Chương 1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP HÀ NỘI – BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ
KỸ THUẬT ĐIỀU ĐỘ
(PLANNING AND SCHEDULING IN MANUFACTURING )
MÃ HP: ME6076
1
Webiste: https://haui.edu.vn © 2022 Hanoi University of Industry All rights reserved
I. SỐ TÍN CHỈ: 3TC (2LT + 01 TH)
II. MỤC ĐÍCH CỦA HP
Cung cấp các kiến thức về:

- kỹ thuật điều độ sử dụng trong quá trình sản xuất cũng như trong dịch vụ
- Vận dụng thiết kế và đo lường công việc vào các bài toán tối ưu của hệ
thống sản xuất công nghiệp
- Phân tích nguyên lý và quy trình điều hành sản xuất các hệ thống công nghiệp.
- Phân tích công việc trong các tổ chức trong nước và quốc tế
2
III. CHUẨN ĐẦU RA CỦA HỌC PHẦN (LEARNING OUTCOMES)
Chuẩn đầu
Mục Chuẩn đầu Mô tả chuẩn đầu ra của HP Mức độ
ra
tiêu ra của HP (Chuẩn đầu ra cấp độ 4) (I/T/U)
CTĐT
Vận dụng kiến thức về thiết kế và đo lường công
L1.1 việc vào các bài toán tối ưu của hệ thống sản xuất 1.2.5 ; TU
G1 công nghiệp.
Phân tích nguyên lý và quy trình điều hành sản
L1.2 1.3.2 ; T
xuất các hệ thống công nghiệp.
Phân tích công việc trong các tổ chức trong nước
G4 L4.1 4.2.3 ; T
và quốc tế.
3
IV. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ CÁC CHUẨN ĐẦU RA CỦA HỌC PHẦN
Trọng số để Điểm tối đa Trọng số để đánh
CĐR được Hình thức
Thứ tự Đánh giá tính điểm của CĐR trong giá theo CĐR
đánh giá đánh giá
HP (%) lần đánh giá (%)
Thường
1 20 L1.2 Tự luận 10 50
xuyên 1
Thường Báo cáo thí
2 20 L1.1 10 50
xuyên 2 nghiệm
L1.1 Tự luận 3 50
Kết thúc
3 60 L1.2 Tự luận 3 50
học phần
L4.1 Tự luận 4 100
4
IV. NỘI DUNG CỦA HP
Phần 1. PHẦN LÝ THUYẾT

Chương 1: Giới thiệu về kỹ thuật điều độ sản xuất
Chương 2: Thủ tục tổng quát cho bài toán một máy
Chương 3: Điều độ dự án
Chương 4: Điều độ trong phân xưởng Flow shop
Chương 5: Điều độ trong phân xưởng Jobshop
Chương 6: Điều độ hệ thống đặt chỗ và xếp thời khóa biểu
Chương 7: Điều độ nhân lực
Phần 2. THỰC HÀNH/THÍ NGHIỆM
Bài 1: Điều độ sản xuất trong phân xưởng trên phần mềm
Bài 2: Thực hành điều độ nhân lực trên phần mềm
5
IV. NỘI DUNG CỦA HP
- Sách chính:
[1] Hồ Thanh Phong (2006) , Kỹ thuật điều độ trong sản xuất và dịch vụ, NXB
ĐHQG Tp HCM
- Sách, tài liệu tham khảo:
[1] A. Artiba, S.E. Elmaghrab , The Planning and Scheduling of Production Systems:
Methodologies and applications, 1997
[2] Dileep R. Sule, Production planning and industrial scheduling:
examples, case studies and applications, 2008
[3] Nguyễn Như Phong, Quản lý sản xuất, 2017
[4] Joseph Y-T. Leung, Handbook of SCHEDULING: Algorithms, Models,
and Performance Analysis, 2004
6
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU VỀ KỸ THUẬT ĐIỀU ĐỘ SẢN XUẤT
Mục tiêu của chương:
- Xác định được những đặc điểm quan trọng của mô

hình điều độ tương ứng với loại hình sản xuất khác
nhau
- Xác định được những giàng buộc, hàm mục tiêu và

thống nhất các kí hiệu sử dụng trong kỹ thuật điều độ
7
1.1 Chức năng và vai trò điều độ
a) Khái niệm chung:
Điều độ là quá trình thiết lập các chính sách, thủ tục và tài liệu lập kế hoạch,
phát triển quản lý, thực hiện và kiểm soát tiến độ dự án
Kỹ thuật điều độ được sử dụng trong mua bán và sản xuất, trong vận
chuyển và phân bố, trong xử lý thông tin và truyền thông
Chức năng của điều độ trong một doanh nghiệp đó là sử dụng các kỹ thuật
toán học hay một số phương pháp định lượng khác để phân phối hợp lý nguồn
tài nguyên có hạn phục vụ công việc.
Phân phối nguồn tài nguyên hợp lý sẽ cho phép công ty đạt được mục tiêu tối
ưu mong muốn
8
a) Khái niệm chung (tiếp)
Nguồn tài nguyên bao gồm:
- Máy móc trong phân xưởng
- Các đường băng trong sân bay
- Các công nhân ở công trường xây dựng/các đơn vị xử lý môi trường
tính toán
Các công việc có thể là:
- Sự vận hành trong công xưởng
- Các lần cất cánh hay đáp xuống tại một sân bay
- Các giai đoạn của một dự án
- Các chương trình máy tính được thi hành tương ứng với nguồn tài nguyên
- Các công nhân ở công trường xây dựng/các đơn vị xử lý môi trường tính toán
9
a) Khái niệm chung (tiếp)
Mỗi công việc được thể hiện qua:

- Mức độ ưu tiên
- Thời gian bắt đầu
- Ngày tới hạn riêng biệt
Các mục tiêu trong điều độ sản xuất:

- Cực tiểu thời gian hoàn thành công việc
- Cực tiểu các công việc trễ hạn
10
MỘT SỐ VÍ DỤ VỀ VAI TRÒ CỦA ĐIỀU ĐỘ
VD1: Dự án lắp đặt máy tính
Nội dung: Mua sắm thiết bị; Lắp đặt và kiểm tra Định giá
một hệ thống máy tính lớn

Lựa chọn
Dò lỗi hệ
Mục tiêu đặt ra: Hoàn thành toàn bộ dự án thống
phần
cứng
trong thời gian ngắn nhất Các công
việc riêng
biệt của
dự án:
Kỹ thuật điều độ: Kiểm tra
Phát triển
phần
- Cung cấp một quá trình chặt chẽ để hệ thống
mềm
quản lý dự án Bồi
dưỡng
- Ước lượng tốt về thời gian hoàn nhân viên
thành dự án và tìm ra được các

công việc tới hạn
11
VD2: Chế tạo động cơ
Nội dung: Có n công việc và một hàm mục tiêu cần phải tối ưu hóa. Mỗi
công việc hoặc sản phẩm có một lộ trình khác nhau qua một số lượng máy
nhất định
Máy 2
Công việc 1 Máy 1
(Sản phẩm 1)
Máy 4
Công việc 2 Máy 3

(Sản phẩm 2)
12
Nội dung: Có n công việc

và một hàm mục tiêu cần
phải tối ưu hóa. Mỗi công
việc hoặc sản phẩm có
một lộ trình khác nhau qua
một số lượng máy nhất
định
Hình 1.2: Dòng công việc chế tạo sản phẩm

13
Nội dung: Có n công việc và

một hàm mục tiêu cần phải tối
ưu hóa. Mỗi công việc hoặc
sản phẩm có một lộ trình khác
nhau qua một số lượng máy
nhất định
14
Nội dung: Có n công việc và

một hàm mục tiêu cần phải tối
ưu hóa. Mỗi công việc hoặc
sản phẩm có một lộ trình khác
nhau qua một số lượng máy
nhất định
15
VD3: Một dây chuyền lắp ráp ô tô
Trong nhiều môi trường sản xuất các hệ thống điều khiển vật liệu tự động di
chuyển dòng sản phẩm từ đầu đến cuối hệ thống ở mỗi bước dừng, hệ
thống này được gọi là hệ thống lắp ráp linh hoạt (flexible assembly
systems).
Công việc của nhà điều độ trong trường hợp này là để đưa ra các kế hoạch
làm việc tốt nhất khi thỏa mãn các điều kiện về thứ tự công việc và thời
gian thực hiện.
16
Ô tô được sản xuất với nhiều mẫu mã khác nhau, mỗi mẫu được sản xuất
với số lượng nhất định. Trong một mẫu xe có nhiều chọn lựa về màu sắc,
phụ kiện…
Trong hệ thống lắp ráp, các điểm nút cổ chai (bolted-neck) xuất hiện khi có
hiện tượng ùn tắc các bán thành phẩm trên một số công đoạn.
Có nhiều nguyên nhân gây ra ùn tắc như năng lực của trạm lắp ráp, thời
gian chuẩn bị khi thay đổi mẫu mã lớn (ví dụ phân xưởng sơn có thể là một
nút cổ chai).
Công việc điều độ vì vậy cần tiến hành sao cho cân bằng tải ở các trạm
làm việc, hướng đến mục tiêu cực đại năng suất.
17
Hình 1.6: Hệ thống lắp ráp ô tô
18
VD4: Kế hoạch sản xuất cho một nhà máy giấy
Đầu vào: giấy là xơ gỗ và bột giấy,

Đầu ra: các cuộn giấy thành phẩm.
Trung tâm nhà máy: các thiết bị sản xuất giấy.
Các thiết bị rất lớn và chiếm một khoảng đầu tư vốn đáng kể (vào khoảng từ 50
triệu đến 100 triệu đo la cho mỗi máy).
Mỗi máy sản xuất nhiều loại giấy khác nhau, đặc trưng bởi trọng lượng, độ láng
và màu giấy…
19
Kế hoạch sản xuất của các máy này thường được chuẩn bị hàng năm.
Sự điều độ kế hoạch theo chu kỳ thời gian là hai tuần hoặc lâu hơn.
Mỗi loại giấy được sản xuất liên tục, gián đoạn tùy thuộc vào nhu cầu trên thị
trường.
Mỗi khi máy chuyển từ một loại giấy này sang một loại giấy khác, cần phải tính chi
phí chuẩn bị.
Máy móc không dừng lại trong thời chuyển đổi (giữa hai loại giấy) mà vẫn duy trì
sản xuất. Trong thời gian chuyển đổi này, vì giấy đã sản xuất không theo bất kỳ một
yêu cầu kỹ thuật đặc biệt nào, hoặc là nó đã được bán lẻ hoặc sẽ được đem tái sản
xuất lại trong hệ thống.
20

Kế hoạch sản xuất được hoạch định sao cho cực đại lượng sản phẩm trong khi
cực tiểu chi phí tồn kho.
Cực đại sản lượng tương ứng với cực tiểu thời gian chuyển đổi, nếu không sẽ
tốn thời gian sản xuất lâu hơn và chi phí tồn kho sẽ cao hơn.
Kế hoạch sản xuất tổng thể phải cân nhắc giữa chi phí chuẩn bị và chi phí tồn
kho.
Trong nhiều môi trường sản xuất khách hàng có mối quan hệ thân thiết với nhà sản
xuất. Nhà máy xây dựng kế hoạch điều độ sản xuất trong sự cộng tác với khác
hàng và cho phép họ đặt hàng trước trong một khoảng thời gian đặt biệt nào đó.
Bài toán điều độ lúc này phải cân nhắc các mục tiêu đề ra cũng như độ ưu tiên
tùy theo khách hàng.
21
VD5: Hệ thống đặt chỗ thuê xe trước

Điểm cho thuê xe phải có nhiều loại xe khác nhau.
Ví dụ, như xe cỡ lớn, cỡ vừa và cỡ nhỏ với nhãn hiệu xe khác nhau.
Một số khách hàng có thể rất dễ dãi trong việc chọn loại xe mà họ sẽ sử dụng, trong
khi đó một số khác thì rõ ràng, cụ thể.
Các khách hàng gọi đến và đặt chỗ trước cho một số ngày nào đó và điểm cho thuê
xe sẽ phải quyết định sẽ phục vụ hay không phục vụ xe cho họ tùy theo năng lực
hiện có. Có thể có lợi hơn nếu điểm cho thuê xe từ chối không cho khách hàng thuê
xe trong một ngày để có cơ hội cho một khách hàng khác thuê dài ngày. Hàm mục
tiêu của người cho thuê xe trong bài toán này là cực đại số ngày xe cho thuê và
do đó việc lập kế hoạch phải bám sát mục tiêu này.
22
VD5: Hệ thống đặt chỗ thuê xe trước
Hình 1.7: Biểu đồ luồng dữ liệu thuê xe

23
VD6: Điều độ các y tá trong một bệnh viện

Mỗi một bệnh viện đều có nhu cầu về nhân viên thay đổi từng ngày.
Ví dụ, như nhu cầu về y tá trong các ngày thường trong tuần thường lớn hơn nhu
cầu y tá các ngày cuối tuần, và số nhân viên ca đêm thường ít hơn số nhân viên
ca ngày.
Các luật lệ cụ thể của từng địa phương có thể cung cấp thêm một số ràng buộc về
điều độ và do đó có nhiều dạng khác nhau của các loại ca làm việc, với nhiều chi
phí khác nhau.
Mục tiêu là đưa ra các cách sắp xếp về ca hợp lý, đáp ứng như cầu mỗi ngày và
thỏa mãn tất cả các ràng buộc với chi phí cực tiểu.
24
Như vậy:
Các ví dụ trên đã cho thấy rõ là điều độ rất quan trọng trong cả hai lĩnh vực sản
xuất và dịch vụ.
Các bài toán điều độ thường xảy ra trong môi trường sản xuất (như điều độ dây
chuyền lắp ráp),
Một số khác thì xuất hiện trong môi trường dịch vụ (hệ thống đặt chỗ thuê xe
trước).
Về mặt mô hình, một số bài toán điều độ tìm thấy trong cả hai lĩnh vực sản xuất và
dịch vụ: như điều độ job shop rất quan trọng trong cả nhà máy cũng như bệnh
viện.
25
b) CHỨC NĂNG ĐIỀU ĐỘ TRONG MỘT TỔ CHỨC
Chức năng điều độ trong một hệ thống sản xuất hay một tổ chức dịch vụ
phải tương tác với nhiều chức năng khác nhau. Sự tương tác này
thường thông qua mạng máy tính. Trong nhiều trường hợp, sự tương tác
giữa điều độ và các chức năng ra quyết định khác xảy ra trong các buổi
họp qua thư báo
26
* Điều độ trong sản xuất
Điều độ sản xuất là khâu tổ chức, chỉ đạo triển khai hệ thống tổ chức sản xuất
đã được thiết kế, nhằm biến các mục tiêu dự kiến và kế hoạch sản xuất sản
phẩm hoặc dịch vụ thành hiện thực.
Vì vậy, kết quả của điều độ sản xuất phụ thuộc rất lớn vào chất lượng của hoạt
động thiết kế và hoạch định hệ thống sản xuất, đặc biệt là các khâu như dự báo,
thiết kế sản phẩm, lựa chọn và thiết kế quá trình, đào tạo công nhân.
Một cách cụ thể: Điều độ sản xuất là toàn bộ các hoạt động xây dựng lịch trình
sản xuất, điều phối, phân giao công việc cho từng người, từng nhóm người,
từng máy và sắp xếp thứ tự các công việc ở từng nơi làm việc nhằm đảm bảo
hoàn thành đúng tiến độ đã xác định trong lịch trình sản xuất trên cơ sở sử dụng
có hiệu quả khả năng sản xuất hiện có của doanh nghiệp.
27

Nhiệm vụ chủ yếu của điều độ sản xuất là lựa chọn phương án tổ chức, triển
khai kế hoạch sản xuất đã đề ra nhằm khai thác, sử dụng tốt nhất khả năng sản
xuất hiện có của doanh nghiệp; giảm thiểu thời gian chờ của lao động, máy móc
thiết bị và lượng dự trữ trên cơ sở đáp ứng đầy đủ, kịp thời nhu cầu về sản
phẩm và dịch vụ với chi phí thấp.
28
Quá trình điều độ sản xuất bao gồm các nội dung chủ yếu sau:
Xây dựng lịch trình sản xuất, bao gồm xác định số lượng và khối lượng công việc, tổng
thời gian phải hoàn thành tất cả các công việc, thời điểm bắt đầu và kết thúc của công
việc, cũng như thứ tự thực hiện công việc.
Dự tính số lượng máy móc thiết bị, nguyên liệu và lao động cần thiết để hoàn thành
khối lượng sản phẩm hoặc các công việc đã đưa ra trong lịch trình sản xuất.
Điều phối, phân giao công việc và thời gian phải hoàn thành trong những khoảng thời
gian nhất định cho từng bộ phận, từng người từng máy…
Sắp xếp thứ tự các công việc trên các máy và nơi làm việc nhằm giảm thiểu thời gian
ngừng máy và chờ đợi trong quá trình chế biến sản phẩm.
Theo dõi, phát hiện những biến động ngoài dự kiến có nguy cơ dẫn đến không hoàn
thành lịch trình sản xuất hoặc những hoạt động lãng phí làm tăng chi phí, đẩy giá thành sản
phẩm lên cao, từ đó đề xuất những biện pháp điều chỉnh kịp thời
29
khi xây dựng lịch trình sản xuất, cần chú ý tới những vấn đề như:
- Độ lớn của loạt sản xuất;
- Thời gian thực hiện từng công việc;
- Thứ tự của công việc;
- Phân bổ công việc giữa các nơi làm việc.
Việc sắp xếp, phân giao công việc cho nơi làm việc, máy hoặc
người lao động cần tính tới các yếu tố như:
- Đặc điểm, tính chất của công việc;
- Những đòi hỏi về công nghệ;
- Công dụng, tính năng của máy móc thiết bị và dây chuyền
công nghệ;
- Trình độ và khả năng của công nhân.
30
Bảng 1.1: Ví dụ về công tác điều độ trong các tổ chức khác nhau
Tổ chức Nhà quản trị phải lập lịch trình những vấn đề sau
• Sử dụng vận hành các phòng bệnh
• Hướng dẫn thủ tục nhập viện
Bệnh viện
• Chăm sóc bệnh nhân, anh ninh bệnh viện, duy trì nhân lực làm việc theo ca
• Các hoạt động điều trị ngoại trú (outpatients)
• Sử dụng phòng học và các thiết bị nghe nhìn
Trường đại học •Lịch trình học tập nghiên cứu sinh viên và hoạt động giảng dạy nghiên cứu của giảng viên
• Các khóa học cao đẳng, đại học và sau đại học
Nhà máy chế tạo • Sản xuất hàng hóa; Mua vật tư Làm việc công nhân
• Bếp trưởng, bồi bàn, nhân viên quầy rượu
Cửa hàng café • Phân phát thực phẩm tươi sạch
• Nhạc công, người làm trò tiêu khiển; Mở các khu vực ăn tối
• Hoạt động bảo trì máy bay
Hãng hàng không • Biểu thời gian khởi hành chuyến bay
• Các đội bay, cung cấp thực phẩm, ra vào cửa, bán vé..
31
* Điều độ trong sản xuất Hoạch định sản xuất, Các đơn đặt hàng, dự
báo nhu cầu
Tình trạng điều độ tổng thể
Hình 1.8 mô tả một môi năng suất Sản lượng ngày tới hạn
trường sản xuất tổng quát và Các yêu cầu vật liệu, lập kế Các yêu cầu về
Các ràng buộc hoạch, hoạch định năng suất vật tư
quan tâm đến chức năng điều điều độ Đơn đặt hàng của xưởng
độ. (shop), ngày xuất hàng
- Các đơn đặt hàng từ khách Điều độ và tái điều độ

hàng hoặc từ số liệu dự báo Thực
Điều độ
được chuyển thành các công hiện
điều
Điều độ chi tiết
việc có ngày tới hạn thích hợp độ Phân việc
cho các bộ phận sản xuất.
- Các công việc thường được Tình trạng
gia công bằng máy theo một phân xưởng Quản lý phân xưởng
trình tự cho trước Thu thập dữ liệu Giao công việc
Phân xưởng
Hình 1.8: Biểu đồ dòng thông tin trong một hệ thống sản xuất
32
* Điều độ trong sản xuất Hoạch định sản xuất, Các đơn đặt hàng, dự
báo nhu cầu
Tình trạng điều độ tổng thể
Quá trình điều độ chịu tác năng suất Sản lượng ngày tới hạn
động 2 yếu tố: Các yêu cầu vật liệu, lập kế Các yêu cầu về
Các ràng buộc hoạch, hoạch định năng suất vật tư
- Khu vực sản xuất điều độ Đơn đặt hàng của xưởng
- Quá trình lên kế hoạch sản (shop), ngày xuất hàng
xuất từ trung hạn đến dài Điều độ và tái điều độ

hạn Thực
Điều độ
Các nguồn tài nguyên dài hạn hiện
điều
Điều độ chi tiết
dựa trên mức tồn kho, dự báo độ Phân việc
nhu cầu và các yếu cầu khác
Tình trạng
phân xưởng Quản lý phân xưởng
Thu thập dữ liệu Giao công việc
Phân xưởng
Hình 1.8: Biểu đồ dòng thông tin trong một hệ thống sản xuất
33
Chức năng điều độ được thực hiện thông qua hệ thống MRP (Material
Requirements Planning), hệ thống MRP dùng các kỹ thuật, gồm:
- Sắp xếp theo cỡ lô (Lot Sizing)
- Điều độ theo lô (Lot Scheduling)
Khi không có hệ thống điều độ, hệ thống MRP được sử dụng vào mục đích lập
kế hoạch.
Trong trường hợp phức tạp, hệ thống MRP sẽ khó đưa ra sự điều độ chi tiết.
Điều độ tại các doanh nghiệp thường dùng hệ thống thông tin sản xuất phức tạp
đòi hỏi máy tính trung tâm và cơ sở dữ liệu, gồm: Mạng nội bộ, máy tính cá
nhân, workstation, các thiết bị đầu cuối được kết nối máy tính trung tâm để
xuất hay nhập dữ liệu
34
* Điều độ trong dịch vụ
Chức năng điều độ trong dịch vụ gồm nhiều thành phần khác nhau như:
- Đặt hàng trước các nguồn tài nguyên (xe tải, phòng họp, các trang thiết bị )
- Điều độ nhân lực (bố trí ca kíp)
Hệ thống thông tin trong môi trường dịch vụ dựa trên hệ cơ sở dữ liệu tổng
quát như:
- Sự có sẵn các nguồn tài nguyên
- Tiềm năng về khách hàng
35
* Điều độ trong dịch vụ
Hình 1.9 mô tả dòng thông tin trong một tổ chức dịch vụ.
Trong điều độ dịch vụ mô hình MRP không được sử dụng
Tình trạng
Cơ sở dữ liệu Dự báo
(lý lịch)
Dữ liệu Dự báo
Các qui luật về giá
Điều độ Quản lý lợi nhuận
Chấp nhận/loại bỏ Đặt hàng

(Các điều kiện) Đặt chỗ trước
Khách hàng
Hình 1.9: Biểu đồ dòng thông tin trong một hệ thống dịch vụ
36
1.2 Các mô hình cơ bản của bài toán điều độ
1.2.1. Khái quát chung về mô hình
• Số lượng thiết bị hay nguồn tài nguyên

• Hình dạng và đặc điểm
• Mức độ tự động hóa
Đặc trưng của • Dạng của hệ thống vận chuyển nguyên
hệ thống dịch vật liệu
vụ và sản xuất
37
Nguồn tài • Máy móc (Machine): Khách sạn; Xe hơi; Cầu

nguyên tàu; Đường băng, phòng kế hoạch …
• Thực thể gia công trên máy gọi là công việc
trong điều (Job): Thao tác riêng biệt hoặc tập hợp thao
tác trong quá trình sản xuất (VD: Gia công
độ sản bánh răng gồm: Căt phôi, phay mặt bề mặt;
xuất: Phay răng; mài tinh vv…)
38
Độ tiêu chuẩn
Sản xuất liên tục

(Continuous Production)
Sản xuất loạt lớn

(Mass Production)
Sản xuất loạt nhỏ

(Batch Production)
Dự án
(Project) Sản lượng
Hình 1.10: Các loại hình sản xuất

39
Các loại mô hình điều độ
• Mô hình điều độ dự án
• Mô hình điều độ Job shop
• Mô hình nâng chuyển vật liệu tự động
• Mô hình điều độ theo loạt (batch)
• Mô hình hệ thống đặt chỗ trước (reservation system) và
mô hình lập thời gian biểu (timetabling model)
40
Mô hình điều độ dự án (Project scheduling)
• Rất quan trọng trong các dự án lớn và phức tạp

• Thường giả thuyết là các máy móc có sẵn và không giới hạn
• Hàm mục tiêu trong mô hình là cực tiểu thời gian hoàn
thành công việc cuối cùng (gọi là makespan)
• Nhằm xác định đường tới hạn (Critical patch) của dự án
• Mô hình đường tới hạn là tập hợp các công việc liên tiếp
nhau có tổng thời gian hoàn tất dài nhất
41
Mô hình điều độ job shop (job shop scheduling)
• Job shop được sử dụng nhiều trong ngành công nghiệp sản xuất
theo đơn đặt hàng hoặc trong dịch vụ (Vd: Bệnh viện)
• Gồm nhiều thao tác, mỗi thao tác thực hiện trên các máy khác
nhau.
• Mỗi một máy có đặc tính và công dụng khác nhau
• Mỗi công việc đi theo đường riêng của nó qua máy móc
• Các công việc phải được điều độ để tối ưu một hoặc nhiều mục tiêu
42
Mô hình điều độ job shop (job shop scheduling)
43
Mô hình nâng chuyển vật liệu tự động

• Các công việc bao gồm một số các nguyên công
• Hệ thống nâng chuyển vật liệu tự động hay các hệ thống băng tải điều khiển
điều khiển hoạt động của các côg việc và thời gian gia công trên các máy
khác nhau
• Các hệ thống trong mô hình này là các hệ thống sản xuất linh hoạt, các hệ
thống lắp ráp tự linh hoạt, dây truyền lắp ráp từng bước.
• Hàm mục tiêu trong mô hình là cực đại năng suất
• Mô hình được áp dụng trong ngành công nghiệp tự động, công nghiệp vi
điện tử, và một số ngành công nghiệp dịch vụ
44
Mô hình nâng chuyển vật liệu tự động
45
Mô hình điều độ theo loạt (Batch)

• Mô hình này dùng để lập kế hoạch sản xuất và kiểm soát trong
khoảng thời gian vừa và dài hạn.
• Mục tiêu của mô hình là cực tiểu các chi phí chuyển giao và
lượng tồn kho.
• Mô hình này được sử dụng nghiều trong các ngành công nghiệp
chế biến (process Industry), Công nghiệp may mặc, nhà máy lọc
dầu và các nhà máy giấy và ngành công nghiệp bán lẻ
46
Hình 1.11: Mô hình điều độ theo loạt
47
Mô hình đặt chỗ trước (Reservation system) và lập

thời gian biểu (Timetabling model)
• Mô hình đặt chỗ trước, nhà điều độ phải quyết định gia công hoặc không gia công một công việc
nào đó. Hàm mục tiêu điển hình là gia công được càng nhiều công việc càng tốt.
• Mô hình này đặc biệt quan trọng trong các ngành Công nghiệp dịch vụ.
• Mô hình lập thời gian biểu thì thời gian bắt đầu và hoàn thành các công việc không được cố
định trước nghĩa là nếu có hai công việc cần chung một công cụ nào đó thì không thể được gia
công tại cùng một thời điểm.
• Hàm mục tiêu của mô hình lập thời gian biểu là phải xử lý được tất cả các công việc và cực
tiểu khoảng thời gian hoàn thành công việc.
• Mô hình lập thời gian biểu gắn liền với mô hình hệ thống đặt chỗ trước
48
Mô hình điều độ nguồn nhân lực

• Mô hình này khác với 5 loại mô hình
trên và nó cũng không giống với loại
mô hình điều độ máy móc
• Trong thực tế: Điều độ nguồn nhân lực
và điều độ máy móc thường quan hệ
chặt chẽ với nhau, vì điều độ máy móc
phụ thuộc vào bố trí các ca làm việc
49
1.2.2. Một số mô hình cơ bản
Mô hình một máy (single Machine Model)

• Mô hình một máy quan trọng trong các
phương pháp phân tích, trong đó các bài
toán trong các môi trường phức tạp đã
được chia ra thành điều độ dạng một máy
với kích thước nhỏ.
• Mô hình này thường gặp trong một số hệ
thống sản xuất. VD khi một nút cổ chai
(bottle – neck) xuất hiện trong môi trường
nhiều máy Hình 1.12 Bài toán điều độ một máy
50
Mô hình máy song song (Paralled Machine Model)

• Là mô hình thể hiện sự tổng quá hóa của mô hình
một thành cụm máy
• Trong nhiều môi trường sản xuất bao gồm: nhiều
chặng, nhiều nhóm máy mà mỗi chặng, mỗi
nhóm máy là một số các máy sắp xếp song song.
• Trong mô hình nếu có một nhóm máy nào đó là
một nút cổ chai thì sự điều độ tại nhóm máy đó
sẽ xác định đặc tính của toàn bộ hệ thống
Hình 1.13 Bài toán điều độ máy song song
51
Mô hình máy song song (Paralled Machine Model)

• Nếu một số máy có thể cũ hơn một số máy khác, Do đó,
nó có thể hoạt động với vận tốc chậm hơn, một máy được
bảo trì tốt hơn và có thể làm việc với chất lượng cao hơn
các máy khác.
• Trong TH này có thể được gia công trên một máy bất kỳ
nào đó trong m máy song song, trong khi các công việc
khác chỉ có thể được gia công trên một nhóm các máy nào
đó trong m máy.
Mô hình này cũng có thể áp dụng trong điều độ nhân lực Hình 1.13 Bài toán điều độ máy song song
52
Mô hình flow shop

• Nếu đường đi của các công việc đã được xác định,
tất cả các công việc đến cùng các máy giống nhau và Flow shop manufacturing System
theo cugnf một trật tự, môi trường này gọi là flow
shop
• Khi máy được chuẩn bị theo từng đợt hoặc công
việc hoàn tất trên một máy nó sẽ vào hàng đợi ở máy
kế tiếp.
• Mô hình tổng quát của flow shop là flow shop linh
hoạt: Gồm một chuỗi các giai đoạn (stage) và mỗi giai
đoạn bao gồm một số máy song song Hình 1.14 Bài toán điều độ Flow shop
• Các công việc được gia công tại mỗi giai đoạn trên
bất kỳ một máy song song nào.
53
Mô hình job shop

• Mô hình job shop là mô hình sản xuất/dịch vụ mà mỗi
công việc có một đường đi (route) riêng biệt qua
Flow shop manufacturing System
những máy hoặc thiết bị khác nhau.
• Trong mô hình Job shop luôn xảy ra sự tranh chấp
về tài nguyên (nhân lực, thiết bị). Do đó, điều độ job
shop là bài toán khó.
• Job shop là sự tổng quát hóa của flow shop, một
flow shop là một job shop mà mỗi công việc có đường
đi riêng.
• Mô hình job shop linh hoạt với nhiều trạm thiết bị, tại Hình 1.14 Bài toán điều độ Flow shop
mỗi trạm có nhiều máy giống nhau xếp song song.
Một job shop là một môi trường máy phức tạp nhất và rất thông dụng trong các ngành công
nghiệp sản xuất
54
1.2.3. Các đặc điểm của quá trình và các ràng buộc
Các ràng buộc về sự trước – sau (Precedence – Constraints)
• Trong bài toán điều độ: Các công việc

chỉ có thể được bắt đầu khi một số các
công việc trước đã hoàn thành. Do vậy,
các công việc có sự ràng buộc về sự
ưu tiên và được mô tả bằng đồ thị các
ràng buộc ưu tiên (Precedence
constraints graph).
• Mỗi đồ thị ràng buộc ưu tiên có thể có
một cấu trúc riêng ở dạng chuỗi các
mắc xích hay dạng nhánh cây Hình 1.15 Ràng buộc trước sau
a) Chuỗi; b) Nhánh cây
55
Các ràng buộc về lộ trình (Routing – Constraints)
• Ràng buộc chỉ rõ đường đi của công việc qua

một hệ thống: Một công việc bao gồm nhiều
thao tác, mỗi thao tác được gia công trên một
số máy riêng biệt theo một trật tự nhất định
nào đó
• Các thông tin chỉ ra các giai đoạn, chặng mà
một công việc cần phải đến hay có thể bỏ qua
cần được đưa vào các ràng buộc về đường đi
Hình 1.16 Ràng buộc về lộ trình trong

hệ thống giao thông
56
Các ràng buộc về nâng chuyển vật liệu ( Material Handling

Constraints)
• Các hệ thống nâng chuyển thường vận chuyển các
công việc từ một trung tâm thiết bị này sang một
trung tâm khác.
• Trong hệ thống nâng chuyển có 3 yếu ảnh hưởng
đến bài toán điều độ: Thời gian (gồm thời gian bắt
đầu và thời gian hoàn thành các công việc trước đó)
và chi phí vận chuyển và sự chuẩn bị:
- Thời gian: Thời gian gia công tại một trạm ảnh
hưởng đến: mô hình của một dây chuyền sản xuất,
ảnh hưởng đến các bước của nó và ảnh hưởng đến
số các thao tác tại mỗi trạm
Hình 1.18. Sơ đồ thiết kế kho vận chuyển trong
- Chi phí: Phụ thuộc vào trình tự công việc.
công nghiệp dược phẩm
57
Các ràng buộc về thời gian chờ và không gian lưu kho (storage
space and waiting time constraints)
• Trong các hệ thống sản xuất các sản phẩm cỡ lớn, lượng
không gian có sãn cho WIP có giới hạn. Ràng buộc đưa ra một
giới hạn trên cho số các công việc đang chờ một máy nào đó.
• Các ràng buộc về không gian lưu kho trong flow shop cũng là
một giới hạn.
• Nếu không gian lưu kho giữa hai máy liên tục là có giới hạn về
hàng chờ thì được gọi là bộ đệm buffer.
• Khi bộ đệm đầy, các máy trước đó không thể chuyển các công
việc vừa hoàn tất ra vị trí bộ đệm được. Trong trường hợp này,
công việc phải ở nguyên vị trí trên máy mà nó vừa được gia
Hình 1.18. Sơ đồ thiết kế kho vận
công xong, làm cho máy này không thể gia công tiếp tục các
chuyển trong công nghiệp dược phẩm
công việc tiếp theo, trạng thái này gọi là dừng (bloking)
58
Sản xuất tồn kho hay sản xuất theo đơn đặt hàng (make to stock,
make to order)
• Khi sản xuất nhiều loại hàng hóa, có một số loại hàng được
chọn để giữ lại trong kho, vì các loại hàng này có nhu cầu đều
đặn và không có rủi ro do bị lỗi thời. Khi sản xuất các sản phẩm
sau đó lưu giữ trong kho sẽ ảnh hưởng đến sự điều độ vì các
loại hàng này được sản xuất sau đó cất vào kho và. có một ngày
tới hạn chặt chẽ
• Chi phí tồn kho>=0, vì sản phẩm sẽ luôn được sản xuất để bổ
sung vào kho.
• Mức độ hàng tồn kho phụ thuộc vào lượng sản phẩm ổn định
hoặc nhu cầu, trong đó lượng hàng sản xuất phụ thuộc vào chi
Hình 1.19. Mô hình quản lý hang tồn
phí chuẩn bị và chi phí lưu giữ hàng trong kho
kho
59
Sản xuất tồn kho hay sản xuất theo đơn đặt hàng (make to stock,
make to order)
• Các công việc làm theo đơn đặt hàng có các ngày tới
hạn rõ ràng và lượng hàng được sản xuất sẽ được xác
định bởi khách hàng
• Một số nhà máy sản xuất một phần theo đơn đặt hàng
và một phần tồn kho.
• Lưu ý đối với sản xuất theo đơn đặt hàng:
Các đơn đặt hàng thông thường được thực hiện bởi hệ
thống đặt hàng trước và phân bố các đơn hàng một
cách có hiệu quả nhất vào chu kỳ điều độ của doanh
nghiệp
Hình 1.20. Qui trình của một đơn đặt hàng
60
Các ràng buộc về tiêu chuẩn chọn máy móc (Machine

eligibility constraints)
• Một số máy, thiết bị có các đặc điểm khác nhau như: Kích thước, tốc độ.
• Khi thực hiện công tác điều độ cần thực hiện điều độ phù hợp giữa các công
việc và đặc điểm thiết bị.
Ví dụ:
Trong môi trường máy song song, công việc thứ j thông thường không chỉ gia
công trên một máy cố định nào đó mà được gia công trên một máy nằm trong
một nhóm các máy Mj riêng biệt nào đó.
Trường hợp này xảy ra khi m máy song song không giống nhau hoàn toàn
61
Các ràng buộc về dụng cụ và tài nguyên (Tooling constraints

and resource constraints)
• Các thiết bị cơ bản có nhiều dụng cụ để gia công
các công việc mà nó đang điều khiển. Các dụng cụ
này có nhiều dạng, có loại có một số tính năng giới
hạn.
• Trong môi trường máy song song, các công việc
phải được điều độ sao cho các dụng cụ cần thiết
phải được thỏa mãn.
• Khi một máy yêu cầu duy nhất một loại dụng cụ và
có R công việc thì chúng được gọi là tài nguyên
(Resource)
Hình 1.21. Phân loại ràng buộc tài nguyên
62
Các ràng buộc về điều độ nguồn nhân lực (Personel scheduling

constraints)
• Điều độ nguồn nhân lực và phân bổ các
ca làm việc có thể gặp rất nhiều ràng buộc.
Có rất nhiều dạng khác nhau của các loại
ca làm việc cũng như có rất nhiều cách để
phân bổ nguồn nhân lực.
Ví dụ:
Khi lập thời gian biểu phân ca làm việc
trong tuần (7 ngày). Trong đó, có người
làm việc một số ngày liên tiếp (ví dụ 5
ngày) sau đó lại nghỉ một số ngày liên tiếp
Hình 1.22. Lịch giao ca cho các nhân viên trong một bênh viện
63
Sự ưu tiên trong điều độ
• Trong quá trình sản xuất, có một số tình huống xảy ra làm cho các công việc điều dộ bị
dừng lại. Ví dụ: có một yêu cầu cấp bách có độ ưu tiên cao hơn đến một máy nào đó và
ngắt ngang công việc hiện tại. Công việc đó là công việc có quyền ưu tiên.
• Có nhiều loại quyền ưu tiên, tùy thuộc vào loại ưu tiên.
- Các công việc đang làm không bị bỏ đi mà sau khi làm xong công việc ưu tiên sẽ được
tiếp tục ngay vị trí nó bị dừng lại, dạng này gọi là phục hồi quyền ưu tiên (Preemptive
Resume).
- Một dạng ưu tiên khà khi làm xong công việc ưu tiên, các gia công đã làm trước khi có
công việc ưu tiên bị mất đi và ta lại bắt đầu lại. Dạng này được gọi là ưu tiên lặp lại
(Preemptive Repeat)
64
1.3. Các hàm mục tiêu và chỉ tiêu đo lường
1.3.1 Hàm mục tiêu năng suất và thời gian hoàn thành công
việc (throughput and makespan objectives)
• Năng suất của một nhà máy = tốc độ sản xuất hang ra
Thông thường được xác định bởi các máy bận nhất (là máy có năng suất thấp nhất so với
nhu cầu).
Cực đại năng suất nhà máy = cực đại năng suất các máy bận nhất.
Mục tiêu đạt được bằng cách:
- Xác định được các máy bận nhất (còn gọi là nút cổ chai) là máy không bao giờ được
rảnh rỗi.
- Luôn luôn có các công việc xếp hàng chờ để được xử lý
- Xếp thứ tự các công việc sao cho cực tiểu tổng thời gian chuẩn bị hay cực tiểu thời
gian chuẩn bị trung bình
65
1.3.1 Hàm mục tiêu năng suất và thời gian hoàn thành công việc
(throughput and makespan objectives)
• Thời gian hoàn thành công việc (Cmax) : Là thời gian mà công việc cuối cùng rời khỏi hệ
thống:
Cmax = max (C1, C2, … Cn )
Trong đó: Cj là thời điểm hoàn thành công việc j
Hàm mục tiêu về thời điểm hoàn thành công việc liên quan chặt chẽ đến hàm mục tiêu về
năng suất.
66
1.3.2 Hàm mục tiêu liên quan đến ngày tới hạn
(Duedate Objectives)
a) Cực tiểu các khoảng thời gian trễ đại số lớn nhất L ( maximum lateness):
Lj = Cj - dj
Trong đó: dj : Ngày tới hạn

j: Công việc thứ j
Lj: Độ trễ công việc thứ j
Nếu Lj > 0: Công việc thực sự bị trễ

Lj = 0: Công việc hoàn tất
Lj < 0: Công việc hoàn tất trước thời hạn
67
Độ trễ hạn cực đại được xác định như sau:
Lmax = max(L1, L2,… Ln)
Cực tiểu độ trễ hạn cực đại tương đương

với việc cực tiểu tình huốn thực thi xấu
nhất của việc điều độ
Hình 1.23: Ngày tới hạn của các hàm mục tiêu liên quan
a) Độ trễ đại số của Li của việc j; b) Độ trễ của Tj của việc j
c) Hàm chi phí trong thực tế
68
b) Số các công việc bị trễ hạn (Number of tardy jobs):
Hàm mục tiêu này không quan tâm đến một công việc bị trễ như thế nào mà
quan tâm đến việc có trễ hay không.
Tuy nhiên, trong thực tế việc cực tiểu hóa số công việc bị trễ đôi khi dẫn đến
có một ít công việc quá trễ, có thể ảnh hưởng đến công việc khác
69
c) Tổng thời gian trễ T (Total tardiness) hay thời gian trễ trung bình:
Thời gian trễ của công việc j là:
Tj = max (Cj – dj) và hàm mục tiêu σ𝒏𝒋=𝟏 𝑻𝒋
Khi công việc hoàn tất đúng và trước thời hạn thì Tj = 0 nghĩa là không tính vào tổng
thời gian trễ.
- Giả sử có trọng số wj cho mỗi công việc j thì hàm mục tiêu là:
𝒏
෍ 𝒘𝒋 𝑻𝒋
𝒋=𝟏
70
1.3.3 Chi phí chuẩn bị (Setup costs)
Thời gian chuẩn bị được cực tiểu

hóa khi năng suất được cực đại hóa
hay thời gian hoàn tất công việc
được được cực tiểu hóa. Tuy nhiên,
trong nhiều trường hợp thời gian
chuẩn bị không có ý nghĩa bằng chi
phí chuẩn bị
71
1.3.4 Chi phí tồn kho bán thành phẩm (WIP – Work – In – Process)
Mục tiêu quan trọng là cực tiểu hóa lượng tồn kho WIP vì có chứa vốn trong đó. Thông
thường, sản phẩm không được kiểm tra khi nó chưa đi qua hết qui trình sản xuất, nếu một
hỏng hóc ở bước đầu của qui trình chỉ được phát hiện ở khâu cuồi cùng thì WIP sẽ bị ảnh
hưởng.
Một chỉ tiêu có thể thay thế cho WIP là thời gian thông qua sản xuất (Thoughput time).
Thoughput time là thời gian mà một công việc tốn để đi thông qua hệ thống
Cực tiểu hóa thời gian này sẽ cực tiểu hóa WIP.
Cực tiểu hóa thời gian thông qua trung bình tỷ lệ với cực tiểu hóa tổng thời gian hoàn tất
công việc: σ𝒏𝒋=𝟏 𝑪𝒋 có nghĩa có thể hoàn toàn cực tiểu hóa tổng thời gian hoàn tất với trọng
số tương ứng σ𝒏𝒋=𝟏 𝒘𝒋 𝑪𝒋
72
1.3.5 Chi phí tồn kho thành phẩm
Nếu quá trình sản xuất ở trong
tình trạng sản xuất theo yêu cầu
(Make to order) thì chi phí tồn
kho thành phẩm tương đương
với chi phí sản xuất sớm hơn.
Nếu ở dạng sản xuất để tồn kho
(Make to stock) thì chi phí tồn
kho là không tránh khỏi
73
1.3.6 Chi phí nhân sự
Chi phí này tương ứng với
chi phí giao việc, Nếu xuất
hiện thêm công việc thì
chi phí này không biết
trước.
Chi phí làm thêm giờ
thường cao hơn chi phí
thông thường
74

Chương 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP HÀ NỘI – BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ

Cung cấp các kiến thức về:

III. CHUẨN ĐẦU RA CỦA HỌC PHẦN (LEARNING OUTCOMES)

Phần 1. PHẦN LÝ THUYẾT

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU VỀ KỸ THUẬT ĐIỀU ĐỘ SẢN XUẤT

Mục tiêu của chương:

- Xác định được những đặc điểm quan trọng của mô

- Xác định được những giàng buộc, hàm mục tiêu và

a) Khái niệm chung (tiếp)

Mỗi công việc được thể hiện qua:

Các mục tiêu trong điều độ sản xuất:

một hệ thống máy tính lớn

thành dự án và tìm ra được các

Công việc 1 Máy 1

Công việc 2 Máy 3

Nội dung: Có n công việc

Hình 1.2: Dòng công việc chế tạo sản phẩm

Nội dung: Có n công việc và

Hình 1.3: Dòng công việc chế tạo sản phẩm

Nội dung: Có n công việc và

Hình 1.6: Hệ thống lắp ráp ô tô

Đầu vào: giấy là xơ gỗ và bột giấy,

VD4: Kế hoạch sản xuất cho một nhà máy giấy

VD5: Hệ thống đặt chỗ thuê xe trước

VD5: Hệ thống đặt chỗ thuê xe trước

Hình 1.7: Biểu đồ luồng dữ liệu thuê xe

VD6: Điều độ các y tá trong một bệnh viện

b) CHỨC NĂNG ĐIỀU ĐỘ TRONG MỘT TỔ CHỨC

* Điều độ trong sản xuất

- Các đơn đặt hàng từ khách Điều độ và tái điều độ

xuất từ trung hạn đến dài Điều độ và tái điều độ

Chấp nhận/loại bỏ Đặt hàng

• Số lượng thiết bị hay nguồn tài nguyên

Nguồn tài • Máy móc (Machine): Khách sạn; Xe hơi; Cầu

Sản xuất liên tục

Sản xuất loạt lớn

Sản xuất loạt nhỏ

Hình 1.10: Các loại hình sản xuất

Các loại mô hình điều độ

Mô hình điều độ dự án (Project scheduling)

• Rất quan trọng trong các dự án lớn và phức tạp

Mô hình điều độ job shop (job shop scheduling)

Mô hình điều độ job shop (job shop scheduling)

Mô hình nâng chuyển vật liệu tự động

Mô hình nâng chuyển vật liệu tự động

Mô hình điều độ theo loạt (Batch)

Hình 1.11: Mô hình điều độ theo loạt

Mô hình đặt chỗ trước (Reservation system) và lập

Mô hình điều độ nguồn nhân lực

Mô hình một máy (single Machine Model)

Mô hình máy song song (Paralled Machine Model)

Mô hình máy song song (Paralled Machine Model)

Mô hình flow shop

Mô hình job shop

Các ràng buộc về sự trước – sau (Precedence – Constraints)

• Trong bài toán điều độ: Các công việc

Các ràng buộc về lộ trình (Routing – Constraints)

• Ràng buộc chỉ rõ đường đi của công việc qua

Hình 1.16 Ràng buộc về lộ trình trong

Các ràng buộc về nâng chuyển vật liệu ( Material Handling

Hình 1.20. Qui trình của một đơn đặt hàng

Các ràng buộc về tiêu chuẩn chọn máy móc (Machine

Các ràng buộc về dụng cụ và tài nguyên (Tooling constraints

Các ràng buộc về điều độ nguồn nhân lực (Personel scheduling