‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مجموع دنباله حسابی و هندسی‬

‫فعالیت ‪ :1‬آنچه از دنباله حسابی به یاد دارید را خالصه کنید‪:‬‬

‫فعالیت ‪ :2‬میخواهیم مجموع اعداد طبیعی ‪ 1‬تا ‪ 111‬را محاسبه کنیم به چه روشی این کار را انجام دهیم؟‬

‫(روش گوس)‬

‫فعالیت ‪ :3‬مجموع ‪ n‬جمله اول یک دنبالۀ حسابی را بهدست آورید‪.‬‬

‫مثال ‪ :1‬در یک دنباله حسابی جمله اول برابر ‪ 7‬و قدرنسبت برابر ‪ 2‬است‪ .‬مجموع ده جمله اول این دنباله‬

‫چقدر است؟‬

‫مثال ‪ :2‬در یک دنباله حسابی ‪ a1  24‬و ‪ a 2  18‬مجموع هفده جمله اول این دنباله چقدر است؟‬

‫‪1‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :3‬مجموع ‪ 01‬جمله اول دنباله حسابی ‪ 3, 7,11,...‬را بیابید؟‬

‫مثال ‪ :4‬چند جمله اول دنباله حسابی ‪ 5, 7,9,...‬را باهم جمع کنیم تا حاصل برابر ‪ 272‬باشد؟‬

‫مثال ‪ :5‬در یک دنباله حسابی مجموع ده جمله اول ‪ 72‬و مجموع پنج جمله اول ‪ 21‬است‪ .‬قدرنسبت این‬

‫دنباله چقدر است؟‬

‫‪ 2018‬به ازای کدام مقدار ‪ n‬تساوی ‪ Sn  n‬برقرار است؟‬

‫مثال ‪ :6‬در دنباله حسابی ‪, ,16,...‬‬

‫مثال ‪ :7‬مجموع همه اعداد دو رقمی و مضرب ‪ 2‬را بیابید؟‬

‫مثال ‪ :8‬مجموع مضارب ‪ 3‬در بازه ‪ 18 , 300‬چقدر است؟‬

‫‪2‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :9‬در یک دنباله حسابی مجموع پنج جمله سوم از مجموع پنج جمله اول ‪ 211‬واحد بیشتر است‪.‬‬

‫قدرنسبت دنباله چقدر است؟‬

‫مثال ‪ :11‬در یک دنباله حسابی اگر به جمله اول ‪ 3‬واحد اضافه کنیم و از قدرنسبت ‪ 2‬واحد کم کنیم‪ ،‬در‬

‫مجموعِ بیست جمله اول دنباله‪ ،‬چه تغییری صورت میگیرد؟‬

‫‪3‬‬
‫مثال ‪ :11‬در یک دنباله حسابی جمله ‪n‬ام به صورت ‪ a n  n  5‬است‪ .‬مجموع ‪ 12‬جمله اول دنباله‬
‫‪2‬‬
‫کدام است؟‬

‫مثال ‪ :12‬در بیست جمله اول یک دنباله حسابی مجموع جمالت ردیف فرد ‪ 132‬و مجموع جمالت ردیف‬

‫زوج ‪ 121‬میباشد‪ .‬جمله اول دنباله کدام است؟‬

‫مثال ‪ :13‬مجموع اعداد طبیعی دو رقمی که باقیمانده تقسیم آنها بر ‪ 0‬برابر یک باشد را بیابید؟‬

‫‪3‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :14‬بین دو عدد ‪ 8‬و ‪ 33‬تعدادی عدد طوری قرار میدهیم که کل اعداد تشکیل دنباله حسابی دهند و‬

‫تفاضل کوچکترین و بزرگترین آنها ‪ 33‬است‪ .‬مجموع کل جمالت دنباله کدام است؟‬

‫به فرمولهای زیر توجه کنید‪.‬‬

‫(‪1‬‬

‫(‪2‬‬

‫(‪3‬‬

‫مثال ‪ :15‬حاصل ‪ S  102  92  82  72  ...  22  12‬چقدر است؟‬

‫نکته‪ :‬مجموع ‪ n‬جمله اول یک دنباله حسابی یک چندجملهای درجه ‪ 2‬بر حسب ‪ n‬است‪ .‬که در آ‬

‫‪ Sn  an2  bn‬ن ‪ d  2a‬و ‪a1  S1‬‬

‫مثال ‪ :16‬اگر مجموع ‪ n‬جمله اول یک دنباله حسابی ‪ Sn  3n2  2n‬باشد‪ ،‬جمله اول و قدرنسبت را‬

‫بیابید؟‬

‫‪0‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :17‬مجموع ‪ n‬جمله اول یک دنباله حسابی از رابطه ‪ Sn  n2  3kn  k  1‬به دست میآید‪.‬‬

‫جمله اول این دنباله کدام است؟‬

‫نکته‪ :‬ربطه ‪ Sn‬و ‪ Sn 1‬با ‪: a n‬‬

‫اگر مجموع ‪ n‬جمله اول یک دنباله حسابی داده شده آنگاه جمله عمومی آن دنباله حسابی از رابطه زیر‬

‫بهدست میآید‪:‬‬

‫‪Sn  Sn 1  a n‬‬

‫‪n2‬‬
‫‪ Sn ‬بهدست میآید‪ .‬جمله عمومی‬ ‫مثال ‪ :18‬در یک دنباله حسابی مجموع ‪ n‬جمله اول از رابطه‬
‫‪3‬‬
‫دنباله را بیابید؟‬

‫)‪n(9n  5‬‬
‫‪ Sn ‬است‪ .‬قدرنسبت این دنباله کدام‬ ‫مثال ‪ :19‬مجموع ‪ n‬جمله اول یک دنباله حسابی‬
‫‪12‬‬
‫است؟‬

‫نکته‪ :‬در یک دنباله حسابی مجموع جمالت از جمله ‪m‬ام تا ‪n‬ام برابر است با‪:‬‬

‫‪a m  a m1  ...  a n  Sn  Sm1‬‬

‫‪2‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫)‪n(n  15‬‬
‫‪ Sn ‬است‪ .‬در این دنباله حسابی مجموع جمالت از جمله‬ ‫مثال ‪ :21‬در یک دنباله حسابی‬
‫‪6‬‬
‫هفتم تا هجدهم کدام است؟‬

‫مثال ‪ 21 :21‬نقطه متمایز روی اضالع یک مربع درنظر میگیریم‪ .‬از هر نقطه به تمام نقاط دیگر وصل‬

‫میکنیم‪ .‬تعداد پارهخطهای رسم شده را بهدست آورید؟‬

‫مثال ‪ :22‬یک سالن تئاتر در ردیف اول ‪ 12‬صندلی و ردیف دوم ‪ 18‬صندلی و به همین ترتیب تعداد‬

‫صندلیها در هر ردیف افزایش مییابد‪ .‬اگر این سالن ‪ 871‬صندلی داشته باشد‪ ،‬تعداد ردیفهای آن چقدر‬

‫است؟‬

‫مثال ‪ :23‬چند نفر کاری را انجام میدهند‪ .‬اگر باهم کار را شروع کنند بعد از ‪ 20‬ساعت کار تمام میشود‪،‬‬

‫ولی در آغاز یک نفر شروع به کار کرد و در فاصله زمانهای برابر یکی یکی به او اضافه شدند‪ .‬اگر زمانِ کار‬

‫اولی ‪ 11‬برابر زمان کار آخری باشد‪ ،‬نفر آخر چند ساعت کار کرده است؟‬

‫فعالیت ‪ :4‬آنچه از دنباله هندسی به یاد دارید را خالصه کنید‪:‬‬

‫‪3‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫فعالیت ‪ :5‬مجموع جمالت دنباله هندسی را بیابید؟‬

‫مثال ‪ :1‬در دنباله هندسی ‪ 64, 32,16,...‬مجموع هفت جمله اول کدام است؟‬

‫مثال ‪ :2‬در یک هندسی ‪ a 3 ( 3 2  1) 3 4 , a1  3 2  1‬مجموع دوازده جمله اول این دنباله کدام است؟‬

‫مثال ‪ :3‬در یک دنباله هندسی جمله دهم ‪ 2‬برابر جمله سوم است‪ .‬مجموع چهارده جمله اول چند برابر‬

‫مجموع هفت جمله اول است؟‬

‫‪1 1 1‬‬
‫است؟‬ ‫مجموع هشت جمله اول چند برابر ‪2  1‬‬ ‫‪, ,‬‬ ‫مثال ‪ :4‬در دنباله هندسی ‪,...‬‬
‫‪2 2 2 2‬‬

‫مثال ‪ :5‬در یک دنباله هندسی افزایشی به صورت ‪ 4,a,9,b,...‬مجموع شش جمله اول کدام است؟‬

‫‪7‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :6‬در یک دنباله هندسی مجموع جمالت اول و سوم برابر ‪ 1‬و مجموع چهار جمله اول آن ‪ 3‬میباشد‪،‬‬

‫مجموع شش جمله اول کدام است؟‬

‫مثال ‪ :7‬بین دو عدد ‪ 2‬و ‪ 16 2‬شش عدد چنان درج شدهاند که هشت عدد حاصل دنباله هندسی تشکیل‬

‫دادهاند‪ .‬مجموع هشت عدد اول کدام است؟‬

‫‪1 1‬‬
‫مثال ‪ :8‬حداقل چند جمله از دنباله هندسی ‪ 1, , ,...‬را جمع کنیم تا حاصل بیشتر از ‪ 1 / 999‬گردد؟‬
‫‪2 4‬‬

‫مثال ‪ :9‬مجموع چند جمله اول دنباله هندسی ‪ 8, 16, 32,...‬برابر ‪ 1338‬است؟‬

‫مثال ‪ :11‬حاصل ‪ x  x2  x 3  ...  x10‬را با ‪ x  2‬بیابید؟‬

‫مثال ‪ :11‬حاصل ) ‪ A  (1  x  x2  ...  x 8 )(1  x  x2  ...  x 8‬را با ‪ x  2‬بیابید؟‬

‫‪8‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :12‬در یک دنباله هندسی با قدرنسبت ‪ q‬که تعداد جمالت زوج است‪ ،‬حاصل تقسیم مجموع جمالت‬

‫ردیف زوج بر مجموع جمالت ردیف فرد کدام است؟‬

‫مثال ‪ :13‬اگر مجموع ‪ n‬جمله اول یک دنباله هندسی به صورت ‪ Sn  2n 2  4‬باشد‪ ،‬قدرنسبت دنباله‬

‫کدام است؟‬

‫مثال ‪ :14‬مجموع دنبالههای زیر را بهدست آورید‬

‫‪( 9  99  999  ...  999...9‬الف‬

‫‪n‬‬

‫‪3 4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫(ب‬ ‫‪    ... ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪5 52 53 54‬‬ ‫‪599 5100‬‬

‫)‪(a 8  a 4  1)(a 3  a 2  a  1‬‬

‫باشد‪ ،‬مقدار ‪ a‬کدام است؟‬ ‫مثال ‪ :15‬اگر ‪ 31‬‬
‫‪a9  a 6  a 3  1‬‬

‫فعالیت ‪ :6‬حاصل عبارت ‪ S  1  a  a2  ...  a n 1‬را بهدست آورید‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫نتیجه‪ :‬اگر ‪ a‬عدد حقیقی و ‪ n‬عدد طبیعی باشد‪:‬‬

‫‪a n 1 ‬‬
‫‪a‬‬
‫فعالیت ‪ :7‬به جای ‪ a‬در بسط فوق قرار دهید و بسط اتحاد ‪ a n  b n‬را بیابید؟‬
‫‪b‬‬

‫نتیجه‪ :‬اگر ‪ a‬و ‪ b‬اعداد حقیقی و ‪ n‬عدد طبیعی باشد‪:‬‬

‫‪a n  bn ‬‬

‫فعالیت ‪ :8‬در بسط قبلی اگر ‪ n‬فرد باشد و به جای ‪ b ،b‬را قرار دهیم‪ ،‬بسط ‪ a n  b n‬را بیابید‪:‬‬

‫نتیجه‪ :‬اگر ‪ a‬و ‪ b‬اعداد حقیقی باشند‪:‬‬

‫(‪1‬‬

‫(‪2‬‬

‫(‪3‬‬

‫مثال ‪ :16‬اگر ) ‪ n ،1  a  a2  ...  a n 1  (1  a)(1  a 2 )(1  a 4 )(1  a 8‬کدام است؟‬

‫‪11‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪1  5 t11  t10  t9  ...  t  1‬‬

‫‪ t ‬کدام است؟‬ ‫با‬ ‫مثال ‪ :17‬حاصل‬
‫‪2‬‬ ‫‪t9  t 6  t 3  1‬‬

‫‪1  17 t 8  t 7  t 6  ...  t  1‬‬

‫‪ t ‬کدام است؟‬ ‫با‬ ‫مثال ‪ :18‬حاصل‬
‫‪2‬‬ ‫‪t6  t3 1‬‬

‫)‪1  5 (a 2  a  1)(a9  a 6  a 3  1‬‬

‫‪ a ‬کدام است؟‬ ‫با‬ ‫مثال ‪ :19‬حاصل‬
‫‪2‬‬ ‫‪a12  1‬‬

‫‪11‬‬
‫حسابان ‪ 1‬فصل دنباله‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :21‬توپی داریم که از هر ارتفاعی رها شود پس از زمین خوردن به اندازه یک چهارم ارتفاع قبلی باال‬

‫میرود‪ .‬این توپ را از زمین به هوا پرتاب کردهایم تا به ارتفاع ‪ 2‬متری برسد‪ .‬پس از شروع پرتاب تا زمان‬

‫ایستادن چه مسافتی طی شده است؟‬

‫مثال ‪ :21‬توپی از باالی ساختمان به زمین میافتد و پس از برخورد ‪ 0 / 4‬ارتفاع قبلی باال میآید‪ .‬اگر کل‬

‫مسافت طی شده تا توقف ‪ 211‬متر باشد‪ ،‬ارتفاع ساختمان را بیابید؟‬

‫مثال ‪ :22‬مربعی به طول ‪ a‬مفروض است‪ .‬ابتدا نیمی از مساحت آن را رنگ میکنیم سپس نیمی از مساحت‬

‫باقیمانده و این کار را ادامه میدهیم‪ .‬حداقل چند مرحله باید ادامه دهیم تا بیش از ‪ 0 / 999‬مساحت مربع‬

‫رنگ شود؟‬

‫‪12‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫معادالت درجه ‪2‬‬

‫یادآوری‪:‬‬

‫حل معادله درجه دوم با روش ∆‬

‫مثال ‪ :1‬در معادله درجه دوم ‪ ( 3  1)x2  x  1  3‬مقدار ریشه مثبت کدام است؟‬

‫دو معادله درجه دوم خاص‬

‫مثال ‪ :2‬در معادله ‪ (2 2  1)x2  2x  (1  2)  0‬ریشهها کدام است؟‬

‫تعداد ریشههای معادله درجه دوم‬

‫وضعیت تعداد ریشههای معادله درجه دوم ‪ ax2  bx  c  0‬به کمک ‪ ‬تعیین میشود‪:‬‬

‫‪ 0‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫‪ 0‬‬

‫وضعیت ریشهها‬

‫مثال ‪ :3‬ریشه مضاعف معادله ‪ x2  (2m  3)x  m2  0‬را به دست آورید‪.‬‬

‫بررسی ∆ در حل مسائل‬

‫‪13‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫در حل مسائل پارامتری از معادالت درجه دوم باید در آخر شرط ‪ ‬را کنترل کنید‪.‬‬

‫‪ )1‬معادله دارای دو ریشه حقیقی متمایز است اگر و فقط اگر ‪ .................................‬باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬معادله دارای دو ریشه حقیقی است اگر و فقط اگر ‪ .................................‬باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬معادله دارای حداکثر یک ریشه حقیقی است اگر ‪ .................................‬باشد‪.‬‬

‫نکته‪ :‬اگر در معادله ‪ a ، ax2  bx  c  0‬و ‪ c‬همعالمت نباشند نیازی به بررسی ‪ ‬نیست زیرا‬

‫‪ b2  4ac  0‬و معادله دارای دو ریشه حقیقی متمایز است‪.‬‬

‫تابع درجه دو و ویژگیهای آن‬

‫سهمی‬

‫نمودار تابع درجه دوم برحسب ‪ ،x‬به شکل سهمی است‪ .‬و دو فرم کلی دارد‪:‬‬

‫‪(a,b,c  , a  0) y  ax 2  bx  c )1‬‬

‫‪(a,h,k  , a  0) y  a(x  h) 2  k )2‬‬

‫‪y  a(x  h)2  k‬‬ ‫‪y  ax2  bx  c‬‬

‫رأس سهمی‬

‫تالقی با محور ‪y‬‬

‫تالقی با محور ‪x‬‬

‫تأثیر عالمت ‪a‬‬

‫‪10‬‬
 ‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫محور تقارن‬

‫رسم سهمی‬

‫مثال ‪ :4‬اگر بیشترین مقدار تابع با ضابطهی ‪ f (x)  (k  3 )x2  4 x k‬برابر صفر باشد‪ ،‬مقدار ‪ k‬را‬

‫بیابید؟‬

‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫مثال ‪ :5‬خط به معادله ‪ y  ‬محور تقارن منحنی تابع ‪ y  x2  3 x  a‬را بر روی خود منحنی‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫قطع میکند‪ .‬مقدار ‪ a‬کدام است؟‬

‫مثال ‪ :6‬به ازای کدام مقدار ‪ a‬نقطه ‪ Min‬نمودار تابع ‪ y  ax2  2 2x  a‬بر روی خط ‪ y 1‬واقع‬

‫است؟‬

‫)‪ kx2  8x  (6k  1‬برابر ‪ 3‬است‪ .‬مختصات رأس سهمی‬ ‫مثال ‪ :7‬کمترین مقدار عبارت‬

‫‪ y  2(x  k)2  k‬کدام است؟‬

‫‪12‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :8‬سهمی ‪ y  ax2  bx  c‬دارای محور تقارن ‪ x  2‬است و محور عرضها را در نقطهای به‬

‫عرض ‪ 2‬قطع میکند‪ .‬اگر این سهمی از نقطه )‪ (1, 1‬بگذرد‪ ،‬مقدار ‪ a  b  c‬کدام است؟‬

‫مماس بودن سهمی بر خط‬

‫‪ )1‬اگر سهمی بر محور ‪x‬ها مماس باشد یعنی ‪  0‬است‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪ )2‬اگر خط ‪ y  k‬بر سهمی مماس باشد یعنی سهمی مساوی ‪ k‬است و ‪ k‬‬
‫‪4a‬‬

‫‪ )3‬اگر خط ‪ y  mx  n‬بر یک سهمی مماس باشد این خط را با سهمی تالقی میدهیم و پس از مرتب‬

‫کردن شرط ‪  0‬را مینویسیم‪.‬‬

‫مثال ‪ :9‬اگر سهمی ‪ y  2x2  ax  8‬بر محور ‪x‬ها مماس باشد‪ ،‬مقدار ‪ a‬کدام است؟‬

‫مثال ‪ :11‬اگر خط ‪ y 1‬بر سهمی ‪ y  ax2  2x  a‬مماس باشد‪ ،‬مقدار ‪ a‬کدام است؟‬

‫‪13‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :11‬مقدار ‪ m‬را طوری بیابید که ‪ y  2x2  (m  1)x  m  6‬بر نیمساز ناحیه اول محورهای‬

‫مختصات مماس باشد؟‬

‫عبارت درجه دوم با عالمت ثابت و وضعیت یک سهمی نسبت به محور ‪x‬‬

‫همواره پایین محور ‪ x‬پایین محور ‪ x‬و مماس بر آن‬ ‫باالی محور ‪ x‬و مماس بر آن‬ ‫همواره باالی محور ‪x‬‬

‫‪ax2  bx  c  0‬‬ ‫‪ax2  bx  c  0‬‬ ‫‪ax2  bx  c  0‬‬ ‫‪ax2  bx  c  0‬‬

‫شکل‬

‫شرط‬

‫‪1‬‬
‫‪ y  (m  1)x2  2 2x ‬همواره باالی محور ‪ x‬است‪ .‬چند جواب طبیعی برای‬ ‫مثال ‪ :12‬نمودار تابع‬
‫‪4‬‬
‫‪ m‬وجود دارد؟‬

‫مثال ‪ :13‬هرگاه نمودار ‪ y  (k  2)x2  3x  2  k‬پایین محور ‪x‬ها و مماس بر آن باشد‪ k ،‬را‬

‫بیابید؟‬

‫‪17‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :14‬به ازای کدام مقدار ‪ m‬عبارت ‪ (m  1)x2  6x  5‬برای هر مقدار دلخواه ‪ x‬مثبت است؟‬

‫ویژگیهای محور تقارن‬

‫‪b‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪ )1‬محور تقارن سهمی همیشه از رأس سهمی میگذرد‪.‬‬
‫‪2a‬‬
‫‪ )2‬هر دو نقطهای که روی سهمی باشند عرض مساوی باهم داشته باشند نسبت ره محور تقارن سهمی‬

‫‪x x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪x 1 2‬‬ ‫قرینهاند‪ ،‬یعنی اگر ‪ A 1‬و ‪ B 2‬روی سهمی باشند‪ ،‬محور تقارن سهمی برابر است با‬
‫‪2‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬

‫مثال ‪ :15‬دو نقطه )‪ (13, ‬و )‪ (1, ‬روی نمودار سهمی با کمترین مقدار ‪ 1‬قرار دارند‪ ،‬اگر سهمی محور‬

‫‪y‬ها را در نقطهای به عرض ‪ 3‬قطع کند معادله سهمی را بیابید؟‬

‫نکته‪ :‬در توابعی که به صورت )‪ y  (ax  b)(ax2  bx  c‬هستند‪:‬‬

‫الف) اگر محور ‪x‬را فقط در یک نقطه قطع کند‪ ،‬آنگاه قسمت درجه دوم ریشه ندارد و ‪ ‬در آن منفی است‪.‬‬

‫ب) اگر بر محور ‪x‬ها مماس باشد آنگاه دو حالت امکانپذیر است‪:‬‬

‫‪ )1‬تابع درجه دوم ریشه مضاعف دارد یعنی ‪ 0‬‬

‫یا‬

‫‪ )2‬ریشه تابع درجه اول در عبارت درجه دوم صدق میکند‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :16‬منحنی )‪ y  (x  2)(x2  2x  m‬محور ‪x‬ها را فقط در یک نقطه قطع میکند‪ M .‬را‬

‫بیابید؟‬

‫‪1‬‬
‫مثال ‪ :17‬منحنی )‪ y  ( x  m)(x2  2x  3‬بر محور ‪x‬ها مماس است‪ .‬در این صورت ‪ m‬را بیابید؟‬
‫‪3‬‬

‫مثال ‪ :18‬منحنی به معادله )‪ y  (x  1)(x2  ax  a‬محور ‪x‬ها را فقط در یک نقطه قطع میکند‪.‬‬

‫مجموعه مقادیر ‪ a‬کدام است؟‬

‫روابط بین ضرایب و جوابهای معادله درجه دوم‬

‫در صورت وجود دو ریشه مانند ‪ ‬و ‪ ‬برای معادله ‪ ax2  bx  c  0‬میتوان روابط زیر را بهدست‬

‫آورد‪:‬‬

‫‪b‬‬
‫‪1(     S  ‬‬
‫‪a‬‬
‫‪:‬اثبات‬

‫‪c‬‬
‫‪  P ‬‬
‫‪a‬‬
‫‪:‬اثبات‬
‫‪19‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪‬‬
‫‪3(    ‬‬ ‫‪ S2  4P‬‬
‫‪a‬‬

‫‪:‬اثبات‬

‫‪0( 2  2  S  P‬‬

‫‪:‬اثبات‬

‫‪2( 3  3  S3  3SP‬‬

‫‪:‬اثبات‬

‫‪1 1 S‬‬
‫(‪3‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪,   0‬‬
‫‪  P‬‬

‫‪:‬اثبات‬

‫(‪0‬‬ ‫‪    S2 P‬‬ ‫)‪(,  0‬‬

‫‪:‬اثبات‬

‫‪c‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪ )8‬دارای دو ریشه قرینهاند اگر و فقط اگر ‪ b 0‬و ‪ 0‬‬
‫‪a‬‬

‫‪ )9‬دارای دو ریشه معکوس هستند اگر و فقط اگر ‪ a  c‬یا ‪ P 1‬و ‪ 0‬‬

‫‪21‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :19‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬جوابهای معادله ‪ x2  2x  4  0‬باشند حاصل عبارتهای زیر را بیابید؟‬

‫‪1( 2  2‬‬

‫‪(  ‬‬

‫‪2‬‬

‫(‪3‬‬ ‫‪ ‬‬

‫(‪0‬‬ ‫‪ ‬‬

‫‪3( 2  2‬‬

‫‪1 1‬‬
‫(‪7‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫(‪8‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1  1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫(‪9‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫(‪11‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1  1‬‬

‫‪21‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫(‪11‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3 3‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪12‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪13(     ‬‬

‫‪10( 2  2‬‬ ‫)‪(  ‬‬

‫‪ ‬‬
‫(‪12‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ a‬‬

‫مثال ‪ :21‬مقدار ‪ m‬را طوری بیابید که معادله ‪: mx2  (m  1)x  1  0‬‬

‫الف) دارای دو ریشه قرینه باشد‪:‬‬

‫ب) دارای دو ریشه معکوس باشد‪:‬‬

‫نکته‪ :‬عبارتهای متقارن عبارتهایی هستند که بتوان جای دو متغیر را عوض کرد و عبارت تغییر نکند‪ ،‬در‬

‫‪‬‬
‫یا ‪2  2‬‬ ‫حقیقت )‪ f (x, y)  f (y,x‬مانند‬
‫‪‬‬

‫و عبارتهای نامتقارن عبارتهای هستند که وقتی جای دو متغیر را عوض میکنیم عبارت تغییر میکند‬

‫مانند‪:‬‬

‫‪22‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪ 2  3‬یا ‪2  2‬‬

‫نکته‪ :‬هر عبارتی که نسبت به ریشه معادله درجه دوم متقارن باشد را میتوان بر حسب ‪ S‬و ‪ P‬نوشت‬

‫روابط نامتقارن بین ریشههای معادله درجه دوم‪:‬‬

‫برای حل این مسائل میتوانیم از چند روش کمک بگیریم‪:‬‬

‫‪ )1‬جایگذاری ریشهها در معادله‪:‬‬

‫مثال ‪ :21‬اگر ‪ x1‬و ‪ x 2‬جوابهای معادله ‪ x2  5x  3  0‬باشند‪ ،‬مقدار ‪ x12  5x2  9‬کدام است؟‬

‫مثال ‪ :22‬اگر جواب ‪ x1 ، x2  3x  2  0‬و ‪ x 2‬باشد حاصل ‪ x12  2x1  x2‬کدام است؟‬

‫مثال ‪ :23‬اگر ‪ x1‬و ‪ x 2‬جواب معادله ‪ x2  5k  3  0‬باشند و ‪ x12  5x1  x2  19‬مقدار ‪k‬‬

‫کدام است؟‬

‫مثال ‪ :20‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشه های معادله درجه دوم ‪ 2x2  3x  7  0‬باشند‪ ،‬حاصل عبارت زیر کدام‬

‫است؟‬

‫‪23‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫)‪32 (3  7‬‬

‫)‪(42  6  1)(22  3  1‬‬

‫‪ )2‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ضرایب یکسان نداشته باشند میتوان از فرمول زیر آن عبارت را متقارن کرد‪:‬‬

‫‪mn‬‬ ‫‪mn‬‬
‫( ‪m  n ‬‬ ‫( ‪)(  ) ‬‬ ‫)‪)(  ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫مثال ‪ :25‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشههای معادله ‪ x2  3x  1  0‬باشند ‪ ،   ‬حاصل ‪ 2  4‬کدام است؟‬

‫مثال ‪ :26‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشههای معادله ‪ x2  4x  2  0‬باشند‪ ،‬حاصل ‪   5‬با شرط ‪   ‬کدام‬

‫است؟‬

‫‪ )3‬میتوان یکی از ریشهها را بر حسب دیگری بهدست آورد و جایگذاری کرد‬

‫‪2 1‬‬
‫کدام است؟‬ ‫‪‬‬ ‫مثال ‪ :27‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشههای معادله ‪ x2  3x  2  0‬باشند‪ ،‬حاصل‬
‫‪4 ‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪20‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪1‬‬
‫‪  ‬کدام است؟‬ ‫مثال ‪ :28‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬جوابهای معادله ‪ x2  9x  1‬باشند‪ ،‬حاصل ‪ 2‬‬
‫‪‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫مثال ‪ :29‬اگر ‪ x2  4x  2  0‬باشد‪ ،‬حاصل ‪ (  )2  (  )2‬کدام است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫مثال ‪ :31‬اگر ‪ x1‬و ‪ x 2‬جواب معادله ‪ mx2  2mx  1  m  0‬باشند و ‪، 2x12  x1x2  x22  8‬‬

‫مقدار ‪ m‬کدام است؟‬

‫مثال ‪ :31‬در معادله ‪ x 3  4x  3  0‬مقادیر عددی عبارت زیر را بدون داشتن ریشهها بهدست آورید؟‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫(‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪22‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3( 2  2‬‬

‫‪0( 3  3‬‬

‫(‪2‬‬ ‫)‪2 (4  3‬‬

‫)‪3( (3  42  7)(3  42  7‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫(‪7‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2  1 2  1‬‬

‫مثال ‪ :32‬در معادله ‪ 2x2  5x  1  0‬مجموع جوابهای معادله چقدر از حاصلضرب آنها بیشتر است؟‬

‫مثال ‪ :33‬اگر عددهای غیرصفر ‪ a‬و ‪ b‬جوابهای معادله ‪ x2  (a  1)x  3b  0‬باشند‪ a ،‬و ‪ b‬کدام‬

‫است؟‬

‫‪23‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :34‬اگر ‪ x  2‬یکی از جواب های معادله ‪ x2  3ax  6  0‬باشد‪ ،‬ریشه دیگر کدام است؟‬

‫مثال ‪ :35‬به ازای یک مقدار ‪ m‬ریشههای معادله ‪ 2x2  3mx  2m  6  0‬معکوس یکدیگرند‪.‬‬

‫مجموع دو ریشه کدام است؟‬

‫مثال ‪ :36‬به ازای چند مقدار ‪ m‬معادله درجه دوم ‪ mx2  (m3  4m)x  m  5  0‬دو جواب قرینه‬

‫دارد؟‬

‫‪1‬‬
‫واسطه حسابی بین دو ریشه معادله‬ ‫مثال ‪ :37‬به ازای کدام مقدار ‪ m‬عدد‬
‫‪8‬‬

‫‪ (m2  4)x2  3x  m  0‬است؟‬

‫واسطۀ هندسی بین ریشههای ‪mx2  5x  m2  3  0‬‬ ‫مثال ‪ :38‬به ازای کدام مقدار ‪ m‬عدد ‪2‬‬

‫است؟‬

‫‪27‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :39‬اگر ‪ a  3b  9c  0‬آنگاه جوابهای معادله ‪ ax2  bx  c  0‬چه هستند؟‬

‫حل مسائل پارامتری بین ریشهها‬

‫اگر در یک معادله پارامتری‪ ،‬مقدار یک ریشه را برحسب دیگری داشته باشیم مثالً یک ریشه دو برابر‪،‬‬

‫معکوس‪ ،‬مربع‪ ....‬دیگری‪ ،‬میتوانیم با تشکیل دستگاهی از ‪ S‬و ‪ P‬مقدار پارامتر را پیدا کنیم‪.‬‬

‫مثال ‪ :41‬در معادله ‪ 3x2  15x  m  0‬اگر یکی از ریشهها ‪ 2‬واحد از ریشه بیشتر باشد‪ m ،‬کدام‬

‫است؟‬

‫مثال ‪ :41‬در معادله ‪ 2x2  ax  9  0‬یک ریشه دو برابر ریشه دیگر است‪ .‬مجموع دو ریشه مثبت کدام‬

‫است؟‬

‫‪28‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :42‬در معادله ‪ x2  8x  m  0‬یک ریشه از نصف ریشه دیگر ‪ 2‬واحد بیشتر است‪ m .‬کدام‬

‫است؟‬

‫مثال ‪ :43‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشههای معادله ‪ x2  mx  3  0‬باشند‪ ،‬به ازای کدام مقدار ‪ m‬رابطه‬

‫‪ 2    4‬بین ریشه های برقرار است؟‬

‫مثال ‪ :44‬اگر ‪ x1‬و ‪ x 2‬جوابهای معادله ‪ x2  (m  1)x  8  0‬باشند و ‪ x1  x22‬مقدار ‪ m‬کدام‬

‫است؟‬

‫مثال ‪ :45‬اگر یکی از جوابهای معادله ‪ x2  mx  9  0‬مکعب جواب دیگر باشد‪ ،‬مقدار ‪ m‬کدام‬

‫است؟‬

‫‪29‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪3‬‬
‫‪ x1 x2  3‬برقرار‬ ‫مثال ‪ :46‬به ازای کدام مقدار ‪ k‬معادله ‪ 2x2  kx  9  0‬بین ریشهها رابطه‬
‫‪2‬‬

‫است؟‬

‫مثال ‪ :47‬اگر ریشه های معادله ‪ x2  ax  b  0‬دو عدد صحیح متوالی باشند‪ ،‬چه رابطهای بین ‪ a‬و ‪b‬‬

‫برقرار است؟‬

‫‪a 2  4b  1 )2‬‬ ‫‪a 2  4b  0 )1‬‬

‫‪a 2  b  1 )0‬‬ ‫‪a 2  4b  1 )3‬‬

‫مثال ‪ :48‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشه های معادله ‪ x2  9m2x  8  0‬باشند به طوری که ‪3   3   3‬‬

‫باشد‪ ،‬آنگاه مقدار ‪ m4  1‬کدام است؟‬

‫‪3‬‬
‫‪ 2x2  ax ‬برابر ‪ sin ‬و ‪c o s‬‬ ‫مثال ‪ :49‬به ازای کدام مقدار ‪ a‬ریشه های معادله ‪ 0‬‬
‫‪2‬‬
‫میباشند؟‬

‫‪31‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪1‬‬
‫‪2x2  (m  1)x ‬‬ ‫مثال ‪ :51‬به ازای کدام مقدار ‪ m‬مجموع جذر هر دو ریشه معادله درجه دوم ‪ 0‬‬
‫‪8‬‬
‫برابر ‪ 2‬است؟‬

‫تشکیل معادله درجه دوم‬

‫اگر ‪ ‬و ‪ ‬عددهای حقیقی باشند میتوان معادله درجه دومی نوشت که ‪ ‬و ‪ ‬ریشههای آن باشند‪:‬‬

‫‪S‬‬
‫‪ x2  Sx  P  0‬‬
‫‪P  ‬‬

‫مثال ‪ :51‬معادله درجه دومی بنویسید که جوابهای آن ‪ 2  3‬و ‪ 2  3‬باشند؟‬

‫مثال ‪ :52‬اگر ‪ x1‬و ‪ x 2‬جوابهای معادله ‪ x2  (x1  2)x  3x2  0‬باشند‪ ،‬معادله ای که‬

‫جوابهایش ‪ x1  1‬و ‪ x2  1‬هستند را بنویسید؟‬

‫مثال ‪ :53‬معادله درجه دومی که ریشههایش ‪ 5  2 3‬و ‪ 5  2 3‬است را بنویسید؟‬

‫‪31‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :54‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشه های معادله ‪ 2x2  3x  1  0‬و ‪   ‬آنگاه معادلهای که ریشههایش‬

‫‪ 5‬و ‪ 4‬باشد‪ ،‬کدام است؟‬

‫اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشههای معادله درجه دوم ‪ ax2  bx  c‬باشند و بخواهیم معادله درجه دوم جدیدی با‬

‫ترکیباتی از ‪ ‬و ‪ ‬بسازیم کافی است مجموع و حاصل ضرب ریشههای جدید را بیابیم و از فرمول زیر‬

‫‪x2  Sx  P  0‬‬ ‫کمک بگیریم‪:‬‬

‫مثال ‪ :55‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬جوابهای معادله ‪ 3x2  2x  3  0‬باشند‪ ،‬معادله درجه دومی که جواب‬

‫‪1 1‬‬
‫باشد کدام است؟‬ ‫و‬ ‫آن‬
‫‪ ‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫مثال ‪ :56‬معادله درجه دومی بنویسید که جوابهایش قرینه جوابهای معادله ‪ x2  3x  5  0‬باشد؟‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫‪32‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :57‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشه های معادله ‪ 2x2  3x  4  0‬باشند‪ ،‬مجموعه جوابهای کدام معادله به‬

‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫صورت ‪   1 ,  1‬است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬

‫‪2 2‬‬
‫ریشههای معادله‬ ‫و‬ ‫مثال ‪ :58‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشههای معادله ‪ 3x2  x  1  0‬باشند و‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ x2  kx  4  0‬باشند مقدار ‪ k‬کدام است؟‬

‫مثال ‪ :59‬اگر هر یک از ریشههای معادله ‪ 3x2  ax  b  0‬دو برابر معکوس هر ریشه معادله‬

‫‪ 4x2  7x  3  0‬باشد‪ a ،‬کدام است؟‬

‫مثال ‪ :61‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬ریشههای معادله ‪ x(5x  3)  2‬باشند‪ ،‬به ازای کدام مقدار ‪ k‬مجموعه جوابهای‬

‫‪‬‬
‫‪ 1 1‬‬ ‫‪‬‬
‫معادله ‪ 4x2  kx  25‬به صورت ‪  , ‬است؟‬
‫‪  ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪33‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :61‬به ازای کدام مقدار ‪ m‬هریک از ریشههای معادله درجه دوم ‪ ، 8x2  mx  8  0‬توان سوم‬

‫ریشههای ‪ 2x2  x  2  0‬میباشد؟‬

‫صفرهای تابع‪:‬‬

‫اگر ‪ f‬تابع باشد‪ ،‬جوابهای معادله ‪ f (x) 0‬را صفرهای تابع ‪ f‬گویند که همان محل تالقی تابع ‪ f‬با محور‬

‫‪ x‬میباشد‪.‬‬

‫نکته‪ :‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬صفرهای تابع ‪ f‬باشند‪ ،‬آنگاه‪:‬‬

‫)‪f (x)  a(x  )(x  ‬‬

‫نکته‪ :‬اگر ‪ x  ‬یکی از صفرهای تابع )‪ f (x‬باشد‪ ،‬نگاه )‪ (x  ‬در تجزیه )‪ f (x‬وجود دارد و اگر‬

‫)‪ f (x‬را بر ‪ x  ‬تقسیم کنیم عامل دوم )‪ f (x‬بهدست میآید‪.‬‬

‫مثال ‪ :62‬اگر ‪ x  2‬یکی از صفرهای تابع ‪ f (x)  x 3  ax2  x  6‬باشد‪ ،‬مجموع مربعهای صفر‬

‫دیگر تابع کدام است؟‬

‫‪30‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :63‬اگر یکی از ریشههای معادله ‪ x(ax2  x  5)  2‬برابر ‪ 2‬باشد‪ ،‬مجموع دو ریشه دیگر آن‬

‫کدام است؟‬

‫مثال ‪ :64‬اگر ‪ x  2‬یکی از ریشههای معادله ‪ x 3  2x2  3x  1  0‬باشد‪ ،‬در مورد ریشههای دیگر‬

‫معادله چه میتوان گفت؟‬

‫مثال ‪ :65‬اگر مجموع مربّعات ریشه حقیقی معادله ‪ 5x 3  (x  2x2 )(2x  a)  0‬برابر ‪ 0‬باشد‪a ،‬‬

‫کدام است؟‬

‫نوشتن تابع درجه دوم‪:‬‬

‫‪ )1‬اگر سه نقطه از تابع )‪ f (x‬مشخص باشد با جایگذاری در ‪ f (x)  ax2  bx  c‬و یافتن ‪ a‬و ‪ b‬و ‪c‬‬

‫تابع ضابطه )‪ f (x‬را مینویسیم‪.‬‬

‫‪ )2‬گر رأس و یک نقطه از )‪ f (x‬مشخص باشد با جایگذاری در ‪ f (x)  a(x  h)2  k‬که )‪S(h,k‬‬

‫رأس میباشد ضابطه )‪ f (x‬را مینویسیم‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪ )3‬اگر ‪ ‬و ‪ ‬صفرها یا ریشههای )‪ f (x‬باشند با جایگذاری در )‪ f (x)  a(x  )(x  ‬ضابطه‬

‫)‪ f(x‬را مینویسیم‪.‬‬

‫مثال ‪ :66‬نمودار زیر‪ ،‬نمودار تابع درجه دوم ‪ y  ax2  bx  c‬است‪ .‬مقدار ‪ b‬کدام است؟‬

‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪3‬‬

‫مثال ‪ :67‬با توجه به نمودار مقابل کدام گزینه درست است؟‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪abc‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪abc‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪abc‬‬ ‫‪)0‬‬ ‫‪abc‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫مثال ‪ :68‬با توجه به نمودار مقابل که نمودار ‪ f (x)  ax2  bx  c‬است‪ ،‬حاصل ‪ b‬کدام است؟‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪4‬‬

‫تعیین عالمت ضرایب ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ c‬به کمک نمودار‪:‬‬

‫‪a 0‬‬ ‫‪a 0‬‬

‫‪ )1‬عالمت ‪:a‬‬

‫‪33‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪ )2‬عالمت ‪ :c‬محل تالقی با محور ‪ y‬میباشد‪ .‬باالتر از مبدأ مثبت و پایینِ مبدأ منفی است‪.‬‬

‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ x  ‬که طول رأس سهمی است‪ ،‬عالمت ‪ b‬بهدست میآید اگر ‪ 0‬‬ ‫‪ )3‬عالمت ‪ :b‬با استفاده از‬
‫‪2a‬‬ ‫‪2a‬‬
‫آنگاه ‪ a‬و ‪ b‬مختلفالعالمت هستند‬

‫‪b‬‬
‫آنگاه ‪ a‬و ‪ b‬همعالمت هستند‪.‬‬ ‫اگر ‪ 0‬‬
‫‪2a‬‬
‫‪b‬‬
‫آنگاه ‪ b 0‬میباشد‪.‬‬ ‫اگر ‪ 0‬‬
‫‪2a‬‬
‫مثال ‪ :69‬در هر یک از حاالت زیر عالمت ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ c‬را بیابید؟‬

‫(‪1‬‬

‫(‪2‬‬

‫(‪3‬‬

‫(‪0‬‬

‫(‪2‬‬

‫‪37‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫(‪3‬‬

‫(‪7‬‬

‫(‪8‬‬

‫(‪9‬‬

‫(‪11‬‬

‫تعیین محدوده پارامترها به کمک شکل‪:‬‬

‫اگر اطالعاتی راجع به نمودار داشته باشیم و حدود پارامترها را بخواهیم کافی است یک شکل فرضی مناسب‬

‫رسم کنیم و سپس با بررسی عوامل زیر به مسئله پاسخ دهیم‪.‬‬

‫‪ S )0‬و ‪P‬‬ ‫‪ )3‬عالمت ‪c‬‬ ‫‪  )2‬و صفرهای تابع‬ ‫‪ )1‬عالمت ‪a‬‬

‫‪b‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ )2‬وضعیت طول رأس سهمی‬
‫‪2a‬‬

‫مثال ‪ :71‬بهازای کدام مقادیر ‪ m‬معادله ‪ (m  2)x2  (m  1)x  (m  3)  0‬دو ریشه‬

‫مختلفالعالمت دارد؟‬

‫‪38‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :71‬به ازای کدام مقدار ‪ ،a‬معادله درجه دوم ‪ x2  2(a  2)x  14  a  0‬دارای دو ریشه مثبت‬

‫است؟‬

‫مثال ‪ :72‬به ازای کدام مقادیر ‪ a‬نمودار ‪ f (x)  ax2  (a  3)x  1‬محور ‪x‬ها را در دو نقطه به‬

‫طولهای منفی قطع میکند؟‬

‫مثال ‪ :73‬به ازای کدام مقادیر ‪ ،a‬منحنی ‪ y  ax2  (a  2)x‬از ناحیه دوم محورهای مختصات‬

‫نمیگذرد؟‬

‫‪2  a  0 )0‬‬ ‫‪a  2 )3‬‬ ‫‪a 0 )2‬‬ ‫‪a  2 )1‬‬

‫‪39‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :74‬با کدام مقادیر ‪ m‬منحنی ‪ y  (m  2)x2  2x  1‬از هر چهار ناحیه محورهای مختصات‬

‫میگذرد؟‬

‫‪4  m  2 )0‬‬ ‫‪2  m  1 )3‬‬ ‫‪m  1 )2‬‬ ‫‪m  2 )1‬‬

‫مثال ‪ :75‬اگر سهمی ‪ f (x)  ax2  (2a  1)x  1‬فقط از سه ناحیه محورهای مختصات عبور میکند‪،‬‬

‫آنگاه مجموعه مقادیر ‪ a‬کدام است؟‬

‫‪1‬‬
‫‪a  )0‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪a 0 )2‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬

‫مثال ‪ :76‬به ازای کدام مجموعه مقادیر ‪ ،a‬نمودار تابع ‪ f (x)  (a  3)x2  ax  1‬از ناحیه اول‬

‫محورهای مختصات نمیگذرد؟‬

‫‪0  a  3 )0‬‬ ‫‪2  a  3 )3‬‬ ‫‪0  a  2 )2‬‬ ‫‪a  2 )1‬‬

‫‪01‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :77‬سهمی توابع با ضابطه ‪ f (x)  x2  2ax  3‬به ازای ‪a‬های مختلف در ‪ 2‬نقطه میتواند بر‬

‫خط ‪ y 1‬مماس شود‪ .‬نقطه وسط این دو نقطه کدام است؟‬

‫‪(0,1) )0‬‬ ‫‪(1,0) )3‬‬ ‫‪( 2,1) )2‬‬ ‫‪( 2,1) )1‬‬

‫مثال ‪ :78‬به ازای چه مقادیری از ‪ m‬عدد ‪ 2‬بین دو ریشه ‪ mx2  4x  12  0‬قرار دارد؟‬

‫مثال ‪ x1 :79‬و ‪ x 2‬جوابهای معادله ‪ x2  (m  1)x  m  0‬هستند و ‪ 0  x1  2  x2‬حدود ‪m‬‬

‫کدام است؟‬

‫‪(4, 2) )0‬‬ ‫‪(2, 4) )3‬‬ ‫‪(, 2) )2‬‬ ‫‪(2, ) )1‬‬

‫مثال ‪ :81‬کدام ضابطه میتواند مربوط به نمودار زیر باشد؟‬

‫‪y  x 2  3 x  1 )2‬‬ ‫‪y  3x2  2x  1 )1‬‬

‫‪y  x 2  3 x  1 )0‬‬ ‫‪y  3 x 2  5 x  1 )3‬‬

‫‪01‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :81‬شکل زیر نمودار تابع درجه دوم ‪ f (x)  kx2  8x  c‬است‪ k ،‬کدام است؟‬

‫‪4 )0‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪8 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬

‫‪2‬‬

‫مثال ‪ :82‬شکل زیر نمودار تابع درجه دوم ‪ y  ax2  bx  c‬است حاصل ‪ a  b  c‬کدام است؟‬

‫‪6 )0‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪5 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪5‬‬

‫مثال ‪ :83‬سهمی شکل زیر به معادله ‪ f (x)  ax2  bx  c‬میباشد و ‪ a  b  3‬مقدار )‪ f (1‬کدام‬

‫است؟‬

‫‪2 )0‬‬ ‫‪0 )3‬‬ ‫‪1 )2‬‬ ‫‪4 )1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪02‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :84‬با توجه به نمودار تابع ) ‪ f (x)  a(x  x1)(x  x2‬مقدار ‪ a‬کدام است؟‬

‫‪2 )0‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪1 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬

‫‪0‬‬

‫‪2‬‬

‫معادالتی که به معادله درجه دوم تبدیل میشوند‬

‫روش تغییر متغیر‪ :‬برخی معادالت را با یک تغییر متغیر مناسب میتوان به یک معادله درجه ‪ 2‬تبدیل کرد‪.‬‬

‫مثال ‪ :85‬مجموع ریشههای حقیقی معادله ‪ (x2  x)2  18(x2  x)  72  0‬کدام است؟‬

‫مثال ‪ :86‬معادله ‪ x 4  3x2  1  0‬چند ریشه دارد؟‬

‫مثال ‪ :87‬معادله ‪ x  2 x  3  0‬چه ریشههایی دارد؟‬

‫‪03‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :88‬معادله ‪ 2(x2  x  1)2  4  x  x2  0‬چند ریشه حقیقی دارد؟‬

‫‪(a,b,c  0) ax 4  bx2  c  0‬‬ ‫بحث راجع به ریشههای معادله‬

‫‪ )1‬اگر ‪  0‬باشد آنگاه معادله ریشه ندارد‪.‬‬

‫‪b‬‬
‫آنگاه معادله ریشه ندارد‪.‬‬ ‫‪ )2‬اگر ‪  0‬و ‪ 0‬‬
‫‪2a‬‬
‫‪ )3‬اگر ‪  0‬و ‪ P 0‬و ‪ S 0‬آنگاه معادله ریشه ندارد‪.‬‬

‫‪b‬‬
‫آنگاه معادله دو ریشه قرینه دارد‪.‬‬ ‫‪ )0‬اگر ‪  0‬و ‪ 0‬‬
‫‪2a‬‬
‫‪ )2‬اگر ‪  0‬و ‪ P 0‬آنگاه معادله دو ریشه قرینه دارد‪.‬‬

‫‪ )3‬اگر ‪  0‬و ‪ P 0‬و ‪ S 0‬آنگاه معادله چهار ریشه دارد‪.‬‬

‫مثال ‪ :89‬معادله ‪ x4  4x2  2  a  0‬چهار ریشه متمایز دارد‪ .‬حدود ‪ a‬کدام است؟‬

‫‪2  a  2 )0‬‬ ‫‪a  2 )3‬‬ ‫‪8  a  2 )2‬‬ ‫‪a  2 )1‬‬

‫مثال ‪ :91‬مجموعه مقادیر ‪ a‬کدام باشد تا معادله ‪ x 4  (3a  1)x2  (a2  1)  0‬دارای دو جواب‬

‫قرینه باشد؟‬

‫‪00‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪ 1‬‬
‫‪1  a  1 )2‬‬ ‫‪   )1‬‬
‫‪ 3‬‬
‫‪ )0‬‬ ‫‪ a 1 )3‬یا ‪a  1‬‬

‫مثال ‪ :91‬کدام معادله زیر ریشه حقیقی ندارد؟‬

‫‪x 4  2x2  3  0 )2‬‬ ‫‪x 4  2x2  3  0 )1‬‬

‫‪2x 4  x2  1  0 )0‬‬ ‫‪x 4  8 x 2  1  0 )3‬‬

‫مثال ‪ :92‬معادله ‪: x4  9x2  1  0‬‬

‫‪ )2‬دو ریشه قرینه دارد‪.‬‬ ‫‪ )1‬چهار ریشه حقیقی دارد‪.‬‬

‫‪ )0‬دو ریشه مثبت دارد‪.‬‬ ‫‪ )3‬ریشه حقیقی ندارد‪.‬‬

‫‪02‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :93‬اگر معادله ‪ x 4  (m  2)x2  m  5  0‬دارای ‪ 0‬ریشه حقیقی متمایز باشد‪ ،‬مجموعهی‬

‫مقادیر ‪ m‬کدام است؟‬

‫‪4  m  9 )0‬‬ ‫‪4  m  4 )3‬‬ ‫‪m  4 )2‬‬ ‫‪m  4 )1‬‬

‫‪(a,b,c  0) ax  b x  c  0‬‬ ‫بحث راجع به ریشههای معادله‬

‫‪ )1‬اگر ‪  0‬آنگاه ریشه ندارد‪.‬‬

‫‪b‬‬
‫آنگاه ریشه ندارد‪.‬‬ ‫‪ )2‬اگر ‪  0‬و ‪ 0‬‬
‫‪2a‬‬
‫‪ )3‬اگر ‪  0‬و ‪ P 0‬و ‪ S 0‬آنگاه معادله ریشه ندارد‪.‬‬

‫‪b‬‬
‫آنگاه معادله یک ریشه دارد‪.‬‬ ‫‪ )0‬اگر ‪  0‬و ‪ 0‬‬
‫‪2a‬‬
‫‪ )2‬اگر ‪  0‬و ‪ P 0‬آنگاه معادله یک ریشه دارد‪.‬‬

‫‪ )3‬اگر ‪  0‬و ‪ P 0‬و ‪ S 0‬آنگاه معادله دو ریشه دارد‪.‬‬

‫مثال ‪ :94‬به ازای کدام مقادیر ‪ m‬معادله ‪ mx  3 x  m  2  0‬میتواند یک جواب برای ‪ x‬داشته‬

‫باشد؟‬

‫‪3‬‬
‫‪0  m  2 )2‬‬ ‫‪  m  2 )1‬‬
‫‪2‬‬

‫‪03‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪2 m ‬‬ ‫‪)0‬‬ ‫‪ m  )3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫مثال ‪ :95‬فاصله هر طرف قالی از کنار دیوار یک اتاق مستطیلشکل‪ ،‬ثابت و یکسان است‪ .‬اگر مساحت اتاق‬

‫‪ 20‬و محیط اتاق ‪ 21‬و محیط قالی ‪ 12‬باشد‪ ،‬مساحت قالی کدام است؟‬

‫مثال ‪ :96‬یک عکس به اندازه ‪ 15 10‬درون یک قاب با مساحت ‪ 311‬قرار دارد‪ .‬اگر فاصله همه لبههای‬

‫عکس تا قاب برابر باشد طول قاب عکس کدام است؟‬

‫‪13 )0‬‬ ‫‪22 )3‬‬ ‫‪18 )2‬‬ ‫‪21 )1‬‬

‫مثال ‪ :97‬مفتولی به طول ‪ 2‬متر را به دو قسمت تقسیم میکنیم با یکی مربع و با دیگری دایره درست‬

‫میکنیم‪ .‬اگر مساحت مربع ‪ ‬برابر مساحت دایره باشد‪ ،‬نسبت طول قطعه بزرگتر به کوچکتر کدام است؟‬

‫‪0 )0‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬

‫‪07‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫روش هندسی حل معادالت‬

‫اگر ‪ f‬و ‪ g‬دو تابع باشند‪ ،‬نمودارهای این دو تابع را رسم میکنیم‪ .‬نقاط برخورد دو نمودار جواب معادله است‬

‫و برعکس‪.‬‬

‫مثال ‪ :98‬معادله ‪ x2  x  1‬چند جواب دارد؟‬

‫مثال ‪ :99‬معادله ‪ x  1  1  x2‬چند جواب دارد؟‬

‫مثال ‪ :111‬معادله ‪ 3  2x  x2  0‬چند جواب دارد؟‬

‫مثال ‪ :111‬شکل مقابل حل معادله ‪ 2x2  1  x  a‬به روش هندسی است‪ .‬مقدار ‪ a‬کدام است؟‬

‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1 )0‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪2 )1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬

‫‪08‬‬
‫معادالت درجه ‪2‬‬ ‫بیتا سعیدی‬

‫مثال ‪ :112‬اگر ‪ f (x)  x2  1‬و ) ‪ g(x)  f (x 2‬آنگاه دو تابع ‪ f‬و ‪ g‬یکدیگر را در چند نقطه قطع‬

‫میکنند؟‬

‫‪1 )0‬‬ ‫‪ )3‬سه‬ ‫‪ )2‬دو‬ ‫‪ )1‬یک‬

‫‪09‬‬