratik,
qeverisje nga populli. Fjala e popullit është e para dhe kryesorja në shoqëri, sepse me anë të votës së lire
zgjedh përfaqësuesit e vet në qeverisje. Vendimet e qeverisë janë në favor të popullit dhe të shoqërisë.
Përforcimi:
Vlerësimi
- për dallimin e vendimmarrjes dikur dhe sot;
- për plotësimin e tabelës së koncepteve të dhënë në libër.
111
Tematika 8Mësimi 1 ASPEKTET E PËRGJITHSHME TË PLANIFIKIMIT TË ORËS MËSIMORE

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Mjedisi, resurset dhe zhvillimi i qëndrueshëm

Tema: Resurset dhe trashëgimia e vendit tim
Njësia mësimore: Pasuritë natyrore të Kosovës

VI. Kompetenca qytetare – Qytetar i përgjegjshëm – 6,7

natyrore dhe veprimeve të njeriut dhe merr pjesë në aktivitete për ruajtjen e mjedisit dhe përkujdesjen për
trashëgiminë.
5. 2. Bashkëpunon me të tjerët dhe ndërmerr veprime të dobishme që promovojnë mjedisin e pastër,
kujdeset për përdorim të drejtë të të mirave jetësore për higjienën e përgjithshme dhe për atë personale.

Nxënësi/ja: • pasuri natyrore;
• numëron disa pasuri natyrore të Kosovës; • trashëgimi;
• përshkruan rëndësinë e pasurive natyrore të • turizëm;
Kosovës; • vizitor;
• shpjegon pse duhet shfrytëzuar dhe ruajtur me • shfrytëzim.
kujdes pasuritë natyrore.

Parashikimi:
Mësuesi/ja fillon mësimin duke lexuar situatën hyrëse në fillim të njësisë mësimore. Më pas diskuton me
nxënësit rreth situatës me pyetjet:
- Doni ju ndonjë vend të bukur natyror në Kosovë?
- Po në rrethinën tuaj ka ndonjë të tillë?
- Cilat nga pasuritë natyrore keni vizituar?
Nxënësit udhëzohen që do të lexojnë tekstin në dy ndalesa dhe pas çdo ndalese do të kenë pyetje rreth
përmbajtjes.
- Ku shtrihen malet e Sharrit dhe pse janë të njohura këto male?
- Po Bjeshkët e Nemuna?
112
-Po Drini i Bardhë çfarë ishte?

Pastaj lexohet pjesa tjetër dhe pasojnë pyetjet e mundshme:
- Si duket një ujëvarë? Po një shpellë?
- Si ju duket që një lum derdhet në dy dete? Mund ta vizatoni në fletore?
- Cilat janë pasuritë natyrore të Kosovës?
Pasi të kenë përfunduar mësuesi/ja përdor edhe pyetjet nga rubrika “Provo veten” për të verifikuar njohuritë e
nxënësve rreth temës.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që në fletoret e tyre, të punojnë një ese sipas kërkesës së rubrikës “Aktiviteti yt”,
përshkruaje një nga pasuritë natyrore që ke vizituar, duke i vendosur një titull sipas dëshirës së tyre.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e bukurive natyrore në Kosovë që kanë vizituar.
Detyrat dhe puna e pavarur: “Provo veten”, faqe 121.

Mësimi 2

Njësia mësimore: Trashëgimia kulturore

III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm – 4,5

trashëgiminë.
113

Nxënësi/ja: • trashëgimi kulturore;
•numëron në grup disa objekte të trashëgimisë • trashëgimi material;
kulturore materiale; • trashëgimi jomateriale.
•emërton në grup disa elemente të trashëgimisë
kulturore jomateriale;
•krahason trashëgiminë kulturore materiale me
jomateriale.
Parashikimi:
Mësuesja udhëzon nxënësit të dëgjojnë me vëmendje derisa lexon situatën hyrëse të dhënë në libër. Më pas
nxënësve u parashtron pyetjet:
• Çfarë të reje mësoi Arta nga gjyshi?
• A dini ju ndonjë element të trashëgimisë kulturore?
Përgjigjet i merr nga disa nxënës në mënyrë që të nxirret një përfundim.
Mësuesja shpjegon njësinë mësimore, e cila është e ndarë në tri pjesë. Më pas udhëzohen nxënësit të ndarë
në tri grupe të lexojnë në heshtje pjesën që u takon.
Grupi I - Trashëgimia kulturore e Kosovës
Grupi II - Trashëgimia materiale
Grupi III - Trashëgimia jomateriale
Pasi të lexojnë pjesën, nxënësit diskutojnë në grup dhe nxjerrin analizën e pjesës që u takon.
Mësuesja kërkon nga grupet të vendosin lapsat në mes. Tërheq një laps në grup. Nxënësi, lapsi i të cilit është
tërhequr nga mësuesja, e merr fjalën dhe shpjegon pjesën që e analizuan si grup. Kështu veprohet me secilin
grup.
Përforcimi:
Mësuesja ndan në fleta A4 Diagramin e Venit, të cilin e ka përgatitur për secilin nxënës.
Nxënësit individualisht plotësojnë Diagramin e Venit për trashëgiminë kulturore materiale dhe jomateriale.
Paraqesin punën e tyre para klasës.
Vlerësimi
- për punën në grup rreth trashëgimisë kulturore;
- për emërtimin e disa elementeve të trashëgimisë jomateriale;
- për punën individuale rreth krahasimit të trashëgimisë materiale dhe jomateriale.
114

Mësimi 3

Njësia mësimore: Kujdesi ndaj mjedisit dhe trashëgimisë

trashëgiminë.

Nxënësi/ja: • mjedis jetësor;
• vlerëson mjedisin dhe trashëgiminë tonë; • ndotje e mjedisit;
• sjellja korrekte gjatë vizitave të vendeve • mbrojtje;
kulturore e natyrore është kulturë; • trashëgimi;
• trashëgimia duhet ruajtur për brezat e ardhshëm. • sjellje korrekte.
Parashikimi:
Mësuesi/ja e fillon orën mësimore duke ua shpërndarë nxënësve letra A4, në të cilën janë të shkruara fjalët:
mjedis, kujdes,trashëgimi, natyrë.
Nxënësit kanë për detyrë që me fjalët e dhëna të shkruajnë një tekst.
Pasi ta përfundojnë detyrën nxënësit, mësuesi/ja kërkon qe ta lexojnë shkrimin e tyre 2-3 prej tyre.
Mësuesi/ja shkruan titullin në tabelë.
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit së pari të hapin librat dhe ta lexojnë tekstin. Pastaj ndanë klasën në tri grupe.
Secili grup ka për detyrë të lexojë pjesën përkatëse dhe pas kësaj punojnë një fletëpalosje për pjesën e tyre.
Grupi 1: Kujdesi ndaj mjedisit
Grupi 2: Trashëgimia natyrore
Grupi 3: Trashëgimia kulturore
115
Nxënësit punojnë pjesën e tyre në fletëpalosje me informacionet kryesore, si dhe vizatojnë ndonjë vizatim apo
Nxënësit i prezantojnë punimet e tyre para të tjerëve, ku secili grup duhet të dëgjojë me kujdes, në mënyrë që
t’i bëjë grupit pyetje në lidhje me pjesën.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të punojnë në grupe sipas kërkesës në rubrikën “Aktiviteti yt” dhe të
prezantojnë para klasës përfundimet e tyre.
Si mund të kujdesemi ne për mjedisin? Çfarë mendon se mund të bën shteti për
të ruajtur mjedisin?
Pasi përfundojnë detyrën disa nga nxënësit i lexojnë ato.
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e kujdesit ndaj mjedisit.
Vlerësohen për punën në grup dhe atë individuale.

Mësimi 1
Shoqëria dhe mjedisi Shoqëria dhe Mjedisi Shkalla II

Tema: Mjedisi i vendit tim
Njësia mësimore: Ndotja e mjedisit

V. Kompetenca personale – Individ i shëndoshë – 9
5. 1. Shpjegon disa nga shkaqet dhe pasojat e rreziqeve natyrore e shoqërore si pasojë e fatkeqësive natyrore dhe
veprimeve të njeriut dhe merr pjesë në aktivitete për ruajtjen e mjedisit dhe përkujdesjen për trashëgiminë.
116

Nxënësi/ja: • mjedis jetësor;
• tregon mënyra të ndryshme të ndotjes së mjedisit; • ndotje e mjedisit;
• shpjegon që mjedisi ka ndikimi për jetën e • mbeturina;
gjallesave; • erozion;
• vlerëson që kujdesi ndaj mjedisit është kujdes ndaj • mbeturina industriale.
vetes.

Parashikimi:
Mësuesi/ja e fillon orën mësimore duke kërkuar nga nxënësit që të përgjigjen në pyetjen:
- Çfarë dini për ndotjen e mjedisit?
Më pas kërkon nga nxënësit të shohin fotografitë në libër dhe pastaj, përsëri diskutojnë me pyetjet:
- Cilat mund të jenë pasojat e kësaj pamje?
- Çfarë roli ka njeriu për kujdesin ndaj mjedisit?
Mësuesi/ja ndanë klasën në tri grupe. Secili grup ka për detyrë të lexojë pjesën përkatëse dhe pas kësaj të
punojnë një fletëpalosje për pjesën e tyre.
Grupi 1: Toka
Grupi 2: Uji
Grupi 3: Ajri
Nxënësit punojnë pjesën e tyre në fletëpalosje me informatat kryesore, si dhe vizatojnë ndonjë vizatim apo
Nxënësit punimet i prezantojnë para të tjerëve, ku secili grup duhet të dëgjojë me kujdes, në mënyrë që t’i bëjë
grupit pyetje në lidhje me pjesën.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të punojnë në grupe sipas kërkesës në rubrikën “Aktiviteti yt” dhe të prezantojnë
para klasës përfundimet e tyre.
Çfarë mund të bëjë një person i vetëm për të Çfarë mendon se bën shteti për të ruajtur
ruajtur mjedisin? mjedisin?
117
Vlerësimi
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e ndotjes së mjedisit.

Mësimi 2

Njësia mësimore: Hapësirat e gjelbra

V. Kompetenca personale – Individ i shëndoshë - 9.
5. Kontribuon në ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit, si dhe në zhvillimin e qëndrueshëm

Nxënësi/ja: • hapësira të gjelbra;
• identifikon veprime që nuk duhet të bëhen në • park;
hapësira të gjelbra; • mjedis;
• përshkruan rëndësinë e hapësirave të gjelbra; • ndotje;
• shpjegon mbrojtjen e parqeve kombëtare. • kujdes.
Libri bazë, fletore, letra A4, lapsa, ngjyra, fotografi. Sipas nevojës

118
Parashikimi:
Nxënësve iu prezantohen disa fotografi përmes projektorit dhe nxiten që t’i komentojnë këto fotografi duke iu
parashtruar këto pyetje:
- A veproni edhe ju njëlloj siç kanë vepruar nxënësit me mbeturinat?
- Pse ka rëndësi që njerëzit të veprojnë drejt për ruajtjen e mjedisit?
Pas diskutimit paraqitet në tabelë qëllimi i mësimit “Hapësirat e gjelbra”.
Mësuesi/ja ndan klasën në tri grupe. Secilit grup i jep një situatë nga libri si: Parqet e qyteteve, hapësirat e
gjelbëruara në zona urbane dhe parqet kombëtare.
Nxënësit në grupe dyshe, lexojnë pjesën përkatëse të tyre dhe bëjnë komentimin e tyre. Më pas bashkëveprojnë
me grupin duke i këmbyer pjesët e tyre të leximit.
Pasi njihen me gjithë njësinë mësimore, pjesët e komentuara i renditin sipas radhës logjike.
Secili grup paraqet punën e bërë të cilën e vendos në tabelë. Punët e tri grupeve vlerësohen me fjalë dhe
shprehje nga njëri-tjetri dhe nga mësuesja duke theksuar fjalitë më të rëndësishme dhe komentet e plota.
Përforcimi:
Udhëzohen nxënësit që në librin e tyre të shkruajnë kërkesat e parashtruara.
Vlerësimi
- me shprehje për qëndrimin e tyre në situatat dhe diskutimet gjatë orës
- për përgjigjet e tyre në situatën hyrëse
- për përshkrimin e hapësirave të gjelbra
119

Mësimi 3
Shoqëria dhe Mjedisi Shoqëria dhe mjedisi Shkalla II

Njësia mësimore: Ndikimi i transportit në mjedis


5. Kontribuon në ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit, si dhe në zhvillimin e qëndrueshëm.

Nxënësi/ja: • transport;
• tregon për lidhjen e transportit dhe mjedisit; • transport publik;
• shpjegon ndikimin e transportit në ndotjen e mjedisit; • transport ekologjik.
• analizon për zgjidhjen që mund të bëhet për të
zvogëluar ndotjen nga transporti.
Parashikimi:
Fillimisht mësuesja pyet nxënësit:
-A keni menduar ndonjëherë se çka shkakton tymi që del nga automobilat?
Mësuesja para nxënësve paraqet pamje me fotografi ku shihen fëmijë dhe të rritur që ngasin biçikletën, qytet
me trafik të ngarkuar nga automobilat, qytet me transport publik. Diskuton me nxënësit rreth këtyre pamjeve
duke u bërë pyetje për diskutim.
Mësuesja ndan nxënësit në katër grupe. Secilit grup ia jep pjesën që kanë për të lexuar dhe i udhëzon që të
mbajnë shënim mbi atë se çka lexuan.
Grupi I. Transporti publik dhe mjedisi

Grupi II. Transporti publik
Grupi III. Transporti i gjelbër ose ekologjik
Grupi IV. Zgjidhje për të zvogëluar ndotjet nga transporti
120
Për secilin grup mësuesja nxit pyetje për nxënësit dhe diskutohet me gjithë klasën. Nxirret përfundimi se
transporti dhe mjedisi janë shumë të lidhur ndërmjet tyre. Transporti ndikon shumë në ndotjen e mjedisit. Për
të zvogëluar ndotjen nga transporti në radhë të pare duhet të shmangim përdorimin e automjeteve dhe të
përdorim transportin publik dhe biçikleta.
Përforcimi:
Nxënësit në grupe punojnë rubrikën Aktiviteti yt, ku mësuesja ndan fletët për secilin grup me detyrën që
kërkohet. Grupet paraqesin punën dhe e vendosin në murin e klasës.
Vlerësimi
- për analizën e pjesës së lexuar;
- për bashkëpunimin në grup.

Mësimi 4

Njësia mësimore: Trajtimi i mbeturinave

III. Kompetenca e të nxënit – Nxënës i suksesshëm – 1,3

5. Kontribuon në ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit, si dhe në zhvillimin e qëndrueshëm.

Nxënësi/ja: • mbeturina;
• vlerëson rëndësinë e ambientit të pastër; • grumbullim;
• kupton dhe shpjegon shprehjet: "grumbullim i • trajtim;
mbeturinave", "deponi" dhe "riciklim"; • deponi;
• tregon raste të riciklimit. • riciklim.
121


Parashikimi:
Mësuesi/ja e fillon orën mësimore duke kërkuar nga nxënësit që t’i hapin librat e tyre, faqe 135.
I pyet nxënësit:
- Çfarë komenti keni kur e shihni këtë pamje? (Të djegies së kontejnerëve)
- Pse nuk duhet të veprojmë kështu?
- Cilat mund të jenë pasojat e kësaj pamjeje?
- Çfarë roli ka njeriu për kujdesin ndaj mjedisit?
Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve. Pastaj ajo shkruan titullin në tabelë.
Mësuesi/ja ndanë klasën në tri grupe. Secili grup ka për detyrë të lexojë pjesën përkatëse dhe pas kësaj
të punojnë një fletëpalosje (hamer) për pjesën e tyre.
Grupi 1: Trajtimi i mbeturinave
Grupi 2: Deponia
Grupi 3: Riciklimi
Nxënësit punojnë pjesën e tyre në fletëpalosje me informatat kryesore, si dhe vizatojnë ndonjë vizatim
apo vendosin ndonjë foto për situatën përkatëse.
Nxënësit punimet i prezantojnë para të tjerëve, ku secili grup duhet të dëgjojë me kujdes, në mënyrë që
t’i bëjë grupit pyetje në lidhje me pjesën.
Përforcimi:
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të shkruajnë në fletoret e tyre:
- Shkruaj disa nga materialet që mund të riciklohen.
Pasi të kenë përfunduar detyrën e dhënë, mësuesi/ja kërkon prej tyre t’i vendosin lapsat e tyre në mes të
bankës. Mësuesi/ja e tërheq lapsin e njërit prej tyre dhe përgjigjet pronari i lapsit.
Vlerësimi:
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e trajtimit të mbeturinave.
122

Liber Mesuesi Shoqeria Dhe Mjedisi 4 Kosove Wanxx2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi Shoqeria Dhe Mjedisi 4 Kosove Wanxx2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Egzona Hyseni

Naime Elezi Bunjaku

Shtëpia botuese Albas

“Shoqëria dhe mjedisi 4”.

parashikuar në kurrikulën bërthamë të Kosovës.

Suksese në punën tuaj!

1. Plani vjetor analitik 6

II. LIDHJET DHE BASHKËPUNIMI ME TË TJERËT

III. SECILI KA TË DREJTA DHE PËRGJEGJËSI

IV. JETA NË KOSOVË DIKUR DHE SOT

7. Prodhuesit dhe konsumatorët 75

V. TRADITAT DHE TRASHËGIMIA E JETËS

VI. MIRËKUPTIMI, SOLIDARITETI, EMPATIA DHE RESPEKTI NDAJ TË TJERËVE

VII. MENDIME TË NDRYSHME VENDIME TË PËRBASHKËTA

VIII. RESURSET DHE TRASHËGIMIA E VENDIT TIM

IX. MJEDISI I VENDIT TIM

Periudha I Periudha II Periudha III

gjatë një jave

Shoqëria dhe mjedisi Shoqëria dhe mjedisi 1 1 2 2 2 2 6

Edukatë fizike, sportet Edukatë fizike, sportet 2 2 4 2 2 2 6

Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës 2

I. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit.

II. Kompetenca e të menduarit

III. Kompetenca e të nxënit

IV. Kompetenca për jetë, punë dhe mjedis

VI. Kompetenca qytetare

Kurrikula lëndore/programi mësimor

Shoqëria dhe mjedisi Klasa 4

Temat dhe rezultatet e të nxënit

Koncepti RNF, Tema dhe RNL

• Dallon regjionet e Kosovës dhe evidencon disa karakteristika të

• Identifikon komunitetet etnike në Kosovë, përshkruan disa veçori

• Identifikon shtetet fqinje dhe simbolet e tyre me të cilat rrethohet

Lidhjet dhe • Dallon grupet dhe komunitetet në mjedisin ku jeton dhe

• Vlerëson efektet pozitive të bashkëveprimit me të tjerët dhe punës

Secili ka të • Shpjegon ndërlidhjen midis të drejtave dhe përgjegjësive

Proceset RNF:2. Njeh rëndësinë e monumenteve, dukurive, proceseve historike,

2. 1. Identifikon ngjarje shoqërore, kulturore e historike të nivelit lokal, vendor,

2. 2. Kupton rëndësinë e objekteve, dukurive dhe proceseve shoqërore natyrore

1.3 Tregon respekt për trashëgiminë kulturore e natyrore si dhe shpreh

Përshkruan degët ekonomike në vendbanimin e tij dikur dhe sot dhe

Identifikon personalitete kontributdhënëse të vendit ku jeton dikur

Identifikon sportet dhe sportistët, artet dhe artistët që kanë ndikuar

Merr pjesë në mënyrë aktive në shënimin e ndonjë feste tradicionale

Identifikon institucionet kulturore si teatrot, muzetë, si dhe lokalitetet

Dallon veshjet e krahinave të ndryshme të Kosovës dhe disa nga

Mbledh dhe përkujdeset për eksponatet nga trashëgimia, jep kontribut

3. 2. Tregon ndërgjegjshmëri për dallimet gjinore, liritë dhe të drejtat e njeriut

4. 2. Kupton nivelet e ndryshme të vendimmarrjes në institucione dhe shoqëri,

RNF: 5. Kontribuon në ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit si dhe në

5. 1. Shpjegon disa nga shkaqet dhe pasojat e rreziqeve natyrore e shoqërore

• Identifikon disa nga pasuritë humane dhe të trashëgimisë

• Merr pjesë aktive dhe përcakton veprimet që duhet ndërmarr

Mjedisi i vendit Përshkruan me shembull konkret si dëmtohet mjedisi nga hedhja

• Shpjegon rëndësinë e zgjerimit të sipërfaqeve të gjelbra,

Nxënësit me ndihmën e mësimdhënësit që në fillim të vitit mund të krijojnë kalendarin e posaqëm, ku do të

Udhëzime për zbatimin e çështjeve ndërkurrikulare

• Edukimi për qytetari demokratike

Udhëzime për vlerësim

Udhëzime për materialet dhe burimet mësimore

Lënda: Shoqëria dhe mjedisi

ngjarjet kryesore të popullit të vet, duke e dalluar të tashmen nga e kaluara;

• Përshkruan festën e 1. Vendi ynë 1 Mësimdhënie