ISPITNA PITANJA IZ PREDMETA EKONOMSKA POLITIKA I EVROPSKE

INTEGRACIJE

1. EKONOMSKA POLITIKA KAO NAUKA I PRAKSA

• Ekonomska politika kao nauka.

Ekonomska politika kao nauka predstavlja nauku koja izučava privredni život i predstavlja dio
ekonomskih nauka. Ona pripada korpusu ekonomskih i ekonomsko-pravnih nauka. To je ekonomsko-
pravna disciplina koja izučava ciljeve, kurseve i mjere koje preduzima država u sferi politike. Ekonomska
politika ima određene veze i sa drugim naukama poput ekonomije, privrednog prava, teorije države. To je
nauka širokog spektra koja izučava strategiju i mjere razvoja države.

Ekonomska politika kao nauka može biti:

1. sistemska koja podrazumijeva sve mjere koje su sadržane u sistemu tj. zakonu, odnosno podrazumijeva
građanje sistema (npr. Zakon o radu). Njen značaj ogleda se u građenju institucija i sistema. Ona stvara
neke od najvažnijih institucija poput centralne banke, berze, agencija i slično. Bavi se institucionalnim
razvojem.
2. procesna/ regulatorna kojom se regulišu ekonomski (privredni) proces (npr. monetarno-kreditna
politika, međunarodna politika, poreska ili fiskalna politika).
Regulatorna se dijeli na:
- monetarno-kreditnu,
- poresku,
- strukturnu.
3. strukturna kojom se modernizuju segmeti proizvodne strukture (npr. školstvo, kultura, sudstvo). Ona se
bavi razvojem strukture privrede i drugih djelatnosti. Ova politika vodi inovacijama i inovativnim
proizvodima.

Ekonomska politika je dio državne politike koja se bavi odnosom između države i privrede. Ona izučava
ekonomsku ulogu države. Ekonomska politika je naučna disciplina u sistemu ekonomskih nauka koja se
bavi analiziranjem i proučavanjem odnosa i zakonitosti u vezi sa djelovanjem države i drugih subjekata
prilikom regulisanja ekonomskih odnosa.

• Ekonomska politika kao praksa.

Kada govorimo o EP ona usvaja određene dokumente koji se tiču ekonomske politike i politike u cjelini.
Usvajanje tih određenih dokumenata znači usvajanje određenih mjera koja se tiču promjena u
zakonodavstvu i drugim sferama koje se tiču države. Ona se takođe bavi praćenjem i analizom tih
dokumenata u državi tj. njihovom primjenom.
Ekonomska politika kao praksa predstavlja osnovni kurs ekonomskog života. Ona predstavlja skup mjera
kojima vlasti regulišu privredni život. Tako npr. imamo ekonomske mjere vlade ili ekonomske mjere
skupštine.
Kada govorimo o mjerama koje sprovodi ekonomska politika postoje mjere u užem i u širem smislu.
Mjere u užem smislu su: fiskalne mjere, poreske mjere, monetarne, trgovačke mjere. Te one se odvijaju na
nivou države.
Mjere u širem smislu su: gore navedene mjere koje uključuju i planiranje i programiranje.

Ekonomska politika predstavlja stub politike uopšte.

Politika je vještina mogućeg, odnosno vještina da se ostvari ono što je moguće.
Ekonomska politika prema vremenskom trajanju može biti: kratkoročna, srednjeročna, dugoročna.
Takođe, ekonomska politika može biti: ravnotežna, neravnotežna, konkuretna, nekonkuretna.

2. DRŽAVA I DRŽAVNI INTERVENCIONIZAM

Kada govorimo o državi i državnom intervencionizmu javlja se nužnost državne intervencije u ekonomiji.
Tu imamo osnovne i dopunske motive državne intervencije.
Kao osnovni motiv javlja se:
1. nefunkcionalnost/ nesposobnost tržišta (fijasko tržište) jer tržište radi na osnovu kupovne moći.
Nesposobnost tržišta da izvrši dopuni resursa i koordinaciju privrednih odnosa.
Država tu interveniše zbog tog što tržište ne može da upravlja i reguliše određene krupne investicije i
dešavanja u ekonomiji koja se tiču tržišta.

Kao dopunski motiv intervencije javlja se:

1.funkcionisanje nepotrebnih tržišta (tržište rizika). Ova tržišta ne mogu da funkcionišu bez državne
intervencije.
2. nove tehnologije koje se ne mogu tek tako prepustiti tržištu na upravljanje.
3. tržište koje ne stvara rezerve tj. tada o javnim preduzećima brine država.
To su svi oni razlozi kojima se omogućava funkcionisanje privrede.

Državni intervencionizam u smislu miješanja države u postojeće ekonomske odnose je pojava koja je
karakteristična u čitavom svijetu 20,30 godina 20. vijeka. Država se neposredno miješa u odnose između
radnika i poslodavca (reguliše cijene, tržište, trgovinu, osniva državna preduzeća i slično). Država je u
uslovima krize bila prinuđena da preuzme na sebe vrlo važne ekonomske i druge funkcije (porast ovih
mjera države javlja se naročito nakon 1929. godine).
Državni intervencionizam je proces kojim se teži doći do ekonomskog blagostanja u državi.

- Područja državnog intervencionizma:

1. intervenisanje pri proizvodnji rada,
2. intervenisanje pri organizaciji školstva,
3. intervenisanje pri proizvodnji struje,
4. intervenisanje pri organizaciji zdravstva,
5. intervenisanje pri zaštiti zakona i ostalog zakonodavstva.
To mogu biti, dakle: monopol, konkurencija, tržište ponude i tražnje, bankarstvo, zdravstveno/socijalno
osiguranje.

- Bazne djelatnosti državnog intervencionizma:

1. zakonodavna,
2. oporezivanje (oporezuje jedne, dok druge preraspodjeluje),
3. državna trgovina (trgovanje u državnim preduzećima-bilateralni monopol),
4. državno preduzetništvo (državna proizvodnja u državnim preduzećima),
5. podrška privatnom sektoru (pomaganje od strane države-subvencije, garancije kredita i slično).

- Politički proces i javni izbor

Kada govorimo o odnosu ekonomske politike i države, tu imamo da ekonomska politika se može odnositi i
na procese koji se baziraju na izborima.
Politički proces se odvija na osnovu izbora. Na osnovu političkog procesa se stvaraju određeni organi koji
funkcionišu u državi. Vezano za politički proces imamo političko tržište koje je u određenom odnosu sa
državom, koje ima svoju ponudu i potražnju (političari-ponuda; građani/birači-potražnja).

3. DRŽAVA KAO JAVNO DOBRO

Država kada je jeftina, demokratska i efikasna ona je tad od pomoći svima kao javno dobro.
Ona se kao javno dobro, najprije javlja u domenu:
1. očuvanja snage zakona,
2. zaštite ekonomskog poretka u njegovim funkcijama,
3. čuvanja imovinskih odnosa društva,
4. korigovanja tržišne stihije,
5. razvijanju politike konkurencije (da bi bilo ekonomske konkurencije, mora biti političke),
6. socijalne politike blagostanja,
7. pravednosti tj. jednakosti šansi.

4. FAKTORI, NAČELA I TEHNOLOGIJE EKONOMSKE POLITIKE

Kao faktori ili elementi (determinante) ekonomske politike javljaju se: pravni, ekonomski elementi,
politički sistem i međunarodne okolnosti.
Kada govorimo o uspjehu ekonomske politike, on je zavisan od faktora:
- razvoja i materijalnih mogućnosti zemlje,
- zasnovanosti na nauci,
- usklađenosti ciljeva, subjekata, instrumenata i mjera ekonomske politike,
- monitoringa (redovnog postmatranja) njene realizacije.

Načela ekonomske politike mogu biti:

1. načelo ekonomskog i socijalnog progresa, 11. načelo aktivizma prema resursima,

2. načelo nezavisnosti zemlje, 12. načelo “sve za rast”,
3. načelo socijalne pravednosti, 13. načelo oslonca na vlastite snage
(samopotvrđivanje)
4. načelo partnerstva (socijalnog, strateškog), 14. načelo vremenske preferencije
(davanja prednosti)
5. načelo zaštite nacionalnog interesa, 15. načelo budžetskog ograničavanja
6. načelo zakonitosti, 16. načelo liberalizacije
7. načelo jedinstva (lokalnog, nacionalnog i globalnog), 17. načelo drušveno-ekonomske efikasnosti,
8. načelo slobodnog pristupa javnim dobrima, 18. načelo održivog privrednog rasta,
9. načelo najviše koristi od narodnih resursa, 19. načelo prioriteta,
10. načelo adekvatne cijene resursa 20. načelo jakih snaga.

Tehnologije ekonomske politike mogu biti:

1. savez države i tržišta, 7. klasteri (moderna organizacija,

2. koncentracija firmi, resursa, proizvodni lanac, lanac trgodine,
udruživanje)
3. izgradnja “lokomotive” rasta (razvoj ključnih projekata- 8. javno-privatno partnerstvo
tehnologija, razvoj željeznica, crna metalurgija, stanogradnja), 9. klasteri drvne industrije
4. vezivanje građanskog za vojni sektor, *klaster-dio određene cjeline
5. vezivanje tržišnog za javni sektor
6. vezivanje malih firmi za velike sisteme

5. CILJEVI, SUBJEKTI I VREDNOVANJE EKONOMSKE POLITIKE

Kao ciljeve ekonomske politike imamo:

1. privredni rast, 6. dinamiziranje (oživljavanje) strukturne privrede,

2. privredni razvoj, 7. tehnološka modernizacija,
3. smanjenje nezaposlenosti, 8. kulturni razvoj,
4. sniženje inflacije, 9. uvoz kapitala
5. povećanje izvoza robe,

Subjekti ekonomske politike mogu biti:

1. prema makroekonomskim mjerilima: 3. kao subjekte imamo:

- sektor domaćinstva, - fizička lica,
 - biznis sektor, - pravna lica.
- sektor države,
- vanjskoekonomski sektor.

2. drugi subjekti mogu biti: 4. takođe, subjekti mogu biti:

- nosioci ekonomske politike, - državna tijela,
- reprezentatni (zastupnici), - javnopravna tijela,
- izvršioci - društvena i društveno-politička tijela,
- inspiratori ekonomske politike. - međunarodna tijela.

Pokazatelji/valorizacija (vrednovanje) ekonomske politike su:

1. kretanje bruto društvenog proizvoda, BDP po stanovniku,
2. trgovinski i platnobilansni saldo,
3. stope zaposlenosti i nezaposlenosti,
4. odnos broja nezaposlenosti i broja slobodnih radnih mjesta
5. štednja i investicije
6. stopa inflacije tj.nivoa cijena
7. regionalni disparitet u razvoju
8. fiskalni saldo,
9. novčane mase (tj.likvidnosti)

Kao pokazatelji ekonomske politike javljaju se i transekonomski indikatori koji govore o ostarivanjima u
socijalnom razvoju (demografija, zdravstvo, školstvo, kultura, nivo i standard života).

* Kao objekti ekonomske politike javljaju se: proizvodnja, raspodjela, razmjena, granski i regionalni
razvoj, procesi (inflacija, nezaposlenost, izvoz-uvoz, produktivnost, privredne, socijalne i druge
neravnoteže).

* Kao sredstva ekonomske politike javljaju se:

1. ekonomska sredstva; ekonomsko-funkcionalna: tržište-konkurencija, rast, planiranje, novčana emisija,
garantovana cijena, investicije.
2. tehnička sredstva: pravni propisi, finansijska sredstva, moć (informaciona, koaliciona, veze sa državom).
3. ekonomska, administrativna, moralna, voljna sredstva.

- Vrste i metodi ekonomske politike

Vrste: opšta i posebna; kratkoročna i dugoročna; ponuda i potražnja; direktna i indirektna; međunarodna
i globalna; sistemska, strukturna i procesna; automatska i diskreciona; makro, regionalna i lokalna.
Metodi ekonomske politike su:
1. metod podsticaja nekih privrednih aktivnosti,
2. metod destimulisanja, ograničenja i zabrana,
3. metod krupnih progama i projekata,
4. metod punjenja budžeta.

6. EKONOMSKI (PRIVEDNI) RAZVOJ KAO IDEAL EKONOMSKE POLITIKE

Na privredni razvoj jedne države djeluju brojni i raznovrsni činioci. Oni potiču iz same privrede, ali i iz
drugih dijelova društva sa kojima je privreda povezana. Činioci razvoja privrede potiču iz njenoj
prirodnog okruženja koje predstavlja sveopšti uslov života i rada ljudi i riznicu prirodnih izvora.
Prirodnom okruženju pripada i stanovništvo kao izvor radne snage za potrebe privrednog razvoja.
Osnovni proizvodni činioci mogu biti: stanovništvo, prirodni izvori (predmeti rada), osnovni proizvodni
fondovi (sredstva za rad). Tehnološki napredak je naročito važan činilac privrednog razvoja. Pod njim se
podrazumijeva porast materijalne proizvodnje (mase roba i usluga) i društvenog proizvoda. Ekonomski
razvoj je širi pojam i uz materijalnu proizvodnju obuhvata i društvenu komponentu.

Ekonomski razvoj u svim društvima ima tri bitna cilja:

1. obezbjeđenje više osnovnih dobara za život (hrana, zdravlje, bezbjednost),
2. poboljšanje nivoa i kvaliteta života (više prihoda, radno mjesto, više kultura i znanja, poštovanja),
3. proširenje obima ekonomskih i socijalnih izbora (sloboda), od bijede, ropstva, mobinga, terora, od
ovisnosti, od neznanja, od raznih gazda.

7. GLAVNI TRENDOVI GLOBALIZACIJE RAZVOJA

Globalizacija je proces kojim se u današnjem svijetu postepeno ukidaju ograničenja protoka roba, usluga,
ljudi i ideja među različitim državama i dijelovima svijeta, odnosno ideologija koja za cilj ima njegovo
opravdanje.
Globalizacija predstavlja glavni megatrend u svijetu od koje će, uz demokratiju, spoljnu trgovinu,
konkurenciju, mir, bezbjednost, inovativnost i toleranciju zavisiti svaka zemlja. Ona označava najviši
stepen integracije (okupljanja) ekonomija i društva u svijetu, odnosno “zaokruživanje” svjetske privrede u
jednu cjelinu. Danas više od 80% svjetskih sirovina, više od 70% trgovine, 60% BDP, 50% industrijske
proizvodnje globalno, tj. pod uticajem je globalizacije. Tako da su subjekti globalnog razvoja brojni.

Globalizacija se odlikuje:
1. porastom međuzavisnosti ekonomija i trgovina, finansija, valutnog sistema, strane direktne investicije,
rastom jedinstva svjetske privrede i produbljivanjem međunarodne podjele rada,
2. stvaranjem nadnacionalnih instituta,
3. prebacivanjem proizvodnje u područje gdje su troškovi proizvodnje niski,
4. nastajanje tzv. globalne firme i tzv. globalnih resursa,
5. stvaraju se strateške poslovne alijanse i partnerstva firmi i država,
6. produbljuje se diferencijacija (razlikovanje) po bogatstvu i siromaštvu,
7. ekspanzija (proširivanje) ekonomija BRIK, BRIKS (3 nezapadne+SAD na čelu zapadnog modela
razvoja),
8. razvoj se prebacuje na Tihi okean,
9. društva sve više u kandžama bankarstva (kreditnog sistema i CB), dakle pohlepe
10. opasnost od neokolonijalizma donio neoliberalizam utemeljen na poznatom tzv. vašingtonskom
konsenzusu,
11. opasnost od sukobljavanja kultura.

Globalizacija ima negativne strane kao što su dugovi i siromaštvo.

Ima i pozitivne strane kao što su: povezuju se privrede i društva, raste trgovina, standard, snažna je sila
protiv širenja terorizma, razvoj nauke i tehničkog progresa, visoke tehnologije.
Globalizacija nije isto što i integracija.

8. POUKE GLOBALIZACIJE I STRATEGIJA RAZVOJA BIH

Kao pouke globalizacije možemo odrediti:

1. proizvodi i radi šta najbolje znaš,
2. stvaraj velike firme – rivalstvo ogromno,
3. razvijaj “novu ekonomiku” koja već danas daje 80% priasta BDP,
4. strategiju razvoja treba formirati na:
- konkurenciji kvalitetom, ako imate jako znanje i društvo znanja, ili
- na prenosu tuđih tehnologija, tj. imitaciji, ponavljanju tuđeg iskustva,
5. aktuelizovanje štednje, svekolikih ušteda-proizvodnja na novim lokacijama, štednja vlade, strateški
savezi,
6. podrška države (subvencije, diplomatija, lobiranje) bitna, bez toga se teško opstaje,
7. nužnost praćenja svjetske tehtonike, mreža, interesa.
8. BiH ima prednosti za globalizaciju zbog toga što ima:
- evropsku pripadnosti i teritorij,
- određene resurse i enegriju,
- industrijsku tradiciju.

- Strategija razvoja BiH

- Kod osnaživanja makrostabilnosti ekonomije kao podciljevi su utvrđeni:

1. poboljšanje funkcionisanja vanjskog sektora,
2. unapređenje javnih finansija i finansijskih tržišta.

Makrostabilnost se održava jakom i adekvatnom internalizacijom ekonomije, njenom otvorenošću za ideje

o tome šta svijetu treba da se uz pomoć savremene opreme i tehnologije, to utkalo u konkurentnosti i izvoz
bh roba i usluga.

- Stoga su kod cilja povećanja konkurentnosti kao podciljevi utvrđeni:

1. razvoj klasterskih inicijativa,
2. poboljšanje kompetencija ljudskih resursa,
3. razvoj naučno-tehnološke i poslovne infrastrukture,
4. uspostavljanje jedinstvenog ekonomskog prostora.

Povećanje konkurentnosti će se postići identifikacijom domaćih poslovih lanaca, jačanjem njihovih

istraživačkih i razvojnih aktivnosti, adekvatnim vještinama radne snage, potpornim uslugama poslovne
infrastrukture i grozdanjem firmi kroz njihove čvrste i fleksibilne veze.

- Kod zapošljavanja podciljevi su:

1. brže stvaranje radnih mjesta kroz razvoj malih i srednjih preduzeća,
2. bolje funkcionisanje tržišta rada i aktivne politike zapošljavanja,
3. razvoj više adekvatnog strukovnog obrazovanja.

Neophodno je takvim politikama doprinositi podvostručenju stope zaposlenosti i tako je dovesti do nivoa
tolerantnog za EU društvo.

- Kod održivog razvoja podciljevi su:

1. brži i efikasniji razvoj poljoprivrede i ruralni razvoj,
2. poboljšanje upravljanja okolišem
3. razvoj okolinske infrastrukture i energetski potencijali,
4. posebno obnovljivi izvori energije,
5. unapređenje transportne infrastrukture i komunikacija.

- U slijeđenju EU puta.
Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju između Europskih zajednica i njihovih država članica, sa jedne
strane, i Bosne i Hercegovine sa druge strane potpisan je u Luksemburgu 16.6.2008. godine. BiH ispunjava
svoje obaveze iz trećeg EU partnerstva, sadržane u akcionom planu za period 2008-2012. Novi prioriteti i
obaveze će biti definisane četvrtim EU partnerstvom koji će sa sticanjem statusa kandidata biti zamijenjen
Pristupnim partnerstvom.

- Socijalna uključenost predstavlja šesti cilj Strategije razvoja, ali je i poseban dokument sa naslovom
“Strategija socijalnog uključivanja”. Razlozi ovakvog pristupa su sljedeći:
1. problemi ranjivih i socijalno isključenih grupa društva su složeni te stoga i pristup politikama
usmjerenih k socijalnom uključivanju zahtijevaju drugačiji pristup,
2. proces EU integracija nameće obavezu (sticanjem statusa zemlje kandidata) pripreme Memoranduma o
zajedničkom uključivanju tzv. JIM-a (Joint Inclusion Memorandum), za čiju izradu će kao osnova
poslužiti Strategija socijalnog uključivanja,
3. priprema Strategije socijalnog uključivanja BiH i njena implementacija veoma je važan korak naprijed i
značit će reformu socijalnog sektora.

9. GLOBALIZACIJA, NACIONALNA DRŽAVA I INTEGRACIJE

Globalizacija vrši pritisak na nacionalnu državu, ona ima meke granice. Sve teže ispunjava svoje zadatke
samostalno, teško ostvaruje visok standard, te ne može da istraje na putu za ostvarenje svojih ciljeva.
Država te probleme riješava kroz integracije. Kao rezultat integracionih procesa imamo integracije (koje
su na pola puta, koje su najviše uspjele, kao npr. evropske, afričke). Događaju se neke promjene koje iz
dana u dan mijenjaju svijet. Nova informatika znači podruštvljavanje znanja, jer preko društvenih mreža i
novih tehnologija informacije postaju dostupne svima – stvaraju se nove društvene veze i mreže.
Globalizacija je oslabila suverenost nacionalnih država ne samo u Evropskoj uniji nego i u cijelom svijetu.

Umjesto nacionalnih država sve više vladaju multinacionalne kompanije i banke, nevladine organizacije,
zločinačke i terorističke skupine, globalni mediji i finansijske mreže, UN i naddržavne tvorevine. WTO,
MMF (Međunarodni monterani fond i Svjetska trgovinska organizacija) i druge međunarodne institucije
sve više vladaju svijetom, stvaraju se moćni finansijski centri (Wall Street), Londonski City, Frankfurt,
Amsterdam i drugi. Ti centri, s jedne strane, duboko nacionalni, a s druge duboko globalni i
nadnacionalni. Takva poslovna središta vode svjetsku politiku, a ne političari. U takvim uslovima
nacionalna država ima nove zadatke, čak se bez nje ti novi procesi ne mogu ostvariti.

Kako suverena demokratija proizilazi iz političkog monopola države s obzirom da taj monopol nestaje,
biće potrebno izgraditi novi model primjeren globalizmu i novim tehnologijama podruštvljavanja znanja.
Sve te promjene traže da se promjeni uloga nacionalne države. Ona može imati značajnu ulogu, ali sa bitno
drugim zadacima sa stvaranjem novog svjetskog poretka bez kojeg nema izlaska iz krize koja će biti sve
dublja.
Dakle, ogromni problemi kriza u BiH dio su svjetske krize i ni jedan naš problem ne možemo riješavati bez
uvida u cjelinu i uzroke svjetske krize, te traženja odgovora kako u tim novim uslovima djelovati.

Erozija nacionalne države, npr. EU, države Unije su svoje nadležnosti prenijele nadnacionalnim
organizacijama pa je tako stvoren euro koji je postao simbol monetarne unije i novac koji se koristi u svim
zemljama Evrope.
Globalizacija stvara jaz između bogatih i siromašnih tako što se velike i moćne privatne firme spajaju i
šire, dok se mala preduzeća gase i nestaju u globaliziranju poslova koje rade.

10. NACIONALNA DRŽAVA I INTEGRACIONI PROCESI

Kada govorimo o postojanju nacionalne države, njena četiri elemena su: suverenost, teritorija, nezavisnost
i legitimnost. Druga polovina XX vijeka smatra se periodom integracionih procesa na evropskom
kontinentu, ili makar u njegovom zapadnom dijelu. Integracije su ekonomsko-politički fenomeni. Ranije su
bili SEV (raspušten), EZ (transformisana u EU), a danas postoje EU-27, EFTA; CEFTA, koje su u funkciji
pripreme za članstvo u EU.

11. SEV

SEV – Savjet za uzajamnu ekonomsku pomoć nastao je kao integraciona cjelina bivših socijalističkih
zemalja u Moskvi januara 1949. godine. Njegove prve članice (ujedno osnivači) bile su: SSSR, Rumunija,
Bugarska, Češkoslovačka, Mađarska, Poljska. Kasnije su se u različitim vremenskim periodima pridružile:
Albanija (izašla 1961.), Demokratska Republika Njemačka, Mongolija, Kuba.
SFRJ od 1964. i Finska od 1973. godine su imale poseban sporazum sa SEV-om, što je značilo ujedno i
učešće u radu nekih njegovih tijela.
Principi SEV-a bili su:
1. uzajamna pomoć,
2. ravnopravnost članica,
3. poštovanje integriteta nacionalnih teritorija,
4. dobra saradnja sa UN-om.

Osnovni cilj SEV-a bilo je poticanje razvoja gospodarstva (privrede) zemalja članica, posebno onih slabije
razvijenih, kroz koordinaciju planova gospodarskog razvoja.

12. EFTA (pojam, razvoj i odnosi sa BiH)

EFTA (European Free Trade Association) ili Evropska slobodna trgovinska zona. To je evropsko
udruženje tj. asocijalcija slobodne trgovine osnovano Konvencijom iz Štokholma 1960. godine u cilju
razvoja slobodne trgovinske zone između jednog broja zemalja. Ona je osnovana kako bi spriječila
opasnost od ekonomske diskriminacije.
Ona je nastala kao kontrateža EEZ (Evropska ekonomska zajednica), s ambicijama liberalizacije i
unapređenja slobodne trgovine i privrednog rasta, promocije ekonomske kooperacije, partnerstva itd.
Danas je čine: Norveška, Švajcarska, Lihtenštajn i Island (koji prelazi u EU), a sjedišta su joj u Ženevi
(Konvencija o ofisi trgovine i partnerskih aranžmana) i u Briselu (EEA Agreement).

Europska zajednica je 1973. godine sa EFTA-om zaključila Ugovor o slobodnoj trgovini. Od 1994. godine
na snazi je europski ekonomski prostor između država Europske zajednice i država EFTA-e.
Nakon pristupanja Finske, Švedske i Austrije Evropskoj Uniji 1995. godine, EFTA obuhvata samo još gore
navedene zemlje (Lihtenštajn. Norvešku, Island i Švajcarsku). Državljani EFTA-e po principu
reciprociteta imaju pravo raditi u EU. EFTA-u su osnovale: Austrija, Danska, Norveška, Portugal,
Švedska, Švajcarska i Velika Britanija.
Nakon osnivanja država osnivačima EFTA-e su se priključile Island 1970., Finska 1961., i Lihtenštajn
1991. godine. Vremenom su članice EFTA-e istupile iz nje (Danska, Irska i VB 1973. Portugal 1986, te
Austrija, Finska i Švedska 1995.g) i priključile se EU. EFTA i EU svoj odnos regulišu na osnovu
Sporazuma o Evropskoj ekonomskoj zoni iz 1994.godine.

Kada govorimo o odnosu EFTA-e i BiH one su zaključile Sporazum o slobodnoj trgovini 24. juna 2013.
godine u norveškom gradu Trondheim.
Sklapanjem ovog sporazuma o trgovini i poljoprivrednim proizvodima, potpisnice su uspostavile zonu
slobodne trgovine u cilju poticanja prosperiteta i održivog razvoja na svojim teritorijama.
Ciljevi ovog sporazuma su:
1. ostvariti liberalizaciju trgovine robom,
2. uzajamno povećati mogućnosti za ulaganja između potpisnica i postepeno stvoriti okruženje koje
pogoduje unapređenju trgovine uslugama,
3. osigurati pravične uslove za konkurenciju u trgovini između potpisnica i osigurati odgovarajuću i
djelotvornu zaštitu prava intelektualne svojine,
4. postepeno ostvariti dalju liberalizaciju na tržištima,
5. razviti međunarodnu trgovinu na način da doprinese ciljevima održivog razvoja i osigura ostvarenje
svih ciljeva,
6. doprinijeti na taj način skladnom razvoju i povećanju svjetske trgovine.

13. CEFTA (Central European Free Trade Association)

CEFTA predstavlja centralnoevropski sporazum slobodne trgovine između Albanije, BiH, Makedonije,
Moldavije, Srbije, Kosova 1244, Hrvatske i Crne Gore. CEFTA je obuhvaćala prostor od Baltičkog mora
do Jadranskog i Crnog mora, te je imala tržište od približno 90 miliona ljudi. Sve članice CEFTA-e su u
dobrim odnosima i mogućnostima za ulazak u EU, jer su pri potpisivanju ugovora o CEFTA-i potpisale i
pristanak za saradnju s EU.
 Ovdje se radi o krakovskom sporazumu višegradske grupe (ujedno osnivači: Poljska, Mađarska, Češka-
Slovačka) od 21.12.1992. (na snazi od jula 1994.godine). Ovaj sporazum kasnije su prihvatile druge zemlje i
ušle u CEFTA-u, to su bile: Slovenija, Rumunija, Bugarska, Hrvatska, Moldavija, Makedonija. Neke
zemlje su napustile CEFTA-u i ušle u EU.
CEFTA danas predstavlja jedinstvenu zonu slobodne trgovine jugoistočne Evrope, mada sam naziv
održava sporazum zemalja centralne Evrope.
Najnoviji sporazum nastao je u okviru pakta za stabilnost Jugoistočne Evrope, potpisan je 19.12.2006. u
Bukureštu, ratifikovan je 31.03.2007. godine, a stupio na snagu 01.05.2007. godine.
Ciljevi i doprinosi CEFTA-e su:
1. rast robne razmjene,
2. liberalizacija trgovine,
3. rast investicija,
4. pripreme za evropske integracije.

CEFTA je djelovala kao jedna od pripremnih aktivnosti zemalja potpisnica ka putu ka punipravnom
članstvu u EU.
U Briselu 10.10.2006. godine je sačinjen Sporazum o izmjeni i pristupanju CEFTA-i kojim je omogućeno
pristupanje ovom sporazumu zemljama jugoistočne Evrope. Sporazum su 19.12.2006. godine potpisale
Albanija, BiH, CG, Hrvatska, Moldavija, Makedonija, Srbija, Kosovo, te Bugarska i Rumunija koje su se
nakon pristupanje EU povukle iz CEFTA-e (Bugarska i Rumunija). Ovaj sporazum popularno se naziva
CEFTA 2006. Ona je zasnovana na iskustvu zemalja regije jugoistočne Evrope u liberalizaciji trgovine,
kroz provođenje bilateralnih ugovora o slobodnoj trgovini i pripremi za članostvo u EU, te pozitivnim
iskustvima “stare” CEFTA-e.

Stupanjem na snagu, CEFTA 2006 zamijenila je do tada postojeću mrežu bilateralnih ugovora među
zemljama potpisnicama.
CEFTA 2006 uključuje:
- uspješnu regionalnu saradnju (posebno trgovinsku),
- uklanjanje tehničkih barijare u trgovini,
- poboljšanje mehanizama za rješavanje sporova
Ovaj ugovor ima i nove oblasti saradnje poput usluga investicija, javnih nabavki i zaštite intelektualne
svojine. Sporazum o izmjeni i pristupanju CEFTA-i/CEFTA 2006 u Bosni i Hercegovini stupio je na snagu
22. novembra 2007.

14. EVROAZIJSKA INTEGRACIJA (EAI)

EAI ili Evroazijski ekonomski savez je zajednica država sa političkom, ekonomskom, vojnom, carinskom i
humanitarnom saradnjom na području Evroazije. Njene članice su: Rusija, Bjelorusija, Kazahstan,
Jermenija i Kirgistan. Ovaj savez uspostavljen je zvanično 1. januara 2015. godine. Predstavnici Rusije,
Bjelorusije, Kazahstana i Uzbekistana postpisali su 2011. godine ugovor kojim se postavlja cilj upostavljanja
ovog saveza. Ugovor je uključio mapu puta buduće integracije i uspostavio je Evroazijsku komisiju (sličnu
Evropskoj komisiji) i Evroazijski ekonomski prostor koji je otpočeo sa radom 2012. godine.
Trenutne članice ovog saveza su: Bjelorusija, Kazahstan, Rusija, Jermenija, Kirgistan.

15. EU i EAI – komparacija

16. EU NASPRAM DRUGIH INTEGRACIJA U SVIJETU

EU je sui generis entitet. EU kao ideja ona je stara koji vijek unazad kada su ljudi razmišljali da ima mira,
da nema rata, kada su razmišljali da postoji više načina da se dođe do integracija, saradnje. Najviše se
današnja EU stvarala poslije Drugog svjetskog rata i to u oštrom sukobljavanju koncepcija federalizma,
realizma i funkcionalizma. Obično se svaka integracija promišlja sa aspekta nedostataka i prednosti. EU je
primjer realizovanog integracionog potencijala.
Kada upoređujemo EU i Evropu odnos je sljedeći:
3/4 površine, 2/3 svih država, 4/5 stanovništva, 93% bogatstva.
Druge integracije svijeta nisu otišle daleko (Nafta, Merkosur 4 ASEAN 10, Istočnoafrička EAC 3 i
Zapadnoafrička zajednica država ECOWAS 6, APEC 21 tj. Azijsko-pacifička privredna saradnja).
Danas govorimo o evropskom identitetu. Tu imamo poređenje Evropljanina; evropskog sna nasuprot
američkog, tu se govori o evropskom i etničkom tj. nacionalnom nacionalizmu. Svijest Evropljana je
dručacija.

Razlozi nastanka EU: obnova, mir, šire tržište.

Maršalov plan imao je veliki značaj. Težio je ka 12,5 milijardi dolara u dobi 1948-51. koje je raspodjeljivala
OEEC odnosno Organizacija za evropsku ekonomsku saradnju. Treba imati u vidu doprinos ovog plana, a
to je:
1. doprinos ekonomskoj i političkoj obnovi Evrope,
2. tješnjem povezivanju Zapadne Evrope i SAD,
3. razmišljanju o projektu evropskog povezivanja i saradnje i liberaliziciji trgovine
4. međuzavisnosti privreda i zemalja Zapadne Evrope,
5. dobra investicija,
6. profitavilan projekt za SAD.

17. EKONOMSKA I DRUGA OPŠTA OBILJEŽJA EU

Kada se definiše EU, postavlja se pitanje da li se ona određuje kao međunarodna organizacija ili
superdržava ili pak nešto između?
Može se reći da je konfederalno federalna struktura (jer postoje elementi konfederacija jer svaka država
ima svoje pravo, svoje važne elemente koji je čine državom). Najčešće se kaže da je to “jedinstvena
međuvladina i nadnacionalna zajednica evropskih država nastala kao rezultat procesa saradnje i
integracija” započetim 1951. godine između Njemačke, Francuske, Italije i tri zemlje Beneluksa (Belgije,
Holandije i Luksemburga) i koja se kasnije širila prijemom novih članica.
Unija svoje korjene vodi od Evropske ekonomske zajednice osnovane Rimskim ugovorom 1957. od strane
šest evropskih država.
EU formalno je uspostavljena 1. decembra 1993. stupanjem na snagu Ugovora o EU, poznatijem kao Ugovor
iz Maastrichta.

EU se prostire na 4.381.324 km², a broji oko 508 miliona stanovnika.

Prva država koja će vjerovatno izaći iz EU je Ujedinjeno Kraljevstvo čija vlada je 29. marta 2017., nakon
referenduma održanog u junu 2016. godine, podnijela zahtjev za istupanje iz EU.

EU ima 28 članica, a to su: Austrija, Belgija, Bugarska, Kipar, Češka, Danska, Estonija, Finska, Francuska,
Grčka, Hrvatska, Irska, Italija, Litva, Latvija, Luksemburg, Mađarska, Malta, Holandija, Njemačka,
Poljska, Portugal, Rumunija, Slovačka, Slovenija, Španija, Švedska, Ujedinjeno Kraljevstvo.

EU ima zastavu koja ima 12 žutih zvjezdica u krugu na svjetloplavoj podlozi. Grb EU je loptast. Na
latinskom moto EU je “ujedinjeni u različitosti” (in varietate concordia). Himna EU je “Evropska himna”.
Dan Evrope je 9. maj.
Službeni jezik u EU: 24 službena jezika, 3 pisma (latinica, bugarska ćirilica, grčki alfabet).
Glavni grad EU: Brisel+Strazbur+Luksemburg (u Briselu su Evropska komisija i Ministarski savjet EU).
Valuta EU je evro + valute 10 zemalja članica EU van EMU (17 članica). Evropska Centralna banka u
Frankfurtu na Majni brine o evru.
Predsjednik Europskog vijeća je Donald Tusk. Zemlja predsjedateljica Vijećem EU je Latvija.

Kada govorimo o ekonomskoj snazi, EU je najveći svjetski proizvođač sa blizu 17 hiljada milijardi dolara
(17 biliona), najveći trgovac i najveći svjetski izvor FDI (Foreign direct investment ili SDI), najveće
kapitalističko tržište, najveće svjetsko tržište akvizicija i preuzimanja, najveći donator svjetske pomoći,
vlasnik druge valute svijeta. Per capita dohodak iznosi oko 32 hiljada dolara.

Ekonomska i monetarna unija naziv je procesa harmoniziranja ekonomskih i monetarnih politika država
članica EU s ciljem uvođenja zajedničke valude-eura. EMU je uređena Ugovorom iz Maastrichta, koji
uređuje harmonizaciju u tri faze:
1. slobodno kretanje kapitala među državama članicama, usklađivanje ekonomskih polizika i bliža saradnja
ekonomskih politika i saradnja između središnjih banaka,
2. konvergencija ekonomskih i monetarnih politika država članica (s ciljem osiguravanja stabilnosti cijena i
javnih finansija), osnivanje Europskog monetarnog instituta (EMI) i osnivanje Europske centralne banke
(ECB).
3. nepovratno fiskiranje kurseva i uvođenje jedinstvene valute na devizna tržišta i u elektronska plaćanja,
koja prate uvođenje novčanica i kovanica eura. Treća faza uvedena je 1999. godine u 11 država članica.

18. ISTORIJA I NAJVAŽNIJI DATUMI ISTORIJE EU

Istorija EU vezuje se za 1952. godinu, kada je osnovana Europska zajednica za ugljen i čelik, koja je nastala
na temelju Schumanova plana u sklopu kojeg je 1950. godine predloženo stvaranje vlasti na industrijom
ugljena i čelika poslijeratne Njemačke i Francuske, kao i drugih država koje su im se htjele priključiti.
Potpisivanjem Ugovora o Europskoj zajednici za ugljen i čelik 18.04.1951. u Parizu su (osnivači) Njemačka,
Francuska, Belgija, Holandija, Luksembrug i Italija uspostavile zajednički okvir za dogovore o proizvodnji i
distribuciji ugljena i čelika, te autonomni sastav institucija koje će time upravljati sljedećih 50 godina.
Ugovor je stupio na snagu 23.07. 1952. godine. Godine 1955. evropska integracija se proširuje na cjekupnu
privredu.

25. marta 1957. godine Europska zajednica za ugljen i čelik u Rimu potpisuje Ugovor o osnivanju Europske
ekonomske zajednice i Europske zajednice za atomsku enegriju, koji je stupio na snagu prvim danom
sljedeće godine.
Time je utemeljeno zajedničko tržište široke palete proizvoda i usluga. Carine između ovih šest država su
ukinute 1968. godine. Nakon toga, EEZ se priključuje Danska, Irska, UK.

Prvi izbori za Europski parlament održani su 1979. godine. To je institucija koja predstavlja sve građane
država članica zajednice.
Grčka se priključuje ovoj zajednici 1981., a pet godina kasnije to čine Španija i Portugal. Države članice su
pregovarale o novom ugovoru o EU, kojeg je Europsko vijeće prihvatilo 1991. godine u Maastrichtu. Ugovor
je stupio na snagu 1.12.1993. godine, na osnovu čega je osnovana EU.
EU se 1995. proširuje na još tri države: Švedsku, Austriju i Finsku.
Uveden je euro za finansijske transakcije 1999. godine. Nakon toga 2004. godine dogodilo se najveće
proširenje EU, gdje su 10 zemalja postale članice EU: Češka, Slovačka, Poljska, Malta, Kipar, Slovenija,
Mađarska, Estonija, Latvija i Litva.
Pored njih, 2007. i 2013. godine EU se pridružuju Bugarska i Rumunija, kao i Hrvatska.

Najvažniji datumi za EU:

 19.09.1946. - govor Winstona Churchilla u Zürichu. Prijedlog za formiranje Sjedinjenih Država

Europe
 09.05. 1950. - Robert Schuman, francuski ministar vanjskih poslova predlaže ujedinjavanje
francuske i njemačke industrije ugljena i čelika pod zajedničku vlast. Taj dan se uzima kao Dan
Europe.
  18.04. 1951. - u Parizu je potpisan Pariški ugovor o osnivanju Europske zajednice za ugljen i čelik.
Ugovor je stupio na snagu 25.07. 1952. godine. Prvi predsjednik Visoke vlasti Jean Monnet (Žan
Mone)
 03.06. 1955. - Druga Visoka vlada. Predsjednik René Mayer.
 25.03. 1957. - potpisan Rimski ugovor o osnivanju Europske ekonomske zajednice i Europske
zajednice za atomsku energiju
 01. 01 1958. - Rimski ugovor stupio na snagu. Konstituirana Komisija i izabran prvi
predsjednik Walter Hallstein
 13. 01. 1958. - Treća Visoka vlada. Predsjednik Paul Finet.
 19. 03. 1958. - održana prva sjednica Europskog parlamenta. Prvi predsjednik Robert Schuman.
 15.09. 1959. -Četvrta Visoka vlada. Predsjednik Pietro Malvestiti.
 22. 10. 1963. - Peta Visoka vlada. Predsjednica Rinalda Del Bo.
 8. 04. 1965. - potpisan Sporazum o udruživanju organa EEZ-a, Europske zajednice za ugljen i
čelik te EUROATOM-a. Ugovor je stupio na snagu 1.07. 1967. Od potpisa ugovora u upotrebi je
naziv Europske zajednice za oznaku spomenutih triju zajednica.
 8. 03. 1967. - Šesta Visoka vlada. Predsjednik Albert Coppé.
 01.07. 1968. - uspostavljena carinska unija
 01.01. 1973. - prvo proširenje: u Zajednicu pristupaju Velika Britanija, Danska i Irska
 01.01. 1981. - drugo proširenje: u zajednicu pristupa Grčka
 23.02. 1982. - Grenland istupa iz Zajednice, s kojom je bio vezan preko Danske
 01.01. 1986. - treće proširenje: Španjolska i Portugal pristupaju Zajednici
 17.02. 1986. - u Bruxellesu potpisan Jedinstveni europski akt. Revizija i dopuna Rimskog ugovora.
Stupio je na snagu 1. srpnja 1987.
 7. 02. 1992. - potpisan Ugovor o Europskoj uniji u Maastrichtu (stupio na snagu 1.
studenoga 1993.)
 01.01. 1995. - četvrto proširenje: Austrija, Švedska i Finska pristupaju Uniji
 17. 06. 1997. - potpisan Ugovor iz Amsterdama. Stupio na snagu 1. svibnja 1999.
 1. 01. 1999. - počela treća etapa Ugovora o Ekonomskoj i monetarnoj uniji
 11. 12. 2000. - potpisan Ugovor iz Nice
 1. 01. 2002. - uvođenje eura, jedinstvene europske valute, u 12 država tzv. eurozone
 1. 05. 2004. - peto proširenje: u Uniju ulazi 10 novih država članica
 1. 01. 2007. - završetak petog proširenja: u EU ulaze Bugarska i Rumunjska. Slovenija uvodi euro
kao sredstvo plaćanja. Službeni jezici unije postaju i bugarski, rumunjski, te irski.
Bugarska ćirilica postaje jednim od službenih pisama (uz latinicu i grčki alfabet).
 1. 01. 2008. - Cipar i Malta uvode euro kao sredstvo plaćanja
 1. 01. 2009. - Slovačka uvodi euro kao sredstvo plaćanja
 1. 12. 2009. - stupio na snagu Lisabonski ugovor
 1. 01. 2011. - Estonija uvodi euro kao sredstvo plaćanja
 1. 07. 2013. - šesto proširenje: Hrvatska pristupa Uniji
 1.01. 2014. - Latvija uvodi euro kao sredstvo plaćanja
 1. 01. 2015. - Litva uvodi euro kao sredstvo plaćanja

19. INTEGRACIONI I KONVERGENCIJSKI KRITERIJI

Integracijski kriteriji (pristupni) određeni su kao tri kopenhaška kriterijuma (politički, ekonomski i pravni
iz 1993.) + četvrti madridski (administrativni) donijet na sjednici Evropskog vijeća 1995. godine u Madridu.
Kriterije iz Kopenhagena 1993. država kandidatkinja je trebala ispuniti kako bi napravila napredak u
procesu pristupanja u EU:
1. Politički kriterij: prihvatanje demokratskog sistema i ciljeva EU, vladavina prava, te ljudskih prava i
prava manjina.
2. Ekonomski kriterij: prihvatanje tržišne privrede, što znači otvorenog tržišta, konkurencije, tržišnih
principa i zakona.
3. Pravni kriterij: sposobnost preuzimanja obaveza članstva, uključujući privrženost ciljevima političke,
ekonomske i monetarne unije.

Kriterij iz Madrida je uslov za članstvo u EU, koji je postavljen na sastanku Evropskog vijeća u Madridu
1995. godine. Riječ je o dodatnom kriteriju za članstvo u EU kriterijima iz Kopenhagena 1993. Ovaj kriterij
se odnosi na prilagođavanje administrativne strukture sa ciljem stvaranja uslova za postupnu i skladnu
integraciju. Podrazumijeva jačanje administrativne sposobnosti i stvaranje efikasnog državnog sistema
uprave za provođenje obaveza koje proizilaze iz članstva u EU.

Kada govorimo o kriterijumima konvergencije (približavanja) oni predstavljaju ekonomske uslove utvrđene
Ugovorom o EU kojima se procjenjuje spremnost država članica EU za učešće u trećoj fazi ekonomske i
monetarne unije. To su sljedeći uslovi:
1. visok stepen stabilnosti cijena stopa inflacije ne smije biti veća od 1,5% u odnosu na stopu inflacije u tri
države članice EU sa najstabilnijim cijenama,
2. budžetski deficit ne smije biti više od 3% BDP-a,
3. javni dug više od 60% BDP,
4. učešće u evropskom monetarnom sistemu najmanje dvije godine,
5. nominalne dugoročne kamatne stope ne smiju iznositi više od 2% u odnosu na kamatne stope tri države
članice EU sa najnižom stopom inflacije.

Ovi kriterijumi su poznati kao kriterijumi iz Maastrichta odnosno kriterijumi za približavanje u EU.
Ispunjavanje kriterijuma provjerava se na osnovu izvještaja Evropske komisije i Evropske centralne banke.

20. STRUKTURA I POLITIČKO-PRAVNI SISTEM EU

Prvi stub Evropske zajednice (supranacionalni nivo): Treći stub (interguvernementalni

nivo):
1. carinska unija, 1. saradnja u oblasti pravosuđa i
2. unutrašnje tržište, unutrašnjih poslova
3. zajednička agrarna politika,
4. politika koja se tiče okoline,
5. ekonomska i monetarna unija.

Drugi stub EU (interguvernementalni nivo):

1 zajednička,
2. vanjska,
3. sigurnosna politika

Kao što je već navedeno, EU počiva na tri stuba. Prvi stub čine 3 zajednice (EZUČ nema je od 2002. godine,
EEZ i EVROATOM). Drugi stub čini saradnja država u vanjskoj i sigurnosnoj politici. Treći čine saradnja
policije i pravosuđa u krivičnim stvarima.
EU nema pravni subjektivitet, nosioce pravnog subjektiviteta u Zajednice. Ova struktura EU postojaće sve
dok se ne usvoji Ustavni ugovor EU. Sa usvajanjem ugovora izmijeniće se nosilac pravnog subjektiviteta, to
će biti EU, a ne dvije zajednice (EEZ i EVROATOM) kao sada.

Saradnja u pravosuđu i unutrašnjim poslovima uspostavljena je stupanjem na snagu Maastrichtskog

ugovora 1993. godine, gdje je označena kao treći stub na kom se temelji Unija.
Kada govorimo o zajedničkoj vanjskoj i sigurnosnoj politici, ona je utemeljena stupanjem na snagu gore
pomenutog ugovora 1993. godine.
Postoji pet glavnih ciljeva zajedničke vanjske i sigurnosne politike:
1.štititi zajedničke vrijednosti i temeljne interese Unije,
2. ojačati sigurnost EU,
3. očuvati mir i ojačati međunarodnu sigurnost,
4. podsticati međunarodnu saradnju,
5. razvijati demokratiju i vladavinu prava, kao i ljudska prava.

Što se tiče političko-pravnog stanovišta EU ona je ogromna konfederacija ili konfederalno-federalna

organizacija.
Glavne konfederalne osobine:
1. građanin države članice je u direktnom odnosu tek sa Evropskim Parlamentom i nijednom drugom
institucijom, organom EU,
2. države članice su suverene, tj. imaju posebne identitete, nadležnosti, pravne sisteme.
3. ne postoji evropska vojska, odbrana ili evropski poreski sistem,
4. odanost nacionalnoj zastavi, himni i sl. je još uvijek veća nego obilježjima EU.

EU se definiše često kao snažna međunarodna organizacija sa upravom koja ima više nivoa, dok ima i
mišljenja da je EU punopravni politički sistem sa izvršnim, sudskim i zakonodavnim funkcijama.

21. EVROPSKO PRAVO, IZVORI I NAČELA

Pravo Evropske unije, naziva se još i evropsko pravo, čini ukupnost svih propisa važećih u EU.
Pravo evropskih zajednica je pravo koje je nastalo u okvirima tri Zajednice:
1.Evropske zajednice za ugalj i čelik,
2. Evropske ekonomske zajednice,
3. Euroatoma.

Subjekti ovog prava su države članice Evropske zajednice, organi tj. institucije Evropske zajednice, kao i
fizička i pravna lica (državljani) koja imaju državljanstvo, odnosno sjedište u nekoj od država članica. EU
ima pravni sistem sui generis, koji se mijenja saglasnoo potrebama i razvoju integracija.

Evropsko pravo se dijeli na:

1. primarno pravo koje je najvišeg ranga, i sve ostale pravne norme se temelje i podređene su normama ovog
primarnog prava.
Kao primarni izvori prava javljaju se Osnivački ugovori, opšta načela EU.
2. sekundarno pravo koje čine pravni akti institucija EU i međunarodni sporazumi kojima se uređuju
međusobni odnosi EU i drugih organizacija ili država.
To mogu biti pretežno: uredbe, direktive, odluke, preporuke, mišljenja, zajednička stanovišta, zajedničke
akcije.
3. pravo između primarnog i sekundarnog (sporazumi unutar Unije i EU i trećih strana).
- Kao izvor evropskog prava javlja se i sudska praksa Evropskog suda.

Navedeni izvori tj. ukupnost pravni propisa EU naziva se acquis communautaire (pravna stečevina EU).

Uredbe imaju najveću pravnu snagu (kao nacionalni zakoni), direktno se primjenjuju, obavezujuće su i
stupaju na snagu sa određenim datumom.
Direktive imaju obavezujuće ciljeve sa rokom njihovog ostvarenja, ali i ne načine ostvarenja ciljeva, države
biraju način.
Postoji i obaveza izvještavanja nadležnih (EK) o ostarivanju ciljeva.
Odluke su obavezujućeg karaktera, ali sa sprecifičnom svrhom (uska područja).
Preporuke i mišljenja nemaju obavezujući karakter.

Načela Evropskog prava su:

1. načelo direktne primjenjivosti,
2. načelo nadređenosti evropskog prava naspram nacionalnog prava.
22. OPŠTI OSVRT NA INSTITUCIJA EU

EU ima vrlo složen sastav institucija. Institucija EU su:

1. Evropski parlament 751 član,
2. Savjet Evropske unije (Savjet ministara) 28 članova,
3. Evropski savjet,
4. Evropska komisija 28 članova,
5. Evropski sud 28 članova,
6. Evropska centralna banka,
7. Revizorski sud (Evropski finansijski sud) 28 članova.

Pored navedenih najvažnijih organa, postoje i druge takođe važne institucija i tijela kao što su:
1. Evropski ekonomski i socijalni odbor (predstavlja civilno društvo, poslodavce, zaposlene),
2. Odbor regija (predstavlja regionalne i lokalne vlasti),
3. Evropski ombudsman (istražuje pritužbe vezane za loš rad organa EU),
4. Biro za službene publikacije Evropskih zajednica (objavljuje informacije o Uniji).

23. USTAVNI UGOVOR

Ustav je pisani dokument koji određuje sistem i strukturu vlasti, ovlašćenja i granice organa vlasti, te prava
građana. EU kroz cijelo svije postojanje nije imala klasični, formalni ustav, nego su njegovu ulogu vršili tzv.
osnivački ugovori (Pariški, Rimski ugovori). Danas Lisabonski ugovor (12/2007) je zamijena za Ustav
Evropske Unije. Ustvari, to je Ugovor o izmjenama i dopunama Rimskog i Mastrihtskog ugovora. Nije u
pravom smislu formalni, tvrdi Ustav EU, već otvoreno rješenje dok se ne donese pravi ustav.

Ustavni ugovor čiji je puni naziv Ugovor kojim se uspostavlja Evropski ustav trebalo je da bude osnovni
pravni akt EU koji bi zamijenio Osnivačke ugovore i njihove revizije (osim ugovora o Evropskoj zajednici za
atomksu energiju), je trebalo da donese određene promjene u funkcionisanju EU.
Nacrt ustavnog ugovora pripremila je Konvencija o budućnosti Evrope (2003,2004), a njegov konačni tekst
usaglašen je na međuvladinoj konfederaciji u oktobru 2003. godine.
Ustavni ugovor potpisan je 29.10.2004. u Rimu. Sredinom novembra 2004. godine sa usvajanjem Ustavnog
ugovora u livanskom parlamentu počeo je proces njegove ratifikacije u državama članicama EU.

Ustavni ugovor doživio je dva udara koji su označili kraj ovog evropskog “epohalnog” koraka.
Naime, na referendumima u Francuskoj 2005. godine i Holandiji 2005. godine Ustavni ugovor je odbijen sa
54% odnosno 61% glasova protiv. Nakon što su stanovnici ove dvije države osnivačice EU rekle “stop”
Ustavnom ugovoru, EU je bila prisiljena da odustane od dalje ratifikacije ovog ugovora u državama
članicama.

24. OSNIVAČKI UGOVORI EU

Osnivački ugovori predstavljaju akt ustavnog karaktera za pravni poredak EU. Njihove izmjene, koje
države dogovaraju na međunarodnoj konfederaciji, stupaju na snagu nakon ratifikacije država članice EU,
u skladu sa postupcima kakve predviđaju njihovi ustavi. Osnivačkim ugovorima definišu se principi, pravni
i institucionalni temelji EU, te odnosi sa državama članicama i međunarodnim organizacijama.
Njihove odredbe stvaraju prava ne samo za države članice već i za njihove građane, te se na osnovu njih
stvaraju institucije i tijela na evropskom nivou koja su nezavisna od vlasti država članica i na koja države
članice prenose zakonodavna, upravna i sudska prava.

U okviru Osnovačkih ugovora razlikujemo tri vrste ugovora:

1. originalni ugovori:
- Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i čelik,
 - Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici,
- Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju.
2. ugovori o izmjenama koji su unijeli velike institucionalne, proceduralne promjene i promjene politika u
oblastima odgovornosti tri zajednice i EU:
- Jedinstveni evropski akt,
- Ugovor iz Amsterdama,
- Ugovor iz Nice.
3. ugovori o pristupanju novih država članica.

Hronološki posmatrano, najznačajniji ugovor EU su:

1. Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i čelik 1951/1952.g.
2. Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici 1957/1958. g.
3. Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju 1957/1958.g.
4. Ugovor o spajanju 1965/1967.g.
5. Jedinstveni evropski akt 1987/1988.g.
6. Ugovor o EU 1992/1993.g.
7. Ugovor iz Amsterdama 1997/1999.g.
8. Ugovor iz Nice 2001/2003.g.
9. Ugovor iz Lisabona 2007/2009.g.

25. UGOVORI IZ 50-TIH GODINA 20-TOG VIJEKA

Kao ugovore iz 50-tih godina imamo:

1. Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i čelik (Parkiški ugovor) iz 1951. godine,
2. Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici (Rimski ugovor) iz 1957. godine,
3. Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (Rimski ugovor) iz 1957.godine.

1. Pariški ugovor je potpisan 18.04. 1951. godine u Parizu, a stupio je na snagu 24.07.1952. godine.
Potpisan je između (osnivači EZUČ-a) Belgije, Francuske, Holandije, Italije, Luksemburga i Njemačke.
Njime je osnovana prva Evropska zajednica tj. Evropska zajednica za ugalj i čelik (EZUČ) koja je 1993.
godine postala dio EU.
Cilj ovog ugovora bio je stvaranje zajedničkog tržišta uglja i čelika, te unapređenje razvoja ekonomije, rast
zaposlenosti i životnog standarda u zemljama potpisnicama.
Zajedničko tržište uglja, željeza i starog željeza zvanično je uspostavljeno 10.02.1953. godine, a čelika
01.05.1953.godine.
To je podrazumijevalo osiguranje jednakog pristupa resursima i sredstvima proizvodnje, te povećanje
trgovine na međunarodnom nivou.
Ovo se odnosilo i na uvođenje slobodne trgovine ovim robama bez carina i taksi, zabranu mjera i prakse
diskriminacije ili drugih mjera podsticaja koje su do tada bile važeće u državama potpisnicama Ugovora.

Ugovor je istekao 23. jula 2002. godine, 50 godina nakon što je stupio na snagu, a time je prestala da postoji
prva Evropska zajednica.

Ovim ugovorom osnovana su bila i specifična tijela unutar ove zajednice, a to su bila:
1. Visoka vlast (izvršni organ) sada Evropska komisija, prvi predsjednik bio je Jean Monnet.
2. Savjetodavna skupština sada Evropski parlament,
3. Vijeće ministara sada Vijeće EU,
4. Sud sada Sud pravde Evropskih zajednica.
Svi ovi organi sada imaju status institucija EU.

2. Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici (Rimski ugovor) iz 1957. godine.

Ovim ugovorom potpisanim 25. marta 1957.g. u Rimu, osnovane su Evropska ekonomska zajednica (EEZ) i
Evropska zajednica za atomsku enegriju (Euratom). Ugovor o EEZ je stupio na snagu 1958.godine.
EEZ je prethodilo osnivanje EZUČ. EEZ-om je uspostavljena carinska unija među državama potpisnicama
(Belgija, Francuska, Italija, Luksemburg, Holandija i Njemačka), te su postavljeni temelji ciljevi i uslovi
stvaranja zajedničkog tržišta koje bi osiguralo slobodno kretanje ljudi, roba, usluga i kapitala.
Uspostavljanje carinske unije podrazumijevalo je:
- ukidanje kvota i carinskih ograničenja na međusobnu trgovinsku razmjenu država članica,
- uvođenje zajedničke carinske tafire prema trećim zemljama.
Uspjehom ove Zajednice smatralo se i uspostavljanje zajedničke poljoprivredne, trgovinske i transportne
politike, koje su slijedile aktivnosti na uspostavljanju zajedničke regionalne, industrijske i socijalne politike.
Ovom Zajednicom bili su određeni i temelji za uspostavljanje unutrašnjeg tržišta EU.

Na osnovu Evropskog Jedinstvenog akta 1986/1987 godine, 1993. je zvanično uspostavljeno unutrašnje
tržište EU.
Kada je bila osnovana EU, ugovor o EEZ je postao dio EU, odnosno njen prvi stub.
Stupanjem na snagu Ugovora o EU, EEZ je preimenovana u Evropsku zajednicu (EZ), a ugovor o EEZ-u je
postao ugovor o EZ-i.

3. Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (Rimski ugovor) iz 1957.godine

Ovim ugovorom uspostavljena je (treća zajednica) Evropska zajednica za atomsku energiju. Njega su
postpisale u Rimu, 1957.godine Belgija, Francuska, Italija, Luksemburg, Holandija i Njemačka.
Euroatom je postavio ciljeve razvoja istraživanja nuklearne energije i njene upotrebe u civilne svrhe.
Ovaj ugovor stupio je na snagu 01.01.1958. godine. Osnivanju Euroatom-a prethodilo je potpisivanje
Ugovora o EEZ.

Svrha ove zajednice bila je uspostavljanje i razvoj evropske industrije atomske energije, te razvoj
istraživanja u oblasti nuklearne energije.

Euroatomom je uspotavljena institucionalna struktura za njegovo sprovođenja:

1. Visoka vlast tj. Evropska komisija,
2. Vijeće ministara tj. Vijeće EU,
3. Ekonomski i socijalni odbor,
4. Skupština tj. Evropski parlament,
5. Sud pravde tj. Evropski sud.
Ove institucije su se dijelile na dvije zajednice tj. na EEZ i na EZUČ.
Ugovor o EEZ i o EUROATOM-u bili su dio prvog stuba EU (stub Zajednice).

26. UGOVORI IZ 60-TIH GODINA

Kada govorimo o ugovorima iz 60-tih godina, značajan je Ugovor o spajanju koji se još naziva Briselski
ugovor. Potpisan je 08.04.1965. godine, a stupio je na snagu 1967. godine.
Ovim ugovorom izvršene su institucionalne reforme u smislu stvaranja jedinstvene institucionalne strukture
za tada postojeće tri zajednice: EZUČ, EEZ i Euroatom. Svaka od tri zajednice imala je uspostavljenu
instituciju Vijeća EU (Vijeće) i Evropske komisije (Visoka vlast), dok su institucije Evropskog parlamenta
(Skupština) i Suda pravde EZ (Sud pravde) međusobno dijelile. Ugovorom o spajanju uspostavljeno je
jedinstveno Vijeće EU i Evropska komisija za sve tri zajednica.

27. UGOVORI IZ 80-TIH GODINA

Kada govorimo o ugovorima iz 80-tih godina, značajan je ugovor iz 1986. godine, stupio je na snagu
1987.godine. To je Jedinstveni evropski akt, kojim je prvi put značajnije modifikovan Rimski ugovor o EEZ.
Njime su dati pravni temelji za stvaranje jedinstvenog tržišta do 1993. godine. Jedinstvenim evropskim
aktom takođe su definisane nove nadležnosti Zajednice (socijalna politika, privredna i socijalna kohezija,
istraživanje i tehnološki razvoj, zaštita okoline).
Takođe je pokrenuta saradnja u području vanjskih poslova, proširene su vlasti Evropskog parlamenta, te je
pojednostavljen proces donošenja odluka u Vijeći ministara.

28. UGOVORI IZ 90-TIH GODINA (MASTRIHT, AMSTERDAM)

Ugovor iz Maastrihta

Ugovor iz Maastrichta poznatiji kao Ugovor o Evropskoj uniji potpisan je 1992. godine, a stupio je na snagu
u januaru 1993. godine. Države članice uspostavile su EU te time ujedno označile novu etapu u integrisanju
naroda Evrope u sve čvršću uniju, u kojoj se odluke donose što je bliže moguće građanima. Ovim Ugovorom
se uspostavlja EU koju čine tri stuba: stub Zajednice, zajednička vanjska i sigurnosna politika i saradnja u
pravosuđu i unutrašnjim poslovima, postavljeni ciljevi ekonomske i monetarne unije, jedinstvene valude,
zajedničke vanjske i sigurnosne politike, te se uspostavlja građanstvo EU, kao i zajedničke odbrambene
politike, uske saradnje u pravosuđu i unutrašnjim poslovima.

Ovim ugovorom jača uloga Evropskog parlamenta u zakonodavnom procesu i uvodi se postupak
saodlučivanja, proširuju se oblasti u kojim se odlučuje kvalifikovanom većinom, te se princip supsidijarnosti
postavlja kao opšti princip EU.
Ovaj ugovor bio je važan za politiku, koji je proširio saradnju država članica tri zajednice na nove oblasti.
Uvedeni su novi oblici saradnje između vlada država. Određeno je da se donose zajedničke odluke o mnogim
pitanjima kako bi se razvile zajedničke politike.
Od stupanja na snagu ovog ugovora 1993. sve do stupanja na snagu Lisabonskog ugovora 2009. godine,
struktura se EU često određivala prikazom “tri stuba”. Ugovor iz Maastrichta je spojio prošla dva ugovora
(Rimski ugovor i Jedinstveni ugovor) u jedan, tj. nastao je jedan novi ugovor o EU.

Ugovor iz Amsterdama

Ugovor iz Amsterdama rezultat je rada međuvladine konfederacija započete u Torinu 1996. godine. Ministri
vanjskih poslova zemalja članica EU potpisali su u septembru 1997. godine ovaj ugovor, a on je stupio na
snagu 1999. godine.
Najvažnije promjene (izmjene) koje su uvedene ovim ugovorom su:
1. jačanje uloge Evropskog parlamenta,
2. uvođenje fleksibilnosti,
3. mogućnost suspenzije države članice iz postupka donošenja odluka,
4. prenošenje dijela odredaba koje se odnose na saradnju u području pravosuđa i unutrašnjih poslova (iz 3.
stuba) u 1 stub EU (vizni režim, azil, sudska saradnja u civilnim pitanjima),
5. uvrštavanje Schengenškog sporazuma u Ugovor,
6. izmjene odredaba o Zajedničkoj vanjskoj i sigurnosnoj politici, uključivanje socijalnog protokola u tekst
Ugovora,
7. isticanje borbe za većom zaposlenošću kao cilja Unije.

Cilj ugovora bio je stvaranje političkih i institucionalnih preduslova kako bi se EU mogla suočiti sa
izazivima kao što su globalizacija ekonomije i njen uticaj na zapošljavanje, borbe protiv terorizma,
međunarodnog kriminala i trgovine drogama, te problemi vezani za okolinu i slično.

29. UGOVORI IZ NICE I LISABONA

Ugovor iz Nice

Ugovor iz Nice potpisan je 26. decembra 2001. godine, a stupio je na snagu 01.02.2003. godine. Ključni cilj
ovog ugovora bio je provođenje institucionalne reforme kako bi se EU osposobila za efikasno funkcionisanje
u proširenom sastavu, a u svjetlu širenja na zemlje centralne i istočne Evrope, te Mediterana (peti krug
proširenja).
Najznačajnije promjene koje Ugovor iz Nice donosi odnose se na:
1. ograničavanje broja članova Evropske komisije,
2. proširenje glasanja kvalifikovanom većinom
3. novo određivanje glasova unutar Vijeća EU,
4. fleksibilnije uređenje pojačane saradnje država članica.

Uz ove najznačajnije izmjene obuhvaćeno je i:

1. pojednostavljenje ugovora,
2. utvrđivanje nadležnosti,
3. zaštita osnovnih ljudski prava,
4. sigurnosna i odbrambena politika,
5. status evropskih političkih stranaka.

Jedan od glavnih razloga donošenja ovog ugovora je potreba rješavanja pitanja instituacionalne prilagode
EU pred novim proširenjem Unije. Ovaj ugovor je sadržao izmjene koje su se odnosile na:
1. Ugovor o EU,
2. Rimske ugovore (EEZ i Euroatom).

Ugovor iz Lisabona

Lisabonski ugovor ili Reformski ugovor (puni naziv: Ugovor iz Lisabona o izmjenama i dopunama Ugovora
o EU i ugovora o EZ) je međunarodni ugovor koji je potpisan u Lisabonu 13.12. 2007. godine. On je
formiran u cilju rješavanja pitanja daljnjeg institucionalnog funkcionisanja EU.
Lisabonski ugovor dopunjuje postojeće ugovore o EU i EZ, ali ih ne zamjenjuje. On je stupio na snagu 2009.
godine, nakon što je prošao proces ratifikacije u svim državama članicama EU.
Lisabonski ugovor utemeljio je sastav EU, te je donio EU moderne institucije i optimizirane metode rade, s
kojima će se EU učinkovitije moći baviti izazovima u svijetu.
Ovaj ugovor predstavlja novu fazu u procesu stvaranja sve tjesnije unije naroda Evrope.

EU na temelju Lisabonskog ugovora dobija međunarodnu pravnu osobenost, koju je ranije na osnovu člana
392. Ugovora Evropske zajednice imala Evropska zajednica, koja Lisabonskim ugovorom nestaje kao pravni
subjekt, ali i uopšte kao pojam u evropskoj integraciji.
Lisabonskim ugovorom EU postaje subjekt međunarodnog prava, te na temelju međunarodnog pravca
dobije određena prava i obaveze.
Takođe, Lisabonski ugovor pripaja političku i sudsku saradnju u krivičnim stvarima. Kada govorimo o
zajedničkoj vanjskoj politici i politici sigurnosti ostaje dotadašnje pravilo jednoglasnosti odlučivanja.
Važno je istaći, da je prvi put Lisabonskim ugovorom određeno da zemlja članica može istupiti iz EU.

30. EVROPSKI SAVJET (EVROPSKO VIJEĆE)

Evropski savjet je najviši politički organ EU. Ovaj organ formalni status institucije EU dobio je na osnovu
Lisabonskog ugovora.
Njegov zadatak je da definiše političke smjernice i prioritete, jer je zakonodavstvo ostalo u nadležnosti
Savjeta ministara EU i Evropskog parlamenta. On odlučuje, uglavnom jednoglasno, a sastaje se barem dva
puta godišnje i ima karakter npr. upravog odbora EU.

Evropski savjet čine:

1. šefovi država i vlada država članica,
2. Predsjednik Evropskog savjeta
3. Predsjednik Evropske komisije (tzv. sastanci na vrhu, ili samiti EU).
Evropski savjet visokog predstavnika za spoljnu i bezbjednosnu politiku bira kvalifikovanom većinom, uz
saglasnost Predsjednika Evropske komisije. Predstavnik ujedno postaje jedan od potpredsjednika Evropske
komisije, a tokom svog mandata predsjedava Savjetom ministara određene konfederacije.
Predsjednik Evropskog savjeta, uz proceduralna ovlašćenja, posebno je zadužen da sačuva koheziju u
okviru Savjeta.
On podnosi izvještaj poslije svake sjednice, Evropskom parlamentu.
Prvi pravni akt koji pominje Evropski savjet i definiše njegov položaj u sistemu EZ bio je Jedinstveni
evropski akt iz 1987. godine.
Takođe, Ugovor iz Maastrihta je na jedan opšti način odredio funkciju Evropskog savjeta, tako da
“Evropski savjet daje neophodan podsticaj za razvoj EU i utvrđuje opšte političke smjernice”. Ovim
ugovorom je određen i sastav Evropskog savjeta, tako da on okuplja šefove država ili vlada i predsjednika
Evropske komisije.

Herman van Rompuj je 2009. izabran za prvog predsjednika Evropskog savjeta, dok je Ketrin Ešton
izabrana za visokog predstavnika unije za spoljnu i bezbjednosnu politiku. Od 2014. godine je predsjednik
Evropskog savjeta Donald Tusk (bivši predsjednik Vlade Republike Poljske).

31. SAVJET MINISTARA EU

Savjet EU ili Savjet ministara EU je glavni organ za donošenje odluka u EU. On je oličenje zemalja članica,
čije predstavnike okuplja regularno na ministarskom nivou. To je organ u kojem su zastupljeni interesi
država članica.
Sastaje se jednom mjesečno, i u njemu sjede bilo ambasadori bilo ministri država članica zaduženi za resore,
odnosno pitanja o kojima se raspravlja na sjednicama. Ima 28 članova.

Savjetom ministara i cijelom Unijom predsjedava jedna zemlja članica na rok od 6 mjeseci (po dugoročnom
planu predsjedavanja), a izmjene se vrše 1. januara i 1. jula. Predsjednika Savjeta ministara, odobrava
Evropski parlament.
Savjet ministara se najčešće sastaje po sektorima (9 sektora) ili tzv. konfiguracijama Savjeta. Najvažniji
sektor je GAERC odnosno savjet za opšte i spoljne poslove (eng. General Affairs and Eksternal Relations
Council).

Na osnovu dnevnog reda, Savjet se sastaje u različitom sastavu:

1. inostrani poslovi,
2. finansije,
3. obrazovanje,
4. telekomunikacije.

Savjet ima određene obaveze:

1. on je zakonodavni organ Unije, za širok domen pitanja, te sarađuje sa Evropskim parlamentom,
2. koordinira ekonomskim smjerovima zemalja članica,
3. zaključuje u ime EU međunarodne dogovore sa drugim državama ili organizacijama,
4. zajedno sa Evropskim parlamentom rukovodi budžetom,
5. donosi odluke potrebne za utvrđivanje i sprovođenje zajedničke međunarodne i bezbjednosne politike,
6. koordinira aktivnostima zemalja članica u usvaja mjerila u policijskoj i pravosudnoj saradnju u
pitanjima kriminala.

Sjedište Savjeta ministara je u Briselu, ali se sastanci Vijeća nekada održavaju i u Luksemburgu.
Savjet ministara EU ne treba miješati sa Evropskim savjetom koji je poseban organ EU, ni sa Savjetom
Evrope koji je panevropska institucija sa sjedištem u Strazburu, koje je nezavisno od EU.

Savjet ministara vodi, tj. koordinira zajedničkom spoljnom politikom EU. Odluke se donose jednoglasno
(izuzetno postoji pravo veta), a ostale odluke se donose prostom ili kvalifikovanom većinom.
Kao zemlja koja predsjedava Savjetom ministara tj. EU sada je Malta, a od jula to će biti Velika Britanija.

32. EVROPSKI PARLAMENT

Evropski parlament je jedina institucija EU čije članove građani biraju na direktnim izborima i koja
zastupa isključivo njegove interese na evropskom nivou. Njegovo osnivanje bilo je predviđeno Rimskim
ugovorima. Nastao je stapanjem skupština EEZ, EZ za atomsku energiju i EZUČ 1957. godine. Sadašnji
predsjednik EU parlamenta je Antonio Tajani od januara 2017. godine.

Evropski parlament predstavlja predstavničko tijelo građana sa sjedištem u Strazburu. U Strazburu se

odražavaju i redovne mjesečne plenarne, glasačke sjednice kako je to predviđeno u Ugovoru iz Amsterdama.
Neke dodatne sjednice mogu da se održavaju u Briselu, gdje su postavljeni i drugi organi EU.
Ne treba Evropski parlament miješati sa Savjetom Evrope koji je takođe u Strazburu i koji je tako
predstavničko tijelo, ali ne građana, već država članica.

Evropski parlament je najdemokratskija institucija od ostalih, tako da ne može inicirati donošenje zakona,
ubirati poreze i slično, već samo sudjeluje tj. dijeli ovlašćenje sa Savjetom ministara kod dopunjavanja,
mijenjanja i usvajanja zakonskih akta, te donošenja budžeta. On takođe može da nadzire rad drugih tijela
EU.

Poslanici se biraju svakih 5 godina, u državama članicama, neposredno na izborima. Danas je broj
poslanika 754. Nijedna država ne može dati više od 99 poslanika, a manje od 5.
Evropski parlament je jednodom.

Parlament ima tri važne nadležnosti:

- zakonodavnu (koju dijeli sa Evropskom komisijom i Savjetom EU),
- budžetsku (takođe podjeljenu sa ovim ogranima), i
- nadzornu (demokratski nadzor, najčešće vrši nadzor nad Evropskom komisijom, kao i drugim
institucijama EU).

Izbor poslanika se vrši, kao što je rečeno ne neposrednim izborima sa univerzalnim biračkim pravom,
svakih pet godina. Izbori se održavaju u svakoj državi članici posebno, nezavisno od nacionalnih i lokalnih
izbora.

33. EVROPSKA KOMISIJA

Evropska komisija uz Parlament EU i Vijeće EU čini institucionalni trougao koji rukovodi i vodi EU, te
promoviše zajedničke evropske interese. Prva Komisija nastala je 1951. godine kao devetočlana “Visoka
vlast” sa predsjednikom Žanom Moneom.
Evropska komsija ima najizrazitiji nadnacionalni karakter od svih organa EU. Ona je nezavisna institucija
koja isključivo predstavlja i štiti interese EU. Ona predstavlja Uniju, te je nezavisna od nacionalnih vlada,
jer su interesi država članica zastpuljeni u Savjetu ministara EU, a interesi građana u Parlamentu EU.

Evropska komisija je izvršni organ EU (Vlada EU). Predsjednik i članovi Komisije se biraju od strane
zemalja članica pošto su prethodno odobreni od strane EU Parlamenta (dakle, posredno).
Evropska komisija ima sljedeće nadležnosti:
1. ima pravo da daje nacrte zakona i da ih predstavi Parlamentu i Savjetu,
2. ona je izvršno tijelo koje je odgovorno za implementiranje EU zakonodavstva (direktive, odluke),
odgovorna je za bužet i programe koji su usvojeni od strane Parlamenta i Savjeta,
3. ona je čuvar Postupaka i zajedno sa Sudom pravde kontroliše da li se zakon Zajednice pravilno
primjenjuje,
4. ona predstavlja Uniju na međunarodnoj sceni i pregovara oko međunarodnih dogovora.

Komisija EU ima 28 članova (komesara). Njih bira predsjednik i potpredsjednici Komisije. Kandidate
predlažu vlade država članica, a za njihov izbor potrebna je saglasnost Parlamenta EU. Mandat traje 5
godina.

Trenutni predsjednik Evropske komisije je Jean-Claude Juncker (zemlja članica Luksemburg). Prije njega
bio je Jose Manuel Durao Barroso (Portugal).
On, kao predsjednik Komisije:
1. utvrđuje smjernice za djelovanje Komisije,
2. odlučuje o unutrašnjem djelovanju Komisije,
3. imenuje potpredsjednike, osim visokog predstavnika Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku, iz
redova članova Komisije.
Predsjednika predlaže Evropsko vijeće, a bira ga Parlament EU većinom glasova.

34. EVROPSKI SUD PRAVDE I REVIZIONI SUD

Evropski sud

Prije Lisabonskog ugovora bio EU sud bio je Sud Evropske zajednice, a onda je preimenovan u EU Sud.
Sjedište suda je u Luksemburgu.
Njegov zadatak je da tumači odredbe osnivačkih ugovora i rješava sporove po tužbama država članica i
građana čija su prava povrijeđena nekom od odluka tijela EU.

Sud se sastoji od jednog sudije iz svake države članice, tj. 27 sudija i 8 pravobranitelja (od njih po jedan
uvijek iz Francuske, Njemačke, VB, Italije, Španije). Predsjednik EU suda je Koen Lenaerts.
Njih imenuju države članice uglavnom iz redova istaknutih i iskusnih pravnika. Mandat je 6 godina.
Sud zasjeda ili u plenumu svih sudija ili u manjim skupinama sudija (vijeća) koje odlučuju o pojedinima
vrstama predmeta.

Evropski sud se, dakle bavi usklađenošću evropskih i nacionalnih zakona u sporovima država članica EU.
On se sastoji od 3 suda:
1. Evropskog suda koji rješava zahtjeve za prethodne odluke koje podnose nacionalni sudovi,
2. Opšteg suda koji donosi odluke u postupcima za poništenje koje su pokrenuli pojedince, poduzeća i
slično.,
3. Službenički sud.

Sud tajno odlučuje, na zatvorenim sjednicama, a francuski jezik je jezik komunikacije među sudijama.
Postoje tri najvažnije nadležnosti suda, a to su:
1. donosi presuda zbog neispunjenih obaveza država članica prema Uniji i to na zahtjev Evropske komisije
ili neke druge strane,
2. vrši kontrolu pravne valjanosti akata, odluka i politika institucija, organa i tijela EU u odnosu na
dogovore i osnivačke akte,
3. odlučuje o prethodnim pitanjima koja pred Sud daju sudovi iz država članica.

Revizioni sud

To je posebna kontrolna institucija EU, nadležna da ispituje sve prihode i rashode svih tijela koje je
osnovala Zajednica, ako to nije isključeno nekim ustavotvornim dokumentom.
Revizioni sud kontroliše ispravnost i zakonitost, te regularnost svih transakcija.
Osnovan je 1975. godine, na osnovu ugovora iz Bruxellesa, a stupio je na snagu 1977. godine.
Sjedište ovog suda je u Luksemburgu.

On ima 25 članova koje imenuje Vijeće EU, uz saglasnost (mišljenje EU parlamenta). Mandat je 6 godina, i
članovi djeluju nezavisno. Oni između sebe biraju predsjednika na vrijeme od tri godine, a ista osoba može
biti ponovo izabrana. Predsjednik revizionog suda je prvi među jednakima (primus inter pares). On
predsjeda sastancima Suda, vodi računa o tome da se odluke Suda sprovode te upravlja radom Suda na
pravila način.

Klaus-Heiner Lehne, njemački član Suda, izabran je 13.09.2016. godine za jedanaestog predsjednika
Revizionog suda EU.

Kada se obavlja revizija na “terenu” neke države članice, onda se u postupak kontrole uključuju i
nacionalna reviziona tijela. Ovom sudu je neophodno dostavka.iti dokumente i informacije nužne za
obavljanje njegovog zadatka.

35. SPECIJALIZOVANE INSTITUCIJE EU

Kao specijalizovane institucije EU imamo:

1. Evropska centralna banka sa sjedištem u Frankfurtu, osnovana 1998. godine.

Ona je finansijsko tijelo EU.
Ona kreira i provodi zajedničku monetarnu politiku.
Ona je u svom radu nezavisno tijelo od ostalih institucija i tijela EU, te država članica.
Njena monetarna politika je obavezujuća za sve banka država članica i u slučaju njenog narušavanja
previđene su i novčane kazne.
Ona upravlja platnim prometom EU, te ima pravo odobravanja banknota (papirna novčanica) zajedničke
valute – evra.
Takođe, upravlja deviznim rezervama država članica, emisijom zajedničkog novca, vodi međunarodne
pregovore o monetarnim pitanjima.

Sadašnji predsjednik EU centralne banke je Mario Draghi, bivši guverner Centralne banke Italije. Njegov
prethodnik bio je Jean-Claude Trichet.
Izvršni odbor banke čine: predsjednik ECB, potpredsjednik, te po jedan član iz svake od četiri najveće
centralne banke (Francuske, Italije, Njemačke i Španije). Mandat tih članova je 8 godina.

2. Evropska investiciona banka (sjedište u Luksemburgu, osnovana 1958. godine).

Ona je finansijsko tijelo EU koje je neprofitno i autonomno tijelo, a njegovi dioničari (akcionari) su države
članice EU. EU investiciona banka ne stiče novac štednjom ili tekućim računima, niti koristi sredstva iz
budžeta EU.
Ona se finansira pozajmicama na finansijskim tržištima i doprinosima država članica.
Ona investira u projekte koji promovišu ciljeve EU i u projekte od javnog interesa.

3. Evropski ekonomski i socijalni odbor (predstavlja civilno društvo, poslodavce, zaposlene) Sjedište Brisel,
osnovan 1958.,
4. Odbor regija (predstavlja regionalne i lokalne vlasti) Sjedište Brisel, osnovan 1994.,
5. Evropski ombudsman (istražuje pritužbe vezane za loš rad organa EU),
6. Biro za službene publikacije Evropskih zajednica (objavljuje informacije o Uniji),
7. Evropski centar za droge (Lisabon, osnovan 1995.)
8. Evropski centar za strukovno obrazovanje (Solun, 1995.)
9. Evropska policijska agencija (Europol) Sjedište u Hagu, osnovana 1999. godine. To je jedan od tri
najstarije agencije EU za policijsku i pravosudu saradnju u krivičnim pitanjima. CEPOL,EUROJUST i
EUROPOL
Udruživanjem snaga uspješno se bore protiv kriminala, a naročito protiv preprodaje droge, ilegalnih
imigrantskih mreža, preprodaje ukradenih vozila, trgovine ljudima i slično.

10. Evropska agencija za sigurnost hrane, sjedište Parma u Italiji, osnovana 2002. godine. Evropska
komisija je 2000. godine objavila Bijelu knjigu o opštim principima sigurnosti hrane kojom je najavila
razvoj zakonodavnog okvira koji pokriva cijeli lanac ishrane. U skladu s tim pristupom, osnovano je
ovlašćeno Evropsko tijelo za sigurnost hrane (EFSA).

36. SAVJET EVROPE; OEBS

Savjet Evrope

Savjet Evrope je najstarija evropska organizacija koja u državama članicama promoviše demokratiju,
poštovanje ljudskih prava i pravnu državu. Savjet Evrope je prva međuvladina organizacija stvorena poslije
Drugog svj. rata, tačnije 05.05.1949. godine. Deset zemalja utemeljivača Savjeta Evrope (tri zemlje
Beneluksa, Britanija, Irska, Italija, Francuska, Norveška, Švedska, Danska) donijele su potom Evropsku
Konvenciju o ljudskim pravima 1950.godine. To je najveće dostignuće uz uspostavljanje EU suda za ljudska
prava.

Osnivački akt Savjeta Evrope je Statut Savjeta Evrope, potpisan u Londonu 1949.godine.

BiH je članica Vijeća (Savjeta) Evrope od 2002. godine. Sjedište Savjeta je u Strazburu. Ovaj savjet djeluje i
kao forum koji debatuje i daje preporuke i mišljenja po mnogim drugim pitanjima npr. iz oblasti kulture,
prosvjete, trgovine drogom, terorizma i sl.

Osnovni ciljevi Savjeta su zaštita ljudskih prava, demokratije i vladavina prava.

Savjet ima i djeluje preko 4 tijela:
- Komiteta ili odbora ministara,
- Parlamentarne skupštine Evrope,
- Kongresa lokalnig i regionalnih vlasti (čine ga Dom lokalnih vlasti i Dom regija Evrope) i
- Sekretarijat.

Konvencija o ljudskim pravima je najvažniji dokument koji je donio Savjet Evrope. Ona pruža osnovu za
ndzor stanja u pogledu tih prava, sagledavanje prijetnji pravima i ljudskom dostojanstvu, te osnovu za
obrazovanje i razvoj svijesti o značaju ljudski prava.
Pored ove Konvencije, značajni su i:
- Evropska socijalna povelja,
- Evropska konvencija o sprječavanju mučenja,
- Okvirna konvencija o zaštiti nacionalnih manjina.

OEBS (OSCE-The Organization for Security and Co-operation in Europe)

OEBS je organizacija za evropsku bezbjednost i saradnju. To je najveća svjetska međuvladina organizacija

koja se bavi pitanjima bezbjednosti. U njen domen spadaju i pitanja kao što su kontrola naoružanja, ljudska
prava, sloboda štampe, te slobodni izbori.

Sjedište organizacije je u Beču. To je ad hoc organizacija po Povelju Ujedinjenih nacija i cilj su joj rani
nagovještaj i sprječavanje sukoba, rukovođenje kriznim slučajevima i poslijeratna obnova.
OEBS ima 57 članica koje su iz Evrope, Kavkaza, centralne Azije i Sjeverne Amerike.
Osnovan je tokom Hladnog rata (u periodu poslije Drugog svj. rata) kao foruma istoka i zapada.
1994. godine KEBS koji je prvobitno postojao (konfederacija za evropsku bezbjednost i saradnju) mijenja
svoj nazivu OEBS. OEBS je najveća regionalna, bezbjednosna organizacija u svijetu. Ona nema svoje
oružane snage i sredstva za uspostavljanje mira, te su njene aktivnosti usmjerene na rano upozoravanje i
prevenciju sukoba.
Odluke u organizaciji se donose konsenzusom, te su one politički, a ne pravno obavezujuće.
BiH je članica OEBS-a od 1992. godine. Ambasador Jonathan Moore je šef Misije OSCE-a u Bosni i
Hercegovini.

37. OEEC, OECD, G-8, G-20

Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj (Organization for Economic Cooperation and Development ili
OECD) je međunarodna ekonomska organizacija osnovana 14.decembra 1960. godine. Nastala je kao
nasljednik Organizacije za evropsku ekonomske saradnju (Organization for European Economic
Cooperation tj. OEEC) nastale 1948. godine., u sklopu Marshallovog plana s ciljem rekonstrukcije evropske
privrede razorene u Drugom svj. ratu. OECD je konsultativna organizacija, bez snage obavezivanja bilo
koje od svojih članica. Sjedište OECD-a se nalazi u Parizu. Generalni sekterat OECD je Angel Gurria.

Temeljni ciljevi OECD-a su:

1. unapređivanje privrednog rasta zemalja članica,
2. povećanje životnoh standarda u zemljama članicama,
3. doprinijeti razvoju svjetske privrede,
4. pomagati ekonomski napredak u članicama i nečlanicama OECD-a,
5. doprinositi širenju međunarodne trgovine.

Organizacionu strukturu OECD-a čine:

1. Vijeće koje se sastoji od predstavnika zemalja članica i predstavnika Evropske komisije,
2. Odbori
3. Sekretarijat.
OECD okuplja 30 zemalja svijeta.

G-8
G-8 označava povremene sastanke na vrhu 8 industrijski najrazvijenijih zemlja svijeta.
G8 je skupina industrijski najrazvijenijih i privredno najmoćnijih zemalja svijeta.
Ovu grupu čine:
- dvije zemlje sa sjevernoameričkog kontintenta: SAD i Kanada,
- četiri europske zemlje: Njemačka, UK, Francuska, Italija,
- jedna azijska zemlja Japan,
- Rusija
Zbog samog sastava koristi se naziv G-8.
Evropska unija se ovdje javlja kao posmatrač. Zajedno članice G-8 čine 66,5% svjetske privrede.
Posjeduju 50% svjetske kupovne moći i prave 2/3 ukupnog svjetskog trgovinskog prometa.
Predsjedništvo grupom se rotira svake godine.
Osnovni cilj G8 je razmjena mišljenja između država članica i usaglašavanjem mahom spoljnopolitičkih i
ekonomskih pitanja. U tu svrhu održavaju se godišnji samiti gdje često prisustvuju i druge zemlje.

Trenutno članice vođe skupine G8 su:

- kanadski premijer Justin Trudeau,
- francuski predsjednik Francois Hollande,
- italijanski premijer Paolo Gentiloni,
- japanski premijer Shinzo Abe,
- njemačka kancelarka Angela Merkel,
- američki predsjednik Barack Obama,
- premijerka UK Theresa May,
- ruski predsjednik Vladmir Putin.
Predstavnici EU su Donald Tusk i Jean-Claude Juncker.

G-20
Grupa 20 je neformalni forum koji okuplja ministre finansija i guvernere središnjih banaka 20 ekonomija:
19 (od 25) najrazvijenijih nacionalnih ekonomija i EU kao posebnu cjelinu. Prvi sastanaka G20 održan je u
Berlinu, 1999. godine.

Članovi G20 zemalja su ministri finansija i guverneri nacionalnih banaka 19 zemalja: Argentina, Australija,
Brazil, Francuska, Njemačka, Indija, Indonezija, Italija, Japan, Južna Afrika, Južna Koreja, Kanada, Kina,
Meksiko, Rusija, Saudijska Arabija, SAD, Turska, UK i guverner Evropske centralne banke.

Ekonomije država članica čine 80% bruto društvenog proizvoda, 80% svjetskog prometa i 2/3 svjetske
populacije.
UZ države članice sastancima G20 prisustvuju visoki dužnosnici organizacija kao što su MMF, Svjetska
Banka.

38. MMF, WBRD, WTO

MMF

MMF je Međunarodni monetarni fond koji je osnovan 1944. godine. To je specijalizovana agencija
Ujedinjenih naroda, koja ima sljedeće ciljeve:
1. promovisanje međunarodne monetarne saradnje,
2. promomisanje sigurne razmjene i pouzdanih dogovora o razmjeni,
3. osiguranje privremene finansijske pomoći,
4. podsticanje ekonomskog rasta i
5. povećanje zaposlenosti.

Aktivnosti MMF-a usmjerene su na nadzor, finansijsku i tehničku pomoć zemljama članicama.

Strukturu odlučivanja u MMF-u čine:
1. Odbor guvernera,
2. Izvršni odbor,
3. generalni direktor.

Odbor guvernera je najviše tijelo koje je zaduženo za vođenje politike MMF-a i sastoji se od jednog
guvernera i jednog zamjenika koje postavljaju zemlje članice.
Položaj zemalja članica u organizacionoj strukturi, njena moć odlučivanja i njeni finansijski doprinosi
zavise od “kvote” koja joj se dodjeljuje prilikom učlanjenja i koja održava veličinu njene ekonomije u
svjetskoj ekonomiji.

MMF trenutno ima 188 zemalja članica. Njegovo sjedište je u Vašingtonu, SAD. BiH je postala članica
MMF-a 1995. godine.
Pri glasanju radi donošenja odluka, uticaj zavisi od udjela kapitala u fondu. Na osnovu toga, države sa
najvećim glasačkim udjelom su:
1. SAD 16,77%,
2. Japan 6,02%,
3. Francuska 4,86%,
4. Velika Britanija 4,86%,
5. Kina 3,66%.
Budući da se odluke MMF-a moraju donositi većinom od 85% glasova, SAD i EU zajednički imaju većinu, i
sami de facto odlučuju.

WBRD

Svjetska banka osnovana je 1944. godine. WBRD (World Bank for reconstruction and development) je
svjetska banka za obnovu i razvoj. Sjedište se nalazi u Vašingtonu, SAD. Zemlje koje su članice MMF-a,
ujedno mogu biti članice i ove banke. Njena uloga odgleda se u pružanju finansijske i tehničke pomoći
zemljama u razvoju, te pružanju podrške u borbi protiv siromaštva.

Ova banka se sastoji od dvije razvojne institucije, koje su u vlasništvu 187 država članica: Međunarodna
banka za obnovu i razvoj i Međunarodno udruženje za razvoj.
Međunarodna banka za obnovu i razvoj odobrava kredite za projekte u oblasti poljiprivrede, industrije,
školstva, zdravstva i infrastrukture. Banka odobrava samo 40% projekata. Najnerazvijenije zemlje svijeta
nikada nisu dobile kredit od ove banke. 1961-1991. godine Jugoslavija je dobila 90 zajmova.
Krediti WBRD se vraćaju u roku od 15 do 20 godina.
Sadašnja direktorica Svjetske banke je Kristalina Georgieva.

WTO (World Trade Organization)

WTO je svjetska (međunarodna) trgovinska organizacija koja predstavlja institucionalni i pravni okvir
multilateralnog trgovinskog sastava u područjima carina i trgovina robama, uslugama i intelektualnom
vlasništvu.
Osnovana je i službeno je počela sa radom 1995. godine. Sjedište ove organizacije je u Ženevi, a ukupno
broji 161 zemlju članicu. Generalni direktor organizacije od 2013. godine je Roberto Azevedo.

Temeljni cilj WTO je postizanje održivog rasta i razvitka privrede, opšte dobrobiti, liberalnog trgovinskog
okruženja, te doprinos postizanju bolje saradnje u vođenju svjetske ekonomske politike.
Stoga, djelovanje WTO usmjereno je na:
- stvaranje otvorenog i ravnopravnog sastava trgovinskih pravila,
- stvaranje progresivne liberalizacije i eliminacije carinskih i necarinskih prepreka trgovini robama i
uslugama,
- uklanjanje svih oblika protekcionističkih mjera i diskriminatornih tretmana u međunarodnim trgovinskim
odnosima,
- integraciju nerazvijenih zemalja i zemalja u razvoju, kao i tranzitivnih zemalja u multilaterlni sastav,
- postizanje maksimalno mogućeg stupnja transparentnosti trgovinskog multilateralnog sastava.

Načela ove organizacije su:

1. načelo nediskriminacije
2. načelo liberalizacije trgovine, posticanja konkurencije i dodatne pomoći nerazvijenim zemaljama.

Ministarska konfederacija najviše je tijelo koje odlučuje o pitanjima WTO.

Takođe, postoji i tijelo za rješavanje sporova, kao i vijeća koja su značajna za ovu organizaciju. Postoje i
odbori i radne skupine koji su najniže razine organizacijske strukture WTO.

39. ZNAČAJ SKUPOVA U DAVOSU, TRILATERALE ZA SVJETSKI RAZVOJ

Davos je grad i turističko naselje u istočnoj Švicarskoj.

Davos je poznat kao mjesto gdje se svake godine počevši od 1971. organizira Svjetskog ekonomskog foruma
(World Economic Forum, WEF), zbirku svjetskih najutjecajnijih političara i ekonomista.
WEF ili Svjetski ekonomski forum je neprofitna fondacija čija je misija poboljšanje stanja u svijetu,
angažovanjem biznisa, politike, te drugi oblasti značajnih za svjetski razvoj. Forum je poznatiji po svom
godišnjem sastanku krajem januara u Davosu.

Kada je riječ o skupovima u Davosu, Trilaterale, to je važno za svjetski razvoj.

Evropska grupa Trilateralne komisije ima oko 180 članova. Srbija u toj grupi ima predstavnika od 2013.
godine.
Trilateralna komisija osnovana je 1973. godine, a osnivač je bio Dejvid Rokfeler, decenijama vodeći
njujorški bankar, i prvi čovjek Čejz Menheten grupacije, čija je riječ bila presudna i prilikom izbora
članove komisije.
Po pravilu, članovi grupe su čelnici vodećih finansijskih institucija, banaka, poput "Goldman Saksa",
Evropske centralne banke, MMF, potom velikih korporacija, kao i nekolicina bivših predsednika,
premijera, šefova diplomatija, profesora, rektora uglednijih univerziteta.
Računa se da je danas u njenom sastavu oko 400 članova.

Na skupu se, prema podacima dostupnim javnosti, razmatraju i razradjuju teme koje formuliše tzv. uži
krug. Taj uži krug ili uži prsten, čine regionalni direktori i provereni članovi elitnih organizacija u
svetu.

40. OKVIRNI SPORAZUMI I PROGRAMI POMOĆI EU

Okvirni sporazum je ugovor kojim se definišu opšta pravila i uslovi pod kojima se odvija saradnja između
EU Komisije i zemlje korisnice pomoći EU. Ovaj sporazum ujedno predstavlja i pravni okvir za
implementaciju svih aktivnosti vezanih za programe pomoći EU u toj zemlji.

Programi EU su programi koji podržavaju politike EU i imaju za cilj unaprijediti saradnju između država
članica EU i raznim područjima: kulture, obrazovanja, civilnog društva, zaštite prirodne sredine,
preduzetništva, zdravstva, pravosuđe, carinske politike i slično.

- Okvirni program osnovna prava i pravosuđe – program je Zajednice uspostavljen u oblasti pravde,
slobode i sigurnosti.
Njegovi ciljevi su da doprinese stvaranju evropskog područja u kojem su osigurane osnovne slobode i
ljudska prava, podstakne borbu protiv antisemitizma, rasizma i diskriminacije, te osnaži civilno društvo
koje se bavi osnovnim pravima i slobodama.
Njegov cilj je da podrži borbu protiv nasilja i zloupotrebe droga, te stvaranje evropskog prostora pravosuđa
u grašanskim i krivičnim stvarima.

Ovaj program čini 5 potprograma:

1. Daphne III (borba protiv nasilja),
2. Prevencija upotrebe droga i informiranje
3. Osnovna prava i građanstvo,
4. Građansko pravosuđe,
5. Krivično pravosuđe.

- Okvirni program za sigurnost i zaštitu sloboda je program Zajednice u oblasti slobode, sigurnosti i pravde.
On je uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2007-2013.
Cilj ovog programa je obezbjeđenje efikasne borbe protiv kriminala i terorizma.
Bosna i Hercegovina, na osnovu Okvirnog sporazuma o općim principima učešća BiH u programima
Zajednice (2004./2007.), ima mogućnost pristupa Daphne III , programu Okvirnog porgrama osnovna prava
i pravosuđe.
Ovaj Daphne III ima za cilj borbu protiv svih vrsta nasilja nad djecom, mladima i ženama.
- Okvirni program solidarnosti i upravljanje migracijskim tokovima je program u području slobode,
sigurnosti i pravde, uspostavljen u periodu od 2007 do 2013. godine.
Proračun ovog programa je 4 milijarde eura. Njegov glavni cilj je pružanje rješenja za pravednu raspodjelu
odgovornosti između država članica pri uvođenju integriranog upravljanja vanjskim granicama EU, te u
provođenju zajedničkih politika azila i imigracije.

BiH je otvorena mogućnost pristupanja programima EU, na osnovu Okvirnog sporazuma o opštim načelima
učestvovanja BiH u programima Zajednice, od januara 2007. godine.

41. POVELJE I OSNOVNI PRINCIPI EU

- Povelja o osnovnim pravima EU

Povelja EU o osnovnim pravima garantuje određena politička, socijalna i ekonomska prava državljana i
stanovnika EU.
Povelja je izrađena na osnovu Evropske konvencije o ljudskim pravima, a potpisana na plenarnoj sjednici u
Strazburu 07. decembra 2000. godine.

- Povelja o javnim uslugama

Povelja o javnim uslugama zasnovana je na ideji da bi trebalo da postoji instrument koji definiše osnovna
prava i principe o pružanju usluga korisnicima.
Ti principi uključuju:
1. kontinuitet usluga,
2. kvalitet usluga,
3. sigurnost snabdijevanja,
4. jednak pristup,
5. prihvatljive cijene,
6. socijalnu, kulturnu, i ekološku prihvatljivost.

- Socijalna povelja
Socijalna povelja o osnovnim socijalnim pravima radnika smatra se političkim instrumentom koji sadrži
“moralne obaveze” kojima je cilj garancija da će se u državama članicama poštovati određena socijalna
prava. Ta se prava prvenstveno odnose na tržište rada, stručno osposobljavanje, jednake mogućnosti, te
radno okruženje.

- Evropska povelja o malim preduzećima

Ta povelja ima cilj da podrži mala i srednja preduzeća u sljedećim oblastima: obrazovanje i obuka,
pokretanje posla, zakonodavni okvir, dostupnost vještina, bežični pristup, porezi, tehnološki kapaciteti, “e-
posao” modeli i vrhunska podrška malim preduzećima.
Ova povelja održava privrženost EU malom i srednjom preduzetništvu kao najvažnijem izvoru novih
radnim mjesta, inovativnosti, ekonomskoj dinamici i socijalnoj uključenosti. BiH je pristupila 2003. na
samitu u Solunu ovoj povelji.

- Osnovni principi EU

Princip nediskriminacije je opšti princip EU, a njegov cilj je da osigura jednakost u potupanju s
pojedincima, bez obzira na nacionalnost, pol, rasno ili etničko porijeklo, religiju, invaliditet, dob ili
seksualnu orijentaciju.

Princip proporcionalnosti je opšti princip EU, a njim se kao i principom supsidijarnosti regulišu nadležnosti
EU. Ovim principom institucije EU obavezuju se da čuvaju proporcionalnost između ciljeva koji treba da se
postignu i sredstava koja se mogu koristiti za njihovo postizanje.
Princip supsidijarnosti je opšti princip EU prema kojem ona ne preduzima radnje (izuzev u oblastima svojih
isključivih nadležnosti), osim ako one nisu djelotvornije od radnji preduzetih na osnovu države članice,
regije ili lokalne samouprave. Cilj ovog principa je efikasno donošenje odluka na nivou što bližem
građanima.
42. FAZE I PROCEDURE PRIJEMA U EU

Kada govorimo o fazama i procedurama prijema u EU, neophodno je da:

1. Zemlja iskaže interes za pridruživanje.
2. Nakon toga slijedi Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) i njegova ratifikacija od strane članica
EU.
3. Poslije stvaranje sporazuma i ratifikacije, zemlja stiče status kandidata za članstvo u EU.

Tačnije, faze prijema u EU su:

1. zemlja podnosi zahtjev za članstvo u EU,
2. Savjet ministara EU odlučuje o proslijeđivanju zahtjeva EU komisiji na razmatranje,
3. EU komisija šalje upitnik državi koja je podnijela zahtjev za članstvo,
4. zemlja odgovara na upitnik i šalje ga EU komisiji,
5. EU komisija traži pojašnjena odgovora i postavlja dodatna pitanja,
6. EU komisija daje preporuku Savjetu ministara EU o spremnosti države za kandidata,
7. EU savjet odobrava status kandidata za članstvo u EU.

Završna faza je tzv. pristupna faza, odnosno otvaranje pregovora o članstvu u EU.
Vode se pregovori o prijemu. A koraci (pregovora) u tome su sljedeći:
1. formalno otvaranje pregovora na prigodnoj međuvladinoj konferenciji zemalja članica – članice EU.
2. analiza usklađenosti nacionalnog zakonodavstva sa evropskim pravnim nasljeđem (tzv. faza screening-a s
trajanjem oko godine dana)
3. dalje se posebno donosi odluka o otvaranju pregovora o svakom poglavlju o kome se pregovara sa EU i
vode se razgovori timova jedne i druge strane.
Postoji 35 pregovaračkih poglavlja.

O 2 poglavlja se ne pregovara (to su Institucije i tzv. Ostala pitanja). Pregovara se sa delegacijom EU

komisije u zemlji kandidata.

Pristupanje novih zemalja članica EU regulisano je članom 49. Ugovora o EU (1992/1993).

Osnovni uslov za zemlju koja želi da pristupi EU, a koji proizilazi iz ovog člana jeste da mora biti evropska
zemlja, te da mora poštovati principe slobode, demokratije, zaštite ljudskih prava i osnovnih sloboda, te
vladavine prava, vrijednosti na kojima je zasnovana EU.
Država zahtjev podnosi Vijeću EU, koje odlučuje jednoglasno, nakon što primi mišljenje EU komisije i
nakon što EU parlament da pristanak apsolutnom većinom svojih članova.

Status članice EU država dobija:

- nakon ispunjavanja kriterijuma za članstvo (to su uslovi tj. kriterijumi iz Kopenhagena 1993. i kriterijumi
iz Madrida 1995. godine) Kopenhagenski kriterij: politički, ekonomski i acquis communautaire. Madridski
kriterij: administrativni kriterij.
- nakon završetka pregovora o članstvu,
- nakon potpisivanja ugovora o prostupanju
- nakon završetka procedure njegove ratifikacije.

Pregovori o članstvu vode se pojedinačno za svako od poglavlja pregovora.

Svakom otvaranju pregovora po poglavljima prethodi postupak screening-a- analitički pregled i ocjena
usklađenosti domaćeg zakonodavstva države kandidata s acquis communautaire-om, koji provodi EU
komisija.
Ugovor o pristupanju ratifikuje se u svakoj državi članici i državi kandidatu za članstvo, a nakon završetka
ratifikacije uobičajeno je da država na prethodno dogovoreni datum postane članica EU.
Odluku o otvaranju pregovora za svako od poglavlja donosi Vijeće EU i to na osnovu ocjene o spremnosti
države kandidata. U pregovaračkom stavu EU određuju se i minimalni preduslovi koje država kandidat
mora ispuniti prije privremenog zatvaranje pregovora. Uobičajeno je da država postane članica EU na
dogovoreni datum, koji je obično utvrđen ugovorom o pristupanju.

Ukratko o fazama za članstvo:

1. predaja zahtjeva za članstvo,
2. Savjet EU razmatra zahtjev i zadužuje EU Komisiju da pripremi mišljenje,
3. EU komisija šalje upitnik državi i na osnovu odgovora izrađuje mišljenje,
4. Savjet EU razmatra mišljenje i preporuku EU komisije,
5. EU Savjet odlučuje o statusu kandidata zemlje koja je podnijela zahtjev.

43. KREACIJA JAVNIH POLITIKA U EU

Javne politike su bitne zato što utiču na naše živote i oblikuju svakodnevnicu.
One su pokušaj EU da riješi prepoznate društvene probleme različitim mjerama, zakonima, regulacijama,
odlukama i nizom drugih akcija koje su prikladne za uticanje na dati problem.
Dobro javne politike su kreirane na pouzdanim podacima, konsultujući i intefrišući u svoja rješenja
mišljenja zainteresovanih strana.
One treba da su dobro informisane i objektivne, potkrepljene statističkim podacima, mišljenjima i
analizama eksperata, rezultatima probnih projekata, evaluacijama prethodnih javnih politika.
Ove osobine procesa kreiranja i samih politika su važne zato što pokazuju stepen odgovornosti vlasti prema
građanima i biračima.
Građani, takoše imaju pravo na izbor politika koje će direktno uticati na kvalitet njihovih života.
Politički akteri koji mogu učestvovati u kreiranju i sprovođenju javnih politika mogu biti:
1. formalni (izabrani i drugi organi svih nivoa vlasti),
2. neformalni (nevladini) koje čine građani, grupe građana, nevladine organizacije, profesionalna udruženja
itd.

Rješavanje svakog socijalnog problem mogu pokrenuti građani, vlast bilo kog nivoa ili zajedno obje ove
grupe aktera.

U okviru EU i njenih članica vodi se i koordiniraju raznovrsne javne politike:

- carinska,
- trgovačka,
- monetarna,
- konkurencije,
- područje kriminala,
- područje ljudskih prava,
- zdravstva,
- školstva, kulture, nauke, prirodne sredine,
- preduzetništva, razvoja i razvojne politike, socijalne politike i politike zapošljavanja...

U kreiranju javne politike EU učestvuje 8 političkih grupacija (grupacija socijalista, grupacija zelenih i
evropskog slobodnog saveza, savez liberala i demokrata).
Najveći problem javnih politika pa i čitavog sistema vlasti EU je njegov demokratski deficit, odnosno
indirektna odgovornost najvišeg nivoa Unije građanima biračima (preko institucija, sem Parlamenta).
Postoji samo odgovornost liderima.

Na drugoj strani je vrlo jak element nacionalnog identiteta, bez obzira na zajedničku himnu, zastavu, pasoš..
Ipak, bilo tvrdi bilo meki evroskepticizam gubi dag, EU ide zbog toga naprijed.
EU javne politike se formiraju pod uticajem raznih determinanti, a naročito taj uticaj vrše: osnivački
ugovori, nužnost institucionalnih promjena, krize, unutrašnji i vanjski pritisci, nužnost harmonizacije
propisa i načela supsidijarnosti.

Kreiranje javnih politika ne ide lako, postoje određeni konfliktni ciljevi i stanja.
Zato ovdje dolaze do izražaja: uporni pregovori, kompromisi i dogovori, političke igre između raznih
aktera, a ne sudari i konflikti, mogućnost izbora načina i tepa učešće u nekoj politici (npr. evra), uticaj
prelijevanja i supsidijarnosti, inkrementalizam (oprez, mali koraci, postupano, bez zalijetanja i radikalnih
promjena).
44. NADLEŽNOST EU U POGLEDU JAVNIH POLITIKA

Ugovorom iz Lisabona (2007,2009) predviđa se uvođenje nove klasifikacije nadležnosti EU pa bi tako trebalo
da postoje tri kategorije nadležnosti:
1. područje isključive nadležnosti EU (samo EU donosi pravno obavezujuće propise i mjere),
2. područje podjeljene nadležnosti EU i država članica (članice imaju pravo na obavezujuće akte samo ako
to Unija nije uradila, tj. nije donijela određene akte),
3. područje nadležnosti država članica (članice su sa formalnom i glavnom nadležnošću, iako Unija ima
ovlašćenja da podržava, kooridinira i pomaže državama članicama).

- Isključive nadležnosti mogu da se odnose na nadležnosti koje ima isključivo EU, a ima ih u oblastima kao
što su: carinska unija, zajednička trgovinska politika i konkurencija (kao i zajednička ribarska politika,
zajednička trgovinska politika, zaključenje međunarodnih ugovora).

- Podjeljenje nadležnosti su one koje se odnose na nadležnosti koje dijele EU i njene članice, a obuhvata
oblasti kao što su: prirodna sredina, transport i zaštita potrošača, sloboda, pravda i sigurnost (kao i
zajednička poljoprivedna politika koja je jedna od najvažnijih politika EU i u nju se ulaže gotovo polovina
budžeta EU).

- Podrška, koordiniranje i dopunjene aktivnosti država mogu da se odnose na nadležnosti EU da samo ona
podržava rad i aktivnosti država članica, a može da obuhvata oblasti kao što su: kultura, obrazovanje,
industrija.

45. EVROPA GRAĐANA I DEMOKRATSKI DEFICIT

Pojam demokratskog deficita označava nedovoljnu demokratičnost EU, te njenu nedovoljnu pristupačnost i
nerazumljivost građanima. EU nastoji pitanje demokratskog deficita riješiti pojednostavljenjem
organizacije i načina donošenja odluka, povećanjem transparentnosti u radu institucija EU, uključivanjem
civilnog društva u donošenje odluka, te infomativnim kampanjama.

Najjednostavnije rečeno, demokratski deficit ima tri glavne dimenzzije:

1. odnosi se na udaljenost EU i njenih institucija od običnih građana,
2. odnosi se na manjak odgovornosti njenih institucija (pogotovo onih izvršnih, kao što je EU Komisija koja
nije dužna podnositi račune građanima, i
3. odnosi se na nedovoljnu predstavljenost običnih građana u EU.

Demokratski deficit je rezultat trenutnog prelaznog stanja u kojem se EU nalazi, pogotovo ako imamo u
vidu jaču političku integraciju kojoj EU teži.
Postoji pet glavnih područja u kojima je taj deficit najbolje vidljiv, a to su:

- Prvo, najveća moć je koncentrisana u Vijeću EU, u kojem odlučuju ministri država članica (to se javlja kao
rezultat toga da vlade država članica mogu ignorisati svoje nacionalne parlamente).
- Drugo, EU Parlament je uprkos većim ovlašćenjima koje mu omogućava Lisabonski ugovor, i dalje u sjenci
EU Komisije i EU Vijeća.
- Treće, ne postoji pravi opšti parlamentarni izbori za EU Parlament. Stranke vode kampanje u kojima
biračima nude rješenja nacionalnih pitanja, a ne evropskih pitanja.
Dakle, ovdje ne postoje političke stranke koje su evropske već samo nacionalne. Oni koji nisu izašli na izbore
često nisu ni znali da se oni odvijaju, što ide u prilog tezi da je kampanja bila kratka i selektivna, a s druge
strane oni koji su znali o čemu se radi smatrali su da su izbori za EU Parlament nevažni.
- Četvrto, EU je udaljena od svojih građana, njeni građani nedovoljno razumiju politički sistem i institucije
EU i ne mogu se s njima identigikovati kao s nacionalnim političkim sistemima, institucijama i političarima.
- Peto, politička EU često nema podršku svojih građana, a često nema ni podršku država članica.

46. EVROPA REGIJA

Odbor regija je savjetodavno tijelo EU. Osnovan je Ugovorom o EU kao odgovor na sve učestalije zahtjeve
regionalnih vlasti u državama članicama da im se omogući neposredan uticaj, kao i donošenje onih odluka u
EU kojima se zadire u lokalne interese.

Odbor čine predstavnici regionalnih vlasti i lokalne samouprave koji zastupaju interese regija i jedinica
lokalne samouprave na evropskom nivou u izradi i provođenju zajedničkih politika.
Članovi Odbora su lokalni i regionalni političari. Odbor se sastoji od 350 članova iz svih država članica EU.
Predsjednik EU odbora regija je Markku Markkula, član Gradskog vijeća Espooa u Finskoj.
Sjedište odbora nalazi se u Bruxelles (Belgija).
U Odboru regija članovi iznose svoja mišljenja o zakonodavstvu EU koje izravno utiče na regije i gradove.
Mandat članova traje 4 godine. Radom, kao što je navedeno rukovodi predsjednik, a u tom mu pomažu
potpredsjednik, te Ured Odbora, koji se biraju na mandat od 2 godine.

Odbor daje mišljenje bilo kada su to dužni zatražiti EU komisija, ili EU vijeće (pitanja koja se tiču
obrazovanja, kulture, javnog zdravstva, prometa, privredne i socijalne kohezije, politike zapošljavanja i sl.).
EU komisija i EU vijeće može zatražiti mišljenje Odbora o pitanjima van spomenutih okvira, ako ta pitanja
imaju uticaj na regionalni i lokalni nivo.

Odbor regija omogućava regijama i gradovima da službeno iznesu svoje statove o zakonodavnim
postupcima EU, i tako osigurava poštovanje položaja i potreba regionalnih i lokalnih vlasti. Ukoliko se EU
komisija, EU vijeće ili EU parlament ne postavjetuju sa Odborom pri izradi zakonodavstva o nekim bitnim
pitanjima, on ima pravo da predmet uputi Sudu EU, o čemu Sud iznosi svoje mišljenje, te to mišljenje
prosljeđuje institucijama EU.

47. EVROPA DRŽAVA

EU nije država. Međutim, nju poredimo sa državom zbog toga što ona ima organe slične (ili pak identične)
državnim. Tako da ono što je najviše karakteriše kao državu jesu: EU parlament (koji ima gornji dom tj.
ministarski savjet i donji dom tj. Evropski savjet), Izvršni organ EU što je ustvari EU komisija (koja ima
komesare), EU sud pravde.
EU komisija sprovodi akte EU što je slično državnoj vladi. A kada govorimo o EU, ona je subjekt
međunarodnog javnog prava, kao i svaka druga međunarodno priznata država (samo što EU nije
upotpunosti država).

48. EVROPA VRIJEDNOSTI

Razvojem saradnje na određenim područjima dolazi do širenja zajedničkih interesa, što prouzrokuje i
usvajanje novih vrijednosti oko kojih se stvaralo novo evropsko jedinstvo.
Tako su se zajedničke evropske politike, sa sve čvršćom vizurom zajedništva, počele baviti svim relevantnim
sferama društvenog života unutar onog što će kasnije postati EU, od kojih su najistaknutije:
- stvaranje evropskog područja mira i stabilnosti,
- ekonomsko povezivanje (stvaranje zajedničkog otvorenog tržišta, jedinstvene carinske i monetarne unije),
- zaštita prirode,
- vanjska politika, zajednička sigurnost i odbrana,
- razvoj evropskog identiteta,
- uspostavljanje i razvijanje područja “4 sloboda” – slobodni protok ljudi, kapitala, roba i usluga,
- saradnja u području pravosuđa i unutrašnjih poslova,
- stvaranje pravnog poretka,
- stvaranje političke unije

Svi ovi navedeni segmeti ljudskog djelovanja imaju zajedničke karakteritike, nad kojima EU kroz svoje
institucije želi da ima glavnu riječ.
Na osnovu toga, moguće je te zajedničke vizije odrediti u EU kao njene temeljne vrijednosti. Iz zajedničkih
vrijednosti, vremenom nastaju temeljna načela EU. To su najprije:
- poštovanje prava čovjeka i građanina,
- očuvanje zdrave životne okoline,
- stvaranje novog poretka slobode, zaštite i sigurnosti,
- poštovanje kulturne raznolikosti,
- saradnja na svim područjima između jednakopravnih nacija, država članica EU,
- slobodno izražavanje misli, te stvaranje nužnih uslova za ukidanje svih oblika diskriminacije.

49. EKONOMIJA I PROIZVODNA BAZA EU

Ujedinjena Evropa danas se sve više razvija na osnovama centralizacije i stvaranje superdržave da bi mogla
da parira SAD, Kini, Japanu, drugim integracionim tvorevinama u svijetu. Dakle, logika njene ekspanzije,
sazrijevanja i jačanja je prije svega politička, a s obzirom da se svijet politički i ekonomski sve više
internacionalizuje, ta logika može biti određena kao ekonomska, socijalna, kulturna i druga.

Kada posmatramo EU, možemo uočiti nekoliko faza njenog razvoja:

1. osnivačka faza (pristupna),
2. stvaranje zone slobodne trgovine, a potom i carinske unije,
3. regulacija valutnih odnosa,
4. stvaranje jedinstvenog ekonomskog prostora na temelju 4 dobro poznate slobode (sloboda kretanja roba,
usluga, ljudi i kapitala),
5. etapa koja traje od 90-tih godina do danas, a karakteristična je po stvaranju ekonomskog, monetarnog i
političkog saveza i pokušajima ustavnog regulisanja EU.

Danas se ujedinjena Evropa prvenstveno koncentriše na razvoj ekonomske baze, te na naučno-tehnički

progres i inovacije, jer od toga zavisi njeno buduće mjesto u međunarodnoj podjeli rada i pozicija na
svjetskom tržištu.

- Proizvodna baza i privredna struktura

Savremena Eu ima snažnu proizvodno-sirovinsku bazu, počev od agrara, preko rudarstva, šumarstva i
vodoprivrede, energetike i elektroenergetike, hemijske, mašinske, elektronske industrije, metalurgije i
mašinogradnje...
Proizvodne strukture prati moćan bankarski sektor i finansijsko-industrijske grupe, berze i sektor
osiguranja.
Na to se dalje nadovezuju globalna kooperacija, stvaranje strateških poslovnih alijansi u svijetu globalizacije
biznisa.
Za sagledavanje razvojnog kapaciteta EU, snažnom proizvodnom i finansijskom sektoru treba dodati dalje
moćan sektor nove ekonomije tzv. digitalne ekonomije predvođene informacionim, telekomunikacionim i
“zelenim” tehnologijama, industriju obrazovanja i nauke, trgovinu i sl.
Savremena privreda EU je postindustrijalna, postekonomska privreda, sa dominantnim učešćem sektora
usluga u stvaranju bruto društvenog proizvoda.
To učešće iznosi danas već 70% navedenog agregata i govori o visokom stupnju tercijarizacije privrede.
Industrija daje oko 28%, agrar 2% BDP.
Proširenjem EU, pogotovo na Istok donijelo je nove prednosti za evropsku proizvodnju, ali je na drugoj
strani donijelo i niz problema s kojima se valja boriti: regionalne razlike u razvijenosti su dramatično
porasle, rast cijena i cjenovnih razlika se nastavlja, razlike u platama postaju ogromne, dugovi prijete
bankrotom određenih zemalja (Grčka, Irska, Portugal).
Imperativi za savremenu privredu EU mogu biti: održiv rast i razvoj, konkurentnost, konvergencija,
zapošljavanje, saradnja i kohezija, produktivnost, dobra ponuda uz prihvatljivu cijenu, stabilnost tržišta.

50. FAKTORI RAZVOJA EU

- Prirodna komponenta razvoja EU.

Priroda je obdarila Evropu, kako prirodnim resursima, tako i prirodnim uslovima. Raznovrsne mogućnosti
za privrednu aktivnost pruža prostor od hladne Laponije (Lapladnija) do suptropa Sredozemlja i
Zakavkazja.
Dobra klima, konpaktnot teritorija, kopnena i morska povezanost pružaju šanse za dobro susjedstvo,
privrednu i kulturnu saradnju među zemljama Evrope.

Prirodni resursi EU nisu takvi kakvi su ranije bili, dok se Evropa penjala ka samom vrhu razvijenosti i moći
u svijetu.
Rude, minerali, ugalj znatno su potrošeni. Većina zemalja je uvoznik nafte i gasa i računa se da na EU
otpada već sad 40% energo-potrošnje svijeta

U šumama, vodi, tlu, Evropa u principu još ne oskudjeva, mada se ne može pohvaliti veličinom tog
bogatstva. Evropska integracija je povećala sinergiju, odnosno ponudu prirodnog bogatstva, pogotovo
uključujući Poljsku (ugalj) i Rumuniju (nafta). Demografsko stanje Evrope je opet vrlo ozbiljno. Velika
gustina naseljenosti, visoka urbaniziranost (jug Evrope od 60-70% staro, jezgro od 75-97% stanovništva u
gradovima), nisko rađanja s natalitetom od 0,4%, pritisak imigracije, te posebno tendencije dugoročnog
smanjenja populacije za 15-20% do sredine 21. vijeka su naročito opasne.
Valja upozoriti i na demografske izvore fiskalne krize EU u budućnosti i svake druge krize zbog “krize
porodice” i “braka ala evropski” čije su specifične crte malo djece, kasno uzimanje supružnika, česti
razvodi, vanbračna djeca, a sve to zbog niza različitih ekonomskih, socijalnih, psiholoških i drugih razloga.

- Tehnički progres i inovacije

To su moćna poluga razvoja EU. Čitav 19. i bar polovina 20. vijeka evropska nauka je bila vodeća u svijetu,
s genijalnim otkrićima i epohalnim inovacijama.
Danas je ona u relativnom opadanju gledano prema liderstvu u ključnim metatehnologijama. Od 50 njih u
bar 35 vode nadmoćno SAD, Japan u 7, Evropa u 3-4, a ostale pripadaju ostatku svijeta. EU se opredjelila
da podigne izdvajanja za nauku za 1/3, dakle na novi izdvajanja SAD i Japana (3% BDP) i da obezbjedi
koncentraciju i integraciju evropske nauke i evropskog naučnog prostora.
U posljednje vrijeme, kao prioriteti naučno-tehnološkog razvoja EU javljaju se: ekosistemi, održivi razvoj,
astronautika i kosmička istraživanja, informacione tehnologije, nove strukture i novi proizvodni procesi,
nanotehnologije, višefunkcionalni materijali, biotehnologija, zdravstvo, genetika i s.

- Finansijski resursi i tržišta

Ovo je jedan od najkrupnijih faktora razvoja i prednost EU. Pod uticajem internacionalizacije proizvodnje i
finansija, tehnoloških inovacija i eksploze finansijske djelatnosti rastao je određen broj finansijskih
instrumenata, širile su se dimenzije finansijskog tržišta, uvećavao se broj preduzetnika.

Finansijski razvoj preuzeo je liderstvo u odnosu na realni sektor ekonomije, a finansijski interesi u odnosu
na interese proizvodnog sektora. Pojava evrovalute, evroobveznica, evroakcija dodatno je podstaklo
prednosti evropskog finansijskog “centra” i finansijskog tržišta u svijetu i razvoj Evrope uopšte, a pogotovo
sa stanovištva bezbjednosti sredstava i brzine prebacivanja finansijskih resursa nominovanih u ključnim
valutama u različite dijelove svijeta.

- Država kao preduzetnik.

EU razvija različite modele mješovite ekonomije, dakle, “različite saveze države i tržišta” što baca posebno
svjetlo na moć i ulogu države i državnog sektora u ekonomiji. Uloga države je posebno prisutna u domenu
vojnih instalacija, nekim krupnim finansijskim ustanovama, željeznici, elektro-privredi, rudarstvu, teško
metalurgiji.
Još uvijek snažna uloga države na prostoru EU posebno je vidljiva na sektoru učešća javnih rashoda u BDP,
koje se kreće od 40-60% (najviše u Švedskoj, Holandiji), kao i po učešću državne imovine u ukupnom
bogatstvu zemalja EU (prosječno oko 20%). Finansijska i imovinska mož države čini je, respektabilnim
makroekonomskim sektorom u savremenom razvoju Evrope i svijeta. Savremena država je nezaobilazni
faktor društveno-ekonomskog razvoja savremene Evrope (EU).

51. STRATEGIJA RAZVOJA EU 2020

Strategija razvoja EU 2020 je desetogodišnja straterija EU za rast i zapošljavanje. Pokrenuta je 2010. godine
kako bi se stvorili uslovi za pametan, održiv i dobar rast.

EU stalno bdije nad svojom ekonomikom i svojim razvojem, a sve sa osnovnim ciljem da ne dopusti
siromašenje, ekonomsku stagnaciju i gubljenje tempa prema osnovnim rivalima, kao što su SAD, Japan,
zemlje BRIK-a.
Dokument strategije razvoja pod nazivom “Evropa 2020” akcentuje snažan, održiv i inkluzivan rast na
osnovama ojačane koordinacije nacionalnih i Evropske javne politike.

Tri su ciljna prioriteta strategije, koja se oslanjaju na sljedeće faktore:

Ciljevi prioriteta: Faktori (oslonac na):
- snažan i brz rast (smart growth) - znanje,
- održiv rast (sustainable growth) - inovacije,
- inkluzivni rast (inclusive growth) - resursna efikasnost,
- ekologičnost,
- konkurentnost,
- visoka zaposlenost,
- socijalna i regionalna kohezija.

Evropa 2020 posebno promoviše (pored navedeno), mnogo više nego što je to činila Lisabonsk Agenda iz
2000. godine, održivost razvoja, razvoj vještina i kvalifikacija, te digitalne ekonomije, a u njenom sastavu:
niskougljeničnu industriju, razvoj novih proizvoda, infromaciono-komunikacione tehnologije,
moderanizaciju obrazovanja i profesionalne obuke.

Strateški plan je postavio i 5 specifičnih zadataka (ciljeva) koje treba ostvariti do 2020. godine, a to su:
1. podići nivo zaposlenosti na 75% radno-aktivnog stanovništva,
2. podići izdvajanje za NiR (naučno istraživački rad) na 3% BDP (bruto društvenog proizvoda),
3. smanjiti do 30% emisiju štetnih gasova u atmosferi (odnosi se na klimatske promjene i energetsku
održivost).
4. izvući ispod tzv. crte siromaštva 20 miliona ljudi (socijalna uključenost i smanjenje siromaštva),
5. podići broj VSS spreme u ukupnom stanovništvu sa 30% na 40%, kao i smanjiti broj đaka koji napuštaju
školu sa 15% na 10%, (odnosno obrazovanje).

Kada je riječ o strategiji, važno je istaći da u njoj postoji i 7 inicijativa, koje u konačnom trebaju dati jak
podsticaj privrednom rastu i zaposlenosti.
Te inicijative su:
1. ujedinjene inovacije (stvarenje boljih uslova),
2. mladost u pokretu (odnosi se na obrazovni sistem),
3. digitalna agenda za Evropu (internet),
4. resursna efikasnost Evrope (minimalni troškovi),
5. industrijska politika za globalno doba (usavršavanje poslovnog ambijenta),
6. agenda za nova zanimanja, poslove i vještine (modernizacija radnog tržišta),
7. evropska platforma protiv siromaštva.

BiH je do sada usvajala i realizovala dvije strategije razvoja.

Prva za period od 2003. do 2007. godine, koja je imala tri strateška cilja:
1. oživljavanje privrednog rasta,
2. eliminisanje siromaštva,
3. priključivanje BiH evropskim intergracijama.
Druga strategija je vezana za period od 2008. do 2013. godine i fokusirana je na nekoliko strateških ciljeva, a
to su:
1. održivi privredni rast,
2. smanjenje nezaposlenosti,
3. konkurentnost,
4. otklanjanje prijetnji siromaštva.

52. POLITIKA JEDINSTVENOG EVROPSKOG TRŽIŠTA

Jedinstveno tržište EU je jedan od izražajniijih primjera evropske ekonomske integracije i jedan od

najpoznatijih simbola evropske integracije uopšteno. Ono se razvija još od osnivanja EZZ 1957. godine i
uključuje različite politike EU.
Jedinstveno tržište ima za cilj uklanjanje svih prepreka i pojednostavljenje postojećih pravila kako bi svi
unutar EU na najbolji način mogli iskoristiti sve mogućnosti koje pruža pristup tržištu svih zemalja članica
EU.

Ekonomska politika je dominanta (glavna komponenta) života i rada EU. Prioriteti te politike su se
vremenom mijenjali: počelo se sa udruživanjem uglja i čelika, potom se prešlo na otklanjanje tržipnih
organičenja i valutnih problema, da bi na kraju, prioriteti postali socijalna pitanja (hrana, agrar i
ekologija).

U okviru ekonomske politike, EU centralna ekonomska politika je politika jedinstvenog tržišta koja se
razvila iz politike zajedničkog tržišta koje je postojalo prije toga.
Zajedničko tržište označavalo je carinsku uniju koja se odlikovala eliminacijom barijare u trgovini između
članica unije i stanjem zajedničke carinske tarife na uvoz svih roba na tržištu Unije.
Transformisanju zajedničkog u jedinstveno tržište naročito su doprijenjeli:
- Šengenski sporazum iz 1895. godine kojim su uklonjene granice između članica EU,
- JEA (Jedinstveni evropski akt iz 1986. godine kojim su preuzete obaveze uklanjanja svih prepreka
jedinstvenom tržištu u roku do kraja 1992. godine,
- odluka o evropskoj valuti iz 1999. godine.

Jedinstveno tržište je centralno obilježje EU i EMU (Evropske unije i Evropske monetarne unije).
Jedinstveno tržište označava tržište na kome vladaju 4 slobode, odnosno tržište na kome ne postoje prepreke
slobodnom kretanju roba, kapitala, rada i usluga. Kao osnovni temelji jedinstvenog tržišta su tzv. 4 slobode
kretanja (roba, usluga, rada i kapitala.
Sloboda rada znači slobodu boravka, rada i života u EU, a sloboda kretanja kapitala znači slobodan protok i
slobodan pristup kapitalu u bilo kojoj zemlji Unije. U domenu usluga, sloboda znači slobodno pružanje
raznovrsnih usluga, a u domenu roba znači slodobnu proizvodnju i ponudu roba, te njihovu slobodnu
kupovinu bez dodatnih poreza.

Da bi se dobilo jedinstveno evropsko tržište, neophodno je:

1. preći na jedinstvenu ekonomsku politiku i pravila,
2. ukinuti uvozne i izvozne carine između članica EU,
3. ukloniti necarinske (fizičke, fiskalne i tehničke) barijere,
- fizičke barijere mogu biti carinske i granične kontrole koje ometaju “4 slobode”,
- fiskalne barijere su razne stope indirektnog oporezivanja, akciza, PDV-a što može da ometa trgovinu, te
stvara razliku u cijenama roba,
- tehničke barijere mogu biti različiti tehnički propisi i standardi vezani za kvalitet u pogledu bezbjednosti,
zdravlja, okoline, zaštite potrošača.
4. ukloniti granične prelaze i kontrole (Šengen),
5. stvoriti i integrisati evropsku infrastrukturu, tj. evropsku i transevropsku mrežu puteva, željeznica,
gasovoda, naftovoda, elektrovoda, internetskih “cesta”, satelitske navigacije saobraćaja, stvoriti “slobodno
nebo” i liberalizovati avionski saobraćaj.
6. omogućiti uspješnije akvizicije, spajanja i pripajanja,
7. tvrdo voditi politiku tržišne utakmice i konkurencije, pogotovo oprezno raditi sa tzv. državnim pomoćima
8. uvesti i brinuti se o vrijednostima evropske valute (evra).
9. ostalo u funkciji jedinstvenog tržišta i evropskog integrisanja: nadzor nad kretanjem droga, terorista,
uskladiti propise o sigurnosti potrošača, omogućiti prenos imovine kod preseljenja u drugu državu,
dogovoriti ekološke standarde i minimume zagađenja, podsticati razvoj sela, razvoj radnih uslova itd.

U funkciji očuvanja i razvoja jedinstvenog evropskog tržišta, naročito su važne:

1. politika zajedničke valute, evra, tj. očuvanje njene vrijednosti, i
2. politika konkurencije tj. tržišne utakmice.

53. POLITIKA TRŽIŠNE UTAKMICE U EU

Politika tržišne utakmice u EU ima 4 cilja, a to su:

1. onemogućiti nastanak monopola i kartela,
2. nadzor-kontrola nad fuzijama,
3. podsticanje konkurentnosti evropskih firmi na bazi:
- podrške MSP (malim i srednjim preduzećima),
- podrške NiR (naučno-istraživačkom radu),
- zaštite intelektualne svojine,
- otklanjanju administrativnih prepreka i stvaranje boljeg poslovnog ambijenta.
4. nadzor tj. kontrola nad državnom pomoći (subvencije, krediti, donacije, poreske olakšice) nekim firmama
da ne steknu nepravednu prednos u konkurentnosti.

Pomoć (podrška, potpora) dozvoljena je ako je nužna i privremena, i ako je u interesu EU, posebno za NiR,
razvoj i regionalni razvoj.
Ako privremeno ostavimo po strani pojam “tržište” onda nam ostaje samo utakmica. Kao i kod svake druge
utakmice, i kod tržišne utakmice, je potrebno nekoliko osnovnih stvari: igrači, sudija, pravila igre.
Igrači su svi oni koji se međusobno takmiče i pokušavaju ostvariti što bolji rezultat za svoj tim.
Sudija je osoba koja vodi brigu o poštovanju pravila igre koja moraju biti svima jasna.
Kada govorimo o “tržišnoj utakmici” dobijamo sljedeće:
- igrače koji su u ovoj igri svi oni koji s određenim proizvodima ili uslugama izlaze na tržište,
- sudije tj. građane koji odlučuju o tome hoće li biti kupci proizvoda ili korisnici usluga, te se kao sudije
mogu pojaviti i druge nevladine organizacije ili sudove koji odlučuju o tome, te poštuju li igrači pravila igre,
i u kao zaključno pravila se javljaju u ovoj utakmici koja su sadržana u pozitivnim pravnim propisima.

54. POLITIKA EVRA, MKP EU

Na planu izgradnje jedinstvenog tržišta, najznačajnija je odluka iz 2002. godine koja se odnosi na uvođenje
jedinstvene zajedničke valute (EVRA). Tada je 12 zemalja grupe EU-15 prihvatilo napuštanje svoga novca i
prelazak na evro, sem VB, Danske, Švedske.
Istorija uvođenja jedinstvene valute odnosi se na tri pokušaja:
1. pokušaj monetarnog odbora sa premijerom Luksemburga Pjerom Vernerom u vrhu da uvede evro do
kraja 80-tih godina (pokušaj je bio ometen kursnim šokovima usljed naftne krize 1973. godine),
2. pokušaj s Evropskim monetarnim sistemom EMS 1979. baziranim na evropskoj obračunskoj jedinici
ekiju (ECU, European Currency Unit). Vrijednost ekijae se temeljila na korpi valuta zemalja EU, pri čemu
je svaka valuta održavala određeni procenat snage privrede svoje zemlje. Njemačka marka je “gradila”
30% ekija, lira Italije oko 9%, britanska funta od 11-15%.
3. pokušaj se odnosi na plan EK iz doba Žaka Delora o postupnom uvođenju jedinstvene valute.
Ni od tog plana neće biti praktično velike koristi.
Nakon svega, uslijediće Mastrihtski ugovor 1992. godine koji će donijeti odluku o stvaranju EMU
(ekonomske monetarne unije) i potvrditi ideje Delorovog plana.
Te ideje su:
1. deficit budžeta članice smije biti do 3% BDP,
2. javni dug zemlje do 60% BDP,
3. stopa inflacije do 1,5% iznad prosječne stope inflacije 3 zemlje sa najnižnom inflacijom u EU,
4. dugoročne kamatne stope mogu biti do 2% iznad korespondentnih kamatnih stopa 3 zemlje sa najnižim
kamatnim stopama.
5. učešće u ERM bar 2 godine. tj. mehanizmu deviznih kurseva.

Na sjednici EU Savjeta u Madridu 1995. godine, jedinstvena zajednička valuta EU dobila je naziv EVRO, i
biće donijet plan u 3 faze za njegovo implementiranje.
- U prvoj fazi, sagledano je ko ispunjava mastrihtske parametre.
- U drugoj fazi koja počinje 01.01.1999. godine zvanično se uvodi evro i Grčka 2001. godine postaje 12
zemlja evrozone koja ispunjava tražene uslove.
- Treća faza kreće 01.01.2002. godine kada se u promet puštaju papirni i kovani primjerci evro efektive.

Prednosti evra su:

1. omogućava ekspanziju i integraciju finansijskih tržišta u evrozoni,
2. omogućava jačanje uticaja evrozone na globalnu ekonomiju, jer je druga valuta svijeta,
3. osigurava novčanu stabilnost privreda zemalja gdje se koristi,
4. u tim zemljama gdje se koristi pruža i veću cjenovnu transporentnost.
5. eliminiše velike prepreke oko mijenjanja nacionalnog novca, te putovanja preko granica zemalja.

Nedostaci ili slabe strane evra mogu biti:

1. onemogućava upotrebu devalvacije nacionalne valute, kredita, prilagođavanja kamatnih stopa kao
instrumenata adaptacije na promjene poslovanja i privedne teškoće,
2. nekritički pegla različite uslove privređivanja i razlike u nivou razvijenosti zemalja koje su, pod
političkim zanosom ušle u evrozonu, a teško održavaju mastrihtske paramentre.
3. evro dobro dođe ako ljudi dobro vladaju jezicima i mogu bez problema prihvatiti zaposlenja u svakoj
oblasti EMU. Ako to nije tako, onda evro kao jedinstvena valuta stvara područja osiromašenja, na jednoj, i
područja bogatstva na drugoj strani.

Program Perikle je namijenjen vlastima, bankama i ostalim ogranima pri zaštiti evra i odnosi se na borbu
protiv falsifikovanja evra u Evrozoni i van nje.
Osnovni cilj programa je dakle, zaštita evropskih novčanica i kovanica, osiguravajaći da mjere protiv
falsifikovanja u cijeloj EU imaju ekvivalentan uticaj uz poštovanje različitih tradicija i poboljšanje saradnje
između vlasti.

55. BUDŽET, BUDŽETKSA POLITIKA I FONDOVI EU

Budžet se definiše kao zvanični dokument vlade koji sadrži podatke o državnim prihodima i rashodima za
određen budući period.
Budžet EU je definisan osnivačkim ugovorima EU (Ugovorom o osnivanju EEZ 1957. godine i Ugovorom iz
Mastrihta 1992. godine), kao i sekundarnim zakonodavstvom koje obuhvata uredbe i niz drugih pravila.
Budžet je cetralizovani fond sredstava. Kao dokument on je važan za bilo koju vlast, odnosno vođenje javnih
politika, ne samo prihodnom stranom i načinom ubiranja prihoda, nego i rashodnom stranom budžeta koja
je povezana sa veličinom i načinom trošenja prikupljenih sredstava.
EEZ se počela finansirati doprinosima zemalja članica, potom je došlo do ubiranja “vlastitih sredstava”
zajednice od taksi na izvoz u zemlje koje se nalaze van E-integracija, pa 70-tih godina kao izvori javljaju se
carine, takse na uzvoz i sl. Međutim, bilo je i opasnosti od bankrota, nesporazuma oko načina finansiranja
deficita, krize u odnosima u Zajednici i sl.

Kao glavni izvori budžetskih prihoda EU su:

1. uvozne poljoprivredne i takse na uvoz šećera (oko 2%),
2. carine (oko 13%),
3. porez na dodatu vrijednost 1,4% PDV države članice (oko 15%),
4. uplate država članica koje su srazmjerne njihovom BDP-u (oko 69%).

Osiguranje ovih prihoda je obaveza za države članice koja proizilazi iz Ugovora o EU 1992,1993. godine i
Ugovora o Evropskoj zajednici i u nadležnosti je Suda pravde Evropskih zajednica.

Rashodnu stranu budžeta EU čine rashodi:

1. 36% budžeta išlo je na kohezionu politiku,
2. 34% budžeta za agrar i ribarstvo (+10% budžeta za selo=44%)
3. 5% budžeta za administrativne troškove institucija EU.

Budžet počiva na 6 osnovnih principa: jedinstvo, univerzalnost, godišnje razdoblje, ravnoteža, specifikacija i
monetarna jedinica.
On se usvaja po jedinstvenoj proceduri koja uključuje EU komisiju, Vijeće EU, i EU parlament. Za
sprovođenje EU budžeta odgovorna je EU komisija kao i druge nadležne institucija, a ukupnu vanjsku
reviziju provodi EU revizorski sud.

Finansijska perspektiva odnosno višegodišnji financijski okvir je dokument koji limitira rashode Unije i
sadrži njenu finansijsku tj. budžetsku odgovornost kako u pogledu zaduživanja, visine rashoda, tako i
budžetske discipline, budžetskog postupka.

Kada govorimo o fondovima EU, oni su utvrđeni na osnovu strategije Evrope 2020.
Postoji pet velikih strukturnih i investicionih fondova:
1. EFRR (evropski fond za regionalni razvoj) – regionalni i urbani razvoj (iz skripte označeno kao ERDF),
2. ESF (evropski socijalni fond) – socijalna uključenost i dobro upravljanje,
3. KF (kohezioni fond (CF)) – privredna konvergencija manje razvijenih regija,
4. EPFRR (evropski poljoprivredni fond za ruralni razvoj) (EAGGF),
5. EFPR (evropski fond za pomorstvo i ribarstvo).

Predpristupni programi ili fondovi mogu biti:

- PHARE odnosno pomoć za restrukturiranje ekonomije,
- IPSA je program za finansiranje projekata zaštite prirodne sredine i saobraćaja,
- SAPARD je specijalni program pomoći za afrar i ruralni razvoj.
- Programi tj. fondovi za vanjski uticaj:
- CARDS program pomoći za rekonstrukciju, razvoj i stabilizaciju,
- INTERREG, IPA (instrument predpristupne pomoći).
- IPA je kao zamjena za ranije programe CARDS, PHARE, ISPA i SAPARD.
IPA je program koji ima 5 elemenata, onosno namjenjen je za sljedeće zadatke:
1. pomoć za tranziciju i izgradnju institucija,
2. prekogranična saradnja,
3. regionalni razvoj,
4. razvoj ljudskih resursa,
5. ruralni razvoj.

56. ZAJEDNIČKA AGRARNA POLITIKA

Zajednička agrarna politika se smatra najskupljom, najsloženijom i politički najkonfliktnijom privrednom

politikom.
Poljoprivreda nije posebno važna kao privredna aktivnost.
Ona daje 7% BDP, te 7% zaposlenosti. Od drugih politika EU, razlikuju je dvije stvari:
1. jak intervencionizam države (za druge važi eliminisanje barijera u interesu jedinstvenog tržišta),
2. akcentovana u Rimskom ugovoru.

Zajednička agrarna politika ili ZAP ima tri načela:

1. jedinstveno poljoprivredno tržište EU,
2. zajedničko finansiranje agrara (troškove vezane za agrar na države pravedno treba podijeliti),
3. zaštita od uvoza gdje se prednost daje domaćim nad uvoznicima.

ZAP ostvaruje ove ciljeve kroz:

1. povećanje produktivnosti,
2. vrhunski životni standard sela,
3. stabilizovanje tržišta,
4. obezbjeđenje ponude i snabdjevenost agrarnim proizvodima,
5. zaštita od rasta svjetskih cijena inputa.

Za podršku ZPP služi Evropski agrarni fond (EAGGF) koji se napaja iz budžeta EU i troši za garancije,
otkud, skladištenje i podsticanje izvoza agrarnih proizvoda, te investicije, kao i pomoć PIO i ZO
poljoprivrednika.
Najviše para iz Evropskog fonda za usmjeravanje i garancije u poljoprivredi (EAGGF) ide na: mlijeko i
mliječne proizvode, žito, ulje i masti, šećer i meso.

57. EKOLOŠKA POLITIKA EU

Problemi u vezi sa prirodnim okruženjem sve su veći. Vidjelo se da je bolje ako se ekološki problemi
rješavaju na evropskom nivou.
Osnovni principi ekološke politike EU su:
1. podrška integraciji EU (ovo načelo važi i za ljudsko zdravlje, kulturu, zaštitu potrošača),
2. održiv razvoj,
3. prevencija,
4. supsidijarnost,
5. odgađanje obaveza članica.

Limiti ekološke politike EU su:

- manjak novca,
- organizacioni problemi,
- problem mjera i meganizama,
- neprepoznavanje problema na vrijeme,
- organičena sposobnost EK,
- deficit prave pravne osnove.

Protokol iz Kjota je međunarodni ugovor kojim se držav potpisnice obavezuju na smanjenje emisija štst
gasova koji prouzrokuju efekat staklene bašte. Ekološka politika EU definisana je Ugovorom o Evropskoj
zajednici, a njeni ciljevi su da očuva, zaštiti i poboljša kvalitet prirodne okoline, te zaštiti zdravlje ljudi.
Usmjerena je, takođe, i na nacionalno korišćenje prirodnih resursa, te promociju mjera za rješavanje
regionalnih i globalnih ekoloških probleman na međunarodnom nivou. Politika okoliša se zasniva na
principima predostrožnosti, preventivne akcije, te principima “ispravke na izvoru” i “zagađivač plata” koji
sprječavaju štetu u okolini koja je nanesena.

Vezano za ekološku politiku Eu, ona ima osnovne okvire svog djelovanja, a to mogu biti:
1. programi djelovanja za okoliš,
2. horizontalne strategije,
3. procjena uticaja na okoliš i sudjelovanje javnosti,
4. mešunarodna saradnja u području okoliša,
5. primjena, provjera i nadzor djelovanja.
58. REGIONALNA KOHEZIONA POLITIKA EU

Koheziona politika služi smanjivanju razlika koje stvara tržište i loše upravljanje.
Za smanjivanje pomenutih razlika potrebno je na njih djelovati unutar pojedinih zemalja, ali i između
zemalja, jer obje mogu ometati razvoj EU.
Cilj regionalne politike je smanjivanjem i uklanjanjem ekonomskih i socijalnih razlika između 27 država
članica i njihovih 271 regija postići ujednačen razvoj na teritoriji cijele EU.
Fokus ove politike:
- smanjuju razlike u bogatstvu i prihodima između regija, najčešće investicijama u ruralne krajeve i
nazadne industrijsko-urbane zone,
- podsticanje zapošljavanja i radnih i životnih uslova u regijama,
- jačanje evropskog tržišta smanjenjem ekonomskih razlika pomoću uravnoteženog razvoja regija i lokala,
otklanjanja problema prostorne distance i nerazvijenog saobraćaja,
- razvoj obrazovanja i socijalnog života (deprivacija, pretjerana individualizacija).

Ciljevi ove politike. Kada govorimo o ciljevima regionalne politike EU, ona za period od 2014-2020 ima
sljedeće ciljeve (ciljevi se tiču investicija u ERDF, ESF i tiču se kohezijskog fonda):
1. jačanje istraživanja, tehnološkog razvoja i inovacija,
2. poboljšanje pristupa informacijskim i komunikacijskim tehnologijama, te njihova korišćenja i kvalitete,
3. poboljšanje konkurentnosti malih i srednjih preduzeća,
4. podržavanje prijelaza na gopsodarstvo s malim udjelom ugljenika,
5. promicanje prilagodbe na klimatske promjene,
6. očuvanje i zaštita okoliša i promicanje učinkovitosti resursa,
7. promicanje održivog prometa i poboljšanje mrežnih infrastruktura,
8. promisanje održivog i kvalitetnog zapošljavanja i podržavanje mobilnosti radne snage,
9. promicanje društvene uključenosti te borba protiv siromaštva i diskriminacije,
10. ulaganje u obrazovanje, osposobljavanje i cjeloživotno učenje,
11. poboljšavanje učinkovitosti javne uprave.

U prethodnom razdoblju (2000-2006) regionalna politika imala je tri cilja:

1. razvoj slaborazvijenih regiona (do 75% razvijenosti EU),
2. razvoj strukturnokriznih regiona (depresivni, agrarni, problematični, gradski i seoski, monkulturni)
3. razvoj ljudskog kapitala.
Za period od 2007-2014 glavni ciljevi regionalne politike su bili: konvergcija (siromašne zemlje,
infrastruktura), regionalna konkurentnost i zapošljavanje (NIR, obuka, održiv razvoj), evropska
teritorijalna saradnja (međuregionalni, prekogranični projekti).

Na regionalnu politiku troši se oko 1/3 budžeta EU tj. strukturnih fondova. Uz strukturne fondove za
regionalnu politiku EU su važni: kohezioni fond i posebni programi tj. inicijative (urban, interreg, equal).
Glavni strukturni fondovi EU su:
- Evropski fond za regionalni razvoj (ERDF 1975),
- Evropski fond za socijalni razvoj (ESF 1958),
- Fond agro-politike i ruralnog razvoja (EAGGF)
- Fond ribarstva (FIFG).

59. SOCIJALNA KOHEZIONA POLITIKA EU

Socijalna koheziona politika EU važna je za očuvanje jedinstvenog evropskog tržišta.

Ona se fokusira na: zapošljavanje, mobilnost radnika, životne i radne uslove, zaštitu radnih prava i
povlastica.

Ovu politiku čine:

- Evropska strategija zapošljavanja
- Socijalna agenda posvećena očuvanju radnih mjesta, borbi protiv siromaštva, nejednakosti i
diskriminacije.

Nalazi se na udaru različitih kulturnih, ideoloških i drugih razlika i interesa partija, zemalja, sindikata.
Upitan je uspjeh socijalne politike po glavnim pitanjima socijalne politike: nezaposlenost i položaj žena.

60. ZAJEDNIČKA SPOLJNA I BEZBJEDONOSNA POLITIKA

Ona predstavlja zajedničko djelovanje (metodom međuvladine saradnje u okviru institucija EU), članica EU
u odnosu na treće države i međunarodne organizacije. Realizuje se na temelju osnivačkih ugovora EU,
njenih međunarodnih ugovora, te odluka, smjernica i akata EU Savjeta, Savjeta Evrope, političkih izjava
lider, rezolucija EU parlamenta itd.

Saradnja zemalja članica EU u spoljno-političkom području tokom dosadašnjeg razvoja EU teklo je sporo i
vrlo oprezno, jer su se zemlje bojale da ne izgube puno na svom izvornom suverenitetu.
ZSBP (zajednička spoljna i bezbjedonosna politika) znači koordinaciju i saradnju diplomatija zemalja
članica, različitih po ekonomskoj moći, veličini i broju stanovnika, ulozi u istoriji, sadašnjim ciljevima i
interesima, a nikako negaciju nacionalnih spoljnih politika.
ZSBP i nacionalne politike uporedo žive i međusobnoe se pomažu i opravdavaju.
ZSBP-om, EU se polako, ali sigurno definiše kao važan činilac i subjekt međunarodnih odnosa.

U njenom sastavu je, kao njen integralni dio, Evropska bezbjedonosna i odbrambena politika (EBOP).
Ona je doprinjela da EU bude pored toga što je politička i ekonomska integracija, i odbrambena tj. vojno-
bezbjedonosna integracija, osposobljena da može sama, ili u saradnji sa NATO-om, slati jedinice u krizna
područja i vojno sanirati krizna žarišta.
ZSBP EU se razvijala i razvija se sporo, oprezno, sa jedne strane zbog strukture i unutrašnjeg složnog bića
EU (nesavršeni klub država privrženih demokratskim vrijednostima od kojeg još niko nije smislio bolji),
njene različitosti u interesima, a s druge strane zbog specifičnog položaja prema USA, s kojima je politički
partner, a istovremeno, i ekonomski rival.
Jednoglasnost tu u ZSBO mora biti prirodno dominantni oblik odlučivanja.
Glavne aktivnosti u okviru ZSBP koja je zajednička, a ne jedinstvena evropska politika, su:
1. slanje ambasadora za pojedine države i političke procese,
2. slanje Posmatračke misije EU u neke zemlje bivše SFRJ,
3. analiza i previđanje kriza u svijetu,
4. vojne operacije i policijske misije,
5. reventivna diplomatija.

61. DEZINTEGRACIJA SFRJ I POLOŽAJ BIH

Raspad SFRJ (Jugoslavije) je zajednički naziv za niz vojnih i političkih događaja koji su kao svoj rezultat
imali prestanak postojanja SFRJ, odnosno stvaranje nezavisnih država na njenom dotadašnjem području. O
uzrocima raspada Jugoslavije ne postoji jasan konsenzus, kao ni o datumima kada je taj proces započeo ni
završio.
U formalnom smislu raspad Jugoslavije je započeo 25.06.1991. kada su Slovenija i Hrvatska jednostrano
proglasile nezavisnost, a završio se 27.4.1992. kada su Srbija i CG preostale članice Jugoslavije proglasile
novu državu pod nazivom Savezna Republika Jugoslavija.
Međutim, dio autora smatra kako je proces raspada Jugoslavije zapravo počeo mnogo ranije tj. uvođenjem
Ustava iz 1974. godine koji je stvorio pretpostavke za otcjepljenje republika te od jugoslavenske federacije
stvorio de facto konfederaciju.
Drugi pak, smatraju kako početak raspada Jugoslavije seže od 1989. godine kada je izvršena promjena
Ustava Srbije, odnosno oduzimanje autonomije pokrajinama Kosovo i Vojvodina, dovela do ustavne krize
na federalnom nivou, raziješene tek jednostranim otjepljenjima Slovenije i Hrvatske. S obzirom da je raspad
Jugoslavije koincidirao sa izbijenjem tzv. bivših jugoslavenskih ratova tj. ratova u Hrtvatskoj i BiH, a
njihov ishod nije bio formalizovan sve do Dejtonskog mirovnog sporazuma.
Dio autora smatra kako je raspad SFRJ završen tek 1995. godine. Raspad SFRJ je prema mišljenju drugih
nastavljen i poslije tog datuma, i to kroz raspad Državne zajednice Srbije i CG odnosno stvaranje nezavisnih
država Srbije i CG 2006. godine, te kroz jednostrano otcjepljenje Kosova 2008. godine.

62. MIR, RAT 1992-1995, I POSTDEJTONSKI MIR

Rat u BiH je opšte prihvaćeni naziv za međunarodni oružani sukob na području BiH, koji se vodio od 1991.
godine do 1995. godine. Smatra se dijelom jednog od sukoba raspada SFRJ.
Suprotstavljene strane su bile Republika BiH, RS, i Hrvatska Republika Herceg-Bosna.
Ovaj rat, suprotstavljene strane različito nazivaju:
- Srbi ga nazivaju Odbrameno-otadžbinski rat koji je počep 1992. godine.
- Bošnjaci ga nazivaju Agresija na BiH sa početkom od 1992. godine,
- Hrvati Domovinski rat sa početkom od 1991. godine.

Kada govorimo od relaciji između Kutiljerovih do dejtonskih sporazuma, mapa, imamo da je Kutiljerov
plan bio prvi i posljednji mirovni plan potpisan prije početka rata u BiH kako bi se spriječilo da rat počen.
Taj plan, po kome je BiH trebala postati decentralizovana država u kojoj bi svi kantoni bili podijeljeni po
nacionalnoj osnovi potpisali su 1992 godine, Alija Izetbegović, Radovan Karadžić i Mate Boban.
Međutim, ovaj plan je bio odbačen.

Kada govorimo o miru i sporazumu koji je prekinuo rat u BiH ističe se Dejtonski mirovni sporazum.
Opšti okvirni sporazum za mir u BiH naziva se Daytonski sporazum. To je naziv za mirovni dogovor koji je
potpisan u Daytonu, koji se ticao uređenja BiH, nakon rata 1992-1995.
Konferencija se održala 1995. godine, a na njoj su učestvovali Alija Izetbegović, Slobodan Milošević i Franjo
Tuđman, kao i predstavnici triju država nastalih iz bivše SFRJ, kao i glavni američki pregovarač,
veleposjednik Richard Holbrooke i general Wesley Clark.

Sporazum je potpisan u Elizejskoj palati u Parizu, 14.12.1995. godine. Ovaj sporazum je značajan jer se
njime okončao rat u Bosni. Francuska je čuvar originala ovog sporazuma.
Jedan od osnovnih principa ovog sporazuma bio je podjela BiH prema formuli 51-49 (51% teritorije ide
FBiH, a 49% ide RS).
Dejtonski mirovni sporazum u sebi sadrži aneks 4, što predstavlja ustav BiH.

63. DEJTONSKI SPORAZUM, OHR I PIC, ICG

Kada govorimo o miru i sporazumu koji je prekinuo rat u BiH ističe se Dejtonski mirovni sporazum.
Opšti okvirni sporazum za mir u BiH naziva se Daytonski sporazum. To je naziv za mirovni dogovor koji je
potpisan u Daytonu, koji se ticao uređenja BiH, nakon rata 1992-1995.
Konfederacija se održala od 1. do 21. novembra 1995. godine, a na njoj su učestvovali Alija Izetbegović
(predsjednik Republike BiH), Slobodan Milošević (predsjednik tadašnje SR Jugoslavije) i Franjo Tuđman
(predsjednik Republike Hrvatske), kao i predstavnici triju država nastalih iz bivše SFRJ, kao i glavni
američki pregovarač, veleposjednik Richard Holbrooke i general Wesley Clark.

Sporazum je potpisan u Elizejskoj palati u Parizu, 14.12.1995. godine. Ovaj sporazum je značajan jer se
njime okončao rat u Bosni. Francuska je čuvar originala ovog sporazuma. Današnja politička podjela i
struktura vlasti u BiH dogovoreni su kao dio ovog sporazuma.

OHR (Office of high representative)

OHR je vodeća organizacija za civilni aspekt implementacije mira u BiH.

OHR ili kancelarija visokog predstavnika je ad hoc međunarodna institucija odgovorna za nadgledanje
sprovođenja odredaba (civilnih aspekata) Dejtonskog mirovnog sporazuma u BiH.
Mandat visokog predstavnika preciziran je u Aneksu X ovog sporazuma. Visoki predstavnik je u ime
međunarodne zajednice, zadužen da nadgleda sprovođenja civilnih aspekata Dejtonskog mirovnog
sporazuma, da koordinira aktivnosti međunarodnih civilnih organizacija i agencija koje dijeluju u zemlji, da
pomogne, kada to smatra neophodnim, u rješavanju svih poteškoća koje se jave u vezi sa sprovođenjem
odredbama ugovora u BiH.
Dodatna ovlašćenja koja ima visoki predstavnik su bonska ovlašćenja koje utvrđuju Vijeće za sprovođenja
mira.
Visokog predstavnika predlaže Upravni odbor Vijeća za sprovođenja mira, a imenovanje potvrđuje Vijeće
sigurnosti Ujedinjenih naroda.
Prvi visoki predstavnik u BiH bio je Carl Bildt (1995-1997). Sadašnji visoki predstavnik je Valentin Inzko od
2009. godine.
Visoki predstavnik u BiH od 2002. godine ujedno obavlja i dužnost specijalnog predstavnika EU u BiH.

Postoji tendencija da se visoki predstavnik transformiše u specijalnog evropskog predstavnika, jer se ovo
pitanje stalno otvara u OHR-u.
OHR ostaje u BiH do ispunjenja 5 ciljeva i 2 uslova, a to su: (ciljevi: podjela državne imovine, podjela vojne
imovine, finalizacije supervizije za Brčko, ustavna reforma; uslovi: popis stanovništva, pozitivna ocjena
situacije), među ovim ciljevima nije ispunjena podjela vojne imovine i pozitivna ocjena situacije.

PIC

PIC ili (Peace implementation council) je Vijeće za sprovođenje mira u BiH. Nakon sklašanje Dejtonskog
mirovnog sporazuma u Londonu je 1995. godine održana Konferencija o sprovođenju mira, čiji je cilj bio
mobilizovati međunarodnu podršku za sprovođenje Sporazuma.
Na tom sastanku formirano je Vijeće za sprovođenje mira u BiH.
Vijeće se sastoji od 55 zemalja i organizacija koje na različite način pružaju podršku mirovnom procesu.
Na ovom sastanku formirano je i Upravni odbor ovog Vijeća kojim predsjedava visoki predstavnik, te koje
funkcioniše kao izvršno tijelo Vijeća.
Članice Upravnog odbora su: Francuska, Japan, Italija, Njemačka, Kanada, Rusija, SAD, VB, te
predsjedništvo EU, EU komisija i Organizacija islamske konferencije (OIC) koju predstavlja Turska.
Upravni odbor daje političke smjernice za rad visokog predstavnika.

ICG (izlazna strategija Međunarodne krizne grupe iz BiH)

ICG je međunarodna kriza grupa je transnacionalna neprofitna, nevladina organizacija osnovana 1995.
godine koja provodi terenske istrage o nasilnim sukobima i politikama napredovanja kako bi se spriječilo,
ublažilo ili riješilo postojanje sukoba.
Ova organizacija daje izvještaje o BiH, te na indirektan način priziva novu podjelu BiH, odnosno uvođenje
trećeg entiteta.

64. STABILIZACIJA I PRIDRUŽIVANJE I PROCES SARADNJE U JIE

Proces stabilizacije i pridruživanja (PSP) je dugoročan pristup i strateška politika EU prema državama
zapadnog Balkana (Albaniji, BiH, CG, Hrvatskoj, Makedoniji, Srbiji, te Kosovu).
Proces kao konačni cilj ima intergraciju ovih zemalja u EU. Proces stabilizacije i pridruživanja uspostavljen
je na prijedlog EU komisije 1999. godine, a EU je u nekoliko navrata ojačala ovaj proces i obogatila ga.

Na samitu u Kelnu 1999. godine potvrđena je spremnost EU za pružanje izgleda zemljama zapadnog
Balkana za potpunu integraciju u njene strukture i članstvo u EU na osnovu Ugovora o EU 1993. godine. i
ispunjavanja kriterija iz Kopenhagena 1993. godine, te kriterijuma iz Madrida 1995. godine.
Definisan je stav da je proces stabilizacija i pridruživanja okvir putem kojeg će se odvijati ta integracija. EU
vijeće je na sastanku u Santa Maria da Feiri 2000. godine otišlo i korak dalje zaključivši da su sve države
uključene u proces stabilizacije i pridruživanja potencijalni kandidati za članstvo u EU, kao i da je cilj EU
što potpunija intregracija država zapadnog Balkana u političku i ekonomsku maticu Evrope.

Na Samitu u Zagrebu 2000. godine potvrđeno je da je ovaj proces put koji vodi ove zemlje prema EU.
Na Samitu u Solunu 2003. godine zemljama ovog procesa još jednom je potvrđena evropska perspektiva, a
proces je obogaćen elementima pretpristupne stragetije, tj. elementima koji su do tada bili otvoreni
isključivo državama kandidatima za članstvo.

Kao osnovni elementi procesa stabilizacije i pridruživanja postavljeni su:

- ugovorni odnosi (Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju, kao nova vrsta ugovornih odnosa (sporazum o
pridruživanju treće generacije)).
- razvoj ekonomskih odnosa – asimetrična liberalizacija trgovine kroz uvođenje autonomnih trgovinskih
mjera (ATM),
- finansijska pomoć – program Zajednice za obnovu i razvoj (CARDS 2000,2006); kao i instument
pretpristupne pomoći IPA 2007,2013.

Na Samitu u Solunu uvedeni su i dodatni elementi kao što su Evropsko partnerstvo, TAIEX, Twinning,
mogućnost učešća u programima Zajednice.

Osnovne karakteristike ovog procesa jesu uslovljenost i individualni pristup u ocjenjivanju napretka svake
od država. Napredak svake države u procesu zavisi od ispunjavanja uslova (uslova tj. kriterijuma iz
Kopenhagena i Madrida), kao i opštih uslova koje je definisalo EU Vijeće 1997. kao i Evropska komisija
1999. godine.
Napredak svake zemlje prati i ocjenjuje EU komisija.

Proces saradnje u jugoistočnoj Evropi osnovan je 1996. godine kao regionalni forum za zemlje jugoistočne
evrope. Svrha foruma je produbiti saradnju među zemljama sudionicima procesa za očuvanje trajnog mira i
stabilnosti, jačanje proevropskih snaga u regiji i omogućiti približavanja država evropskim i evroatlanskim
intregracijama.

Zemlje članice ovog procesa su: Albanije, Grčka, Bugarska, Makedonija, Rumunija, Turska, Srbija (ove
zemlje se javljaju kao zemlje osnivači procesa, te BiH, kao je pristupila 2001., Hrvatska 2004, Moldavija
2006. CG 2007. i Slovenija 2010. godine.

Glavni ciljevi Procesa saradnje su:

- razvoj stabilnosti, sigurnosti i dobrosusjedskih odnosa,
- intenziviranje multilateralne, privredne i trgovinske saradnje u regiji,
- promovisanje saradnje na humanitarnom, socijalnom i kulturnom polju,
- saradnje na polju pravde i unutrašnjih poslova.

65. REGIONALNI PRISTUP I REGIONALNA SARADNJA

Regionalni pristup je strategije EU prema zemljama zapadnog Balkana koju je Vijeće ministara EU
osnovalo 26.02.1996. godine. Ovom strategijom su bile obuhvaćene zemlje regije koje nisu bile obuhvaćene
procesom pristupanja u EU. Regionalni pristup podrazumijevao je mogućnost uspostavljanja ugovornih
odnosa (sporazuma o saradnji), uvođenje asimetričnih trgovinskim mjera i odgovarajuću finansijsku
podršku zemljama.

U okviru ove strategije uvedena je politika uslovljenosti, kojom se pred zemlje regije postavljaju opšti i
specijalni ciljevi.
Opšti ciljevi se odnose na sve zemlje obuhvaćene ovom strategijom i tiču se demokratizacije, poštovanja
ljudskih prava, pravne države, privatizacije društvene imovine, tržišne ekonomije i prihvatanja ideje o EU
kao vlastitog principa o budućnosti u ujedinjenoj Evropi slobode, solidarnosti i prosperiteta.
Posebni uslovi definišu se za svoju zemlju posebno.
Za BiH posebni uslovi određeni su od EU Vijeća 1997., i postavljeni su kao:
1. uspostavljanje funkcionalnih institucija kako je utvrđeno i u ustavu BiH,
2. uspostavljanje vanjske trgovine i ekonomske politike BiH,
3. slobodno kretanje ljudi, roba i kapitala u BiH,
4. saradnja s visokim predstavnima uključujući i saradnju u vezi sa statusom Brčkog, provođenje
ujedinjenja Gradskog vijeća Mostara i efikasno funkcionisanje UPFM-a, te saradnja u uspostavljaju i
funkcionisanju FBiH,
5. odbacivanje struktura za koje OHR ocijeni da su suprotne sa Dejtonskim sporazumom za BiH 1995.
godine
6. saradnja sa Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju.

Regionalni pristup je 1999. godine prerastao u proces stabilizacije i pridruživanja.

Regionalna saradnja je osnovni element evropskih integracija od njihovog začetka i prve integracije kroz
EU zajednicu za ugalj i čelik do današnje EU. Ona je nezaoblizani instrument privredne i socijalne
stabilizacije Evrope.
Regionalna saradnja je za zemlje procesa stabilizacije i pridruživanja (Albanija, CG, BIH, Hrvatska,
Makedonija, Srbija i Kosovo pod rezolucijom vijeća sigurnosti UN-a 1244/99) jedan od ključnih uslova
integracija u EU. U skladu sa zaključcima EU Vijeća od 2000. godine, od zemalja zapadnog Balkana
zatraženo je zaključivanje međusobnih sporazuma ili konvencija o regionalnoj saradnji.

Ključni podsticaj saradnji dao je Samit u Zagrebu 2000. na kojem su se lideri zemalja zapadnog Balkana
obavezali na potpisivanje sporazuma o bilateralnoj i regionalnoj saradnji. Ti sporazumi uključuju:
- međusobni politički dijalog,
- stvaranje zone slobodne trgovine,
- tijesnu saradnju pravosuđa i unutrašnjih poslova,
- zajedničko suzbijanje organizovanog kriminala, korupcije i drugih nezakonitih djela i ilegalne
prekogranične trgovine.

Obavezu regionalne saradnje zemlje procesa stabilizacije i pridruživanja preuzimaju i uspostavljanjem

bilateralnih odnosa sa EU koja im je postavljena kao preduslov daljeg razvoja međusobnih odnosa zemlje
potpisnice i EU.

66. PRISTUPNO I EVROPSKO PARTNERSTVO I POLITIKA SUSDJESTVA

Pristupno partnerstvo jedan je od instrumenata pretpristupne strategije za države kandidate, kojim se

postavlja okvir njenog pristupanja u EU.
Pristupno partnerstvo je dokument kojim se određuju kratkoročni i srednjoročni prioriteti koji slijede
kriterijume iz Kopenhagena, i koje država kandidat treba da ispuni kako bi napravila napredak u procesu
pridruživanja EU.
U skladu s njim, usmjerava se finansijska pomoć EU prema državi kandidatu. Uobičajeno je da pristupno
partnerstvo prati plan države kandidata za usvajanja acquis-a (NPAA) kojim se razrađuju i utvrđuju rokovi
za ispunjavanje prioriteta iz pristupnog partnerstva.
Pristupno partnerstvo može se u skladu sa ostvarenim napretkom države kandidata ili u svjetlu određenih
novih događanja revidirati.
U skladu za zaključcima Samita u Solunu 2003. godine, koncept Pristupnog partnerstva je u formi
Evropskog partnerstva proširen na zemlje zapadnog Balkana (Alb. BiH, CG, Hrv, Mak, Srb, Kosovo).
Prvo Evropsko partnerstvo sa BiH uspostavljeno je 2004. drugo 2005, i treće 2007. godine.

Evropska politička saradnja je sistem saradnje i usaglašavanja država članica EU u oblasti vanjske politike.
Uvedena je 1970. godine na osnovu Davignon-izvještaja, koji je predviđao uspostavljanje saradnje između 6
tadašnjih država članica (Belgija, Francuska, Holandija, Italija, Luksemburg i Njemačka) u oblasti vanjske
politike.
Zasnovana je na principu međudržavne saradnje.

Evropska politika susdjedstva definisana je 2004. godine s ciljem razvoja odnosa EU sa njenim istočnim i
južnim susdjedima te da bi se osiguralo da proširenje na istok Evrope (peti krug proširanje 2005-2007), ne
dovede do novih podjela između EU i zemalja susjedstva.
Njome su obuhvaćene zemlje Mediterana i istočne Evrope te južnog Kavkaza: Alžir, Azerbejdžan,
Bjelorusija, Egipat, Gruzija, Izrael, Jordan, Liban, Libija, Moldavija, Maroko, Palestinski teritorij, Sirija,
Tunis i Ukrajina.

Putem ove politike EU susjedima nudi privilegovani odnos zasnovan na prednostima zajedničkim
vrijednostima demokratije, poštovanja ljudskih prava, vladavine prava, dobre vladavine, tržištne ekonomije
i održivog razvoja te razvoj dubljih političkih i ekonomskih odnosa.

Evropsku politiku susjedstva ne treba miješati sa politikom proširenja EU jer se njome ne predviđa
unapređenje odnosa izvan okvira definisanih odredbama sporazuma zaključenih između EU i zemalja
susjedstva.
Odnosi EU i RUsije koja je takođe susjedna zemlja, nisu dio ove ekonomske susjedstva i razvijaju se u
okviru posebnog okvira (Strateškog partnerstva kojim su pokrivena 4 zajedničke oblasti; saradnja:
ekonomija i okoliš, sloboda, pravda i sigurnost, vanjska sigurnost, istraživanje i obrazovanje).

67. PAKT STABILNOSTI I RASTA, PAKT STABILNOSTI JIE (JUGOISTOČNE EVROPE)

Na inicijativu EU 10.06.1999. godine u Kelnu je usvojen osnivački dokument Pakta stabilnosti za jugoistočnu
Evropu, kojim je više od 40 zemalja i međunarodnih organizacija na sebe preuzelo obavezu pružanja
podrške zemljama regije u njihovim naporima da unaprijede mir, demokratiju, poštovanje ljudskih prava i
ekonomski prosperitet.
Pakt stabilnosti postavljao je okvir za saradnju zemalja regije jugoistočne Evrope (Alb. BiH, Bugarska, Hrv.
Mađarska, Makedonija, Moldavija, Rumunija, Slovenija, Turska, Srb. CG, države članice EU, SAD, Rusija,
i međunarodnih organizacija (OSCE;UN;NATO;UNHCR;OECD), uključujući i međunarodne finansijske
institucije MMF;WB;EIB;EBRD, te regionalne inicijative.

Strateški cilj pakta je približavanje država jugoistočne Evrope evroatlantskim strukturama i jačanje
regionalne saradnje. U organizacionom smislu, Pakt stabilnosti oslanjao se na specijalno koordinatora koje
je imenovala EU nakon konsultacija s učesnicima Pakta, a potvrđivao ga je predsjedavajući OSCE-a.

Rad Pakta stabilnosti odvijao se putem političkog instrumenta Pakta – regionalnog stola, u okviru kojeg su
funkcionisala tri radna stola:
1. radni sto – demokratizacija i ljudska prava,
2. radni sto – ekonomska rekonstrukcija, saradnja i razvoj,
3. radni sto – sigurnost i odbrana, pravosuđe i unutrašnji poslovi.

Sjedište Sekretarijata Pakta stabilnosti bilo je u Briselu, u Belgiji.

Pakt stabilnosti je 2008. godine preraslo u Vijeće za regionalnu saradnju (RCC).

68. MAPA PUTA BIH I KRETANJE KA EU

Mapa puta je dokument koji je Vijeće ministara EU usvojilo u martu 2000. godine, i kojim je definisalo 18
smjernica koje BiH treba da ispuni prije pristupanja izradi Studije izvodljivosti za otvaranje pregovora o
zaključivanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju. EU je u Mapi puta definisala političke, ekonomske
smjernice i smjernice koje se odnose na poštovanje ljudskih prava, demokratiju i vladavinu prava.

Smjernice Mape puta su sljedeće:

- Političke smjernice:
- usvojiti zakon o izborima osiguranju finansiranja izbora,
- usvojiti zakon o državnoj graničnoj službi,
- uspostaviti stalni sekretarijat u predsjedništvu BiH
- postići dogovor o predsjedavanju Vijeća ministara BiH
- usvojiti neophodne pravne amandmane i proceduru,
- usvojiti nova pravila i preceduru za Parlamentarnu skupštinu BiH,
- usvojiti jedinstveni pasoš,
- primjeniti zakon o državnoj graničnoj službi,
- alocirati dovoljno sredstava u Ustavni sud BiH.

- Ekonomske smjernice:
- ukinuti zavode za platni promet,
- uspostaviti državni trezor,
- ukloniti sve barijere za trgovinu između entiteta,
- uspostaviti jedinstveni bn državni institut za standardizaciju,
- usvojiti zakon o konkurenciji i zaštitu potrošača,
- primijeniti zakon o direktnim stranim ulaganjima
- usvojiti zakon o restituciji.

- Smjernice koje se tiču oblasti demokratije, ljudskih prava i pravne države:

- primijeniti zakone o imovini,
- jačati odgovornost na svim nivoima da stvore uslove za samoodrživ povratak,
- provesti odluke institucija za ljudska prava i osigurati adekvatno finansiranje,
- usvojiti i primijeniti zakone o sudstvu i tužilaštu FBIH, zakon o sudskim uslugama RS,
- usvojiti zakon o JRTS-u (PBS) i osiguravanje njegovog finansiranja.

Smjernice iz Mape puta BiH je suštinski ispunila u septembru 2002. godine.

69. EVROPSKI PUT BIH I NJEGOVI PROBLEMI

70. REGIONALNE KANDIDATURE ZA EU I BIH

Kada govorimo o EU i BiH, BiH je sa EU potpisala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju 2008. godine.
Kada se radi o Srbiji, ona je takođe sa EU potpisala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju 2008. te je
podnijela zahtjev za članstvo 2009. godine.
Susjedna Hrvatska je podnijela zahtjev za članstvo 2003. godine. Dobila je status kandidata 2004. godine.
Pregovori su izvršeni 2005. godine. Ona je dobila predpristupno partnerstvo 2008. godine, da bi na kraju
postala članica EU 2013. godine.
Crna Gora je podnijela zahtjev za članstvo 2008. godine, a dobila je 2010. godine status kandidata.
Makedonija je podnijela zahtjev za članstvo 2004. godine, dobila je status kandidata 2005. godine, a
pregovori su izvršeni 2009. godine.
Albanija je kao i BiH potpisala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju 2006. godine, a podnijela je zahtjev
za članstvo 2009. godine.
Kada govorimo o odnosu Kosovo-EU, uspostavljen je Dijalog o procesu stabilizacije i pridruživanja 2009.
godine. Osnovano je Ministarstvo za evropske integracije 2010. godine. Prvi godišnji plenarni sastana DPSP-
a bio je 2010. godine.

71. EKONOMSKI RAZVOJ BIH, OSTVARENJA I RIZICI

Ekonomski razvoj se definiše kao unapređenje aktivnosti u privredi, što upućuje na progresivne promjene u
socio-ekonomskoj strukturi i porast životnog standarda.
Cilj ekonomskog razvoja je eliminacija siromaštva, nejednakosti i nezaposlenja, što vodi ka socijalnoj
inkluziji i unapređenju kvaliteta življenja.
Ekonomski razvoj trebalo je da donese:
- nova radna mjesta,
- zadržavanje postojećeg posla,
- stimulacija industrijskog i komercijalnog rasta.

Osnovni razlog usporenog ekonomskog rasta i razvoja BiH su brojne barijere (što dovodi do rizika), u koje
spadaju:
- nedovoljna podrška privrednom sektoru od strane vladinih institucija,
- nedostatak adekvatne podrške privrednom sektoru od strane finansijskih institucija
- nedostatak podrške sektoru privrede od strane javnosti,
- nedostatak podrške biznis sektoru od strane organizacija za podršku biznisima,
- nedovoljno razvijeni kapaciteti malih i srednjih preduzeća,
- nedovoljno razvijeni kapaciteti poljoprivednih zadruga,
- nedovoljno razvijeni kapaciteti farmera.

BiH ima povoljan položaj, raskrsnica je puteva, ima obradivo zemljište i rude, ali proces urbanizacije ne ide
tome u prilog. Važni elementi poslovnog ambijenta su zakoni (dobri), sudovi (da se ne gomilaju predmeti),
administracija (da daje brzo dozvole za posao), tržište (konkurencija), snadbijevanje strujom (da je
odgovarajućeg kvaliteta), putevi (infrastruktura), banke (odobravanje kredita), internet.

Kao ciljevi ekonomskog razvoja BiH možemo odrediti:

- makroekonomska stabilnost,
- konkurentnost,
- zapošljavanje,
- održivi razvoj,
- EU integracije

BiH ima dvije strategije razvoja:

1. 2003-2007 koja ima 3 cilja:
- oživljavanje privrednog rasta,
- eliminisanje siromaštva,
- priključivanje BiH EU integracijama
2. 2008-2013 koja ima 3 cilja:
- održivi privredni razvoj,
- smanjenje nezaposlenosti,
- konkurentnost.

72. MAKROEKONOMSKI POKAZATELJI BIH (SLIKOVIT PRIKAZ)

Kao makroekonomski pokazatelji BiH javljaju se:

- izvještaji Centralne banke koji se odnose na stabilnost cijena,
- stopa nezaposlenosti,
- platni bilans koji omogućava pregled stanja uvoza i izvoza tj. spoljnotrgovinski suficit.

73. INSTITUTI I PRINCIPI PRIVREDNOG SISTEMA BIH

Privredni sistem predstavlja društvenu aktivnost u kojoj država donoseći opšta i posebna pravila poštujući
ekonomske slobode. Ona takođe artikulira suprostavljene interese. To je ukupnost društvenih odnosa.
Privredni sistem je konkretan izraz cjeline društveno-ekonomskih odnosa koji preovlađuju u jednoj zemlji u
određenom vremenskom periodu.
Privredni sistem obuhvata ključne društveno-ekonomske institucije i principi na kojima su zasnovani
funkcionisanje i razvoj jedne privrede.
Ti principi odnosno institucije mogu biti: političke, ekonomske i socijalne institucije, organizacioni oblici,
zakonski propisi i pravila, tradicija, vrijednosti i ponašanja.

Kao elementi privrednog sistema su:

1. institucije i organizacije,
2. tržište,
3. područja
4. instrumenti i mjere

74. MAKROEKONOMSKI OKVIR ZA BIH

Ovaj okvir predstavlja ciljeve i smjernice ekonomske politike.

CTF je konsultativno radno rijelo, osnovano 1998. godine, na osnovu Deklaracije o specijalnim odnosima
između EU i BiH. To je zajedničko radno tijelo EU i BiH osnovano u cilju ispunjavanja zadataka koje ima
BiH. Glavnu ulogu u koordinaciji rata CTF-a imala je Direkcija za evropske integracije BiH.
CTF je početkom pregovora o zaključivanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju između BiH i EU
2005. godine prerastao u Praćenje procesa reformi (RPM).
CTF služi kao pomoć ispunjavanju zadataka koji su postavljeni pred BiH. Prvo u okviru regionalnog
pristupanja EU, potom i procesa stabilizacije i pridruživanja.

Makroekonomski okvir dovodi do stabilizacije zemlje i mogućnosti unapređenja, sa ciljem međunarodnog

predstavljanja.
Uključivanje svih važnih faktora, posebno javnosti biće važan element u fazi definisanja makroekonomskog
okvira.
Rat u BiH koji je trajao od 1992. do 1995. godine, razorio je veći dio zemlje. Prema mišljenju Vlade u BiH,
samoodrživi ekonomski rast može voditi eliminisanju siromaštva i proastu životnog standarda. U vezi s ovim
Vlada će preduzeti neophodne mjere za očivanje makroekonomske stabilnosti i realizaciju strukturalnih
reformi.

Zahvaljujući velikodušnoj donatorskoj pomoći u godinama poslije rata BiH bilježi veliki ekonomski rast.
Bez obzira što će BiH i dalje biti zavisna o međunarodnoj donatorskoj pomoći vlade su započele reforme u
cilju kreiranja uslova za samoodrživi razvoj.
Makroekonomsku politiku treba usmjeriti na makroekonomsku stabilnost, ekonomski oporavak i ubrzanje
rasta, povećanje zaposlenosti i životnog standarda.

75. POSLOVNI AMBIJENT I EKONOMSKE PERSPEKTIVE BIH

Jedan od velikih izazova koji se nalaze pred BiH je reformisanje uslova radi stvaranje povoljnijeg
poslovanja i poslovnog okruženja. Ona treba da radi na uvođenju efikasnije administracije i privlačenju
stranih investicija koje bilježe pad. Jedna od osnovnih aktivnosti uz mnogo drugih koje BiH treba da uradi
je aktivnost na približavanju evropskim integracijama. U Agenciji za promociju stranih investicija priznaju
kako se strani investitori žale najviše na lošu zakonsku regulativu.

I dok u Americi registracije preduzeća je moguća preko interneta, a u Evropi taj proces traje do 10 dana, u
BiH prema postojećim zakonima, cijeli proces može trajati više od mjesec dana. U Agenciji za promociju
stranih investicija BiH, čiji je zadatak privlačenje i povećanje priliva stranih investicija, ali i podsticanje
postojećih investitora na dalja ulaganja i širenje poslovanja, priznaju kako se strani investitori žale najviše
na lošu zakonsku regulativu u BiH. Radni kapital je preeopetećen, uključujući tu i silne administrativne
barijere koje vladaju, zatim neusaglašena zakonodavna regulativa na nivou BiH, potpuno podijeljena
između entiteta i Brčko distrikta, onemogućava da na izuzetno malom prostoru sa četiri miliona stanovnika,
može doći strani investitor i ravijati biznis ovdje.
Investitore, osim procesa registracije, inreresuju i ostali uslovi poslovanja u BiH. Nprr. uslovi zapošljavanja
stranaca, dobijanje radnih dozvola za strance, vezano s tim je i priznavanje diploma koje su stečene u
inostranstvu, odnosno proces nostrifikacije i sl.
On je napomenuo da su mnogo važniji uslovi poslovanja kada preduzeće već bude formirano.

Tu se prije svega misli na uređenje odnosa u poslovanju koje garantuje pravna država. Po pravilu investitor
vodi računa o sigurnosti plasmana kapitala.
Njega zanima koliko država štiti poslovanje, koliko štiti njegovu imovinu. Zemlje koje imaju takvo stanje da
se može dugovati, da su sudovi vrlo spori u izvršavanju presuda vezanih za rješavanje poslovnih sporova, to
predstavlja nesigurnost poslovanja.
U BIH se najviše investira u proizvodnju (37%), bankarstvo (20%), telekomunikacije (17%), trgovinu
(12%).
Naša pogodnost su prije svega, neiskorišćeni prirodni resursi, povoljna ukupna stopa poreza od 25%,
potpisani trgovinski ugovori i stabilna valuta.

76. STATEGIJA RAZVOJA – VIZIJA EKONOMSKOG OPORAVKA BIH (UJEDNO 79.PITANJE)

Od rata BiH se suočava sa dva ozbiljna problema u privredi:

1. izgradnjom uništene i porušene infrastrukture,
2. završetkom procesa tranzicije iz socijalizma u kapitalizam.
Veliki problem je nezaposlenost i budžetski deficit.
Država dobija značajna sredstva u vidu pomoći od međunarodnih investicija. Ekonomski pokazatelji su
ograničeni za područje države, pošto svaki od entiteta vodi svoje statistike, te su zato statistike na državnom
nivou ograničene ili ih pak nema.
Pored toga, zvanični podaci ne obuhvataju veliki dio aktivnosti koje se odvijaju na crnom tržištu. Mnoge
kompanije koje su privatizovane suočene su sa ogromnim problemima, što je navelo vlasnike da smanje
plate zaposlenima ili da ih ukinu.

Industrija u Sarajevu danas uključuje proizvodnju cigareta i duhanskih prerađevina, namještaja, dijelova
za automobile i komunikacionu opermu. U Sarajevu je sjedište nekih od najvećih bosanskohercegovačkih
kompanija poput BiH Airlinesa, BH Telekoma, Bosnalijeka, Energopetrola, Fabrika duhana Sarajevo i
Sarajevska privara.
Privreda Mostara je većim dijelom zasnovana na turizmu, proizvodnji metala, naročito aliminija, zatim
bankarskim uslugama i telekomunikacijama. Među najvećim kompanijama na berzi čijim dionicama se
svakodnevno trguje su Telekom Srpske, Rafinerija ulja Modriča, Banjalučka Pivara i Vitaminka. Brojne
finansijske institucije RS imaju sjedište u BL, poput Komisije za vrijednosne papire RS i Agencije za
bankarstvo RS.
U BL je sjedište i državne Uprave za indirektno oporezivanje, koja je nadležna za prikupljanje PDV-a, što je
pomoglo da BL postane jedno od najvažnijih finansijskih središta BiH.

77. OBILJEŽJA RAZVOJA FINANSIJSKOG SEKTORA U BIH

Finansijski sektor uključuje sve rezidentne institucije koje su angažovanje u finansijskom posredovanju ili
vezanim dopunskim finansijskim aktivnostima.
Ciljevi finansijskog sektora su:
1. osigurati porast domaće privatne štednje,
2. osigurati povoljniji izvor finansiranja za privatni sektor,
3. osigurati veće kreditiranje privrede u odnosu na domaćinstva,
4. povećati likvidnost tržišta kapitala,
5. izgraditi funkcionalno tržišta osiguranja u BiH.

Finansijski sektor u BiH čine:

1. Centralna banka BiH (CBBiH),
2. banke i ostale finansijske institucije (OFI).

Centralna banka BIH predstavlja monetarne vlasti u BiH. Osnovana je 1997. godine, a njeni ciljevi i zadaci
definisani su Zakonom o Centralnoj banci BiH. Centralna banka je glavna institucija za održavanje
monetarne stabilnosti u BiH koja funkcioniše po principu valutnog odbora.
Guverner Centralne banke BiH je od 2015. godine dr. Senad Softić. Kada govorim o njenim zadacima, ona
je zadužena kao što je već rečeno za održavanje monetarne stabilnosti u skladu sa valutnim odborom što
znači da izdaje domaću valutu uz puno pokriće u slobodnim konvertibilnim deviznim sredstvima po fiksnom
kursu.

Banke su institucije koje se bave prikupljanjem depozita i davanja kredita kao i drugim poslovima u skladu
sa važećim entitetskim Zakonima o bankama.
Razvojna banka FBiH je definisana Zakonom o Razvojnoj banci FBiH (2008.g) kao posebna finansijska
institucija i uključuje se u podatke monetarne statistike.
Razvojna banka značajna je zbog veza između komercijalnih i privrednih banaka (u RS i u FBiH), (to nisu
banke u pravom smislu, već su to kanalizatori interesa države).
U BiH postoji stabilan bankarski sistem koji je u principu profitabilan, likvidan i dekapitalozivan je.

Ostale finansijske institucije OFI se bave finansijskim posredovanjem i pomažu funkcionisanju različitih
segmenata finansijskog sistema, ne prikupljaju depozite. Njihov rad je regulisan važećim entitetskim
zakonima.
Sektor OFI u BiH čine:
1. osiguravajuća društva,
2. investicioni fondovi,
3. društva za lizing,
4. mikrokreditne organizacije,
5. brokerske kuće i berze.

Statistika finansijskog sektora BiH, koju objavljuje CB BiH od decembra 2011. sastoji se od statistike
Monetarnog sektora i statistike Sektora Ostalih finansijskih institucija.
Karakteristike ovog sektora mogu biti:
- bankocentričnost finansijskog sektora (84% ukupne aktive finansijskog sektora),
- dominantnost inostranih bankarskih grupacija (95% ukupne aktive i 90% akcijskog kapitala je
koncentrisano u bankama sa većinskim stranim vlasništvom),
- visoka koncentracija,
- visoka likvidnost,
- ugrožena profitabilnost.

KM je uvedena 1998. godine kao državna valuta u BiH.

U BiH postoji 26 banaka (19 u FBiH, 7 u RS).
Problemi finansijskog sektora su:
- niska kreditna ekspanzija (banke ne daju kredite koje traži privreda),
- objektivno nema dobrih projekata u BiH
- strane banke u funkciji neke strane politike,
- visoke kamatne stope.

78. RAZVOJ REALNOG SEKTORA PRIVREDE U BIH

Što se tiče privrednog razvoja u BiH, BiH se suočila sa dva problema, a to su:
- ponovna izgradnja ratom porušene zemlje,
- uvođenje tržišnih reformi u svoju dotadašnju plansku ekonomiju.
Značajno za realni sektor jeste proizvodnja roba i usluga.
U BiH za realni sektor postoje veliki problemi, postoji deindustrijalizacija, mora se izvršiti
reindustrijalizacija, te su neophodne strukturne reforme.

Razvoj realnog sektora u BiH je ključna tema o kojoj treba razgovarati u trenutku u kojem se nalazi BiH i
njena ekonomija. Na zemlje u okruženju, pa tako i na BiH se i dalje reflektiraju globalni trendovi prije
svega i dalje visoke cijene nafte, smanjen priliv kapitala, te povećana finansijska neizvjesnost.
Navodi se kako je veliko opterećenje za realni sektor u okruženju pa tako i u BiH koje predstavljaju
previsok javni i privatni dug, problem tržišta rada i sporo smanjenje siromaštva. I pored procjena Svjetske
banke o privednom rastu u 2012. godini od 1,1% te očekivanjima rasta od 2,6 u 2013. godini upozoreno je da
postoje drugačije procene koje najavljuju veću krizu.
Naglašava se da bi na razvoj i rast realnog sektora mogla uticati sinhronizovana akcija bankarskog sektora i
vlasti, međutim o tome odluku moraju donijeti faktori koji imaju odlučujuću ulogu.
Rečeno je takođe da su ključni ciljevi realnog sektora podržavanje proizvodnih preduzeća naročito izvoznih
te povećanje potrošnje domaćih proizvoda.

Realni odnosno privredni sektor u polju poljoprivrednih djelatnosti (uključujući i ribarstvo i lovstvo)
zapošljava oko 20% ljudi u BiH. U nepoljoprivrednim djelatnostima (poput industrije) zapošljeno je 30%
ljudi, a usluge zapošljavaju oko 50% ljudi.

Kada je riječ o poljoprivredi ona ostvaruje BDP oko 8%, što je malo s obzirom na to da imamo dobre
uslove.
Energetika što predstavlja stub privrede proizvodi struju (ali bitno je i da štedi, a ne samo da je proizvodi).
U 2015. godini je trebala da uđe u evropski režim, ali još izvozi po starim cijenama što znači da neće biti
povlašćenih kupaca.
Loše izvedena privatizacija je uzrok za stradanje proizvodnje i za deindustralizaciju.
80. AGRAR I AGRARNA POLITIKA BIH

Poljoprivredni je sistem dio ukupnog poljoprivrednog ambijenta, pa se stanje u njemu odražava i na ovaj
sektor.

Ukupna površina poljoprivednog zemljišta u Bih je oko 2,5 miliona hektara, odnosno oko 50% teritorije
države.
Na obradivo zemljište otpada oko 68%, a livade čini 32%.
Zemljišta kvalitetne klase nalaze se u dolinama rijeka Una, Sava, Vrbas, Bosna, Drina, Sana i Spreča. Te je
u ovim područijima moguća održiva proizvodnja žitarica, štalski uzgoj stoke, plantažna proizvodnja voća i
povrća, ljekovitog i industrijskog bilja.
U brdsko-planinskom području je moguća stolarska i komplementarna poljoprivredna proizvodnja.
Ovdje je ratna katastrofa ostavila pustoš sa većim površinama minskih polja (minirano oko 20% područja
sela).
Poljoprivredne površine mediteranskog područja obuhvata kraška polja na oko 170.000 ha površine.
Poljoprivredna proizvodnja je moguća u staklenim baštama i na otvorenom prostoru, u vinogradarstvu,
plantažnoj proizvodnji južnog voća i povrća, staklovodnom ribarstvu, pčelarstvu.
Poljoprivreda danas ne proizvodi ni polovinu potrebne hrane za domaće stanovništvo, pa u uvozu glavnu
stavku čini hrana, na koju otpada više od polovine vrijednosti uvoza.

Održivom poljoprivredom, proizvodnja hrane može se značajno povećati, te se smanjiti značajno nivo
siromaštva u BiH, a istovremeno očuvati zdrava okolina i ekosistem u cjelini.
Ta činjenica uzrokuje da se u biljnoj proizvodnji mora ulagati više sredstava da bi se ostvarili viši prinosi
nego u povoljnijim prirodnim uslovima.

Nedostaci poljoprivrede mogu biti:

- neuređenost zemljišta za jače razvojne akcije,
- visok tehnološki zaostatak za Evropom,
- visok nivo neobrađenih oraničnih površina,
- prekomjerna ovisnost o uvozu tuđe hrane.

BiH se nastoji priključiti srednje razvijenim zemljama, te ima probleme institucionalne prirode, tj. prevelik
birokratizam.
BiH razvija sektore koji su sastavni dio privrede, koji čine strukturu privrede. Ona pokušava podstaći
proizvodnju. Sektorski razvoj je u stagnaciji.
Zahvaljujući poljoprivredi opstaju naša sela, ali daleko je to od profesionalnog bavljenja poljoprivrednom.
Ljudi se bave poljoprivrednom više amaterski. Pitanje suvereniteta je zasnovano i na standardu života, te
nema suverenosti u širem smislu ako je narod gladan i država zavisna ode uvoza hrane, te se mora imati
samodovoljnost privrede.

Poljoprivreda ne daje veliki procenat BDP, ali dosta zapošljava.

U sklopu okvira za program IPA I (2007-2013), poljoprivreda i ruralni razvoj posebno su podržani kroz
projekte podrške sektoru u sklopu IPA 2007,2008,2009. Ranije je pomoć pružana i kroz program CARDS,
tek kroz Instrument za pretpristupni ruralni razvoj IPARD, kao i za uspostavljanje infromacijskog sistema
za poljoprivredu.
81. VODOPRIVREDA I ODRŽIVI RAZVOJ

BiH raspolaže značajnim vodnim bogatstvom, tako da voda u narednom periodu može postati jedan od
temelja za opšti privredni razvitak mnogih područja. Zbog ratnih dešavanja i nedovoljnog održavanja voda
sektor vodoprivrede je doveden u teško stanje.
Održiv razvoj u oblasti vodoprivrede moguće je ostvariti jedino uz primjenu principa “integralnog
upravljanja vodnim resursima”, jedinstveno djelujući na rješavanje problema u osnovnim vodoprivrednim
sektorima, a to su:
- korištenje voda,
- zaštita voda,
- zaštita od štetnog djelova voda (zaštita od voda).

Prema odbredbama Dejtonskog mirovnog sporazuma, vodoprivreda je u nadležnosti entiteta, (FBiH dio
nadležnosti u kantonima). Tako da u RS imamo dva javna preduzeća u BN i BL (Vode Srpske).

Prioriteti koji se tiču vodoprivrede:

- (pravni i institucionalni okvir) tj. ustrojiti sistem održivog upravljanja vodama po evropskim principima,
- infrastruktura:
- unaprijediti postojeće sisteme zaštite od štetnog djelovanja voda,
- fizički i organizaciono unaprijediti sisteme za vodosnabdijevanje,
- pojačati sisteme zaštite voda od zagađivanja,
- integralno i intersektorski planirati eksploataciju vodnih resursa

Vodoprivreda je povezana sa klimatskim promjenama (suše ili poplave), te je neophodno ublažiti posljedica
određenih klimatskih promjena.

82. ŠUMARSTVO I GAZODAVANJE ŠUMAMA

Šume BiH čine 46% teritorije, a 4% otpada na ostalo. Šume i šumska zemljišta u držvnoj svojini učestvuju
sa 81%, a u privatnom vlasništvu se nalazi 19%. Samo 1% ukupne površine BiH otpada na nacionalne i
regionalne parkove, rekreacione i druge zaštitne šume (oko 27000 ha). Ima potrebe i mogućnosti da se
površine šuma sa posebnom namjenom prošire najmanje na 5% ukupne površine. BiH šume imaju izražen
biodiverzitet (400 vrsta flore i preko 200 vrsta faune).

Šume u BiH imaju više funkcija:

- isporuka tehničkog drveta (ogrev),
- društvene funkcije šuma (daje kiseonik, udiše ugljendioksid, stablo čuva vodu i sl.)
- osigurava rast drva, divljeg voća, ljekovitih trava,
- izvozni potencijal BiH u vezi sa biljem je 500.000KM (trave, čajevi),
- šume su i stanište životinjama
- šume su značajne za estetiku, prirodna estetika šuma, fauna,
- osnova drvne industrije.

Institucije koje uređuju ovaj sektor, tj. koje su značajne za šumarstvo su:
- JP Šume Srpske (Sokolac) osnovano 1992,
- Centar za gazdovanje kršom (Trebinje),
- Centar za sjemensko-rasadničku proizvodnju (Doboj)

Socijalne funckije šuma podrazumijevaju rekreaciju, turizam, estetsku ulogu, povoljan položaj na zdravlje
ljudi, obrazovanje, istraživanje, odbranu zemlje, zaštitu građana i infrastrukture.

Djelatnosti institucija koja se tiču šumarstva mogu biti:

- iskorištavanje šuma,
- uslužne djelatnosti u šumarstvu,
- trgovina na veliko drvetom,
- trgovina na malo gorivom za domaćinstvo i sl.

U BiH postoje 23 šumska gazdinstva.

Kada se govori o problemima u šumarstvu to mogu biti:
- gazdovanje, bespravna sječa šuma,
- posljedice rata,
- zdravstveno stanje šuma,
- neracionalno korištenje,
- loša promocija, tj. nebriga o šumama,
- nizak stepen obrade šuma.

Globalni ekonomski trendovi su 2009. godine uticali na stogodišnju snažno razvijenu bh drvnu industriju.
Struktura i vrste proizvoda drvne industrije vrlo su različiti tako da svaki proizvod koji se koristi u svijetu
moguće je proizvesti i u BiH.
BH drvna industrija je fokusirana na veći stepen obrade proizvoda i veći izvoz gotovih proizvoda od drveta.

83. INDUSTRIJA I INDUSTRIJSKA POLITIKA

Industrija BiH se počela razvijati dolaskom Autro-Ugarske monarhije na prostore ove države.
Razvojem industrije došlo je do razvoja prometne mreže, te urbanizacije. Poslije Drugog svj. rata industrija
je doživjela puni zamah, pa se BiH iz agrarne preobrazila u izrazito industrijsku zemlju. Razvijala se sve do
ratnih dešavanja 1992-1995 godine. Industrijska infrastruktura je u tom periodu skoro u potpunosti
uništena, a takođe je izgubila korak u privrednim tokovima u svijetu.

Kada govorimo o industriji imamo: tešku i laku industriju.

U tešku industiju možemo ubrojati:
- metalurgiju (centri metalurgije su Zenica, Mostar, Jajce, BL, Tuzla: resursi koji se prerađuju:
željezo,krom, olovo, nikal. Najveći metalurški kombinat je Aluminij iz Mostara).
- metalnu industriju (sa sjedištem u Širokom Brijegu, Sarajevu, Zenici i BL),
- hemijsku industriju (proizvodnja soda, kiseline, boje i lakova, plastične mase, lijekova; sjedišta: Tuzla,
Lukavac, Mostar, Sarajevo, Jajce, Višegrad, Vitez.

U laku industriju možemo ubrojati:

- tekstilnu industriju (sjedišta: Visoko, Mostar, Travnik, Sarajevo),
- prehrambenu industriju (uzgajanje žitarica, voća, povrća i sl.),
- drvnu industriju (proizvodnja celuloza, papira, kartona).

- Industrija željeza i čelika.

BiH je bila glavni jugoslovenski proizvođač željeza, a u znatnoj mjeri i čelika. Ova intenzivna proizvodnja je
bila zaustavljena ratnim dešavanjima.
Danas se, zahvaljujući i stranim investicijama (Željezara Zenica), ova proizvodnja obnavlja.
Međutim, obnavljanje proizvodnje čelika je neodrživo, jer ta industrija neće moći da plaća troškove imputa
(energije, vode) čije će cijene stalno rasti.

- Industija aluminija i drugih obojenih metala.

BiH je relativno veliki proizvođač glinice i aluminija. Najznačajniji trošak u proizvodnji sirovog aluminija je
trošak električne energije. Za reciklažu starog aluminija je potrebno 5-10% energije u odnosu na aluminij
dobijen iz rude boksita. BiH je značajan izvoznik sirovog aluminija, a zanemarivo malo količine se
prerađuju u zemlji. Isto tako, vrlo male količine aluminijskog otpada se prerađuju u zemlji, a on se izvozi.

- Industrija celuloze i papira.

Zahvaljujući znatnoj zastupljenosti površinama pod šumama, BiH je imala razvijenu industriju celuloze i
papira. Ove fabrike su u toku rata izgubile svoje tržište, u većini od njih nije izvršena privatizacija, te je
oporavak ovih fabrika veoma spor. Prikupljanje i korišćenje starog papira je slabo (prije rata je bilo
razvijeno). Apsurdno je to da se stari papir za potrebe fabrika papirnatih proizvoda i celuloze pretežno
uvozi. Stari papir mogao bi biti primjenjen i na drugim mjestima, npr. za proizvodnju izolacionih
materijala, kao energent.

Industrijska politika je usmjerena na konkretno unapređivanje industrijskog rasta i efikasnosti i na

stvaranje uslova za ostvarivanje ciljeva i zadataka industrijalizacije. Industrijsku politiku okružuje cijeli niz
ekonomskih politika. Industrijska politika uključuje državno oblikovane mjere koje se primjenjuju u
industrijskom sektoru, da bi se postigli specifični ciljevi pojedinih grana.

84. GRAĐEVINARSTVO I KORIŠĆENJE GRAĐEVINSKOG ZEMLJIŠTA

BiH je uvijek bila glavni pokretač radova kada je u pitanju građevinski sektor.
BiH preduzeća su stekla solidan ugled u svim aspektima građevinskih projekata, počev od dizajna,
graditeljstva, građevinarstva do proizvodnje visoko kvalitetnih građevinskih materijala.

Zemlja obiluje prirodnim resursima kao što su drvo, kamen, šljunak, pijesak, glina.
Potencijal za rast tržišta građevinarstva u zemlji je veliki, što je ustvari prioritet za obnovu i oporavak
postojeće imovine i infrastrukture.
BH građevinske firme izvode ratove na ključnim tržištima Bliskog Istoka, Sjeverne Afrike, Rusije i Azije.
Zahtjevi i mogućnosti građevinske industrije postoje i biće prioritet u narednom periodu. Izgradnja
autocesta i željeznica predstavlja šansu za preduzeća i građevinski sektor u cjelini.

Ogromne količine građevinskog materijala i roba su uvezene iz inostranstva, velikim dijelom iz zemalja užeg
regiona (Hrv. Slov. SR Jugoslavija, Italija). Veliki broj izvođačko-građevinskih firmi se nalazi u teškoj
materijalnoj situaciji, kako stare –državne, tako i novoosnovane firme iz privatnog sektora. Inostrano tržište
je večim dijelom izgubljeno, i teško se na njega može vratiti, pogotovo što građevinske firme nemaju
finansijsku podršku domaćeg bankarskog sektora. Najznačajniji poslovi za domaću graditeljsku operativu,
su bili a sad su znatno manji na području obnove devastiranih stambenih objekata. Za građevinsku
operativu dobar izvor prihoda bi mogao biti sistematsko saniranje toplotnih gubitaka pojedinih naselja u bh
gradovima.
Ovaj program bi morao biti finansijski potpomognut od strane države a projekat bi kasnije bio ekonomski
samoodrživ, ukoliko bi se u nastavak njegovog izvođenja ulagalo 50% ušteđene energije. Ovaj projekat bi
mogao biti značajan i sa stanovišta povećanja zaposlenosti, a efekti bi se brzo osjetili.

85. ENERGETIKA I ENERGOBILANS BIH

Energetski je sektor jedan od najperspektivnijih i jako razvijenih sektora privrede BiH sa dugom tradicijom
i velikim potencijalima i mogućnostim za dalji razvoj i ulaganja.

BiH je članica Energetske zajednice jugoistočne Evrope, utemeljene 2002. godine, između EU i zemalja
Jugoistočne Evrope kako bi se proširilo unutrašnje energetsko tržište EU na druge zemlje JIE.

Osnovni domaći izvori energije u BiH su: ugalj i hidroenergija. BiH uvozi zemni gas i naftu. Struktura
primarne energije je: ugalj 56%, hidroenergija 10%, tečna goriva 28%, gas 6%.
Osnovna karakteristika bh energetike je slaba efikasnost korišćenja energije u cijelom životnom ciklusu (od
ekstrakcije uglja ili uvoza goriva do konverzije energije u novac ili komfor).
Termoelektrane na ugalj su veliki emiteri OS2, te tako po specifičnoj emisiji SO2 (sumporov dioksid glavni
uzrok nastajanja smoga tj. zagađenje zraka) (po glavi stanovnika) BiH zauzima 3. mjesto u Evropi (od
1990).
Iskorišćeni hidropotencijal je ispod 40% iskoristivog, što je nisko u poređenju sa drugim zemljama.
Što se tiče malih hidroelektrana, postoji još manja iskorišćenost.

BiH obiluje raznolikim autohtonim izvorima energije:

- osnovni izvor primarne energije u BiH je ugljen sa procjenjenim rezervama od 10x109 tona,
- vodeni potencijal koji iznosi 6000 MW sa iskorišćenošću od samo 35%
- značajan potencijal energije vjetra
- mogućnosti za eksploatiranje geo-termalne i solarne energije dostupne u velikom mjeri, ali još uvijek
neistražene i neiskorištene.

86. TRGOVINA U BIH

Pod trgovinom se podrazumijeva komercijalna ponuda robe u zamjenu za platežno sredstvo tj. novac ili za
drugu robu tj. robna razmjena.
Trgovinski sektor u BiH čini oko četvrtinu privrede BiH. U poređenju sa susjednim zemljama izdvaja se za
visoku profitabilnost i relativno nizak finansijski rizik, dok se efikasnost prometa sredstava može dodatno
poboljšati.
Najveća briga trgovinskog sektora u BiH je u vezi visokog procenta blokiranih transakcijskih računa, a
ujedno i veći problem je to u bh ekonomiji. Takođe, javlja se i snažan trend pada zaposlenosti u ovom
sektoru u posljednjih nekoliko godina.
Ekonomija u BiH broji oko 82.000 privatno DOO i korporacija. Broj zaposlenih u ovom sektoru broji
negdje oko 87.000 ljudi. Kapital je u iznosu od 3.5 milijarde E predstavlja oko 40% ukupne aktive.

Kada je riječ o privatnom sektoru, odnosno kada je riječ o trgovini u BiH, pomoć EU će biti u skladu sa
zaključcima strategije za proširenje te obavezama koje je BiH preuzela u skladu sa PS/SPP.
Glavni prioriteti mogu se odrediti kao:
- unaprijeđenje regulatornog okvira, prvenstveno u vezi sa razvojem sektora MSP-a,
- oporavaka od posljedica ekonomske krize,
- pružanje dugoročne pomoći zemlji u odgovoru na konkurencijski pritisak i tržišne sile u okviru Unije.

Za period 2017. -2019. godine u Bosni i Hercegovini se predviđa dodatna normalizacija ekonomskih
prilika i sigurniji ekonomski oporavak praćen višim stopama rasta BDP-a od preko 3,5%. Iako se domaća
potražnja smatra glavnim nosiocem ekonomskog rasta, u navednom periodu vanjski bi sektor trebao
imati sve veći značaj u generiranju rasta. Tako bi u navedenom periodu Bosna i Hercegovina trebala
ostvariti viši nivo ulaganja (stranih i domaćih), viši stepen zaposlenosti i proizvodnje, što bi rezultiralo
intenziviranjem i većom diverzifikacijom vanjskotrgovinske robne razmjene sa svijetom. Očekuje se da bi
u okviru bh. vanjskotrgovinske robne razmjene trend rasta izvoza trebao biti nešto brži u odnosu na uvoz

87. SAOBRAĆAJ, SAOBRAĆAJNA INFRASTRUKTURA U BIH

Saobraćaj u BiH se odvija na :

- putevima (21.846km),
- željeznicom (608km),
- avionskim saobraćajem (7 aerodroma, 5 helidroma),
- riječnim i pomorskim saobraćajem (rijeka Sava plovna, služi za transport).
Kada govorimo o saobraćaju uopšteno u BiH, mnogo toga je dotrajalo, te je neophodno modernizovati.
Neophodno je izgraditi autoput, te srediti magistralne i lokalne puteve.
Važno za saobraćaj je izgradnja RS koridora (do Budimpešte, od Pariza, Rima).
Takođe, značajna je i Jadransko-jonska magistrala (prostire se 80km kroz RS).

Kao prioritet u saobraćaju ističe se izgradnja brze ceste (Sarajevo-BG), autoputa (Sarajevo-Mostar)
U BiH postoji oko 150 opasnih dionica, 50 crnih tačaka.

Kada je riječ o saobraćajnoj infrastrukturi u BiH, ona podrazumijeva izgradnju aerodroma, mostova,
puteva te željezničkih stanica u BiH.
Glavna teškoća zemlje je njen veoma izražen planinski karakter i teška neprohodnost, što je znato
doprinjelo sporom razvoju saobraćaja u zemlji.

Kada je riječ o željezničkom saobraćaju, u državi dominiraju dva željeznička pravca sa glavnim ukrštanjem
u Doboju. Ti pravci su:
1. Tuzla-Doboj-BL-Novi Grad-Bihać-granica sa Hrvatskom
2. Šamac- (granica sa Hrvatskom)-Doboj-Sarajevo-Mostar-granica sa Hrvatskom.
Pored njih, u Zvorniku i Bijeljini postoje priključci na željezničku mrežu Srbije. Jedini grad sa tramvajskim
prevozom u BiH je Sarajevo. U BiH rade 2 željeznička preduzeća: Željeznica RS i Željeznica FBiH.

Kada je riječ o drumskom saobraćaju, ukupna dužina puteva je 21.846 km (određeno u 2005. godini).
Dužina autoputeva trenutno je neznatna i iznosi negdje oko 50 km i to su ulazne magistrale u dva najveća
grada u BiH, Sarajevo i Banja Luku.

BiH ima veoma kratku morsku obalu kod Neuma, i nema pristup međunarodnim vodama, pa stoga nema
pomorskih luka.
Od inostranih luka najveći značaj za njenu privredu imaju luke Ploče u Hrvatskoj, koja je najbliža Sarajevu
i upravo razvijena zahvaljujući bosanskom zaleđu.
Rječni saobraćaj je bolje razvijen ali ni izbliza iskorišćen prema datim mogućnostima. Teškoća je njen
pogranični karakter, za razvoj. Glavni plovni vodotok je rijeka Sava, koja kao pritoka Dunava vezuje
državu sa drugim državama srednje Evrope. Važne luke na Savi su: Brčko, Bosanski Šamac, Bosanski Brod.

Gasovodi i naftovodi. Gasovod u BiH iznosi negdje oko 90 kilometara (iz 1992.godine određeno), uz
napomenu da će se u budućnosti gasovodna mreža veoma brzo razvijati. Danas, dužina gasovoda iznosi 195
km.
Kada je riječ o gasovodu, BiH nema vlastitih nalazišta prirodnog gasa, te sve količine gasa uvozi iz Rusije,
preko transportnih sistema Ukrajine, Mađarske i Srbije. Trenutno postoji samo jedan ulaz gasa u BiH, u
mjestu Šepak, kod Zvornika.

Kada je riječ o saobraćajnoj infrastrukturi, Vlada BiH je objavila međunarodni tender za izgradnju 350km
dugog autoputa na koridoru Vc kroz BiH koji će prolaziti rutom od Budimpešte, Osijeka preko Zenice,
Sarajeva do luke Ploče. To bi bilo najvažniji put u BiH i najkraća komunikacija između Srednje Evrope i
Jadranskog mora.
Takođe, zbog godišnjeg rasta broja putnika od gotovo 10% Sarajevski aerodrom planira proširiti putnički
terminal, zajedno sa poboljšavanjem i proširenjem uzletno-sletne piste i pomoćnih pista.

88. MJESTO BIH U CEFTA INTEGRACIJI

BiH je od 2013. godine preuzela predsjedavanje Sporazumom o izmjeni i pristupanju Centralnoevrpskom

sporazumu o slobodnoj trgovini (CEFTA 2006).
BiH je pristupila CEFTA-i 2007. godine, (Srbija 2007, Hrvatska 2003 a napustila je 2013, CG 2007.)
Tokom predsjedavanja BiH će usmjeriti napore na nastavak jačanja saradnje između CEFTA strana s
ciljem smanjivanja barijera i nedostataka koji trenutno postoje u skoro svim oblastima trgovinske politike
zbog razlika u približavanju EU i pravilima Svjetske trgovinske organizacije.
Jači naglasak će biti stavljen na interakciju između provođenja CEFTA 2006 Sporazuma i dimenzija
Stategije 2020 za Jugoistočnu Evropu koje se odnose na trgovinu.
Kao opšti cilj svog predsjedavanja BiH se zalaže u CEFTA-i da promoviše trgovinu unutar CEFTA-e, kao
važan element ekonomskog rasta u regionu, kroz olakšavanje trgoine robama i liberalizaciju trgovine
uslugama u najvećoj mogućoj mjeri s povećanjem transparentnosti u svim područjima koji imaju uticaja na
trgovinu.

BiH kao Predsjedavajuća ima obavezu nastaviti u ostvarenju prioriteta postavljenih od strane prethodnih
predsjedavajućih, kao i postaviti nove prioritete koji su od značaja za BiH.
U toj, 2013. godini, kada je BiH bila predsjedavajuća, prioriteti su bili:
- dalja liberalizacija trgovine,
- olakšavanje regionalne trgovine,
- povećanje transparentnosti gdje postoji direktan ili indirektan uticaj na trgovinu
- aktivno učešće CEFTA struktura u agendi ekonomskog razvoja
- monitoring implementacije CEFTA ministarske odluke u BiH

Predsjednik Spoljnotrgovinske komore BiH je Bruno Bojić, te on navodi kako su najpozitivnije mjere
pristupanja BiH CEFTA-i sporazumu ustvari liberalizacija tržišta.
Predstavnik Delegacije EU u BiH je Jan Šnajdauf koji smatra da je neophodno da BiH iskoristi prednosti
koje joj nudi CEFTA, te EU podržava taj sporazum BiH sa CEFTA-om.

89. ODNOSI BIH SA STO

STO je Svjetska trgovinska organizacija koja ima za glavne ciljeve:

- da poveća životni standard stanovništva država članica,
- da osigura veći rast privrede zemalja članica,
- da poveća proizvodnju i spoljno-trgovinsku razmjenu roba i usluga,
- da obezbjedi održiv razvoj i zaštitu prirodne sredine,
- da omogući razvoj organizacija na način koji je neophodan potrebama zemalja članica.

Članstvo u STO znači djelovanje i ponašanje u međunarodnim trgovinskim odnosima u skladu sa

obavezujućim pravima i obavezama.

Kada je riječ o odnosima između BiH i STO odnosno WTO imamo sljedeće:
- otpočinjenje pregovora za članstvo u STO 1999. kada je Predsjedništvo BiH prihvatilo inicijativu Vijeća
ministara i donijelo Odluku o pokretanju pregovora za pristupanje BiH u WTO.
- 1999. godine BiH je dobila status posmatrača u ovoj međunarodnoj organizaciji.
- 2002. godine u WTO je dostavljen Memorandum o vanjskotrgovinskom režimu BiH.
- nakon toga uslijedili su pregovori između BiH i WTO, te sjednice između njih (od 2003. do 2011)
- nakon tog usvojeni su određeni zakoni i podzakonski akti kojima su regulisane pojedine oblasti određene
WTO sporazumima s ciljem usklađivanja domaćeg (BiH) zakonodavstva s tim odredbama.

Trenutno, status posmatrača ima 28 zemalja u WTO (koja ima 150 članica), među kojima je i BiH, što znači
da još uvijek pregovara za članstvo u ovoj međunarodnoj organizaciji.

90. ODNOSI BIH SA WBRD I MMF

Odnosi BiH sa WBRD ili (Odnosi BiH sa Svjetskom bankom)

Svjetska banka osnovana je 1944. godine i ima više od 100 ureda širom svijeta.
Njena uloga se ogleda u pružanju finansijske i tehničke pomoći zemljama u razvoju, te u pružanju podrške
u borbi protiv siromaštva.
Ona se sastoji od dvije razvojne institucije: Međunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD) i Međunarodno
udruženje za razvoj (IDA).

Kada govorimo o odnosu BiH i Svjetske banke, BiH se pridružila Svjetskog banci 1996. godine (sa
retroaktivnim članstvom iz 1993. godine). U neposrednom poslijeratnom razdoblju (od 1996. do
1999.godine) Svjetska banka, zajedno sa EU je pokrenula val interventnih projekata namjerenjih
sprovođenju aktivnosti u oblasti rekonstrukcije, uključujući prevoz, struju, deminiranje, stambena pitanja,
zdravstvo, javne radove i sl.

Ujedno, istovremeno sa podržavanjem investicija u eletroenergetskom sektoru, vodovodu i kanalizaciji,

upravljanju čvrstim otpadom te u sektoru zapošljavanja Svjestka banka je 1999. godine počela pružati
podršku ključnim strukturalnim reformama bitnim za pojavu tržišne ekonomije.
Takođe, 2011. godine stvoren je program Državne partnerske strategije koji je pružio podršku BiH na
njenom putu ka EU.
Tokom 2007. godine Svjeska banka je BiH odobrila tri kredita i dodatno finansiranje tri postojeća projekta.
Ukupan iznos finansiranja projekata u BiH iznosi 65 miliona US dolara.
Cilj Svjetske banke za period do 2015. godine je da podrži BiH kroz pružanje usluga unapređenja znanja i
fokusiranog finansiranja, te kroz koordinaciju sa EU finansijskim institucijama u cilju širenja partnerstva
sa EU.
Svjetska banka navodi kako će BDP u BiH u 2017. godini ostvariti rast od 3,2%, dok će taj rast u 2018.
godini biti 3,7%.

Odnosi BiH sa MMF

MMF je osnovan 1944. godine s ciljem promovisanja međunarodne monetarne saradnje, sigurne razmjene i
pouzdanih dogovra o razmjeni te kako bi podsticao ekonomski rast i povećanje zaposlenosti i osigurao
privremenu finansijsku pomoć zemaljam članicama. MMF ima 187 zemalja članica.

Članstvo i obaveze BiH u Međunarodnom monetarnom fondu (MMF) naslijeđeni su od SFRJ koja je bila
zemlja članica MMF-a i Svjetske banke od njihovog osnivanja.
Odlukom Izvršnog odbora MMF-a iz 1992. godine utvrđeno je daje SFRJ prestala da postoji, i određeni su
uslovi pod kojima će zemlje sukcesori (među kojima je bila i BiH) nastaviti da budu članice MMF-a. Prema
toj odluci, BiH je pripalo 13,2% prava i obaveza bivše SFRJ koje je ona imala u MMF-u.
Godine 1995. Izvršni odbor utvrđuje da je BiH nakon stvaranja Ustava BiH, ispunila sve uslove za članstvo
u MMF-u.

Kada se radi o odnosu između MMF-a i BiH, u BiH je 2002. godine Centralna banka BiH preuzela ulogu
fiskalnog agenta BiH prema MMF-u od Ministarstva finansija i trezora BiH. Tako da je uloga Centralne
banke definisana odgovorajućim memorandumom koji se odnosi na članstvo BiH u MMF-u.

Uloga Centralne banke kao fiskalnog agenta obuhvata:

- vođenje računa MMF-a i ministarstva finansija BiH
- povlačenje sredstava po odobrenim aranžmanima MMF-a
- izvršavanje finansijskih obaveza prema MMF-u
- obezbjeđenje pokrića od ministarstava finansija za obaveze prema MMF-u
- poslove depozirata,
- korespondenciju sa MMF-om i ministarstvom finansija BiH.

91. ZANATSTVO I KUĆNA RADINOST

Sektor zanatstva je vrsta privredne djelatnosti kojom se bavi neko posebno stručno osposobljeno lice, kao
pojedinac ili uz pomoć angažovanja manjeg broja pomoćnih radnika koji zajedno s njim, ručno izrađuju
određeni proizvod namijenjen tržištu.
U pitanju je tradicionalna, uska podjela rada i obavlja se na jednom mjestu (zanatskoj radionici).
Danas u BiH gotovo da i nema starih zanata.
Savremeni razvoj ostavio je zanatstvu uglavnom uslužne poslove, dok se u oblasti proizvodnje i prerade
uloga zanata sve više sužavala, a potrebe za zanatskim proizvodima više gotovo da nema. Društvena
zajednica je ipak postala svjesna značaja tradicionalnih zanata radi očuvanja naših duhovnih i materijalnih
vrijednosti, jer zanat spada u materijalno i nematerijalno nasljeđe. Pomoć države ovom sektoru je
nedovoljna i za sada se svodi tek na poreske olakšice.

Tradicionalno zanatstvo je preteča proizvodnom zanatstvu, a proizvodno zanatstvo je na našim prostorima

počelo da se javlja od početka 20. vijeka. Zanat je ljudski rad kojim pojedinci ili grupe obrađuju ili
prerađuju pojedine sirovine ili predmete dovodeći ih u stanje i oblik korisne za široku upotrebu. Zanatlijom
zovemo onog koji od toga rada živi, a ne i onog koji umije sam da napravi neki proizvod, ukoliko se ne bavi
tim poslom kao stalnim zanimanjem od kog živi.

92. KREATIVNA INDUSTRIJA

Kreativna industrija je zajednički naziv za filmsku, modnu, kulturnu, glazbenu, industriju dizajena,
izdavaštvo, te medijsku industriju. U kreativnoj industriji naglasak nije na produkciji i prodaji fizičke
imovine, dobara ili iznajmljivanju infrastrukture primjerice.
Kreativnost po definiciji sadrži aspekt novog i inovaciju, samo što se u slučaju kreativne industrije ne radi o
inovaciji fizičkog tipa, poput tehnologije, nego više o društvenoj odnosno kulturnoj industriji.

Kreativne industrije su one koje se zasnivaju dakle na kreativnosti, vještinama i talentu pojedinca, te svoj
potencijal za stvaranje zaposlenosti i bogatstva baziraju na proizvodnji i eksploataciji intelektualnog
vlasništva. Globalni statistički izvori pokazuju da su te industrije najbrže rastuće grane ekonomije.
Strategija Evropa 2020. želi da ojača rast zaposlenosti i kreiranje novih industrija kroz održavanje i
podržavanje jake, raznolike i konkurentne industrijske baze u Evropi. Kao fokus strategije, postavljene su
kulturne i kreativne industrije koje su vrlo bitni pokretači ekonomske i društvene inovacije u drugim
sektorima

Kada je riječ o kreativnoj industriji u BiH imamo:

- oko 3900 preduzeća
- oko 24% izdavaštvo i književno stvaralaštvo
- oko 30% arhitektura
- oko 15% advertajzing
- oko 7% modna industrija

U BiH kao ključni prostori visoke koncentracije kreativne industrije imamo: Sarajevo, Banja Luku, Tuzlu,
Mostar, Bihać.
Postoji uticaj kreativnih industrija na ekonomski razvoj u BiH.
Postoji i visoko obrazovan kadar (45% IT i multimedija, 42% arhitektura, 25% advertajzing).
Prosječna BDV po preduzeći je 88.700E.
Prosječna produktivnost rada je 16.800E
U BiH se održava oko 96 manifestacije od međunarodnog značaja, od čega je skoro 50% u oblasti kreativne
industrije.

93. TURIZAM I PLATNI BILANS U BIH

BiH posjeduje prirodne ljepote i istorijsku i kulturnu baštinu koje u velikoj mjeri zadovoljavaju nove
trendove na tržištu putovanja.
Najperspektivnije grane bh turizma su:
- zimski i planinski turizam,
- eko turizam
- spa turizam
- kulturni i vjerski turizam
- sportski i avanturistički turizam
- morski turizam
Sektor turizma se oporavlja poslije rata u BiH, te pomaže u razvoju privrede.
Popularne su brojne zimske skijaške destinacije, kao i ljetni turizam u unutrašnjosti i na obali Jadranskog
mora.
BiH je jedna od zemalja koja posljednjih godina bilježi najbolje rezultate u oblasti razvoja turizma.
Broj turista je rastao po prosječnoj godišnjoj stopi od 24% u periodu od 1995-2000 godine.
U poređenju sa drugim državama Južne Evrope, gdje je rast turista u 2007. iznosio 7% u odnosu na 2006.
godinu u BiH je taj rast u 2007. godini iznosio 20%. Kad je riječ o turizmu, Jahorina je među 10 svjetskih
planina po pogodnosti za turiste, ali nema javno preduzeće koje bi vodilo sve to što je neophodno za turizam
tj. menadžment.
Zbog nedostataka koji postoje u ovom sektoru, neophodno je podići kulturnu dimenziju, te poboljšati rad
ovog sektora.

U toku 2011. godine BiH jje posjetilo preko 686.000 turista.

Od tog broja 52,7% turista je došlo iz inostranstva. Prema procjenama Svjetske turističke organizacije, BiH
že imati treću po veličini stopu turizma u svijetu u periodu od 1995. do 2020. godine.

Platni bilans je sistemski pregled svih ekonomski transakcije koje rezidenti jedne države obave sa
rezidentima drugih država u određenom vremenom periodu.
Rezidenti mogu biti firme koje posluju u zemlji, stanovnici i sl.
Platni bilans se dijeli na: tekući, kapitalni i finansijski bilans.
U tekućem imamo izvoz i uvoz roba i usluga, priliv i odliv dohotka i sl.
U kapitalnom i finansijskom bilansu se evidentira priliv i odliv kapitala, kao i promjene monetarnih rezervi
zemlje. Tekući bilans se sastoji od trgovinskog ili robnog bilansa.
Bilans nerobnih transakcija obuhvata bilans usluga u šta spada turizam, saobraćaj, osiguranje i sl.

94. OBRAZOVANJE I ODŽIVI RAZVOJ

Svaka država članica EU ima punu odgovornost za organizaciju svog sisteme obrazovanja. Uloga EU u ovoj
oblasti definisana je Ugovorom o Evropskoj zajednici. Ona podrazumijeva da EU doprinosi razvoju
kvalitetnog obrazovanja kroz podsticanje saradnje između država članica te, ako je potrebno, podržava i
nadopunjava njihove aktivnosti država članica. Njen cilj je da u oblasti obrazovanja podstakne mobilnost i
saradnju na evropskom i međunarodnom nivou.

Od 1999. godine broj potpisnica Deklaracije porasta je na 46 država. BiH je potpisala Bolonjsku deklaraciju
u septembru 2003. godine. Bolonjska deklaracija je zajednička deklaracija evropskih ministara obrazovanja
potpisana u Bolonji 1999. a odnosi se na reformu sistema visokog obrazovanja u Evropi, uključujući i BiH.

BiH na osnovu Okvirnog sporazuma o opštim principima učešća BiH u programima Zajednice 2004/2007.
ima mogućnost pristupa Programu cjeloživotnog učenja.
Program cjeloživotnog učenja je program Zajednice uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2007. - 2013.
godina, a zamijenio je dosadašnje programe koji su pokrivali oblasti obrazovanja i stručne naobrazbe te e-
learning programe (Socrates, eLearning). Program usmjerava podršku u oblast obrazovanja, posebno u
nastavljanje učenja i usavršavanja postojećih znanja tokom cijelog života, bez obzira na starosnu dob.

Program sadržava sljedeće potprograme:

 COMENIUS - namijenjen predškolskom i školskom obrazovanju;
 LEONARDO DAVINCI - namijenjen stručnom obrazovanju i obuci;
 ERASMUS - namijenjen visokoškolskom obrazovanju;
 GRUNDTVIG - namijenjen obrazovanju odraslih.
Institucionalna slika obrazovnog sektora u Bosni i Hercegovini je odraz uređenja države, definiranog
Ustavom BiH, ustavima entiteta i kantona, te Statutom Brčko distrikta i na osnovu kojih se zakonski
definiraju nadležnosti u oblasti obrazovanja.
Punu i nepodjeljenu nadležnost u obrazovanju imaju Republika Srpska, deset kantona u Federaciji BiH i
Brčko distrikt BiH.
Prema Zakonu o ministarstvima Republike Srpske, Ministarstvo prosvjete i kulture RS vrši upravne i druge
stručne poslove iz oblasti prosvjete koji se odnose na: predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje i odgoj;
obrazovanje djece građana

Na nivou BiH usvojena su četiri okvirna zakona:

1. Okvirni zakon o visokom obrazovanju u Bosni i Hercegovini,
2. Okvirni zakon o predškolskom odgoju i obrazovanju u Bosni i Hercegovini,
3. Okvirni zakon o srednjem stručnom obrazovanju i obuci u Bosni i Hercegovini, i
4. Okvirni zakon o osnovnom i srednjem obrazovanju u Bosni i Hercegovini.

Na nivou BiH uspostavljene su sljedeće agencije:

1. Agencija za razvoj visokog obrazovanje i osiguranje kvaliteta
2. Centar za informiranje i priznavanje dokumenata iz područja visokog obrazovanja i
3. Agencija za predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje

U RS postoje 2 javna univerziteta, 3 visoke škole, 6 privatnih univerziteta, 9 privatnih visokih škola.
U FBiH postoji 6 javnih univerziteta, te na desetine privatnih univerziteta.
U BiH ukupno ima 35 univerziteta. U RS ima preko 2300 magistranata koji se upisuju na 2 javna
univerziteta, a za 2017. godinu se upisuje oko 5500 brusoša.
BiH ima 8 javnih univerziteta. Ima preko 140.000 studenata, 17% mladih upisuje fakultet, 43% obnavlja ili
ne završi, te 9% je visoka stručna sprema u radnom kontigentu.

95. NAUKA I NAUČNA POLITKA BIH

Naukom upravlja u BiH ministarstvo za nauku i tehnologije, a u tom jednim dijelom učestvuje i
ministarstvo prosvjete i kulture. Kada je riječ o nauci, loše je to što je upravljanje njom u RS podjeljeno na
dva ministarstva.Takođe, nauku možemo povezati sa privredom, te je ona značajna za međunarodnu
saradnju.
U RS 0,1% BDP otpada za nauku, u Srbiji to iznosi 0,3%, u Finskoj 4%, dok je u EU bat 3%.
BiH nema konkuretnu nauku, jer se ona kompromitovala.

U RS postoji ministarstvo nauke i tehnologije koje vrši upravne i druge stručne poslove iz oblasti nauke, koji
se odnose na: naučnoistraživačku djelatnost, inovacije, razvoj i unapređenje tehnologije, pripremanje
programa i sporazuma o naučno-tehničkoj saradnji u skladu sa Ustavom BiH, te drugi poslovi koji su važni
za nauku i tehnologiju.

Kao što je već rečeno, BiH izdvaja samo 0,3 bruto društvenog proizvoda za naučnoistraživački rad, što je
daleko ispod svjeskog standarda. Ekonomske sile, kao i druge zemlje koje nisu ekonomske sile znaju da je
naučnoistraživački rad jedan od najvažnijih resursa današnjice. EU izdavaja u te svrhe milijarde eura, dok
njene članice izdvajaju u prosjeku 3% BDP.

96. JAVNO ZDRAVSTVO I EKONOMIJA ZDRAVSTVA

Kada govorimo o zdravstvu, BiH ima najlošiji, dok Holandija ima najbolji zdravstveni sistem u Evropi.
To su saznanja koja stoje u istraživanju Evropskog zdravstvenog potrošačkog indeksa za 2015. godinu, u
kojem je istraživano 37 zemalja.
Parametri po kojima je sprovedeno ovo istraživanje su zadovoljstvo pacijenata, zakonodavstvo, prava
bolesnika, pristup vlastitim medicinskim podacima i slično.
Kada govorimo o potrošnji za zdravstvo u BiH je u 2011. godini ona iznosila 2,570 miliona KM, od čega su
javni izdaci iznosili 72%, a privatni 28%.

Ekonomija zdravstva predstavlja oblast socijalne medicine koja se bavi modelima finansiranja zdravstvene
zaštite, te uticajem tih podela na ponašanja zdravstvenih radnika tokom pružanja zdravstvenih usluga. Ona
se naročito fokusira na mehanizme raspodjele oskudnih resursa u zdravstvenoj zaštiti.

97. KULTURA ZA EVROPSKO INTEGRISANJE BIH

Stanje u BiH
Za kulturnu politiku u Bosni i Hercegovini zaduženi su entiteti, dok je na državnom nivou kultura u
ingerenciji Ministarstva civilnih poslova BiH. Ministarstvo kulture i sporta FBiH i Ministarstvo prosvjete i
kulture RS-a obavljaju aktivnosti koje se odnose na: naučnoistraživačku djelatnost u oblasti zaštite i
korištenja kulturno-historijskog naslijeđa, muzejsku, arhivsku, bibliotekarsku, izdavačku, pozorišnu,
muzičku, likovnu, filmsku i estradnu djelatnost, organizacije i udruženja građana u oblasti umjetnosti i
kulture, tehničku kulturu.
Aktivnosti u domenu kulture su trenutno jedan od najboljih proizvoda za izvoz iz Bosne i Hercegovine.
Najbolja promocija Bosne i Hercegovine u regionu i Evropi su veliki festivali, filmske, književne i pozorišne
manifestacije međunarodnog karaktera.
Međutim, problem u daljnjem razvoju kulture predstavlja nedostatak kulturne politike na nivou Bosne i
Hercegovine. Kultura je oblast koja daje više nego što se u nju ulaže, jer konzistentna, planirana kulturna
politika na državnom nivou treba da dovede do poboljšanja imidža Bosne i Hercegovine. Tako će se razvijati
kulturni turizam i osigurati nova radna mjesta, posebno u malim i srednjim preduzećima.

Stanje u EU
Književnost, arhitektura, kinematografija, jezik, vizuelna umjetnost i ostali vidovi kulturnog identiteta
zemlje, iako pripadaju specifičnoj zemlji, čine neodvojivi dio zajedničkog evropskog kulturnog naslijeđa.
Cilj EU je da sačuva i podrži različitost kultura i da ih učini dostupnim svima. Kulturna dimenzija
integriranja Evrope je prvi put formalno priznata i objavljena u Maastrichtu 1992.
U Evropskoj uniji je kultura, uz ostalo, značajna industrijska grana – film, muzika, izdavaštvo – važni su
izvori prihoda i radnih mjesta, jer se procjenjuje da je u EU u ovoj branši zaposleno oko sedam miliona
ljudi.
EU ima programe podrške nekim sektorima kulture kako bi ih potakla da koriste jedinstveno tržište EU i
razvoj digitalnih tehnologija, a i ohrabruje ih na veću saradnju s partnerima u i van EU. (Evropski socijalni
i regionalni fond daje 500 miliona eura za projekte koji imaju kulturalne elemente).
Trenutno je u EU na snazi program „Kultura 2000“ koji traje šest godina s budžetom od 236 miliona eura.
Ciljevi ovog programa su: doprinos uspostavljanju evropskog kulturnog prostora; razvijanje umjetničkog i
književnog stvaralaštva; promocija evropske historije i kulture unutar i van EU; očuvanje mjesta
historijskog naslijeđa od evropskog značaja; stimuliranje interkulturalnog dijaloga i socijalne integracije.
Evropska komisija predložila je da se ovaj program obnovi kroz program „Kultura 2007“ i da se za njega u
budžetskom periodu 2007.-2013. izdvoji 408 miliona eura, kako bi se postigli sljedeći ciljevi:
međunacionalna mobilnost za sve koji rade u sektoru kulture u EU; međunacionalna cirkulacija
umjetničkih djela i kulturnih proizvoda; međukulturalni dijalog.

Neophodne mjere
• Harmonizacija s evropskim zakonodavstvom podrazumijeva primjenu konvencija i rezolucija
međunarodnih organizacija, naročito iz domena kulturnog naslijeđa, kao što su Zakon o zaštiti kulturnog
naslijeđa (Direktiva 97/7/EEZ) i Regulativa o nezakonitom iznošenju kulturnih predmeta iz zemlje
(Regulativa 3911/92).
• Potrebno je urediti oblast kulture na državnom nivou, kako bi se odredile glavne smjernice razvoja i
promoviranja kulturnog razvoja Bosne i Hercegovine.
• Potrebno je poticati festivale međunarodnog karaktera.
• Neophodno je poticati razvoj privatnih preduzeća koja se bave kulturom.

98. KULTURNI KAPITAL I KULTURNO NASLIJEĐE

Termin kulturni kapital se odnosi na ne finansijske društvene imovine koje promovišu socijalu mobilnost
van ekonomskih sredstava. Kulturni kapital je sociološki koncept koji je stekao široku popularnost jer je
prvi put artikulisan od strane Pierre Bourdieu. Na osnovu toga, razlikujemo tri vrste kapitala.

Sadašnje stanje kulturnog naslijeđa u Bosni i Hercegovini precizno definira naslov izložbe Komisije za
očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine: Kulturno pamćenje – blago koje nestaje.
Kada je riječ o očuvanosti, zaštiti, restauraciji, rehabilitaciji i prezentaciji kulturno-historijskog naslijeđa,
Bosna i Hercegovina je, u zaostatku za većinom zemalja regije. Kulturno naslijeđe u Bosni i Hercegovini je
specifično u odnosu na ostale zemlje u regiji prije svega zato što je u periodu 1992-1995. veliki broj dobara
graditeljskog naslijeđa – sakralne, svjetovne i spomeničke kulture- uništeno ili oštećeno.
Neke od institucija u oblasti zaštite naslijeđa izgubile su status, budžet i dokumentaciju, a u nekima je
primjetan nedostatak stručnjaka. Kadrovski, finansijski i organizacijski uvjeti za obavljanje osnovne
djelatnosti institucija u oblasti zaštite naslijeđa najvećim su dijelom otežani i ograničeni.
Zato se danas za Bosnu i Hercegovinu, i ne samo kada je riječ o njenom kulturnom naslijeđu, kao ključno
postavlja pitanje stvaranja takve društvene klime u kojoj će se kroz formu sekularne države i vladavinu
prava ostvariti produktivan odnos između prošlosti, sadašnjosti i budućnosti s kulturnom baštinom kao
zajedničkim dobrom i humanim obrascem pripadanja kulturnoj baštini kao dijelu ne samo prošlog nego i
budućeg identiteta.

99. POLOŽAJ ŽENE I ŽENSKO PREDUZETNIŠTVO I EVROPSKI PUT BIH

Na termin „žensko poduzetništvo“ dobijem značajan broj informacija koje se tiču realizacije određenih
projekata / projektnih aktivnosti finansiranih uglavnom od strane SAD i EU.
Feminizam je jako lijepo i sažeto opisan ovdje, kao pokret unapređivanja društvene uloge žena.
Kao takav, on se vezuje za dva osnovna vjerovanja: da su žene, zbog svog pola, u nepovoljnom položaju i da
ovaj nepovoljan položaj može i treba da se preokrene. Na ovaj način, feministkinje osvjetljavaju ono što one
vide kao politički odnos između polova, prevlast muškaraca i podređenost žena u većini društava, ako ne i u
svima.
Feminizam kao pokret je značajno ušao u političke krugove i nastoji poboljšati položaj žena.

Kada je riječ o jačanju ženskog preduzetništva u BiH su sprovedena određena istraživanja i projekti u vezi s
tim. U pitanju su brojni projekti koji se najvećim dijelom „guraju“ iz SAD i EU. U BiH sam naišla na
nekoliko asocijacija i mreža koje se bave ovim pitanjem, i to sve na isti način.
Najznačajnije su Mreža žena poduzetnica MI BOSPO koja provodi određene aktivnosti u ovom segmentu
pod „pokroviteljstvom“ USAID-a, zatim Asocijacija poslovnih žena ONE koja, bar prema informacijama sa
web sajta, ima podršku Ambasadora SAD u BiH i dr.
Interesantan dokument na koji sam naišla jeste Izvještaj o ženskom poduzetništvu u BiH koji je nastao kao
rezultat određenog projekta od strane Centra za razvoj poduzetništva Tuzla i Univerziteta u Tuzli.
Kompletan Izvještaj možete pogledati ovdje .
Neke od preporuka date ovim Izvještajem su:
- Promovisanje pozitivnih stavova društva prema poduzetništvu, a posebno prema angažmanu žena u
poduzetništvu;
- Pomoći start-up preduzećima koje vode žene kroz dostupnost prilika i resursa;
- Olakšati žensko poduzetništvo pokrenuto iz nužnosti, ohrabriti žensko poduzetništvo iz prilike.
U BiH postoji “Udruženje poslovnih žena” koje je nastalo zbog snažne potrebe za ukazivanjem važnosti
uloge i doprinosa BiH žena preduzetnica.

100. MILENIJUMSKI RAZVOJNI CILJEVI U BIH

Milenijumski ciljevi razvoja zaslužni su za najuspješniji pokret protiv siromaštva u istoriji.

Tako kada govorimo o ovim ciljevima imamo:
- ukidanje bijede i glad,
- sva djeca da završe osnovnu školu
- ravnopravnost i afirmacija žene
- smanjenje smrtnosti djece ispod pet godina na 1/3
- smanjenje smrtnosti majke pri porođaju
- zaustaviti širenje opasnih zaraznih bolesti
- ekološki balans (čuvanje resursa, obezbjeđenje pitkom vodom)
- jačanja globlanog partnerstva s ciljem poboljšanja trgovine, svjetskih finansija, razduženja malih zemalja,
kreacije radnih mjesta za mlade i slično.
101. VALUTNI ODBOR I MONETARNA POLITIKA

Valutni odbor predstavlja sistem fiksnog deviznog kursa gdje se domaća valuta veže za jednu ili više valuta,
kao rezervnu valutu. Sistem valutnog odbora predstavlja instituciju u kojoj je uloga emisije novca koji je
konvertibilan u stranu valutu po fiksnom deviznom kursu koji je određen zakonom.

Najčešći razlozi zbog uvođenja valutnih odbora odnose se na probleme makroekonomske ravnoteže,
tranzicionih reformi, otvaranja ekonomija i ratnih konflikata, što je slučaj u BiH.
Nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, definisana su pitanja konstituisanja i funkcionisanja centralnih
monetarnih vlasti u BiH. Valutni odbor u BiH i druga pitanja koja se odnose na Centralnu banku BiH
(CBBiH), definisani su Aneksom IV Dejtonskog sporazuma. Valutni odbor, kao model upravljanja
monetarnom politikom, primjenjuje se od osnivanja CBBiH 1997. godine.

Razlozi uvođenja valutnog odbora u BiH su:

– obezbjeđenje čvrstog nominalnog kursa nacionalne valute, s obzirom na ekonomsku situaciju u kojoj je
bila BiH i
– kopleksna politička situacija koja je kočila donošenje jedinstvenih odluka.

Valuta koja se koristi u BiH, konvertibilna marka (BAM) bila je fiksno vezana za tadašnju DEM, a nakon
uvođenja jedinstvene evropske valute, za euro (EUR), po definisanom kursu od 1 BAM za 0,51 EUR.
Valutni odbor, koji je uveden još 1997. godine, imao je dvostruku ulogu, i njegov utjecaj i rezultati se
razlikuju u zavisnosti od aspekta koji se posmatra. Uvođenje valutnog odbora u BiH, sa aspekta monetarne
politike, predstavlja kvalitetno rješenje koje je ispunio svoju misiju i cilj. Svrha njegovog uvođenja bila je da
se postave zdravi monetarni temelji i onemogući politički i svaki drugi utjecaj na autonomiju rada CBBiH u
procesu emisije novca.

Monetarnom politikom kontrolira se ponuda novca od strane centralne banke, a sastoji se od politike
ograničavanja novčane ponude (inflacija vodi do povećanja kamata) i od politike ekspanzivne novčane
ponude (recesija vodi do smanjenja kamata).

Monetarna politika Bosne i Hercegovine regulisana je Zakonom o Centralnoj banci Bosne i Hercegovine.
Centralna banka Bosne i Hercegovine (CBBiH) posluje pod aranžmanom valutnog odbora sa sljedećim
karakteristikama: potpuna pokrivenost monetarne pasive sa deviznim rezervama, kao instrument
monetarne politike koristi obveznu rezervu, zabranu davanja kredita i operacija na otvorenom tržištu, a
tečaj domaće valute je fiksiran za euro kao „sidro valutu".
Centralna banka Bosne i Hercegovine je po Ustavu Bosne i Hercegovine institucija države jedina ovlaštena
za izdavanje novca i monetarnu politiku u cijeloj Bosni i Hercegovini, a nadležnosti CBBiH utvrđuju
Predsjedništvo Bosne i Hercegovine i Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine kojima CBBiH podnosi
izvješće o radu.

102. POSLOVNO BANKARSTVO, OSIGURANJE I TRŽIŠTE KAPITALA

Kada je riječ o poslovnom bankarstvu, tj. o bankama u BiH imamo Udruženje banaka BiH (UBBiH) je
nevladina i neprofitna organizacija oformljena sa ciljem stvaranja reprezentativne, profesionalne
organizacije, koja će predstavljati i zastupati interese svojih članova u odnosima prema vlastima i
institucijama u BiH.

Osnivačka Skupština Udruženja banaka BiH održana je dana 24.06.2004.godine, u Sarajevu, jedistvenom
voljom svih banaka sa područja Bosne i Hercegovine.
Osnovna misija je jačanje povjerenja u bankarski sektor, što je moguće ostvariti uz pomoć članica UBBiH,
domaćih institucija, medija, adekvatnom edukacijom i uspostavom saradnje sa sličnim asocijacijama u
inostranstvu.

Kada je riječ o osiguranju, vezano za BiH imamo Agenciju koja je značajna za ovu oblast.
Agencija za osiguranje u Bosni i Hercegovini osnovana je (2004.) Zakonom o Agenciji za osiguranje u Bosni i
Hercegovini.
Agencija je samostalna pravna osoba sa javnim ovlaštenjima u okviru svog djelokruga i nadležnosti i za svoj
rad odgovara Vijeću ministara Bosne i Hercegovine.
Sjedište Agencije je u Sarajevu.
Osnovni zadaci Agencije za osiguranje u Bosni i Hercegovini su da obezbijedi:
 jedinstvenu primjenu zakona o osiguranju između entiteta,
 da zakonodavstvo o osiguranju koje je na snazi u entitetima, u potpunosti bude usaglašeno u
namjeri da osigura jednak i ravnopravan status prema svim društvima za ,
 da osigura da zakonodavstvo u osiguranju u Bosni i Hercegovini bude i ostane usaglašeno sa
zakonodavstvom Evropske unije, koje se primjenjuje na oblast osiguranja;
 da koordinirano predstavlja i zastupa Bosnu i Hercegovinu u organizacijama koje se bave
osiguranjem na međunarodnom nivou,
 da osigurava i vodi sve relevantne podatke o cjelokupnom tržištu osiguranja u Bosni i
Hercegovini.

Tržište kapitala je mjesto za sveukupne poslove, kojima financijske institucije (uglavnom banke)
trguju vrijednosnim papirima i vrijednosnim derivatima.
Izdavatelji su državne i javne ustanove, financijske institucije i organizacije. Vrijednosni papiri se
kupuju i prodaju na burzi. Na taj način dolaze do novčanih sredstava za svoje aktivnosti.
Investitori koji kupuju vrijednosne papire su primjerice banke, investicijski i mirovinski fondovi,
osiguravajuća društva i pojedinci koji žele postići dobit.

Ciljevi tržita kapitala u BiH su:

- osigurati po tržišnim uslovima kapital za razvoj,
- osigurati optimalnu alokaciju kapitala,
- ostvariti visoku kapitalizaciju,
- osigurati disperziju rizika investiranja,
- osigurati zaštitu vlasnika i korisnika kapitala.

103. JAVNE FINANSIJE I FISKALNA KONSOLIDACIJA BIH

Javne finansije su polje ekonomije koje se bave sredstvima za kolektivne i vladine aktivnosti, te
upravljanjem i organiziranjem tih aktivnosti. Polje djelovanja javnih finansija se često dijeli o pitanjima
šta vlada i javne organizacije i institucije rade i šta bi trebale da rade te o pitanjima o tome kako finansirati
te aktivnosti. Širi pojam, javna ekonomija te uži pojam, finansije vlade, se također često koristi.
Smatra se da se djelokrug javnih finansija sastoji iz tri dijela:
 uticaj vlade na efikasnu alokaciju resursa
 distribucija prihoda i
 makroekonomska stabilizacija.

Javne financije (engl. public finance, njem. Staatsfinanzen, fr. finances publiques) proučava prirodu i efekte
ridržavnog korištenja fiskalnih instrumenata – oporezivanje i potrošnju, uzimanje i davanje kredita,
kupovine i prodaje. Podrazumijevaju međusobne odnose pojedinih državnih organa, te centralne države i
lokalnih vlasti (viših i nižih nivoa vlasti). Ponekad uključuju i proučavanje javnih preduzeća i
nacionalizovanih industrija, koje se poput svakog drugog preduzeća mogu same da finansiraju i tako da
budu ivan domašaja čistih javnih finansija, ali ih njihov odnos s državom dovodi u raspravu o javnim
finansijama.
Osnovna tema javnih finansija su javna ili zajednička dobra ili usluge neophodne pojedincima a pružaju ih
javne vlasti (npr. odbrana i zdravstvo), te način na koji se finansiraju.

Fiskalna politika se bavi načinima prikupljanja novca u državnu blagajnu i njegovog trošenja.
Sastoji se od porezne politike i politike javnih rashoda. U vrijeme inflacije često se primjenjuje
kontrakcijska fiskalna politika u vidu povećanih poreza i smanjenja javnih rashoda. U vrijeme depresije
primjenjuje se ekspanzivna fiskalna politika u vidu smanjenja poreza i porasta javnih rashoda.

Fiskalna politika utiče na prihode i potrošnju ljudi, pomaže u određivanju alokacije resursa između
privatnih i kolektivnih dobara te utiče na poticanje investicija.

Primarni fiskalni bilans, definiran u skladu sa članom 1. stav (2) Zakona o Fiskalnom vijeću u Bosni i
Hercegovini planira se u 2017. godini u vidu deficita, u iznosu od 126,7 mil. KM, od čega:
 institucije BiH planiraju deficit od 70,6 mil. KM,
 Republika Srpska planira deficit od 194,5 mil. KM,
 Federacija BiH planira suficit od 132,0 mil. KM i
 Brčko Distrikt planira suficit od 6,4 mil. KM.

Ukoliko dodamo i iznos nepokrivenog viška rashoda nad prihodima, koji iznosi 133,6 mil. KM za 2017.
godinu, i to:
 Republika Srpska: 10,6 mil. KM,
 Federacija BiH: 112,4 mil. KM i
 Brčko Distrikt: 10,6 mil. KM,
Iz toga slijedi da ukupan planirani deficit u 2017. godini u BiH iznosi 260,3 mil. KM.

104. POLITIKA PRAVOSUĐA I JAVNE UPRAVE

Politika pravosudnog sistema u BiH glavni je fokus domaćih i međunarodnih nastojanja da se izgradi
demokratska i samoodrživa država. Uprkos značajnom napretku, ostaje još dosta da se to uradi.
Značajne promjene uvedene su 2003. godine, uključujući restrukturiranje sudova i tužilaštava, ponovno
imenovanje sudija i tužilaca i osnivanje institucija na državnom nivou:
- Ministarstva pravde BiH
- Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH.

Sud BiH i Tužilaštvo BiH počeli su sa radom 2005. godine i imaju nadležnost nad najtežim krivičnim
djelima, koja ugrožavaju društveni mir i sigurnost, uključujući ratne zločine, organizovani kriminal i
terorizam.
Misije OSCE-a u BiH pruža pomoć pravosudnom sistemu i scrhu unapređenja njegove nezavisnosti,
efikasnoti, poštovanja temeljnih prava na pravničko suđenje i sposobnosti ispunjavanja međunarodno
priznatih standarda.
U cilju ovih promjena, Misija je započela program praćenja rada ovog sektora, usredsrijeđen na postupke u
fazi glavnog pretresa u krivičnim predmetima i poštovanje novih zakona o krivičnom postupku.
Kasnije, ovaj program obuhvatio je sve elemente krivičnog postupka.
Program za praćanje rada pravosudnog sektora osigurava:
- da su zakoni u skladu sa Ustavom i međunarodnim aktima zaštite ljudskih prava, te njihova pravila
primjena,
- da se nezavisnost pravosuđa poštuje,
- da se poštuje pravo optuženog na pravično suđenje,
- da se prema optuženima i žrtvama postupa u skladu sa poštovanjem njihovih prava i da im se pruži
odgovarajuća zaštita,
- da svi ljudi imaju jedan pristup pravdi.

105. SOCIJALNO STANJE I SOCIJALNA POLITIKA U BIH

Socijalna politika označava politiku koja ima za cilj poticavanje mjera za poboljšanje gospodarskog i
socijalnog stanja, posebno ranjivih skupina u pučanstvu. Faktori socijalne politike prije svega su preduzeća,
sindikati, nevladine udruge i crkva.
Primarni cilj je poboljšati socijalnu situaciju ranjivih skupina i usklađivanje životnih prilika i životnih
uslova.
Opšti cilj politike je integracija socijalno ugroženih skupina stanovništva u društvo kako bi se stabilizirao
društveni poredak.
Socijalna politika EU definirana je Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.), koji je Sporazumom o socijalnoj
politici (1991.) uključen u Ugovor o Evropskoj zajednici.
Ciljevi socijalne politike EU oslanjaju se na Evropsku socijalnu povelju (1961.) i Povelju Zajednice o
osnovnim socijalnim pravima radnika (1989.), a obuhvataju promociju zapošljavanja, poboljšanje uslova
rada, odgovarajuću socijalnu zaštitu, socijalni dijalog, razvoj ljudskih potencijala s ciljem osiguranja
visokog i održivog nivoa zaposlenosti i suzbijanje socijalne isključenosti. Ova politika blisko je vezana s
politikom zapošljavanja Evropske unije.

Socijalno stanje građana BiH u prošloj godini je na predzadnjem mjestu u odnosu na zemlje članice EU i
kandidate, odnosno potencijalne kandidate, podaci su Eurostata.
U skladu sa socijalnom politikom, je i EU program koji se jednim dijelom odnosi, dakle na socijalnu
politiku.

Nacrt EU strategije koju treba realizovati do 2020. godine postavlja tri prioriteta pred zemlje članice EU, ali
i zemlje kandidate poput naše države:
- „Pametan“ razvoj: razvoj ekonomije zasnovan na znanju i inovacijama;
- Održivi razvoj: promocija efikasnije, ekološki održive i konkurentnije ekonomije;
- Inkluzivni razvoj: podsticanje otvaranja novih radnih mjesta u cilju društvene i teritorijalne kohezije.

106. LOKALNA SAMOUPRAVA I LOKALNI RAZVOJ

Danas BiH čine dva entiteta (Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska) i jedan
distrikt (Distrikt Brčko BiH).
Federacija Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu Federacija BiH), kao jedan od entiteta
BiH, zauzima 51% teritorija BiH. Teritorij Federacije BiH podijeljen je na deset federalnih jedinica
kantona/županija.
Republika Srpska (u daljem tekstu RS) drugi je entitet BiH. U RS nema federalnih jedinica (kantona)
već samo entitetska i općinska razina vlasti, tj. lokalna samouprava. U Republici Srpskoj ima 64
jedinice lokalne
 samouprave i to 57 općina i 7 gradova.
Ustav BiH ne reguliše pitanje lokalne samouprave.
Ustav Federacije BiH ne utvrđuje nadležnosti općinskih vlasti kao što to čini kod federalnih
i kantonalnih vlasti. Međutim, u članu VI.2. utvrđeno je da se u općini ostvaruje lokalna samo-
uprava te da općina ima statut koji mora biti usklađen kako sa Ustavom Federacije BiH, tako i
sa Ustavom i zakonima kantona.
Ustav Republike Srpske (Ustav RS)13 u poglavlju VI teritorijalna organizacija, član 102.
utvrđuje da se sistem lokalne samouprave uređuje zakonom. Istim članom, Ustav RS propisuje
određene nadležnosti općine taksativno ih navodeći te općom klauzulom ostavlja mogućnost
utvrđivanja i drugih nadležnosti u zakonu i statutu općine. Ustav RS na ovom mjestu (član
102.) određuje kao nadležnosti općine: donošenje programa razvoja, urbanističkog plana,
budžeta i završnog računa; obavljanje komunalnih djelatnosti; gradsko građevinsko zemljište
i poslovne prostore; lokalne puteve i ulice; kultura, obrazovanje, zdravstvena i socijalna zaštita,
kultura, informiranje, zanatstvo, turizam i ugostiteljstvo, zaštita životne sredine;
izvršava zakone i druge propise te formira organe, organizacije i službe za svoje potrebe.

Lokalne vlasti nalaze se u povoljnoj poziciji da potpomognu promjene na lokalnom nivou i provode politike
koje bi smanjile siromaštvo i unaprijedile kvalitet života. Međutim, lokalnim vlastima u Bosni i Hercegovini
nedostaju kapaciteti da budu pokretači razvoja, dok oskudna finansijska sredstva, neefikasan proces
decentralizacije i odsustvo jasnih političkih okvira na višim nivoima vlasti (kantonalnim, entitetskim i
državnom) dodatno otežavaju proces lokalnog razvoja.
Više od 80% lokalnih vlasti izradilo je razvojne strategije, ali one su i dalje odvojene od strategija i budžeta
kantonalnih, entitetskih i državnih vlasti. Osim toga, općinama nedostaju kapaciteti da pretvore svoje
strateške prioritete u provodive akcije, da stvore mreže ostvarivih projekata, da privuku finansijska
sredstva izvana i da upravljaju lokalnim razvojem u partnerstvu sa privatnim sektorom i lokalnim
zajednicama.
Svi ovi faktori ometaju uspješnu realizaciju lokalnih strategija i ograničavaju rezultate socio-ekonomskog
razvoja. Pošto integracija BiH u Evropsku uniju istovremeno predstavlja i izazov i razvojni potencijal za
lokalne vlasti, Projekat integriranog lokalnog razvoja (ILDP) pomaže im da postanu spremniji za efikasno
iskorištavanje finansijske pomoći EU.

107. IKT I INFORMATIZACIJA DRUŠTVA

Informacijskih i komunikacijskih tehnologija (ICT) odnosi se na proizvode i prakse koje se koriste za

spremanje, snimanje i obrada drugih vrsta informacija . U modernim vremenima, ICT se uglavnom odnose
na informacijske i komunikacijske tehnologije, koje su se razvile iz oblasti telekomunikacija i kompjutersku
industriju.

ICT su uključeni u svim segmentima modernog društva i njegovih aktivnosti.

Kada je komunikacija ne, svijet praktično prestaje. Otuda i potreba za stručnjacima u oblasti ICT je u
stalnom porastu. Oni su potrebni u svim sektorima ekonomije i stoga u cijelom području EU krajnje
nedostaju.
Razvoj informacijskih i komunikacijskih tehnologija je ključna za konkurentnost Evrope u današnjem sve
digitalne globalne ekonomije. Ključnih zadataka Evrope su: proširenje raspoređivanje širokopojasnih
mreža i razvoj high-speed ICT proizvoda i usluga, e-trgovina, jačanje ICT aplikacija za e-government, e-
učenje, e-uključivanje, e-kultura i e-zdravstva.

Informatizacija društva je šroces osavremenjivanja zastarelih i okoštalih društvenih struktura nabavkom

najmodernije opreme i obukom postojećeg osoblja za rad sa modernim tehnologijama.

IT sektor je šansa Republike Srpske. Direktor Agencije za informaciono društvo Srpske Srđan Rajčević je
naglasio da su informaciono-komunikacione tehnologije jedna od glavnih poluga razvoja Srpske u
budućnosti.
Okrugli sto "Banjaluka - softver siti - 2021", koji je podržalo Ministarstvo nauke i tehnologije, organizovan
je s ciljem utvrđivanja strateških smjernica razvoja IKT-a u Republici Srpskoj, koje mogu biti iskorištene
prilikom izrade Strategije naučnog i tehnološkog razvoja RS 2017 - 2021.

108. INDUSTRIJSKA I INTELEKTUALNA SVOJINA I NJIHOVA ZAŠTITA

Industrijsko vlasništvo je skupni pojam koji obuhvaća prava kojima proizvođači štite od konkurenata svoje
poslovne interese, položaj na tržištu i sredstva uložena u istraživanje, razvoj i promociju. Industrijsko
vlasništvo obuhvaća patente, žigove (zaštitne znakove), industrijski dizajn, oznake zemljopisnog podrijetla i
oznake izvornosti, topografiju poluvodičkih proizvoda.

Intelektualna svojina je skupni naziv za subjektivna prava na intelektualnim tvorevinama kao

nematerijalnim dobrima i u svezi s njima. Obuhvaća autorsko i srodna prava, te prava industrijskog
vlasništva.
Zaštitom intelektualnog vlasništva potiče se kreativnost, ali i privredne djelatnosti.

Zaštita intelektualnog vlasništva je jedna od najharmoniziranijih pravnih područja.

Zakoni o zaštiti intelektualnog vlasništva u većini država svijeta slijede ista načela i razlikuju se samo u
nijansama. Nekoliko međunarodnih ugovora uređuje međudržavne aspekte pri zaštiti intelektualnog
vlasništva.
Važnost intelektualnog vlasništva u modernom društvu je potvrđena postojanjem Svjetske organizacije za
intelektualno vlasništvo (WIPO) sa sjedištem u Ženevi koja djeluje kao specijalizirana ustanova Ujedinjenih
naroda.

Vezano za BIH, postoji Institut za intelektualno vlasništvo Bosne i Hercegovine koji je pravni sljebednik
Instituta za standardizaciju, mjeriteljstvo i intelektualno vlasništvo Bosne i Hercegovine (BASMP), koji je
osnovan 1. oktobra 1992. godine.
Od tada tri zakona su regulisala status ovog instituta. U septembru 2004. godine donesen je Zakon o
osnivanju Instituta za intelektualno vlasništvo Bosne i Hercegovine („Službeni glasnik BiH" broj 43/04) kao
samostalne državne organizacije.
Proces razdvajanja Instituta prethodnika (BASMP) na tri odvojene državne institucije trajao je do kraja
2006. godine. Odlukom od 29. decembra 2006. godine Institut je preuzeo poslove u području intelektualnog
vlasništva koji su se obavljali u Institutu za standardizaciju, mjeriteljstvo i intelektualno vlasništvo Bosne i
Hercegovine (BASMP), te od 1. januara 2007. godine obavlja poslove iz svoje nadležnosti kao samostalna
državna institucija.

109. INVENTIVNOST PRIVREDE I EVROPSKA KONKURENTNOST BIH

Inovacija je primjena nove i poboljšane ideje, postupka, dobra, usluge, procesa koja donosi nove koristi ili
kvalitetu u primjeni. Inovacije u širem smislu donose poboljšanja u području:
- konstrukcije proizvoda (tehnološke inovacije),
- inovacija procesa,
- organizacije rada ili poslovanja,
- marketinga
- inovacije usluga

Proces inovacija je sustavni razvoj i praktična aplikacija novih ideja. To je proces pretvaranja invencija
(novog znanja) u nove postupke, tehnike, tehnološke procese,
tehnologije, nove ili poboljšane proizvode.
Na listi najinovativnijih svjetskih privreda koju je izradio projekat Svjetske organizacije za zaštitu
intelektualnog vlasništva, univerziteta Cornell i poslovne škole Insead, Slovenija je najbolje rangirana
država regije.
Iza Slovenije, koja je ove godine zauzela visoku 32. poziciju, slijede Hrvatska (47), Crna Gora (51),
Makedonija (58), Srbija (65), Bosna i Hercegovina (87), a na začelju regionalne grupe nalazi se Albanija
(92).
Među 128 država u ovogodišnjem Global Innovation Indexu uvjerljivo dominiraju evropski predstavnici, pa
je prva Švicarska, druga Švedska, a treća Velika Britanija.
U formiranju liste inovativnosti privreda uzeto je obzir nekoliko područja, poput razvijenosti
infrastrukture, stabilnosti institucija, tržišne i poslovne sofisticiranosti, kreativne proizvodnje te
istraživanja.
Ovako loš rezultat BiH još uvijek nije izazvao bilo kakvu reakciju nekog od mnogobrojnih ministarstava u
BiH.

Konkurentnost prema definiciji OECD-a označava sposobnost zemlje da u slobodnim i ravnopravnim

tržišnim uvjetima proizvede robe i usluge koje prolaze test međunarodnog tržišta, uz istovremeno
zadržavanje i dugoročno povećanje realnog dohotka stanovništva.
Konkurencija ili tržišna utakmica je osnovni regulator tržišta.
Od 2005. godine, Svjetski ekonomski forum 5 bazirao je analizu konkurentnosti na Indeksu globalne
konkurentnosti (GCI - Global Competitiveness Index), veoma obuhvatnom indeksu, koji obuhvaća mikro i
makroekonomske temelje nacionalne konkurentnosti.

Sve međunarodne ocjene i pregledi pokazuju da je BiH u lošoj konkurentskoj poziciji.

Ključni razlozi koji postavljaju BiH na takvo mjesto su neefikasnost javne vlasti i zastoj u provođenju
reformi.
Prema ocjeni investicione klime zemalja koju provodi Svjetska Banka7 neefikasna javna vlast, neefikasan
regulatorni režim, loša struktura ekonomije i neefikasno funkcioniranje tržišne ekonomije su osnovne
karakteristike koje stvaraju lošu klimu za investitore u BiH. Prema podacima Konferencije za trgovinu i
razvoj Ujedinjenih nacija (UNCTAD), BiH je na posljednjem mjestu u regiji po privlačenju direktnih
stranih ulaganja (FDI), te je u 2010. godine privukla tri puta manje investicija od Makedonije, a 15 puta
manje od Srbije.

Bosna i Hercegovina je ocjenjena sa 3,93 poena od ukupnih 7 čime je zauzela 88. mjesto po konkurentnosti
ekonomije. Ovakav plasman je za dvanaest mjesta bolji u odnosu na prethodni izvještaj (2011. godine).

110. EKOLOŠKA POLITIKA I POLITIKA PROSTORNOG RAZVOJA

Politika okoliša (ekološka politika) je područje politike EU koje se ne spominje u Ugovoru iz

Rima (1957.). Ključni događaj u području zaštite okoliša i Europske unije bila
je Konferencija Ujedinjenih naroda o ljudskom okolišu održana u Stockholmu
1972., na kojoj je pitanje zaštite okoliša predstavljeno kao globalni cilj. Od tada
je na snazi koherentan pristup politici zaštite okoliša kao rezultat javnog interesa
i povećanja svijesti o pitanjima koja se odnose na uništavanje okoliša.

Ekološka politika je dio ukupne politike jedne zemlje, regiona ili zajednice. Zasniva se na planskim
odlukama kojima se usmjeravaju akcije ka ostvarivanju određenih ciljeva u oblsti unapređenja i zaštite
životne sredine.
Ona treba da je cjelovita, konzistentna, efektivna.

Uspostavom institucije državnog ministarstva prostornog uređenja i zaštite okoline, ili sekretarijata za
prostorno uređenje i zaštitu okoline pri nekom postojećem ministarstvu, na primjer Ministarstvu civilnih
poslova, obezbjedili bi se uslovi za izradu, donošenje i provođenje državne strategije prostornog uređenja sa
ciljem usklađivanja prostornog, okolišnog, regionalnog i nacionalno-kulturnog razvoja na svim
administrativnim nivoima.
Perspektiva prostornog razvoja Evropske unije je dokument Evropske komisije odobren na neformalnom
sastanku ministara zaduženih za prostorno planiranje u Potsdamu u maju 1999. godine.
Ovaj dokument je plod desetogodišnjeg rada i sastanaka koji su se održavali od 1989. godine u sledećim
gradovima: Nant, Torino, Hag, Lisabon, Lijež, Kerkira, Lajpcig, Strazbur, Madrid, Venecija, Narvik i
Glazgov.

Dokument se sastoji iz analitičkog dela A pod nazivom „Za uravnotežen i održiv razvoj teritorije Evropske
unije: doprinos politike prostornog razvoja, nove dimenizije evropske politike“ i sinteznog dela B –
„Teritorija Evropske unije: trendovi, perspektive i izazovi“. Ključne teme PPREU-a su policentričan razvoj,
infrastruktura i prirodna i kulturna baština.
U maju 2007. godine u Lajpcigu usvojen je dokument Teritorijalna agenda koji ažurira postavke PPREU-a.

111. KLIMATSKE PROMJENE I PRIVREDNI RAST BIH

Klimatske promjene su dugotrajne promjene u statističkoj raspodjeli klimatskih faktora, u vremenskom

periodu od desetaka do milijuna godina. To može biti promjena u prosječnim klimatskim elementima ili
promjena raspodjele klimatskih događaja s obzirom na prosječne vrijednosti, ili pojava sve više krajnjih
vremenskih događaja. Klimatske promjene se mogu odnositi na određene posebne regije ili se može odnositi
na cijelu Zemlju.

Bosna i Hercegovina će dobiti bespovratna sredstva u iznosu od tri milijuna dolara za Nacionalni plan
prilagodbe na klimatske promjene.
Također, dogovorena su i bespovratna sredstva u iznosu od 1,2 milijuna dolara za cijelu BiH za monitoring i
verifikaciju izvještavanja. I ova sredstva će biti operativna do kraja 2017.

BiH ima Strategiju prilagođavanja na klimatske promjene. Strategije je razvijena na osnovu Prvog i Drugog
nacionalnog izvještaja u ovoj oblasti.
Bosna i Hercegovina poduzima korake u rješavanju pitanja klimatskih promjena, kako na domaćem tako i
na međunarodnom nivou. Unutar BiH, klimatske promjene se sve više smatraju pitanjem od ključnog
strateškog značaja, naročito od domaćih vlasti i akademske zajednice. Vizija razvoja države je da do 2025.
godine Bosna i Hercegovina bude održiva i napredna ‘zelena ekonomija’.
Kada Bosna i Hercegovina uđe u Evropsku uniju (EU), ona će kao zemlja članica imati niske emisije, visok
kvalitet života za sve, očuvane prirodne ekosisteme, održivo upravljanje prirodnim resursima i visok nivo
otpornosti na klimatske promjene

112. REGIONALNA POLITIKA I PREKOGRANIČNA SARADNJA

Regionalna politika Europske unije slijedi ciljeve ojačenja gospodarstvene i socijalne kohezije unutar
Europske unije čiji je cilj smanjiti razlike u razvoju među regijama zemalja članica.
Regionalna politika slijdi višegodišnje financijske okvie i druga najveća stavka u proračunu Europske unije.
U napretku pojedinih regija i zemalja članica EU postoje velike razlike. Prema visini BDP-a po stanovniku
najrazvijenije se regije nalaze u urbanim dijelovima Londona, Bruxellesa i Hamburga. Najbogatija zemlja
je Luksemburg.

Cilj regionalne politike je smanjivanjem i uklanjanjem ekonomskih i socijalnih razlika između 27 država
članica i njihovih 271 regije postići ujednačen razvoj na teritoriji cijele Evropske unije. Ona je jedan od
najvažnijih instrumenta za postizanje ekonomske i socijalne kohezije Evropske unije pa se uz naziv
regionalna politika najčešće koristi i naziv kohezijska politika.
Glavni instrumenti provođenja regionalne politike su strukturni fondovi: Evropski fond za regionalni razvoj
i Evropski socijalni fond te Kohezioni fond.
Kada je riječ o odnosu BiH i regionalne politike EU,Bosna i Hercegovina je potpisala Sporazum o
stabilizaciji i pridruživanju (SSP) 16. juna 2008. godine, što je prvi ugovorni odnos izmeĎu EU i naše zemlje,
te prvi korak prema budućem članstvu u Uniji.
Potpisani Sporazum donosi konkretne koristi za građane BiH,
osigurava uspostavljanje slobodnih trgovinskih zona i jačanje veza između EU i BiH, donoseći ekonomsku
korist našoj zemlji. Potpisivanjem SSP status naše zemlje u procesu evropskih integracija dobio je novu
dimenziju, ali i dalji napredak ka statusu kandidata, pod uslovom da se implementira na odgovarajući
način.

U okviru druge komponente IPA-e – prekogranične saradnja, BiH učestvuje u šest programa: u tri
bilateralna programa prekogranične saradnje sa Hrvatskom, Srbijom i Crnom Gorom, u jednom programu
prekogranične saradnje sa državama članicama – IPA Jadranski program, te u dva programa
transnacionalne saradnje Jugoistočna Evropa (SEE) i Mediteran (MED).
Svi programi implementiraju se putem grant šema za koje se objavljuju pozivi za podnošenje projektnih
prijedloga. (više informacija o svakom programu pojedinačno je na relevantnim programskim web
stranicama).
Sve aktivnosti vezane za realizaciju programa prekogranične/ transnacionalne saradnje u BiH su u
nadležnosti Direkcije za evropske integracije/ Odsjeka za prekograničnu saradnju, međunarodne i posebne
programe pomoći EU unutar Sektora za koordinaciju pomoći EU.

Nakon što su u 2008. godini završene aktivnosti na uspostavljanju upravljačkih struktura i struktura za
implementaciju u svim programima, tokom 2009. godine ostvaren je značajan napredak u implementaciji
kroz objavljivanje poziva za podnošenje projektnih prijedloga u svih šest programa.
Također, u 2009. godini došlo je do ugovaranja prvih sredstava za ovu komponentu izgodišnje alokacije za
2007 (6 projekata u okviru programa transnacionalne saradnje SEE).

Dakle, gore navedeni programi obuhvataju:

- Prekogranična saradnja pograničnih regiona između zemalja potencijalnih kandidata i kandidata
- Prekogranična saradnja između zemalja kandidata/potencijalnih kandidata sa zemljama članicama
- Učešće kandidata/potencijalnih kandidata u transnacionalnim programima

113. POLITIKA EVROPSKOG INTEGRISANJA BIH I NATO

Organizacija Sjevernoatlantskog ugovora, naziva se još i Sjevernoatlantski savez, poznatiji kao NATO
međunarodna je organizacija vojno-političke prirode, osnovana je 1949. godine potpisivanjem
Sjevernoatlantskog ugovora (Washingtonski ugovor) između dvanaest država tadašnjeg zapadnog bloka.
Ima 28 zemalja članica.
Političko središte Organizacije i trajno sjedište Sjevernoatlantskog vijeća je u Bruxellesu (Belgija).

Generalni sekretar je Jens Stoltenberg. Zemlje osnivači su: Belgija, Danska, Francuska, Holandija, Island,
Italija, Kanada, Luksemburg, Norveška, Portugal, SAD, UK. Generalni sekretar NATO-pakta je Jens
Stoltenberg –Norveška (od 2014.godine). Prije njega ovu funkciju obavljao je Anders Fogh Rasmussen
(Danska).

Vanjska politika Bosne i Hercegovine usmjerena je ka očuvanju i unapređenju trajnog mira, sigurnosti i
stabilnog demokratskog i sveukupnog državnog razvoja i doprinosu međunarodnom miru i sigurnosti.
Bosna i Hercegovina razumije i prihvata koncept kolektivne sigurnosti, kao kamen temeljac dugoročne
vojne strategije. Ključni element za ostvarivanje vojne sigurnosti Bosne i Hercegovine je postati članicom
NATO-a, jer joj u tom slučaju njen nacionalni suverenitet i teritorijalni integritet garantira cijeli Saveza.
Iako članstvo u NATO programu PfP ne donosi garancije kolektivne sigurnosti, kao što to čini puno članstvo
u NATO-u, ono predstavlja prvi korak u tom pravcu.
Bosna i Hercegovina se opredijelila za ispunjenje ciljeva programa PfP, posebno putem povećanja
transparentnosti odbrambenog planiranja i donošenja budžeta, osiguranja potpune demokratske kontrole
oružanih snaga i saradnje s NATO. Ovo je sve sa ciljem jačanja sposobnosti Oružanih snaga Bosne i
Hercegovine da djeluju zajedno sa snagama članicama NATO-a, naročito u misijama očuvanja mira i
humanitarnim operacijama.
Formalna osnova za PfP je Okvirni dokument (Framework Document), u kojem se iznose konkretne
obaveze za svaku zemlju – partnera.

Bosna i Hercegovina je prihvatila poziv u NATO program Partnerstvo za mir (PfP) i potvrdila svoju
predanost načelima i ciljevima naznačenim u Okvirnom dokumentu PfP-a i Osnovnom dokumentu
Euroatlanskog partnerskog vijeća (EAPC).
Predsjedništvo BiH je 13. decembra 2006. godine donijelo Odluku o prihvaćanju Okvirnog dokumenta
NATO-vog programa Partnerstvo za mir.
Predsjedavajući Predsjedništva Bosne i Hercegovine, Nebojša Radmanović, potpisao je u Brusselsu, 14.
decembra 2006. godine, Okvirni dokument. Ovim činom Bosna i Hercegovina je i formalno postala članicom
Evroatlantskog partnerskog vijeća (Euro-Atlantic Partnership council – EAPC) i tako stekla sva prava i
obaveze u skladu s potpisanim Okvirnim dokumentom i Općim dokumentom Partnerstva. BiH, Makedonija
i CG su kandidati za članstvo u NATO.

114. POVJERENJE GRAĐANA I EVROPSKA BUDUĆNOST BIH

Nakon stoljeća punog konflikata i dva velika rata, Evropljani mogu da budu sigurni da unutar Unije mogu
sigurno da žive. Međutim, prema jednom nedavno objavljenom istraživanju, Evropljani gube povjerenje u
EU i njene institucije.
Neki smatraju da ustvari samo par ključnih zemalja odlučuju o svemu, pa sama politika EU parlamenta i
EU nije objektivna i nepristrasna.
Građani EU brinu za budućnost svoje djece, radna mjesta i penzije. Građani su frustrirani kada shvate da
se njihov glas ne čuje u institucijama EU. Rezultat su demonstracije, protesti i nasilje.
Evropljani pokazuju spremnost za političkim angažmanom i borbom za sopstvene interese.
Evropski političari bi trebalo da pokažu da se zalažu za rješavanje problema građana EU.
Sve u svemu, može reći da će zbog toga EU biti privredno jaka i imati više demokratije i socijalne pravde.
Postavlja se pitanja koliko je naša privreda razvijena i konkurentna sa privrednom ostalih zemalja članica
EU. U slobodnoj tržišnoj utakmici nemamo nikakve šanse, i to je rezultat gašenja naše privrede. BiH će
imati položaj periferije u odnosu na centar zbog toga.
80% građana u BiH je za EU (u RS je 2/3 za evropski put), bez obzira na to nismo puno odmakli, bliže smo
samo afričkoj uniji nego evropskoj bez obzira na građanstvo koje podržava EU.
Postoji odgovornost političkih elita za ovo, zato što građani podržavaju priključenje BiH EU.
Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju EU nije ratifikovan zbog problema tj. zbog toga što nije ispunjen
problem “Sejfić-Finci” što opet dovodi do postojanja diskriminacije u BiH.
Kada je riječ o EU, ukoliko se ne bismo kretali prema njoj, BiH bi propala. Iz bankrota BiH vadi samo
MMF, jer u suprotnom BiH ne bi ispunjavala svoje obaveze. Tako da možemo zaključiti, da Evropa kao
Evropa nije cilj BiH, nego je to sredstvo za unapređenje zemlje (BiH).