‫اداره کل آموزش و رپورش شهر تهران‬

‫معاونت آموزش ابتدا یی‬

‫چكيده مطالب درسي‬

‫كالس‏هاي پايگا ‏ه جبراني تابستان‬

‫درس ریاضی پایه سوم ابتدايي‬

‫تابستان ‪1396‬‬
‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪2‬‬

 ‫چهارشنبه‬ ‫دوشنبه‬ ‫شنبه‬ ‫روز‬
‫های آموزش ابتدایی شهر تهران‬ ‫اداره تکنولوژی و گروه‬
‫هفته‬
‫از ‪ 24‬الی ‪33‬‬ ‫از ‪ 16‬الی ‪23‬‬ ‫از ص ‪ 8‬الی ‪15‬‬ ‫هفته‌ی اول‬

‫از ‪ 53‬الی ‪60‬‬ ‫از ‪ 43‬الی ‪52‬‬ ‫از ‪ 34‬الی ‪42‬‬ ‫هفته‌ی دوم‬

‫ارزشیابی کلی‬ ‫از ‪ 70‬الی ‪78‬‬ ‫از ‪ 61‬الی ‪69‬‬ ‫هفته‌ی سوم‬
‫از ‪ 79‬الی ‪83‬‬

‫از ‪ 103‬الی ‪105‬‬ ‫از ‪ 97‬الی ‪102‬‬ ‫از ‪ 84‬الی ‪96‬‬ ‫هفته‌ی چهارم‬

‫از ‪ 106‬الی ‪ 114‬از ‪ 115‬الی ‪ 123‬از ‪ 124‬الی ‪131‬‬ ‫هفته‌ی پنجم‬

‫ارزشیابی کلی‬ ‫از ‪ 131‬الی ‪ 141‬از ‪ 142‬الی ‪150‬‬ ‫هفته‌ی ششم‬

‫دوره‬

‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫(ریاضی پایه سوم)‬

‫‪3‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫فصل اول‬
‫الگو‬

‫موضوع ‪ :‬حل مسئله‬

‫هدف‪ :‬آموزش حل مسئله با راهبرد الگویابی‬

‫پیدا کردن الگوها و درواقع الگویابی یکی از راهبردهای مهم در حل بعضی از مسئله‌های ریاضی است‪.‬‬
‫در این مسئله‌ها مابین عدد یا شکل‌ها رابطه‌ای وجود داردکه شما باید این رابطه‌ها را پیدا کنید‪.‬‬

‫الگوهای عددی‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬
‫مثال ‪:1‬‬
‫‪+2‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪+2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪10‬‬ ‫مثال ‪:2‬‬

‫‪+2‬‬ ‫‪+3‬‬ ‫‪+4‬‬

‫‪+‬‬ ‫‪+1‬‬

‫الگوهای هندسی‬

‫‪+20‬‬ ‫‪+3‬‬

‫نکته‪ :‬برای پیدا کردن الگوی بین شکل ها می توانید در هر شکل ‪ ،‬شکل قبلی را پیدا کرده و دور آن‬
‫راخط بکشید تا تغییرات معلوم شود‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪4‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫بعضــی مواقــع بــرای پیــدا کــردن رابطــه بیــن عددهــا در مســئله مــی توانیــد از جــدول نظــام دار‬
‫اســتفاده کنیــد تــا بــه پاســخ هــا برســید‪.‬‬
‫مثــال‪ :‬گل فروشــی هــر شــاخه گل رز را ‪ 100‬تومــان می‌خــرد و ‪ 200‬تومــان مــی فروشــد‪ .‬بــا کامــل‬
‫کــردن جــدول ســود شــاخه گل را حســاب کنیــد ‪.‬‬
‫‪۲۰۰-۱۰۰ =۱۰۰‬‬
‫تعداد شاخه گل‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫سود یک شاخه گل‬
‫سودگل‬ ‫‪۱۰۰‬‬ ‫‪۲۰۰‬‬ ‫‪۳۰۰‬‬ ‫‪۴۰۰‬‬ ‫‪۵۰۰‬‬

‫‪+۱۰۰‬‬ ‫‪+۱۰۰‬‬
‫تمرین‬

‫‪ -1‬الگوی زیر را ادامه دهید‪ .‬بنویسید چه رابطه ای بین اعداد وجود دارد؟‬
‫‪0 ، 11 ،22 ، 33 ، ......... ،........ ،........‬‬ ‫مثال‪ :‬عددها ‪ 11‬تا ‪ 11‬اضافه می شوند‪.‬‬
‫‪2 ،7 ، 12 ، ......... ،........ ،........‬‬ ‫ ‬
‫‪150 ،250 ، 350 ، ......... ،........ ،........‬‬ ‫ ‬
‫‪ -2‬الگوی هندسی زیر را ادامه دهید‪ 2 ( .‬مرحله)‬

‫‪-‬‬

‫‪ -3‬یــک آپارتمــان ‪ 5‬طبقــه دارد‪ .‬هــر طبقــه ‪ 6‬واحــد دارد‪ .‬جــدول نظــام دار رســم کنیــد‪ .‬و بــه‬
‫ســؤاالت پاســخ دهیــد‪.‬‬
‫در طبقه ی سوم چند واحد وجود دارد؟‬
‫در ‪ 3‬طبقه چند واحد وجود دارد؟‬

‫‪ -4‬فروشنده ای هر دفتر را ‪ 150‬تومان می خرد و ‪ 200‬تومان می فروشد‪.‬‬

‫اگر او ‪ 4‬دفتر بفروشد چقدر سود می کند؟‬
‫چند دفتر بفروشد تا ‪ 300‬تومان سود کند؟‬
‫(جدول نظام دار یادت نره)‬

‫‪5‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس اول‬

‫موضوع ‪ :‬شمارش چند تا چند تا‬

‫هدف‪ :‬شمارش چند تا چند تا‬

‫بــرای شــمارش اشــکال مــی توانیــد آن هــا را بــه شــکل هــای مختلــف دســته بنــدی کنیــد و آنهــا‬
‫را بشــمارید‪ .‬ســریع تریــن راه بــرای پیــدا کــردن جــواب الگوهــای شــکلی‪ ،‬دســته بنــدی ‪ 5‬یــا ‪10‬‬
‫تایــی اســت‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫تعداد مربع های کوچک شکل زیر را به چند صورت می توان به دست آورد‪.‬‬

‫‪5،10‬‬

‫‪2،4،6،8،10‬‬

‫تمرین‬

‫‪ -۱‬شــکل‌های زیــر را دســته بنــدی کنیــد‪ .‬بــه کمــک الگــوی شــمارش چنــد تــا چنــد تــا و‬
‫نوشــتن یــک عبــارت جمــع تعــداد مربــع هــای هــر شــکل را بــه دســت آوریــد‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪6‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫‪ .۲‬مربــع هــای کوچــک شــکل زیــر را بــه ‪ 3‬روش دســته بنــدی کنیــد و بــا شــمارش چنــد تــا‬
‫چندتــا تعــداد آنهــا را بــه دســت آوریــد‪.‬‬

‫‪7‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس دوم‬

‫موضوع ‪ :‬ماشین‌های ورودی ‪ -‬خروجی‬

‫هدف‪ :‬درک ماشین ورودی‪ -‬خروجی و استفاده از آن‬

‫در محاسبات‬

‫کار ماشــین ورودی ‪ -‬خروجــی ایــن اســت کــه هــر عــددی وارد ایــن ماشــین شــود بــا عــدد‬
‫داخــل ماشــین جمــع یــا تفریــق شــده و جــواب از آن خــارج مــی شــود‪.‬‬
‫هــرگاه عالمــت عــدد ثابــت روی ماشــین (‪ )+‬باشــد ورودی بــا عــدد ثابــت داخــل ماشــین جمــع‬
‫می‌شــود‪ .‬و هــرگاه عالمــت (‪ )-‬باشــد عــدد ثابــت از ورودی کــم مــی شــود‪.‬‬

‫‪۱۲‬‬ ‫‪+۴‬‬ ‫‪۱۶‬‬ ‫‪۲۰‬‬ ‫‪-۵‬‬ ‫‪۱۵‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫‪۳۵‬‬ ‫‪30‬‬

‫مکعــب گفتــه مــی شــود‪ .‬یــک مکعــب ‪6‬‬ ‫و‬ ‫*به شکل هایی مانند‬

‫طــرف دارد‪ .‬اگــر یــک مکعــب را بــاز کنیــد شــکل زیــر بــه دســت مــی آیــد‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪8‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرین‬

‫‪-1‬جاهای خالی را با عدد مناسب پر کنید‪.‬‬

‫‪20‬‬ ‫‪+12‬‬ ‫‪۲۰‬‬ ‫‪-12‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪40‬‬

‫‪ -2‬با توجه به عدد خارج شده از ماشین و کاری که ماشین انجام می دهد‪ .‬عدد ورودی را بنویسید‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪+ 15‬‬

‫‪۳۰‬‬ ‫‪۱۷‬‬ ‫‪۲۶‬‬ ‫‪۴۵‬‬

‫نکته‬

‫‪ ‬هــرگاه عالمــت عــدد ثابــت (‪ )+‬باشــد بــا کــم کــردن آن عــدد از عــدد خروجــی‪ ،‬عــدد ورودی‬
‫بــه دســت می‌آیــد‪.‬‬
‫‪ ‬می‌توانید از ماشین حساب استفاده کنید‪.‬‬

‫‪-3‬یک مکعب چند طرف دارد؟ ‪ ...................‬کدام شکل باز شده یک مکعب را نشان می دهد؟‬

‫‪9‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس سوم‬

‫موضوع ‪ :‬ساعت سه بعدازظهر‬

‫اهداف‪ :‬آشنایی با خواندن ساعت در بعدازظهر‬

‫یــک شــبانه روز ‪ 24‬ســاعت اســت‪ .‬بعــد از ســاعت ‪ 12‬ظهــر ســاعت‌ها را ســاعت بعدازظهــر‬
‫می‌خوانیــم‪ 1 :‬بعدازظهــر‪ 2 ،‬بعدازظهــر‬

‫برای خواندن رسمی ساعت‌ها در بعدازظهر‪ ،‬ساعت مورد نظر را با عدد ‪ 12‬جمع می‌کنیم‪.‬‬

‫‪ 1‬بعدازظهر ‪12 +1 = 13‬‬

‫‪ 8‬بعدازظهر ‪12+8 = 20‬‬

‫مثــال‪ :‬برنامــه کــودک ســاعت ‪ 17‬از تلویزیــون پخــش می‌شــود یعنــی ســاعت ‪..................‬‬
‫بعدازظهــر‪.‬‬
‫‪17 -12 = 5‬‬ ‫ ‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬اخبار سراسری ساعت ‪ 21‬از تلویزیون پخش می‌شود یعنی ساعت‪ ..................‬بعدازظهر‪.‬‬

‫‪ -2‬ساعت ‪ 2‬بعدازظهر همان ساعت ‪ ..................‬است‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪10‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس چهارم‬

‫موضوع ‪ :‬الگوهای متقارن‬

‫اهداف‪ :‬شمارش با الگوهای متقارن‬

‫اگــر یــک شــکل متقــارن (شــکلی کــه خــط تقــارن دارد) را از روی خــط تقــارن تــا کنیــد دو‬
‫نیمــه‌ی آن مثــل هــم هســتند و می‌تواننــد بــه طــور کامــل یکدیگــر را بپوشــانند‪.‬‬
‫‪ ‬مــی تــوان بــرای شــمارش مربع‌هــا‪ ،‬مربع‌هــای کوچــک یــک طــرف را بشــمارید و بــا توجــه‬
‫بــه خــط تقــارن ( دوقســمتی‪ -‬چهارقســمتی) تعــداد کل مربع‌هــا را بــه دســت آوریــد‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬

‫‪۳+۳+۳+۳ = ۱۲‬‬ ‫‪۵+۵ = ۱۰‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬در کدام شکل خط تقارن درست رسم نشده است؟‬

‫‪11‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫‪ -2‬خط تقارن شکل های زیر را رسم کنید‪.‬‬

‫‪ -3‬نیمــه دیگــر شــکل را طــوری بکشــید کــه خــط نقطــه چیــن‪ ،‬خــط تقــارن باشــد ســپس‬
‫تعــداد مربــع هــا را بشــمارید و بنویســید ‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪12‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫فصل دوم‬

‫عددهای چهاررقمی‬

‫موضوع ‪ :‬حل مسئله‬

‫اهداف‪ :‬آموزش حل مسئله با استفاده از راهبرد‬
‫تفکر نظام‌دار (الگوسازی)‬

‫گاهی وقت ها در بعضی مسئله ها تمام حالت های ممکن خواسته می شود‪ .‬در این‌گونه مواقع‬
‫می‌توانید از راهبرد الگوسازی استفاده کنید و با رسم یک جدول منظم‪ ،‬داده‌های مسئله را مرتب‬
‫کرده تا تمام حالت‌های صحیح را به دست آورید‪.‬‬
‫مثال همه‌ی عددهای سه رقمی را که رقم صدگان آن‌ها ‪ ،۲‬رقم دهگان آن‌ها ‪ ۳‬یا ‪ ۴‬و رقم یکان آن‌‌ها‬
‫‪ ۶‬یا ‪ ۷‬باشد بنویسید‪.‬‬
‫برای به دست آوردن تمام حالت‌ها از جدول خوشه‌ای نظام‌دار استفاده می‌کنیم‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫یگان‬
‫‪236‬‬
‫‪6‬‬
‫دهگان‬

‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪237‬‬

‫صدگان‬

‫‪2‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪246‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪247‬‬

‫‪13‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫در بعضی مواقع الزم است الگو را پیدا کرده تا به تمام حالت‌های ممکن برسید‪.‬‬
‫مثال‪ :‬در برنامه صبحگاهی یک مدرسه دانش‌آموزان در صف‌های ‪ ۲۰‬نفری ایستاده‌اند ‪ ۵‬صف ‪ ۲۰‬نفره درست‬
‫شده است و در کنار آن‌ها ‪ ۵‬دانش‌آموز ایستاده‌اند چند دانش‌آموز در صف ایستاده‌اند؟‬

‫صف‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬

‫دانش‌آموز‬ ‫‪۲۰‬‬ ‫‪۴۰‬‬ ‫‪۶۰‬‬ ‫‪۸۰‬‬ ‫‪۱۰۰‬‬ ‫‪۱۰۰ +۵ =۱۰۵‬‬

‫‪+20‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬هم ـه‌ی عددهــای ســه رقمــی کــه رقــم صــدگان آن‌هــا ‪ 2‬یــا ‪ ،5‬رقــم دهــگان آنهــا ‪ 4‬و رقــم‬
‫یــکان آن ‪ 6‬یــا ‪ 8‬باشــد را بنویســید‪.‬‬

‫‪ -2‬به چند حالت می توان جمع دو عدد را نوشت که حاصل جمع آنها ‪ 15‬شود‪.‬‬
‫‪1 + .... = 15‬‬
‫‪2 + .... = 15‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪14‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس اول‬

‫موضوع ‪ :‬معرفی عدد هزار‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با اولین عدد چهاررقمی‬

‫ســال گذشــته خواندیــد ‪ 10‬تــا یکــی می‌شــود یــک دســته ‪ 10‬تایــی و ‪ 10‬تــا ‪ 10‬تایــی می‌شــود‬
‫یــک دســته صدتایــی ‪ .‬حــاال اگــر بــه ‪ ۹‬دســته صــد تایــی ‪ ،‬یــک دســته صدتایــی اضافــه کنیــم‬
‫می‌شــود ده دســته صدتایــی یعنــی ‪( ۱۰۰۰‬هــزار)‬

‫‪ ‬هزار یک عدد چهار رقمی است‪.‬‬

‫‪ ‬شــما می‌توانیــد بــرای درســت کــردن عددهــای مختلــف از یکــی‪ ،‬ده تایــی‪ ،‬صدتایــی و‬
‫هزارتایــی اســتفاده کنیــد‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬الگو را ادامه دهید‪.‬‬

‫‪1000 ، 2000 ،3000 ، ......... ، ........ ، ........‬‬ ‫ ‬
‫‪2000 ، 4000 ، 6000 ، ......... ، ........ ، ........‬‬
‫‪ -۲‬عدد ‪ 1000‬چند رقم دارد؟‬
‫‪ -‬عدد ‪ 1000‬چند تا از ‪ 900‬بیشتر است؟‬
‫‪ -‬عدد ‪ 1000‬چندتا از ‪ 990‬بیشتر است؟‬
‫‪ -‬عدد ‪ 1000‬چند تا از ‪ 999‬بیشتر است؟‬

‫‪15‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس دوم‬

‫موضوع ‪ :‬ارزش مکانی‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با ارزش مکانی اعداد چهاررقمی‬

‫برای خواندن و نوشتن اعداد باید طبقه‌های آن‌‌ها را مشخص کنید‪ .‬برای این‌کار از جدول ارزش مکانی‬
‫استفاده کنید‪ .‬با شناخت عدد ‪ ۱۰۰۰‬یک ستون به جدول ارزش مکانی اضافه می‌شود‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬

‫هزارگان‬ ‫صدگان‬ ‫دهگان‬ ‫یکان‬

‫‪۱‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۸‬‬
‫حروف هزار و سیصد و سی و هشت‬ ‫عدد ‪-۱۳۳۸‬‬
‫با کمک ارزش مکانی به سادگی می‌توانید عدد بسازید‪ .‬کافی است هر عددی که داده شده را در‬
‫جایگاهش قرار دهید‪.‬‬
‫مثال‪ :‬یک عدد چهاررقمی بنویسید که رقم یکان آن ‪ ،۷‬دهگانش ‪ ،۴‬صدگانش ‪ ۵‬و هزارگانش ‪ ۲‬باشد‪.‬‬

‫هزارگان‬ ‫صدگان‬ ‫دهگان‬ ‫یگان‬

‫‪۲‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۷‬‬

‫یادآوری← سانتی‌متر و میلی‌متر واحدهای اندازه‌گیری طول هستند‪.‬‬

‫هر سانتی‌متر ‪ ۱۰‬میلی‌متر است‪.‬‬

‫نکته‬

‫هر ‪ ۱۰۰‬ریال برابر است با ‪ ۱۰‬تومان‪ .‬برای تبدیل پول از ریال به تومان می‌توانید صفر یکان را بردارید تا‬
‫به تومان تبدیل شود و اگر خواستید از تومان به ریال تبدیل کنید یک صفر جلوی عدد قرار دهید‪.‬‬
‫به‌خاطر بسپارید ← واحد پول کشور ایران ریال است اما در خرید و فروش از واحد تومان استفاده‬
‫می‌شود‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪16‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫‪ ۳۰۰۰ ،‬ریال برابر است با ‪ ۳۰۰‬تومان‬ ‫مثال‪ ۲۰۰ :‬تومان برابر است با ‪ ۲۰۰۰‬ریال‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬با توجه به عدد‪ 54020‬به سؤاالت پاسخ دهید‪.‬‬

‫‪ -‬عدد را به حروف بنویسید‪.‬‬
‫‪ -‬رقم ‪ 5‬در چه مرتبه‌ای قرار دارد؟‬
‫‪ -‬کدام رقم باالترین ارزش مکانی را دارد؟‬
‫‪ -2‬عدد ‪ 1023‬را با حروف و عدد چهار هزار و سیصد را با عدد بنویسید‪.‬‬
‫‪........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -۳‬با رقم های ‪ 2‬و ‪ 5‬و‪ 8‬و ‪ 9‬بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین عدد چهار رقمی را بنویسید‪.‬‬
‫‪.......................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4‬در جاهای خالی عدد مناسب بنویسید‪.‬‬
‫عدد ‪ 3421‬یعنی ‪ ................‬یکی‪ .................. ،‬ده تایی ‪ .................... ،‬صدتایی و ‪ .................‬هزارتایی‬
‫عدد ‪ .................‬یعنی ‪ 5‬یکی‪ 9 ،‬ده تایی و ‪ 3‬هزارتایی‬
‫‪ 300‬تومان برابر است با ‪ ..............‬ریال‬
‫‪ 500‬ریال برابر است با ‪ ................‬تومان‬

‫‪17‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس دوم‬

‫موضوع ‪ :‬ارزش پول‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با ارزش پول ‪ ،‬متر‪ ،‬کیلومتر‬

‫برای مقایسه اعداد چهار رقمی ابتدا رقم هزارگان را مقایسه کرده و سپس بقیه رقم‌ها را با هم مقایسه‬
‫کنید‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫‪۳۲۵۰ > ۴۵۳۰‬‬ ‫‪۳۲۵۰ < ۳۱۳۰‬‬
‫‪ ‬متر واحد اندازه‌گیری‪ .........‬طول و برابر با ‪ ۱۰۰‬سانتی‌متر است که با آن می‌توان طول پارچه‪ ،‬طول میز‪،‬‬
‫طول کالس و ‪ ...‬را اندازه گرفت‪.‬‬
‫اگر طول پارچه ‪ ۱۲۷‬سانتی‌متر باشد یعنی یک متر و ‪ ۲۷‬سانتی‌متر‬
‫یک متر و ‪ ۲۷‬سانتی‌متر ‪۱۲۷ = ۱۰۰ + ۲۷‬‬
‫یک متر‬
‫اگر طول میز یک متر و ‪ ۴۵‬سانتی‌متر باشد یعنی ‪ ۱۴۵‬سانتی‌متر‬
‫سانتی‌متر ‪۱۰۰ + ۴۵ =۱۴۵‬‬
‫ارزش پول ← تمام کشورها برای خرید و فروش واحد پول دارند‪ .‬برای مقایسه کردن ارزش پول کشورها با‬
‫یکدیگر ابتدا باید پول کشورها را تبدیل کرد‪.‬‬
‫مثال ← یک دالر کشور شورستان به اندازه‌ی ‪ ۲۰۰‬تومان ارزش دارد‪ ۳ .‬دالر این کشور ارزش بیشتری دارد‬
‫یا ‪ ۵۵۰‬تومان؟ چرا؟‬
‫‪۶۰۰ < ۵۵۰‬‬
‫دالر‬ ‫تومان‬
‫دالر‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬
‫تومان‬ ‫‪۲۰۰‬‬ ‫‪۴۰۰‬‬ ‫‪۶۰۰‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪18‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫یکی دیگر از واحدهای اندازه‌گیری برای طول‌های زیادش فاصله‌ی دو شهر کیلومتر است‪ .‬هر کیلومتر‬
‫‪ ۱۰۰۰‬متر است‪.‬‬
‫برای تبدیل کیلومتر به متر و متر به کیلومتر می‌توانید از جدول نظام‌دار استفاده کنید‪.‬‬

‫کیلومتر‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬

‫متر‬ ‫‪۱۰۰۰‬‬ ‫‪۲۰۰۰‬‬ ‫‪۳۰۰۰‬‬ ‫‪......‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬دو عدد ‪ 4550‬و ‪ 3420‬را با هم مقایسه کنید‪ .‬بنویسید چگونه مقایسه کردید‪.‬‬
‫‪........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬فاصله‌ی روستای علی آباد تا عباس آباد ‪ 3‬کیلومتر و ‪ 500‬متر است یعنی ‪ .................‬متر‪.‬‬
‫‪ -3‬طول میز ناهارخوری ‪ 327‬سانتی‌متر است یعنی ‪ .................‬متر و ‪ .................‬سانتی‌متر‪.‬‬
‫‪ 10 -۴‬دینار برابر است با ‪ 1500‬ریال‪ 50 .‬دینار چند ریال است؟‬
‫* از جدول نظام دار استفاده کنید‪.‬‬

‫‪19‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس چهارم‬

‫موضوع ‪ :‬عددهای تقریبی‬

‫اهداف‪ :‬آموزش تقریب در عدد چهاررقمی‬

‫گاهی برای محاسبه راحت تر‪ ،‬اعداد به صورت تقریبی حساب می‌شوند‪.‬‬
‫برای این کار رقم یکان‪ ،‬دهگان و یا صدگان را حذف کنید و به جای آن صفر بگذارید‪.‬‬
‫‪7421‬‬ ‫‪7421‬‬ ‫‪7421‬‬
‫رقم یکان‪/‬‬
‫رقم یکان‬ ‫رقم یکان و‬ ‫صدگان و‬
‫صدگان‬ ‫هزارگان‬
‫‪7420‬‬ ‫‪7400‬‬ ‫‪7000‬‬

‫‪‬جــرم اجســام را بــا وســیله‌ای بــه نــام تــرازو انــدازه می‌گیرنــد‪ .‬بــرای انــدازه گیــری جــرم‬
‫اجســام کوچــک از واحــد گــرم و بــرای انــدازه گیــری اجســام بــزرگ از کیلوگــرم اســتفاده‬
‫می‌شــود‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬عددهای زیر با حدف رقم یکان‪ ،‬دهگان و صدگان به صورت تقریبی بنویسید‪.‬‬
‫‪۵۲۳۸‬‬ ‫‪ .......................‬‬ ‫‪۲۳۰۸  ......................‬‬

‫‪ -۲‬جرم هر یک از اجناس زیر را بنویسید‪.‬‬

‫‪ 2530‬گرم‬ ‫‪ 3‬کیلو و ‪ 125‬گرم‬

‫ترازو‬ ‫‪ .......‬کیلو و ‪ ........‬گرم‬ ‫ترازو‬ ‫‪ ...........................‬گرم‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪20‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫‪ -۳‬واحد مناسب برای اندازه گیری اجسام زیر را بنویسید‪.‬‬

‫جرم یک ماشین ‪......................‬‬ ‫ ‬
‫جرم یک خیار ‪......................‬‬
‫جرم یک دفتر ‪......................‬‬ ‫جرم یک هندوانه ‪......................‬‬

‫‪ -۴‬کدام جرم بیشتری را نشان می دهد؟‬

‫ ‬‫‪ ۳۲۵۰‬گرم‬ ‫‪ 3‬کیلوگرم و ‪ ۲۵۰‬گرم ‬

‫‪ ۵۳۰۰‬گرم‬ ‫ ‬ ‫‪ ۳۵۰۰‬گرم‬

‫‪21‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫فصل ‪۳‬‬

‫موضوع ‪ :‬شکل‬

‫هدف‪ :‬حل مسئله با راهبرد رسم شکل‬

‫اگــر بخواهیــد یــک مســئله را بــا رســم شــکل حــل کنیــد ابتــدا بایــد کل مســئله را بــا دقــت‬
‫بخوانیــد ســپس بــرای هــر نکتـه‌ای کــه در مســئله گفتــه شــده یــک شــکل رســم کنیــد‪ .‬در ایــن‬
‫صــورت مســئله راحــت تــر خواهــد شــد‪.‬‬
‫‪ ‬شکل‌هایی که رسم می کنید باید با اطالعات مسئله ارتباط داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬برای رسم شکل الزم نیست از شکل های واقعی و دقیق استفاده کنید‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬
‫علــی آقــا‪ ،‬یــک زمیــن کشــاورزی دارد‪ .‬در نصــف زمیــن کشــاورزی پیــاز کاشــته اســت‪ .‬نیــم‬
‫دیگــرش را نیــز بــه ‪ 2‬قســمت مســاوی تقســیم کــرده اســت‪ .‬در یــک قســمت آن ســیب زمینــی‬
‫کاشــت‪.‬‬
‫‪ -‬جای خالی را کامل کنید‪.‬‬
‫‪ .............‬قسمت از ‪4‬‬
‫‪ ..........‬قسمت مساوی را سیب زمینی کاشته است‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫برای حل مسئله از رسم شکل استفاده می کنیم‪.‬‬
‫سیب زمینی‬ ‫پیاز‬

‫چــون بایــد تمــام قســمت‌ها مســاوی باشــد بــا یــک نقطــه چیــن شــکل را بــه قســمت‌های‬
‫مســاوی تبدیــل می‌کنیــم‪ .‬حــاال جــای خالــی را کامــل می‌کنیــم‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪22‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬با رسم شکل حاصل تفریق ‪ 4856 - 3223‬را به دست آورید‪.‬‬

‫‪ -2‬زمینــی کشــاورزی را نصــف کردنــد‪ .‬در نصــف آن خیــار کاشــتند‪ .‬نیــم دیگــرش را نیــز بــه‬
‫‪ 4‬قســمت مســاوی تقســیم کردنــد‪ .‬در یــک قســمت آن کاهــو و در قســمت دیگــر آن ســبزی‬
‫خــوردن کاشــتند‪ .‬چــه مقــدار از ایــن زمیــن باقــی مانــده اســت؟‬

‫‪23‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس اول‬

‫موضوع ‪ :‬کسر‬

‫هدف‪:‬آشنایی با نماد کسر‬

‫هــرگاه شــکلی را بــه قســمت هــای برابــر تقســیم کنیــد و تعــدادی از آن تکه‌هــا را جــدا یــا‬
‫رنــگ کنیــد‪ ،‬کســری از آن شــکل را انتخــاب کرده‌ایــد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬شکلی ‪ 3‬قسمت مساوی دارد‪ 2 .‬قسمت آن رنگ زده شده است‪.‬‬
‫یعنی قسمت رنگی ‪ 2‬قسمت از ‪ 3‬قسمت مساوی است‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫نشان می‌دهند و به آن کسر می‌گویند‪.‬‬ ‫در ریاضی ‪ 2‬قسمت از ‪ 3‬قسمت مساوی را با‬
‫‪3‬‬
‫صورت‬

‫‪2‬‬
‫خط کسری‬
‫‪3‬‬
‫مخرج‬

‫زمانــی مــی تــوان بــرای ریاضــی کســر نوشــت کــه حتم ـ ًا بــه قســمت هــای مســاوی تقســیم‬
‫شــده باشــد‪ .‬در غیــر اینصــورت نمــی تــوان کســر نوشــت مگــر اینکــه بــا اضافــه کــردن خــط‬
‫بتــوان آنهــا را مســاوی کــرد و بعــد برایــش کســر نوشــت ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ ‬هر کسری که صورت و مخرج آن مساوی باشد یک واحد کامل و برابر با یک است‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪=1‬‬
‫‪4‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪24‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬طول نوک مداد ‪ 5‬میلی متر است‪ .‬طول نوک مداد ‪ .......................‬قسمت از ‪ ۱۰‬قسمت مساوی است‪.‬‬
‫طول نوک مداد چه کسری از یک سانتی متر است؟‬

‫‪ -2‬کسری را که شکل های زیر نشان می دهد را بنویسید‪.‬‬

‫اندازه هر کسر رنگ بزنید‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪ -3‬به‬
‫‪4‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ -4‬زمینــی بــه شــکل مســتطیل رســم کنیــد‪ .‬نیمــی از زمیــن را رنــگ قرمــز‪ ،‬نیــم دیگــر را بــه ‪3‬‬
‫قســمت مســاوی تقســیم کــرده و ‪ 2‬قســمت آن را زرد کنیــد‪ .‬ســپس کســر مربــوط بــه هــر کــدام‬
‫را بنویســید‪.‬‬

‫‪25‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس دوم‬

‫موضوع ‪ :‬کاربرد کسر در اندازه‌گیری‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با کاربرد کسر در اندازه گیری‬

‫گاهــی در انــدازه گیری‌هــا طــول جســمی یــک واحــد کامــل نمی‌شــود و چنــد میلی‌متــر‬
‫اضافه‌تــر یــا کم‌تــر اســت‪ .‬ایــن یعنــی مــا کســری از ســانتی‌متر داریــم‪.‬‬
‫‪ ‬هر سانتی متر ‪ 10‬میلی متر است‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬
‫طول یک مداد را با خط‌کش اندازه گرفته‌ایم‪.‬‬
‫طول مداد از ‪ 7‬سانتی‌متر بیشتر و از ‪ 8‬سانتی‌متر کم‌تر است‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫طول مداد ‪ 3‬میلی‌متر از ‪ 7‬سانتی‌متر بیشتر است‪ .‬یعنی‬
‫‪3‬‬ ‫‪10‬‬
‫طــول مــداد ‪ 7‬ســانتی‌متر و ‪ 3‬میلی‌متــر اســت یــا طــول مــداد ‪ 7‬ســانتی متــر و ســانتی متــر‬
‫‪10‬‬
‫ا ست ‪.‬‬
‫‪ ‬کاربــرد کســر در ســاعت ‪ :‬هــر ســاعت برابــر ‪ 60‬دقیقــه اســت‪ .‬هــر چنــد دقیقــه کــه از یــک‬
‫ســاعت گذشــته باشــد کســری از ‪ 60‬دقیقــه را نشــان مــی دهــد‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫ساعت دو و نیم را نشان می دهد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ساعت است‪.‬‬ ‫نیم ساعت همان‬
‫‪2‬‬

‫‪ ‬دایره‬
‫بهترین وسیله برای کشیدن دایره پرگار است‪.‬‬
‫جای سوزن پرگار مرکز دایره است‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪26‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫خطی که از مرکز دایره می رسد شعاع و خطی که از یک طرف به طرف دیگر دایره برود قطر نام دارد ‪.‬‬
‫شعاع نصف قطر است‪ .‬قطر دوبرابر شعاع است ‪.‬‬
‫قطر‬
‫شعاع‬

‫تمرینات‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪ -1‬با توجه به شکل پاسخ دهید ‪.‬‬

‫طول خط چه کسری از ‪ ...............‬سانتی متر بیشتر و از ‪ ........................‬سانتی متر کمتر است‪.‬‬

‫طول خط چه کسری از ‪ 5‬سانتی متر بیشتر است؟‬

‫بگذارید ‪.‬‬ ‫‪ -2‬عالمت < = >‬

‫‪33‬‬
‫واحد بعد از عدد ‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪55‬‬
‫‪99‬‬
‫‪3‬‬ ‫واحد بعد از عدد ‪10‬‬ ‫‪ 11‬‬
‫‪10‬‬
‫‪10‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪9‬‬
‫مشخص کنید عدد زیر بین کدام دو عدد قرار دارد‪.‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪-3‬‬
‫‪10‬‬
‫‪ 21 ‬واحد بعد از عدد ‪۷‬‬

‫‪27‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس سوم‬

‫اهداف ‪ :‬تساوی کسرها‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با کسرهای مساوی و مفهوم‬

‫زاویه‬
‫‪1‬‬
‫کسر مربوط به شکل زیر آن نوشته شده است‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫=‬
‫‪1 2 4‬‬
‫= =‬
‫‪2 4 8‬‬
‫‪2 4 6‬‬
‫شکل اول=با شکل دوم یکسان است‪.‬‬
‫قسمت رنگ شده در =‬
‫‪3 6 9‬‬
‫پس می توان کسرهای مساوی با هم را نوشت‪.‬‬
‫‪ ‬زاویه‪ :‬به ساعت توجه کنید‪ .‬عقربه ی بزرگ ‪ 10‬دقیقه حرکت کرده است‪.‬‬
‫مسیر حرکت عقربه‌ی بزرگ رنگ شده است‪ .‬این شکل یک زاویه را نشان می دهد‪.‬‬
‫حاال اگر عقربه‌ی بزرگ ‪ 15‬دقیقه حرکت کند‪.‬‬
‫زاویه‌ی حرکت عقربه زاویه‌ی راست است‪.‬‬
‫‪ ‬مستطیل ‪ 4‬زاویه‌ی راست دارد‪.‬‬
‫‪‬با گونیا می‌توان زاویه‌ی راست را تشخیص داد‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬برای شکل یک تساوی کسر بنویسید‪.‬‬

‫=‬ ‫=‬

‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫است‪.‬‬ ‫=‬ ‫‪ -2‬با کامل کردن شکل نشان دهید که‬
‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪3‬‬
‫است‪.‬‬ ‫‪ -3‬با رسم شکل نشان دهید ‪= 1‬‬
‫‪3‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪28‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس چهارم‬

‫موضوع‪ :‬مقایسه کسرها‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با مقایسه کردن کسرها‬

‫برای مقایسه کسرها سه حالت ممکن است‪:‬‬

‫حالت اول‪ :‬اگر صورت کسرها با هم برابر باشد کسری بزرگ تر است که مخرج کوچکتری داشته‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫>‬
‫‪5‬‬ ‫‪۳‬‬
‫حالت دوم‪ :‬اگر مخرج کسرها با هم برابر باشد کسری بزرگ تر است که صورت بزرگتری دارد‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫>‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫حالت سوم‪:‬اگر صورت و مخرج هیچ کدام با هم برابر نباشد با رسم شکل مخرج ها را یکسان می‬
‫کنیم تا بتوانیم مقایسه را انجام دهیم‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫>‬
‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬

‫نکته‬

‫شکل‌ها را یک اندازه رسم کنید‪.‬‬

‫‪29‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬در ‪ ‬عالمت< = > قرار دهید‪.‬‬

‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۷‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪ -2‬با کامل کردن شکل عالمت < یا > و = قرار دهید‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪۳‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪۴‬‬

‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬

‫‪۶‬‬ ‫‪۵‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪30‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫فصل چهارم‬

‫ضرب و تقسیم‬
‫موضوع‪ :‬حل مسئله‬

‫هدف‪ :‬آموزش راهبرد نمادین سازی در حل مسئله‬

‫بــرای حــل کــردن مســئله می‌توانیــد یــک تســاوی جمــع یــا تفریــق ( بــا توجــه بــه مســئله)‬
‫بنویســید و بــه جــای چیــزی کــه در مســئله معلــوم نیســت از جــای خالــی اســتفاده کنید ســپس‬
‫بــا هــر روشــی کــه دوســت داریــد پاســخ جــای خالــی را پیــدا کنیــد‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫عددی را با ‪ 100‬جمع کردیم حاصل ‪ 150‬شد‪ .‬این عدد را به دست آورید‪.‬‬

‫‪+100= 150‬‬ ‫‪150 = 100 = 50‬‬ ‫راه حل ‪-1‬‬

‫‪ 50+100= 150‬حدس‬ ‫راه حل ‪-2‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬چه عددی اگر با ‪ 990‬جمع شود حاصل ‪ 1000‬می شود؟‬

‫‪ -2‬از ‪ 100‬چند واحد برداریم تا ‪ 99‬به دست آید؟‬

‫‪31‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس اول‬

‫ضرب‬

‫موضوع ‪ :‬ضرب‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با نماد ضرب و نوشتن عبارت ریاضی‬

‫ضرب‬
‫بــرای محاســبه ســریع‌تر و راحت‌تــر دســته‌هایی از اشــیا مثــل هــم بــه جــای جمــع می‌توانیــم‬
‫از ضــرب اســتفاده کنیــم‪ .‬نمــاد ضرب (×) اســت‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫تعداد کل چرخ‌های ‪ 4‬دوچرخه را به صورت زیر محاسبه می کنیم‪.‬‬
‫نماد‬

‫‪2+2+2+2=8‬‬ ‫‪4×2=8‬‬
‫عامل ضرب (تعداد دسته)‬

‫عامل ضرب (اجزای داخل دسته)‬

‫با روش‌های مختلف می‌توان حاصل ضرب را به دست آورد‪.‬‬

‫‪4×2=2+2+2+2=8‬‬ ‫‪ -‬با نوشتن جمع‬

‫‪ -‬با محور‬

‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪ -‬با شمارش چند تا چند تا‬
‫‪1×2‬‬ ‫‪2×2‬‬ ‫‪3×2‬‬ ‫‪4×2‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪4×2=8‬‬ ‫*با رسم شکل‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪32‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫نکته‬

‫از ماشین حساب می توانید در پیدا کردن حاصل ضرب استفاده کنید‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬برای شکل یک تساوی ضرب بنویسید‪.‬‬

‫‪...... ×...... =. .....‬‬

‫‪ -2‬برای ضرب ‪ 3 × 5‬یک جمع بنویسید و حاصل آن را پیدا کنید‪.‬‬

‫‪ -3‬به کمک محور حاصل ضرب ‪ 3×3‬را به دست آورید‪.‬‬

‫‪33‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس اول‬

‫موضوع‪ :‬ضرب عددهای یک رقمی‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با ضرب عددهای یک رقمی‬

‫برای ضرب عددهای یک رقمی می‌توان به روش‌های مختلف به جواب دست پیدا کرد‪.‬‬
‫در درس قبل با روش‌های نوشتن جمع‪ ،‬رسم شکل‪ ،‬محور‪ ،‬شمارش چند تا چند تا آشنا شدید‪.‬‬
‫با روش رسم مستطیل هم می‌توانید حاصل‌ضرب را به دست آورید‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬

‫‪۴ ×۲ = 8‬‬
‫بعد از یاد گرفتن راه‌های به دست آوردن حاصل عبارت‌های ضرب حاال آماده باشید تا جدول ضرب تا ‪ ۵‬را‬
‫حفظ کنید‪.‬‬
‫نکته ← در جدول ضرب یک عدد اولین عدد تعداد دسته (تغییر می‌کند) و دومین عدد تعداد داخل دسته و‬
‫ثابت است‪.‬‬
‫‪۱ ×۲ = 2‬‬ ‫‪۱ ×۳ =۳‬‬ ‫‪۱ ×۴ = 4‬‬ ‫‪۱ × ۵ =5‬‬
‫‪2 ×۲ =4‬‬ ‫‪2 ×۳ =6‬‬ ‫‪2 ×۴ = 8‬‬ ‫‪2 × ۵ =10‬‬
‫‪3 ×۲ = 6‬‬ ‫‪3 ×۳ =9‬‬ ‫‪3 ×۴ = 12‬‬ ‫‪3 × ۵ =15‬‬
‫‪4 ×۲ = 8‬‬ ‫‪4 ×۳ =12‬‬ ‫‪4 ×۴ = 16‬‬ ‫‪4 × ۵ =20‬‬
‫‪5 ×۲ = 10‬‬ ‫‪5 ×۳ =15‬‬ ‫‪5 ×۴ = 20‬‬ ‫‪5 × ۵ =25‬‬
‫‪6 ×۲ = 12‬‬ ‫‪6 ×۳ =18‬‬ ‫‪6 ×۴ = 24‬‬ ‫‪6 × ۵ =30‬‬
‫‪7 ×۲ = 14‬‬ ‫‪7 ×۳ =21‬‬ ‫‪7 ×۴ = 28‬‬ ‫‪7 × ۵ =35‬‬
‫‪8 ×۲ = 16‬‬ ‫‪8 ×۳ =24‬‬ ‫‪8 ×۴ = 32‬‬ ‫‪8 × ۵ =40‬‬
‫‪9 ×۲ = 18‬‬ ‫‪9 ×۳ =27‬‬ ‫‪9 ×۴ = 36‬‬ ‫‪9 × ۵ =45‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪34‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫نکته‬

‫برای حفظ کردن راحت‌تر می‌توانید از شمارش چند تا چند تا کمک بگیرید‪.‬‬
‫با دسته بندی‌های متفاوت می‌توان برای یک شکل چند عبارت ضرب نوشت‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫‪4×2 = 8‬‬
‫‪۲×۴ =۸‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬یک دست بشقاب ‪ 6‬بشقاب است‪ 5 .‬دست بشقاب چندتاست؟‬

‫‪5×6=‬‬
‫‪ -2‬زهره روزی ‪ 4‬آیه می‌خواند‪ .‬او در ‪ 3‬روز چند آیه می‌خواند؟‬

‫‪ -3‬جدول ضرب را کامل کنید‪.‬‬

‫‪× 2 3 4 5 6 7 8 9‬‬
‫‪4‬‬

‫‪ -4‬شکل را دسته بندی کنید ( به صورت های مختلف) برای هر کدام یک ضرب بنویسید‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪........... × ............. =...........‬‬

‫‪‬‬ ‫‪......... × .......... =.........‬‬
‫‪‬‬ ‫‪........... × ......... =.........‬‬
‫‪‬‬ ‫‪........... × ......... =.........‬‬

‫‪35‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس دوم‬

‫موضوع‪ :‬خاصیت‌های ضرب‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با خاصیت های ضرب‬

‫(جابجایی‪ ،‬پخش پذیری)‬

‫نکته ‪1‬‬

‫‪۳×۱ = ۳‬‬ ‫حاصل ضرب هر عدد در یک‪ ،‬برابر خود آن عدد است‪.‬‬

‫نکته ‪2‬‬

‫‪۱×۳=۳‬‬ ‫حاصل ضرب یک در هر عدد‪ ،‬برابر خود آن عدد است‪.‬‬

‫نکته ‪3‬‬

‫اگر جای دو عدد را که در هم ضرب می‌شوند عوض کنید حاصل‌ضرب تغییر نمی‌کند‪ .‬به عبارت دیگر‬
‫عمل ضرب خاصیت جا بجایی دارد‪.‬‬

‫‪2×3 =3×2‬‬ ‫نکته ‪4‬‬

‫بــا توجــه بــه شــکل بــرای پیــدا کــردن تعــداد کل ســتاره‌ها می‌توانیــد بــه دو صــورت عمــل‬
‫کنیــد‪.‬‬

‫‪)2×4(+)4×4(=8+16=24‬‬
‫‪6×4=24‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪36‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫برخــی از تســاوی‌های ضــرب را مــی تــوان بــه بخــش هایــی کــه از نظــر بــه خاطــر ســپردن‬
‫ســاده تــر هســتند تقســیم کــرد‪ .‬مثــال‬
‫‪۷ × ۴ = ۲۸‬‬
‫‪)۳×۴( + )۴ ×۴( = ۱۲ +۱۶ = ۲۸‬‬

‫نکته ‪۵‬‬

‫در محاســبه هــا ابتــدا حاصــل عبــارت داخــل پرانتــز را حســاب کنیــد‪ .‬ســپس بقیـه‌ی عمــل هــا‬
‫را انجــام دهیــد‪.‬‬

‫نکته ‪۶‬‬

‫جدول ضرب ها را کامل و حفظ کنید‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬تساوی ضرب را با توجه به محور بنویسید‪.‬‬

‫×‬ ‫و‬ ‫×‬

‫‪ -2‬احمد ‪ 4‬بسته ‪ 3‬تایی مداد قرمز و ‪ 5‬بسته ‪2‬تایی مداد سیاه خرید‪ .‬او چند مداد خریده است؟‬

‫‪37‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس سوم‬
‫تمرینات‬

‫تقسیم‬
‫موضوع‪ :‬تقسیم‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با تقسیم‬

‫گاهــی اگــر بخواهیــد تعــدادی اشــیا را دســته بنــدی کنیــد یــا بیــن چنــد نفــر تقســیم کنیــد‬
‫می‌توانیــد از عبــارت تقســیم بــا نمــاد ( ÷ ) اســتفاده کنیــد‪ .‬تقســیم بــر عکــس ضــرب عمــل‬
‫می‌کنــد بنابرایــن بــرای بــه دســت آوردن حاصــل تقســیم می‌توانیــد از ضــرب اســتفاده کنیــد‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫فریبــا ‪ 15‬گل دارد‪ .‬او می‌خواهــد گل‌هــا را بــه طــور مســاوی در ‪ 3‬گلــدان قــرار دهــد‪ .‬در هــر‬
‫گلــدان چنــد گل قــرار مــی گیــرد؟‬
‫‪15÷3=5‬‬
‫‪3×=15‬‬
‫‪ ‬در تقسیم گاهی هدف این است که تعداد دسته ها را به دست آورد‪.‬‬

‫مثــال‪ :‬جــواد ‪ 24‬دفترچــه خریــد‪ .‬او می‌خواهــد دســته‌های ‪ 4‬تایــی درســت کنــد‪ .‬چنــد دســته‬
‫درســت می‌شــود؟‬
‫‪24÷4=6‬‬
‫‪×4 =24‬‬
‫‪ ‬خطوط موازی به خط هایی گفته می شود که هیچ وقت یکدیگر را قطع نمی‏کنند‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫‪ ‬در مستطیل ضلع های رو به رو‪ ،‬دو به دو با هم مساوی هستند‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪4‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪38‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬شــکل را دســته بنــدی کنیــد بــه طــوری کــه در هــر دســته ‪ 3‬شــکل قــرار گیــرد‪ .‬بــا نوشــتن‬
‫یــک تقســیم‪ ،‬تعــداد دســته هــا را پیــدا کنیــد‪.‬‬

‫‪ -2‬با نوشتن یک ضرب حاصل تقسیم را به دست آورید‪.‬‬

‫‪24÷6=‬‬

‫‪ -3‬ســارا ‪ 18‬شــکالت دارد‪ .‬مــی خواهــد شــکالت هــا را بــه طــور مســاوی در ‪ 3‬ظــرف بگــذارد‪ .‬در‬
‫هــر ظــرف چنــد شــکالت بایــد بگــذارد؟‬

‫‪ -۴‬شکل زیر را دسته بندی کنید و برای آن یک ضرب و دو تقسیم بنویسید‪.‬‬

‫= ‪........... × ...............‬‬
‫= ‪........... ÷ ...............‬‬
‫= ‪........... ÷ ...............‬‬

‫‪39‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫فصل ‪5‬‬

‫محیط و مساحت‬

‫موضوع‪ :‬حل مسئله‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با راهبرد تبدیل مسئله‬

‫به مسئله کوچک تر‬

‫برای حل مسئله می‌توانید آن را به چند مسئله ی کوچک‌تر تبدیل کنید تا راحت تر به جواب برسید‪.‬‬
‫با حل مسئله های کوچک مرحله به مرحله به پاسخ مسئله ی اصلی نزدیک می شوید‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫مهدی ‪ 10‬مداد دارد‪ .‬برادرش ‪ 3‬مداد از او بیشتر دارد‪ .‬این دو برادر روی هم چند مداد دارند؟‬
‫برای حل این مسئله ابتدا باید بدانیم‪:‬‬
‫برادر مهدی چند مداد دارد؟‬
‫تعداد مدادهای برادر مهدی ‪10+3 = 13‬‬
‫این دو برادر روی هم چند مداد دارند؟‬
‫این دو برادر روی هم ‪ ۲۳‬مداد دارند‪۱۵ + ۱۳ = ۲۳ .‬‬
‫‪‬در شــکل هــای هندســی نیــز بــا تبدیــل مســئله بــه مســئله هــای کوچــک و مرحلــه ای « زیــر‬
‫مســئله» انجــام مــی شــود‪.‬‬
‫مثال ‪ :۱‬شکل زیر از خط‌های مختلف درست شده است‪ .‬آن ها را جدا کنید‪.‬‬

‫مثال ‪ :۲‬شکل زیر از قطعه های مختلفی درست شده است‪ .‬این قطعه ها را جدا کنید‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪40‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬گل فروشــی ‪ 5‬بســته ‪ 2‬تایــی گل ســرخ و ‪ 3‬بســته ‪ 7‬تایــی گل شــب بــو دارد‪ .‬گل فــروش چنــد‬
‫گل دارد؟ (حــل از طریــق زیــر مســئله‪ -‬زیــر مســئله هــا را بنویســید)‪.‬‬

‫‪-1‬‬
‫‪-2‬‬
‫‪-3‬‬

‫‪-2‬عبــاس ‪ 12‬ســال دارد‪ .‬بــرادرش ‪ 5‬ســال از او کوچــک تــر اســت‪ .‬ایــن دو روی هــم چنــد ســال‬
‫دارنــد؟‬

‫‪41‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس اول‬

‫موضوع‪ :‬خط ‪ -‬نیم‌خط‪ -‬پاره‌خط‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با خط‪ ،‬پاره خط و نیم‌خط‬

‫خــط راســت‪ :‬از دو طــرف بــاز اســت و می‌توانــد تــا بــی نهایــت ادامــه پیــدا کنــد‪ .‬دو ســر آن را‬
‫بــا فلــش مشــخص مــی کننــد‪.‬‬

‫پاره خط‪ :‬خطی است که دو طرف آن بسته است‪.‬‬

‫نیم خط‪ :‬خطی است که از یک طرف بسته است و سر دیگر آن امتداد دارد و با فلش مشخص می‬
‫شود‪.‬‬

‫نکته‬

‫طول خط راست و نیم خط را نمی‌توان اندازه گرفت زیرا ادامه دارند‪.‬‬

‫طول پاره خط قابل اندازه گیری است زیرا دو طرف آن بسته است‪.‬‬

‫از برخــورد خــط هــا بــا یکدیگــر چنــد ضلعــی بــه وجــود می‌آیــد‪ .‬از برخــورد‬
‫ســه خــط بــا هــم ســه ضلعــی (مثلــث) بــه وجــود می‌آیــد‪.‬‬

‫‪‬در هــر شــکل هندســی بــه پــاره خطــی کــه از یــک گوشــه بــه گوشــه هــای‬
‫مقابــل وصــل مــی شــود قطــر می‌گوینــد‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪42‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬آیا می‌توان یک خط راست را اندازه گیری کرد؟‪ ...................‬چرا؟‬

‫‪ -2‬بــا خــط کــش پــاره خــط زیــر را انــدازه بگیــرد‪ .‬بــا واحدهــای ســانتی متــر و میلــی متــر‬
‫بنوبســید‪.‬‬
‫میلی متی ‪ = ...................‬م س‬
‫س‬ ‫م‬
‫سانتی متر‪ = ....................‬م س‬

‫‪ -3‬قطر شکل های زیر را رسم کنید و تعداد قطرهای هر شکل را بنویسید‪.‬‬

‫‪43‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس دوم‬

‫موضوع‪ :‬محیط‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با مفهوم محیط‬

‫بــه انــدازه ی دور تــا دور شــکل محیــط می‌گوینــد‪ .‬بــرای انــدازه گیــری محیــط هــر شــکل کافــی‬
‫اســت تــا همــه ی ضلــع هــای دور آن را انــدازه گرفتــه و عددهــای بــه دســت آمــده را بــا هــم‬
‫جمــع کنیــد‪.‬‬
‫‪5+3+5+3=16‬‬

‫نکته‬

‫در صورتــی کــه انــدازه هــای ضلع‌هــا بــا هــم برابــر باشــند مــی توانیــد بــه جــای جمــع از‬
‫ضــرب اســتفاده کنیــد‪.‬‬
‫‪4×2=8‬‬
‫شکل‬
‫نکته‬

‫خطی که بسته است دور دارد و می توان محیط آن را به دست آورد‪.‬‬

‫(الف)‬ ‫(ب)‬

‫در شــکل الــف چــون نمــی توانیــد دور تــا دور آن را بــه دســت آوریــد محیــط بــه دســت نمــی‬
‫آیــد‪.‬‬

‫نکته‬

‫بــرای حســاب کــردن طــول خــط خمیــده چنــد نقطــه روی آن بگذاریــد و‬
‫آنهــا را بــه هــم وصــل کنیــد و بعــد طــول پــاره خــط هــا را انــدازه بگیریــد‬
‫و بــا هــم جمــع کنیــد‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪44‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬محیط شکل های های زیر را به دست آورید‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪4‬‬
‫‪11‬‬

‫‪ -2‬مــادر مریــم مــی خواهــد دور یــک رومیــزی بــه شــکل مربــع تــور بــدوزد‪ .‬اگــر هــر ضلــع‬
‫مربــع ‪ 3‬متــر باشــد‪ .‬چنــد متــر تــور الزم اســت؟‬

‫‪ -3‬محیط شکل زیر را از راه ضرب به دست آورید‪.‬‬

‫‪45‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس سوم و چهارم‬

‫موضوع‪ :‬اندازه‌ی سطح و‬

‫واحد اندازه‌گیری سطح‬
‫هدف‪ :‬آشنایی با سطح و اندازه گیری‬
‫مساحت‪ -‬معرفی واحد اندازه گیری سطح‬

‫به اندازه‌ی سطح هر شکل مساحت آن شکل می گویند‪.‬‬

‫بــرای اینکــه انــدازه‌ی ســطح و مســاحت شــکل هــا پاســخ متفاوتــی نداشــته باشــد‪ .‬مربعــی بــه‬
‫ضلــع یــک ســانتی متــر رســم نمــوده و آن را واحــد ســطح در نظــر مــی گیرنــد‪ .‬و بــه آن یــک‬
‫ســانتی متــر مربــع مــی گوینــد‪.‬‬
‫مساحت مربع‪ :‬خودش× یک ضلع‬
‫مساحت مستطیل‪ :‬طول (درازا) × عرض (پهنا)‬

‫نکته‬

‫واحــد انــدازه گیــری مســاحت بــرای هــر شــکلی ســانتی متــر مربــع اســت پــس بعــد از به‌دســت‬
‫آوردن مســاحت هــر شــکلی انــدازه مســاحت آن را بــر حســب ســانتی متــر مربــع بیــان کنید‪.‬‬

‫سانتی متر مربع‪6×6=36‬‬ ‫سانتی متر مربع‪3×5=15‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬یک مستطیل به طول ‪ 8‬و عرض ‪ 2‬سانتی متر است‪ .‬مساحت این مستطیل چند سانتی متر مربع‬
‫است؟‬
‫‪ -2‬مساحت شکل زیر را به دست آورید‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪46‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫فصل ‪۶‬‬

‫جمع و تفریق‬
‫موضوع‪ :‬حل مسئله‬

‫هدف‪ :‬آموزش راهبرد حل مسئله‬

‫ساده‌تر‬

‫گاهــی اوقــات بــرای حــل یــک مســئله مــی توانیــد ابتــدا آن را بــه حالــت ســاده تــر تبدیــل‬
‫کــرده و از طریــق حــل مســئله ســاده تــر‪ ،‬جــواب مســئله را بــه دســت آوریــد‪ .‬بــا ســاده کــردن‬
‫مســئله‪ ،‬الگوهــا و نظــم مســئله‌ی آشــکار مــی شــود‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫تعداد قطرهای یک ‪ 20‬ضلعی بیشتر است یا یک ‪ 19‬ضلعی؟‬

‫برای پیدا کردن الگو از جدول استفاده می کنیم‪.‬‬

‫با مشاهده جدول خواهید دید با افزایش ضلع تعداد قطرها زیاد می شود‪.‬‬
‫پس تعداد قطر ‪ 20‬ضلعی بیشتر است از یک ‪ 19‬ضلعی‬
‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫نکته‬

‫گاهــی اســتفاده از عددهــای تقریبــی مســئله را ســاده تــر مــی کنــد و بــه شــما کمــک می‌کنــد‬
‫کــه راه حــل یــک مســئله را تشــخیص دهیــد‪ .‬پــس از تشــخیص راه حــل مســئله‪ ،‬بایــد عددهــای‬
‫اصلــی مســئله را بــه کار ببریــد‪.‬‬
‫هر سال ‪ 365‬روز دارد‪ .‬هر روز ‪ 24‬ساعت است‪ .‬هر سال چند ساعت است؟‬
‫به طور ساده می توانیم بگوییم ‪ 300‬تا ‪ 20‬تا چقدر می شود‪.‬‬

‫‪47‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ .1‬شکل های زیر با ترتیب و الگوی مشخص ساخته شده اند‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬

‫اگــر شــکل نهــم بــا ‪ 17‬چــوب کبریــت ســاخته شــود‪ .‬شــکل دهــم بــا چنــد چــوب کبریــت ســاخته‬
‫می‌شــود؟ آیــا الزم اســت شــکل کشــیده شــود؟‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪48‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس اول‬

‫موضوع‪ :‬مقایسه‌ی عددها‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با مقایسه‌ی اعداد چهار‬

‫رقمی‬
‫ابتدا به تعداد رقم ها توجه کنید هر کدام رقم بیشتری داشته باشند بزرگترند‪.‬‬
‫‪۱۰۱۵ < ۱۰۱‬‬
‫‪ ۳‬رقم < ‪ ۴‬رقم‬
‫در صورتی که تعداد رقم های آن مساوی بود به اولین رقم سمت چپ آنها توجه کنید عددی که رقم‬
‫‪۵۳۲۴ > ۶۰۰۰‬‬ ‫سمت چپ آن بزرگتر باشد آن عدد بزرگ تر است‪.‬‬
‫اگــر اولیــن رقــم ســمت چــپ آنهــا بــا هــم مســاوی بــود بــه ترتیــب یکــی یکــی رقــم هــا را بــا‬
‫‪۳۰۲۵ > ۳۱۲۵‬‬ ‫هــم مقایســه کنیــد‪.‬‬

‫نکات مهم‬

‫مثلثی که سه ضلع آن برابر ند‪ ،‬متساوی االضالع نام دارد‪.‬‬

‫مثلثی که دو ضلع (ساق) برابر دارد‪ ،‬متساوی الساقین نام دارد‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫اندازه یک ضلع×‪ = 4‬محیط مربع‬ ‫سانتی متر ‪4×6 = 24‬‬

‫اندازه یک ضلع×‪ =3‬محیط مثلث متساوی االضالع‬ ‫‪5‬‬ ‫سانتیمتر ‪3×5 = 15‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬عالمت <=> بگذارید‪.‬‬

‫‪1000 987‬‬ ‫‪750-250400-50‬‬
‫‪ -2‬عددهای زیر را به ترتیب از کوچک به بزرگ بنویسید‪.‬‬
‫‪2419 -2415 - 2413- 2418 -2416‬‬
‫بهترین راه جدول ارزش مکانی است‪.‬‬
‫بزرگ ترین و کوچک ترین عدد کدامند؟‬
‫‪49‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬
 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس دوم‬

‫موضوع‪ :‬جمع و تفریق‌ها‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با محاسبات فرآیندی‬

‫‪3241‬‬
‫برای جمع اعداد چهار رقمی به صورت فرایندی باید از سمت چپ شروع کنید‪.‬‬
‫‪+ 1127‬‬

‫به عنوان مثال برای جمع اعداد چهار رقمی رو به رو به روش زیر عمل کنید‪.‬‬
‫مرحلــه اول‪ :‬ابتــدا هــزار تایــی عــدد دوم‪ .‬یعنــی ‪ 2000‬را بــه عــدد باالیــی اضافــه کنیــد و آن در‬
‫‪3241‬‬ ‫پاییــن بنویســید‪ .‬دقــت کنیــد بقی ـه‌ی رقم‌هــای عــدد اول تکــرار مــی شــود‪.‬‬
‫‪+ 1127‬‬
‫‪4241‬‬
‫مرحلــه دوم‪ :‬حــاال بــه ســراغ صدتایــی عــدد دوم یعنــی عــدد ‪ 1127‬برویــد کــه ‪ 100‬اســت و آن‬
‫‪3241‬‬ ‫را بــه حاصــل بــه دســت آمــده قبلــی اضافــه کنیــد‪.‬‬
‫‪+ 1127‬‬
‫‪4241‬‬
‫‪+ 127‬‬
‫‪4341‬‬

‫‪3241‬‬ ‫مرحله سوم‪ :‬اکنون نوبت به ده تایی ها رسید یعنی ‪ 20‬تا آن را به حاصل اضافه کنید‪.‬‬
‫‪+ 1127‬‬
‫‪4241‬‬ ‫مرحله چهارم‪ :‬حاال از عدد به دست آمده ‪ 7‬تا رو به جلو بشمارید‪.‬‬
‫‪+ 127‬‬
‫‪4341‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪27‬‬
‫‪4361‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪4368‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪50‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫مثال‪:‬‬
‫‪8947‬‬ ‫تفریق به روش فرایندی‬
‫‪_ 5634‬‬ ‫‪ -‬مرحله اول‪ :‬کم کردن ‪ 1000‬تایی ها‬
‫‪3947‬‬ ‫‪ -‬مرحله دوم‪ :‬کم کردن ‪ 100‬تایی ها‬
‫‪_ 634‬‬
‫‪ -‬مرحله سوم‪ :‬کم کردن ‪ 10‬تایی ها‬
‫‪3247‬‬ ‫‪ -‬مرحله چهارم‪ :‬کم کردن یکی ها‬
‫_‬ ‫‪34‬‬
‫‪3317‬‬ ‫از عدد ‪ 4 ، 3317‬تا رو به عقب بشمارید‪.‬‬
‫_‬ ‫‪4‬‬
‫نکته‬
‫‪3313‬‬
‫اندازه‌ی یک ضلع ×‪ = 5‬محیط پنج ضلعی‬
‫اندازه‌ی یک ضلع ×‪ = 6‬محیط شش ضلعی‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬حاصــل جمــع و تفریــق هــای زیــر را بــه صــورت ذهنــی یــا بــه کمــک جــدول هــا بــه دســت‬
‫‪(800− 200) + 30000‬‬ ‫آوریــد‪.‬‬
‫‪(800− 5000) − 20000‬‬

‫‪ -2‬حاصل جمع و تفریق زیر را به صورت فرایندی به دست آورید‪.‬‬

‫‪7238‬‬ ‫‪6307‬‬
‫‪_ 5014‬‬ ‫‪+ 2480‬‬

‫‪ -3‬محیط شکل‌های زیر را به دست آورید‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪2‬‬

‫‪51‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس سوم‬

‫موضوع‪ :‬جمع در جدول ارزش مکانی‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با محاسبات جمع اعداد چهار‬

‫رقمی در جدول ارزش مکانی‬

‫در ایــن نــوع‪ ،‬از یــکان (ســمت راســت) شــروع کنیــد‪ .‬اگــر مجمــوع دو رقــم بیــش تــر از ‪ 10‬شــد‬
‫یــک دســته‌ی ده تایــی بــه ســتون دهــگان و اگــر مجمــوع دو رقــم ســتون و دهــگان بیشــتر از ‪10‬‬
‫شــد یــک دســته صدتایــی بــه ســتون صــدگان و اگــر مجمــوع دو رقــم ســتون صــدگان بیشــتر از‬
‫‪ 10‬شــد یــک دســته هزارتایــی بــه ســتون هــزارگان اضافــه کنیــد‪.‬‬

‫دهگان صدگان هزارگان‬ ‫یکان‬ ‫‪100‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪4381‬‬
‫ريال‬ ‫‪10‬‬ ‫ريال‬
‫‪100‬‬ ‫ريال‬

‫‪31‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪1000‬‬
‫ريال‬ ‫‪1000‬‬ ‫ريال‬ ‫‪1‬‬
‫ريال‬
‫‪1000‬‬ ‫ريال‬
‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬
‫ريال‬ ‫ريال‬ ‫‪100‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫ريال‬
‫ريال‬ ‫ريال‬
‫‪+ 1263‬‬ ‫‪10‬‬
‫ريال‬
‫‪10‬‬
‫ريال‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5644‬‬ ‫‪100‬‬

‫ريال‬
‫‪10‬‬
‫ريال‬
‫‪10‬‬
‫ريال‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫ريال‬
‫‪1000‬‬
‫ريال‬ ‫‪100‬‬ ‫ريال‬ ‫‪1‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪4‬‬

‫ريال‬ ‫ريال‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫ريال‬
‫ريال‬ ‫‪1‬‬
‫ريال‬

‫‪1‬‬
‫ريال‬

‫نکته‬

‫عرض× ‪ +2‬طول×‪ = 2‬محیط مستطیل‬

‫‪5‬‬
‫سانتی متر‬
‫‪3‬‬ ‫‪(2× 5) + (2× 3),16‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬جمع ‪ 4357+ 2378‬را در جدول ارزش مکانی انجام دهید‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪52‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫‪ -2‬علی ‪ 7250‬تومان و رضا ‪ 2390‬تومان پول دارند‪ .‬این دو روی هم چقدر پول دارند؟‬

‫‪ .3‬زمینــی داریــم بــه شــکل مســتطیل بــه طــول ‪ 9‬متــر و عــرض ‪ 7‬متــر‪ .‬محیــط ایــن زمیــن چنــد‬
‫متــر اســت؟‬

‫‪1357‬‬ ‫‪.4‬برای جمع رو به رو شکل بکشید‪.‬‬

‫‪+ 2362‬‬

‫‪53‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس چهارم‬

‫موضوع‪ :‬تفریق در جدول ارزش مکانی‬

‫هدف‪ :‬آشنایی تفریق با استفاده از جدول ارزش‬

‫مکان‬

‫در ایــن نــوع‪ ،‬تفریــق را از ســمت راســت شــروع کنیــد اگــر در هــر ســتون رقــم عــدد باالیــی‬
‫کوچکتــر از عــدد پاییــن باشــد یــک دســته از ســتون چــپ کــم کنیــد و بــه آن رقــم اضافــه‬
‫کنیــد و بعــد ادامــه دهیــد‪.‬‬

‫‪1000‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1000‬‬

‫ريال‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬
‫ريال‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬
‫ريال‬ ‫ريال‬
‫هزارگان‬ ‫صدگان‬ ‫دهگان‬ ‫یکان‬
‫ريال‬ ‫ريال‬ ‫ريال‬ ‫ريال‬ ‫ريال‬

‫‪7 15‬‬
‫‪1‬‬

‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬
‫ريال‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫ريال‬
‫ريال‬ ‫ريال‬
‫‪15 5‬‬
‫‪1000‬‬ ‫ريال‬ ‫ريال‬

‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4856‬‬

‫ريال‬
‫‪1‬‬
‫ريال‬
‫‪100‬‬
‫ريال‬ ‫‪100‬‬ ‫‪10‬‬
‫ريال‬ ‫‪10‬‬
‫ريال‬ ‫‪10‬‬
‫ريال‬ ‫ريال‬

‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪_ 2395‬‬

‫‪1‬‬
‫ريال‬

‫‪10‬‬
‫ريال‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪100‬‬ ‫ريال‬ ‫ريال‬ ‫ريال‬

‫‪2461‬‬
‫ريال‬
‫‪1‬‬
‫‪10‬‬
‫ريال‬ ‫‪10‬‬ ‫ريال‬
‫ريال‬ ‫‪10‬‬
‫ريال‬

‫یک دسته صدتایی که به ‪ 10‬تا ‪ 10‬تایی تبدیل شده است‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪54‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫فصل هفتم‬

‫آمار و احتمال‬
‫هدف‪:‬آشنایی با راهبرد حدس و آزمایش‬

‫ابتدا برای مسئله با روش نمادین یک عبارت ریاضی بنویسید‪ .‬و بعد با حدس زدن پاسخ را پیدا کنید‪.‬‬
‫حدس خود را آزمایش کنید‪ .‬یادتان باشد حدس ها باید براساس موضوع مسئله باشد‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫عددی را با خودش جمع کردیم جواب ‪ 30‬شد آن عدد را پیدا کنید‪.‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪= 30‬‬ ‫ ‬
‫‪ -‬مرحله اول‪ :‬نمادین سازی‬
‫‪ -‬مرحله دوم‪ :‬حدس و آزمایش‬
‫‪ 10 +10 = 20‬حدس اول‬
‫‪ 15 +15 = 30‬حدس دوم‬ ‫نکته‬
‫ ‬

‫حدس دوم را با توجه به حدس اول بزنید تا به جواب نزدیک تر شوید‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬عددی را دو برابر کردیم‪ .‬سپس حاصل را با ‪ 10‬جمع کردیم‪ .‬جواب ‪ 20‬شد‪ .‬آن عدد را پیدا کنید‪.‬‬

‫‪ -2‬کدام عددهای یک رقمی هستند که اگر در خودشان ضرب شوند حاصل آنها بیشتر از ‪ 40‬می شود؟‬

‫‪55‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫نکته‬

‫در کشــیدن شــکل تفریــق شــکل عــدد اول را کامــل کشــیده و عــدد دوم را از روی شــکل خــط‬
‫بزنیــد‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪.1‬حاصل تفریق را به دست آورید‪.‬‬

‫‪۸۰۴۰‬‬
‫‪- ۵۲۰۵‬‬

‫‪.2‬کوچــک تریــن عــدد ســه رقمــی را بنویســید؟ ‪ ......................‬عــدد بــه دســت آمــده را از بــزرگ‬
‫تریــن عــدد ‪ 4‬رقمــی کــم کنیــد‪ .‬حاصــل را بنویســید‪.‬‬

‫‪ .3‬کتابــی ‪ 1250‬صفحــه دارد‪ .‬اگــر ســینا ‪ 650‬صفحــه از کتــاب را خوانــده باشــد‪ .‬چنــد صفحــه ی‬
‫کتــاب را هنــوز نخوانــده اســت؟‬

‫‪ -۴‬حاصل تفریق ‪ 3450 - 2230‬را با شکل به دست آورید‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪56‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس اول‬

‫موضوع‪ :‬جدول داده‌ها‬

‫هدف‪ :‬آشنایی سازماندهی و مرتب سازی‬

‫داده ها‬
‫شــما مــی توانیــد اطالعــات یــک مســئله را جمــع آوری و آنهــا را در جــدول ســازماندهی کنیــد‪.‬‬
‫تــا بــه کمــک مرتــب ســازی اطالعــات در جــدول بتوانیــد بــه پرســش هــای احتمالــی پاســخ‬
‫دهیــد‪.‬‬

‫نکته‬

‫برنامه هفتگی کالس یک جدول است که در آن اطالعات سازماندهی شده است‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬
‫یــک چرخنــده را ‪ 5‬بــار چرخانــده و رنگ‌هــا را یادداشــت کــرده ایــم‪ :‬زرد‪ ،‬ســبز‪ ،‬زرد‪ ،‬قرمــز‪ ،‬زرد‬
‫آمــده اســت‪ .‬جــدول مربــوط بــه ایــن آزمایــش را رســم کنید‪.‬‬

‫بار‬ ‫اول‬ ‫دوم‬ ‫سوم‬ ‫چهارم‬ ‫پنجم‬

‫رنگ‬ ‫زرد‬ ‫سبز‬ ‫زرد‬ ‫قرمز‬ ‫زرد‬

‫‪ -‬کدام رنگ بیشتر تکرار شده است؟ زرد‬

‫‪ -‬اگــر چرخنــده چهــار رنــگ قرمــز‪ ،‬زرد‪ ،‬آبــی را داشــته باشــد عقربــه روی کــدام رنــگ قــرار‬
‫نگرفتــه اســت؟ آبــی‬
‫به شکل های مقابل استوانه می گویند‪.‬‬

‫‪57‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬معلــم کالســی تعــداد دانــش آمــوزان عالقه‌منــد بــه بازی‌هــای فوتبــال‪ ،‬والیبــال و هندبــال را‬
‫جمــع آوری کــرد و در جــدول زیــر نوشــت بــا توجــه بــه آن بــه ســواالت پاســخ بــده‪.‬‬

‫بسکتبال‬ ‫هندبال‬ ‫والیبال‬ ‫فوتبال‬

‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫‪۲۰‬‬

‫الف) تعداد عالقه‌مندان به کدام ورزش بیشتر است؟‬

‫ب) تعداد عالقه‌مندان به کدام ورزش کمتر است؟‬
‫ج) اگــر هم ـه‌ی دانــش آمــوزان در نظرســنجی شــرکت کــرده باشــند جمعیــت کالس چنــد نفــر‬
‫اســت؟‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪58‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس دوم‬

‫موضوع‪ :‬احتمال‬

‫هدف‪ :‬نوشتن احتمال تجربی به صورت کسر‬

‫برای هر اتفاق امکان حالت های مختلف وجود دارد‪.‬‬

‫به طور قطع اتفاق می افتد‪ -‬احتمال دارد اتفاق بیفتد‪ .-‬امکان ندارد اتفاق بیفتد‪.‬‬
‫عدد صفر‬ ‫عدد یک‬ ‫ ‬
‫احتمــال را می‌توانیــد بــا چرخنــده‪ ،‬تــاس و ســکه بیــان کنیــد‪ .‬اگــر بخواهیــد احتمــال را‬
‫راحت‌تــر بیــان کنیــد می‌توانیــد از کســر اســتفاده کنیــد‪.‬‬
‫در پرتاب سکه یا «رو» می آید یا «پشت» ‪ 2‬حالت اتفاق می افتد‪.‬‬
‫در پرتاب یک تاس شش حالت مختلف اتفاق می افتد‪ ( .‬اعداد ‪ 1‬تا‪)6‬‬
‫در یــک کیســه دو گــوی ســفید و ســیاه قــرار دارد‪ .‬هــر بــار بــدون نــگاه کــردن یــک گــوی‬
‫در آورده‌ایــم‪ .‬آزمایــش را ‪ 10‬بــار انجــام داده ایــم‪ .‬بــا توجــه بــه جــدول بــه ســواالت زیــر پاســخ‬
‫بدهیــد‪.‬‬

‫آزمایش‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬
‫رنگ الگوی‬
‫سفید‬

‫سفید‬

‫سفید‬

‫سفید‬
‫سیاه‬

‫سیاه‬

‫سیاه‬

‫سیاه‬

‫سیاه‬

‫سیاه‬

‫‪ -‬چه کسری از گوی های داخل کیسه سفید است؟‪1‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ -‬چه کسری از گوی های داخل کیسه سیاه است؟ ‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -‬چه کسری از آزمایش ها به رنگ سفید است؟ ‪4‬‬
‫‪10‬‬
‫‪ -‬چه کسری از آزمایش ها به رنگ سیاه است؟ ‪6‬‬
‫‪10‬‬

‫‪59‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫‪ ‬به شکل های مقابل مخروط می گویند‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬در کیســه ای دو عــدد لوبیــای ســفید و قرمــز هــم انــدازه را درون کیســه ای بیندازیــد و هــر بــار‬
‫بــدون نــگاه کــردن‪ ،‬یــک لوبیــا را درآورده و رنــگ آن را در جــدول زیــر بنویســید و دوبــاره آن را‬
‫بــه کیســه بیندازیــد‪ .‬آزمایــش را ‪ 10‬بــار انجــام دهیــد‪.‬‬

‫آزمایش‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬
‫رنگ لوبیا‬

‫‪ -‬چه کسری لوبیای قرمز درآمد؟‬

‫‪ -‬چه کسری از لوبیای کیسه سفید بود؟‬
‫‪ -‬چه کسری لوبیای سفید در آمد؟‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪60‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس سوم‬

‫موضوع‪ :‬نمودار دایره‌ای‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با نمودار دایره ای‬

‫نمــودار دایــره ای‪ :‬یــک نمــودار ویــژه اســت کــه از قســمت هــای دایــره بــرای نشــان دادن انــدازه‬
‫هــای داده هــا اســتفاده می‏شــود‪.‬‬
‫مثال‬
‫تعداد کتاب‌های کتابخانه کالسی و موضوع آن‌ها در جدول زیر مشخص است‪.‬‬

‫داستانی‬ ‫سرگرمی‬ ‫درسی‬ ‫علمی‬ ‫نوع کتاب‬

‫‪۱۵‬‬ ‫‪۲۵‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫تعداد کتاب‬

‫‪ -‬هــر قســمت از دایــره رو بــه رو نشــان دهنــده ی ‪ 5‬کتــاب اســت‪ .‬بــا رنــگ کــردن اطالعــات‬
‫مربــوط بــه کتــاب هــا را نشــان مــی دهیــم‪.‬‬

‫دایره را به تعداد داده‌های مسئله به قسمت های مساوی تقسیم کرده و رنگ می‌کنیم‪.‬‬

‫‪61‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬در جدول زیر تعداد دو نوع گل های یک گل فروشی نشان داده است‪.‬‬
‫نمودار دایره ای مربوط به اطالعات جدول را کامل کنید‪.‬‬

‫تعداد‬ ‫نوع گل‬

‫رز‬
‫سفید‬
‫‪100‬‬ ‫رز قرمز‬
‫‪50‬‬ ‫رز سفید‬
‫‪150‬‬ ‫مریم‬
‫‪100‬‬ ‫داودی‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪62‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس چهارم‬

‫موضوع‪ :‬انتخاب نمودار‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با مقایسه نمودارها‬

‫بــرای آنکــه بــه اطالعــات ســریع‌تر و راحــت تــر دســت بیابیــد و بیشــترین و کــم تریــن مقدار‏هــا‬
‫را پیــدا کنیــد مــی توانیــد از نمــودار مناســب اســتفاده کنید‪.‬‬
‫انواع نمودار‬

‫نمودار ستونی‬ ‫نمودار دایره ای‬ ‫نمودار تصویری‬

‫نمــودار ســتونی از نظــر خوانــدن‪ ،‬ســاده تریــن نــوع نمــودار اســت‪ .‬مــی توانیــد هــر دســته از‬
‫اطالعــات را در یــک ســتون قــرار دهیــد‪ .‬راحــت مــی تــوان داده هــا را مقایســه کــرد‪.‬‬
‫نمودار دایره ای اطالعات موجود را به سرعت به شما نشان می دهد‪.‬‬
‫نمودار تصویری را برای داده ها با مقدار زیاد می توانید استفاده کنید‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫آقــای امیــدوار از ‪ 30‬دانــش آمــوز پرســید کــه کــدام نــوع بســتنی را بیشــتر دوســت دارنــد‪.‬‬
‫جــدول زیــر بــه دســت آمــد‪ .‬چــه نمــوداری بــرای ایــن موضــوع مناســب اســت؟‬
‫تعداد‬ ‫نوع گل‬
‫‪5‬‬ ‫میوه ای‬
‫‪15‬‬
‫‪10‬‬ ‫رز سفید‬ ‫‪10‬‬
‫‪13‬‬ ‫توت فرنگی‬ ‫‪5‬‬

‫‪7‬‬ ‫زعفرانی‬ ‫زعفرانی تربیت شکالتی موزی‬

‫مربی‬

‫‪63‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬تعداد اسب های چند روستا به صورت تقریبی در جدول زیر مشخص شده است‪.‬‬

‫وکیل آباد‬ ‫حسن آباد‬ ‫علی آباد‬ ‫نام روستا‬

‫‪800‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪200‬‬ ‫تعداد اسب‬
‫ ‬
‫اگــر بخواهیــد ایــن اطالعــات را در نمــودار نشــان دهیــد چــه نــوع نمــوداری را انتخــاب مــی‬
‫کنیــد‪ .‬نمــودار را رســم کنیــد‪.‬‬

‫‪ -2‬تعــداد درختــان دو بــاغ رســتم آبــاد و محمــود آبــاد در جــدول زیــر آمــده اســت‪ .‬ایــن‬
‫اطالعــات را در دو نمــودار دایــره ای و ســتونی نشــان دهیــد‪.‬‬

‫محمود آباد‬ ‫رستم آباد‬ ‫‪40‬‬

‫‪30‬‬
‫بادام‬ ‫گردو‬ ‫بادام‬ ‫گردو‬
‫‪20‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪10‬‬

‫بادام گردو بادام گردو‬

‫محمودآباد رستم آباد‬

‫‪ -‬در مجموع تعداد درخت گردو بیشتر است یا بادام؟‬
‫‪ -‬برای پاسخ کدام نمودار را انتخاب می کنید؟‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪64‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫فصل هشتم‬

‫موضوع‪ :‬حل مسئله‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با راهبرد حل مسئله حذف‬

‫حالت‌های نامطلوب‬

‫بــرای پیــدا کــردن پاســخ یــک مســئله تمــام حالــت هــای ممکــن را در نظــر بگیریــد‪ .‬ســپس بــا‬
‫توجــه بــه شــرایط مســئله حالــت هــای نامطلــوب را کنــار بگذاریــد‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫با چهار کارت که روی آن ها رقم های ‪ 8 ،5 ،2 ،6‬نوشته شده است‪ ،‬همه ی عددهای ‪ 4‬رقمی را بسازید‪.‬‬
‫چند تا از آنها زوج اند؟‬

‫نکته‬
‫اهداف‪ :‬آشنایی با راهبرد حل مسئله حذف حالت های‬
‫نامطلوب‬ ‫چون روی کلمه کارت تاکید شده تکرار رقم نداریم‪.‬‬

‫نکته‬

‫برای نوشتن تمام عددها از راهبرد و الگوسازی استفاده می‌کنیم‪.‬‬

‫یکان‬
‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8256‬‬ ‫‪‬‬
‫صدگان‬
‫‪5‬‬ ‫‪8265‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8526‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 8‬هزارگان‬ ‫‪5‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8562 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪8625‬‬ ‫‪‬‬
‫‪6‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8652‬‬ ‫‪‬‬
‫به همین صورت برای بقیه رقم ها از جدول الگوسازی استفاده می‌کنیم‪.‬‬

‫‪65‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬بــا چهــار کارت کــه روی آنهــا رقــم هــای ‪ 6 ،3 ،1 ،4‬نوشــته شــده اســت‪ ،‬همــه ی عددهــای ‪4‬‬
‫رقمــی را بســازید‪ .‬چنــد تــا از آنهــا فــرد هســتند؟‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪66‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس اول‬

‫موضوع‪ :‬ضرب در عدد ‪۱۰‬‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با ضرب در یک و صفر و ده‬

‫در ضــرب در عــدد ‪ 10‬ابتــدا صفرهــا را در نظــر بگیریــد‪ ،‬عــدد را در یــک ضــرب کــرده و در نهایــت‬
‫صفرهــا را جلــوی مســاوی قــرار دهیــد‪.‬‬
‫‪3×10 =30‬‬ ‫‪300×10 = 3000‬‬
‫در ضــرب هایــی ماننــد ‪ 30×20‬ابتــدا رقــم هــا را بــدون صفــر در هــم ضــرب کــرده و ســپس‬
‫صفرهــا را در جلــوی حاصــل ضــرب قــرار دهیــد‪.‬‬
‫‪30 ×20 = 600‬‬ ‫‪800 ×20 = 16000‬‬

‫نکته‬

‫هر عددی را در یک ضرب کنیم حاصل همان عدد می شود‪.‬‬

‫هر عددی را در صفر ضرب کنیم حاصل صفر می شود‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬حاصل ضرب ها را بنویسید‪.‬‬

‫=‪30×40‬‬ ‫ ‬
‫= ‪50×2×10‬‬ ‫ ‬
‫= ‪10 ×100‬‬

‫‪ -۲‬در جای خالی عدد مناسب بنویسید‪.‬‬

‫‪15 × .......... = 150‬‬ ‫ ‬‫‪4 × .......... =0‬‬ ‫ ‬
‫‪.......... × 17 = 17‬‬

‫‪ -۳‬مجید هفته ای ‪ 2‬بار و هر بار ‪ 2‬ساعت شنا می کند‪ .‬مجید در ‪ 4‬هفته چند ساعت شنا می کند؟‬

‫‪67‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس دوم‬

‫موضوع‪ :‬ضرب عددهای یک رقمی‬

‫در چند رقمی‬
‫هدف‪ :‬آشنایی با ضرب های یک رقمی در‬
‫چندرقمی‬

‫برای به دست آوردن حاصل ضرب ‪ 4× 21‬به دو روش می توانید عمل کنید‪:‬‬

‫‪ 4×21 =84‬روش اول‬

‫‪ 4‬بار ‪ 21‬را تکرار می‌کنیم‪.‬‬

‫روش دوم‬ ‫‪4×21 =84‬‬

‫‪21=20+1‬‬

‫‪4×20=80‬‬ ‫‪4×1 =4‬‬

‫در روش دوم ابتــدا عــدد ‪ 21‬را گســترده نویســی مــی کنیــم‪ 4 .‬را در ‪ 20‬و ســپس در ‪ 1‬ضــرب‬
‫می‌کنیــم‪.‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬با رسم شکل حاصل ضرب ‪ 5 × 31‬را به دست آورید‪.‬‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪68‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس سوم‬

‫موضوع‪ :‬محاسبه‌ی ضرب‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با ضرب های یک رقمی در‬
‫چندرقمی‬

‫این ضرب مانند جمع فرایندی است یعنی از چپ آغاز می شود‪ .‬به مثال توجه کنید‪.‬‬

‫‪232‬‬ ‫‪(200+ 30+ 2) + (2 − 3) = 16‬‬

‫×‬ ‫‪3‬‬ ‫‪200× 2‬‬
‫‪(200+ 30+ 2) + (2 − 3) = 16‬‬
‫‪30× 3‬‬
‫‪600‬‬ ‫‪200× 2‬‬
‫‪2× 3‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪30× 3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2× 3‬‬

‫‪693‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -۱‬حاصل ضرب ها را با روش گسترده نویسی به دست آورید‪.‬‬

‫‪41‬‬ ‫‪345‬‬
‫×‬ ‫‪5‬‬ ‫×‬ ‫‪8‬‬

‫‪69‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬

 ‫معاونت آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫درس چهارم‬

‫موضوع‪ :‬تقسیم با باقی‌مانده‬

‫هدف‪ :‬آشنایی با مفهوم تقسیم با باقیمانده‬

‫‪25‬‬ ‫‪4‬‬
‫توجه کنید‪.‬‬ ‫‪6‬‬ ‫به تقسیم‬
‫‪- 24‬‬
‫‪1‬‬

‫بــا ‪ 25‬مهــره ‪ 4‬دســته ی‪ 6‬تایــی مــی توانیــد بســازید و یــک مهــره اضافــه مــی آیــد‪ 6 .‬خــارج‬
‫قســمت و ‪ ۱‬باقــی مانــده خوانــده مــی شــود‪.‬‬
‫در تقســیم بــا باقــی مانــده از راهبــرد حــدس و آزمایــش بــرای پیــدا کــردن خــارج قســمت‬
‫‪45‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪5×7=35‬‬ ‫اســتفاده کنیــد‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪- 42‬‬ ‫‪6×7=42‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪7×7=49‬‬

‫تمرینات‬

‫‪ -1‬تقسیم ها را انجام دهید‪.‬‬

‫‪37‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪50‬‬

‫‪ 25 -۲‬کیلوگــرم شــیرینی را در جعبــه هــای ‪ 3‬کیلوگرمــی مــی ریزیــم‪ .‬چنــد جعبــه درســت‬
‫می‌شــود؟ چنــد کیلوگــرم شــیرینی باقــی مــی مانــد؟‬

‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬ ‫‪70‬‬

 ‫اداره تکنولوژی و گروه های آموزش ابتدایی شهر تهران‬

‫‪71‬‬ ‫ریاضی پایه سوم ابتدایی‬