Sadržaj

1. UVOD...........................................................................................................................................................3
2. OSNOVNI ELEMENTI GRAFIČKOG DIZAJNA...................................................................................................4
3. OSNOVNI PRINCIPI GRAFIČKOG DIZAJNA.....................................................................................................5
4. BOJA.............................................................................................................................................................6
3.1. Teorija boje...............................................................................................................................................6
3.2. Modeli boje..............................................................................................................................................8
3.3. Krug boja.................................................................................................................................................11
5. TEKSTURA I UZORAK...................................................................................................................................16
6. TIPOGRAFIJA..............................................................................................................................................18
6.1. Osnovni tipografski pojmovi....................................................................................................................18
6.2. Anatomija tipografije..............................................................................................................................20
6.3. Razmaci...................................................................................................................................................21
6.4. Poravnanje teksta....................................................................................................................................22
7. ZAKLJUČAK.................................................................................................................................................24
8. LITERATURA...............................................................................................................................................24
9. ILUSTRACIJE................................................................................................................................................24

2
 1. UVOD

Grafički dizajn je u osnovi bilo koji vizuelni medij koji ima cilj da izrazi komunikaciju.

Koristeći slike, grafiku i tekst dizajneri kreiraju priču ili poruku koja će privući potencijalne korisnike. Nema
svaki grafički dizajn za cilj da bude lijep, ali svaki treba da izazove reakcije, bilo da su pozitivne ili negativne,
privlačne ili odbijajuće za potrošače.

Grafički dizajn se uglavnim veže uz dvodimenzionalni dizajn, ali ne isključuje i bavljenje trodimenzionalnim
objektima (ambalažom, industrijskim dizajnom, dizajnom izložbenih prostora pa čak i arhitekturom). Iako
oblikovanje formi zahtijeva kreativnost i poznavanje stilova (donedavna su grafički dizajneri u većini slučajeva
bili školovani umjetnici: slikari ili grafičari), dvije su bitne značajke koje čine grafički dizajn različitim
od umjetnosti i primijenjenih umjetnosti:

 poruku je potrebno oblikovati tako da je prepoznatljiva i razumljiva namijenjenoj publici

 dizajner mora voditi računa o tehničkoj izvedbi.

Iako većina ljudi smatra ovu djelatnost zavisnu o računaru, to ne mora biti slučaj. Alati koje grafički
dizajneri koriste su skoro neograničeni i korste četkice, olovke, pera i papir, kao i digitalne medije. Kako se ljudi
sve više oslanja,

Prvo korištenje izraza grafički dizajner pripisuje se Williamu Addisonu Dwigginsu 1922. godine, međutim u
širu upotrebu izraz ulazi tek nakon Drugog svjetskog rata.

3
 2. OSNOVNI ELEMENTI GRAFIČKOG DIZAJNA

Veliki broj ljudi na globalnom nivou smatra da pisanje nekoliko riječi i kopiranje nekoliko slika da bi se
dobilo nešto lijepo nije ništa posebno teško, međutim mnogo je kompleksnije od toga. Grafički dizajn je proces
i umjetnost kombinovanja teksta gradfike kao bi se prenijela značajna poruka o dizajnu web stranica, brošura,
plakata, znakova i bilo koje druge vizualne komunikacije. Dizajneri postižu svoje ciljeve kombinujući elemente i
principe grafičkog dizajna.

Pored očiglednig elemenata, slike i grafički elementi uključuju rijetke oblike, teksturu, vrijednost, veličinu i
boju. Grafički dizajneri za štampu ili erb stranice koriste neke ili sve ove elemente kako bi napravili značajan
dizajn.

 Linije – Linije su najosnovniji elementi dizajna. Linije mogu biti ravne, zakrivljene, debele, tanke, sa i
bez ispune. Koriste se za povezivanje dvaju tačaka, odvojenih dijelova dizajna ili za fokus korisnika
na određeni element. Linija koja završava strelicom prisiljava gledaoca da gleda u određenom
smjeru. Crta koja se nalazi između nekoliko elemenata vodi gledaoca od jednog elementa do drugog
i dalje.

 Oblici – Osnovni geometrijski oblici su kvadrati, krugovi i trokuti. Koriste se kao granice na dizajnu ili
kao čvrsti oblici za dekorativne svrhe. Oblici su također ikone i simboli. Oblici daju zanimljivost
dizajnu.

 Tekstura – Tekstura je stvorena s određenim grafičkim tehnikama za privlačenje pažnje na element

na stranici ili služi kao pozadina na web dizajnu. Tekstura povećava ukupni vizualni izgled i privlači
pažnju. Tekst se može dodati nekoj vrsti, slikama i drugim elementima.

 Boja – Boja je očigledan element koji se koristi za privlačenje pažnje i reprezentaciju emocija i
raspoloženja. Crvena npr. predstavlja snagu, ljutnju ili strast, a plavo poziva na mir i sigurnost.

 Vrijednost – Vrijednost se odnosi na izled tamnog i svijetlog dijela dizajna. Vrijednost stvara
kontrast i naglasak.

 Veličina – Veličina elementa u grafičkom dizajnu je pokazatelj važnosti elementa. Velika veličina
označava najvažnije informacije i privlači pažnju gledaoca.

4
 3. OSNOVNI PRINCIPI GRAFIČKOG DIZAJNA

Elementi grafičkog dizajna kombinuju se sa principima poravnanja, ravnoteže, ponavljanja, blizine,

kontrasta i prostora za stvaranje učinkovitih kompozicija stranice.

Principi grafičkog dizajna obrađuju načine na koje grafički dizajner može sastaviti pojedinačne elemente u
kohezivnu cjelinu. Dizajneri privlače pažnju gledaoca na važan element stavljajući sam element na mjesto koje
privlači pogled. Ostali klasični principi dizajna uključuju:

 Ravnoteža – Većina dobrih grafičkih dizajna postiže vizualnu ravnotežu pomoću simetrične,
asimetrične ili radijalne simetrije oko vizualnog centra. U simetričnoj ravnoteži, obje strane stranica
imaju istu ravnotežu, oblik, crte i druge elemente. Asimetrična ravnoteža nastaje kada dvije strane
web stranice nisu iste, ali imaju slične elemente. Radijalna simetrija stavlja elemente u kružni
uzorak. Iako je popularna u printanjim izdanjima, radijalna simetrija nije mnogo popularna na web
stranicama jer je kružnu simetriju teško postići.

 Poravnanje – poravnanje se odnosi na poravnavanje elemenata dizajna uz sam vrh, dno, sredinu ili
strane stranice. Poravnani elementi nisu nužno istog tipa. Često se poravnaju duž lijeve ivice.
Fotografije različitih veličina prikazuju se kao cjelina kada su poravnane po liniji vrha ili dna.

 Ponavljanje – Ponavljanje duplira obilježja sličnih elemenata kako bi pridonijela dosljednosti

dizajna. Ponavljanje takođe može stvoriti ritam u dizajnu. Niz označenih tačaka u istoj boji, istog tipa
i veličine koriste se za za cjelokupno ujedinjenje.

 Blizina – blizina održava odnos između stavki koje idu jedna uz drugu. Elementi ne moraju biti usko
postavljeni jedan do drugog, ali moraju biti vizualno povezani.

 Kontrast – Kontrast se javlja uz postavljanje suprotnih elemenata jedan do drugog – velikih

elemenata pored malih ili tamnim pored svijetlih, na primjer. Korištenje kontrasta može istaknuti
važne elemente dizajna. Kontrast se lako postiže bojom, ali se može pojaviti i putem teksture, tipa i
grafičkih elemenata.

 Prostor – Prostor je dio dizajna koji ostaje prazan. To uključuje prazan prostor koji je namjerno
smješten unutar dizajna, kao i margine i kanale između drugih elemenata, koji se obično nazivaju
pasivni prostor. Prostor u dizajnu dodaje naglasak na ovo područje dizajna jer je oko jako privučeno
dijelu dizajna koji nije prazan. U grafičkom dizajnu treba razmotriti pozitivan i negativan prostor.

5
 4. BOJA

3.1. Teorija boje

Kada govorimo o boji mislimo na osjećaj povezan sa slikama koje kreira ljudski sistem vida koji se
sastoji od očiju, optičkih nerava i centra za vid u mozgu. Izbor i kombinacija boja nije samo stvar ukusa
dizajnera, već se iza toga krije cijela jedna nauka od teorije boja do psihologije boja. Iako je percepcija boja
donekle subjektivna, postoje univerzalni efekti koje određene boje izazivaju. Tople boje (crvena, narandžasta,
žuta) izazivaju emocije od osjećaja topline i udobnosti do osjećaja bijesa i neprijateljstva. Hladne boje (plava,
ljubičasta, zelena) izazivaju emocije od osjećaja mira do osjećaja ravnodušnosti i tuge. Postoji mnogo različitih
značenja boja, ali boje se mogu tumačiti na slijedeći način:

 bijela – čistoća
 crna – sofisticiranost
 crvena – moć, želja, snaga
 plava – mudrost, lojalnost, stabilnost
 žuta – energičnost, zabava, svježina
 zelena – prijateljstvo, rast, život, harmonija
 ljubičasta – misterija, magija, luksuz, duhovnost
 roza – iskrenost, saosjećanje, razigranost
 narandžasta – kreativnost, entuzijazam, sreća

Boja dizajnu daje dinamiku i privlači pažnju korisnika, te utiče na njegove emocije. Dizajner može koristiti
boju za organizaciju kompozicije kao i naglašavanje pojedinih detalja. Pomoću boje mogu se grupisati elementi,
naglasiti značenje te poboljšati estetski doživljaj dizajna. S druge strane, neprikladno korištenje boje može
ozbiljno narušiti formu i funkciju dizajna. Boja je svojstvo svjetlosti, ali i subjektivni psihofizički doživljaj koji
nastaje u oku kao posljedica djelovanja elektromagnetskog zračenja. Ljudsko oko osjetljivo je samo na talasne
dužine vidljivog dijela spektra – od 400 nm do 700 nm. Zavisno od talasne dužine zračenja koja će različito
podražavati receptore u oku, dobija se osjećaj određene boje.

Boja nekog objekta ne zavisi samo od samog objekta, neko i od izvoza svjetlosti, boje okoline i čovjekovog
sistema vida. Neki objekti odbijaju svjetlost, a neki je propuštaju. Površina koja odbija samo plavu svjetlost,
obasjana crvenom svjetlošću, izgleda crna. Zelena svjetlost propuštena kroz staklo koje propušta samo crvenu
svjetlost, takođe izgleda crno.

6
 Ilustracija 1 - Refleksija

Doživljaj boje povezan je sa pojmom svjetlosti. Razlikujemo dva osnovna skupa svjetlosti: akromatsku
(bezbojnu) i kromatsku (obojenu) svjetlost. Primjena ove dvije svjetlosti, odnosno pripadnih boja, na različit
način se tehnološki podržava u računarskoj grafici, ali i u drugim područjima i medijim vizuelne komunikacije
kao što su televizija i štampa.

Akromatsku svjetlost doživljavamo kao crnu, bijelu i sivu boju. Primjeri primjene su crno-bijela slika na
televizoru ili monitoru, ili crno-bijela štampa. Jedini atribut ovakve svjetlosti jeste količina svjetlosti. Količina
svjetlosti u fizičkom smislu odgovara energiji, a opisu je se veličinama intenzitet i osvjetljenost (luminance). U
psihološkom smislu, opisuje se kao intenzitet osjeta i neziva se osvjetljenost (brightness).

Prikladno je definirati skalarnu veličinu kao mjeru intenziteta tako da vrijednosti 0 odgovara crna svjetlost,
a vrijednosti 1 bijela svjetlost, dok vrijednostima između 0 i 1 odgovaraju različiti nivoi sive boje. Crno-bijela
televizija ili monitor može proizvoditi različite nivoe sive boje na istom pikselu. Crno-bijeli pisači i ploteri mogu
proizvesti samo dvija nivoa: crnu ili bijelu na jednom mjestu. Privid različitih nivoa sive boje na takvim
dvostepenim uređajima može se ostvariti primjenom tehnike polutoniranja (halftoning).

Vizualni osjećaji koje izaziva kromatska svjetlost znatno su bogatiji i raznovrsniji od onih izazvanih
akromatskom svjetlošću.

Ilustracija 2 - Kromatske boje

7
 Ilustracija 3 - Akromatske boje

3.2. Modeli boje

Model boje u računarskoj grafici odgovara specifikaciji trodimenzionalnog koordinatnog sistema i vidljivog
podskupa u tom koordinatnom sistemu u kojem se nalaze sve boje iz određenog područja boja. Svrha modela
boje je prikladan način specifikacije boja iz određenog područja boja. U računarskoj grafici u prvom redu su
zanimljiva područja boja CRT (Cathod Ray Tube) monitora u boji koja su definirana primarnim bojama crvenom,
zelenom i plavom.

Razvijena su dva skupa modela boja. Prvi skupina obuhvata modele koji su sklopovski orijentisani. Primjeri
sklopovski orijentisanih modela boje su RGB (Red-Green-Blue) za CRT monitore, te CMY (cyan, magenta,
yellow) i CMYK (cyan, magenta, yellow, black) za štampanje u boji. Drugi skup modela obuhvata korisnički
orijentisane modele koji su bliže načinu raspoznavanja svojstava boje od strane korisnika. Primjeri takvih
modela su HSV (hue, saturation, value), HLS (hue, lightness, saturation) i HVC (hue, value, chromaticity) modeli.

3.2.1. RGB model

RGB model boje često se koristi u monitorima u boji i rasterskoj grafici. Ovaj model definisan je u
Kartezijevom koordinatnom sistemu. Primarne veličine, crvena, zelena i plava boja, nazivaju se aditivnim
primarnim veličinama jer se njihovi udjeli moraju sabrati da bi se dobila specifična boja. Područje u kojem su
boje definisane je oblika jedinične kocke.

Ilustracija 4 - RGB model

8
 Na početku je smještena crna boja, a na najudaljenijem vrhu bijela. Prostorna dijagonala koja ih
povezuje predstavlja nivo sivog. Područje boja koje može prikazati CRT monitor određeno je svojstvima
fosfora. CRT monirori s različitim fosfornim slojem, pokrivaće različita područja boja.

Ilustracija 5 - Koncept RGB monitora

3.2.2. CMY model

Cijan, magenta i žuta su komplementarne boje crvenoj, zelenoj i plavoj, respektivno. Ove boje koriste
se kao filtri za oduzimanje boja od bijele svjetlosti pa se nazivaju subtraktivnim primarnim veličinama. Npr.
površina na koju je nanesen sloj cijan boje, ne reflektuje crvenu boju. Cijan oduzima crvenu boju od bijele
svjetlosti. Ovaj model primjenjuje se u uređajima za štampanje koji nanose pigmente boja na papir. Podskup
Kartezijevog koordinatnog sistema je isti kao kod RGB modela osim što su mjesta crne i bijele zamijenjena.
Veza između CMY modela i RGB modela matematički se definiše na sljedeći način:

Ilustracija 6 - Veza između CMY I RGB modela

Uvođenjem crne komponente K kao najmanjeg zajedničkog udjela cijana, magente i žute, te
izdvajanjem tog dijela iu C, M i Y kompnenata, definiše se model CMYK(cyan, magenta, yellow, black).

9
 Ilustracija 7 - CMYK model

3.2.3. HSV model

HSV (hue – vrsta, saturation – zasićenost/intenzitet, value - ton) model boje bliži je intuitivnom
shvatanju boje. Ovaj model definiše se u cilindričnom koordinatnom sistemu. Vrstu boje predstavljaju osnovne
i sekundarne boje te sve boje koje nastaju miješanjem susjednih boja u krugu boja. Svjetlina ili ton nastaje
dodavanjem bijele ili crne nekoj boji. Zasićenost ili intenzitet nastaje dodavanjem sive nekoj boji ili miješanjem
s drugom bojom.

Ilustracija 8 - HSV model

Mnogi aplikacijski programi omogućavaju korisniku specifikaciju boje različitih primarnih oblika
uključujući crte, mnogokute, tekst i druge. Najjednostavniji način za specifkaciju boje je izbor iz skupa
prikazanih uzoraka. Problem je u tome što je, zbog ograničenosti dimenzija ekrana, na takav način realno
moguće prikazati relativno malen broj uzoraka boja. Zbog toga se, pored takvog načina koristi mogućnost
specifikacije koordinata u prostoru nekog od modela boja. Najprikladnije rješenje je primjena interfejsa koji
omogućava interaktivnu promjenu uzorka boje pomicanjem odgovarajućih pokazivača ili numeričkom
specifikacijom iznosa komponenata.

10
 3.3. Krug boja

U tradicionalnoj teoriji boja (slikarstvu) primarne boje su žuta, crvena i plava. To su tri
pigmentne boje koje se ne mogu dobiti miješanjem drugih boja. U teoriji sve druge boje možemo
dobiti njihovim miješanjem. Tri sekundarne boje dobijamo miješanjem dvije osnovne: miješanjem
crvene i žute nastaje narančasta, žute i plave zelena, i plave i crvene ljubičasta. Šest tercijarnih boja
nastaje miješanjem jedne primarne sa susjednom sekundarnom bojom: miješanjem plave sa zelenom
dobivamo plavo-zelenu, žute s narančastom žuto-narančastu itd.

Odnosi osnovnih boja načešće se prikazuju putem kruga boja. Krug sa 12 osnovnih boja (tradicionalnim
primarnim, sekundarnim i tercijarnim) se i danas najčešće koristi.

Ilustracija 9 - Krug boja

Krug boja možemo podijeliti na tople i hladne boje. Iako toplo i hladno pripadaju čulu dodira, a ne
vizualnom, ova podjela nam je bliska i često je koristimo. Na primjer, iako se ne možemo opržiti na površinu
obojenu narančastom bojom, ona će u nama pobuditi osjećaj toplote. Uopšteno, boje na krugu boja od žute do
crveno-ljubičaste smatramo toplima, a od ljubičaste do žuto-zelene hladnima.

Ilustracija 10 - Tople i hladne boje

11
3.3.1. Kombinacije boja

Boje gotovo nikada ne gledamo izdvojene već u međusobnim odnosima s drugim bojama. Načini na koje
boje međusobno djeluju u formiranju kompozicije od izrazite su važnosti za dizajnera. Pri kombinovanju boja
važno je voditi računa o harmoniji ili kontrastu koje odabrane boje čine i koja je njihova svrha, a ne o tome
volite li određene boje ili ne. U svrhu stvaranja harmonija koristimo se različitim kolornim shemama. Osnovne
kolorne sheme možemo podijeliti na jednostavne, kontrastne i balansirane harmonije.

3.3.1.1. Jednostavne harmonije

Akromatska shema uključuje crne, bijele, tonove sive ili izrazito nezasićene tonove boja.

Ilustracija 11 - Akromatska shemae

Monokromatska shema boja podrazumjeva korištenje samo jednog tona boja u različitim nijansama.
Odabrana boja može varirati u količini zasićenosti, a možemo joj dodavati i crnu i bijelu kako bismo uticali na
njenu svjetlinu. Iako ovakve kompozicije uvijek djeluju harmonično i skladno treba voditi računa o tome da ne
daju previše monoton i nezanimljiv utisak.

Ilustracija 12 - Monohromatska shema

Analogna shema uključuje korištenje sličnih boja, odnosno boja koje se nalaze jedna do druge na
krugu boja. U analognim kombinacijama najčešće prevladava jedna boja.
12
 Ilustracija 13 - Analogna shema

3.3.1.2. Kontrastne harmonije

Komplementarna shema temelji se na korištenju komplementarnih parova boja, osnosno boja koje se
nalaze jedna nasuprot druge na krugu boja. S obzirom na to da komplementane boje nadopunjavaju jedna
drugu ovaj je kontrast savršeno uravnotežen. Ovaj kontrast često u sebi uključuje i druge kontraste, na primjer,
ljubičasta i žuta uz komplementarni imaju istovremeno i izrazito jak kontrast svjetline.

Ilustracija 14 - Komplementarna shema

13
 Dvostruka komplementarna shema uključuje dva susjedna komplementarna para, pa je tako jače
strukturirana i daje veću mogućnost kombiniranja od jednostruke komplementarne sheme.

Ilustracija 15 - Dvostruka komplementarna shema

Podijeljena komplementarna shema kombuje jednu boju s dvije boje koje su susjedne njenom
komplementu na krugu boja, te nam takođe uz jaku izražajnost komplementarnog kontrasta daje i veću
mogućnost kombovanja. Takođe se može smatrati i uravnoteženom harmonijom.

Ilustracija 16 - Podijeljena komplementarna shema

14
3.3.1.3. Uravnotežene boje

Trijada boja je shema koja kombinuje tri boje koje se nalaze na vrhovima istostraničnog trougla
upisanog u krug boja. Trijadu čine i tri tradicionalne primarne boje – žuta, crvena i plava. Ova kombinacija je
posebno intenzivna i treba je pažljivo upotrebljavati jer može biti uznemirujuća za promatrača. Trijade
sekundarnih i tercijarnih boja djeluju mnogo ugodnije.

Ilustracija 17 - Trijadna shema

Tetrada je shema koja kombinuje četiri boje, odnosno dva komplementarna para boja. Boje koje čine
tetradu povezuje kvadrat ili pravougaonik upisan unutar kruga boja. Iako ova shema nudi najveći broj mogućih
varijacija, pri njenom je korištenju potrebno paziti da se postigne dobra i oku ugodna harmonija. Obično se
najskladniji efekt postiže kad je jedna od četiri odabrane boje dominantna.

Ilustracija 18 - Tetradna shema

15
 5. TEKSTURA I UZORAK

Teksture i uzorke takođe često susrećemo kao sastavne elemente dizajnerskih kompozicija. Tekstura je
taktilna kvaliteta površine, odnosno vizualna simulacija ili reprezentacija te kvalitete. U vizualnim umjetnostima
razlikujemo dvije vrste tekstura: taktilne, odnosno stvarne i vizualne. Taktilne ili stvarne teksture imaju stvarnu
taktilnu vrijednost i mogu se fizički dotaći i osjetiti.

Ilustracija 19 - Tekstura

Vizualne teksture su iluzija stvarnih tekstura, a stvaramo ih iz fotografskog ili skeniranog materijala, kao i
crtanjem, slikanjem ili drugim načinima. Vizualne teksture izrazito su raširene u dizajnu korisničkih interfejsa.
Iako ne možemo stvarno osjetiti dugmad i ostale elemente interfejsa, tekstura nam pomaže da evociramo
iskustva iz stvarnog svijeta i naše sjećanje budi osjetilnu reakciju. Tekstura nam također pomaže da
dvodimenzionalna iskustva lakše vežemo uz stvarni, trodimenzionalni svijet.

Uzorak (engl. pattern) je stalno ponavljanje jedne vizualne cjeline ili elementa unutar određenog područja.
Uzorci mogu biti jednostavni i složeni. S obzirom na to da se uzorak ponavlja njime definišemo vizualni ritam
područja na kojem ga primjenjujemo. Uzorak započinje oblikom koji se ponavlja. Većina uzoraka se može svesti
na neku vrstu mreže.

Ilustracija 20 - Uzorak

Najčešće nije lako odrediti je li nešto tekstura ili uzorak. Iako je svaka tekstura načinjena od neke vrste

16
uzorka koja se u većini slučajeva ponavlja, ona prvenstveno evocira taktilno iskustvo. Također, uzorak se
ponavlja po geometrijski pravilnoj shemi, dok kod tekstura to ne mora biti slučaj. Ukratko, svaka tekstura je
neka vrsta uzorka, ali uzorak ne mora biti tekstura.

17
 6. TIPOGRAFIJA
Jedan od neizostavnih dijelova dizajnerske kompozicije je tekst. Dizajn slovnih znakova (pisma) kao i
njihov razmještaj u dvodimenzionalnom prostoru, te prostoru i nazivamo tipografijom.

Način na koji dizajner upravlja tipografijom od presudne je važnosti za uspješnu komunikaciju. Izbor
pisma, veličina teksta i način poravnanja moraju biti u skladu s porukom koju dizajn prenosi.

6.1. Osnovni tipografski pojmovi

Osnovni tipografski pojmovi su:

• Oblik slova (engl. letterform) – forma svakog pojedinog znaka u nekom alfabetskom pismu. Svako slovo
ima svoje jedinstvene karakteristike koje utiču na čitljivost simbola kao reprezentacije govora.

Ilustracija 21 - Oblik slova

• Pismo (engl. typeface) – dizajn jednog seta slovnih znakova, brojeva i interpunkcijskih znakova
konzistentnih vizualnih svojstava koja čine prepoznatljiv karakter tog pisma.

Ilustracija 22 - Pismo

18
 • Font (engl. type font) – kompletan set slovnih znakova, brojeva i interpunkcijskih znakova u
određenom pismu, stilu i veličini. Pojam font koji danas u pravilu koristimo kao zamjenu za pojam pismo potiče
iz vremena olovnih slovnih znakova, kad se skupina znakova nekog pisma u određenoj veličini nazivala fontom.

Ilustracija 23 - Font

• Stil (engl. type style) – stilizacija, odnosno izmjena pojedinog pisma koja omogućava varijacije u dizajnu
uz zadržavanje osnovnih karakteristika pisma. Varijacije pisma mogu biti u debljini (engl. weight) – light,
medium, bold i sl.; širini (engl. witdh) – condensed, regular, extended; uglu (eng. angle) – uspravno, ukošeno,
kao i formi – obrubno, osjenčano, dekorativno. Najčešće korišteni rezovi su masno, podebljano pismo (bold) i
ukošeno pismo, kurziv (italic).

Ilustracija 24 - Stil

• Familija (engl. type family) – skup svih stilskih varijacija (rezova) nastalih iz jednog pisma. Jedno pismo
sa svim svojim rezovima čini pismovnu obitelj.

19
 6.2. Anatomija tipografije

Osnovna pismovna linija (engl. baseline) je zamišljena fiksna linija na kojoj sjedi većina slova nekog pisma
složena u redak teksta. Na njoj sjede L, m, h, H, N, n itd., a ispod nje prolaze silazni potezi nekih slova, poput g,
j, p. Blago zaobljeni dijelovi nekih slova poput o, s i još nekih lagano prelaze preko nje kako bi ju vizualno
harmonizirali i olakšali čitanje.

Osnovna pismovna linija je od presudne važnosti za poravnanja teksta s drugim tekstom ili slikama. x-
visina kurentnih (malih) slova (engl. x-height) je visina od pismovne linije do gornjeg ruba glavnog dijela tijela
kurentnih slova, odnosno visina kurentnog slova x. Ona je obično nešto viša od polovice vrha slova. Što je veća
x-visina u odnosu na vrh slova, to će slova tog fonta djelovati veće.

Vrh ili kapa slova (engl. cap height) je visina mjerena od pismovne linije do vrha verzalnog (velikog) slova.
Serif je mali ukrasni potez, odnosno zadebljanje na krajevima slovnih znakova. Kod nekih fontova serifi
pospješuju čitljivost. Pisma čiji slovni znakovi imaju serife nazivaju se serifnim pismima, a pisma bez serifa sans-
serifnim pismima.

Ascender (uzlazni potez) je dio kurentnih slova koji se izdiže iznad x-visine kurentnih slova. Descender
(silazni potez) je dio slova koji se nalazi ispod osnovne pismovne linije, najčešće kod kurentnih slova kao što su
g, j, p, y, q. U nekim oblicima pisama descendere imaju i verzalna slova J, Q. Povezivanja (ligature) predstavljaju
povezivanje više slova.

Ilustracija 25 - Anatomija tipografije

20
 6.3. Razmaci

Uz veličinu samih slovnih znakova pisma, dizajneru su jako bitni i razmaci (engl. spacing) između pojedinih
tipografskih elemenata: slovnih znakova, riječi i redaka teksta. Razmak među slovima (engl. letterspacing)
određuje dizajner prilikom dizajniranja samog fonta.

Podešavanje razmaka između dva pojedina slovna znaka naziva se podrezivanje (engl. kerning). Vizualno
neujednačeni razmaci najčešće se javljaju oko slova koja formiraju kosine ili uokviruju prostor (npr. A,V,T, L,
W,Y). U digitalnoj tipografiji kakvu danas koristimo razmaci između pojedinih parova slova podešeni su unutar
samih fontova tablicama kerning parova.

Ilustracija 26 - Razmaci između slova

Povećanjem veličine fonta povećavaju se i razmaci između slovnih znakova i dizajner ih treba biti svjestan.
U većini slučajeva pri dizajnu natpisa, odnosno naslova koji koriste veća slova, dizajner treba “ručno” podesiti
kerning između pojedinih znakova.

Ilustracija 27 - Razmaci između slova uzrokovani povećanjem veličine fonta

21
 Podešavanje sveukupnog razmaka među slovima (engl. tracking) se često koristi kod teksta napisanog
verzalom (velikim slovima) ili malim verzalom (engl. small caps). Nešto veći razmak među verzalnim slovima
djeluje profinjenije.

Razmaci između riječi (engl. word spacing) bi trebali uvijek biti jednaki ili, u slučaju teksta koji je poravnan
s obje strane, što konzistentniji. Razmak između riječi trebao bi biti veći od razmaka između pojedinih slova, a
manji od razmaka između redova teksta. Veličina razmaka između riječi najčešće odgovara širini malog slova n.

Razmak između redova teksta (engl. leading) je vertikalni razmak između osnovnih pismovnih linija dva
reda teksta. Od izuzetne je važnosti za čitljivost. U većini programa za prelom predpodešeni (automatski)
razmak između redova iznosi 120% vrijednosti veličine korištenog pisma. Kad je razmak među redovima mali,
slova se počinju doticati što dovodi do neugodnog efekta. Takođe, preveliki razmak između redova doprinosi
tome da ih počinjemo doživljavati kao odvojene linije teksta, a ne kao dio cjeline. U oba slučaja tekst postaje
teško čitljiv. Optimalna veličina razmaka između redaka ovisi o vrsti i veličini pisma.

Ilustracija 28 - Razmak između redova

6.4. Poravnanje teksta

Poravnavanje (engl. alignment), definiše način na koji su redovi teksta poravnani između sebe, odnosno
kako izgledaju lijeva i desna ivica pasusa. Poravnanje se još naziva i isključivanje teksta. Osnovne opcije
poravnanja su:

• Puni format (engl. justified) – stupci teksta poravnani su s obje strane. Blok teksta poravnanog u puni
format kreira čisti, geometrijski oblik na stranici. Standardan je za oblikovanje novina i knjiga. S obzirom na to
da su riječi različitih dužina smještene na linije teksta iste dužine razmaci između njih su u svakom redu različiti.
Prevelike praznine koje tako mogu nastati djeluju estetski loše te utiču na čitljivost teksta.
22
 • Poravnanje u lijevo (engl. left-aligned) – tekst je poravnat na lijevoj strani dok je desna strana neravna.
Lijevo poravnat tekst prati organski tok jezika, čitljiv je i razmaci između riječi su uvijek jednaki.

• Poravnanje u desno (engl. right-aligned) – tekst je poravnat s desne strane, a lijeva strana je neravna.
Iako ga je teže čitati od teksta poravnatog u lijevo, kao odmak od uobičajenog često može pomoći pri
osmišljavanju efektnih naslova, podnaslova, bilješki u marginama i sl., kao i za povezivanje elmenata na
stranici.

• Centrirano (engl. centered) – linije teksta različitih dužina centrirane su između lijeve i desne ivice
stupca. Centralno poravnanje je formalno i klasično, budi asocijacije na istoriju i tradiciju. Centralno poravnan
tekst djeluje statično i konvencionalno te treba paziti da ne djeluje dosadno, prestatično i žalosno.

• Asimetrično (engl. asymmetrical) – linije teksta su u asimetričnoj ravnoteži. Tekst djeluje neuobičajeno i
dinamičmo. Pomoću asimetričnog poravnanja možemo izraditi efektne natpise.

Ilustracija 29 - Poravnanje teksta

Prelomom teksta regulišemo mjesta na kojima tekst prelazi u novi red. Cilj preloma je postići ujednačene
razmake između riječi na stranici ako je tekst poravnan na puni format, odnosno stvoriti što skladnije neravne
rubove kod ostalih poravnanja. U širem smislu, prelomom nazivamo oblikovanje tekstualnog i slikovnog
materijala u smislenu grafičku cjelinu sa svim grafičkim i ostalim elementima te, na primjer, govorimo o
prelomu knjige, magazina i sl.

23
 7. ZAKLJUČAK
Na svom najosnovijem nivou, grafički dizajn prenosi poruku. To je sredstvo za komunikaciju, jedinstven i
upečatljiv način da se dođe do potrošača, bilo da prodajete proizvod, najavljujete događaj ili želite da privučete
pretplatnike. Logoi, web sajtovi, reklame, štampani mediji, svi zahtevaju stručnost grafičkog dizajnera i svako
ko je željan publike treba razmotriti angažovanje jednog.

8. LITERATURA

- Kompjuterska grafika i multimedia – Dr Selma Rivzić

- https://marketingfancier.com/teorija-boja-sheme-graficki-dizajn/
- http://repro.grf.unizg.hr/media/download_gallery/OSNOVE%20O%20BOJI%201.dio.pdf
- https://www.algebra.hr/cjelozivotno-obrazovanje/wp-content/uploads/sites/3/2017/12/Grafi%C4%8Dki-
dizajn.pdf

9. ILUSTRACIJE
Ilustracija 1 - Refleksija..........................................................................................................................................7
Ilustracija 2 - Kromatske boje.................................................................................................................................7
Ilustracija 3 - Akromatske boje...............................................................................................................................8
Ilustracija 4 - RGB model........................................................................................................................................8
Ilustracija 5 - Koncept RGB monitora.....................................................................................................................9
Ilustracija 6 - Veza između CMY I RGB modela.......................................................................................................9
Ilustracija 7 - CMYK model...................................................................................................................................10
Ilustracija 8 - HSV model......................................................................................................................................10
Ilustracija 9 - Krug boja........................................................................................................................................11
Ilustracija 10 - Tople i hladne boje.......................................................................................................................11
Ilustracija 11 - Akromatska shemae.....................................................................................................................12
Ilustracija 12 - Monohromatska shema...............................................................................................................12
Ilustracija 13 - Analogna shema...........................................................................................................................13
Ilustracija 14 - Komplementarna shema..............................................................................................................13
Ilustracija 15 - Dvostruka komplementarna shema.............................................................................................14
Ilustracija 16 - Podijeljena komplementarna shema............................................................................................14
Ilustracija 17 - Trijadna shema.............................................................................................................................15
Ilustracija 18 - Tetradna shema............................................................................................................................15
Ilustracija 19 - Tekstura........................................................................................................................................16
Ilustracija 20 - Uzorak..........................................................................................................................................16
Ilustracija 21 - Oblik slova....................................................................................................................................18
Ilustracija 22 - Pismo............................................................................................................................................18
Ilustracija 23 - Font..............................................................................................................................................19
Ilustracija 24 - Stil.................................................................................................................................................19
Ilustracija 25 - Anatomija tipografije....................................................................................................................20

24
Ilustracija 26 - Razmaci između slova...................................................................................................................21
Ilustracija 27 - Razmaci između slova uzrokovani povećanjem veličine fonta.....................................................21
Ilustracija 28 - Razmak između redova.................................................................................................................22
Ilustracija 29 - Poravnanje teksta.........................................................................................................................23

25