Martin Pring

phân
tích m u
hình giá
H ng d n y và chi
ti t nh t v vi c phân tích
m u hình giá và cách
c hi u chúng

Dich gi : Nguy n Trung Hi u

 McGraw-Hill
New York
ChicagoSanFranciscoLisbon London Madrid
MexicoCity MilanNew Delhi San Juan
SeoulSingapore
Sydney Toronto

L i
Ng i
D ch:
Cu n sách này Hi u c t ng t m t ng i anh mà Hi u r t
n ph c. Sau khi c xong cu n sách này Hi u ch t nh n
ra nó s mang l i giá tr r t l n cho nh ng ng i tìm hi u nó.
Vì th Hi u ã dành chút th i gian c a mình d ch l i
cu n sách này ra Ti ng Vi t m i ng i d dàng tìm hi u.
Chúc t t c m i ng i s g t hái nhi u thành công trong th
tr ng tài chính.
N u b n th y cu n sách này b ích cho b n sau khi c xong
thì hãy l i comments c a b n Hi u có thêm ng l c
làm ra nh ng s n ph m m i.
 Công ty McGraw-Hill

B n quy n © 2005 c a Martin J. Pring. In t i Hoa K . Tr khi c Lu t B n quy n c a Hoa

K n m 1976 cho phép, không m t ph n nào c a n b n này c sao chép ho c phân ph i
d i b t k hình th c ho c b ng b t k ph ng ti n nào ho c c l u tr trong c s d li u
ho c h th ng truy xu t mà không có s cho phép tr c b ng v n b n c a nhà xu t b n.

4 5 6 7 890 DOC/DOC 0 98

P/N 144194-8

PH N
ISBN 0-07-144038-0

Sách c a McGraw-Hill có s n v i m c gi m giá c bi t cho các u ãi và các

ch ng trình khuy n m i, ho c trong các ch ng trình ào t o c a doanh nghi p.
bi t thêm thông tin, vui lòng vi t th cho Giám c Bán hàng c bi t, Nhà xu t
b n Chuyên nghi p, McGraw-Hill, Penn Plaza 2, New York, NY 10121-2298. Ho c
liên h sách hi u a ph ng c a b n.

n ph m này c thi t k nh m cung c p thông tin chính xác và có c n c liên

quan n ch c bao quát. Nó c bán v i s hi u bi t r ng, c tác gi l n
nhà xu t b n u không tham gia vào vi c cung c p các d ch v pháp lý, k toán
ho c các d ch v chuyên nghi p khác. N u c n t v n pháp lu t ho c h tr t
chuyên gia khác, c n tìm ki m các d ch v ó t m t ng i có trình chuyên môn.
-T m t Tuyên b v các nguyên t c cs ng ý c a y ban c a Hi p h i Lu t
s Hoa K và U ban Nhà xu t b n.

D li u xu t b n t i Th vi n Qu c H i

Pring, Martin J.
Martin Pring phân tích m u hình giáo : H ng d n y và chi ti t nh t v
vi c phân tích m u hình giá và cách c hi u chúng .
p. cm.
ISBN 0-07-144038-0 (trang bìa : alk. paper)
1. D báo giá c phi u. 2. Phân tích u t . I. Ch : Phân
tích m u hình giáo. II.Ch .
 Nôi Dung
Gi i thi u
L ic m n vii

Ph nI. Các kh i c n b n 1
1. Tâm lý th tr ng và giá c :
T i sao c n phân tích hình m u 3
2. Ba khái ni m m u 9
3. Khu v c h tr và kháng c :
Cách nh n bi t chúng 22
4. ng xu h ng 35
5. Nguyên t c Kh i l ng khi áp d ng
n M u hình giá 54

Ph n II. M u hình giá truy n th ng 69

6. S d ng m u hình giá hìnhch nh t, m t nghiên c u
i n hình cho t t c các hìnhm u 71
7. M u hình giá u và vai 96
Hình m u hai nh, hai áy, ba nh 127
 Contents
iv

14 9
9. M u hình giá Hình tam giác
10. Các hình th c m r ng 169
1 88
11. Các hình m u khác

Ph n III. Hình m u ng n h n 20 9
12. Các hình m u nh và l h ng 211
241
13. Các thanh bên ngoài
14. Các thanh bên trong 259
15. Hình m u bar o chi u ch 269
ch t,hình m u bar ki t s c, hình
m u bar Pinocchio
16. Hình m u bar o chi u 2-3 289

Ph n IV. Các v n kh ác 31 5
17. Làm th nào ánh giá li u m t s t phá s h p l
hay sai 317
18. Làm th nào ki m tra hình m u nh giá? 335

Ph l c Tóm t t các hình m u nl 347

3 54
M cl c
 GI I THI U
N m 2002, McGraw-Hill xu t b n tám cu n sách c a tôi và sách k t h p / CD -
RO M. Là m t tác gi , tôi có th cho b n bi t r ng ó công vi c t n r t nhi u
th i gian và công s c, và m t trong nh ng quy t nh c a tôi n m 2003 là tô i
s không vi t thêm m t cu n sách n a trong nhi u n m t i. B i vì n m 2003
ã cho th y s ra i c a cu n sách này và DVD c ính kèm phía sau, và
n m 2004 chúng s c xu t b n.
L n u tiên tôi có ý t ng vi t cu n sách này sau khi va ch m v i Rick Escher c a
Recognia. Recognia là m t công ty ph n m m d a trên Ottawa chuyên cung c p các k
thu t scan cho các nhà u t và th ng nhân. Nguyên t c chính c a nó i v i v n
này ban u c ánh giá d a trên bi u , m c dù i u này ã và s c m r ng
bao g m các ch s k thu t và ch s c b n khác. Ph n m m quét chính xác nh n
di n m u bi u ã là m t trong nh ng c m c a các k thu t viên trong nhi u n m, và
c h i làm vi c v i Recognia trong d án này và kh n ng cung c p nó trên trang
web c a chúng tôi t i pring.com ã làm cho tôi th y vui m ng lên ý t ng cho
cu n sách này.
i v i nh ng ng i quan tâm, a DVD ính kèm cu i cu n sách cung c p m t bài
thuy t trình m t gi c l y t lo t video tr c ti p Live in London c a tôi. N i dung ã
c ch n c ng c nhi u ch c c p trong cu n sách.
M t s sách c i n v phân tích k thu t ã c p n ch c a các hình m u giá. Vào
nh ng n m 1930, R. W. Shabacker ã vi t nhi u cu n sách v th tr ng ch ng khoán,
trong ó Phân tích K thu t và L i nhu n trên Th tr ng Ch ng khoán là có liên quan
nh t. H.Mart Gartley bao g m m t ph n l n v ch này trong l i nhu n và th tr ng
ch ng khoán. Có l i u áng chú ý nh t là Edwards and Magee, Phân tích k thu t v Xu
h ng Th tr ng, ban u c xu t b n n m 1951 và bây gi , d i quy n biên t p m i
c a Charles Basatti, m r ng bao g m các ch qu n lý k thu t và danh m c u t
khác. Do ó có r t nhi u thông tin v ch này, v y t i sao v n còn cung c p nhi u
thông tin h n? Câu tr l i có l n m trong câu nói, "Có nhi u cách làm da mèo." Ngày
x a, khi các bi u c v b ng tay, th i gian ã lâu h n. Ngày hôm nay, v i s xu t
hi n c a giao d ch trong ngày, nh n m nh h n là giao d ch ng n h n. Trong khi m t s
l ng áng k các ví d c th ây d a vào bi u hàng ngày và hàng tu n, m t vài
tình hu ng trong ngày c ng ã c nêu ra.
Vi L i gi i thi u

Tôi càng nghiên c u ho t ng th tr ng, tôi càng n t ng b i th c t là giá c c

xác nh b i thái c a ng i tham gia th tr ng i v i các nguyên t c c b n ang
n i lên. Do ó, tôi ã c g ng m r ng cu c th o lu n th hai trong các cu n sách khác
liên quan n lý do tâm lý cho nhi u m u hình. N u có th hi u c logic i n t ng
sau nh ng hình m u này, thì có m t xác su t l n h n là chúng s chính xác h n .
M t ph n cu n sách i n t là dành cho nh ng gì tôi g i là hình m u giá m t
và hai thanh. Nh ng s hình m u này th ng ch ra s ki t s c và th ng i kèm
v is o ng c rõ nét và k p th i. Chúng c bi t phù h p v i ng i buôn bán
ngày và êm, nh ng ng i bu c ph i có th i gian hành ng nhanh chón g.
Cu n sách tr c ây ã c p n m t s hình m u này, nh ng m t trong nh ng
m c tiêu c a cu n sách là m r ng ph m vi này b ng m t s ý t ng c a riêng
tôi.
Ngoài ra, tôi ã c g ng bao g m m t vài hình m u không c mô t trong v n b n
truy n th ng, cùng v i m t vài bi n th cá nhân. Ngoài ra, có m t s hình m u c mô
t trong các sách khác, nh ng b n s không tìm th y ây. Có hai lý do cho vi c này.
Th nh t, có th chúng th ng xuyên không xu t hi n trên các b ng s . N u tôi ph i
i tìm hàng tr m d li u hàng ngày và r t khó tìm ra m t ví d v m t hình m u c
th , thì hình m u ó h u nh không s d ng th c t hàng ngày. Th hai, m t s hình
m u, ch ng h n nh có các nh và áy m r ng, kích ho t tín hi u cách xa kh i i m
o ng c mà nhi u kh n ng xu h ng m i ã t c. S th o lu n v hình th c nh
v y ã c gi m c t i thi u ho c b lo i b hoàn toàn. Vì v y, có các gi i thích v
các hình m u mà s phân ranh gi i có th không d dàng và rõ ràng. Hình m u kim
c ng và hình tròn l i xu t hi n trong u tôi.
Không có ch s nào c s d ng trong phân tích k thu t là hoàn h o c , bao g m c
các hình m u giá. V m t này, Ch ng 18 tóm t t m t s nghiên c u c a Pring Research
and Recognia ã c th c hi n thông qua vi c xác nh 5.000 hình m u t n m 1982
n n m 2003. K t qu cho th y hai hình th c c th nghi m, hai nh và hai áy,
th ng ho t ng khi các tín hi u phát tri n theo h ng xu h ng chính. i u này
ch ng t r ng vi c gi i thích và áp d ng úng cách, khi k t h p v i các ch s khác, s
a ra nh ng u tiên cho b n. Tôi ch nói theo t l b i vì vi c phân tích k thu t ch
giao d ch trong xác su t, không bao gi ch c ch n c . Do ó, i u quan tr ng là t t c
nh ng ng i tham gia th tr ng ph i h i câu h i "Nguy c c a tôi là gì?" tr c khi h i
rõ ràng "Ph n th ng c a tôi là gì?". B t k tài x nào c ng ph i nhìn qua g ng chi u
h u tr c khi v t xe tr c. Th ng nhân và nhà u t nên làm t ng t b ng cách xác
nh r i ro tr c khi ánh giá b t k l i nhu n ti m n ng nào.
L i gi i thi u vii

L i cám n
Có r t nhi u ng i mà tôi mu n c m n vì s giúp và khuy n khích c a h trong
vi c vi t cu n sách này. Ý t ng ban u n v i tôi sau khi tôi g p ng i b n m i
c a tôi t i Recognia, m t công ty ph n m m c a Canada dành cho ph n m m nh n
bi t hình m u. c bi t, tôi xin c m n ông ch c a Recognia, Rick Escher, ng i ã
cung c p cho tôi m t s ý t ng và ã có th tung ra m t d ch v ng ký nh n bi t
hình m u t i trang web c a chúng tôi, pring.com. L i c m n tôi c ng g i n Bob
Pelltier t i csidata.com cho vi c cung c p d li u l ch s c s d ng cho nghiên
c u Ch ng 18.

a DVD cu i cu n sách ã c quay nh m t ph n c a lo t video tr c tuy n Live in

London. S cho phép bao g m các trích o n trong DVD c b n tôi và nhà tài tr cho
h i ngh hào phóng cung c p, Vince Stanzione, atwww.commodities-trader.com. Các
th ng nhân V ng qu c Anh ang tìm ki m m t s ch d n ch t l ng có th mu n
truy c p vào ó. Cu i cùng, và nh th ng l , c m n c bi t n v i v tôi, Lisa, ng i
ã kiên nh áp d ng b n thân mình t o l i t t c các hình nh minh h a trong cu n
sách t m u v t g c x u xí c a tôi b t k khi ph i chuy n nhà do n i bu n vì vi c m t
ng i thân gây ra.
PH N 1
Các
kh i
xây
d ng
c b n
 1
Tâm lý th tr ng và giá
c :T i sao l i c n
m u hình giá?
Tôi càng làm vi c v i th tr ng, càng th y rõ r ng giá c c xác nh b i m t i u
và ch m t i u duy nh t, và ó là thái c a ng i dân v nh ng nguyên t c c b n
ang n i lên. Nói cách khác, giá c c xác nh b i tâm lý h c. M t nhân viên k
thu t tuy t v i c a nh ng n m 1940, Garfield Drew, ã t ng vi t, "Các c phi u không
bán vì s áng giá c a chúng, mà i v i nh ng gì m i ng i ngh chúng áng giá."
N u không ph i vì s thay i này ã làm thay i xu th và các khuynh h ng có xu
h ng kéo dài, giá th tr ng s không ch là m t s ki n ng u nhiên mà có ngh a là
nh ng nhân viên k thu t s n m ngoài th tr ng kinh doanh.

Thay i thái và thay i giá c

M t ví d i n hình v thay i thái mà giá c b nh h ng ã phát tri n vào nh ng n m

1970 và u nh ng n m 1980. N m 1973, m t nhóm c phi u c g i là "Nifty Fifty" t
nh i m sau m t t t ng t bi n trong nh ng n m 1960. ây c bi t n trong th ng
m i là c phi u "m t l n quy t nh", b i vì thu nh p c a chúng t ng lên hàng n m, c ng
nh giá c a chúng. M i ng i ã i n k t lu n r ng ch có m t quy t nh làm cho nh ng
c phi u này c quan tâm: ch c n mua! Nh ng c phi u này bao g m nh ng cái tên t ng
tr ng nh th i gian nh Kodak, Xerox, McDonald's, và IBM. Trong n m 1973 và n m 1974,
chúng ã gi m giá áng k , cùng v i ph n còn l i c a th tr ng. Trong vòng chín n m t i,
thu nh p c a toàn b s ti n ti p t c t ng lên, sau ó không t ng lên n a sau n m 1973 cho
n chín m i n m sau .
 Do ó chúng tôi a ra m t tình hu ng mà giá không mang l i th c t cho xu
h ng thu nh p. Có l giá c ã quá cao vào n m 1973 so v i thu nh p; có l
chúng c ng không cao, và chúng ph i ti p t c t ng trong su t nh ng n m 1970
khi thu nh p t ng lên. Ai bi t? Ai có th nói cho b n bi t? K thu t viên s nói,
"Ai quan tâm?" T i sao? B i vì phân tích k thu t gi nh r ng thái thay
i i v i các nguyên t c c b n m i nà y c ph n ánh trong tình tr ng giá
c th h i n trong bi u . Nó không ph i là không gi ng v i m t k thu t
viên y t xem b ng ch n oán b nh nhân. Anh ta không th d a vào b nh nhân
ang rên r au ch n oán m t v n . T t c u có trong bi u . Bi u
cho bi t r ng các d u hi u quan tr ng c a b nh nhân ang x u i n m c nguy
hi m ang phía tr c và hành ng kh c ph c c n c th c hi n. Trong m t
cách t ng t , i v i k thu t viên, hành ng v giá th p bi u th xu h ng
giá y u và xác su t g p r c r i phía tr c d i hình th c gi m giá nghiêm
tr ng. K thu t viên không ph i bi t lý do t i sao; anh ta ch quan sát i u ki n
và có hành ng c n thi t.

Bi u 1 -1 cho th y tình tr ng giá c a n m 1990 i v i Key Corp, m t

ngân hàng ti n t . Thu nh p c a ngân hàng c th hi n b ng d i. L u ý
r ng có hai th i k khi giá gi m xu ng trong m t th i gian dài, l n u tiên
trong nh ng n m 1980 và th hai vào cu i nh ng n m 1990. Trong c hai
tr ng h p thu nh p t ng lên, m t l n n a ch ng t r ng thái c a nh ng
ng i tham gia th tr n g i v i c ác nguyên t c c b n an g n i lên thay vì
các nguyên t c c b n là i u quan tr ng. ây không ph i là i u t ng t
nh vi c nói r ng thu nh p không quan tr ng; N u chúng ta bi t r ng thu
nh p s t ng vào u k c a c hai th i k này, th ì c húng ta có th cho r ng
giá s t ng lên. Ch có ánh giá v v tr í k thu t m i có th giúp chúng ta có
k t lu n khác.
Bi u 1-1 Key Corp. 1990-2002 so v i thu nh p. (Ngu n: Telescan.)
Tâm lý th tr ng và giá c : T i sao l i c n hình m u?

Bi u 1-2 eBay 1998-2003 so v i thu nh p. (Source: Telescan.)

Bi u 1-2 cho th y m t ví d khác, bao g m eBay. M t l n n a, chúng ta có th th y

r ng thu nh p t ng khá áng k trong su t th i k này c th hi n trên bi u . Tuy
nhiên, giá ã gi m nh , cho th y s vô ích c a vi c mua bán c phi u d a trên c tính
thu nh p chính xác.
L ch s l p l i, nh ng không bao gi chính xác, và khi giá tr thành m t
b c ngo t , m i ng i ph n ng t heo cách t ng t . ó là tính t ng t c a
hành vi này th hi n t rong s h ình thành và nh n bi t hình m u giá , và ó là
ch c a cu n sách này. Sau ó chúng tôi s phân lo i các thành ph n khác
nhau, xác nh tin c y c a chúng và gi i thích cách chúng có th c
s d ng làm c s kinh doanh.

Phân tích k thu t c xác nh

Ngay t u, i u quan tr ng là ph i hi u r ng phân tích k thu t là m t hình th c ngh
thu t. úng nh v y, tôi xác nh nó là "ngh thu t xác nh xu h ng o ng c m t
giai o n t ng i s m và i theo xu h ng ó cho n khi tr ng l ng c a các b ng
ch ng cho th y ho c ch ng minh r ng xu h ng này ã o ng c." B n có th nh n
th y r ng tôi ã nh n m nh tr ng l ng c a t b ng ch ng. i u này là do các hình m u
giá c xem nh là m t ch s trong cách ti p c n b ng ch ng. Nói cách khác, chúng ta
không nên nhìn vào các hình m u giá m t cách c l p, c n xem xét k t h p v i các ch
s khác. Qua nhi u n m, các k thu t viên ã phát tri n hàng ngàn ch s theo ngh a en,
vì v y rõ ràng là không th làm theo t t c . B ng "tr ng l ng c a b ng ch ng" tôi
mu n nói n b n ho c n m ch s mà ng i dùng c m th y tho i mái.
 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
6
Các tôn giáo l n c a th gi i u ch y u quan tâm n vi c tìm ki m s th t,
nh ng m i ng i l i có cách riêng t c i u ó. Vì v y, v i phân tích k
thu t c ng v y; nh ng gì mà m t ng i nhìn nh n nh là m t ch th c bi t i
v i ng i khác có th b coi là vô ích. i u quan tr ng i v i b n v i t cách m t
cá nhân quy t nh nh ng ch s nào có th thông qua trong vi c kinh doanh
b ng cách th nghi m chúng trong m t kho ng th i gian. N u b n k hông có s t
tin trong l a ch n c a mình, tôi có th m b o v i b n r ng b n s a ra quy t
nh kinh doanh sai khi xu h ng ch ng l i b n.
n th i i m này, b n có th h i, "Anh ta có ý gì b ng các ch s ?" Vâng, ý
c a tôi là máy t o dao ng nh RSI, stochastic, KST, và vân vân. Các ph ng
pháp khác bao g m Elliott, Gann, ho c ph ng pháp Wykoff. Nh ng ng i
khác v n d a vào các chu k , th tích, ho c xu h ng theo ch s , ch ng h n
nh di chuy n trung bình và ng xu h ng . Do ó, các hình m u giá là m t
ch s trong tr ng l ng c a b ng ch ng. Tôi tin t ng r ng chúng không nên
c s d ng m t cách riêng bi t mà nên c s d ng k t h p v i m t vài ch
s khác mà b n c m th y h p lý. Các hình m u gi á không nên c s d ng
m t cách mù quán g; chúng nên c hi u và c áp d ng v i m t s hi u bi t
y v tâm lý c b n có th phát tri n chúng. N u b n hi u rõ v cách
th c ho t ng c a chúng , b n s có cách t t h n s d ng chúng trong
nh ng tình hu ng khó kh n.

Hình m u giá và tâm lý

Tôi ã s d ng t xu h ng nhi u l n, nh ng xu h ng là gì? Theo tôi, xu
h ng là m t kho ng th i gian trong ó giá di chuy n theo h ng b t th ng
nh ng liên t c. S có r t nhi u c p n các xu h ng t rong ch ng ti p
theo, nh ng bây gi t t c nh ng gì chúng ta c n b i t là có r t nhi u lo i xu
h ng tùy thu c vào khung th i gian c xem xét. Ví d : bi u thanh 60
phút s ph n ánh xu h ng r t ng n và bi u thanh hàng tháng s ph n ánh
xu h ng c a th i l ng nhi u h n, kéo dài nhi u n m. Tuy nhiên, nguyê n
t c di n gi i là gi ng nhau. S khác bi t duy nh t là xu h ng o chi u c a
các bi u trong ngày không có ý ngh a gì so v i các bi u trong b ng x p
h ng hàng tháng. Nên gi nh r ng kho ng th i gian dài h n, thì tín hi u
áng tin c y h n. i u quan tr ng là ph i hi u r ng s nh n nh cu i cùng
này l à m t s khái quát hóa, vì m t s tín hi u ng n h n có th r t áng tin
c y và m t s tín hi u dài h n í t áng tin c y h n. Lý do t i sao các xu
h ng dài h n c cho là có v áng tin c y là chúng ít b tác ng h n.
Khi m t xu h ng ang c ti n hành, có ngh a là ng i mua ho c ng i bán u có
quy n ki m soát. Trong xu h ng t ng, có ngh a là ng i mua, và trong xu h ng gi m,
ng i bán. Tôi th ng nghe ng i ta tr l i câu h i "T i sao l i t ng quá nhi u nh v y?"
v i câu tr l i r t t nhiên, "B i vì có nhi u ng i mua h n ng i bán!" Vâng, nói úng
ra, ây không ph i là s th t, b i vì m i giao d ch ph i cân b ng nhau. N u tôi bán 1.000
c phi u, ph i có m t ho c nhi u ng i mua mu n mua 1.000 c phi u ó. Không bao
gi có th có nhi u h n, và c ng không bao gi c ít h n. S thay i giá là s nhi t
tình c a ng i mua so v i ng i bán. N u ng i mua có ng l c h n, h s chào giá cao
h n. M t khác, n u ng i bán có ng l c h n, thì nh ng ng i mua hi u bi t s ch i
cho ng i bán gi m giá, và lúc ó giá s gi m.
Tâm lý th tr ng và giá c : T i sao c n hình m u ? 7

Các k thu t viên ã chú ý trong nhi u n m r ng giá không th ng o ng c trên

ng ti n. Th ng có kho ng th i gian chuy n ti p gi a nh ng l n ng i mua có quy n
l i và nh ng ng i bán khi giá gi m. Trong giai o n chuy n i này, giá ph i tr i qua
nh ng ph m vi kinh doanh. Nh ng ph m vi khác nhau này th ng có d ng th c xác
nh rõ ràng v hình m u giá. N u nh ng giai o n chuy n ti p này c phân lo i theo
xu h ng ngang, thì có ba xu h ng có th x y ra: lên, xu ng, i ngang. ôi khi giá s
có các chuy n ng ngang theo xu h ng hi n t i. Trong tr ng h p này, cu c chi n
tranh t m th i gi a ng i mua và ng i bán, trong quá kh , là m t s ki n h p nh t.
Các hình th c nh v y s c nh ngh a là hình m u h p nh t ho c ti p di n. C ng
gi ng nh v y, n u m t hình m u tách ra kh i xu h ng t ng lên t xu h ng gi m
ho c xu h ng gi m t xu h ng t ng, s hình thành s c g i là m t m u o
ng c...
ó là m t i u ph bi n r ng giá c t ng thu hút quan i m v xu h ng t ng giá
và ng c l i. Khi giá b t u i lên, h u h t m i ng i không d oán c m c
bán ra l n nh th nào. i u này là do d âm tin t c v n r t tích c c và m i ng i
th ng ngo i suy quá kh ã qua. Ch sau khi giá ã gi m thì ôi khi tin x u l i tr
nên áng tin c y. i u này có ngh a là khi chúng ta nh n ra m t hình m u sau m t
xu h ng t ng tr c ó, ch c ch n chúng t a s không tin t ng vào s suy y u c a
nó. Trong th c t , chúng ta càng nói r ng hình m u này ít có th tin t ng c,
thì t l ó s càng cao.
Hãy nhìn vào m t h ng khác. Ng i ta nói r ng th tr ng vàng ã c t p h p hàng
tháng và có báo cáo ph bi n r ng rãi cho chúng ta bi t r ng c phi u vàng và vàng ã v t
tr i h n th tr ng ch ng khoán. Trong lo i hình này, các nhà phân tích và nh ng ng i
tham gia th tr ng khác th ng mong i nhi u h n. Có th là c ng có m t n n t ng khoa
a chính tr áng s ; ví d , ngu n cung d u có th b e d a. Tuy nhiên, giá vàng hình
thành hình m u giá o chi u. Vào th i i m ó s không th t ng t ng c r ng hình
m u này có th "ho t ng c", nh ng chính xác là th i i m nó có nhi u kh n ng làm
nh v y. Nh ng l i c nh báo có th xu t hi n n u nh ng tin t c báo xu h ng t ng giá làm
m t n nh s ki n a chính tr , nh ng nó không t o ra m t m c t ng giá cao m i. i u
ó s cho s thi u h t áng tin c y v m t k thu t c a các tr ng h p k thu t, n u tin t c
"t t" b t ng ( i v i vàng) không th giúp giá cao h n thì i u gì s x y ra? Không có gì,
b i vì tin t c này ã c tính toán thành giá. Tình hình nh v y cho chúng ta th y r ng v
trí k thu t c b n không m nh m nh nó b n i c a nó. ó là cách th hi n c a th
tr ng, quên i s c ng i u c a ph ng ti n truy n thông, tâm lý l c quan và nh ng gì
b n hy v ng s x y ra. Thay vào ó, hãy t p trung vào nh ng gì tình hình th c t c a th
tr ng và hành ng theo. V n là khi m i ng i xung quanh b n c thuy t ph c r ng
có m t xu h ng c th ang c m r ng, r t khó b n có m t l p tr ng khác nhau.
Ch sau khi tr i qua hàng lo t t n th t b n m i dám tin r ng ám ông ch không ph i là
hành ng c a th tr ng cho b n h c c bài h c ó là th tr ng m i nói lên s th t và
ám ông ch ang nói chuy n v i nh ng l i dao.
 2
Ba khái ni m m u
Gi i thi u
Tr c khi chúng ta ti n hành th o lu n v hình m u giá, i u quan tr ng là chúng
ta ph i t n n t ng b ng cách mô t m t khái ni m m u m i. B ng cách này,
có th t c n n t ng v ng ch c và s hi u bi t k càng v cách th c ho t
ng c a th tr ng, và sau ó chúng ta s có v trí t t h n hi u và áp d ng
m t hình m u giá kinh doanh và qu ng cáo m t cách hi u qu . Ch ng này s
mô t s quan tr ng c a khung th i gian và xu h ng. Nó c k t lu n d a trên
môt cu c th o lu n, phân tích mô hình nh và áy và nh ng m t tích c c và tiêu
c c c a tr c lôgaric so v i tr c s h c. R t ng u nhiên, tôi s s d ng t ch ng
khoán m t cách bao quát. Thu t ng này là m t thu t ng chung và tránh s d ng
trong c phi u, hàng hóa, ti n t , trái phi u, v.v ... Ch c n ngh v ch ng khoán
nh b t k th c th kinh doanh t do nào thì b n s i úng h ng .

Khung th i gian
Chúng ta ã thi t l p m t s liên quan gi a tâm lý và giá c . M t th c t cho r ng
b n ch t con ng i (tâm lý h c) ít nhi u không thay i. i u này có ngh a là các
nguyên t c phân tích k thu t có th c áp d ng cho b t k khung th i gian nào,
t bi u thanh m t phút n các bi u hàng tu n và hàng tháng. Các s hi u
bi t u gi ng nhau. S khác bi t duy nh t là cu c chi n gi a ng i mua và ng i
bán l n h n r t nhi u trên các bi u hàng tháng so v i bi u trong ngày. i u
này có ngh a là b t k tín hi u o ng c xu h ng nào c ng có ý ngh a quan tr ng
trên các bi u dài h n.

9
 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
10

Khi chúng tôi ti n hành vi t sách, i u hi n nhiên là cu n sách này ch a r t nhi u ví

d khác nhau và nhi u khung th i gian khác nhau. iv i m c ích hi u bi t,
khung th i gian th c s không quan tr ng ; ó là c tính c a hình m u. Ví d : n u
b n là nhà kinh doanh dài h n và b n th y m t ví d c th c bi u th trên bi u
thanh 10 phút, ví d này c ng có liên quan n m t nhà giao d ch trong ngày.
Ng i kinh doanh lâu dài s không bao gi b t u giao d ch d a trên bi u 10
phút, nh ng th ng nhân ó có th và nên ho t ng khi hình m u ó xu t hi n
hàng tu n ho c hàng tháng và ng c l i.

Xu h ng
Xu h ng là m t kho ng th i gian trong ó giá di chuy n theo h ng không u
nh ng b n b và là th c o chi u h ng giá c . Có các phân lo i khác nhau v
xu h ng trong phân tích k thu t. C n ph i ki m tra nh ng xu h ng ph bi n ,
vì s hi u bi t v chúng s cho chúng ta quan i m v t m quan tr ng c a các
hình m u giá c th . Ba xu h ng c theo dõi r ng rãi nh t là xu h ng s
c p, trung gian và ng n h n. B t c khi nào chúng ta nói v lo i xu h ng c th
nào kéo dài trong kho ng th i gian nh v y, hãy nh r ng s mô t ó c a
ra nh m t h ng d n s b , bao g m h u h t, nh ng không ph i t t c , các xu
h ng c th ó. M t s xu h ng s kéo dài h n, và m t s khác thì ít th i gian
h n.

S c p
Xu h ng này ch y u xoay quanh chu k kinh doanh, kéo dài kho ng 3,6 n m
t áy n áy. Xu h ng t ng vàgi m d n (th tr ng giá lên và th tr ng
giá xu ng ) kéo dài t 1 n 2 n m. Xu h ng chính c mô t trong Hình 2 -1
b ng ng m nh t. Trong tình hu ng lý t ng, l n và th i gian c a xu
h ng t ng chính (th tr ng giá l ên ) gi ng h t nh xu h ng gi m chính (th
tr ng gía xu ng), nh ng trên th c t , chúng th ng r t khác nhau .

Trung gian

Th t là b t th ng khi giá di chuy n theo ng th ng, vì các xu h ng i lên và xu

h ng i xu ng h u nh luôn b gián o n b i các s tác ng ng c chu k trên ng
th ng ó. Nh ng xu h ng này c g i là chuy n ng giá trung gian và kéo dài t sáu
tu n n chín tháng. ôi khi chúng kéo dài lâu h n, và m t s tác gi phân lo i m t s xu
h ng này m t ít nh t là ba tu n hoàn thành nh chuy n ng giá trung gian. Xu
h ng trung gian c th hi n trong Hình 2-1 b ng ng k m ng h n. Các hình m u
giá cho th y nh ng tín hi u o chi u trong xu h ng trung gian s không m t nhi u th i
gian hình thành nh nh ng s o ng c xu h ng giá ban u có th c n n ba n
sáu tu n.
 Ba khái ni m m u 11

Hình nh 2-1 M u chu k th tr ng. (Ngu n: pring.comadapted t Yelton Fiscal.)

Ng n h n
Nh m t h ng d n s b , c ác xu h ng ng n h n ( ng nét t trong Hình
2-1) th ng kéo dài ba ho c b n tu n, m c dù c ng có khi ng n h n và dài
h n. Chúng làm gián o n xu h ng trung gian, gi ng nh xu h n g trung
gian s làm gián o n s d ch chuy n giá nguyên v t li u. Các xu h ng ng n
h n th ng ch u nh h ng c a cá c s ki n tin t c ng u nhiên và khó xác nh
h n nhi u so v i các i tác trung gian ho c ban u . Các hình m u giá trong
tr ng h p này s m t t m t n hai tu n phát tri n.
Th i gian hình thành khác nhau r t nhi u, vì v y nh ng s c tính c cung c p
ây nên c s d ng làm h ng d n tham kh o. G n nh toàn b xu h ng c rút ra
b i s hình thành c a hình m u. Chúng tôi s trình bày m t s ví d sau này khi m t s
các hình th c ã c xác nh .
.
 12 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n

S t ng tác c a xu h ng
Rõ ràng bây gi m c giá c a ch ng khoán nào c ng b nh h ng b i nhi u xu
h ng khác nhau. Th t v y, có nhi u lo i xu h ng, m t s dài h n và m t s
ng n h n ba cái chúng tôi v a mô t . Nh ng i u này c ng có nh h ng n giá
c . B t c khi nào chúng tôi ang xem xét m t hình m u giá c th , m c tiêu u
tiên c a chúng tôi là hi u c xu h ng nào ang b o ng c. Ví d , n u m t
s o ng c trong m t xu h ng ng n h n v a di n ra, m t s chuy n ng giá
nh h n nhi u có th c mong i h n là hình m u o ng c xu h ng s
c p.
Các nhà kinh doanh ng n h n ch y u quan tâm n s d ch chuy n nh h n v
giá c , nh ng h c ng c n ph i bi t chi u h ng c a xu h ng trung gian và s
c p. i u này là do nh ng xu h ng dài h n này chi m u th trong th i gian g n
ây. Trong m t th tr ng giá t ng, nh ng b t ng s có xu h ng t ng, và trong
m t Th tr ng theo chi u giá gi m, h s g p r c r i. Ch c n suy ngh theo cách
này: Xu h ng t ng ng n h n phát tri n trong th tr ng giá t ng có th l n h n
nhi u so v i xu h ng gi m ng n h n và ng c l i. Kinh doanh thua l th ng x y
ra khi th ng nhân c t trong m t v trí chu k ng c l i xu h ng chính . Hàm
ý cho các hình m u giá là n u m t tín hi u gi m o c a ra, nó s h u nh luôn
phát tri n theo chu k ng c i v i xu h ng trên. Ví d , ch ng khoán có th n m
trong m t th tr ng giá t ng. N u sau ó có m t s hình thành giá trung gian t ng,
r t có th s t phá này s là sai b i vì nó có tính ng c v i chu k . Chún g ta
không th nói r ng t t c các hình m u t ng giá trong xu h ng gi m s không
thành công. Tuy nhiên, nh ng gì chúng ta có th nói là khi m t s th t b i x y ra,
h u nh th ng x y ra sau m t v t phá theo chu k ng c.

Xu h ng n i nh t
Nh ng gì là úng cho các xu h ng dài h n c ng úng i v i d li u n i nh t.
Trong tr ng h p này, xu h ng ng n h n trong bi u hàng ngày tr thành xu
h ng dài h n trong bi u n i nh t. Hình 2 -2 mô t ba kho ng th i gian x p x
cho xu h ng ng n h n, trung gian và dài h n trong bi u n i nh t. Các hình m u
trên bi u này có hai i m khác bi t c b n so v i các hình m u xu t hi n trên
bi u dài h n. Th nh t, hi u qu c a chúng là th i gian ng n h n. Th hai,
nh ng xu h ng giá ng n h n ang có nhi u nh h ng h n b i nh ng ph n ng
t c th i i v i các s ki n tin t c h n là nh ng cu c th o lu n dài h n. Do ó, các
quy t nh c ng có khuynh h ng phát tri n theo ph n ng c m xúc, ph n x bánh
chè. Ngoài ra, ng thái giá trong ngày càng d b thao túng. Do ó, d li u giá
c s d ng trong các bi u r t ng n h n, th t th ng h n và nhìn chung không
áng tin c y so v i các hình m u xu t hi n trong các bi u dài h n.
 Ba khái ni m m u
13

Hình nh 2-2 Mô hình th tr ng n i nh t.

Xu h ng dài h n
Xu h ng s c p bao g m m t vài chu k trung gian, nh ng xu h ng dài h n ho c c c k
dài h n c xây d ng t m t s xu h ng s c p "Siêu chu k ‖ ho c làn sóng dài kéo dài
trong m t kho ng th i gian l n áng k , th ng kéo dài nhi u h n 10 n m và th ng là 25
n m. M t s v m i t ng quan gi a m t xu h ng dài h n và m t xu h ng chính
c th hi n trong hình 2-3.Ch c ch n s r t h u ích n u hi u xu h ng dài h n này.C ng
gi ng nh xu h ng chính làm nh h ng n c ng c a xu h ng trung gian u có
liên quan n ph n ng ng c chu k , do ó, xu h ng dài h n nh h ng n c ng và
th i gian c a xu h ng chính.

Hình nh 2-3 Xu h ng tr ng k so v i xu
h ng chu k .
 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
14

Ví d , trong m t xu h ng t ng dài h n, th tr ng t ng giá s có c ng l n

h n các Th tr ng theo chi u giá gi m. Trong m t xu h ng gi m dài h n, các
Th tr ng theo chi u giá gi m s m nh h n, và s m t nhi u th i gian m ra,
h n là Th tr ng theo chi u giá lên. Các hình m u giá mà làm o ng c các xu
h ng dài h n rõ ràng l n h n nhi u so v i các xu h ng mà phân lo i th tr ng
giá t ng và th tr ng giá gi m, th ng hình thành trong nhi u n m. C ng gi ng
nh v y, chúng c ng hi n x y ra.

Ti n trình ho t ng mô hình nh và áy
Vi c s d ng r ng rãi máy tính ã d n n vi c phát tri n các k thu t nh n di n xu
h ng r t ph c t p trong phân tích th tr ng. M t s vi c này h p lý, nh ng h u h t
không. Trong vi c v i vàng phát tri n nh ng cách ti p c n ph c t p h n này, các
k thu t n gi n và c b n nh t c a phân tích k thu t th ng b b qua. M t trong
s ó là cách ti p c n nh và áy. ây là m t b ng ch ng trong cách ti p c n theo
tr ng l ng c a b ng ch ng c mô t trên nh ng nó c ng là m t kh i xây d ng
cho m t s hình m u giá c .
Khái ni m này là r t n gi n. M t xu h ng t ng th ng bao g m m t lo t các s
t p h p và ph n ng. M i nh u cao h n m c tr c c a nó, áy c ng v y. Khi
chu i nh và áy ang b gián o n, xu h ng o chi u s c báo hi u. Tro ng
hình 2-4, giá ã c t ng lên trong m t lo t các t sóng, v i m i nh và m i áy
cao h n tr c nó.
 Ba khái ni m m u 15

Hình nh 2-5 S o ng c và ki m tra nh và áy.

Sau ó, trong kho ng th i gian u tiên, s t p h p không th di chuy n lên m c m i

cao h n, và ph n ng ti p theo y nó xu ng d i áy tr c. i u này x y ra i m
A và a ra m t tín hi u r ng, theo nh ch d n nh và áy, xu h ng này ã o
ng c. Hình 2-4 cho th y m t tình hu ng t ng t , nh ng l n này s o ng c xu
h ng là t m t xu h ng gi m n xu h ng i lên.
T m quan tr ng c a s o chi u nh và áy c xác nh b i th i gian và
c ng c a s t p h p và các ph n ng c c p.
Ví d : n u ph i m t hai n ba tu n hoàn thành các chu i t p h p và
ph n ng, xu h ng o chi u s là m t b c trung gian, vì s chuy n i
giá tr ung bình bao g m m t chu i ng n h n dao ng (hai n ba tu n ).
T ng t , s gián o n c a m t lo t cá c nh và i m trung gian ang
gi m d n b i m t tín hi u t ng ch o th y s o ng c t m t th tr ng
theo chi u giá gi m n Th tr ng theo chi u gi á lên .
Trong hình 2-4, giá gi m tr l i m c h i ph c ban u cao, trong hình
2-5 nó gi m xu ng h n d i. ây v n là xu h ng t ng giá b i vì các nh
và áy ang t ng v n còn nguy ên v n.

M t song nh và áy

Th nh tho ng, ti n trình nh và áy tr nên ph c t p h n các ví d th hi n trong hình. 2-4

a d 2-5. Trong hình 2-6, th tr ng ang t ng tr ng trong m t chu i các nh và áy ang
t ng, nh ng sau nh cao nh t, giá gi m i m x xu ng h n m c tr c ó. Vào th i i m
này, hàng lo t áy t ng ã b t phá mà không ph i là lo t các nh ang t ng. Nói cách
khác, t i i m X, ch có m t n a tín hi u ã c t o ra .
 Ph n I: Các kh i xây d ng c
16 b n

Hình nh 2-6 Tín hi u n a nh và áy nh

Các tín hi u hoàn ch nh c a s o ng c c hai nh và áy xu t hi n i m Y, khi

giá tr t d i m c tr c ó t n i m X, ã th t b i trong n l c t n m t nh
m i.
T i i m X, có khá nhi u song vì xu h ng này v n c phân lo i theo h ng
tích c c, tuy nhiên th c t là hàng lo t các áy t ng ã b gián o n cho th y s y u kém
v m t k thu t. M t m t, chúng tôi c trình bày v i m t n a tín hi u gi m giá, trong
khi m t khác, ch i m Y có ngh a là t b m t s l ng áng k c a l i nhu n thu
c trong th i gian th tr ng t ng. V n là n u chúng ta không ch i, giá có th
m r ng xu th t ng c a nó, nh trong hình 2-7.

Hình nh2-7 S ti p n i nh và áy.

 Ba khái ni m m u 17

Hình nh 2-8 Tín hi u n a nh và áy áy.

ó là lý do t i sao tình tr ng song có th c gi i quy t t t nh t b ng cách c p n

tr ng l ng b ng ch ng t các ch s k thu t, ch ng h n nh m c trung bình chuy n ng
(MAs), th tích, ng l c, v.v ... N u nh ng k thu t này cho th y s o ng c xu h ng
thì ch c ch n r ng nó có th d oán s thay i xu h ng m c dù s ti n tri n nh và áy
v n ch a kh ng nh cs o chi u. Tuy nhiên, v n có m t chính sách khôn ngoan
xem tín hi u này v i góc hoài nghi cho n khi s o chi u c xác nh n b ng s gián
o n trong c chu i nh và áy ang t ng lên.
Hình 2-8 ch ra lo i tình hu ng này cho s o chi u t xu h ng gi m n xu h ng t ng.
Các nguyên t c di n gi i t ng t áp d ng t i i m Xas trong hình 2-6

i u gì t o nên m t nh và áy h p lý? H u h t th i gian, s t p h p a d ng và ph n ng

khác nhau là hi n nhiên, vì v y nó r t d dàng xác nh r ng nh ng i m ngo t này chính
là các nh và áy h p lý. Gi nh r ng m t ph n ng v i xu h ng ph bi n nên l p l i gi a
m t ph n ba và hai ph n ba c a xu h ng tr c ó. i u này có ngh a là n u chúng ta t p h p
l n u tiên t áy n nh ti p theo hình 2-9 c 100 %, s i u ch nh ti p theo nên
b t c n i nào t m t ph n ba n hai ph n ba c a s di chuy n ó. Trong tr ng h p này, nó
ch xu t hi n quá n a, ho c m t s quay tr l i xu h ng c c 50 ph n tr m so v i ng
thái tr c ó. ôi khi, s quay l i xu h ng c có th t t i 100%.
 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
18

Hình nh 2-9 Xác nh nh và áy (c ng ).

Có m t ngo i l cho quy t c này. ôi khi m t s i u ch nh mang hình th c c a m t ph m

vi giao d ch n m ngang ch không ph i là m t s t ng ho c gi m. Do ph m vi giao d ch v n
là m t s gián o n c a xu h ng chi ph i và ph n ánh m t s i u ch nh tâm lý tr c ó,
chúng ta v n có th áp d ng quy t c 1/3 n 2/3 , nh ng trong tr ng h p này thay th th i
gian b ng c ng . Ý t ng này c th hi n trong Hình 2-10, khi mà s i u ch nh ph i
kéo dài t 1/3 n 2/3 hoàn thi n s t p h p t o nên nó. Các nguyên t c t ng t
c ng c áp d ng cho các ph m vi giao d ch và s t p h p phát tri n trong xu th gi m.

Hình nh 2-10 Xác nh nh và áy (th i gian).

 Ba khái ni m m u 19

R t quan tr ng phân lo i xu h ng ang c theo dõi. Rõ ràng s o chi u

b t ngu n t m t chu i t p h p và ph n ng kéo dài, ví d , hai n ba tu n s là
m t s o chi u trung gian. ó là b i vì s dao ng có th mang tí nh ch t ng n
h n. M t khác, s o ng c nh và áy phát tri n trong bi u n i nh t s có ý
ngh a trong m t kho ng th i gian ng n h n. Kho ng cách ng n bao lâu s ph
thu c vào vi c li u s thay i chi u là s ph n ánh hàng gi hay là các thanh
n m phút.

Tr c s h c ho c lôgarít?

Có hai tr c trên b t k bi u th tr ng nào. Tr c x, d c theo áy, hi n thuu ngày

(ngo i tr bi u i m-và-hình), và tr c y, bi u th giá. Có hai ph ng pháp v
tr c s h c và lôgarít. Và cái nào c ch n có th có nh ng hàm ý r t quan tr ng.
Các bi u s h c phân b m t i m c th ho c s ti n ô la n kho ng cách th ng
ng nh t nh. Do ó, trong Bi u 2-1, m i m i tên có cùng kho ng cách th ng
ng và ph n ánh kho ng 200 i m. i u ó s úng b t k m c giá nào.

Bi u 2-1 S&P H p t , 1900-2003, thang o s h c.

 Ph n I: Các kh i xây d ng c
20 bn

Bi u 2-2 S&P H p t , 1900-2003, thang o logarit.

M t khác, m t thang logarit s phân b m t t l ph n tr m cho m t kho ng

cách nh t nh. Trong Bi u 2 -2, m i m i tên i di n cho m t s di chuy n
Quy mô s h c c ch s bi n ng giá áy và phóng i chúng nh ng i m
cao. Do ó m c gi m 85% vào n m 1929 -1932 h u nh không th hi n Bi u 2-
1, nh ng 40% vào cu i nh ng n m 1990 - u nh ng n m 2000 (không gi m) là
quá m c phóng i. Bi u 2-2 cho th y vi c m r ng logarit quay tr l i n m
1929 và không làm th tr ng giá gi m b bi n i. Các ph ng ti n truy n thông
thích ca ng i các câu chuy n và t in t c b i vì nó nh h ng n vi c buôn bán . B n
s th y r ng các bi u th tr ng tài chính ho c kinh t h u nh luôn luôn c
lên k ho ch theo thang s h c vì i u này có nh h ng l n n nh ng thay i
g n ây nh t. M t k thu t th i ph ng khác c gi i truy n thông s d ng là hi n
th d li u trong m t kho ng th i gian ng n s d ng m t quy mô r t h n ch . Ng i
c sau ó s có c m giác c a m t ng thái k ch tính. ây không ph i là tr ng
h p khi mà d li u c hi n th trong m t kho ng th i gian dài h n s d ng m t
m c giá r ng h n.
Vì b n có th ánh giá cao, tôi r t ng h vi c s d ng m t tr c logarit vì nó hi n th
các xu h ng giá theo m t cách t ng i. Tâm lý h c có xu h ng di chuy n t ng i
t t, do ó nó làm cho c m giác hoàn h o s d ng tr c lôgarít. Có ng i nói r ng, khi
dao ng giá là t ng i nh , trong m t kho ng th i gian ba tháng, có r t ít s khác bi t
gi a hai tr c này. M c dù là m t ng i theo ch ngh a thu n túy, tôi v n thích thang o
ng nh p c m i lúc. Có m t l i th th m chí còn quan tr ng h n c a tr c logarit, mà
chúng ta s h c khi th o lu n khái ni m v các hình m u giá sau ó.
Ba khái ni m m u
21

Tóm t t
• Nguyên t c phân tích k thu t có th c áp d ng nh nhau cho b t k khung th i
gian nào.
• Th i gian càng dài tín hi u k thu tcàng có ý ngh a.
• M t s xu h ng khác nhau ng th i nh h ng n m c giá c a b t k th tr ng
nào; s c p, trung c p, và ng n h n là quan tr ng nh t.
• Ti n trình nh và áy là k thu t xác nh xu h ng c b n nh t và là m t kh i xây
d ng trung tâm trong phân tích m u giá.
• t c tiêu chu n nh m t nh và rãnh h p pháp ho c v t qua m t nguyên
t c nh ó là giá ph i l p l i gi a m t ph n ba và hai ph n ba s l n di chuy n tr c
ó.
• Quy mô s h c ng n bi n ng giá m c giá th p h n và phóng i chúng nh
h n.
3
Vùng h tr và
vùng kháng c :
Cách nh n bi t
chúng
H tr và kháng c là hai kh i xây d ng c a k thu t c s d ng trong phân tích
hình m u giá c . M t cu c th o lu n v hai khái ni m này s giúp chúng tôi r t nh i u
trong vi c hi u bi t c a chúng ta v cách th c ho t ng c a các hình m u giá làm.
R t nhi u ng i s d ng thu t ng h tr khi h th c s có ý là kháng c và s d ng
kháng c khi h th c s có ngh a là h tr . Không có gì ng c nhiên khi có r t nhi u
nh m l n. V c b n, ây là các i m trên m t bi u mà xác su t ít nh t là t m
d ng m t trong t m th i xu h ng.

H tr và kháng c
Trong cu n sách c i n c a h , Phân tích k thu t Xu h ng Ch ng
khoán, Edwards và Magee xác nh h tr là "mua (th c t ho c ti m n ng)
v kh i l ng ng n ch n xu h ng gi m giá trong m t kho ng th i
gian áng k " và s kháng c là "bán (th c t ho c ti m n ng) kh i l ng
áp ng t t c các hóa n và do ó không giá t ng cao h n m t th i
gian. "

Vùng h tr th hi n s t p trung nhu c u, và vùng kháng c i di n cho m t

l ng cung ng. Tr ng tâm c a t c nh n m nh b i vì cung và c u luôn
cân b ng, nh ng nó là s nhi t tình t ng i c a ng i mua so v i ng i
bán, ho c ng c l i, i u ó r t quan tr ng vì ó là i u xác nh xu h ng.
 Vùng h tr và vùng kháng c : Cách nh n bi t
23

Hình nh 3-1 áy tr c ây là m t n i lý t ng có c s h tr .

N u ng i mua nhi t tình h n ng i bán, h s liên t c t ng giá mua c a

h cho n khi nhu c u mua hà ng c a h ã c th a mãn. M t khác, n u
ng i bán lo l ng h n thì h s s n sàng thanh lý v i giá th p h n và m c giá
chung s gi m.
N u nghi ng , hãy ngh n h tr nh là m t sàn nhà t m th i c a giá và
s c kháng c nh m t tr n nhà.
Vào u hình 3 -1, giá ang gi m. Nó n m áy t i A và sau ó di chuy n
lên. L n t i khi nó xu ng n A, nó l i t p h p l i, vì v y gi ây A có th
c nói là m t vùng h tr . i u này thi t l p nguyên t c u tiên c a
chúng tôi v phân tích h tr / kháng c : M t i m cao hay th p tr c ây là
m c kháng c / h tr ti m n. L n th ba giá tr t xu ng A, nó i qua ho c,
nh chúng ta nói, vi ph m h tr . M t trong nh ng nguyên t c u tiên
xác nh m c ti m n ng là tìm ki m các áy tr c ó. Trong tr ng h p
kháng c ti m n, i u này có th là nh tr c ây.

Hình nh 3-2 H tr o ng c vai trò c a chúng thành kháng c trên ng quay tr lên.
 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
24

Hình 3-3 Vùng kháng c o ng c thành h tr trên ng h ng xu ng

Hình 3-2 cho th y m t ví d m r ng h n. L n này tìm th y giá h tr t m th i t i .

c ng là i m h tr , nh ng l u ý r ng các cu c h i ph c c o ng c m c h
tr B. Nh v y, nguyên t c th hai là s h tr s o ng c vai trò c a nó i v i s
kháng c trên ng i. Ch c n ngh v nó theo cách này: Sàn nhà trong m t tòa nhà
ho t ng nh m t vùng h tr , nh ng khi b n v t qua nó, sàn nhà bây gi tr thành
s kháng c , c g i là m t tr n nhà. Lý do t i sao h tr và kháng c o ng c
vai trò c a chúng có th c ánh giá cao v i m t gi i thích v m t s tâm lý c
b n. Không ai thích m t mát, và trong khi m t s ng i v t qua c c m giác này
b ng cách c t gi m thi t h i c a h ngay t giai o n u, nh ng ng i khác v n gi
cho n khi giá tr l i khi mà ch ng khoán ã c mua ban u.
Cu i cùng, trong hình 3-3, chúng ta th y giá t p h p l i qua vùng kháng c t i
và A (m c h tr c ). S suy gi m ti p theo sau ó tìm th y vùng h tr t i A. Do ó
nguyên t c th ba c a chúng tôi là vùng kháng c o ng c vai trò c a nó thành h
tr trên ng xu ng.

Quy lu t xác nh i m h tr hay i m kháng c

1. áy và cao tr c ó
Chúng tôi ã xác l p r ng nh và th p tr c ây là m c h tr ho c m c kháng
c ti m n. nh là r t quan tr ng b i vì nhi u ng i tham gia th tr ng có th
có gía g n ho c nh th c t di chuy n. Khi giá gi m, ph n ng bình th ng
c a con ng i không ph i là m t mà gi .
Vùng h tr và vùng kháng c : Cách nh n bi t 25

Do ó, khi giá tr v nh c , nh ng ng i mua m c giá ó có ng l c bán, do ó,

h b t u thanh lý. Ngoài ra, nh ng ng i mua m c giá th p h n có khuynh h ng thu
l i nhu n nh c , vì ó là m t b ng quen thu c. C ng gi ng nh v y, b t k m c giá
nào trên nh c u t i v i ng i mua ti m n ng; do ó, ng i mua không nhi t tình
mua và b t u rút kh i th tr ng.
Khi giá t ng và sau ó gi m tr l i áy tr c ó, giá th a thu n h p d n khách hàng ti m
n ng. R t cu c, h ã b l c h i l n u tiên rút v m c này, và do ó h th y bi t
n khi có c h i khác. C ng vì lý do này, ng i bán không mu n tham gia vào ch ng
khoán khi giá ch m vào áy tr c ó, vì h ã nhìn th y chúng tr c và t nhiên t h i
t i sao l i không nên l p l i quá trình t ng t .
Bi u 3-1 cho th y giá ng trong giai o n 2002-2003. L u ý nh và th p m i ây
cung c p i m h tr / kháng c t t cho giao d ch trong t ng lai. Th t không may, không
có cách nào bi t li u m t m c c th nào ó s tr thành s h tr hay kháng c , ho c
th m chí nó có ph i là m t i m then ch t hay không. ó là lý do t i sao chúng ch là
nh ng n i thông minh d oán s o chi u t m th i.

Bi u 3-1 ng, 2002-2003, hàng ngày.

 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
26

2. Các con s làm tròn

Vùng h tr và kháng c có t hói quen hình thành theo vòng tròn. i u này có th
b i vì các con s nh 10, 50, ho c 100 là nh ng i m tâm lý d hi u mà các
th ng nhân và nhà u t th ng d a vào các quy t nh c a h . Ch ng h n,
nh ng n m 1970, ngành công nghi p Dow Jones ã g p nhi u khó kh n v t qua
m c 1000. i v i vàng vào nh ng n m 1980 và gi a nh ng n m 1990, con s kì
di u là 400 USD, vân vân. H ng d n v các i m ngo t ti m n ng, sau ó, là tìm
ki m các con s tròn.

3. ng xu h ng và ng t rung bình ng u th hi n m c
h tr và kháng c
ng xu h ng t t s ph n ánh xu h ng c b n. M t trong nh ng quy t c ánh giá
t m quan tr ng c a m t ng xu h ng , liên quan n bao nhiêu l n nó ã c ch m
ho c ti p c n. Càng t t h n trong tr ng h p này. N u m t m c giá r i xu ng áy nh t
nh trong m t vài tr ng h p, i u này làm cho m c giá c th ó tr thành vùng h tr
m nh. i u này c ng úng v i ng xu h ng và s chuy n ng trung bình (MAs).
M i khi giá d ch chuy n tr l i làm ng xu h ng lên ho c t ng MA và b t lên, nó s
c c ng c nh m t m c h tr . T ng t nh v y s ng c l i v i ng xu h ng
gi m ho c trung bình di chuy n. Có ngh a là mua khi giá gi m xu ng ng xu h ng
t ng lên (ho c t ng MA) và bán ra khi nó có xu h ng gi m (ho c t ng MA). M t i m
d ng r i ro th p có th c t ngay ngoài ng xu h ng ho c MA trong tr ng h p
vùng h tr / kháng c b vi ph m.
Bi u 3-2, cho Hewlett-Packard, cho th y m t ví d r t hay v m t ng xu
h ng gi m ho t ng nh th nào. L u ý r ng s t ng tác c a m t MA áng tin
c y, ch ng h n nh MA 200 ngày trong s này, ho t ng nh s gia t ng c a
vùng kháng c . i u này ho t ng gi ng nh khi chúng tôi ang xây d ng m t
ngôi nhà và t ng g p ôi dày c a mái nhà. Nguyên t c gi ng nhau khi m t
ng trung bình di chuy n và ng xu h ng cùng m c; chúng t ng g p ôi
s c m nh c a vùng kháng c (ho c h tr trong tr ng h p ng xu h ng lên và
giao c t MA).

4. Các i m c m xúc trên bi u th hi n m c h tr /

kháng c
Khái ni m này s c c p n trong các ch ng ti p theo khi chúng ta xem xét
kho ng tr ng, i m c c i c a thanh Pinocchio, hai thanh o ng c, s o chi u
chính, vân vân. i v i th i i m này, nói r ng h u h t các i m c m xúc là
nh ng cái mà ó giá c theo m t xu h ng m nh m và liên t c tr i nghi m m t
s m r ng m nh m c a xu h ng ó. Trong quá trình hình thành thanh, chúng t
ng t o ng c h ng.
 Vùng h tr và vùng k háng c : Cách nh n bi t 27

Chart 3- 2 Hewlett-Packard, 2001-2002 , hàng ngày.

Kho ng tr ng th hi n m t ví d khác v i m c m xúc. Chúng c hình thành

khi ng i mua ho c ng i bán ph n ng m t cách c m xúc v i các thông tin thì
không gian tr ng, kho ng tr ng ó n m bên trái c a bi u . Trong Bi u 3-3, có
th là do nh ng tin x u b t ng , ng xu h ng giá có ba khe h p. Sau ó, khi
c m xúc tr nên n nh h n, giá c t ng lên và c g ng " óng" m i kho ng tr ng.

Bi u 3- 3 Tháng 3, 2003 , ng.

28 PhânI: Các kh i xây d ng c b n

Bi u 3-4 Boeing, 1998 -2003, hàng tu n.

Trong tr ng h p kho ng tr ng bên trái, s kháng c c tìm th y o n

m u kho ng tr ng. Trong hai ví d khác, hình d ng kháng c ph n d i
c a kho ng cách. Kho ng tr ng là m t trong nh ng khái ni m k thu t áng
tin c y nh t t quan i m d ki n ti m n ng h tr ho c các khu v c kháng
chi n.
Hình 3-4 cho Boeing, cho th y m t i m c m xúc khác. L n này, nó là
áy c a m t thanh r t r ng vào u n m 2002. L u ý r ng m c giá th p này
ã phát tri n m c tròn 50 ô la. Thông th ng, m c h tr này s là m c
h tr trong l n ti p theo khi giá gi m xu ng còn 50 USD, nh ng vào mùa
thu n m 2002, giá ã i qua chúng. M c dù v y, 50 ô la ã tr thành m t
i m then ch t l n t i khi Boeing t p h p l i. Nó cho th y r ng ngay c khi
m t vùng h tr / kháng c b vi ph m m t l n, nó v n có th tr thành m t
i m then ch t trong ng thái giá ti p theo.

5. S di chuy n theo t l , quay tr l i xu h ng c , và vân vân

Lu t chuy n ng cho r ng i v i m i hành ng, u có m t ph n ng. Xu
h ng giá thành trên th tr ng tài chính th c s là s o l ng tâm lý c a ám
ông ang chuy n ng và c ng ph i tuân theo lu t này. Nh ng bi n ng trong
c m xúc th ng xu t hi n theo các ng thái giá c t ng ng..
Có l nguyên t c t l ph n tr m c bi t n nhi u nh t là quy t c 50 ph n
tr m. Ví d , nhi u th tr ng giá gi m, theo ánh giá b i DJIA, ã gi m giá
m t n a. Ví d , th tr ng giá gi m n m 1901-1903, 1907, 1919-1921 và
1937-1938 ghi l i m c gi m l n l t là 46, 49, 47 và 50%.
 Vùng h tr và vùng kháng c : Cách nh n bi t
29

B c chân u tiên c a th tr ng giá gi m n m 1929-1932 ã k t thúc vào tháng

10 n m 1929 vào n m 195, ch h n m t n a nh tháng 9. M c m t n a trong m t
ti n trình i di n cho i m cân b ng, th ng a ra u m i v m c di chuy n
kéo dài ang c c p ho c thay th , cho th y m t i m k t n i quan tr ng cho
vi c di chuy n tr l i. Do ó, gi a n m 1970 và n m 1973, th tr ng ã t ng t
628 lên 1067. M c n a ch ng ó là 848, ho c g n b ng m c mà giai o n u c a
th tr ng xu h ng t ng n m 1973-1974 k t thúc.
C ng gi ng nh v y, Th tr ng t ng lên th ng th y s kháng c sau khi t ng lên t
áy; cu c bi u tình u tiên t 40 n 81 trong th tr ng theo chi u giá gi m n m 1932-
1937 là m t l n t ng g p ôi. Trong th c t , d u hi u 50 ph n tr m r i vào gi a t m t
ph n ba n hai ph n ba c mô t trong Ch ng 2 trong cu c th o lu n v ti n trình
nh và áy. Các t l ph n tr m m t ph n ba và hai ph n ba có th c mô t r ng rãi
trong ch ng khoán và c ng c coi nh là vùng h tr ho c kháng c .
Bi u t l r t có ích trong vi c xác nh các i m nh v y, vì s di chuy n c a t l
gi ng nhau có th d dàng c chi u lên và xu ng. H n n a, s dao ng x y ra v i
nh t quán cung c p i m o ng c c nh và áy. Hãy nh r ng, các phân tích
k thu t liên quan n các xác su t, i u này có ngh a r ng vi c d báo không nên c
th c hi n b ng ph ng pháp này m t cách riêng bi t.
Ngoài ra, khi th c phép chi u d a trên các quy t c v t l , luôn luôn là m t ý t ng
hay xem m c tiêu giá có t ng quan v i m c h tr ho c kháng c tr c ó hay
không. N u có, t l cao h n nhi u so v i vùng này s th hi n m t i m o ng c,
ho c ít nh t là m t rào c n t m th i. Khi m c giá ch ng khoán t ng cao, m t kh n ng
khác là c g ng m r ng xu h ng. i m mà t i ó ng th ng giao nhau v i phép
chi u s d ng các quy t c v t l có th i di n cho th i gian và a i m o ng c.
Th nghi m s cho th y m i th tr ng ch ng khoán có m t c i m riêng c a nó, v i
m t s ng i d dàng h n ti p c n này và nh ng ng i khác không có gì c .
Bi u 3-5, i v i Dollar General, cho th y m t ví d b ng cách s d ng 1/3,
2/3 và 50 % qui h i. Trong tr ng h p này, s suy gi m t A n là 100 ph n
tr m di chuy n. N u chúng ta mu n thi t l p các i m kháng c cho các th i
ph c ti p theo, thì nh ng ph n thông minh theo dõi là nh ng i m 1/3, 2/3 và
50 %. Nh b n th y, s t p h p k t thúc th hi n ph n ng 50 % và k t thúc
m c D là 66% ho c 2/3.
Nhi u k thu t viên s d ng m t dãy s c phát hi n b i Leonardo
Fibonacci, nhà toán h c ng i Ý th m i ba. Chu i có nhi u thu c tính,
nh ng m t i m quan tr ng là m i s m i là t ng c a hai s tr c ó trong
chu i. Nh v y 5 và 8 = 13, 8 và 13 = 21, và nh v y.
 Ph nI: Các kh i xây d ng c
30 bn

Bi u 3-5 ng ô la chung, 1999-2000,

hàng ngày.

T m quan tr ng c a trình t này cho các m c ích c a chúng tôi là nó a ra

m t s h ng d n cho các ng thái t ng ng. Ví d : m i s trong chu i là
61,8% s ti p theo, 38,2% s sau ó, vân vân.
V m t này, Bi u 3-6 và 3-7, i v i Palladium, cho th y m t s kh
n ng. Trong tr ng h p c a Bi u 3-6, s t p h p l n n m 1997-1998
i

Bi u 3-6 Palladium, 1997-2000, hàng ngày.

Vùng h tr và vùng kháng c : Cách nh n bi t 31

Bi u 3-7 Palladium, 1996-2000, hàng ngày.

di n cho 100% di chuy n. và BD, c xác nh là m c h tr , l n l t là

61,8% và 50%. L u ý m c t ng 61,8% trong n m 1998. ng th i, 23,6 %
(m t con s Fibonacci chia cho hai ph n sau) là quan tr ng trong n m 1998 và
1999, c ph n ánh b i ng màu en m b t u t E . Cu i cùng, Bi u 3-
7 cho th y cùng m t nguyên t c áp d ng cho các d báo o ng c.
M t l n n a, AB i di n cho 100 % c a s suy gi m và ng c v t l
Fibonacci. Trong tr ng h p này, s cao h n ti p theo chia cho s hi n t i là 1,61, sau
ó là 2,61, v.v. D ng nh rõ ràng t l 161,8% và 261,8 t ã tr thành nh ng i m
then ch t quan tr ng trong ng thái giá c trong t ng lai. M t l n n a, nh ng m c
này không c m b o tr thành i m quan tr ng nh ng nó là nh ng v trí thông
minh trên bi u d oán kh n ng ó.

Các quy t c xác nh ý ngh a có th x y ra c a vùng h tr ho c

vùng kháng c ti m n ng. T i i m này, b n có th h i, "Làm th nào tôi bi t
cm c h tr và kháng c quan tr ng n m c nào? Th t không may, không có câu tr
l i ch c ch n và nhanh chóng, nh ng có m t s quy t c chung có th óng vai trò h ng d n.
 Ph nI: Các kh i xây d ng c b n
32

1. S ti n c a m t lo i ch ng khoán ã c thay i trong m t khu

v c c th - ph m vi ho t ng càng l n thì khu v c ó càng có ý
ngh a
i u này khá rõ ràng, vì b t c khi nào có m t s l ng l n ng i mua ho c bán
m t m c giá c th , h có xu h ng nh nh ng tr i nghi m c a h . Ng i mua,
mu n phá b giá. M t khác, ng i bán có th mua th p h n và nh l i r ng giá ã b
gi m n m c kháng c . ng l c cho vi c ki m l i nhu n c a h tr nên l n h n
nhi u.

2. T c và m c di chuy n tr c ó càng l n thì m c h tr ho c kháng

c có th s cao h n áng k
N l c v t qua m c kháng c ây có th so sánh v i nh ng n l c c a m t ng i
c g ng âm xuyên qua cánh c a. N u anh ta t n công cánh c a cách 10 ho c 12 feet, anh
ta có th t mình tao nên lên nhi u l c, và cánh c a có th b . M t khác, n u anh ta b t
u l y à mình t cách ó 100 feet, anh ta s n cánh c a v i t c ít h n và có th s
th t b i. Trong c hai tr ng h p, cánh c a i di n cho cùng m t s c kháng c chính
xác, nh ng nó là s c kháng c so v i v n t c c a ng i ó là quan tr ng. Nguyên t c
t ng t có th c áp d ng cho th tr ng, trong ó m t s leo thang dài, d c ng giá
c ng t ng t nh b c ch y 100 foot, và m c c n t ng t c a. Do ó, vi c xoay giá
nhi u h n, s kháng c và h tr c n thi t ng n ch n nó càng tr nên nghiêm tr ng
h n.
V m t này, Bi u s 3-8 i v i Ch s th ng m i c a ngân hàng (m t c phi u c a
Ý), ã gi m xu ng áy trong tháng 8 và sau ó t ng. Tuy nhiên, s s t gi m ti p theo là
r t cao, do ó, n th i i m ch s này t n ng ng h tr kho ng 880, nó s hoàn
toàn c n ki t và ng i bán không th y giá xu ng d i m c này.
Bi u 3-9 mô t giá vàng. L u ý làm th nào nó tr nên cao vào tháng Giêng n m
1986 và sau ó h xu ng. Phiên t ng i m ti p theo khá d c, sau ó giá ã h t và
gi m tr l i. Cu i cùng, vào cu i tháng 7, nó ho t ng theo cách c a nó m t cách
khác theo ph ng pháp. L n này cùng m t m c kháng c u có th d dàng v t
qua b i vì ng i mua không ph i là c n ki t nh h ã có trong n l c vào tháng 3.

3. Ki m tra kh i l ng th i gian trôi qua

Quy t c th ba thi t l p hi u l c c a vùng h tr ho c kháng c là ki m tra
kho ng th i gian ã x y ra gi a s hình thành ùn t c ban u và b n ch t c a s
phát tri n chung c a th tr ng trong giai o n ó .
Vùng h tr và vùng khán g c : Cách nh n bi t 33

Bi u 3-8 Ngân hàng th ng m i, hàng ngày.

 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
34

M t ngu n cung c p 6 tháng có kh n ng hi u qu cao h n m t trong 10 ho c 20

n m tr c ó. M c dù v y, g n nh không rõ ràng m c h tr và kháng c v n
còn hi u qu nh th nào trong th i gian qua, ngay c khi c phân cách trong
nhi u n m.

Tóm t t
• H tr và kháng c th hi n s t p trung c u và cung ng n ch n s bi n ng
giá ít nh t là t m th i.
• Chúng không ph i là tín hi u mua ho c bán mà là nh ng n i thông minh d oán
s o chi u. Chúng nên c s d ng cùng v i các ch s khác.
• Các vùng h tr / kháng c ti m n ang hình thành các nh và th p tr c ó,
s vòng, ng xu h ng và MA, các i m c m xúc trên bi u , và các i m ph n
h i nh t l Fibonacci.
• M c h tr ho c vùng kháng c ph thu c vào s l ng tài s n mà tr c ây ã
c thay i trong khu v c ó, t c và m c di chuy n giá tr c ó, và kho ng
th i gian trôi qua k t khi khu v c này g p ph i l n cu i.
 4
ng xu h ng
Xu h ng có l là công c n gi n nh t trong kho k thu t c a chúng tôi và c cho là
m t trong cái nh ng hi u qu nh t. Vì vi c xây d ng g n nh t t c các hình m u giá u
òi h i vi c s d ng ng xu h ng, khái ni m này là m t kh i xây d ng c b n c a
vi c xác nh và di n gi i hình m u. Trong ch ng này chúng ta s mô t các c tính
c a ng xu h ng và gi i thích t m quan tr ng c a t ng ng k có th c xác
nh nh th nào.
M t ng xu h ng là ng k t n i ng th ng m t chu i áy trong m t th
tr ng ang t ng lên ho c nh c a m t dãy nh ph c h i. Nh ng ng xu h ng
k t h p v i áy c g i là ng xu h ng lên và nh ng ng k t n i các nh
c g i là xu h ng gi m. Thông th ng ng xu h ng xu ng c xây d ng
b ng cách nh p nh cu i cùng v i nh c a s t p h p u tiên, nh trong hình 4-
1. Khi giá t phá trên ng xu h ng tín hi u xu h ng thay i xu t hi n. i u
ng c l i úng v i ng xu h ng lên (xem hình 4 -4)

ng xu h ng c v nh th
nào?
có cm t ng xu h ng úng ngh a, m t ng ph i k t n i hai ho c nhi u nh
ho c áy. N u không nó s c v trong không gian và s không có ý ngh a. B n th ng
th y nh ng ng i ang xây d ng các ng xu h ng ch ch m vào m t i m, nh trong hình
4-2, ho c th m chí không có i m nào, nh trong Hình 4-3. Nh ng ng nh v y không có ý
ngh a gì, và t t h n là không v làm gì c . i u này là b i vì ch n gi n xu t hi n trên các
bi u , các ng nh v y gây n t ng v i ng i quan sát r ng chúng th c s quan tr ng.
ây là m t i m quan tr ng b i vì m t ng xu h ng úng là bi u hi n xu h ng c b n
b ng h a. Do ó, n u m t ng ch m vào ch m t i m, nó không th là ng xu h ng
úng.
 35

Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
36

Hình nh4-1 ng xu h ng i xu ng.

ng xu h ng t ng c xây d ng b ng cách k t n i áy cu i cùng v i

áy u tiên sau s t p h p ban u, nh c th c hi n b i ng AD trong
hình 4-4. ây c g i là ng xu h ng chính. Trong tr ng h p xu h ng
chính, s là th tr ng gi m và áy trung gian u tiên. Ví d c nêu ra
ây cung c p m t góc i lên t ng i. Th t không may, giá t p h p m t
cách m nh m , có ngh a là s vi ph m phát tri n t t sau nh cu i cùng.

Hình nh 4-2 ng xu h ng ch k t n i 1 l n.
 ng xu h ng 37

Hình nh 4-3 ng xu h ng ch a c k t n i.

Trong nh ng tình hu ng nh v y, t t h n là v l i ng xu h ng khi giá i

lên. Trong hình 4-4, ng m i này là ng , rõ ràng là m t s ph n ánh t t
h n c a xu h ng bên d i. ây c g i là ng xu h ng th c p. ng xu
h ng i xu ng c xây d ng b ng các nguyên t c t ng t , nh ng ng c l i.
Vì xu h ng có th i ngang, nên ng xu h ng này c ng có th c v theo chi u
ngang.

Hình nh 4-4 ng xu h ng th nh t và th hai h ng lên trên.

 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
38

i u này th ng x y ra khi chúng ta xây d ng các hình m u giá nh ng vi n c c a

hình m u u và vai (H & S) ho c các ranh gi i trên ho c d i c a hình ch nh t ( c mô
t trong các ch ng sau). Trong tr ng h p các hình m u giá, s thâm nh p c a nh ng
ng này th ng c nh báo v s thay i xu h ng, c ng nh s vi ph m các ng xu
h ng t ng ho c gi m.

i u quan tr ng là ph i hi u vi c v các ng xu h ng là m t v n thông

th ng h n là tuân th các quy t c c ng nh c và nhanh.

Bi u thanh so v i bi u ng
ho c bi u ch óng
M t s bi u c v b ng thanh và m t s bi u c v d ng ng th ng .
Câu h i t nhi ên phát sinh, "Bi u m u nào nên c s d ng cho m c ích phân
tích ng xu h ng?" Trong h u h t các tr ng h p, bi u thanh cung c p
nhi u tín hi u th i gian h n, cho dù tín hi u là ti n trình nh và áy, hoàn thành
hình m u giá ho c vi ph m ng xu h ng. V i các bi u truy n th ng hàng
ngày ho c hàng tu n, giá ch t là r t qu an tr ng vì nó phân l o i nh ng ng i àn
ông (ngh a là nh ng ng i s n sàng v nhà trong êm ho c cu i tu n) ra kh i
nh ng chàng trai (nh ng ng i không ph i nh th ). i u này ã tr th ành m t
nhân t ít quan tr ng m t s th tr n g, khi h giao d ch trong 24 gi ch n h t
n th sáu. (Tuy nhiên, vì t t c các th tr ng ch t giá vào cu i tu n , th sáu
ch t giá v n ti p t c duy trì t m quan tr ng c a h ). M c dù v y, vi c ch t giá là
nh ng i m bi u quan tr ng h n nh hay th p. Ngoài ra, k t khi có nhi u s
kích ng trong ngày nh là tin t c b t ng phá v , cao và th p th ng i di n
cho các i m ng u nhiên tr ên bi u . Vì lý do này, m t ý t ng t t h n xây
d ng ng xu h ng b ng cách s d ng d li u óng. Tôi s không nói r ng i u
này luôn x y ra b i vì m t s ng xu h ng d ng thanh có t m quan tr ng l n
h n các ng xu h ng d ng óng, d a trên các quy t c quan tr ng c mô t
sau trong ch ng n ày. Do ó, luôn luôn có ý ngh a quan tr ng áp d ng các vi c
thông th ng nh các quy t c k thu t nghiêm ng t. Câu h i b n nên th ng xuyên
t ra là: " ng nào ph n ánh xu t h c b n t t h n ?"

ng xu h ng t phá có th gây
ra tín hi u o ng c ho c h p nh t
Vi c hoàn thành m t hình m u giá có th bi u hi n s o chi u c a xu h ng tr c ó, c
g i là hình m u o chi u, ho c (2) s ph c h i c a xu h ng tr c, c g i là hình m u h p
nh t ho c ti p di n. T ng t , s âm xuyên c a ng xu h ng s d n n s o chi u c a
xu h ng ó ho c s ti p t c c a nó.
 ng xu h ng 39

Hình nh 4-5 t phá xu h ng o ng c.

Hình 4-5 minh h a i u này t quan i m c a m t xu h ng t ng giá. Trong tr ng h p
này, ng xu h ng k t h p chu i các áy cu i cùng ã b âm xuyên. nh th t i
di n cho i m cao nh t trong xu h ng t ng, do ó s vi ph m i xu ng c a các tín hi u
báo xu h ng gi m ang c hình hành.
Xu h ng t ng giá và s âm xuyên ng xu h ng trong hình 4 -6 gi ng h t
nh trong hình 4 -5, nh ng hành ng theo sau tín hi u c nh báo này là hoàn toàn
khác nhau.

Figure 4-6 S h p nh t ng xu h ng b t phá.

 Ph n I: Các kh i xây d ng c
40 bn

Hình nh 4-7 H p nh t bi n thành m t s t phá

o chi u.

i u này là do các k t qu vi ph m tuy n tính d n n s ti n tri n liên t c, nh ng

m tt c gi m i r t nhi u. Cách thay th th ba là giá c c ng c trong biên
giao d ch i ngang tr c khi o chi u. i u này c th hi n trong hình 4-7. Vì v y,
b t c khi nào ng xu h ng b vi ph m, s có m t s thay i m nh m v xu h ng.
S thay i ó có th là m t s o ng c th c t ho c m t biên dao ng (nghiêng)
theo sau xu h ng t ng ho c gi m.
Trong h u h t tr ng h p, th t không may là không có cách nào nói s vi ph m này có kh
n ng ch ng minh c k t qu . M t u m i có th c a ra b i góc lên ho c xu ng c a
ng xu h ng. Do các ng xu h ng góc nh n không b n v ng nên s âm xuyên c a
chúng có khuynh h ng i kèm v i s h p nh t ch không ph i là s o chi u
Các u m i có giá tr có th c thu th p b ng cách ánh giá tình tr ng c a c u trúc k thu t
t ng th c a th tr ng. Ngoài ra, s thâm nh p ng xu h ng có th x y ra vào th i i m,
ho c ngay tr c ó, hoàn thành thành công hình m u giá o chi u.
N u m t lo t các nh và áy t ng d n cùng v i ti n trình kh i l ng th p h n, ây là
m t d u hi u cho th y s t ng giá ang x p i (vì kh i l ng không còn theo xu
h ng). Trong tr ng h p này, m t s vi ph m ng xu h ng có ý ngh a l n h n
n u kh i l ng ti p t c m r n g v i m i t t ng liên ti p. Không c n thi t ph i thâm
nh p th tr ng i xu ng v i kh i l ng l n, nh ng m t s vi ph m x y ra khi ho t
ng m r ng nh n m nh n xu h ng gi m giá vì s chuy n i rõ r t trong cung c u
hàng hóa i v i ng i bán.
 ng xu h ng 41

ng xu h ng m r ng
H u h t m i ng i quan sát vi ph m c a m t ng xu h ng, gi nh r ng xu h ng ã
thay i, và cu i cùng quên i ng ó. ây là m t sai l m, b i vì m t ng m r ng
có th tr nên quan tr ng nh ng vi ph m c a nó.
N um t ng xu h ng t ng b vi ph m, ví d , giá c th ng quay tr l i
ng m r ng. i u này c b i t n nh là m t ng th ái di chuy n gi t
lùi. Hình 4 -8 cho th y ng xu h ng o chi u có vai trò tr c ó là s h
tr khi di chuy n ng c l i bi n nó thành vùn g kháng c . Hình 4 -9 cho th y
tình tr n g t ng t i v i th tr ng ang suy gi m .Ví d bi u 4-1 cho th y
xu h ng t ng trong th i gian dài i v i l i t c trái phi u 20 n m c a chính ph Hoa
K . S thâm nh p c a ng d c t ng i này ti p theo là s suy gi m nh . Tuy nhiên,
nh chu k t ng vào n m 1984 ã b quay tr l i b i ng m r ng, ã o ng c vai
trò c a nó và tr thành s kháng c m nh m . Bi u 4-2 cho th y cùng m t ý t ng,
nh ng i v i xu h ng gi m cho ng Euro. Trong tr ng h p này, nó ã b vi ph m
vào n m 1987. Sau ó, ng m r ng ã ch ng minh h tr cho s suy gi m n m1993

Tr c Logarit (T l ) so v i tr c s
h c
T m quan tr ng c a vi c v bi u trên tr c lôgarit trái ng c v i m t thang s h c
ã c th o lu n trong Ch ng 2. Vi c l a ch n tr c th m chí còn quan tr ng h n
s d ng k p th i và chính xác các phân tích ng xu h ng.

Hình nh 4-8 M r ng ng xu h ng tr thành kháng c .

 Ph n 1: Các kh i xây d ng c b n
42

i u này là do giá có xu h ng t ng theo hi n t i vào cu i m t s d ch chuy n l n;

ngh a là chúng t ng nhanh h n vào cu i th tr ng t ng và gi m m nh h n khi ch m
d t m t th tr ng gi m. Trong m t th tr ng t ng tr ng, giá t ng ch m sau m t v
bùng n ban u, sau ó ti n lên m t góc d c và d c h n khi chúng ti n n nh
i m cu i cùng, trông gi ng nh m t c t ngang c a m t ng n núi.

S 4-1 Chính ph U.S. L nh v c 20 n m, 1975-1986, hàng tu n.

 ng xu h ng 43

Bi u 4-2 Ti n m t Eurodollars, 1980-1994, weekly.

Bi u 4-3 cho th y m t s t phá ng xu h ng lên c a Intel d a trên m t tr c

lôgarít. L u ý r ng s thâm nh p c a xu h ng i xu ng phát tri n vào gi a tháng 12.
Hình 4-4 hi n th chính xác cùng th i k , nh ng l n này vi c tính t l là s h c.

S 4-3 Intel, 2001-2002, hàng ngày (logarit).

 Ph n I: Các kh i xây d ng c
44 bn

Bi u 4-4 Intel, 2001-2002 , hàng ngày (s h c).

Vi c t phá ng xu h ng là hoàn toàn khác nhau, vì ban u nó là m t ng

l i c a vào cu i tháng m i hai, ti p theo là m t s t phá h p lý vào gi a tháng
m t. M i tên h ng xu ng phía d i bên trái ánh d u s t phá b ng d u phân
cách. Do ó rõ ràng là các ng xu h ng lên vi ph m nhanh h n trên tr c logaritt
h n so v i thang s h c.

Bi u 4-5 IBM, 2001-2002, hàng ngày (s h c).

 ng xu h ng 45

Bi u 4-6 IBM, 2001-2002 , hàng ngày (logarit).

Ng c l i, ng xu h ng xu ng vi ph m s m h n theo thang s h c.
i u này có th c nhìn th y t vi c so sánh các bi u 4-5 và 4-6 i v i
IBM.
Nói chung, s thâm nh p c a ng xu h ng logari t là chính xác h n trong
vi c ph n ánh s o ng c xu h ng h n là s ng xu h ng m t s h c, m c
dù trong c hai ví d này, s âm xuyên cu i cùng có giá thu n l i h n cho bi u
c i u ch nh theo thang s h c.

T m quan tr ng c a ng xu h ng
M ts t phá trong xu h ng gây ra b i s âm xuyên c a ng xu h ng gây ra s
o chi u xu h ng th c t ho c làm ch m l i trong t c c a xu h ng này. M c dù
không ph i lúc nào c ng có th xác nh c nh ng ph ng án nào trong s các ph ng
án này s phát tri n, nh ng v n c n ph i hi u t m quan tr ng c a vi c thâm nh p ng xu
h ng; h ng d n c mô t ti p theo s giúp vi c ánh giá này. V c b n, ánh giá này
ph thu c vào ba y u t : chi u dài ng k , s l n ng k ch m, và góc i lên ho c
xu ng. Hãy xem xét l n l t các y u t ó.

1. . Chi u dài c a ng xu h ng

M t ng xu h ng o l ng m t xu h ng, do ó, ng xu h ng càng dài, thì

xu h ng càng dài h n, nó c theo dõi và có ý ngh a quan tr ng h n các ng xu
h ng.
 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
46

N u m t lo t áy t ng x y ra trong m t kho ng ba n b n tu n, k t qu ng
xu h ng ch có t m quan tr ng nh . N u xu h ng này kéo dài trong kho ng t
m t n ba n m, thì vi p h m c a nó ánh d u m t i m k t n i quan tr ng. Ch
c n nh r ng, xu h ng l n s d n n tín hi u l n, xu h ng nh s d n n tín
hi u nh .

2. S l n ng xu h ng ã c ch m ho c ti p c n
ng xu h ng b t ngu n t s l n nó ã c ch m ho c ti p c n; ngh a là s l ng
l n h n, thì ý ngh a c a xu h ng càng l n. i u này là do m t ng xu h ng b i u th
m t vùng h tr ho c vùng kháng c . M i l n ki m tra liên ti pc a ng này óng góp
vào t m quan tr ng c a vai trò h tr ho c kháng c , và do ó ng xu h ng là m t s
ph n ánh th c s c a xu h ng c b n. Ch c n nh r ng m t s di chuy n g n ng xu
h ng (m t cách ti p c n) g n nh quan tr ng nh là m t s ch m trán th c s b i vì nó
ph n ánh t m quan tr ng c a ng xu h ng nh là m t vùng h tr ho c kháng c .
Ngoài ra, n u m t ng có ý ngh a quan tr ng thì th c t là nó ã c ch m ho c ti p
c n trong nhi u d p, dòng m r ng s tr nên b ng nhau là quan tr ng, nh ng t m t quan
i m ng c l i. i u này là do các ng xu h ng m r ng h tr vai trò h tr / kháng
c . Ví d : n u ng xu h ng t ng lên b vi ph m, giá bây gi còn th p h n. Do ó b t k
m t t ph c h i nào c ng s tìm th y m c kháng c t i ng này, v n ã c h tr
tr c ây.

3. Góc i lên ho c xu ng
M t xu h ng r t rõ nét, c th hi n b ng ng nét t (AB) trong hình 4-10, r t khó duy
trì và có th b t phá khá d dàng, th m chí b ng m t s d ch chuy n ngang ng n. Sau ó, c n
v m t ng v i m t góc nh h n v h ng lên ho c xu ng (AC) .
T t c các xu h ng u b vi ph m, nh ng nh ng ng xu h ng d c h n có th b t phá
nhanh h n. S vi ph m c a m t ng xu h ng d c c bi t không ph i là áng k nh s vi
ph m c a ng xu h ng u h n. Vi c thâm nh p ng xu h ng d c th ng d n n m t
s thay i ng n, sau ó xu h ng này ti p t c, nh ng gi m t c và b n v ng h n. Thông
th ng, s âm xuyên c a ng xu h ng d c cho th y s ti p di n ch không ph i là m t s
o ng c.

o t t suy
Phép o l ng này là kho ng cách h ng d c t i a gi a giá và ng xu h ng.
M t ví d cho m t xu h ng t ng c th hi n trong hình 4 -11
 ng xu h ng

Hình nh4-10 Góc d c lên

ng xu h ng có s o t t suy khi chúng b t phá.. Kho ng cách này sau

ó c d ki n theo h ng xu h ng m i t i m thâm n h p.
Thu t ng M c tiêu giá có th là gây hi u l m. M c tiêu th ng t c khi m t vi
ph m ng xu h ng bi n i tr thành m t s o ng c, nh ng vì chúng th ng b
v t quá (nh chúng ta s h c v i các m u giá),

Hình nh 4-11 M c tiêu o l ng s vi ph m ng xu h ng xu ng

 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
48

Hình nh 4-1 2 M c tiêu o l ng s vi ph m ng xu h ng

t ng.

m c tiêu tr thành mong i t i thi u. M c tiêu cho m t s o ng c xu h ng gi m

c minh h a trong hình 4-12.

Kênh xu h ng
Cho n th i i m này có kh n ng các ng xu h ng v n i v i áy c a th tr ng
ang t ng và nh c th tr ng ang suy gi m. R t h u ích khi v ng th ng song
song v i các ng xu h ng c b n, nh trong hình 3.

Figure 4-1 3 Kênh xu h ng i lên.

 ng xu h ng 49

Hình nh4-14 Kênh xu h ng xu ng.

Trong m t th tr ng t ng, ng song song c g i là ng xu h ng tr l i k t h p các

nh c a s t p h p, và trong th tr ng gi m, xu h ng tr l i n i li n v i m t lo t áy (xem
hình 4-14). Vùng gi a hai c c này c g i là kênh xu h ng
ng xu h ng tr r t có ichs t hai quan i m. Th nh t, nó th hi n m t vùng
h tr ho c kháng c , ph thu c vào h ng xu h ng. Th hai, và có l quan tr ng
h n, s thâm nh p c a ng xu h ng tr l i cho th y m t tín hi u cho th y xu
h ng này s t ng t c ho c o ng c xu h ng c b n.
Trong hình 4-15, s vi ph m c a ng xu h ng tr l i bi u th r ng s t ng giá ã b t
u gia t ng. Trong th c t , kênh trong hình 4-15 i di n cho m t ph m vi giao d ch gia
t ng, và các ng xu h ng vi ph m là m t s t phá t nó.

S can ki t
M t khác, n u góc c a kênh xu h ng d c h n nhi u, nh trong Hình. 4 -16 và
4-17, s vi ph m c a ng xu h ng tr l i i di n cho m t s c n ki t. S
th t b i c a giá gi trên (d i) ng tr l i báo hi u m t s o chi u quan
tr ng trong xu h ng. ây th ng là tr ng h p n u v t qua ng tr l i i
kèm v i kh i l ng l n.
Xem xét m t tình hu ng trong ó m t ng i ang c a m t mi ng g dày. Lúc u,
các cú c a ch m nh ng có ch ý nh ng d n d n ng i ó nh n ra r ng vi c này s
m t m t th i gian, tr nên n n lò ng, và t t làm t ng t c c a.
 Ph n I: Các kh i xây d ng c
50 b n

Hình nh 4-15 S t phá kênh xu

h ng lên.

Cu i cùng, ng i ó ã có m t n l c iên cu ng c a và ph i t b vi c này ít

nh t là t m th i vì ki t s c hoàn toàn. Các nguyên t c t ng t c ng úng trong m t
nhãn hi u gi m giá. Trong tr ng h p này, kh i l ng m r ng áy th hi n nh
i m bán ra. Theo m t quy lu t chung, kênh càng d c, càng có nhi u kh n ng là s
t phá s tr thành ng thái c n ki t.

Exhaustionbreak
Hình nh 4 S phá v kênh xu h ng xu ng.
 ng xu h ng

Hình nh 4-17 S t phá c n ki t kênh xu h ng lên

S c n ki t c ng phát tri n khi giá t ng nh trên ng xu h ng gi m (ho c d i

ng xu h ng lên), sau ó gi m xu ng d i (phía trên). Trong tr ng h p xu
h ng gi m, tình hình t ng t nh m t ai ó nh y lên và t m th i y qua tr n
nhà. Anh ta có th y u c a mình qua tr n nhà trong m t vài phút, nh ng sau ó
anh ta r i xu ng sàn d i. T i th i i m này anh ã s d ng h t n ng l ng d tr
c a mình trong n l c di chuy n n t ng k ti p và hoàn toàn ki t s c. Tr c khi
anh ta th c hi n m t c g ng khác, anh ta s c n m t th i gian l y l i n ng l ng
m i. i u này c ng úng v i giá, khi giá r t n l c t p trung trên ng xu h ng
nh ng c ng không th duy trì cs t phá.
S t phá t m th i này th ng ch ra r ng xu h ng hi n t i có nhi u h n n a
ho t ng. Nó c ng gây ra tình tr ng ti n thoái l ng nan liên quan n cách th c
xây d ng ng xu h ng. Ví d trong hình 4-18, chúng ta th y m t d u hi u sai
l ch trên ng xu h ng AB. N u AB b xóa b , ho c li u nh i m c a s c n
ki t s c k t n i v i m t s t p h p cao t o ra m t ng xu h ng m i
(AC)? M t m t, phía trên cùng c a s t phá hi n t ng l i c a là n i chính xác
v ng xu h ng, nh ng ý ngh a thông th ng cho th y ng xu h ng u
tiênlà s ph n ánh t t h n c a xu h ng c b n.Xét cho cùng, vào th i i m th
tr ng bi n ng, nó c ch m vào ba l n. N u m t ng th ng m i sau ó c
rút ra ph n ánh s t phá, ng ó s ch c ch m vào hai l n, m t l n ngay
t u và m t l n nh hi n t ng l i c a.
52 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n

Hình nh 4-18 C u trúc ng xu h ng xu ng.

Trong m t ngh a nào ó, hi n t ng l i c a c thêm vào ng ban u vì giá không
th gi trên nó. N u chúng ta ã g p tình hu ng này sau khi hi n t ng l i c a b t
phá và c g ng t o thành 1 ng, thì rõ ràng là ng AB v t xa ng AC vì nó ã
c ch m ho c ti p c n nhi u l n h n.
Các nguyên t c t ng t c ng úng v i xu h ng t ng . Khi b n ngh v nó, m t s
t phá hi n t ng l i c a th c s làm t ng thêm s tin t ng vào ng xu h ng .

Bi u 4-7 Microsoft, 1998-1999, hàng ngày.

 ng xu h ng
53

i u này là do giá có th vi ph m ng xu h ng, nh ng ng này r t quan tr ng nh

là m t vùng h tr / kháng c mà giá không th gi cs t phá. N u ây không ph i
là m t rào c n l n, thì vi c t phá c gi l i và có th tránh c hi n t ng l i c a.
Tóm l i, khi giá có th tr i qua m t s t phá h p l , tín hi u s m nh h n nhi u.
Bi u 4-7 cho th y m t ví d v s t phá hi n t ng l i c a c a Microsoft vào n m
1998.

Tóm t t
• ng xu h ng là m t công c d hi u nh ng chúng nên c s d ng v i li u l ng thông
th ng.
• Các tín hi u v ng xu h ng báo hi u s gián o n t m th i ho c s o ng c xu h ng
hi n t i.
• T m quan tr ng c a ng xu h ng là m t hàm s c a chi u dài, s l n chúng ch m ho c
ti p c n, và d c c a góc lên ho c xu ng.
• ng xu h ng t t ph n ánh xu h ng c b n và th hi n vùng h tr và khán g c quan
tr ng.
• Các ng xu h ng m r ng ã o ng c vai trò h tr / kháng c c và không nên b b
qua.
• Vi c ng t quãng th ng i kèm v i nh ng chuy n ng s c nét theo h ng i di n v i s
t phá. S ng t quãng làm t ng t m quan tr ng c a ng xu h ng .
 5
Nguyên t c kh i l ng
khi áp d ng hình m u
giá
H u nh t t c m i th mà k thu t viên s d ng l p ra m t ch b o m t c th
u liên quan n giá c ho c m t s th ng kê a d ng. Kh i l ng có th mang l i
m t ng l c m i trong vi c gi i thích tâm lý c a chúng ta. Do ó, vi c phân tích xu
h ng kh i l ng giúp chúng ta hi u rõ h n v cách th c và lý do t i sao các hình m u
giá l i ho t ng. Trong th c t , vi c nghiên c u các c tính c a kh i l ng cho th y
chi u sâu h n so v i cách ti p c n theo tr ng l ng c a b ng ch ng c mô t trên.
Kh i l ng không ch o l ng s nhi t tình c a ng i mua và ng i bán mà là m t
bi n hoàn toàn c l p v i giá c . Trong ch ng này chúng ta s t h o lu n m t s
nguyên t c chung v gi i thích kh i l ng. Tuy nhiên, ây không ph i là t cu i cùng,
vì tôi s nói thêm v ch này khi chúng tôi m r ng cu c th o lu n bao g m các
hình m u giá riêng l .

L i ích c a nghiên c u kh i l ng
Vi c nghiên c u kh i l ng em n 3 l i ích chính.

1. Khi hình m u giá và kh i l ng c so sánh, r t quan tr ng là xem chúng có

t ng ng v i nhau hay không. N u có, xác su t ng h vi c m r ng xu th này.
2. N u giá và kh i l ng không t ng ng, có ngh a là xu h ng c b n không m nh
b ng b m t. N u m t s t phá t hình m u giá phát tri n v i s b t ng nh v y,
m t c nh báo v m t tín hi u không h p l có th c a ra
Nguyên t c kh i l ng khi áp d ng hình m u giá 55

3. Th nh tho ng, ng thái giá t o ra d u hi u nh cho s o ng c xu h ng s p

t i, nh ng kh i l ng có th làm xu t hi n các c i m c a. Trong nh ng tr ng
h p nh v y, m t nghiên c u c gi i h n v ng thái giá s không khám phá
c s c nh báo ho c c h i th c s t t và rõ ràng.

Nguyên t c gi i thích kh i l ng
1. Nguyên t c u tiên và quan tr ng nh t là kh i l ng th ng i theo xu h ng.
Vi c m r ng ho t ng m t th tr ng ang t ng lên và thu nh th tr ng
ang gi m là i u bình th ng (xem Hình 5 -1). Theo ngh a này, kh i l ng
luôn c hi u liên quan n th i gian ã qua. So sánh gi a nh ng ngày u
tiên c a th k 21 v i h n 1 t ô-la trên th tr ng ch ng khoán NYSE v i
m c 5 n 6 tri u ô -la t u th k th hai. S so sánh này ph n ánh nh ng
thay i v th ch , ch không ph i tâm lý h c. Kh i l ng cao h n ngày hôm
nay vì có nhi u công ty c li t kê, s ra i c a các v n phái sinh, các kho n
hoa h ng th p h n, và vân vân. M t khác, 3 t c phi u trong tu n này so v i
1,5 t c phi u g n ây vào tháng tr c có liên quan, b i vì nó cho th y m t s
thay i áng k trong ho t ng giai o n mà nh ng thay i th ch s
không t n t i.

Chúng ta bi t r ng khi giá di chuy n theo xu h ng, i u này không x y ra

theo m t ng th ng. Thay vào ó, giá c ho t ng theo cách c a chúng
lên xu ng trong theo ng zigzac. Kh i l ng xu h ng t ng t .

Hình nh 5-1 Kh i l ng i cùng v i xu h ng.

 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
56

Hình nh 5-2 Kh i l ng di chuy n trên ng xu h ng.

phía bên trái c a hình 5 -2, các m i tên ch ra m t xu h ng t ng kh i l ng. Có

v nh m c ho t ng không ph i là quá l n trong m i giai o n. Có nh ng
kho ng th i gian yên t nh và ho t ng, nh ng th nglà s y lên. Phía tay ph i
c a hình có m t xu h ng gi m v kh i l ng. Chúng c ng không u. Khi chúng ta
nói v kh i l ng t ng ho c gi m, chúng ta th ng c p n xu h ng c a nó.
Thông th ng, nh ng xu h ng nh v y b gián o n do s sai l ch m c kh i
l ng. Xu h ng kh i l ng gi ng nh xu h ng giá c , có th là trong ngày, ng n
h n, trung gian, ho c dài h n, ph thu c vào b n ch t c a bi u .
3. S ti n vào c phi u ph i luôn b ng v i s ti n ch y ra. i u này úng b t k m c
kh i l ng nào.Do ó, m c nhi t tình c a ng i mua ho c ng i bán quy t nh m c
giá.N u ng i mua ang l c quan, h s t ng giá mua c a h cho n khi nhu c u c a h
c th a mãn. N u ng i bán ph n ng v i tin x u, h có th ho ng s , y giá gi m
m nh, nh ng lúc nào l ng ch ng khoán c bán c ng b ng v i giá mua.
4. S k t h p c a t ng kh i l ng và t nggiá là bình th ng. Nó ch ra r ng m i th ang
kh p nhau. Tình tr ng này không có giá tr d báo, ngo i tr ng ý r ng có kh n ng s i
kháng nhau gi a giá và kh i l ng ang phía tr c.
5. Kh i l ng th ng d n n giá c trong th tr ng t ng. M t m c giá cao m i ch a c
kh ng nh b ng kh i l ng thì nên c coi là m t lá c , c nh báo r ng xu h ng hi n
t i có th s o ng c
 Nguyên t c kh i l ng khi áp d ng hình m u giá 57

Hình nh 5-3 Kh i l ng d n n giá c trong xu h ng lên

Trong Hình 5-3, m c giá nh t i i m C, nh ng kh i l ng trung bình t n c c i

xung quanh i m A. Các hành ng nh v y là bình th ng, nh kh i l ng gi m c nh
báo v s y u kém v m t k thu t. Th t không may, không có quy t c nào ch c ch n và
nhanh v s phân k tr c m t nh. Nói chung, s l ng phân k âm càng l n thì hình
nh k thu t càng y u. ng th i, nh càng ít liên k t v i nhau, s nhi t tình c t o ra
ngày càng ít, và v trí k thu t càng tr nên d b y u i, khi ó vi c mua c n i ho c vi c
bán t ng lên.
M t ví d c th hi n trong Bi u 5-1, cho Qu Mexico, n i b n có th th y r ng các
c m kh i l ng d n d n tr nên nh h n khi giá t ng. Cu i cùng c i m k thu t tiêu
c c này c xác nh n là giá ã vi ph m ng xu h ng tháng 3 / tháng 5.
Giá c t ng cùng v i xu h ng gi m kh i l ng (Hình 5-4) là m t tình hu ng b t th ng.
Nó cho th y s suy y u c a m t s t p h p áng ng và là m t c i m c a th tr ng
gi m. Khi nó c công nh n, nó có th và nên c s d ng nh là m t b ng ch ng ch
ra m t môi tr ng th tr ng gi m. Kh i l ng o s nhi t tình t ng i c a ng i mua
và ng i bán. Khi kh i l ng co l i vì giá c t ng, s ti n b x y ra do thi u s bán hàng
h n là do s b o tr c a ng i mua. S m hay mu n xu h ng này s t n m t i m mà
ng i bán hàng tr nên có ng c h n. Sau ó, giá s b t u nhích nh .
 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
58

Bi u 5-1 Mexico Fund. 1995-1996, Hàng ngày.

M t um i c cung c p khi kh i l ng t ng áng k vì giá b t u gi m. i u này c

th hi n trong hình 5-5, n i mà b n có th th y r ng kh i l ng b t u nâng lên vì giá b t
u gi m. Trong các tình hu ng nh v y, không c n thi t m r ng kh i l ng trong s suy
gi m ó, nh trong ví d này.

Hình nh 5-4 T ng giá và kh i l ng gi m có xu h ng gi m giá

Nguyên t c kh i l ng khi áp d ng hình m u giá 59

Hình nh 5-5 Giá gi m và kh i l ng t ng có khuynh h ng gi m.

Nó có th nâng lên cho hai ho c ba thanh ch ngngay sau khi nh. Trên th c t ,
i u này s là m t tình hu ng i n hình.
Hình 5-6 cho th y c u hình kh i l ng thay i gi a th tr ng t ng v à
th tr ng gi m. Bi u 5 -2, i v i Coors, cho th y s t p h p c i
kèm v i xu h ng gi m kh i l ng. Khi ng xu h ng th p h n b t
phá, kh i l ng t ng lên rõ r t. Trong tr ng h p này, chúng ta có c u
hình kh i l ng có xu h ng h giá kéo theo nh ng cái khác.

Hình nh 5-6 Thay i c tính kh i l ng th tr ng t ng và th tr ng gi m.

 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
60

Bi u 5-2 Coors, 2000-2001, hàng ngày.

Bi u 5-3, i v i Radio Shack, cho th y m t s cu c h i ph c th

tr ng , trong ó xu h ng t ng gi á c i cùng v i kh i l ng gi m.
6. ôi khi c giá c và kh i l ng m r ng t t , d n d n ho t ng thành
m t s gia t ng theo hàm s m .

Bi u 5-3 Radio Shack, 2000-2001, hàng ngày.

Quy t c kh i l ng khi áp d ng vào hình m u giá 61

Bi u 5-7 Kh i l ng và t c parabol.

Sau s phát tri n này, c kh i l ng và giá c u gi m m nh. i u này

th hi n s c n ki t và là c i m c a xu h ng o chi u, c bi t khi
nó c h tr b i hình m u giá m t ho c hai thanh ( c th o lu n trong
các ch ng ti p theo). T m quan tr ng c a v i c o ng c s ph thu c
vào m c tr c và m c m r ng kh i l ng. Rõ ràng là s c n ki t
di chuy n m t ên 4-6 ngày phát tri n s không có gì là áng k so v i
m t trong nh ng s phát tri n trong m t vài tu n. Hi n t ng này c
g i là t c parabol và c mô t trong Hình 5 -7. Th t không ma y, s
ki t s c, ho c t ng t c, nh ng ng thái nh th này không d dàng nh
ngh acác ng xu h ng ho c hình m u giá m t cách d dàng . Vì lý do
này, th ng không th phát hi n ra giai o n u cu i cho n m t kho ng
th i gian sau khi kh i l ng và giá c ã t n nh c a chúng.
Newmont Mining, trong bi u 5-4, a ra m t ví d i n hình v s gia
t ng hàm m c v giá và kh i l ng k t thúc d i d ng o ng c t ng t
vào cu i tháng 9 n m 1987.
nh i m bán hàng là ng c l i c a t c parabo. Nó x y ra khi giá gi m trong
m t th i gian áng k v i m t t c r t nhanh, kèm theo t ng kh i l ng. Giá
th ng t ng sau khi m t nh i m bán hàng. M c giá th p c t o nên vào th i
i m nh i m bán hàng không có kh n ng b vi ph m trong m t th i gian áng
k . S t ng giá t nh i m bán hàng theo nh ngh a ph i i kèm theo kh i l ng
gi m. ây là l n duy nh t khi kh i l ng giao d ch và giá t ng có th c coi là
bình th ng. M c dù v y, i u quan tr ng là ph i m b o r ng kh i l ng
 Ph nI: Các kh i xây d ng c b n
62

Bi u 5-4 Newmont Mining, 1986-1987, hàng ngày.

ph i c m r ng trên các s t p h p liên ti p, nh c ch ra trong hình 5-8.

Vi c ch m d t m t xu h ng giá gi m , th ng, nh ng không ph i luôn luôn, kèm
theo nh i m bán hàng. i u quan tr ng c n l u ý là trong nhi u tr ng h p,
nh i m bán hàng kéo theo sau là áy m i.
Bi u 5-5, i v i ngành công nghi p may m c, chúng tôi th y m t nh i m
bán hàng phát tri n vào cu i mùa hè. i u này sau ó c theo sau b i m t s t p
h p, nh ng trong tr ng h p này nh i m không ph i là áy cu i cùng .

Hình nh 5-8 M t nh i m bán ra.

Nguyên t c kh i l ng khi áp d ng hình m u giá 63

Bi u 5-5 Ngành công nghi p may m c, 1994-1995, hàng ngày.

Trong T i nh c a s t p h p, giá c t ng lên i cùng v i kh i l ng gi m, c

tr ng c a th tr ng xu h ng giá gi m i n hình.
8. Khi giá t ng lên sau m t th i gian suy gi m dài và sau ó ph n ng v i m t m c
nh trên, ho c h i th p h n áy tr c ó, ây là d u hi u t ng n u kh i l ng
trên áy th hai th p h n áng k so v i kh i l ng u tiên. Có m t câu nói c
trên Ph Wall, "Không bao gi t n công m t th tr ng trì tr ." Câu nói này áp
d ng r t nhi u cho lo i tình hu ng này, trong ó áy tr c ó ang c th
nghi m v i kh i l ng r t th p. Tình hu ng này cho th y s thi u h t s c ép bán
ra(xem hình 5-9).
9. Xu h ng gi m t hình m u giá, ng xu h ng, ho c ng trung bình ng
(MA) xu t hi n v i kh i l ng l n là không bình th ng và là m t d u hi u
gi m kh ng nh xu th o chi u (hình 5-10). Khi giá gi m, th ng do thi u
s m i chàovì th nên kh i l ng gi m. ây là ho t ng bình th ng và không
cung c p cho chúng ta nhi u thông tin. Tuy nhiên, khi kh i l ng m r ng v
m t b t l i, ó là vì ng i bán có ng l c h n, do ó s suy gi mcó th s
nghiêm tr ng h n.
10. Khi giá ã t ng trong nhi u tháng, m t s t p h p (Hình 5-11) i kèm v i
kh i l ng cao ch ra hành ng khu y o và là m t y u t xu h ng giá
gi m.
11. Sau t suy gi m, kh i l ng l n v i s thay i giá nh ch là d u hi u tích
l y và th ng là y u t có chi u h ng t ng giá (Hình 5-12).
 Ph n I: Các kh i xây d ng
64 c bn

Hình nh 5-9 tìm kh i l ng th p khi ki m tra áy.

Kh i l ng gi m k l c xu ng áy th ng là tín hi u áng tin c y cho

th y có th nhìn th y áy. i u này là do nó ch ra r ng có m t s thay
i c b n trong tâm lý ã x y ra. S o chi u trong tâm lý th ng có
m c xu h ng chính. Các ví d th tr ng ch ng khoán M ã phát
tri n vào tháng 3 n m 1978, tháng 8 n m 1982 và n m 1984, và tháng 10
n m 1998. M t hình m u t ng t c ng c phát tri n áy trong n m
1987 v trái phi u và ng euro. ây không ph i là m t ch s không th
sai c, b i vì báo cáo kh i l ng ã t c vào tháng Giêng n m
2001 cho c NYSE và Nasdaq, tuy nhiên ây không ph i là áy cu i cùng
c a ng thái này.

Hình nh 5-10 T ng kh i l ng trên m t s t phá có xu h ng gi m giá

Nguyên t c kh i l ng khi áp d ng hình m u giá 65

Hình nh 5-11 S khu y o là xu h ng xu ng giá.

12. Khi kh i l ng và giá m r ng v i nh p nhanh, nh ng thi u t c

parabol , và sau ó gi m nh , i u này th ng cho th y m t s th ay i
trong xu h ng. ôi khi ây là m t s o ng c th c t và ôi khi là
h p nh t. Hi n t ng này c mô t trong hình 5 -13 và th hi n s c n
ki t s c mua. Nó c k t h p v i m t s h ình m u gi á m t và hai th anh
c th o lu n trong các ch ng sau .
13. Khi giá ch m nh nh và t ng ph n áy thì ây là tình hu ng b t th ng, vì giá c
ang t ng và kh i l ng gi m khi t nh.

Hình nh 5-12 Tích l y t ng

 Ph n I: Các kh i xây d ng c b n
66

Sau khi n nh, kh i l ng m r ng khi giá gi m, i u này là không bình th ng

và có xu h ng gi m. M t ví d c th hi n trong hình 5 -14. M t ví d có tính
n ng c a Microsoft c mô t trong Bi u 5-6. L u ý cách ch cái n c tr ng
cho ng thái giá c , trong khi c u hình kh i l ng g n v i m t ch cái V.
Không có ch tiêu nào trong kho k thu t cb o m ho t ng cho m i
l n. i u này ch c ch n úng v i các c tính kh i l ng.

Figure 5-1 4 xem kh i l ng trên các s t p h p và ph n ng.

 Nguyên t c kh i l ng khi áp d ng hình m u giá 67

Bi u 5-6 Microsoft, hàng ngày.

Tuy nhiên, khi kh i l ng c s d ng k t h p v i các c tính giá trong vi c phân tích

hình m u, nó s t ng c ng kh n ng t o ra m t hình th c c th . Khi chúng tôi th o lu n
các hình th c c th , các nguyên t c kh i l ng c b n c mô t ây s c m r ng
cho phù h p v i t ng tr ng h p c th .

Tóm t t

• Kh i l ng là m t bi n hoàn toàn c l p v i giá.

• Kh i l ng i theo xu h ng là bình th ng. Khi nh ng c i m này có m t, chúng có ít
giá d báo.
• Khi xu h ng kh i l ng ang i theo chi u ng c l i v i giá, i u này là không bình
th ng và c nh báo v m t s o ng c xu h ng s p t i ho c nh n m nh t m quan
tr ng c a b t k s t phá nào.
• Xu h ng v kh i l ng t i qua hi n t ng c n ki t. ây c g i là t c parabol
nh và bán nh i m áy.
PH N II
Hình m u
truy n
th ng
 6
S d ng hình m u ch
nh t, m t nghiên c u
tình hu ng cho t t c
các hình m u
Ch ng này s gi i thích các nguyên t c c b n c a vi c gi i thích hình m u giá áp d ng
cho h u h t các s hình thành b ng cách s d ng m t hình th c làm ví d . Sau ó s có
th m r ng cu c th o lu n bao g m các hình m u khác trong các ch ng ti p theo.
Ph ng ti n c l a ch n c a chúng tôi là hình ch nh t, vì v y chúng ta hãy xem xét
k h n

Khái niêm c b n
Xu h ng giá không th ng bi n ng theo xu h ng. Thay vào ó, xu h ng lên
và xu ng ho c xu h ng xu ng và lên th ng c phân tách b ng kho ng th i
gian chuy n i ho c ph m vi giao d ch, n i mà ng i mua và ng i bán c cân
b ng nhau.
Hai kh n ng c th hi n trong hình 6-1 và 6-2. Hình 6-1 mô t m t chu k i n
hình bao g m ba xu h ng: lên, i ngang, và xu ng. Sau ó hai xu h ng phát tri n
thêm khi giá tr i qua m t ph m vi giao d ch ngang khác, ti p theo là xu h ng t ng
m i. Hình 6-2 cho th y m t th tr ng y c m xúc thay i mà không báo tr c.
ây là tr ng h p ngo i l vì h u h t các xu h ng u c phân tách b ng m t s
lo i hình giao d ch. M t tàu ch d u m t m t th i gian dài d ng và sau ó i
ng c l i. i u t ng t c ng úng v i th tr ng tài chính. Nói chung, xu h ng
càng dài, thì càng m t nhi u th i gian trong quá trình o ng c (quay vòng).
Giai o n chuy n i ho c sang ngang này có ý ngh a r t quan tr ng b i vì nó là s
phân chia gi a xu th t ng và gi m (ho c ng c l i). N u giá ã t ng lên, s nhi t tình
c a ng i mua ã v t xa s bi quan c a ng i bán n th i i m này, và ng i mua ã
tr giá cao h n.

71
 Ph n.II: Hình m u truy n
72 th ng

Hình nh 6-1 S o ng c nh và
áy.

Trong giai o n chuy n ti p, cu c chi n gi a s l c quan và bi quan tr nên ít nhi u

th m chí n cu i cùng, vì lý do này hay lý do khác, nó c h ng theo m t h ng m i
khi kh i l ng bán hàng y xu h ng gi m xu ng. ó là s t phá c a n n kinh t h u
chuy n ti p c nh báo cho nhà u t r ng s o ng c xu h ng ã di n ra. Nói cách
khác, khi giá gi m xu ng d i ph m vi giao d ch, tín hi u bán s c a ra. Khi k t
thúc xu h ng gi m, quá trình ng c l i x y ra.
Trong nh ng n m qua, các k thu t viên ã l u ý r ng nh ng h o t ng
khác nhau nh và áy u có hình m u giá xác nh rõ ràng ho c hình thành
giá c .

B c chuy n ti p
Hình 6-3 cho th y ho t ng giá vào cu i xu h ng t ng dài. Ngay sau khi giá
t ng trên ng B, nó n m trong khu v c chuy n ti p, m c dù i u này rõ ràng ch
sau khi giá b t u dao ng i ngang.

Hình nh 6-2 o ng c trên m t ng xu

 S d n g h ìn h c h n h t , m t ng h iê n c u t ình h u n g ch o t t c c ác h ìn h m u 73

Hình nh 6-3 o chi u giao d ch.

M t khi giá n m trong vùng giao d ch này, nó s t ng lên ng A, v n là m t

vùng kháng c . Vùng kháng c này không th nh n di n ngay t ban u, nh ng
sau khi giá ã thoát kh i nh ban u , thì m c giá t i A th hi n nh tr c ó.
i u này làm cho nó tr thành m t i m ti m n ng cho s kháng c . Khi s t p
h p ti p theo c ng không thành công A, có th xây d ng m t ng xu h ng
ngang. i u t n g t có th c th c h i n B khi ph n n g ti p theo tìm th y s
h tr m c ó l n th hai. M i quan h cung c u c cân b ng v i l i ích c a
ng i bán khi giá t n A. S o chi u t m th i này có th x y ra b i vì ng i
mua t ch i tr phí b o m b i vì giá cao h n thu hút thêm ng i bán h o c vì c
hai lý do.
C ng nh m c giá t i i m A o ng c s cân b ng trong thu l i c a ng i bán,
thì m c h tr B s thay i nó m t l n n a. L n này, xu h ng di chuy n theo chi u
h ng i lên, i m B, giá tr nên t ng i h p d n i v i ng i .Ngoài ra, ng i
bán hàng c m th y r ng giá s l i t t i i m A và ch ng l i ó. Trong m t
kho ng th i gian, có s chênh l ch gi a hai bên trong ph m vi gi i h n c a ng A
và B. Cu i cùng, giá gi m xu ng d i B, và báo hi u xu h ng m i (gi m).
Cu c chi n gi a ng i mua và ng i bán gi ng nh m t tr n ánh gi a hai
quân i tham chi n. Trong hình 6-4, ví d A, quân i A và B ang i m t.
ng AA i di n cho hàng rào b o v c a quân i A, và BB là quân ic a
B. Các m i tên cho th y nh ng b c t phá gi a hai ng dây khi c hai quân
i chi n u n ng ranh gi i, nh ng không th xâm nh p vào hàng phòng
th ..
 Ph n II: Hình m u truy n th ng

Hình nh 6-4 Chi n hào.

Ví d B, quân i B cu i cùng ã y qua hàng phòng th c a quân i
A. Quân i A sau ó bu c ph i rút lui và ng rãnh th hai ( ng A2) .
Trên th tr ng ch ng khoán, ng Axe th hi n s c kháng, và m t khi
nó c kh c ph c, i u này có ngh a là s thay i trong s cân b ng gi a
ng i mua và ng i bán i v i ng i mua, do ó giá s t ng nhanh cho n
khi có s ph n kháng m i. ng phòng th th hai, dòng A2, sau ó i
di n cho s c kháng cho m t ti n b h n n a.
M t khác, quân i B có th v t qua A2 khá d dàng, nh ng càng ti n xa
càng nhanh thì s càng tr nê n c ng th ng, khi nó ti n t i hàng phòng ng ti p
theo.
N u giá trên th tr ng tài chính m r ng quá xa mà không có th i gian
phân tích l i ích c a chúng, chúng c ng có nhi u kh n ng ph i i m t v i m t
s o ng c sâu s c và b t ng . ây là m t ng d ng khác c a nguyên t c th
hai xác nh m c h tr ho c kháng c c mô t trong Ch ng 3.

Gi i thi u hình ch nh t o ng c và các i u ki n tâm

lý góp ph n hình thành nó

Ph m vi giao d ch tách bi t v i xu h ng t ng và gi m gía c th o lu n ây là m t

hình m u c g i là hình ch nh t. Hình ch nh t hình 6-5, ánh d u b c ngo t gi a
giai o n th tr ng xu h ng t ng và gi m, c g i là m t m u o ng c.
 S d n g h ìn h c h nh t , m t n gh i ê n c u t ình h u n g ch o t t c c á c hì n h m u

Hình nh 6-5 Tín hi u t phá h ng xu ng

Tín hi u o ng c th c t c a ra khi giá t phá thông qua ng xu h ng

phía d i th p h n. Các hình m u o chi u các nh c a th tr ng c g i là
s phân ph i b i vì ch ng khoán c cho là "phân ph i" t nh ng ng i tham gia
m nh m n nh ng ng i tham gia y u h n. Tâm lý c b n là trong quá trình hình
thành hình ch nh t,khi tin t c t t, nh ng ng i tham gia th tr ng không hi u
ho c nghe nó l n u tiên, c khuy n khích mua. Các d báo c n g khá t i sáng
vào th i i m này, do ó ít r i ro c nh n ra t phía tr c. M i giao d ch ph i có
hai bên, ng i mua và ng i bán. V ph n mình, ng i bán ho c nhà phân ph i có
m t ý t ng khác. H ã c c n th n mua trên ng lên trong d oán c a
nh ng tin t t. Gi ây, tin t c ang thành hi n th c, ã n lúc bán và ai có th bán
t t h n nh ng ng i không bi t thông tin ng i mà nghe tin t t l n u tiên? Lo i
ho t ng này ã làm n i lên m t bi u hi n n i ti ng "mua vào tin n, bán trên
th c t ."
Các hình m u giá, bao g m hình ch nh t, phát tri n áy th tr ng c
g i là s hình thành tích l y (n i an toàn i t ng i y u, ng i không bi t n
nh ng ng i m nh m , ã c thông báo, xem hình 6 -6). Trong tìn h hu ng
này, tâm l ý h c c b n b o ng c: Ng i bán ã th y giá ch ng khoán c a
mình gi m xu ng, quy t nh bán khi nghe tin x u và d báo s b t u l c
thông qua c ng ng u t . C ng gi ng nh v y, nh ng n g i mu a ti m n ng
tr c ây gi l i vì h mu n tin x u bi n m t. S xu t hi n c a các báo cáo
không mang tính khuy n khích là m t trong nh ng tín hi u mà nh ng ng i
c g i là nh ng ng i mua m nh m ch i. M t d u hi u khác có th là
d u hi u cho th y m i th s c i thi n.
 Ph nII: Các hình m u truy n
76 th ng

Hình nh 6-6 Tín hi u t

pháh ng lên

Quá trình này c g i là tích l y b i vì ng i mua c cho là ang tích l y

ch ng khoán l n th hai. ây c coi là nh ng ng i mua m nh m b i vì h
không d dàng b y lùi b i nh ng tin t c không mang tính khuy n khích ..
Khi b n ngh v nó b ng nh ng thu t ng r t n gi n, hình ch nh t o ng c trên nh
không ch là m t s bi n i ph c t p c a m t tín hi u r ng m t lo t các nh và áy ã b
o ng c.
Chúng ta c ng có th ánh giá cao r ng các hình m u này k t h p t t c các kh i xây
d ng c b n c bao g m: phân tích nh và áy, h tr và kháng và phân tích ng
xu h ng. C ng c n ph i hi u r ng m t hình m u o ng c ph i có cái gì ó o
ng c. Nói cách khác, t t c các hình m u o ng c ph i m t xu h ng tr c i tr c
theo h ng ng c l i t tín hi u o ng c. nh ph i c ng tr c xu h ng t ng
và áy ph i c ng tr c b i xu h ng gi m.

Hình ch nh t h p nh t
N u hình ch nh t theo xu h ng t ng c hoàn thành v i m t th ng l i cho ng i mua
khi giá y qua ng cao h n AA (xem hình 6-7) thì s o chi u không phát tri n vì s
t phá trên AA tái kh ng nh xu h ng c b n. Trong tr ng h p này, giai o n kh c
ph c liên quan n s hình thành c a hình ch nh t t m th i làm gián o n th tr ng xu
h ng t ng và tr thành m t hình m u h p nh t. Nh ng hình d ng nh v y còn cg i
là các hình m u ti p di n.
 S d n g h ìn h c h n h t , m t ng h i ê n c u t ình h u n g ch o t t c c á c h ì n h m u 77

Hình nh 6-7 Tín hi u t phá o ng c liên t c

M t s hình m u giá ch hi n th ch liên t c; nh ng i u này c th o lu n trong

Ch ng 12.
Trong giai o n hình m u ang hình thành, không có cách nào bi t tr c v cách
th c mà giá s t phá. Nên luôn luôn gi nh r ng, xu h ng hi n t i ang t n t i cho
n khi nó c ch ng minh là ã b o ng c. N u chúng ta trung thành áp d ng cách
ti p c n theo tr ng l ng c a b ng ch ng, có th d oán s o chi u có th x y ra n u
các ch s khác ch ra theo h ng ó. Tuy nhiên, Hình m u chính nó không bao gi có
th c phân lo i nh là m t lo i o ng c cho n khi o ng c th c s c phát
tín hi u.
M t hình ch nh t ti p n i ho c h p nh t tro ng m t xu h ng gi m c
th hi n trong hình 6 -8. M t v í d c trình bày trong Bi u 6-1, i v i
giá ng.

Cái gì c u thành hình ch nh t?

Trong ví d trong Hình 6-5, các ranh gi i trên và d i c a hình ch nh t m i
l n ch m vào ít nh t ba l n b i hai ng xu h ng n m ngang. Tuy nhiên,
c ng có th xây d ng hình ch nh t s d ng hai i m u tiên. Nh th có t o
thành m t hình m u h p l không? Câu tr l i là có. i v i lý do cho i u
này, chúng ta c n ph i ki m tra tâm lý h c c b n c a vi c hình thành m u.
Hã y nh r ng, giai o n chuy n i không gì khác là m t cu c chi n gi a
ng i mua và ng i bán. N u tr n chi n c m r ng b i hai ranh gi i c
ch m ho c ti p c n h n hai l n, i u này có ngh a là cu c xung t gi a hai
bên là áng k h n. Nó c ng hàm ý r ng xu h ng gi m c a hình ch nh t s
m nh m h n.
78 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình nh 6-8 Tín hi u t phá liên t c h ng xu ng

Chúng ta có th nói r ng càn g nhi u l n khi các ranh gi i bên ngoài c a m t

hình ch nh t c ch m vào ho c ti p c n, thì hình m u càng có ý ngh a.
Quay tr l i v i quy t c th hai c mô t trong Ch ng 4 liên quan n t m
quan tr ng c a m t ng xu h ng. T ng t úng v i các ng xu h ng
ngang t o thành hình ch nh t. Chúng ta hãy tr l i v i ví d v quân s c a
chúng ta m t l n n a.

Chart 6-1 ng, hàng ngày.

 S d n g h ìn h c h nh t , m t n gh i ê n c u t ình h u ng ch o t t c c á c h ì nh m u
79

Cu c chi n u gi a hai hào càng lâu, các chi n s càng ki t s c. Do ó chi n th ng, khi
nói n, s có ý ngh aquy t nh h n nhi u.
B n có th ã nh n th y r ng tôi ã s d ng t ti p c n c ng n h ch m vào .
i u này r t quan tr ng b i vì trong th c t , b n s th ng th y r ng vi c xây
d ng các ranh gi i trên và d i c a m t hình ch nh t không chính xác nh
trong hình 6-5. Tôi xem m t cách ti p c n g n v i b t k ng xu h ng,
bao g m c ranh gi i bên ngoài c a m t hình ch nh t, n h là g n nh h p lý.
Xét cho cùng, n u giá n g n m c ranh gi i và sau ó o chi u, nó ch c
ch n s t ng c ng m c n ày nh l à m t vùng h tr ho c kháng c .

T m quan tr ng c a b t k hình
m u giá nào
Các nguyên t c xây d ng hình m u giá và s hi u v chúng có th c áp d ng cho b t
k khung th i gian nào, t các bi u thanh m t phút n t t c các bi u hàng tháng
ho c th m chí hàng n m. Tuy nhiên, t m quan tr ng c a vi c hình thành giá cho m t
khung th i gian c th là m t ch c n ng tr c ti p c a kích th c và chi u sâu c a h
th ng.
Chúng tôi ã xác nh r ng m t hình ch nh t có ranh gi i ã c ch m vào nhi u
l n quan tr ng h n m t trong nh ng ranh gi i mà ch c ch m ch hai l n. Chúng ta có
th m r ng ý t ng này b ng cách nói r ng còn m t hình m u c n th i gian hình thành
càng lâu, s l ng bi n ng trong ó càng l n; và ph m vi kinh doanh càng sâu thì xu
h ng sau ây s càng l n.
Chúng ta hãy xem xét các y u t này l n n a.

1. Các khun g th i gian

Khu ng th i gian càng dài thì hình m u này càng có ý ngh a. M t hình m u
trên bi u h àng tháng quan tr ng h n nhi u so v i bi u trong ngày, v.v .
Ngoài ra, hình m u dài h n c n c phát tri n trong m t khung th i gian c
th , t m quan tr ng c a nó càng l n trong khung th i gian ó. Gi s chúng ta
ang nhìn vào bi u hàng ngày và chúng ta phát hi n ra hai s hình thành.
Cái u tiên m t 10 ngày hoàn thành và cái th hai c n b n tu n l . Rõ
ràng cu c chi n gi a ng i mua và ng i bán trong b n tu n là l n h n và
liên qu an nh i u h n s hình thành trong m i ngày. Do ó, khi k t qu c
gi i qu y t, vi c di chu y n giá ti p theo có th s l n h n nhi u. Tôi s d ng
t có th b i vì ây là mang tính t ng quát. Ph n l n th i gian hình m u l n
h n s q uan tr n g h n, nh ng không ph i m i lúc. Trong phân tích k thu t,
chún g ta ang x lý trong xác su t, không bao gi ch c ch n. i u này có
ngh a là các hình m u nh s th n h tho ng c theo sau b i nh ng ng tác
l n, nh ng thông th ng nó là nh ng con s l n h n.
 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
80

Hãy so sánh m t hình m u tí ch l y m c giá th p v i vi c xây d ng m t tòa

nhà. Nó là m t i u quan tr ng xây d ng m t c s v ng ch c t ó giá c
có th t ng lên vì nó c n m t n n t ng l n, m nh m và sâu s c xây d ng
m t tòa nhà ch c tr i. Trong tr ng h p giá ch ng khoán, n n t ng là m t hình
m u tích l y i di n cho m t khu v c chi n u không quy t oán gi a ng i
mua và ng i bán. Trong giai o n tích l y, các nhà u t và chu yên ang b
trí ho c tích l y ch ng khoán trong i u ki n c c i thi n t 6 n 9 tháng
t i. Nh ã c p tr c ó, quy n s h u ang c chuy n giao t các
th ng nhân y u kém, không n m v ng thông tin sang nh ng th ng nhân
m nh m và am hi u. Do ó, hình m u dài h n c n hoàn thành và m c
ho t ng càng l n, quá trình tích l y càng có ý ngh a và do ó v th k thu t
càng m nh.

1. Ý ngh a c a các hình m u dao ng

S l ng các bi n ng trong m t hình m u càng l n thì t m quan tr ng c a hình
m u ó càng l n. Khi ng thái giá ã tr ng thái b t c trong m t th i gian dài
và các nhà u t và th ng nhân ã quen mua m t m c giá và bán ra m t m c
giá khác, m t ng thái v t quá gi i h n cho th y m t s thay i c b n và có
ý ngh a tâm lý r t l n
Trong n m 1972 và n m 1973, các th tr ng hàng hóa g p nhi u khó kh n. Bi u 6-
2 cho th y CRB h n lo n. B n có th th y r ng s t p h p ã c th c hi n b i m t lo t
giao d ch kéo dài nhi u n m. Không có cách nào bi t r ng s t phá t các chu i s
kéo theo sau b i m t ti n b ngo n m c hay không. M c dù v y, kích th c c a cu c
chi n gi a ng i mua và ng i bán trong nhi u n m ã cho th y r ng khi m t quy t nh
cu i cùng ã di n ra, nó r t có th s báo hi u m t xu h ng giá trên trung bình.

3 . S quan tr ng c a chi u sâu hình m u

Hình m u càng sâu s c, t m quan tr ng c a nó càng l n. Chi u sâu c a m t s hình thành

c ng xác nh t m quan tr ng c a nó. Hãy xem xét s t ng t chi n hào. N u chi n hào
i di n g n nhau, nói trong vòng 100 yard có ngh a r ng khi nói n cu c t n công
chi n th ng, s có ý ngh a ít h n khi chúng n m cách xa vài d m. Trong tr ng h p ó,
các tr n ánh s m nh h n nhi u và chi n th ng l n h n nhi u. i u này c ng úng các
th tr ng tài chính. Vi c ph m vi kinh doanh r ng l n th ng có ý ngh a tâm lý l n h n
nhi u so v i vi ph m m t ph m vi h p. Tâm lý h c c th hi n b ng giá th tr ng, có
xu h ng di chuy n theo t l . S dao ng l n h n (t ng ng) trong hình m u, thì s di
chuy n ti p theo càng l n.N u b n nh n c s dao ng giá c trong quá trình hình
thành hình m u, b n c ng có th có c s thay i l n sau khi ã hoàn thành.
 S d n g h ìn h c h nh t , m t ngh iê n c u t ình h u n g ch o t t c c á c h ìn h m u 81

Chart 6-2 CRB h n lo n, 1957-1982, hàng ngày.

Có ng i nói r ng, i u quan tr ng c n l u ý là b t c khi nào b n th y m t

ph m vi giao d ch ch t ch và h n ch , i u này cho th y r ng cu c chi n gi a
ng i mua và ng i bán r t cân b ng. i u này c bi t úng khi m c ho t ng
thu nh l i g n nh không có gì. Khi s cân b ng c nghiêng v cách này hay
cách khác, b n s tth y r ng giá c di chuy n khá nhanh và m c l n h n so v i
g i ý o t t suy. Chúng ta th y m t ví d trong hình 6-24,có m t s suy gi m khá
s c nét theo hình ch nh t t ng i h p. Có s h ng d n này là xem có bao
nhiêu l n các ranh gi i trên và d i ã c ch m ho c ti p c n. S l n càng l n, ý
ngh a c a ng này nh là m t vùng h tr ho c kháng c càng l n, và do ó vi c
quy t nh chi n th ng càng l n.

o t t suy
Phân tích k thu t là cách t t nh t xác nh xu h ng thay i giai o n u và nó không
h u ích trong vi c d báo xu h ng s kéo dài bao xa. Vi c hi u hình m u giá là m t ngo i
l , vì vi c xây d ng s hình thành này a ra m t s kh n ng d báo h n ch .
82 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình nh 6-9 M c tiêu o nh hình ch nh t

G n nh t t c các hình m u giá u t c các m c tiêu o l ng t chi u sâu c a
chúng.Hình ch nh t c ng không ngo i l . Hình 6-9 cho th y m t hình ch nh t ã c
hình thành m t u (phân ph i). o tich suy cho s hình thành này là kho ng cách theo
chi u d c gi a các ranh gi i bên ngoài c a nó, t c là, kho ng cách gi a các ng AA
và d BB chi u xu ng t dòng BB.
Trong nhi u tr ng h p, xu h ng giá s v t quá m c tiêu. Khi có nh ng chuy n ng
m nh m , nó s t c b i s c a nó. Th nh tho ng, nh ng khu v c m c tiêu giá này
tr thành các i m h tr ho c kháng c quan tr ng. Th t không may, không có cách nào
xác nh i m trung gian th c t cho b t k s t p h p ho c ph n ng nào. i u này
nh n m nh nguyên t c trong phân tích k thu t, không có cách nào xác nh th i gian
c a s d ch chuy n giá c . Ch có th suy oán v kh n ngm t vùng c th s là vùng h
tr ho c kháng c .
Do ó, m c dù công th c o l ng này cung c p h ng d n s b , nó
th ng là s k v ng t i thi u . M t ví d v t phá m c tiêu a d ngtheo
h ng i xu ng c th hi n trong hình 6 -10. ây chúng ta th y giá gi m
b ng ba l n so v i m c tiêu ban u. Nh ng m c tiêu này óng vai trò r t
quan tr ng trong vi c d báo m t i m t hen ch t có th x y ra trên ng tr
l i, nh chúng ta có th th y trong ph n bên tay ph i c a bi u .
S d n g h ìn h c h nh t , m t n gh i ên c u t ìn h h u n g ch o t t c c á c h ì n h m u 83

Hình nh 6-10 M c tiêu o nh hình ch nh t a chi u

Tr c s h c so v i tr c logarit
Vi c l a ch n tr c s h c ho c tr c logarit là r t quan tr ng khi phép o t t
suy ang c xem xét. i u này là do ph ng pháp này c s d ng xác
nh m c th c t c a m c tiêu. Tóm l i, trong các bi u tr c s h c, b t
k không gian theo chi u d c nào c ng ph n ánh s ti n t ng ng v i ng
ô la. Nh v y, chúng ta s nói r ng m t inch l à 2 ô la, c hai m c này cu i
ph n th p c a bi u , trong ph m vi t 2 n 5 ô la và các nh h n, ch ng
h n nh kho ng t 100 n 110 ô la. T t c các n v o l ng c v
b ng cách s d ng cùng kho ng cách theo chi u d c. Giá c v trên tr c t
l ho c tr c lôgarít cho th y kho ng cách gi ng nhau khi chuy n ng ph n
tr m gi ng h t nhau. Nh v y, m t inch có th i di n cho m t di chuy n 20
% b t c n i nào trên bi u .
May m n thay, h u h t các ph n m m máy tính cho phép ng i s d ng l a ch n gi a
các tr c s h c và lôgarít.
T m quan tr ng c a vi c s d ng tr c lôgarít b t c khi nào có th c th hi n trong
hình 6-1a và b. trong ph n a, giá ã c tìm ra và chia nh t m t hình ch nh t. D
ki n kho ng cách th ng ng gi a 200 và 100 xu ng cho m t m c tiêu là 0, rõ ràng là
kh n ng r t ít x y ra. M t khác, hình 6-116 cùng m t phép chi u d a trên m t tr c
lôgarít. Trong tr ng h p này, m t m c tiêu th c t h n là 50.
N u m t hình ch nh t xu t hi n d i d ng m t m u o ng c h ng xu ng
d i, các quy t c o l ng v n phù h p v i các quy t c cho s hình thành phân
b . S khác bi t duy nh t là chúng tôi d ki n m c tiêu và m c tiêu a chi u
h ng lên trên, ch không ph i h ng i xu ng. Nguyên t c chính xác t ng t
c ng áp d ng cho các hình ch nh t liên ti p. Hình 6 -12 cho th y m t s t phá
t m t hình ch nh t hình thành trong m t xu h ng t ng.
 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
84

Hình nh 6-11 o t t suy, (a) S h c, (b) T l .

L u ý r ng trong tr ng h p này, giá không t c m c tiêu t ng ngay l p t c,

nh ng sau ó s có m t s t p h p và ph n ng nh l . ây là lý do t i sao m c
tiêu c mô t b ng thu t ng "cu i cùng" H u h t m i ng i mua hàng nghe
theo gi nh r ng h có l i nhu n t c th i nhi u h n ho c ít h n khi giá chuy n
ng th ng n m c tiêu, nh ng i u ó không nh t thi t p h i làm nh v y.

S chuy n ng quay l i xu h ng c
Trong m t th i gian dài, khi giá t phá m t hình m u, l n y m nh u tiên
c kèm theo sau b i m t s di chuy n ng c l i ph n trên ho c d i c a s
hình thành này, ph thu c vào chi u h ng c a s t phá
 S d n g h ìn h c h n h t , m t n gh i ê n c u t ình h u n g ch o t t c c á c h ì n h m u 85

Hình nh 6-12 M c tiêu o l ng hình ch nh t liên t c theo h ng lên

i u này c g i là m t di chuy n quay l i xu h ng c , và nó b sung thêm

m t i m vào, th n g trong i u ki n ít b nh h ng h n. S di chuy n quay l i
xu h ng c ph c v hai ch c n ng. Th nh t, nó giúp i u ch nh c m xúc d
th a liên quan n s t phá và a m i ng i tr l i v i th c t i. T ây, cho
th y xu h ng m i có th m r ng trê n c s h p lý h n. Th hai, nó ho t
ng nh là m t th nghi m c a s t phá này. S suy gi m c a xu h ng gi m
s tìm th y s h tr t i i m t phá, và t xu h ng t ng s th y i m kháng c
t i ranh gi i bên d i c a hình m u khi hai vùng này o ng c vai trò c .
S quay l i xu h ng c , sau ó, i di n cho hành vi giá c thông th ng, và m c dù
chúng có th gây b c b i, nh ng chúng c ng không có gì lo l ng. Th t v y, b n ch t
s t phá th ng là m t tình tr ng b t n, không d quy i nh m t bên ho c m t
u khác c a l i vào ho c l i ra, tùy thu c vào h ng c a s t phá. K t qu là các
n hàng th ng c th c hi n v i s nh i nhét kh ng khi p. M t khác, ho t ng giá
c c a quá trình quay tr l i th tr ng là t ng i yên l ng. i u này có ngh a là mua
ho c bán có th c th c hi n trong m t môi tr ng c ki m soát nhi u h n. Hình
6-13 cho th y ch i s quay l i xu h ng c là m t ý t ng t t trong m t xu h ng
t ng và mua bánkhi các tín hi u giá cho th y s quay tr l i xu h ng c ã k t thúc

S h yb
N u m c tiêu t i thi u ch ng minh s m r ng cu i cùng c a xu h ng m i, thì m t l ng
tích l y ho c phân ph i ph i x y ra tr c khi giá có th di chuy n theo h ng tr c ó.
86Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình nh6-1 3 Vi c mua trên s t phá quay l i xu h ng c

Do ó, m t hình ch nh t hai n m có th c hoàn thành và t c m c tiêu giá lên

cao. M c dù không t ng giá thêm n a, v n c n thi t ph i có m t nh (phân ph i) x p x
v i quy mô tích l y tr c ó (trong tr ng h p này là hai n m) tr c khi xu h ng gi m
có th x y ra. M t ví d c th hi n trong hình 6-14.

Xác nh n m t s t phá có hi u l c
Cho n nay, gi nh r ng b t k s di chuy n nà o ra kh i hình m u giá, tuy nh
c ng t o thành m t tín hi u h p l cho s o ng c xu h ng (ho c s ph c h i,
n u hình m u m u là m t trong nh ng h p nh t). R t th ng xuyên, s d ch
chuy n gây hi u nh m c bi t n khi hi n t ng r ng c a xu t hi n, vì v y s
r t h u ích thi t l p các tiêu chí nh t nh gi m thi u kh n ng hi u sai l ch.
S khôn ngoan là b n nên i n 3% s xâm nh p c a ranh gi i tr c khi k t
lu n r ng s t phá ó là h p l . M t quy t c v b n ch t này s l c ra m t s
l ng áng k các ng thái gây nh m l n, m c dù các tín hi u k t qu không
úng lúc.

Hình6-1 4 nh h ng c a s h y b .
 S d n g h ìn h c h nh t , m t n g hi ê n c u t ình hu ng ch o t t c c á c h ì nh m u 87
Quy t c 3 p h n tr m ã c phát tri n t rong gia i o n u c a th k hai
m i, khi th i gi an n m gi t h t r ng c a các t hành viên c a ã lâu h n nhi u
và bi u hàng t u n và hàng tháng c ph bi n h n. Ngày nay, v i v i c s
d ng bi u trong ngày, 3 % có th th hi n cho d ch chuy n hoàn toàn ! Tôi
khô ng ph n qu y t c 3 % i cho bi n ng giá dài h n, n i mà s bi n ng l n
h n nhi u. Tu y nhi ên, cách ti p c n t t nh t là m t ch ng trình d a trên kinh
ngh i m và phán o án trong t ng tr ng h p c th . S r t t hu n ti n nói
r ng b t c i u gì trên m t s ph n tr m c th th hi n m t s t p há h p l ,
nh ng ti c l à ph t hu c nhi u vào kh ung th i gian ang c cân nh c và tính
khô ng n nh c a ch ng khoán c th .
Ví d , các d ch v i n r t n nh v giá c c a h so v i các kho d tr khai
thác khoáng s n, n i mà s bi n ng l n h n r t nhi u. Áp d ng cùng m t quy
t c ph n tr m t phá cho c hai rõ ràng là không có ý ngh a. i u gì t o thành
m t s t phá quy t nh, v i hi n t ng l i c a gi m m t cách áng k , do
ó mà có r t nhi u v n ánh giá cá nhân d a trên kinh nghi m, thách th c và
sai l m. S ánh giá nà y c n tính n các y u t nh ki u xu h ng ang c
giám sát, s b i n ng c a c tín h ch ng khoán, kh i l n g, và xung l ng..
Tr trêu thay, có m t s t phá gi và ó th c s làm t ng giá tr cho m t vùng h tr
ho c vùng kháng c c th . Nói ví d , sau khi l y l c r t l n, tôi có th nh y t sàn qua tr n
nhà, nh ng n l c làm i u này khi n u c a tôi n m phía trên sàn và cánh tay và bàn
tay c a tôi c ng n m trên sàn nhà. V m t k thu t, tôi cho r ng tôi ang t ng tr t, nh ng
v n ph i m t r t nhi u l c duy trì v trí này. Tr khi tôi có th kéo chân c a tôi lên và
th c s ng t ng tr t, tôi có th l t qua tr n nhà và k t thúc n i tôi b t u. Trong
tr ng h p này, "s t phá" gi m o c a tôi trên m c kháng c (tr n nhà) ã nh n m nh
t m quan tr ng c a s kháng c ó. Nó c ng có ngh a là tôi ã dành r t nhi u l c c g ng
n c t ng tr t, và, k t qu là, bây gi tôi c n m t th i gian dài t c s c
l c th c hi n m t l c khác. Hình 6-15 cho th y m t ví d c a m t hình ch nh t có ch a
m ts t phá hình r ng c a.
M t y u t khác có th giúp quy t nh s m v vi c li u m t s t phá có h p l hay
không là m t s t phá h p l ph i c hình thành trong nhi u giai o n. Ví d , b n có
th quan sát m t s t phá v t tr i t m t hình ch nh t trên m t bi u hàng ngày,
nh ng n u giá không th gi trên m c t phá h n m t ngày, tín hi u này là r t nghi ng .
Thông th ng tình tr ng k thu t t i t h n sau nh ng t t phá nh v y b i vì chúng
không th cho th y s c n ki t, và nh ng ng thái c n ki t th ng i kèm v i xu h ng
giá m nh theo h ng ng c l i. Ít nh t chúng ta s g p ph i m t t t phá sau m t th i
gian dài giao d ch trong ph n thân c a hình m u cho n khi c c u k thu t có th tái h p
l i.
88 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình 6-15 Nh n bi t m t t t phá r ng c a

M t khi giá i xa kh i hình m u, t l thu n v i m t t t phá h p l . Nh ng i u gì

x y ra n u s t phágiá quay tr l i ph n thân c a hình m u m t l n n a? S t
pháv n có hi u l c? N u không, âu là i m mà b n a ra m u ch t trên toàn b i u
ó?

D oán tr c khi m i th có th sai

M t trong nh ng i u u tiên c n làm khi tham gia b t k ho t ng kinh
doanh nào là cân nh c nguy c có th x y ra ngoài l i ích ti m n ng. i u này
c ng úng các th tr ng tài chính. H u h t m i ng i, khi nhìn th y m t
m c giá hi n ra t m t hình m u, t p trung vào l i nhu n ti m n ng khi h
tính toán các m c tiêu t ng có th x y ra. Các chuyên gia giàu kinh nghi m,
m t khác, luôn coi nguy c là m t ph n b ng nhau, n u không quan tr ng h n,
là m t ph n c a ph ng trình. N u t l l i nhu n / r i ro không l n h n 3: 1,
thì có l không nên b t u th ng m i ho c u t .
i u này có ngh a là b t c khi nà o b n d nh m m t v trí m i d a trên s t
phá hình m u giá, i u quan tr ng là b n ph i quy t nh tr c th i i m ó v
lo i ng thái giá nào khi n b n k t lu n s t phá là m t hi n t ng l i c a.
Trong bài t p này, chúng ta c n nh r ng khi m t s t phá phát tri n, xác su t
giá cao h n. i u này là tr ng h p ti p t c trong t di chuy n quay v xu
h ng c . Tuy nhiên, ngay khi giá chuy n ng tr l i ph n thân c a hình m u, t
l giá cao h n b t u thu h p. Câu h i t ra là, "Khi nào ph n d th a chuy n
xu ng d i m c i m 50%?" Th t không may, không có quy t c ch c ch n và
nhanh mà nào có th ho t ng trên t t c các tr ng h p. M i tình hu ng ph i
c ánh giá d a trên giá tr nó, và t t h n là nên th c hi n bài t p tr c khi
b n vào v trí này h n là khi b n ang n m gi nó. N u không c m xúc s nh
h ng vào vi c a ra m t quy t nh.
S d n g h ìn h c h nh t , m t n gh i ê n c u t ình h u n g ch o t t c c á c h ì n h m u 89

Hình 6-16 Nh n bi t m t t t phá hình r ng c a.

B c u tiên là ph i nh r ng khi ng ranh gi i phía trên c a hình m u ã b phá v

sau m t b c t phá, i u này c ng t ng t nh vi c nói r ng s h tr ã b vi ph m.
i v i m t s s t gi m c ng t ng t nh th , nh ng ng c l i,. i u này cho chúng tôi
có c nh báo cho n khi giá c b phá v kh i hình m u ho c các khu v c h tr khác
b vi ph m. B n có th th y r ng trong hình 6-15, vi c phá v ranh gi i trên c ng báo
hi u m t lo t các nh và áy ang gi m. Theo tôi, ây s là b ng ch ng y có th
ra kh i v trí. Các th tr ng không có nhi u h n ho c không có ít h n s bi u hi n c a
m i ng i trong hành ng. Vì các cá nhân có th thay i suy ngh c a h , th tr ng
c ng v y. S t t h n r t nhi u khi b n chú ý n thông i p c a th tr ng h n là hy v ng
và n i s hãi cá nhân c a mình. Khi tình hình không còn có d u hi u v vi c t ng giá, t t
h n là m t m t kho n l nh h n là cho s t kiêu và s b ng b nh d n n m t cu c
kh ng ho ng l n.
Hãy nói r ng giá ã gi m tr l i vào hình m u mà không có l i nhu n c a
m ts o ng c nh và rãnh. Chúng ta nên làm gì ti p theo? Nó ph thu c
r t nhi u vào bi u . N u không có i m h tr rõ ràng, nhi u th ng nh ân
tin r ng m t s xâm nh p 50 p h n tr m là n i thoá t kh i. Trong tr ng
h p này, 50 ph n tr m là i m gi a gi a hai ng ngang t o nên hình ch
nh t. M t ví d c th hi n trong hình 6 -16. Trong tr ng h p này, tín
hi u bán s phát tri n khi giá v t 50%. Hình 6 -17 cho th y m t ví d khác,
trong ó giá phá v d i áy th hai tr c ó. Trong tr ng h p này, s phá
v phát tri n trong khuôn m u.

Hình 6-17 Nh n bi t m t s t phá hình r ng c a.

 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
90

Hãy nh r ng, áy nh h n là m t i m h tr ti m n ng. N u giá phá v d i ng

ranh gi i phía trên và giá th p nh h n thì hai i m h tr ã b vi ph m. Hành ng nh
v y ch c ch n không ph i là nh ng gì c mong i trong quá trình t phá ban u.
N u b n ang cân nh c mua hàng, s không có c s mua vào th i i m này. T i sao,
n u b n là ch m tr , thì quy t nh có khác i không? T t nhiên là không ph i, nh ng nó
th ng là khó b l h n. Th t không may, th tr ng không có tình c m nh con ng i và
th ng không có lòng th ng . ó là lý do t i sao i u quan tr ng là ph i th c hi n hành
ng nhanh chóng ngay tr c khi xác su t gi m .
M t kh n ng khác c th hi n trong hình 6 -18, có th xây d ng ng xu
h ng nh và quan sát s vi ph m c a nó. S âm xuyên c a ng này sau ó
óng vai trò là m t s vi ph m h tr và m t tín hi u bán ra.
Trong t t c các ví d này, i u quan tr ng là t m t i m d ng bên d i
các i m h tr khác nhau: d u hi u 50 ph n t r m, áy tr c ó, ng xu
h ng t ng, v.v ... Nh ã c p, các i m d ng này ph i c t tr c th i
h n. B ng cách này, b n s ph i tính toán t n th t mà b n s n sàng ch p nh n
và nh ng i m mà t i ó ti n ban u cho vi c kinh doanh – ví d : s phá
v -không còn ho t ng. Không hành ng t r c th i h n là khi m i th tr
nên sai l m, quy t nh bán th c t có nhi u kh n ng d a trên c ng th ng
tinh th n gây ra b i ph n ng c a m t s ki n tin t c ho c m t cái gì ó
t ng t h n là t rên m t k ho ch h p lý, s n s àng.
Các ví d mà chúng tôi ã gi i quy t ây liên quan n các s t phá
h ng lên trên , vì ó là h ng mà h u h t nh ng ng i tham gia th tr ng
nhìn th y. Tuy nhiên, trong tr ng h p các v trí ng n b t u t t gãy, các
nguyên t c v n gi nguyên, ngo i tr h ng o ng c. T rong tr ng h p này,
các vùng kháng c c thay th h tr . M t ví d c th hi n trong
Hình 6-19, n i m t i m d ng s c t phía trên s t p h p cu i cùng có
kinh nghi m b i hình m u tr c khi phá v i xu ng. M t ng thái trên i m
này s khôn g làm m t hi u l c c a s hình thành.

Hình 6-1 8 Nh n bi t m t s t phá ng r ng c a

S d n g h ìn h c h nh t , m t n gh i ê n c u t ình h u n g ch o t t c c á c hì n h m u 91

Hình 6-19 t m t i m dùng sau s t phá i xu ng

Tuy nhiên, nó ch c ch n s ph n l c a nó thành công d i 50/5 0, trong khi t i

th i i m t pháchúng ã có th c t t trên 50/50. Do ó, n u ti n lên phía
trên ng xu h ng làm m t i lý do c a vi c ti n lên ng n h n , t i sao l i
ti p t c n m gi vi c kinh doanh ?

Cân nh c kh i l ng
Cho n nay, chúng tôi ch xem xét giá trong phân tích c a chúng tôi, nh ng kh i l ng
là m t bi n c l p quan tr ng có th giúp chúng tôi có c s ph n ánh chính xác h n
v tâm lý ám ông. Kh i l ng th ng i v i xu h ng, ngh a là, nó m r ng v i m t
xu h ng t ng giá và gi m i v i m t xu h ng gi m. ây là m t m i quan h bình
th ng, và b t c i u gì khác i t nó nên c coi là m t d u hi u c nh báo r ng xu
h ng giá hi n hành có th ang trong quá trình o chi u. Kh i l ng luôn c o
v i m i liên quan n quá kh g n ây. Do ó, kh i l ng n ng có liên quan n kh i
l ng 20 n 30 thanh ho c lâu h n.

Trong tr ng h p hình ch nh t, và v i h u h t các hình m u khác, bình th ng xu

h ng kh i l ng b co l i khi s hình thành phát tri n. Ho t ng có th ti p t c dao
ng cùng v i giá c , nh ng v i l i ích c a nh n th c v th i gian, chúng ta s th y các
nh và áy c a kh i l ng co l i khi hình m u phát tri n theo các ng th ng c a Hình
6-20. Khi hình m u g n hoàn thành, s phân tách chi m u th và kh i l ng c n i.
92 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình 6-2 0 Xu h ng kh i l ng gi m khi hình ch nh t c hình thành

Ch t l ng c a m t s hình thành tích l y ch c ch n s c c i thi n n u kh i l ng m

r ng ra khi t phá. ôi khi nó th m chí có th rút ra m t xu h ng tham gia vào các
nh th p h n kh i l ng, nh trong hình 6-20. ó là s gia t ng trong ho t ng kinh
doanh xác nh n tính h p l c a vi c t phá b i vì nó báo hi u s nhi t tình c a ng i
mua. M t s di chuy n t ng t v i kh i l ng gi m s là nghi ng và s cho th y s
th t b i c a kh i l ng di chuy n v i xu h ng này. M t ví d c th hi n trong
hình 6-21. Trong tr ng h p này, kh i l ng ch c ch n s gi m khi giá ang bùng n .
Hành ng nh v y th ng báo hi u r ng giá c ang t ng lên do thi u ng i bán h n là
mua vì ng i mua m nh m , nhi t tình. Khi giá b t u tr t, kh i l ng t ng áng k ,
cho th y giá ang tr t do áp l c bán ra. ây là m t d u hi u rõ ràng làm t ng kh n ng
s bùng n là m t hi n t ng l i c a.

Hình 6-2 1 Kh i l ng gi m trên s t phá h ng lên trên là xu h ng gi m giá

S d n g hìn h ch nh t , m t n gh iê n c u t ì nh h u n g c ho t t c c á c h ì nh m u 93

B n s th ng th y các bi u , trong ó s t phá thành công phát tri n mà không có

s thay i rõ ràng v kh i l ng, dù là t ng ho c gi m. Th t không may, ây là m t th c
t c a cu c s ng. Do ó s m r ng t t là m t i u ki n mong mu n, nh ng không nh t
thi t là m t i u ki n b t bu c, cho m t s t phá h p l . i u này ch c ch n s làm
t ng s l , nh ng các ch s khác, ch ng h n nh s dao ng, c ng có th d n n s
cân b ng. N u kh i l ng th c s gi m trên s t phá, nh trong hình 6-21, ây là s
thi u các b ng ch ng tích c c và nó là m t y u t tiêu c c th c s .
Hình 6-22 cho th y m t s t phá t m t hình ch nh t. Các c tính th tích thu h p
t ng t c ng xu t hi n trong quá trình phát tri n hình m u gi ng nh hi n nay i v i xu
h ng t ng giá. Tuy nhiên, c tính th tích trên s t phá ít quan tr ng. i u này là bình
th ng khi kh i l ng gi mvì giá gi m. Do ó, kh i l ng gi m trên m t s t phá là
hoàn toàn bình th ng. Tuy nhiên, i u không bình th ng là không có kh i l ng m
r ng theo xu h ng i xu ng. i u này t nó cho th y ng i bán có ng l c h n và do ó
thêm m t s tiêu c c hình m u. M t cách th ng xuyên, giá s o ng c và t o ra m t s
ph c h i nh ho c ph c h i ho c quay ng c l i xu h ng c theo s t phá h ng
xu ng (Hình 6-23). M c t ng này luôn luôn i kèm v i kh i l ng gi m, chính nó c ng c
các ch s xu h ng gi m. Nó d ng l i cu i d i c a hình ch nh t, và bây gi tr thành
vùng kháng c . Cùng m t ý t ng v kh i l ng gi m s i kèm v i m t t h i ph c sau
m t b c t phá.
Hình 6-24 cho th y m t ví d trong ó c s bi n ng giá c và kh i l ng co l i áng k .
S k t h p này cho th y s cân b ng c c k t t gi a ng i mua và ng i bán t n t i trong
m t th i gian dài. Thông th ng m t m c tiêu giá c xác nh b i chi u sâu c a s hình
thành.

Hình 6-2 2 M r ng kh i l ng trên s phá v có xu h ng gi m

 94 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình 6-23 Volume should shrink on a retracement rally.

Tuy nhiên, trong tr ng h p này, tình hình cung và c u cân b ng th ng i kèm v i s

d ch chuy n l n h n và rõ nét h n nhi u so v i nh ng k thu t o thông th ng. Hình 6-
24 cho th y s s t gi m m nh, tuy nhiên nguyên t c kh i l ng gi m nhanh theo sau là
s m r ng l n áp d ng cho c vi c t phá t ng. Trong tr ng h p này, kh i l ng
th ng bùng n khi chúng tôi chuy n t tr ng h p khi mà h u h t các bên không quan
tâm n là ng i mua không th mua ch ng khoán b t k giá nào. ó là nh ng
thành ph n b t u s t p h pmang tính k ch tính.

Hình6-24 Narrow rectangle and nonexistent volume are often followed by a sharp move.
 S d n g h ìn h ch nh t , m t n gh i ê n c u t ìn h h u n g ch o t t c cá c h ì n h m u 95

Bi u 6-3 St. Jude Medical, daily.

M t ví d c trình bày trong bi u 6-3, i v i St. Jude Medical, n i m t hình ch

nh t r t h p phát tri n v i s gi m m nh v th tích. Khi kh i l ng m r ng, m t t
h i ph c ng n nh ng v n m nh kéo theo sau ó.

Tóm t t

• Các c tính giá: M t biên dao ng b i hai ng xu h ng song song.

• Cân nh c kh i l ng: Kh i l ng co l i khi hình m u c hình thành. Nó t t h n khi nó m
r ng trên m t s phá v theo h ng i lên; nó là không quan tr ng trên m t s phá v theo
h ng i xu ng.
• o t t suy: Chi u sâu c a hình m u c d ki n theo h ng c a s bùng n t i m t phá.
• Các d u hi u c a s t phá: S co l i c a kh i l ng trên m t s t phá.
• Tiêu chu n cho s th t b i i lên: Giá gi m tr l i và ch m m c giá th p th p tr c ó, vi
ph m ng xu h ng lên k t h p v i các áy th p tr c ó, ho c v t qua ng ng 50% c a
hình m u.
• Tiêu chu n cho s th t b i i xu ng: Giá t ng tr l i hình m u và phá v trên nh nh t tr c
ó, vi ph m xu h ng gi m xu ng và t ng lên nh g n ây, ho c v t qua m c 50% c a hình
m u.
7
Hình m u
u và vai
Hình m u u và vai có l là n i ti ng nh t c a t t c các m u. Nó hình thành
u và áy nh là m t s hình thành o ng c và c ng phát tri n trong m t
xu h ng ang di n ra liên t c ho c h p nh t. So v i các hình m u khác,
ch ng h n nh tam giác, u và vai là m t trong nh ng áng tin c y nh t.

Hình m u u và vai nh m t m u o ng c
Hình 7-1 cho th y m t hình m u phân b u và hai vai (H & S) i n hình. Nó bao g m
m t s t p h p cu i cùng (ph n u) tách hai ph n nh h n, không bao gi gi ng nhau,
s t p h p (vai trái và vai ph i). N u hai vai là xu h ng trung gian, vai u tiên s là
b c t ng tr c áp l c trong th tr ng t ng tr ng, và vai th hai s là xu h ng th
tr ng gi m. Ph n u, t t nhiên, i di n cho các s t p h p trung c p cu i cùng trong
th tr ng t ng. ng n i hai áy c a hai vai c g i là ng vi n c . Khi ng
vi n c b vi ph m theo h ng xu ng, m u c hoàn thành và tín hi u o ng c c
a ra. có giá tr , b t k m u o ng c nào c ng ph i có th o ng c. Vì v y,
ph n nh u và vai ph i ng tr c xu th t ng m nh.
Các c tính kh i l ng (xem Hình 7-2) r t quan tr ng trong vi c ánh giá
tính h p l c a s hình thành này. Ho t ng th ng n ng nh t trong quá
trình phát tri n vai trái và c ng có xu h ng khá n ng vì giá ti p c n n
nh cao. N u s t p h p vai trái i kèm v i m t m c ho t ng cao h n
ph n u, i u này phù h p v i nguyên t c, c phác th o trong ch ng 5,
r ng kh i l ng d n n giá c .

96
 Hình m u và vai 97

Hình7-1 nh u và vai c i n.

M t g i ý th c s cho th y hình m u H & S ang phát tri n i kèm v i s hình

thành c a v ai ph i, luôn i kèm v i kh i l ng th p h n rõ r t so v i u ho c
vai trái . L ý t ng nh t là m c h p ng kh i l ng k hi cu c s t p h p ph n vai
ph i m ra. Trong nhi u ví d v v trí th tr n g, b n s th y r ng m c dù các
c tính kh i l ng khác v i nh ng mô t ây, hình m u v n ho t ng. V ì v y,
các m u kh i l ng là m t h ng d n. N u có m t, s hình thành có nhi u kh
n ng làm vi c, nh ng ch vì chúng không hi n di n không có ngh a là hình m u
nên c b qua.

Hình7-2 nh u và vai v i kh i l ng
 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
98

Ngoài ra, n u b n có th ph át hi n ra hành vi giá c và kh i l ng i di n

cho nh u và vai thì ây có th c s d ng làm h ng d n d oán
hoàn thành m u cu i cùng.
Hình 7-1 c ng minh ho th c t là s vi ph m c a ng vi n c cho th y m t tín hi u
r ng các nh và áy ang t ng lên ã d n n ít nh t m t nh và nh áy gi m. Ph n
vai ph i th hi n nh u tiên th p h n, và áy c a s di chuy n theo sau s t phá.

Tâm lý h c có th gây ra s hình thành này

Tâm lý h c n m d i s hình thành u vai s ph thu c r t nhi u vào khung th i gian
c xem xét. N u nó phát tri n trên m t bi u hàng tu n sau m t s t p h p kéo dài
kéo dài vài tháng ho c lâu h n, thì nh ng ng i có xu h ng l c quan có th s b nh m
l n h n trong tâm lý h c c a ám ông h n là khi m t cái u và vai c nh n d ng,
m t bi u thanh 10 phút. Không có gì ng c nhiên khi s suy gi m c a tín hi u u và
vai trên bi u tu n s cao h n nhi u, b i vì con l c tâm lý t ng lên theo hình m u s m t
nhi u th i gian h n i n c c gi m, t ó có th d oán o ng c. Tuy nhiên, có
nh ng c i m chung trong vi c phát tri n các hình m u áp d ng cho t t c các khung
th i gian. S khác bi t là các hình m u nh h n trên bi u trong ngày gi ng nh m t
cái v tayb lãng quên nhanh chóng, trong khi các hình m u nhi u n m trên các b ng x p
h ng hàng tháng là lâu h n m t nh c t c t thân th
Hãy xem xét cách áp d ng i u này vào bi u hàng ngày. Trong hình 7-1, vai trái là
s k t thúc c a m t s t p h p khá t t. Tâm lý h c t i th i i m này là xu h ng t ng, do
ó, vì khi m t s th t b i phát tri n và giá c a ra kh i vai trái cao, ng i tham gia th
tr ng mong i xu h ng ti p t c nh v y. Trong h u h t các tr ng h p, s t p h p
hình thành ph n u là khá l n. K t khi giá c t ng cao thúc y tâm lý l c quan, ám
ông th y khá vui ph n nh u. Th ng thì m c kh i l ng nh h n ph n u h n
so v i s t p h p ph n vai trái. ây là m t d u hi u cho th y b m t d i có ít s c mua
h n tr c ây. Ngoài ra, n u b n ang theo dõi m t s dao ng, nó có th t o thành m t
s phân k âm gi a hai s t p h p, do ó ch ra các v n ng m khác. Các s khác bi t
v kh i l ng và dao ng không ph i là tín hi u bán mà là m t c nh báo r ng giá c
s d b nh h ng trong tr ng h p c a m t tín hi u o ng c xu h ng b i giá chính
nó. ( hoàn thành s mô t s giao ng, hãy xem cu n sách/ sách CDMartin Pring on
Market Momentum (McGraw-Hill, 2002)
 Hình m u và vai 99

Khi s t p h p ph n u k t thúc, giá gi m tr l i h tr xung quanh áy tr c

ó. Vào th i i m ó, ng i mua b l tr c ó c khuy n khích tham gia vào th
tr ng. N u giá t ng t m c này tr c ây, ch c ch n i u này s cho m t món h i
và giá s t ng tr l i. Ch s h u c a ch ng khoán, v ph n c a h , c m th y gi ng
nh v y và ít có xu h ng bán. M i s t p h p n th i i m này ã t ng giá cao
h n, vì v y không có lý do nghi ng r ng s ti n b ti p theo s là khác nhau.
Tuy nhiên, i u này hóa ra là i m y u. Kh i l ng co l i khi nó ti n tri n, cho th y
s gia t ng này là do thi u s bán hàng h n là do t ng mua. Khi bán b t u t ng
lên, giá ch m t i nh c a vai ph i và b t u tr t. Ng i tham gia v n l c quan
vào th i i m này, k v ng m t s h i ph c nh tr c khi có s ph c h i lên nh
m i. Tuy nhiên, i v i k thu t viên, s suy gi m v kh i l ng khi giá t ng lên
vai ph i là m t d u hi u gi m giá vì nó cho th y s h ng hái ít h n nhi u so v i
kh i l ng l n h n vai trái và u. Cu i cùng, khi giá phá v d i m c áy c a
hai áy tr c, r t nhi u ng i mua ã mua trên ph n vai và u trái b khóa v i m t
s m t mát. Có xu h ng bán, nh ng âu là ng i mua? Trong m t s tr ng h p,
tin x u n i lên và giá c ã có m t t bán tháo m nh. Ngoài ra, chúng ta có th
th y m t lo t s t p h p s c nét và ph n ng d i d ng ng zigzag i xu ng. Hy
v ng thay th v i s th t v ng vì giá c d n d n làm th p h n.
Con ng i có th và thay i t duy, và s ki n c ng thay i. Vì lý do này,
m t vài ph n nh u và vai c nhanh chóng h y b khi m t ch d a c
xây d ng bên d i ng vi n c áo. Tâm lý tiêu c c i kèm v i s v ph n
u và vai b thay th b ng nh ng d u hi u tích c c xu t phát t s t phá kh i
ch d a. Giá c sau ó t do t ng tr l i, nh ng nhi u h n v sau ó.

o t t suy
Công th c o l ng cho s hình thành giá này là chi u sâu t i a c a hình m u, trong tr ng
h p u và vai có ngh a là kho ng cách gi a nh c a u và ng vi n c . M c tiêu này
sau ó c h ng xu ng t ng vi n c t i i m phá v (hình 7-3). Sau ó hình m u
càng sâu h n, d u hi u gi m giá c a nó càng l n khi nó ã c hoàn thành. ôi khi vi c
hoàn thành u và vai s c theo sau b i m t xu h ng gi m khá l n; ôi khi nh h ng
tiêu c c c a hình m u s nhanh chóng b h y b khi hoàn thành m t c s . i u này có
ngh a là b n không nên cho r ng t t c các s c gây ra l i nhu n l n (t phía ng n). Luôn
luôn gi m t tâm trí c i m khi các i u ki n k thu t thay i.
 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
100

Hình 7-3 o t t suy nh u và vai.

Tr c s h c so v i tr c logarithmic
i v i các bi u dài h n, s l a ch n gi a tr c s h c và lôgarít có t m quan tr ng quy t
nh. Tr ng h p có nh ng chuy n ng l n v giá, s khác bi t v giá c có th là áng k .
Các bi u 7-1 và 7-2 cung c p m t ví d c c oan. Bi u 7-1 cho th y s n l ng gi y
th ng m i ba tháng c lên k ho ch theo thang s h c.

Bi u 7-1 L nh v c kinh doanh gi y, 1910-2003, hàng tháng (arithmetic scale).

 Hình m u u và vai 10 1

Bi u 7-2 L nh v c kinh doanh gi y, 1910-2003, hàng tháng (tr c logarit)

Ph n u và vai òi h i t l gi m xu ng m t con s âm, rõ ràng là m t s không t ng.

(Tôi cho r ng i u này không kh quan b i vì Th y S ã gi m t l tiêu c c vào cu i th
k hai m i ng n c n ng i n c ngoài u t vào ng franc Th y S ). M t khác,
bi u 7-2 cho th y cùng th i k theo tr c logarithmic. L u ý r ng m c tiêu gi m i th c
t h n th nào, kêu g i s n l ng gi m xu ng m c h tr trong th p niên 40 c a n m.
M c tiêu ó c g i là‖nguyên tác c b n t i thi u‖ b i vì giá th ng d ch chuy n
nhi u h n m c tiêu. Th c s , chúng th ng phát tri n a d ng. Hình 7-3 môt t m i rang
bu c chính ph c, ch ra giá ang gi m g p 3 l n s l ng m c tiêu. Chú ý rang ng
ngang ánh d u m c tiêu u tiên tr thành i m kháng c ngay sau ó vì giá l i ct p
h p l i l n n a. Do ó, khi b n tìm ki m m t vùng h tr ti m n ng theo s t phá u
và vai h ng xu ng, m t ý ki n t t là s d ng m c tiêu o l ng a d ng u và vai nh
m t s h ng d n. Trong tr ng h p này, nó s ho t ng khá t t.

Bi u thanh so v i bi u óng ho c ng k

Bi u thanh có l i th là b c l t t c các ng thái giá mà x y ra th i k c th . M t v n

ó là giá
 Ph nII: Hình m u giá truy n th ng
102

Bi u 7-3 German Bund, 1998-2003, hàng tu n.

Th ng c coi là tin n và s ki n ng u nhiên mà có nh h ng ít ho c

không nh h ng gì t i xu h ng. i u này có ngh a là bi u thanh không d
gì gây sai ho c hi u l m.
Bi u ng không c b nh h ng b i tín hi u rang c a nh ng ch c
ch n chúng l c ra r t nhi u. Nó d dàng h n phát hi n ra hình m u s d ng
bi u óng vì chúng ch ra xu h ng u tiên trong m t hình th c bi u d
nhìn.Bi u 7-4 và 7 -5, mô t V n XL, th hi n cùng m t th i i m trên m t
thanh và m t ng. Chú ý r ng có 2 hi n t ng l i c a s hình thành u
và vai trên bi u thanh nh ng chúng không xu t hi n trên bi u óng.
ng vi n c iv is o ng c u và vai x y ra sau c ng d th hi n h n
trên bi u óng vì nó là m t ng ngang và có ý ngh a quan trong.
Thông th ng, nh ng nhà th ng m i quan sát s hình thành nh u và c và hành
ng li u tr c s t phá. i u này là chi n thu t không chính xác b i vì d a trên
ch ng c th i không th bi t cho n khi xu h ng ph bi n xu t hi n ho c khi tín hi u
o ng c c a ra do s phá v d i vi n c . N u con s quan trong v ch s khác
ang ch ra trong chi u h ng c a s thay i xu h ng, ó l i là v n khác. Hãy nh
r ng, trong phân tích k thu t, xu h ng ph bi n c cho là có hi u l c cho n khi
tr ng l ng c a b ng ch ng ch ng mình i u khác.
Hình m u u và vai 103

Bi u 7-4 XL V n, 1997-2002, hàng tu n.

M t ph n u và vai không hoàn ch nh không ph i là b ng ch ng, ch là m t vi n c nh

có th x y ra.
Hình m u u và vai có th c hình thành trong 10-15 phút ho c c n n c th k
phát tri n. Nói chung, th i k càng dàu, s l ng phân ph i càng nhi u, và do ó xu
h ng gi m càng kéo dài

Bi u 7-5 XL v n, 1997-2002, hàng tu n.

 Ph nII: Hình m u truy n th ng
10 4

S hình thành u và vai l n h n th ng ph c t p h n s hình thành nh h n nh hình

7-6.

Hình m u d c lên và d c xu ng
Hình m u u và vai minh h a hình 7-1 và 7-2 có m t ng vi n c ngang nh ng có
r t nhi u s a d ng mà có hàm s xu h ng gi m nh s thay i chi u ngang khi chúng
c hoàn thành. Khi ng vi n c c a hình m u ngang b vi ph m, m t lo t nh và
áy gi m có tín hi u. Không cùng v i lo i d c h ng lên trên nh hình 7-4 b i vì t i th i
i m t phá giá v n cao h n áy tr c ó. Cùng lúc x y ra nh v y, lo t nh và áy
gi m ã c t trong s chuy n ng khi ng vi n c c a ph n u và vai h ng
xu ng(hình 7-5) b vi ph m. Bi u 7-3, i v i German Bund ch ra hình m u d c
xu ng phía d i, và bi u 7-6, i v i Uninon Planter mô t m t lo i d c xu ng phía
d i. Trong tr ng h p này, giá th m chí gi m 4 l n so v i m c tiêu giá o c. Theo
quan i m c a m c tiêu giá nguyên b n, s hình thành d c xu ng phía d i cho b t c
chi u sâu nào c a ra có chi u h ng gi m nhi u h n so v i b n i chi u d c
h ng lên trên. ây là do s phá v t ng vi n c x y ra t i i m th p nh t c a hình
m u. Chúng ta c n c n th n v i ng viên c cái mà có m t góc suy gi m c c k sâu
s c, vì nó có th b m t s phá v gi theo sau. ây là s kéo dài các quy lu t cs lien quan
n d c c a góc tang ho c gi m c a m t ng xu h ng c th o luân ch ng 4.
Sau t t c , m t ng vi n c không có gì h n m t ng xu h ng c bi t.

Hình 7-4 u và vai h ng lên phía trên.

Hình m u u và vai 10 5

Hình 7-5. u và vai d c xu ng d i

Hình m u ph c h p
Th nh tho ng tr n chi n gi a ng i mua và ng i bán tr nên ph c t p. i u này d n n
s hình thành cái mà chúng ta g i là hình m u u và vai ph c h p cái mà có nhi u h n
m t vai ph i ho c trái. Ph n u chính nó có th là nh u và vai c a chính nó

Bi u 7-6 Union Planter's, 1986-2000, hàng tu n.

10 6 Ph nII: Các hình m u truy n th ng

Hình nh 7-6 nh u và vai ph c h p

Kh n ng là r t l n, vì Hình nh 7 -6 c a ra nh m t i m b t u. Chú ý
r ng ph n nh bi u 7-7 ch a hai vai ph i và do ó nó c coi là ph c h p.
Không có s gi i h n lý thuy t nào kéo dài s ph c h p trong m t hình m u.
Bi u 7-7, i v i Y d c Watson, trong th c t ch ra m t hìn h m u r t ph c
t p ch a b n vai, hai bên trái và hai bên ph i. B n có th nhin th y ng xu
h ng g ch ngang th c s là ng vi n c c a m t nh u và vai nh cái mà
hình thành nên u.

Bi u 7-7 Hãng d c Watson , 1999-2002, hàng ngày.

 Hình m u u và vai
10 7

Nh m t quy lu t chung, hình m u càng ph c t p,tr n chi n gi a ng i mua và ng i

bán càng m nh m và tr n chi n càng m nh m thì s quan tr ng c a xu h ng m i
khi nó m i b t u càng nhi u.

c tính c a s hình thành

M t s hình thành u và cai có th e m l i nhi u c tính khác nhau.Khi i m
t phá ch ra s nghiêm tr ng, thì s t nh iên c a vai ph i x ng áng có m t
s chú ý thêm. Sau t t c , ó là m t c a bây mà giá s gi m, hình 7 -7 ch ra ba kh
n ng mà th hi n m t tr n chi n thú v gi a ng i bán và ng i mua. " S th hi n
u tiên mà tôi g i là ― m t s ch n ch nh vai ph i‖ . i u này phát tri n khi nó th y
nh th vai ang phá tri n theo m t cách có ki m soát. Sau ó giá phá v m t cách sai
l m trên s khan c trong s hình thành c a xu h ng tr c ó ho c cao
h n.Hành ng l i c a này angb làm cho suy y u i v i th tr ng t ng và
gi m giá. Vì th tính d bi n ng gây nên s s t gi m r t hi m hóc .M t ví d
c ch ra bi u 7-8, i v i Anheuser Busch, tr c cu c kh ng ho ng n m
1987. ng xu h ng sai l ch phá v trên vai ph i nhanh chóng theo sau ó là
s s t gi m.Sau ó hành ng kinh doanh di n ra r t yên ng; giá hi m khi d ch
chuy n và kh i l ng co l i h u nh không có gì, ch ra m t s cân b ng n nh
gi a ng i mua và ng i bán.Tuy nhiên, ó là m t s bình tình tr c khi

Hình 7-7 S bi n d ng nh u và vai.

 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
108

Bi u 7-8 Anheuser Busch, hàng ngày.

có m t c n bão..Cu i cùng hình m u c hoàn thành và giá gi m m t cách d c ng.

Ví d B trong hình 7-7 c ng minh h a s l ng không n nh d n n giá
gi m m nh m .V n v i lo i hình kinh doanh r ng rãi ó là s phá v
th ng b kéo theo b i nh ng hành ng b i n ng.Hìn h nh ch ra m t s
gi m nh .Tuy nhiên, bi u 7-9, i v i Baker Hughes ch ra m t thu nh p i n hình,
vì ng thái giá bi n ng n m 1998 liên t c a s t phá vào di n áng ng .
Ví d th 3 tro ng hình 7 -7 a ra vai ph i c ki m soát nh i u h n. Trong ví
d này, giá hình thành m t hình ta m giác ( xem Ch ng 9 cho s mô t y
hình tam giác). u tiên, b n có th nhìn th y s t p h p ang tr nên y u
h n.Th hai, xu h ng càng th p a ra m t tiêu chu n hoàn ch nh trái ng c v i
cái bán ra. Cu i cùng, n u hình tam giác t h t b i , có m t s d ng l i h p
lý có th x y ra t i m t i m r t g n , ví d trên ng xu h ng phía tr ên .
C ng gi ng nh v y, s t nhiên c a ng th ng ch ra s cân b ng n nh gi a
ng i mua và ng i bán. N u i u này c gi i quy t theo ng i bán,ng ý xu
h ng gi m c a toàn b s hình thành này ch ra m t s s t gi m.M t ví d
mô t hình m u u và vai d c lên c ch ra trong bi u 7 -10, i v i J.P
Morgan.Vai bên ph i chính nó là s ph c h p. nh vai chín h là m t hình m u
u và vai nh .
Hình m u u và vai 109

Bi u 7-9 Baker Hughes, 1997-1999, hàng ngày.

Ph n vai chính nó c ng là hình m u u và vai, v i s t p h p tháng 4 bên vai

trái và hình tam giác, ch a ng 2 ng g ch, vai ph i . Nói chung, khi b n có
m t hình m u ph c h p, nó là m t s ph n ánh tr n chi n ý ngh a gi a ng i
mua và ng i bán. Trong tr ng h p này, ng i bán th ng gâ y ra m t s s t
gi m nh .

Bi u 7-10 J.P. Morgan, 2000-2002.

11 0 Ph nII: Các hình m u truy n th ng

o ng c và ngh ch o
u và vai
Hình m u u và vai c ng hình thành nên áy c a th tr ng. Hình nh 7-8 ch ra m t ví
d . ây luôn luôn c g i là ngh ch o u và vai, s o ng c u và vai, ho c m t
áy u và vai. Nó bao g m s s t gi m cu i cùng c tách b i hai s s t gi m nh
h n.
Thông th ng, kh i l ng cao t i áy c a vai bên trái (hình 7-9) và trong su t s hình thàng
ph n u. c tính chính c a kh i l ng là ho t ng trên vai ph i cái mà gi m i trong su t s
s t gi m c a áy và m r ng trên s t phá. S ngh ch o u và vai gi ng nh hình m u
ph n b u và vai có s l ng thay i l n trong các vùng nh ng xu h ng d c, s
l ng vai và vân vân. Vì t i nh, s hình thành càng có nhi u ph c h p thì t m quan tr ng c a
nó càng l n.

V d th ng tr ng
M c tiêu giá d a trên nguyên t c t ng t i v i nh u và cu i. Chi u sâu t i a
c o và sau ó d ki n t i m t phá. Bi u 7-11, mô t B o hi m Aetna, a ra
ví d c th v hình m u o ng c u và vai. ây th c s là m t hình m u ph c h p,
b i vì n u b n nhìn m t cách c n th n, b n có th nhìn th y có hai vai ph i và hai vai trái.
Th t thú v , m c tiêu giá ã t c l n t p h p u tiên dù giá l i si chuy n lên t ó.

Hình 7- u và vai o ng c cô i n
 Hình m u u và vai 11 1

Hình 7-9 Hình m u u và vai o ng c truy n th ng v i kh i l ng

ng g ch ngang h ng lên nh , khi k t h p v i ng vi n c , ch ra vai ph i th c s

là m t hình tam giá i x ng.
Bi u 7-12 , i v i Alcan, ch ra m t s ngh ch o u và vai khác; Th i
gian này, ph n âu ch a ng 2 ng g ch, th c s là m t hình ch nh t. M t
hình ch nh t khác phát tri n trong su t s hình thành vai ph i. Ch ú ý xem kh i
l ng tang lên ba nhiêu trong s t p h p t áy cu i cùng. Nó gi m khi giá i u
ch nh, ch m r ng trên s t phá.Khôi l ng không h p tác u m i th i i m,
nh ng khi nó h p tác thì a ra m t m c cao h n.

Hình 7-1 0. u và vai o ng c theo h ng d c xu ng

112 Ph n II: Hình m u truy n th ng

Hình nh 7-11. u và vai o ng c theo h ng d c lên

Trong ví d này, m c tiêu h ng lên trên b v t quá tr c cu c kh ng ho ng n m 1987.

Có th nói r ng t t c i u ó, nó có th c tranh lu n r ng ây không ph i là hình m u
u và vai gì c . Nguyên nhân là do ph n vai th p r t g n v i u - th c s ch cao h n
m t chút v phía tay ph i c a u, vì v y v m t k thu t, ây là hình m u o ng c u
và vai. Tôi a ra i u này vì tôi tin r ng i u quan tr ng h n là áp d ng chung ý th c
xây d ng hình m u giá h n là áp d ng các quy t c nghiêm ng t.

Hình 7-12 Hình m u u và vai ph c h p o ng c

Hình m u u và vai 113

Bi u 7-11 Aetna, 1982-1986, hàng ngày.

Xét cho cùng, chúng tôi ang c g ng xác nh cu c chi n gi a ng i mua và ng i

bán t quan i m d báo xu h ng o chi u. N u hành ng giao d ch không kh p
v i các quy t c ã c quy nh thì i u ó không thành v n mi n là s hình
thanh v n ho t ng. Các quy t c th c s là ch d n cho hành ng,

Bi u 7-12 Alcan, 1983-1987, hàng tu n.

11 4 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Bi u 7-13 Mean, 1981-1982, hàng tu n.

không s d ng tron g m i tình hu ng. Hãy nh r ng, nó luôn luôn i xu ng

theo xác su t, không bao gi ch c ch n. Làm theo các quy t c chính xác ng ý
r ng không có s hoàn h o trong vi c phân tích k thu t .
Cái áy c a n m 1982 i v i Alcan xu t hi n bi u 7 -13, cho th y s gia
t ng t ng t v kh i l ng c a s t phá. ây là m t i u thú v th c s , vì
nó cho th y s quan tâm c c k m nh m c a ng i mua và báo hi u s thay
i t t p trong tâm l ý h c. Th tr ng t nó r i xu ng áy vào tháng Tám,
nh ng c phi u này ch m áy tron g tháng Sáu. Vào tháng 8, vai ph i ã b t
u hình thành, do ó t o ra s phân k tích c c v i toàn b th tr ng. S
phân k ã c xác nh n v i vi c hoàn thành hình m u u và vai o chi u
vào cu i tháng ó. M c tiêu t ng ã t c nh s t p h p ban u. Chú
ý r ng kho ng tr ng cái mà phát tri n vào ngày th hai c a s bùng n .
Kho ng tr ng là vùng h tr và kh áng c ti m n ng. Xem cách hi u ch nh
tháng 9 ã k t thúc cu i c a kho ng cách trên. M t n l c óng m t
kho ng tr ng ti p theo ã c th c hi n ngay trong nh ng ph n óng c a
bi u .
Câu h i v m c ho t ng giá c c n thi t ch ng minh cho vai ph i
ho c trái th ng xu t hi n. Bi u 7 -14, i v i St. Jude Medical, ch ra m t
u và vai ngang o ng c. Vai trái là m t hình ch nh t xác nh và cung
c p m t tr n chi n t t gi a ng i mua và n g i bán. B n thân cái u th c s
là m s hình thành d ng áy ôi ( c mô t trong Ch ng 8). Tuy nhiên,
s s t gi m ph n vai ph i có th y hình bao i xa theo nh nh ngh a
hình m u, vì nó không liên quan nhi u n giá c . Ngay c nh v y,
 Hình m u u và vai 11 5

Bi u 7-14 St. Jude Medical, 1983-1986, hàng ngày.

m t khi ng vi n c áo ã b vi ph m, giá không có khó kh n trong vi c t c m c tiêu

h ng lên trên t i thi u.
H nói r ng có nhi u cách làm da mèo, và v i các hình m u giá th ng có nhi u h n m t
cách chúng có th c hình thành . Theo tinh th n này, Bi u 7-15 mô t u và vai o
ng c i v i St. Jude theo m t cách khác, tránh làm vai ph i y u. Chú ý là trong tr ng h p
này, giá c s cao h n so v i m c tiêu, nh ng tiêu chu n này v n là m t m c h tr quan
tr ng cho m t vài s gi m d n.
ôi khi ng thái giá phát tri n theo m t cách mà nó là khá khó kh n quy t nh xem nó
i di n cho hình m u này hay khác. Ví d , Bi u 7-16, i v i Sysco, cho th y áy vai và
u v i m c t ng áng k v kh i l ng. Bi u 7-17 cho th y chính xác cùng th i k ,
nh ng l n này tôi ã v b ng hai ng song song, ch ra r ng hình m u có th th c s là m t
hình ch nh t. Giá th m chí ã t g p hai l n so v i m c tiêu c ch nh. Nó th c s
không có v n gì v tên chúng tôi cung c p cho ng thái giá. i m thi t y u là giá gi m, ó
là m t cu c chi n gi a ng i mua và ng i bán (ph m vi giao d ch), và e là có m t s t phá
m nh m h ng lên trên kh i l ng cao. Tôi em nó ra th o lu n vì r t d dàng có tên
và các nh ngh a. C m giác c a tôi là b n c n ph i hi u nh ng s hình thành này theo cách
th c chung ch không ph i theo các công th c nghiêm ng t. Luôn luôn c g ng hình thành s
hi u bi t v tâm l ý c b n c a b t k tình hu ng nào
116 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Bi u 7-15 St. Jude Medical, 1983-1986, hàng ngày.

b i vì ó l à t t c nh ng hì nh m u ang ph n ánh. i u này có ngh a l à n u

b n có th th y s o chi u c a ti n trình nh và áy t i m t th i i m
gi á nào ó vi ph m ng ng h tr ho c kháng c , có th b n s có xu h ng
o chi u. N u kh i l ng

Bi u 7-16 Sysco, 1981-1983, hàng ngày.

 Hình m u u và vai
117

Bi u 7-17 Sysco, 1981-1983, hàng ngày

ng c m v i s hi u bi t c a b n, th thì càng t t. Hãy nh r ng, chúng tôi ch a ra tên hình

giá chúng ta có th d dàng nh n ra hi n t ng o ng c.

S hình thành u và vai nh

hình m u liên t c

Hình m u u và vai và s hình thành u và vai o ng c th ng xu t hi n trên các bi u d i

d ng hình m u ti p di n. Các hàm ý v kh i l ng và c tính kh i l ng c ng t ng t nh ki u
o ng c. S khác bi t duy nh t là nh ng m u này phát tri n trong xu h ng a ch không ph i
cu i. Các ví d c th hi n trong Hình. 7-13 và 7-14.
11 8 Ph nII: Các hình m u truy n th ng

Hình 7-13 u và vai o ng c liên t c

ng xu h ng. Nó có l t t nh t c hi u là m t nh ôi, m t s hình

thành c di n gi i trong ch ng ti p theo. Nh ã c p trên, không có
k t qu cho câu h i hình m u này c mô t nh th nào , vì ph m vi gi ao
d ch rõ ràng (cu c chi n gi a ng i mua và ng i bán) sau m t s t p h p
b vi ph m theo h ng xu ng. Th i k ho t ng c a s âm xuyên ng
xu h ng th p h n c n g ch ng ki n s m r ng kh i l ng .
Bi u 7 -19, cu ng c p cho chúng ta m t s h p nh t hì nh m u u và vai 8
n m. L u ý cách b i s th nh t v à th hai c a m c tiêu t ng lên óng v ai
trò là vùng h tr cho

Hình 7-14 nh u và vai liên t c.

Hình m u u và vai 11 9

Bi u 7-18 Sprint PCS Group, 1999-2002, hàng ngày.

s suy gi m. M t s d u hi u cho th y xu h ng t ng m i b t u xu t hi n khi nhi u c

phi u ã c c ng c Tây Nam vào n m 1991. Ví d nh n m 1982, các bi u dài
h n ã c h p nh t trong nhi u n m

Bi u 7-19 Hãng hàng Không South West, 1980-2003, hàng tháng.

 120 Ph nII: Các hình m u u và cu i

Khi m t s l ng áng k các c phi u và nhóm m t v trí nh v y, chúng s t o c s

cho m t th tr ng tang tr ng dài và b n v ng. i u này ch c ch n là úng sau nh ng t
t phá l n vào cu i n m 1982 và u n m 1983. i u ng c l i có th x y ra c p cao
nh t c a th tr ng, n i mà s v t tr i c a các nhóm u c và nhóm ngành l n h n r t
nhi u s c nh báo v nh ng r c r i s p x y ra.

S th t b i c a hình m u u và cu i
Chúng tôi ã xác nh r ng giá c c xác nh b i tâm lý c a ám ông. Các
cá nhân có th thay i t duy; do ó có th kéo theo ám ông, và do ócó th kéo
theo th tr ng. K t qu là, m t ngày nào ó có v nh là s t phá u và vai m t
cách h p lý c ng có th là m t b c i ti p theo. i u này th ng không ph i là
tr ng h p này , nh ng b t k th ng nhân ho c nhà u t nào không nh n ra kh
n ng c a th tr ng o ng c các tín hi u hoàn toàn h p pháp khác thì có th
ang trong tình tr ng b tiêu hao.
B c u tiên là m b o r ng hình m u b n ang theo b n th c s là m t s hình
thành h p pháp. Ví d , ng thái giá có th bi u hi n t t c các c tính c a hình m u
phân ph i u và vai, nh ng giá không can thi p vào ng vi n c . Chúng tôi ã thi t
l p r ng cho n khi s hình thành hoàn thi n v i m t s phá v quy t nh d i ng
vi n c áo thì nó không ph i là m t hình m u th c s . i u này là do ng vi n c i
di n cho m t vùng h tr , và s h tr không b vi ph m. Trong tr ng h p hình thành
theo chi u ngang, không xâm nh p vào ng vi n c c ng có ngh a là hàng lo t các
nh u và áy v n còn nguyên v n.
Hình 7 -20 mô t u và vai o n g c, i v i Albertson , i u này không
hi u qu . Giá ã t ng lên n vi n c áo ( th r n) cu i cùng vào gi a n m
2002, nh ng khôn g th v t qua c. ng nét t là có ch r a r ng
ph n cu i cùn g c a u và vai ngh ch o th c s t o thành nh hình m u
u v à vai. Thông th ng, b n có th nh n ra các tình hu ng k thu t này khi
c c th y tinh y n a ho c m t v i n a. Tron g tr ng h p này, nó ã c
v i m t n a,và giá gi m.
Giai o n 1992 -1995 cho th y hai ví d i v i Aflac tro ng Bi u 7 -21.
Ch ú ý r ng kh i l ngc a vai bên p h i c a hình m u u tiên bên trái là c
bi t n ng n . ng vi n c áo c a m u th hai h i b lõm theo h ng xu ng,
nh ng s hình thành không th c s hi u qu . M t d u hi u c a s th t b i s
có t s thâm nh p c a ng xu h ng tham gia vào các nh c a s s t
gi m vai ph i. S t phá kh i l ng cao theo chi u h ng lên ó là hoàn toàn
không có c i m v i c i m kh i l ng bình th ng c a s hình thành vai
ph i và có th cho th y r ng hình m u này không ho t ng .

Ngoài ra, m t s th t b i có th phát tri n sau khi giá th c s xâm nh p vào

ng vi n c t m th i và sau ó o ng c theo h ng i di n. i u này
 Hình m u u và vai
121

Bi u 7-20 Albertson's, 1998-2003, weekly.

i di n cho s th t b i c a hình m u u và va i và th ng i kè m v i m t
s t p h p bùng n h o c, t rong t r ng h p u và vai n gh ch o th t b i , có
m t s su y gi m x y ra . Bi u 7 -22, i v i Alber tson, là m t ví d i n
hình v nh ng gì x y r a sau khi m t hình m u kh ông ho t ng ho c ch n
gi n là th t b i. Tro ng t r ng h p c a m t th t b i , i u này

Bi u 7-21 Aflac, 1991-1995, hàng tu n.

122 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Bi u 7-22 Albertson's, 1996-1999 hàng tu n

có l là k t qu c a s bi quan. M t khi các nguyên t c c b n c nh n th c,

không ch nh ng ng i mua hàng m i b thúc gi c, mà c nh ng nhà kinh doanh
n m gi các v trí ng n c ng b bu c ph i ch y theo. Vì s hãi là ng l c m nh
m h n lòng tham, nên làm cho giá t ng r t m nh.

S th t b i khá hi m hoi, nh ng gi ây chúng l i ph bi n h n, cho th y s

c n thi t ph i ch im ts t phá quy t nh theo h ng i xu ng (ho c
ng c l i trong tr ng h p u và vai o ng c). Chúng th ng phát tri n khi
hình m u cho th y m t s phá v i ng c l i xu th hi n t i. Rõ ràng, n u ây là
th c t trên ho c d i, s hình thành s có giá tr . Tuy nhiên, khi nh u và vai
hình thành trong th tr ng t ng tr ng và không có s suy gi m, i u này s có
xu h ng tr thành m t tín hi u o ngh ch chu k . Trên th c t , s th t b i c a
hình m u có th c di n gi i nh là m t d u hi u cho th y xu h ng chi m u
th ) có th v n là v n xâm nh p.

Có m t vài i m tron g bi u , n i xác s u t c a m t tín h i u chìm

xu ng d i 50 ph n tr m và nh n g th t b i hoàn to àn b t u t n g lên.
Các hình 7 -15 và 7 -16 c g n g gi i q uy t nh ng i m nà y. i m A tr ong
Hìn h 7 -15 th hi n áy c a áy kéo theo s t p há d i ng vi n c .
Cu c t p h p ti p t heo, k t th úc B, l à m t s phát tri n hoàn h o i n
hình b i vì s h i p h c là m t hi n t ng b ì nh th ng và l ành m nh. Giá
c sau ó gi m xu ng m c C và i u b t ng x y ra: Thay vì i t he o xu
h ng xu ng, nh d ki n t nh u và vai , giá s t n g
 Hình m u u và vai 1 oo

Hình 7-15.Nh n bi t hình m u u và vai th t b i

tr l i ng vi n c . ây là d u hi u u tiên cho th y m i vi c có th không

di n ra nh mong i. Khi giá m t l n n a t ng tr l i trên ng vi n c (D), t
l th t b i t ng lên. L i khuyên cân b ng cho ph n t ng giá khi giá di chuy n trên
ng xu h ng xu ng sát u v i vai ph i (£). ây có l là th i gian bao ph
t t c các ng ng n, vì lý do i ng n n i u tiên - t c là s phân tích -
không còn t n t i n a. B n ch t c a ng xu h ng s có nhi u liên quan n s
thay i xác su t.

Hình 7-16 Nh n bi t hình m u u và vai o ng c th t b i

12 4 Ph n II: Các hình m u giá truy n th ng

Vi c gi i thích v s gi i thích xu h ng trong Ch ng 4 s là m t ý t ng

hay t i th i i m này.
ng phòng th ti p theo là vai ph i. N u giá có th t ng lên trên i m này
(F), thì trong m t s tr ng h p, nó s tr i qua m t lo t các nh v à áy. Cu i
cùng, khi giá di chu y n lên tr ên u, hình m u này s b h y b vì v t
quám t s nghi ng h p lý.
N u hành ng phía xa c xem xét, nên th c hi n khi giá v t qua ng xu
h ng c a u và vai ph i ( ng E) ho c khi nó v t qua vai ph i (F) v i kh i
l ng l n. Thông th ng, các tín hi u nh v y mang l i l i nhu n áng k trong
m t kho ng th i gian r t ng n. M t l n n a, có m t s ý ngh a thông th ng c
a vào óng vai trò, n u ng xu h ng n i i m u và vai bên ph i tr nên
d c b t th ng và ch ch m c hai l n, nó s không có quy n l c c a m t ng
xu h ng c n mà ã c ch m ho c ti p c n nhi u l n..

Hình m u u và vai o ng c c ng có th th t b i, nh chúng ta th y t Hình 7 -

16. M t l n n a, s th t b i th ng i kèm v i m t s suy gi m khá dài b i
nh ng ng i tham gia ã mua v i s t phá theo h ng lên s b xóa s khi các
nguyên t c c b n gi m giá m i tr nên ph bi n h n. Chú ý r ng ng n i u
v i vai ph i là quan tr ng h n trong ví d này so v i hình 7 -15. i u này là do
ng k nông h n và ã c ch m nhi u l n. Vi c phá v m i liên k t v i
ng vi n c áo c ng r t n t ng và s làm t ng áng k s l c a s th t b i.

Bi u 7-23 Andrew Corp., hàng ngày.

 Hình m u u và vai 12 5

Bi u 7-23 ch ra hình m u nh u và vai th t b i i v i T p oàn Andrew. i u

này phát tri u r t m nh m trong th tr ng tang tr ng. Ch nh u tiên c a s th t b i
s c a rag hi giá phá v tr l i ng vi n c sau khi hình thành m t c s nh . Lý
l anh thép phát tri n khi ng xu h ng g ch ngang n i m t vài nh n m theo h ng
i lên. Hình m u th t b i th ng i kèm theo s d ch chuy n t ng ng theo chi u ng c
l i. i u này có ngh a là hình m u ó nên c xem l i không ph i cùng v i s s hãi mà
cùng v i c h i tìm l i nhu n. M c ô c h i ph thu c vài s m nh m c a các tín
hi u và s g n g i mà các i m d ng th c t có th c t ra. Trong tr ng h p này,
ng xu h ng r t m nh m và s d ng l i ch có th x y ra d i áy c a s t phá

Tóm t t
Tóm l i, có m t vài u m i mà chúng ta có th tìm ki m g i ý v m t hình
m u s th t b i.

• Ch s xung l ng t i th i i m s t phá cái c bán nhi u h n trong tr ng h p

m t nh ho c mua nhi u h n trong tr ng h p m t áy.
• Kh i l ng n ng trên vai ph i c a m t hình m u nh u và vai. Kh i l ng nh trên
m ts t phá hình m u u và vai o ng c.
• S th t b i c a giá theo chi u h ng c a s ôt phá kéo th eo s d ch chuy n
quay l i xu h ng c .
• S th t b i c a toàn b th tr ng nói chung và th tr ng c phi utr ong
ngành công nghi p ho t ng trong s hài hòa .
• ng xu h ng có m i t ng quan m nh không th xác nh n s t phá.

Xem l i hình m u nh u và vai

• c tích giá: M t s t p h p cu i cùng b i hai c t p h p nh khác t i nh
• S cân nh c kh i l ng: Kh i l ng c c n ng trê n vai trái và th nh tho ng
trên u. Kh i l ng th p và co t p h p trên vai ph i
• o t t suy: Kho ng cách t nh c a u n ng vi n c c d ki n i xu ng t i
i m t phá.
Tín hi u s t phá sai: S có m t c a s t p h p quay v xu h ng c l n 2 và s th t b i
phá v áy ban u. M t s t p h p phía trên ng xu h ng n i u và vai ph i, làm
cho nó b d c và/ho c phía trên vai ph i.
 Ph nII: Các hình m u truy n th ng
12 6

Xem l i hình m u áy u và vai

• c tính giá: M t áy cu i cùng c tách ra b i hai áy cao h n t i áy.
• Cân nh c kh i l ng:Kh i l ng n ng h n trên vai trái và t h nh tho ng t rên
u. Kh i l ng th p và co t p h p trên vai ph i
• o t t suy: Kho ng cách t nh c a áy n ng vi n c c d ki n i lên t i
i m t phá.
• D u hi u c a s phá v gi : Gi m kh i l ng tr ên s t phá. Giá không th
gi cho s t phá nhi u h n hai k .
• N i tháo g v trí trong tr ng h p s phá v hình l i c a: S có m t c a t
ph c h i th hai và không th phá v s suy gi m ban u áy. M t t ph c h i
trên ng xu h ng i ngang
 8
nh ôi, áy
ôi, và Hình m u ba

nh ôi
M t nh ôi bao g m hai nh là nh cao c a m t s t p h p. Chúng c tách ra
b ng m t ph n ng v giá c . Vi c hình thành c hoàn thi n khi giá phá v d i áy.
Hình 8-1 cho m t ví d . Trong L i nhu n và Th tr ng Ch ng khoán, H.M. Gartley nh
ngh a m t u m i là " i di n c a hai n l c không thành công xâm nh p vào m t
khu v c cung c pv i s th t v ngtr c v k t qu và góp ph n làm cho m t s suy gi m
quan tr ng ti p theo." Các c tính chính c a s hình thành này phát sinh t th c t là
nh th hai c hình thành v i th tích rõ ràng ít h n l n u tiên. Bình th ng c hai
nh u hình thành cùng m c giá, nh ng c ng có th cho nh th hai h i v t quá
nh u tiên ho c ch cao h n chút n a. Ph n ng t nh u tiên n rãnh th ng liên
quan n xu h ng gi m kh i l ng. Hãy nh r ng, ây không ph i là m t nghiên c u
khoa h c chính xác, mà là m t hi u bi t chung v m t cu c chi n gi a ng i mua và
ng i bán.
Trong cu n sách Phân tích K thu t Xu h ng Ch ng khoán, Edwards và Magee ch
ra r ng hai nh c t tên b i nhi u th ng nhân có ki n th c v phân tích k thu t
nh h n b t k hình m u nào khác. H ch ra r ng trong h u h t các tr ng h p, các k
thu t này xác nh các hình m u này tr c khi chúng c hoàn thành, ó là m t s
không xác nh.Theo Edwards và Magee, hình m u ôi là r t hi m.

12 7
128 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình 8-1 nh ôi.

i u ó ch c ch n là cho tr ng h p nh ôi, nh ng không ph i cho áy ôi.

Trong khi nghiên c u cu n sách này, tôi ã tìm r t nhi u bi u bao g m d li u h n
10 n m và th c s không th tìm th y nhi u ví d v các nh ôi .
Edwards và Magee c ng ch ra r ng nhi u m u hình mà d ng nh là nh ôi
nh ng cu i cùng chuy n thành các hình m u khác mà nó là s hình liên t c
h n là s o chi u. H cho r ng m t c i m phân bi t quan tr ng là th i
gian tách hai nh. N u phát tri n trên các bi u hàng ngày, nói theo kho ng
th i gian m t tu n, ây có th là k t qu c a vi c hình thành h p nh t, ch ng
h n nh hình ch nh t. M c dù h thú nh n r ng không có lu t l c ng nh c
nào, h ng d n c a h cho nh ôi là m t s tách bi t l n h n trong vòng 1
tháng v i m t "rãnh gi m" 15-20 % tách hai nh. H th a nh n r ng các quy
t c này là h i tù y ti n, nh ng h ch ra r ng các y u t th i gian là quan tr ng
h nm c suy gi m rãnh. Do ó vi c tách hai ho c ba tháng gi a hai nh
này òi h i ít s suy gi m h n, ví d , kho ng th i gian m t tháng. H ng d n
này là dành cho bi u hàng ngày. áp d ng chúng vào bi u hàng tháng
ho c hàng gi s không có nhi u ý ngh a b i vì nó ch là so sánh t ng i c a
khung th i gian cái mà r t quan tr ng. M t kh n ng trong tr n g h p này l y
s kho ng th i gian kinh doanh liên quan n" quy t c "m t tháng ho c nhi u
áp d ng nó vào các thanh có liên quan. Do ó m t tu n c a s kinh doanh hàng
ngàyx p x 20 thanh . Áp d ng i u này vào bi u hàng tu n s bao hàm
kho ng cách nhau 20 tu n, và áp d ng nó vào bi u gi s bao hàm 20 gi
c ng thêm.
 Hình m u nh ôi, áy ôi, và hình m u ba 129

Chìa khóa trong t t c các khung th i gian này là ph n ánh ý t ng r ng ã có

th i gian trôi qua trong giai o n rãnh mà vào th i i m giá ã b t u ti n n nh
i m th hai, s t p h p r t áng tin c y và h u h t m i ng i mong i m t s gia
t ng áng k xu h ng t ng tr c ó nên giá s v t m c nh u tiên b n g m t
kho ng r ng

Tâm lý c b n
Tâm lý h c c b n có th làm vi c nh sau: u tiên phát tri n vào cu i m t s t p
h p áng k ; kh i l ng n ng, và c m xúc r t tích c c. Sau ó, giá "b t ng " gi m
so v i kh i l ng giao d ch vàs th t v ng x y ra. Sau ó là sau ó là s t p h p .
Giá t ng ang thu hút nhi u th tr ng t ng giá khi xu h ng t p trung và s tranh
lu nlàm t n g giá th tr ng liên quan n nh u tiên tr nên áng tin h n. Tuy
nhiên, nh th hai này i kèm v i kh i l ng nh h n so v i l n u tiên . iv i
k thu t viên, ây là m t y u t gi m giá vì nó cho t h y s háo h c c a ng i mua
gi m i và cho th y giá ang t ng lên do thi u ng i bán h n b t c th gì khác.
Giá c sau ó l i gi m xu ng và phá v d i áy h n c a rãnh tách hai nh. Vào
th i i m ó, hình m u c hoàn thành, và b t c ai mà mua trong s hình thành
này s m t ti n và do ó m t ng i bán ti m n ng.

S cân nh c khác
Tôi ã c p tr c ó r ng hai nh nên có cao t ng ng. Edwards và Magee s
d ng m t quy t c 3 ph n tr m cho i u này. i u này l i d a trên bi u hàng ngày.
M c dù, khi h ch ra úng, thì vi c mua không y nh th hai lên trên nh u tiên
b ng m t biên quy t nh. i u này là do nh th hai th c s th t b i - trong tr ng
h p này, s th t b i c a ng i mua t ng lên l n th hai m nh m khi n giá v t lên m c
kháng c c a nh i m u tiên. Trong các t , n u nh th hai là n m bên trên nh
u tiên, i u này cho th y r ng hàng lo t các nh và rãnh v n còn nguyên v n. Ngoài
ra, khi giá phá v d i áy, nh th hai cái mà g n v i nh u tiên s không có ý
ngh a r ng m t s phá v d i áy là tín hi u cho th y m t lo t các nh và áy m i
ang gi m ang c hình thành. Cái c quy t nh th c s là m t v n kinh
nghi m và m t ý ngh a thông th ng. ôi khi các u m i có giá tr có th c cung
c p b i các ch s khác. Ví d , b n có th th y r ng có m t s phân k âm nghiêm tr ng
gi a s Dao ng và giá t i nh th hai.
Theo Edwards và Ma gee , m c tiêu o bình th ng không th c áp
d ng cho các hìn h m u ôi. Tuy nhiên, tôi không tìm th y b t c i u gì
sai v i cách ti p c n thông th ng .
13 0 Ph nII: Các hình m u truy n th ng

Tóm l i, n u chúng ta gi nh r ng giá c c xác nh b i tâm lý, và n u

tâm lý h c th ng di chuy n the o t l , t i sao kho ng cách gi a nh cao
nh t và áy kh ông c d ki n xu ng t i m phá v ? D o ó, theo quan
i m c a tôi, các hàm ý cho áy ôi nên c tín h b ng cách d kho ng cách
t i a gi a h ai nh và áy th p i m th nh t c a s t ph á, nh th hi n
trong Hình 8 -1. Ph n g pháp ti p c n nà y c c p là t n g t nh c
s d ng v i hình ch nh t u-và-vai

Ví d th ng tr ng
Bi u 8-1, i v i Jefferson Pilot, cho th y m t nh ôi vào n m 1998. Nó không ph i
là m t hình m u c i n theo ngh a kh i l ng trên nh th hai, nh ng nó ch c ch n có
nh ng c i m giá c . Có hai s t p h p tách ra b i m t s suy gi m kho ng 15 ph n
tr m và ba tháng. i u thú v là s suy gi m ã làm giá gi m h n ba l n so v i giá m c
tiêu. N u b n nhìn c n th n, b n có th th y c hai nh có hình m u phân chia u-và-
vai
Bi u 8-2 cho th y m t nh t ng g p ôi, l n này i v i DJIA vào nh ng n m 1930.
Chú ý r ng nh vào tháng 7 và tháng 8 n m 1937 có kh i l ng ít h n áng k so v i
nh u tiên. Giá gi m áng k sau khi s

Bi u 8-1 Jefferson Pilot, 1997-1998, hàng ngày.

 Ph nII: Các hình m u truy n th ng
132

áy ôi
Tác ng giá c a áy ôi hoàn toàn trái ng c v i nh ôi. Nh ng s hình thành
này th ng i kèm v i s s t gi m giá r t m nh. M t ví d c th hi n trong
hình 8-2. áy ban u c hình thành v i kh i l ng khá l n, th ng là m t
nh i m bán ch y. M t m c giá ti p theo ph n h i l i m t s các c s mà tr c
ây ã m t. S ti n b này s d n n s suy gi m cái mà ki m tra áy ban u.
Khi giá t ng lên trên m c "n y lên" cao, hình m u ã hoàn thành. Thông th ng,
kh i l ng áy th hai c c k nh , c bi t khi so sánh v i áy ban u. ó là
m t quy t nh c ng thêm khi m c ho t ng m r ng trên s t phá h ng
lên trên. Th tích d i áy ôi d dàng nh 1 -2-3. Trong th c t , chúng ta nh n
c kh i l ng l n áy th nh t (1), kh i l ng th p h n áy th hai (2),
m t ho t ng m r ng trên m t s t phá (3). Các c tính kh i l ng c mô
t ây không b t bu c, vì nhi u hình m u không ph n ánh các c i m nh v y
v n còn hi u qu . Tuy nhiên, n u có các c i m, nh v y xác su t c a m t hình
th c h p l s nhi u h n
Thông th ng áy th hai c hình thành phía trên áy u tiên, nh ng nh ng s
hình thành này u có giá tr nh nhau ho c không có ph n ng th hai t n (ho c
th m chí h i cao h n) m ctr c ó c a nó.

Hình 8-2 áy ôi.

Hình m u nh ôi, áy ôi, và hình m u ba 13 3

Tâm lý h c c b n
Vì h u h t các hình thành áy ôi tr c là do s s t gi m c a th tr ng ch ng
khoán, nhi u kh n ng l n u tiên có xu h ng t ng, th ng là r t s c bén, là do
thi u áp l c bán ra do s d ch chuy n ng n bao b c các v trí. S tích l y c a
kh i l ng áy ban u càng cao, ph n bán ra t nh ng ng i bán ti m n ng
càng ít. Trong khi ó, nh ng i m ng n ang c che ph ã c và nh ng
ng i s n giá th a thu n s hài lòng, giá c s gi m. Tuy nhiên, k t khi th
tr ng gi m giá tr i qua m t cu c ua kh c li t, chúng có ít có chi u h ng ti n
hành nhi u i m ng n h n . i u này có ngh a là áp l c bán không quá m nh. Lý
do khác cho vi c thi u áp l c bán ra là h u h t các nhà u t bi quan ã bán ra
trong t suy gi m ban u ,khi mà h ã có ng l c r t cao. Giá c gi m d n
phát sinh t vi c thi u h s buôn bán b t k . Khi giá c ti p c n áy ôi, kh i
l ng th ng thu nh h u nh không có gì. ây là d u hi u c a m t s bán ch y
nh ch ng l i cho m t th tr ng bán quá m c. Có m t câu t c ng c Wall
Street tha t nói, " ng bao gi u t m t th tr ng m nh t." Nó có th áp d ng
cho áy l n th hai c a s hình thành áy ôi. Ho t ng kinh doanh này có ngh a
là ng i bán hàng r t phù h p, vì v y s ki n nh nh t có th có tác ng lên giá
i n t . T i th i i m này, t t c các tin t c ã c c p nh t • k c ngày và th i
gian bán hàng là kho ng th i gian nh t nh, do ó, ch có m t chi u là giá c
ph i i lên.

V d th ng tr ng
Bi u 8-3, i v i Lockheed Martin, cho th y m t áy ôi. L u ý r ng, nh v i h u
h t các ví d c trình bày ây, hình m u c l ng tr c b i s gi m m nh và kéo
dài. ng th i, kh i l ng áy u tiên c ng cao h n kh i l ng áy th hai. Th t
v y, áy th hai th c s là s o ngh ch u và vai, nh c ch ra b i ng vi n c
g ch ngang. S t ng ph n gi a s d ch chuy n giá áy trong tháng 11 và m c làm
tròn c thi t l p vào tháng 2 c ng là c i m c a áy ôi.
Bi u 8-4, i v i Nvida, c ng là m t áy ôi, vì nó áp ng các c tính v giá và
kh i l ng. Tr c ó là s s t gi m m nh, sau ó ki m tra thành công áy ban u i
v i kh i l ng nh h n, và cu i cùng có s phá v trên nh ã b t lên. Th c t , kh i
l ng m r ng vào ngày mà giá k t thúc hình m u. Thành ph n duy nh t còn thi u là th i
gian gi a hai áy, t ng i nh .
 Ph nII: Cách hình m u truy n th ng
134
Bi u 8-3 Lockheed Martin, 1999-2000, daily.

Mercury Intract, trong Hình 8 -5, cho th y m t lo i áy khác. Trong tr ng h p

này, áy th hai cao h n m c u tiên. Tuy nhiên, có ba c i m v kh i l ng:
kh i l ng l n áy ban u, kh i l ng th p h n áy th hai và kh i l ng
t ng lên. L u ý m t l n n a m c giá mà h u nh không thay i trong n m ngày
mà các m c áy ôi này là

Bi u 8-4 Nvida, 2000-2001, hàng ngày.

 Hình m u nh ôi, áy ôi, và hình m u ba 135

Bi u 8-5 Mercury Intract, 1998-1999, hàng ngày.

ang c hình thành. i u này m t l n n a ch ra s cân b ng ch t ch gi a ng i mua

và ng i bán, do ó khi kh i l ng m r ng, giá ch n gi n là bùng n v i xu h ng t ng.

áy ôi Trung Hoa
N u giá t ng m nh t áy th hai, vi c mua vào khi t phá có th d n t i r i ro v
giá. i u này là b i vì trong nhi u tr ng h p, i m duy nh t có th duy trì c theo
ó d ng l i là áy th hai c a chính nó. Tình hu ng nh v y c th hi n trong
Hình 8-3. Tuy nhiên, trong quá trình hình thành áy, giá gi m theo s h n ch c a xu
h ng kháng c (Hình 8-4). Khi v t qua ng xu h ng, không ph i là tín hi u này
cho th y hình m u s c hoàn thành v i m t s phá v trên nh cao h i ph c. Tôi
g i áy ôi c a Trung Qu c b i vì th i i m suy thoái tr v áy th hai th ng có
th ch m và gâychán n n i v i nh ng ng i ch i lâu. L i th l n nh t c a áy
ôi Trung Qu c là cung c p m t c h i mua có ti m n ng cao nh ng r i ro th p. Nói
chung, tra t n càng lâu (Trung Qu c), thì tình hình càng tr m tr ng khi s bùng n
cu i cùng phát tri n. Bi u 8-6, có tính n ng UST, cung c p m t ví d c th . Chúng
ta th y hình m u kh i l ng 1-2-3 cùng v i s suy gi m ch m nh ng n nh c gi
l i b i ng xu h ng gi m xu ng (tra t n). Khi giá phá v trên ng xu h ng,
m t t ph c h i m nh s c kích ho t. Khi nào
 Ph nII: Các hình m u truy n th ng
136

Hình 8-3 ánh giá r i ro áy ôi.

có m t ng th ng khá d c, nh hình nh này, m t s t p h p m nh m th ng phát tri n.

Chú ý n nguy c th p, c o b ng kho ng cách t s t phá s m n m t i m ngay
d i áy th hai.
Bi u 8-7 cho MBNA cho th y xu h ng "tra t n" th m chí còn dài h n, nh ng
xu h ng phát tri n m c nông h n so v i bi u tr c ó. M c dù v y, m t s t p h p
áng giá v i s phát tri n có nguy c t ng i th p. Nói chung

Hình 8-4. ánh giá r i ro áy ôi

Hình m u nh ôi, áy ôi, và hình m u ba 137

Bi u 8-6 UST, 1999-2001, hàng ngày.

nh ng v bùng n nh t d ng nh c th c hi n t các ng xu h ng tra

t n khá d c nh S 8 -6. Tuy nhiê n ó là quan tr ng i v i chún g
c ch m ho c ti p xúc v i nh ng tr ng h p nh th này.
Cu i cùn g, Bi u 8-8, có tính n ng Swilliams, bi u th khác d i á y Trung
Qu c. i u này có ngh a là giá c t ng lên m t chút .

Bi u 8-7 MBNA, 1987-1988, hàng ngày.

 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
138

Bi u 8-8 Williams, 2002-2003, hàng tu n.

Khi giá cu i cùng t ng lên trên nh h i tháng Tám, nó ã th c s hoàn thành m t hình
m u u và vai o ng c, vai trái c hình thành vào tháng Tám, " áy th hai" là u, và
vai ph i phát tri n vào tháng Hai n m 2003. N u m t ng n i hai áy c m r ng, toàn
b i u có th c hi u là m t tam giác t ng d n ( c c p trong Ch ng 9). Nó th c
s không quan tr ng nh ng gì các hình th c c g i là. i u quan tr ng là nó ã c làm
vi c nh chúng tôi chuy n vào tháng Sáu n m 2003.

N n t ng áy ôi
M t n n t ng áy ôi là bi n th trên áy ôi Trung Qu c. Trong tr ng h p này, áy
ban u phát tri n sau khi gi m giá m nh, ho ng lo n theo nh h ng. Giá c sau ó
c t p h p và tr i qua vi ph m vi, th ng là khó kh n. Ph m vi kinh doanh hình thành
m t cách nào ó trên s ho ng lo n và ho t ng nh m t d ng c a n n t ng. Khi m t s
t phá trên n n t ng di n ra, hình m u c hoàn thành. M t ví d v khái ni m này
c th hi n trong hình 8-5. M t ví d v th tr ng xu t hi n trong s 8-9, i v i
Sysco. Trong tr ng h p này, có th ã c s d ng m t áy nh ít r i ro, c thi t l p
vào Tháng Giêng n m 2002. Ngoài ra, n u m t phá v phía trên ng xu h ng gi m
ã c s d ng nh là m t i m d ng có th
Hình m u nh ôi, áy ôi, và hình m u ba 139

Hình 8-5 N n áy ôi.

c td i ng xu h ng t h p h n ánh d u áy sà n. M t ví d th hai,
có tính n ng Albe rts on, c hi n th trong Char t 8 -10. Trong tr ng h p nà y,
m t ph n c a n n t ng này có t h c di n gi i nh m t u và vai o ng c
h p nh t. Nguy c i v i s kinh doanh này kho ng 10%.

Bi u 8-9 Sysco, 2001-2002, hàng ngày.

1 .~ Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Bi u 8-10 Albertson's, 1987-1988, hàng ngày.

áy ôi nh hình m u h p nh t
Th nh tho ng hình thành áy ôi s hi n th d i d ng hình m u h p nh t. Ví d
c hi n th trong Bi u 8-11, cho Keycorp. Trong tr ng h p này, m t ph n
c a s hình thành là nh u và vai ( ng xuôi phía bên trái), ã nhanh chóng
b h y b vì áy th hai c hình thành v i m t u và vai o ng c nh ( dòng
xu h ng gi m th hai).

S th t b i áy ôi
Gi ng nh t t c cáchình m u, áy ôi th nh tho ng b phá v . Thông th ng i u
này s x y ra trong m t th tr ng gi m giá, khi s t phá là tín hi u xu h ng
ng c. M t ví d c hi n th trong Bi u 8-12, cho KB Home. Vào th i i m
t phá, i u n ày trông gi ng nh m t s hoàn thi n hình m u o ng c hoàn
toàn bình th ng. V n là s hình thành này ã phát tri n n cu i m t th
tr ng giá gi m. Trong tr ng h p này, d u hi u th t b i c a ra khi giá phá
v d i ng xu h ng h tr nét t. Không nghi ng gì n u i u này có th t o
nên m t th ng m i r i ro hay l i nhu n. i u này là do kho ng cách gi a i m
t phá (16 USD) và m t n i th p h n áy th hai m c 14 USD s có nguy c
kho ng 18 ph n tr m.
Hình m u nh ôi, áy ôi, và hình m u ba
141

Bi u 8-11 Keycorp, 1991-1992, hàng ngày.

Bi u 8-12 KB Home, hàng ngày.

 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
14 2

áy ôi r ng c a ("s 7 may m n " áy ôi )

ây là m t hình m u b t th ng c o b ng các sóng và các m i quan h c a
chúng v i các nh và th p tr c ó h n là c xác nh b i ng xu h ng.
M t ví d c th hi n trong hình 8 -6. Hình m u có th c chia thành b y con
sóng, do ó tiêu "Lucky Seven". B n l àn sóng có liên quan v i áy u tiên và
ba làn song liên quan v i áy th hai. Chúng c ch ra trong Hình 8 -6 b ng các
ng k t o n. Ý t ng là giá t ng d n t áy u tiên theo cách th c m nh
m khi nh ng t sóng u tiên c a hình m u t o thành m t nh và áy. Sau ó
làn sóng th t phá h y nó b ng cách phá v d i áy nh ban u. ây là ph n
rang c a c a ph ng trình. Tuy nhiên, nó không ph i là m t tín hi u quy t nh, vì
vào th i i m này các nh núi cao v n còn nguyên v n. Ba sóng th hai ti t ki m
c ngày do chúng d n n áy ang c ph c h i. Hình m u c hoàn thành trên
sóng th b y (may m n) X. M t tín hi u m nh h n, phát tri n khi giá t ng lên
trên nh c a t th ba t i Y.

Th ng thì b n th y m t s t p h p khá s c nét ho c th m chí c phát tri n sau

khi t phá. Hình 8-13, i v i D li u i n t , và 8-14, cho Intel, cho th y m t
vài ví d v s hình thành này. S hình thành d li u i n t bi n i tr thành m t
u và vai o ng c b i vì ng xu h ng ngang g n nh k t n i v i nh cu i
tháng 9. Nó th c s không quan tr ng, i v i b t c ai ã theo dõi công th c
Lucky Seven t phía bên kia s có th làm t t. Bi u Intel là m t ví d rõ ràng
h n v áy ôi.

Hình 8-6 áy ôi hình r ng c a.

Hình m u nh ôi, áy ôi, và hình m u ba
14 3

Bi u ô 8-13 D li u i n t , 1990-1991, hàng ngày.

Bi u 8-14 Intel, 1995-1996, hàng ngày.

 Ph n II: Các hình m u truy n
th ng
14 4

Các hình m u này không ph bi n, nh ng khi b n có th nh n ra chúng,

chúng th n g cung c p m t tình hu ng r i ro / l i nhuân. V trí t t nh t i
xa h n, c p n hình 8 -6, là t i i m X; cung c p làn sóng s 7 không ph i
là quá d ài, sau ó có th thi t l p m t i m d ng ngay d i áy c a làn sóng
6.

nh ba
Hình m u ôi có th m r ng t o thành ba nh ho c áy, ho c ôi khi th m chí b n
ho c ph c t p h n. M t ví d v ba nh là th hi n trong hình 8-7.
Ý ngh a o l ng c a t t c các m u này c xác nh b ng cách xác nh
kho ng cách gi a nh ( rãnh ) và ph n cao h n c a hình m u và d ki n kho ng
cách này t ng vi n c . Th t d dàng b nh m l n gi a ba nh, nh u và
vai, và nh hình ch n h t. Hãy ch c ch n r ng s t p h p cao nh t không ph i
là trung tâm; n u có, ây là u và vai. Ngoài ra, n u không có s khác bi t
nghiêm tr ng nhi u gi a ba nh, m u có th là m t hình ch nh t. Trên th c t ,
t t c các hình m u kinh doanh có th i d i n cho m t ph m vi giao d ch ngang
ho c nhi u h n trong ó ng i mua và ng i bán hàng chi n u v i nó. Khi
ng dây h tr tham gia b t k trong s ó b vi ph m, s hình thành m u ã
hoàn thi n . Lý t ng nh t là chúng ta mu n th y kh i l ng co l i t rên nh th
ba c a m t hàng u. ó là chính xác nh ng gì x y ra trong Bieur 8-15, cho
NCR. L u ý r ng kh i l ng t ng áng k v m t nh c i m. i u này cho
th y áp l c bán, trái ng c v i giá c

Hình 8-7 nh ba.

Hình m u nh ôi, áy ôi, và hình m u ba 145

Bi u 8-15 NCR, 1998-1999, hàng tu n.

do thi u h s d th u. Do ó nh n m nh s gi m giá c a tình tr ng này.

áy ba
Gi ng nh ba nh, ba áy tr i qua m t lo t ba m c th p (xem hình 8-8). M t
ng n i t t c các nh t p h p, và hình m u c hoàn thành trong s t p h p.
Kh i l ng th ng l n nh t hai áy u tiên, gi m áng k vào áy th ba.
Mellon Financial (Bi u 8-16) cung c p cho chúng ta m t ví d v m t hình m u
áy ba. M t l n n a kh i l ng l i n ng vào tháng 8 và tháng 9 nh ng th p h n
nhi u vào cu i tháng 10.

Tóm t t
ánh giá hình m u áy ôi
• c i m giá: Hai nh sau m t s t p h p áng giá hình thành m c x p x nh nhau.
Chúng c tách ra b i s suy gi m và m t kho ng th i gian thích h p.
• Hình m u hoàn thành:V i m t s suy gi m bên d i áy
146 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình 8-8 áy ba.

Bi u 8-16 Mellon Financial, 1990-1991 hàng ngày

 Hình m u nh ôi, áy ôi, và hình m u ba
14 7

· Cân nh c kh i l ng:Kh i l ng n ng h n vào nh u tiên. Kh i l ng th p h n vào

nh th hai.
· o t t suy: kho ng cách gi a nh cao h n c a hai nh và áy c d oán t i m
phá v .
· Tín hi u s t phá sai: S rút ng n 50% ho c h n kho ng cách gi a nh th hai và
i m t phá.
· N i thoát kh i v trí c a s t phá hình l i c a:S rút ng n 50% ho c nhi u h n
kho ng cách gi a nh th hai và i m t phá .

áy giá hình m u áy ôi
• c tính giá: Hai áy sau m t s s t gi m nghiêm tr ng hình thành m c x p x nh
nhau. Hai áy c tách ra b i s t p h p.
• Hoàn thành hình m u: V i m t s d ch chuy n lên trên nh c a s t p h p xu t hi n áy u
tiên
• Cân nh c kh i l ng:Kh i l ng n ng h n áy u tiên. Kh i l ng th p h n vào
áy th hai. Kh i l ng cao h n i kèm v i s t phá theo chi u h ng lên

• o t t suy: kho ng cách gi a áy th p h n c a hai áy cd oán t i m tv .

• Tín hi u s t phá sai : S gi m 50% ho c h n kho ng cách gi a áy th hai n

i m t phá.

• N i thoát kh i v trí c a s t phá hình l i c a:S rút ng n 50% h n kho ng cách t

áy n im t phá.

ánh giá hình m u áy ba

• c tính giá: Theo m t s t p h p có giá tr , 3 i m cao hình thành x p x u nhau
n i mà áy th hai không cao h n hai áy còn l i.

• Hoàn thành hình m u:. V i m t s s t gi m bên d im t ng xu h ng ngang k t

n i ba áy

• Cân nh c kh i l ng: Kh i l ng n ng h n hai nh; kh i l ng th p h n nh th

hai. Nh ng c i m này ít chính xác h n so v i các tr ng h p khác.
 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
14 8

• o t t suy: Kho ng cách t nh cao nh t c a ba nh c d oán t i m phá v .

• Các d u hi u c a t phá sai: S h i ph c 50 ph n tr m tr lên c a kho ng cách gi a nh
th ba và i m t phá. Vi ph m m t ng xu h ng áng giá tham gia vào nh th ba
cho b t k nh b t th ng nào.
• N i thoát ra kh iv trí trong tr ng h p có s phá v hình l i c a: S rút ng n 50%
ho c nhi u kho ng cách gi a nh th ba và i m t phá. Vi ph m m t ng xu h ng
t i 3 nh .

Xem l i hình m u áy ba
• c i m giá: Sau s suy gi m, ba áy c t o thành m c x p x b ng nhau, trong ó
áy th hai không th p h n hai áy khác.
• Hình m u hoàn thành: V i s di chuy n trên m t ng xu h ng ngang – k t n i các
nh t p h p b t u t hai áy u tiên.
• Kh i l ng l n: Kh i l ng l n áy u, r t m nh m kèm theo s t phá.
• o l ng hàm ý: kho ng cách áy th p h n c d báo t i m t phá.
• Các d u hi u c a t phá gi : S h i ph c t 50% tr lên c a cu c t p h p t áy th ba
n i m breakout.
• V trí bung ra v trí trong tr ng h p có s t phá: Thu h i 50 ph n tr m ho c nhi u
h n kho ng cách t nh cu i cùng n i m t phá. t phá kèm theo th p t ng.
• Vi ph m b t k ng xu h ng lên nào tham gia vào áy cu i cùng và b t k áy th p nào
th p h n.
 9
Hình m u
tam giác
Hình tam giác là hình m u giá ph bi n nh t, nh ng chúng c ng là m t trong s ít
hình m u áng tin c y nh t. Chúng phát tri n thành c s h p nh t l n o ng c, và
bao g m ph m vi kinh doanh thu h p bao quanh b i hai xu h ng h i t . m t
ng bi u di n m t trong nh ng ranh gi i, c n ph i ch m vào ít nh t hai l n. i u
này có ngh a là m t tam giác bao g m ít nh t b n i m ngo t, hai cho m i dòng. Tuy
nhiên, trong th c t , các m u nh v y th ng có tin c y cao h n khi m t trong s
chúng c ch m vào ba l n ho c nhi u h n. Th t v y, các i m ti p xúc nhi u h n
ho c g n ti p xúc, thì t t h n. Trong ch ng 4, ch ra r ng các xu h ng không ch
là m c h tr và kháng c n ng ng. Do ó, càng nhi u l n m t ranh gi i c a
tam giác ã c ch m vào ho c ti p c n, nh ng th khác u b ng nhau, thì t m
quan tr ng c a ranh gi i ó càng cao khi vùng h tr ho c kháng c , và do ó tín
hi u t phá m nh m h n khi nói n. Có hai lo i hình tam giác, i x ng và góc
ph i, vì v y chúng ta hãy cân nh c n s giao thoa.

Tam giác i x ng
M t tam giác cân bao g m m t lo t hai ho c nhi u cu c bi u tình và ph n ng trong ó
m i nh th p h n ng i ti n nhi m và áy c a m i ph n ng cao h n ng i ti n nhi m
c a nó (xem hình 9-1). M t tam giác là i di n c a m t s hình thành m r ng (xem
ch ng 10), vì các ng xu h ng k t h p nh và áy h i t ; trong vi c m r ng các
hình thành, chúng phân chia.
Các hình m u i n t còn c g i là cu n dây vì s dao ng v giá c và kh i l ng
gi m i khi hình m u hoàn thành. Cu i cùng, c kh i l ng giá c và kh i l ng u ph n
ng m nh, nh th m t cu n dây lò xo ã tr nên ch t ch h n và ch t ch h n và sau ó
không b v vì giá ã v ra kh i tam giác. Nói chung, hình tam giác có v ho t ng t t
nh t khi s t phá x y ra gi a kho ng m t n a và hai ph n ba kho ng cách gi a nh r ng
nh t

14 9
150 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình9-1 Hình m u tam giác i x ng

các quy t c kh i l ng c s d ng cho các hình m u khác c ng thích h p cho hình

tam giác. i u ó có ngh a là ho t ng nên d n d n co l i khi hình m u ang c hình
thành. Trong th i k t phá h ng lên trên, i u quan tr ng là t ng kh i l ng (xem
hình 9-3).

Hình 9- 2 Hình tam giác i x ng cho bi t ph m vi t phá lý t ng.

 Hình m u tam giác 151

Hình 9-3 Hình m u tam giác i x ng t i áy.

các quy t c kh i l ng c s d ng cho các hình m u khác c ng thích h p cho hình

tam giác. i u ó có ngh a là ho t ng nên d n d n co l i khi hình m u ang c hình
thành. Trong th i k t phá h ng lên trên, i u quan tr ng là t ng kh i l ng (xem
hình 9-3). Trong s t phá gi m, không nhi u v n cho dù kh i l ng gi m ho c m
r ng, m c dù m r ng ho t ng cho th y áp l c bán và thêm m t vài i m trong tr ng
h p th tr ng gi m giá. Ví d , trong Hình 9-1, kh i l ng m r ng trên s t phá chi u
h ng xu ng, ã b thu h p khi hình m u hình thành. V n ây là cu c chi n gi a
ng i mua và ng i bán ngày càng tr nên cân b ng h n khi hình m u phát tri n. Sau ó,
khi t phá, kh i l ng m r ng, do ó báo hi u t c giá và kh i l ng ch ra s ki m
soát ã tr t v m t phía m t phía ho c phía khác.
H u h t các hình m u cung c p cho chúng tôi m t u m i c a s t p há cu i cùng
trong tr ng h p chúng c hoà n thành . Cáchì nh m u ta m giác i x ng không nh
v y; nó cho c húng tô i d oán. Vì nó c gi nh r ng xu h ng hi n hành là còn
nguyên v n cho n k hi c ch ng m inh khác, nó là m t ý t ng t t cho r ng tam
giác cu i cùn g s phá v theo h ng c a xu h ng hi n hành. M t ví d c a m t tam
giác liên t c c th h i n t rong hình 9 -4. Các manh m i trá i ng c - t c là o ng c
- s xu t hi n n u giá m r ng quá m c theo h ng này hay h ng khác. Ngoài ra, có
th nh n th y r ng c phi u b t u phá v theo m t h n g m i. S o ng c s có
nhi u kh n ng n u s h ình thành hình m u sau xu h ng h i n t i ã c áp d ng
trong m t th i gian dài h n n u nó v a m i b t u. Tuy nhi ên, k hi tách bi t không có
b ng ch ng h tr nào khác, nên áp d ng gi thuy t xu h ng hi n hành .

Tâm lý h c c b n
Hình m u tam giác không ch là m t cu c u tranh ch t ch gi a ng i mua và ng i bán.
Ngay t u, s dao ng giá l n ph n bên trái c a s hình thành cho th y s m t n nh
m t cách t ng i, ch ng t r ng c hai bên u n m ngoài t m ki m soát.
 ^n Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Hình 9-4 Hình m u h p nh t tam giác i x ng.

Giá ban u t ng i m u tam giác cho n khi t n m c mà ng i mua ít nhi t tình

h n và ng i bán n ng ng h n. Sau ó, giá tr t tr l i, và nh ng ng i b l l n tr c có
khuynh h ng mua nh ng m c giá th p h n. Bán c ng ít m nh m h n. Giá t ng l n th
hai, nh ng không n m c tuy t v i tr c khi cung c p m t l n n a áp o ng i mua.
i u này có th là do nh ng ng i bán hàng ti m n ng ã b l c h i bán ra v i giá cao h n
trong cu c t p h p u tiên, làm d u lòng tham và chu n b gi i quy t v i l i nhu n ít h n.
Trong b t k tr ng h p nào, s s t gi m giá và ng i mua l i xu t hi n, nh ng m i s t p
h p và ph n ng thu hút càng ít ng i tham gia. S ph n kh i ban u ã gi m, và nh ng
ng i tham gia th tr ng ch i m t s cân b ng gi a hai bên. Khi hình m u phát tri n và
ng ranh gi i ngày càng g n h n và g n h n, không bên nào có th gây áp l c ng c ho c
gi m quá nhi u. Theo nguyên t c chung, b t c khi nào ho t ng giá b tr m xu ng, vì nó
g n v i nh c a tam giác, nh nh nh t trong s cân b ng gi a cung và c u s d n n m t
s di chuy n giá c l n h n m t cách áng k . Thông th ng các i m ti p xúc nhi u h n,
giá càng di chuy n liên t c h n theo sau s t phá. M t u m i cho s c m nh c a s t
phá là s c m nh c a s t ng ph n gi a kh i l ng thu h p khi hình m u c hình thành
và m r ng ho t ng trên s t phá. t ng ph n càng l n thì quy t nh chi n th ng và
tín hi u càng m nh.

M c tiêu o l ng
Theo truy n th ng, M c tiêu o l ng cho tam giác t i các nh c a th tr ng thu c b ng
cách v m t ng th ng áy tam giác song song v i ng xu h ng trên.
Hình m u tam giác 153

Hình 9-5 Hình m u tam giác i x ng v i m c tiêu o l ng truy n th ng.

ng này (CD trong Hình 9 -5) th hi n m c tiêu mà giá c c mong i

t ho c v t quá.
Quy trình o ng c áy th tr ng c th hi n trong hình 9 -6. K thu t
t ng t c ng c s d ng d ki n giá khi hình tam giác là lo i h p nh t.
Theo kinh nghi m c a riêng tôi, tôi ã không th y ph ng pháp này c bi t h u ích.
i u này là do s di chuy n giá th c t th ng cao h n nhi u so v i m c tiêu giá c . Tôi
mu n coi tam giác gi ng nh b t k hình m u khác, tính chi u sâu t i a c a nó và sau
ó d ki n kho ng cách này t i s t phá.

Hình 9-6 Hình m u tam giác i x ng v i m c tiêu o l ng truy n th ng.

 Ph n II: Các hình m u
truy n th ng
154

Hình 9-7 Hình tam giác i x ng v i m c tiêu o l ng thay th .

Ví d v ph ng pháp thay th này cho c m t u và m t áy c th hi n trong

Hình. 9-7 và 9-8. B ng cách áp d ng cách ti p c n này, nguyên t c cân b ng c
duy trì. Các bi u 9-1 và 9-2, mô t Yahoo, cho th y hai ph ng pháp này ho t
ng ra sao trên th tr ng. K thu t ban u l y m t ng th ng song song v i
ng xu h ng phía trên c a hình m u và gi l i áy c a s suy gi m ban u.
Trong tr ng h p này, ng k tr thành m t trong nh ng s h tr , vì nó có th
o ng c s suy gi m tháng b y và tháng tám.

Hình 9-8 Hình tam giác i x ng v i m c tiêu o l ng thay th .

Hình m u tam giác 155

Bi u 9-1 Yahoo, 2001-2002, hàng ngày.

Bi u 9-2 Yahoo, 2001-2002, hàng ngày.

 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
15 6
Trong ví d th hai, kho ng cách gi a nh và áy ban u c o và kho ng cách
ó c d ki n i xu ng t i m t phá. Trong tr ng h p này, m c tiêu n m
áy th c t . C hai ph ng pháp a ra các tiêu chu n h u ích, nh ng k thu t t ng
ng ho c th hai là ph ng pháp này g i áy cu i cùng. Tôi ph i th a nh n r ng m c
dù ví d này ã c ch n ng u nhiên, không ph i t t c các ng thái m c tiêu giá
làm vi c này m t cách chính xác.

Bi u 9-3 cho th y m t ví d khác v m t tam giác cân nh th tr ng, i

v i Intel. M c tiêu o l ng ban u c th hi n b ng ng nét t. Lúc này
giá ngay l p t c gi m xu ng d i ng này, nh ng hai s t p h p ti p theo th y
s kháng c ó. M t khác, áy cu i cùng c th c hi n b ng kho ng hai l n
m c tiêu c g i theo ph ng pháp t ng ng. i u này c ng i di n cho m c
g n úng c a áy c thi t l p trong giai o n tháng 6 / tháng 7 n m tr c.
C ng c n l u ý r ng m c dù m c tiêu ban u có th d dàng v t qua, nh ng
m c này l i tr nên kháng c cho các cu c h i ph c tháng 11 và tháng 12.
M t ví d v m t áy tam giác c hi n th trong Bi u 9-4, i v i Alcoa. L u ý
cách m t ng th ng song song v i ph n d i c a hình ch nh t và gi nh th c p
t i i m A trong su t ti n trình ti p theo.

Bi u 9-3 Intel, hàng ngày.

 Hình m u tam giác 15 7

Bi u 9-4 Alcoa, 1986-1989. weekly.

H s tam giác i x ng vào u và vai áo

Hình m u tam giác là m t trong nh ng m u chính xác nh t trong t t c các hình
m u giá. M t trong nh ng lý do là m t s hình thành th ng b t u gi ng nh m t
tam giác, nh ng k t thúc b ng m t cái gì ó hoàn toàn khác. M t ví d c th
hi n trong hình 9-9, trong ó m t s t phá phát tri n trên ng xu h ng t nét
ánh d u nh c a m t ta m giác.

Hình nh 9-9 Tam giác i x ng th t b i

 Ph n II: Các hình m u truy n
th ng
158

Tuy nhiên, sau ó, hành ng v giá di n ra nh u và vai. S t phá phía

trên tro ng tam giác do ó ã a ra m t ch d n sai v h ng di chuy n c a gi á
ti p theo. ây ch là m t ví d v cách m t tam giác có th cung c p tín hi u
gây hi u l m. M t cách làm gi m xác su t c a m t s t phá c a hình m u
tam giác l i c a là xe m xét s hình thành n i mà giá ã b ti p xúc ho c
ch m v i ng t phá nhi u h n hai l n. Trên th c t , càng có nhi u th i
gian thì càng t t, vì i u này s c ng c cho ng này tr thành m t vùng
kháng c ho c h tr , qua ó làm cho s thâm nh p c a nó th ành công h n.
Ghi nh m t s quy t c xác nh t m quan tr ng c a ng xu h ng ã
c thi t l p trong Ch ng 4, cách ti p c n l c khác s lo i tr các hình tam
giác n i góc t ng ho c h xu ng c bi t.

Các hình m u tam giác góc ph i

Hình tam giác góc ph i là hình th c c bi t c a ki u i x ng, trong ó m t trong hai ranh
gi i c hình thành góc 90 n tr c th ng ng, t c là ngang (Hình 9-10). Các hình
m u tam giác cân x ng không a m t ch d n v h ng mà trong ó nó có th s phá v .
Hình m u tam giác góc ph i có ng ý m c kháng nghiêng c a s h tr ho c kháng c .
Gi ng nh h u h t các m u, các hình m u tam giác th ng tr i qua các b c di
chuy n thoái lui sau s t phá. M t ví d c hi n th trong hình 9 -11 cho m t tam
giác góc ph i.

Hình 9-10 Hình m u tam giác góc ph i xu h ng gi m

Hình m u tam giác 159

Hình 9-11 Hình m u tam giác góc ph i chi u h ng t ng v i s ph c h i.

N u m t c h i b b qua khi t phá, vi c kéo ho c di chuy n quay tr l i cung

c p m t c h i th hai, th ng là trong i u ki n yên t nh h n r t nhi u. N u có th
xây d ng m t ng xu h ng ph n kháng, nh trong hình 9 -11, s xâm nh p
ng c c a ng là m t i m vào t t, vì nó cho th y m t s tái kh ng nh c a s
t phá ban u. i u này c bi t úng n u ng thái suy thoái i kèm v i kh i
l ng thu h p và s t phá trên ng xu h ng h i quy b ng ho t ng t ng nh
ho c m r ng áng k , nh trong Hình 9-11.

Xoay tam giác góc ph i thành hình ch nh t

M t khó kh n trong vi c gi i thí ch s hình thành nà y là nhi u hình ch
nh t b t u nh là tam giác góc ph i. Do ó, c n c n th n khi ánh gi á các
hình m u khó n m b t này. M t ví d c th hi n trong hình 9 -12, trong
ó m t tam giác vuông góc có góc d c có ti m n ng phát tri n thành m t
hình ch nh t.

Ví d th ng tr ng
Ví d v m t tam giác vuông gó c ph i phía d i c hi n th trong Bi u
9 -5, iv i Int el. N u b n tin r ng s suy gi m tháng 6 n m 1986 thành
ph n vai, có th l p lu n r ng hì nh m u nà y là u và vai ngh ch o, v i
ng xu h ng ngang th hiên ng vi nc .
 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
16 0

B n c ng có th nói r ng ng‖ ngang ― không ph i là hoàn to àn ngang, và

do ó hìn h m u tam giác s c g i m t cách chính xác h n là m t hìn h
m u tam gi ác i x ng. Th ành th t mà nói, t ôi ngh chún g tôi s y bao này
lên. Nó th c s khôn g ph i v n hình m u c g i là gì; Trên t h c t , ó
là m t tr n chi n rõ ràng gi a n g i mu a và n g i bán .

Bi u 9-5 Intel. 1986-1987, hàng ngày.

Hình m u tam giác 161

Bi u 9-6 Thi t b Analog Devices, 1991-1994,hàng tu n.

Hãy l u ý r ng các ch s ph , t ng kh i l ng khi giá v t lên trên m t s

t phá th c t là ng xu h ng th p h n ã c ch m vào sáu l n. N u
các hình m u tam giác tiêu chu n là m t liê n h ôi, thì ây ch c ch n l à
m t s h tr n t n g. M t l n n a tôi áp d ng k t hu t giá c hai m c tiêu.
Ph ng pháp song song ã kh i n giá c ph i t m th i kh áng c tron g tháng
1. Khi cu i cùng nó ã v t qua ng dây, m t s t p h p r t s c nét ã
x y ra. Cách ti p c n t n g n g ã c v t quá, nh ng i u thú v là m c
m c tiêu cu i cùng ã tr thành s h tr d i hình th c m t ng vi n
c cho m t s hình th ành u và vai th t b i.
Hình 9 -6, i v i Thi t b Analog, hi n th m t tam giác t n g d n. L n này,
nó c hình thành phía trên i m th p di chuy n và tr thành m t hình
m u h p nh t. L u ý cách kh i l ng co l i khi hình m u phát t ri n. Nó c ng
m r ng m t chút trên s t phá, nh ng không có gì kích ng.
Northrop Grumman, Bi u 9-7, cung c p cho chúng ta m t hình tam giác gi m
d n khá l n. ng u tiên (gi m) ph i c v l i vì hai s t p h p n m 1987. C n l u
ý r ng khi giá ã v t qua ng nét t dài l n th hai, nó th c s tr i qua kho ng tr ng
khá r ng ngay tr c khi hoàn thành hình m u.

Sai s góc ph i
i v i nhà kinh doanh ho c nhà u t linh ho t, m t hình m u th t b i mang l i c
h i tuy t v i. i u này có l úng h n i v i các hình m u tam giác góc ph i so v i
b t k hình thành m u nào khác. Chúng tôi ã th y tr c ó m t tam giác góc ph i có
th chuy n i thành m t hình ch nh t nh th nào.
 2 Ph n II: Các hình m u truy n th ng
16

Hình nh 9-7 Northrop Grumman, 1984-1990, hàng ngày.

nhiên, nh ng ng thái theo s phá v góc ph i là th ng ít k ch tính h n. Có hai ki u

th t b i. Vi c u tiên phát tri n khi giá thâm nh p vào ng xu h ng ngang và sau
ó di chuy n tr l i qua nó. Ví d v m t áy và nh c th hi n trong Hình. 9-13 và
9-14. Trong hình 9-13, s t gãy gi phát tri n thành chóp nh, do ó có th tm t
i m d ng khá g n theo ng xu h ng t ng. Nó th m chí có ý ngh a thoát kh i v
trí m t khi giá tr t bên d i ng ngang m t l n n a.

Hình 9-1 3 Hình m u tam giác góc ph i xu h ng t ng th t b i

 Hình m u tam giác
16 3

Hình nh 9-14 Hình m u tam giác góc ph i xu

h ng gi m b th t b i

Tuy nhiên, t l th t b i t ng lên r t nhi u khi ng k t ng n m trong m t m u xu

h ng t ng b thâm nh p. i u này là do ng này th ng là m t vùng h tr m nh.
S t phá gi th ng gây ra m t ng thái m nh m theo h ng ng c l i v i d
ki n, do ó, nó th m chí có th i ng n trên s phá v c a ng xu h ng t ng. S
ng ng mua sau ó s c t phía trên ng t i X và ti n lên d n d n cho n khi
m tn i t th n áy h n. Hình 9-14 cho th y m t l n t phá gi , l n này trông
gi ng nh m t hình m u gi m d n. Kho ng cách gi a i m t phá và ng gi m
xu ng là khá l n, có ngh a là b t k v trí ng n nào, c kích ho t t s phá v sai
l ch, s c bao ph k p th i h n trên m t s t p h p n m phía trên ng xu h ng
ngang t i X.
M t ví d v s th t b i t ng lên c trình bày trong B ng 9-7, i v i Northrop
Grumman. S th t b i n m 1988 này là m t tr ng h p c i n vì s t phá phát tri n
theo xu h ng chính. Vi n c nh ã c t tr c ó v i s phá v t m t hình tam
giác góc ph i g n ba n m. Kh i l ng c a hình m u th t b i b thu h p khi hình m u
phát tri n, và là m t hi n t ng bình th ng. Tuy nhiên, nó m r ng theo cách r t tinh
vi trên s t phá, do ó a ra m t c m giác sai v ch ng khoán. Ngay sau khi giá
gi m xu ng d i ng xu h ng t ng, kh i l ng t ng nhanh. ây là m t tín hi u rõ
ràng, vì c i m th tr ng xu h ng gi m này không còn nghi ng gì n a là ng i bán
ã n m quy n ki m soát.
 Ph n II: Các hình m u truy n
16 4 th ng

Hình 9-15 Hình m u tam giác góc ph i xu h ng t ng th t b i

Cách th hai trong ó m t hình m u tam giác t ng d n có th th t b i là khi ng xu

h ng t ng ho c gi m b âm xuyên qua b i ng xu h ng ngang. Trong hình 9-15,
ng i mua ang t c s t tin vì m i m c gi m u b ch m d t nh h n.
Ng i có nh h ng v m t k thu t nhìn th y ng thái giá này và mua v i d oán
hình m u này s hoàn toàn thành công.

Hình 9-1 6 Hình m u tam giác góc ph i xu h ng gi m th t b i

 Hình m u tam giác 165

Vì v y, có ti m n ng cho s suy gi m rõ nét h n là s suy gi m m c trung bình. M t ví d cho

m t hình m u tam giác t ng th t b i c hi n th trong Hình 9-16. N u th t b i ó i kèm v i
vi c m r ng kh i l ng, i u này nh n m nh th c t là ng i tham gia th tr ng ã m c
ph i sai l m. Kh i l ng l n ch ra r ng m t s l ng l n ng i ang c g ng thoát ra kh i xu
h ng ó, trong khi s khác c g ng leo lên trên xu h ng m i tr c khi tàu r i ga.

Tâm lý h c c b n c a tam giác góc ph i th t b i

Trong tr ng h p m t hình m u tam giác t ng lên th t b i, s t tin t ng lên khi giá t ng
theo ng ngang, nh ng m i l n gi m u nh h n so v i m c giá tr c ó c a nó. Do
ó s di chuy n lên trên m c kháng c c ch ra b i ng n m ngang, và các v trí
c th c hi n t ng ng. ng th i, ng i bán c m th y khá yên tâm thanh lý m i khi
giá t ng lên. Vì i u này x y ra trong m t s tr ng h p, không có áp l c ch p nh n m c
giá th p h n, cho n khi ng th ng t ng d n b vi ph m. R i m i ng i u mu n
thoát ra. M t m t, ng i bán ban u nh n ra r ng không còn kh n ng t c m c giá
cao h n n a liên quan n ng xu h ng ngang. Lý do c b n nh v y gi i thích t i
sao nh ng th t b i th ng i kèm v i nh ng ng thái giá c áng k .

Bi u 9-8 Công ngh tuy n tính, 1981-1983 , hàng ngày.

 166 Ph n II: Các hình m u truy n th ng

Bi u 9-9 WorldCom, 1993, hàng ngày.

Bi u 9-10 Analog Devices, 1998-2003, hàng tu n.

 Hình m u
tam giác 16 7

Hình 9-8, i v i công ngh tuy n tính, ây là m t ví d t t. Trong tr ng h p này, giá

trông nh ang trong quá trình hình thành m t hình m u tam giác góc ph i. Giai o n t
tháng 6 n tháng 8 th m chí còn là có v nh là m t tam giác cân i x ng. Tuy
nhiên,hình m u tam giác gi m d n không bao gi c hoàn thành, và giá l i b phá v .
Hình 9-9, i v i WorldCom, m t khác, cho th y hai ví d c a m t m t trong nh ng hình
m u tam giác t ng th t b i và m t trong nh ng hình m u tam giác gi m th t b i. L u ý
kh i l ng co l i khi c ba hình tam giác c hình thành. Nó c ng m r ng khi hai hình
m u tam giác tr i qua s t phá gi . C ng mô t hình ch nh t l n hình thành u n m
1994.
Cu i cùng, Analog Devices, trong Bi u 9-10, ã tr i qua m t hình m u t ng th t b i
t cu i n m 2001 n u n m 2002.

Tóm t t
ánh giá nhanh hình m u tam giác i x ng
• c tính giá: M t ph m vi kinh doanh thu h p h n ch h i t gi a hai ng xu
h ng di chuy n theo các h ng khác nhau.
• Kh i l ng cân nh c: gi m kh i l ng theo hình m u. S t phá t ng lên nên i
kèm v i vi c m r ng quy mô.
• o t t suy: Chi u sâu t i a c a hình m u c d báo theo h ng t phá. Ngoài
ra, i v i các hình m u t ng, v m t ng th ng song song v i ng xu h ng
phía d i c a hình m u và gi nó t i s t p h p ban u. ng m r ng tr thành
m c tiêu giá c . i v i các hình m u xu h ng gi m, hãy v m t ng th ng song
song v i ng xu h ng phía trên c a hình m u và g n ch t nó v i s suy gi m ban
u. ng m r ng tr thành m c tiêu giá.
• S t phá m nh nh t: xu t phát t n a giai o n t ½ n 2/3 kho ng cách gi a u
hình m u và nh.
• Các d u hi u c a s t phá gi : Kh i l ng y u kèm theo s t phá t ng lên.

ánh giá nhanh hình m u tam giác góc ph i

• c tính giá: M t ph m vi thu h p h n ch h i t gi a hai ng xu h ng , m t trong s

ó n m góc ph i v i tr c th ng ng. Giá d ki n s v t qua ng bên ph i h ng
d c ng xu h ng .
• Kh i l ng cân nh c: kh i l ng gi m theo hình m u. S t phá t ng nên c i kèm
v i kh i l ng m r ng.
• o t t suy: Chiêu sâu t i a c a hình m u c d báo theo h ng t phá. Ngoài ra, i
v i các hình m u xu h ng t ng, v m t ng th ng song song v i ng xu h ng th p
h n c a hình m u và gi nó ti i m ban u
 Ph n II: Hình m u truy n th ng
168

ng xu h ng m r ng tr thành m c tiêu giá. i v i hình m u xu h ng gi m

,v m t ng song song v i ng xu h ng trên c a hình m u và gi nó t i i m
gi m ban u.
S t phá m nh m nh t: n t m t i m 1/2 n 2/3 kho ng cách gi a i m b t u
c a hình m u và tr c.
Tín hi u t phá sai: Kh i l ng gi m ho c suy y u i kèm v i m t s t phá h ng lên
Hình m u th t b i: th nh tho ng xu t hi n v i s vi ph m ng xu h ng d c .
10
Các mô hình m r ng
S m r ng các mô hìnhbi u hi n tình tr ng không n nh và th ng phát tri n sau
m t xu h ng ang di n ra. Nó là cu c chi n khó ki m soát gi a ng i mua và
ng i bán , b i nh ng mô hình này cho th y s dao ng giá c l n. Chúng t ng
ph n v i mô hình tam giác, n i mà ph m vi giao d ch d n d n thu h p n m t v trí
cân b ng tr c th i i m b t phá.

S m r ng các mô hình x y ra khi nhi u bi n ng giá t ng lên v kích th c sao

cho nh và áy có th c k t n i v i hai ng xu h ng khác nhau. Mô hình
tam giác tách thành hai ng,do ó nó c m r ng.Nh ng bi n th này cg i
là m r ng chính th ng và m r ng góc ph i.Ki u m r ng góc ph i c g i là
hình kh i m r ng v i m t ph ng (lo i tích l y) ho c áy ph ng (lo i phân
ph i).Hãy b t u v i mô hình c i n hay còn g i là mô hìnhm r ng chính th ng.

Mô hình m r ng chính th ng

M t ví d v mô hình m r ng chính th ng nh c th hi n trong hình 10-1.

Nó th hi nnhi u l n t ng giá, v i nh k ti p cao h n nh tr c ó. Ba nh c
tách ra b ng hai áy, áy th hai th p h n áy th nh t.Các hình th c m r ng chính
th ng c k t h p v i nh th tr ng ch không ph i áy, m c dù có m t s sách
nói r ng chúng có th phát tri n khi k t thúc xu h ng gi m.S hình thành mô hình
m r ng chính th ng ôi khi c g i là tam giác ng c.Hi m khi chúng xu t hi n
áy th tr ng, ôi khi ng i tacòn g i ây là mô hình áy “loa” vì chúng t ng t
nh m t chi c loa.
Hình 10-1 Hình thành m r ng chính th ng

M t s mô hình m r ng r t lí t ng cho kinh doanh vì chúng cung c p s phân chia

rõ ràng ng vào và các i m d ng thu n ti n có r i ro th p trong tr ng h p có s
c . Mô hình tam giác vuông góc ph i có kho ng tr ng g n nh là m t ví d i n
hình.Tuy v y, ây không ph i là tr ng h p hình thành m r ng chính th ng, vì
nh ng mô hình này r t khó phát hi n cho n sau khi nh cu i cùng ã hình thành.
Ngoài ra, không có m c xác nh rõ ràng, ng v t ngoài ph m vi c coi nh
i m chu n. Tính ch t b o l c và c m xúc c a vi c thay i giá và kh i l ng giao
d ch làm t ng thêm s nh m l n và làm t ng tính ph c t p c a vi c xác nh mô
hình này. Rõ ràng, có s b t phá khó xác nh trong nh ng i u ki n nh v y,
nh ng n u s hình thành có tính i x ng h p lý, ng xu h ng gi m th p h n
áy, th m chí xu ng th p h n áy th hai, th ng c c nh báor ng s còn gi m
nhi u h n n a.

R t khó o t t suy, tính ch t hay thay i c a vi c hình thành nh th ng nh

h ng nhi u n s phân chia xu h ng. Do ó, các mô hình th ng c hình
thành sau t gi m giá.

V n là i m b t phá t các s hình thành này s phát tri n t t sau nh ng bi n

i ó, vì v y n u b n u t lâu dài, b n s t nh r ng, "Tôi không th bán th i
i m này, vì giá ã gi m quá nhi u.Tôi s i giá t ng".Th t không may, ây không
ph i là m t chi n l c t t vì i m hoàn thành c a hình thái này th ng n m nh
c a t ng b ng. Trên th c t các mô hình chính th ng th ng phát tri n sau m t t di
chuy n r t dài, khi giá t ng lên áng k t th tr ng gi m giá tr c ó, nhi u ng i
bán ra thu l i nhu n. Bi n ng khác bi t c a s hình thành c ng làm t ng c m
giác b t n khi giá c không n nh, i u này gi ng nh nh ng ng i s ng trong
m t khu ph b o l c s có khuynh h ng s d ng các gi i pháp c ng bách h n là
nh ng ng i s ng trong m t khu ngo i ô yên t nh.

Sau khi nói v s hình thành nh ng m r ng chính th ng, Edwards, Magee và HM

Gartley u cho r ng u n m 1929, nh ng mô hình nh v y r t nhi u, nh ng
không có nhi u b ng ch ng v s t n t i này. Th t v y, sau khi xem qua 20 n m d
li u v Nasdaq 100 và h u h t S&P 500, tôi ã không th a ra c nh ng ví d
h u ích ho c nh ng tình hu ng c th . Do ó, s hình thành này là r t hi m và
không th tìm th y các ví d ch ng mình. V y th nào là mô hình m r ng góc
ph i?hãy xem ph n d i

Mô hình m r ng góc ph i

Các lo i mô hình d phát tri n nh t là mô hình d t áy ho c nh, nh trong hình.

10-2 và 10-3

Nh ng mô hình này ôi khi c g i là m r ng góc ph i.Vì khái ni m m r ng cho

th y ho t ng c m xúc r t cao, kh i l ng r t khó mô t , m c dù ho t ng các
nh c a th tr ng th ng t ng cao trong giai o n t ng giá. Các mô hình c áy
và nh gi ng nh mô hình u và vai, ngo i tr vi c m r ng ph n" u" luôn luôn
là ph n cu i cùng c a mô hình c hình thành. M t tín hi u th tr ng gi m i kèm
v i m tkh ng ho ng.Kh i l ng giao d ch có th l n ho c nh , nh ng n u ho t
ng m r ng t i th i i m này, thì ó là tín hi u gi m giá.

Vì m t mô hình hình thành m r ng v i ph n u d t là m t mô hình tích l y, vi c

m r ng kh i l ng trong kh ng ho ng là m t yêu c u quan tr ng, nh th hi n
Hình 10-2 Hình thành nh m r ng góc ph i

trong hình 10-4. Theo kinh nghi m, s hình thành này mang l i hi u qu r t
l n. âyth c s là mô hình u vai t i nh ( áy), ó s gi m giá (t ng giá) không
có th i gian phát tri n thành vai ph i.

Hình 10-3 Hình thành áy m r ng góc ph i

Hình 10-4 Hình thành áy m r ng góc ph i

Tâm lý h c c b n

Hình d ng m r ng v i m t u d t th ng xu t hi n nh là nh i m c a m t xu
h ng gi m liên t c. Khi b t u hình thành, giá gi m nhi u do tâm lí. Sau ó giá s
t ng lên m c ngang m c kháng c . Khi giá n nh m c kháng c , s xu t hi n
ch ng khoán ng n h n, và giá c y t ng lên. Giá t ng tr l i t i vùng kháng c
nh mô hình, nh ng t ng t m c th p th hai là không ti p t c u t ng n
h n. Th t v y, khi giá không v t qua m c kháng c , s s t gi m s ngày càng
nhi u lên.

Khi giá gi m xu ng d i m c giá th p nh t tr c ó, nhà u t s b thu hút b i

m t b ng ng n h n. H th y r ng trong vài tu n ho c vài tháng, r t d ki m ti n do
u t ng n h n, c bi t khi n n t ng tin t c tiêu c c cho r ng giá c "ch c ch n" s
gi m. i u này làm ho ng s nh ng ng i ch i c phi u, h bán ra an toàn. N u
tâm lý gi m giá ã lan r ng, và h u h t m i ng i u s xu h ng giá gi m. Nh ng
ng i còn l i là nh ng ng i có th l c v i ni m tin tích c c lâu dài v k t qu cu i
cùng ho c nh ng ng i u t ng n h n. i m m u ch t là có r t ít ho c không có
áp l c bán ra nh ng l i có nhi u áp l c muavào t u t ng n h n.
M i vi c ang tình th r t c ng th ng.Kh ng ho ng có th b châm ngòi b i nh ng
tin t c d dang b t ng , s thay i h ng c a th tr ng t ng th , ho c m t vài lý
do khác.Vi c này s làm cho u t ng n h n tr nên khan hi m, ng i ta cho r ng
n u tin x u không làm cho giá gi m, thì không có gì thay i c. Lý do không
quan tr ng. i u quan tr ng là giá b t u t ng và t ng nhanh, do m t s cu c sáp
nh p ng n và s n hàng giá r . Sau ó nó v t qua vùng kháng c c bi u di n
b ng ng xu h ng ngang, và mô hình ã hoàn thành. Ng i mua không mu n
mua vào m c này vì giá ã t ng áng k t m c th p. Tuy nhiên, nh ng ng i có
kinh nghi m s không b nh h ng.Ngoài ra, các nhà kinh doanh v n còn g p khó
kh n v i các giao d ch ng n h n c a h và ti p t c mua vào. Hãy nh r ng, nh ng
nhà u t ng n không ngh n r i ro gi m giá; h ang lo l ng v nh ng th m ho
ng c l i s x y ra khi giá ti p t c t ng. H u nh t t c nh ng nhà u t ng n h n
u u t trong kho ng th i gian t ng i ng n, do ó th tr ng t ng i m t
ng t. Ch có m t gi i pháp: ki m soát tr c khi giá t ng cao h n!

V y lý do t i sao s t ng giá kéo dài có th phát sinh t môi tr ng giá gi m m c

th p. B t c ai ã t ng u t dài h n và mu n thoát ra u làm nh v y. K t qu là
v n an ninh ang c n m b i các nhà u t dài h n ho c ng n h n. Ho c h
s không bán, ho c h s mua vào.

Tâm lý nh hoàn toàn ng c l i. ây, s hình thành b t u sau m t ti n trình

liên t c, khuy n khích s l c quan r ng rãi khi giá t o ra nh ng m c cao m i liên
t c trong quá trình phát tri n ph n m r ng c a mô hình. ng nhiên, nh ng l n
ph c h i giá này ã làm n n lòng các nhà u t ng n h n.H có th d ng ngay trên
ng ng kháng c , mà h ánh giá là m c cao tr c ó.Sau m t vài n l c, h b
cu c. i u này có ngh a là nh cu i cùng s r t ng n.Các v trí ng n h n l n óng
vai trò h tr gi m i m; còn nh ng v trí nh thì không.

K t khi mô hình phát tri n sau m t th i gian khá dài, ng i mua b thu hút m i khi
giá t ng lên m c cao do tâm lí giá s t ng ti p. Th t không may, nh ng ng i ch i
m i này có ít kinh nghi m h n, ví d nh ng i gi c c phi u khi tr i qua s t
gi m m nh c a mô hình m r ng áy. Nh ng ng i tham gia này b thu hút b i
nh ng tin t c t t và tri n v ng h p d n c v b i các ph ng ti n truy n thông,
môi gi i, và nh ng ng i khác. Các cu c h i ph c m nh m d n d n k t h p v i mô
hình này c ng d n n nh ng quy t nh thi u th n tr ng, vì giá c t ng lên ã gi i
phóng s tham lam và thi u kinh nghi m c a ng i mua, nh ng ng i quen v i m t
con ng m t chi u.T ó xu t hi n nh ng ng i vào sau ra tr c. Do ó, khi giá
t n nh i m cu i cùng, c phi u t p trung gi a nh ng ng i không bi t và
y u. Và làm cho v n t i t h n, có r t ít m trong vi c hình thành các v trí
ng n.Giá c sau ó b t u gi m khá nhanh.Vì b n ch t c a nó là bán nhanh và b t
ng , vài ng i nh n ra i u ó ngay t u. Khi giá r i qua vùng h tr t i ng
xu h ng ngang, nó s thu hút thêm l ng bán, tuy nhiên, b t k ki m soát ng n
h nnào th ng x y ra t i ng xu h ng h tr th y u không có s n do nh ng t
s t gi m tr c ó. Do ó, giá c ti p t c gi m. S s t gi m ti p theo là khá dai d ng
b i ph i m t m t th i gian dài lo i tr nh ng nhà u t y u, t o ra s an toàn
trong nh ng ngày u hình thành nh.

o t t suy

Các m c tiêu o các mô hình này c l y t kho ng cách t i a gi a nh (ho c

áy, trong tr ng h p tích l y) c a s hình thành v i ng ngang. Kho ng cách
sau ó c d báo t i m kh ng ho ngtheo h ng c a s bùng n

Các hình thành m r ng góc ph i có th c m nh n c các ng cong thoái lui

ho c kéo tr l i gi ng nh các mô hình khác.B i vì chúng khá m nh và không n
nh nên nh ng l n h i ph c này có th c c k s c bén.May m n thay, chúng
th ng không kéo dài.

B ng 10-1 cho th y m t s hình thành m r ng góc ph i cho Intel.Trong tr ng h p

này, m c tiêu gi m t c trong th i gian di chuy n phá v .

Bi u 10-1 Intel, hàng ngày

Bi u 10-2 Ericsson, hàng ngày

R t hi m khi th y m t s o ng c nhanh chóng sau khi mô hình ã c hoàn

thành, vì giá th ng gi m ho c t p trung nhi u h n m c tiêu ã nh h ng.V m t
này, nh mô hình c a Ericsson trong Bi u 10-2 là m t ví d i n hình.L u ý ây
c ng là b cphát tri n ngay sau s gi m giá.

Bi u 10-3 Aeta, hàng ngày

Bi u 10-4 Dollar Index, 1975-1983, hàng ngày

i u này có th làm ta không th y c s kh ng ho ngvì không có m c kháng c

h p lý m c th p d ng l i.M t ví d khác v vi c m r ng góc ph i xu t hi n
bi u 10-3, i v i Aetna. L n này vi c m r ng hay phân tách c a s hình thành
c ki m soát nhi u h n và không sâu s c.

Nói chung, các bi n th m r ng có ý ngh a l n h n so v i mô hình u và vai có

kích th c t ng ng. Ch c n nhìn vào Bi u 10-4, ch s hàng tháng c a
Dollar. Trong tr ng h p này, giá ã ph c nhanh và g p n m l n so v i m c tiêu

V ng m r ng

R t nhi u tr ng h p, c n s d ng trí t ng t ng có th v c ng m
r ng. Ngh a là, chúng ta ang c g ng xây d ngm t tam giác góc ph i i ng c,
nh th hi n trong hình 10-5. L u ý r ng do tính r i rác c a hành ng giá, nó
không th xu t hi n t t c các phiên t ng i m nh d oán. Thông th ng, chúng
ta tìm ra m t vùng kháng c g n úng cho ph n n m ngang c a s hình thành.N u
mô hình gi ng nh mô t tr c ó, m i th v n phù h p. i u áng ti c là có nhi u
i m x p x h n là các tín hi u en tr ng ta có th xác nh rõ mô hình này.
Hình 10-5 Hình d ng phóng to c a góc m r ng bên ph i

Các bi u 10-5 và 10-6 th hi n các c tính áy c aCh s c phi u vàng b c

Philadelphia. Trong Bi u 10-5, m i ng xu h ng u b ch m m t l n nh ng
v n hình thành mô hình i u này ph n ánh khái ni m m r ng v i m t u d t.M t
khác, s t ng giá ban u (A) trong bi u 10-6, cho th y m t chút thách th c; tuy
nhiên, n u ng cong c a tr l i nh, thì nó là m t ph n c a mô hình.

Bi u 10-5 Ch s c phi u vàng b c Philadelphia, hàng ngày

Bi u 10-6 Ch s c phi u vàng b cPhiladelphia, hàng ngày

L u ý r ng ng cong ho c ng phân tách c ti p c n s ch m vào r t nhi u

i m do ó th hi n s h tr áng k . Nó c ng mang l i cho mô hình s tin c y
h n, do ó, khi xuyên th ng ng xu h ng ngang, s có s t ng giá m nh. Xu
h ng nhi u n m c a Dollar Index (Bi u 10-4) c ng c th hi n nh m t
thách th c hình thành , vì c hai ng ã c v t quá m t l n.Tuy nhiên, không
th ph nh n vi c t ng giá m nh di n ra sau ó.

S hình thành mô hình m r ng góc ph i theo cách h p nh t

Các hình th c m r ng này c ng có th phát tri n nh các mô hình h p nh t khác,

hình 10-6 th hi n xu h ng t ng. Bi u 10-7, cho Copper, th hi n s h p nh t
góc ph i c a nh. Vi c gi m ba l n ch ra r ng các s hình thành này nên c coi
nh s hình thành nh và áy.Chú ý n áy m r ng c hình thành vào cu i s
suy gi m ây góc b t u s c nét h n.N u b n nhìn vào các ví d trong ch ng
này, b n s th y r ng có m t s t ng quan r t rõ gi a góc c a ph n m r ng và t c
di chuy n sau ó. Do ó, góc càng s c ( bi n ng càng l n), càng có nhi u
kh n ng ó s x y ra s s t gi m nghiêm tr ng ho c kh ng ho ng t ng giá.
Hình 10-6 H p nh t góc ph i m r ng.

Hình thành m r ng th t b i

Hình thành các m r ng ôi khi không thành công nh trong hình 10-7 và 10-8.Có
v nh ó không ph i là nh ng m c phù h p ho c nó nhanh chóng v t ra ngoài mô
hình khi ó ph i nói r ng mô hình ã th t b i tr khi có m t nh nh ho c áy nh
phát tri n trong th i gian giá t ng ho c gi m.

Bi u 10-7 Copper, 2000-2002, hàng tu n

Hình 10-7 M r ng nh góc ph i th t b i

Cách phòng v t t nh t trong nh ng tr ng h p nh v y là áp d ng quy t c 50 ph n

tr m, nh m c ánh d u Hình 10-7 ho c t ng giá nh hình 10-8, các ng nét
t c coi là nh ng i m t b . M t s mô hình v n có th ho t ng c sau khi
t m c 50% và s h i quy di n ra, nh ng ây làkh ng ho ng theo sau b i m t
kháng c l n không theo khuôn m u c a s hình thành thì nó v n b y ra.

Hình 10-8 Hình thành m r ng áy góc ph i th t b i

 Bi u 10-8 Avery Dennison, 1980-2003, hàng tháng.

Bi u 10-8, cho Avery Dennison, cho th y s hình thành m r ng không chính

th ng th t b i. n cu i n m 1990, nó trông gi ng m t nh l n. Tuy nhiên, vào u
n m 1991, c phi u ã tr i qua m t cu c t ng giá s c nét. K t cu i n m 1990 c ng
ánh d u m c th p cho toàn b th tr ng, i u hi n nhiên là c phi u t ng lên
gi ng nh các c phi u khác. Nói chung, r t khó m t c phi u hoàn thành nh
chính n u th tr ng t ng th ang chuy n cùng m t lúc. Thông th ng không th
o c s bi n ng c a th tr ng trong th c t . Tuy nhiên, hãy th n tr ng v i các
m u d báo giá ti p t c di chuy n theo xu h ng hi n t i. Trong tr ng h p này, nó
không i n khi giá t ng hàng lo t t i nh và áy sau ó phá v ng xu h ng
gi m, s cân b ng c ch ng minhtheo mô hình này, ã chuy n sang xu h ng
t ng.

M r ng nêm

ôi khi ng ngang trong hình thành m r ng "góc bên ph i" c t m t góc

nh , nh trong hình 10-9 và 10-10. L u ý r ng c hai ng cùng di chuy n
theom t h ng. Nguyên lý cho mô hình này gi ng nh i v i mô hình góc ph i
Hình 10-9 M r ng nêm

Hình 10-10 M r ng nêm

Bi u 10-9 Advanced Micro, 1987-1988, hàng ngày

Bi u 10-10 Amerisour Bergn, hàng ngày.

Bi u 10-11 ADC, 1980-1990, hàng tu n

nh ngt t suy t ng t trong các nêm m r ng ti p t c t ng áng k khi chúng c

hoàn thành.

M t ví d v nh c c th hi n trong Bi u 10-9, cho Advanced Micro.Chú

ý n s gi m giá m nh sau kh ng ho ng.M t ví d khác c th hi n trongBi u
10-10, cho Amerisour Bergn.L n này, suy gi m g n nh g p ba l n so v i m c
tiêu giá.Tuy nhiên, bên c nh ó còn có m t áy kép, s hình thành này cho th y suy
gi m ã k t thúc.Cu i cùng, m t nh tròn c hình thành (xem ch ng 11) góc
ph i c a bi u .Bi u cu i cùng trong ch ng này là Bi u 10-11, cho th y
m t nêm m r ngc aADC.Trong tr ng h p này, s gi m giá c a mô hình không
c th y rõ. M t d u hi u cho th y s suy gi m rút g n c cho là ã x y ra khi
giá gi trên ng xu h ng t ng và xu t hi n t mô hình hình ch nh t m t n m.

T ng k t
ánh giá v mô hình m r ng chính th ng nh

• c tính giá: M t khung sai l ch giátheo sau b i m t th tr ng t ng tr ng m nh,

c bao b c b i hai ng xu h ng phân k . M i ng ph i c ch m vào ít
nh t hai l n.
• T n su t: Mô hình r t hi m.

ánh giá v mô hình m r ng góc ph i

• c tính giá: M t phiên giao d ch r t xu ng sau m t t ph c h i, c bao b c

b i hai ng xu h ng khác nhau. ng d i là g n m t góc ph i v i tr c
th ng ng. M i ng ph i c ch m vào ít nh t hai l n.Trí t ng òi h i ph i có
trong vi c hình thành các ng này, vì chúng không luôn luôn ch m chính xác, nh
tr ng h p c a h u h t các mô hình khác.

• Kh i l ng giao d ch: Kh i l ng th ng cao h n hai nh u tiên. M r ng

ho t ng trong xu h ng gi m .

• o t t suy: sâu t i a c a m u c d oán theo h ng t phá. i u này

th ng v t quá b i s hình thành xu h ng gi m

• Các ng thái ph n h i: Do mô hình có nhi u bi n ng nên các ng ph n h i

th ng không có s c nét.

• D u hi u c a kh ng ho ng: r t khó phát hi n. M t t ph c h i trên m c cao th

c p tr c ó ho c m t s thoái lui v t quá 50 % c a s suy gi m t phá có th
xu t hi n.

ánh giá v mô hình m r ng áy góc ph i

• c i m giá: M t d i giao d ch ch y ngangtheo áy, c bao b c b i hai ng

xu h ng khác nhau. ng trên g n m t góc ph i v i tr c th ng ng.M i ng
ph i c ch m vào ng xu h ng ít nh t hai l n.S t ng t ng th ng c
yêu c u trong vi c xây d ng các ng này, vì chúng không ph i lúc nào chúng
c ng ch m úng, nh trong h u h t các m u hình khác.

• Kh i l ng giao d ch: Xu h ng t ng i m c bi t sôi ng.

• o t t suy: sâu t i a c a m u c d báo theo h ng t phá. i u này

th ng c v t quá b i nh ng hình thành xu h ng gi m i m

• Các ng thái thu h i: Vì nh ng mô hình r t n ng ng y bi n ng, các lu ng

thoái lu ng th ng ng n nh ng r t s c nét.

• D u hi u c a kh ng ho ng: r t khó phát hi n. S s t gi m d i m c th p th c p

tr c ó ho c m t s thoái lui v t quá 50 ph n tr m kh ng ho ng có th th y.
11
Các mô hình khác
Mô hình Kim c ng
Mô hình kim c ng là m t hình th c m r ng c a m t tam giác cân i x ng .Ví d
c th hi n trong hình 11-1. Edwards và Magee mô t chúng nh m t viên kim
c ng v i u và vai là m t ng vi n hình ch V. Hình 11-2 th hi n cùng ví d
v i Hình 11-1, nh ng dùng ki u gi i thích u và vai. Kim c ng có xu h ng m
r ng ph n u và cu i và òi h i có nh ng i u ki n t t hình thành. i u này là
do s t ng gi m th t th ng không phù h p v i vi c phân tách và t p h p các liên
k t c n thi t hình thành nên m t mô hình lý t ng. ôi khi chúng c ng c hình
thành nh ng r t hi m.

N umôhìnhhìnhch nh tkhád xác nh, v ihai ng song

songh tr vàc nhtranhnhauthìmôhìnhkimc ngl icós phácáchtrongc utrúc.N ukhô
ngc nth n, b nr td b nh ml n.Nóicáchkhác, r t d hình dung ra s hình thành
c a mô hình này.

o t t suy ho t ng trên cùng m t nguyên t c nh i v i các mô hình khác. Hình

11-1 th hi n nguyên t c này.Bi u 11-1, cho BMC Sofware, a ra 1 ví d hình
thành mô hình này và s c ng c v i xu h ng i lên.Bi u 11-2, th hi n m t
kh n ng khác m c cao nh t. ng nét t ch ra s t ng ng gi a m t viên
kim c ng và i m u vai.

.
Hình 11-1 ình kim c ng

L u ý r ng nh c i m t mô hình này là ã có t s suy gi m ngay t ban u.

Nói chung, mô hình kim c ng không ph i là m t mô hình h u hi u. Th nh t,

chúng khá hi m và th ng c nh c n nh mô hình u-vai. Th hai, mô hình
kim c ng b n v ng r t khó xác nh do ó có th d n n nh ng k t lu n sai.

Hình 11-2: nh kim c ng v i u và vai hình con b m

Bi u 11-1: Ph n m m BMC, 1995-1996, h ng ngày

Bi u 11-2: Ph n m m BMC, 1993-1994, h ng ngày
Mô hình nêm kh ng l (Wedge)
Ch nêm c trình bày trong Ch ng 12, trong các mô hình giá nh . S hình
thành này th ng phát tri n nh các mô hình h p nh t ng n h n i ng c v i xu
th gi v ng xu h ng ang phát tri n.Mô hình nêm mô t ây th ng r t l n và
có h ng phát tri n vào cu i m t xu h ng.Th nh tho ng nó s xu t hi n trong c xu
h ng. So v i mô hình kim c ng và tam giác, mô hình nêm th hi n nhi u y u t
h n. Tuy nhiên, khi nh d ng chính xác, chúng l i có s o ng c r t l n. Mô
hình này bao g m 2 ng xu h ng và chúngh i t theo xu h ng hi n hành. Các
ng xu h ng trong mô hình nêm hình thành di chuy n theo m t h ng nh t
nh. Còn mô hình tam giác l i là các ng t ng gi m. Ví d mô hình nêm có c
nh và áy nh trong hình 11-3

Góc h i t gi a hai ng ôi khi r t nh .Trong tr ng h p ó, ch có m t s khác

bi t biên gi a m t nêm và m t kênh xu h ng, n i hai ng g n nh song song v i
nhau.S khác bi t gi a hai khái ni m này không quan tr ng b i vì s kh ng ho ng
d i m c th p nh t ho cs n nh phía trên có ý ngh a t ng ng trong vi c
hình thành nêm. Tuy nhiên, theo nguyên t c chung, chúng ta có th quan sát th y hai
ng g n nhau i m kh ng ho ng có liên quan n v tríb t u c a mô hình.
i u này là do vi c thu h p mô hình ph n ánh s cân b ng gi a ng i mua và ng i
bán

Hình 11-3: nh nêm

Hình 11-4: áy nêm

K t qu c a nêm: khi h th p xu ng áy s d n n s t ng tr ng b t phá

Tâm lí c n b n

Khi b n ngh v m t cái nêm kh ng l , b t u v i bi n ng giá r t l n, d n d n s

ph n ánh s cân b ng gi a ng i mua và ng i bán. Khi có s kh ng ho ng t m t
nêm gi m, s cân b ng b phá v s có l i cho ng i mua và nh ng ng i b thua l
tr c o. Các u t ng n h n nhanh chóng c a ra ng th i ti n c
thêm vào.K t qu là, kh ng ho ng bùng n .Quá trình hình thành trên c s th c t
c hai bên s d n d n gi m giá và nêm c hình thành, vì chúng ã gi m hàng lo t
nh và áy.Khi nêm thu nh l i, s có c m giác an toàn trong khi nh ng ng i
u c giá s l ng tr c c s s t gi m m nh. Vi c không bi n ng này s thu
hút ng i ta vào m t c m giác an toàn gi . i v i các nhà kinh doanh th ng m i
nh h ng k thu t, có th x y ra b t k r i ro nào n uphá v xu h ng c a nêm.
Do ó, khi có kh ng ho ng, t t u tr thành ng i mua, và i u này th ng d n
n s ph c h i giá trên trung bình.Ng c l i c ng có th c áp d ng cho m t
nêm t ng gi m giá, n u n m b t c nh c i m này, các nhà u t s t c
l i nhu n l n. Trong nhi u tr ng h p, tâm lý h c liên quan n các s bùng n này
t ng t nh mô hình gócph i tam giác vuông, ã th o lu n trong ch ng 9.
Các ví d v th ng
Bi u 11.3, cho KLA Technology, có 2 nêm l n, c hai nêm u bao quát th
tr ng. M i l n s t gi m ch y u có n m t và k t thúc b ng m t b c ti n bùng
n .C ng ph i l u ý r ng các dòng d i không ch m vào m c th p nh t. i u này
cho th y r ng b t bu c ph i xác nh "chi u h ng" bi n ng giá và c g ng n m
b t các i m ngo t chính xác.Ph i nói r ng, nhà u t th c s mu n s phát tri n
ch m n g n ng trên, vì ó s là m t trong nh ng tín hi u m t s o chi u
trong xu h ng.N u ng này phát tri n không liên t c, nó s là c n c nh giá
thêm trong quá trình bùng n , vì i m phân ranh gi i s ít chính xác.Ví d bên trái
hình 11-3 cho th y ng trên xu t hi n g n nh cùng m t th i i m v is phát
tri n áy.Nh v y, chúng ta có c tín hi u c a nêm phát tri n ng th i v i s
o chi u trong ti n trình i lên và i xu ng.Các m c tiêu giá t i thi u c ng c
tính toán b ng k thu t sâu t i a c i n. Trong ví d bên trái,d án ã c
tính toán khá chính xác cho n khi xu t hi n s phát tri n ban u.

Bi u 11-4 cho th y m t nêm ang t ng c a Intel.Nêm này c n d i 6 tháng

hình thành.L u ý m c th p nh t s phát tri n sau kh ng ho ng cao g p 4 l n so v i
m c gi m t i thi u

Bi u 11-3: KLA Technology, 1994-1999, hàng ngày

 Chart 11-4 Intel, hàng ngày.

S s t gi m sau ó s i kèm v i s s t gi m giá m nh.S hình thành này r t g n

v i m t kênh, b i vì hai ng không h i t c.Nó c ng i di n cho m t ngo i
l i v i quy t c ã nêu trên r ng ng h p càng ng n t i i m t gãy, s suy
gi m càng d x y ra, qua ó nh n m nh th c t là các phân tích k thu t x lý các
xác su t ch không th ch c ch n.

Biomet, trong Bi u 11-5, th hi n m t nêm.Trong tr ng h p này, kh i l ng

giao d ch t ng lên rõ r t trong th i kì bùng n .C ng c n l u ý r ng s bùng n này là
h p lý.

Bi u 11-6, c ng cho Biomet, cho th y m t ví d v m t s h p nh t c a m tnêm.

N u cu i tháng 6 c di n gi i nh ph n u, có th g i m t ph n c a s hình
thành này là u và vai ngh ch o h p nh t. Tôi không quan tâm mô hình này c
g i là gì.Th c t là, giá ã phá v m c t ng và i di n cho m t tín hi u b nv ng và
xu h ng t ng ã c tháo g . Cu i cùng, Sterling Bancorp, trong Bi u 11-7,
cung c p m t ví d v nêm t ng tr ng, trong ó c n và g p ôi c a phép chi u
ã ch ng minh là i m kháng c m nh. N u xem xét k , b n có th th y bi n ng
giá cu i n m 1999 và i m kh i u ã th c s là m t u d i và d i d c. ng
trên t o thành nêm bi u th ng vi n. Do ó s phá v a ra m t tín hi u ba:
hoàn thành mô hình, phát sinh hàng lo t nh và áy, và t t nhiên s phá v nêm.
Chart 11-5 Biomet, 1982-1985, hàng ngày.

Bi u 11-6 Biomet, hàng ngày.

 Bi u 11-7 Sterling Bancorp, 1996-2001, hàng tu n.

Mô hình áy tròn (mô hình c c) và nh tròn

H u h t các mô hình u a ra s t ng tr ng rõ ràng, nh ng mô hình tròn thì

không. Khi v m t bi u , trông s r t thú v , nh ng t qua i m th c t , chúng
không c h u hi u l m b i chúng ch th hi n rõ trong th c t .Hình 11-5 và 11-6
th hi n s hình thành m t c c ( áy tròn) và m t nh tròn.Mô hình c c di n ra
áy th tr ng, trong khi mô hình nh tròn phát tri n nh th tr ng.Mô hình c c
c i n c hình thành b ng cách v các ng tròn, chúng kéo dài ho c nh hình
ch U.Khi giá r t xu ng i m th p c a c c, nhà u t s m t lãi su t và xu h ng
giá này càng h th p.Vi c m t lãi su t này c ng c ph n ánh qua m c ho t
ng c a nó, g n nh c n ki t khi giá h th p nh t.K t thúc quá trình này, giá s
t ng lên nhanh chóng. ôi khi ph i tr i qua m t ph m vi giao d ch nghiêng các
c p cao h n. N u i u ó x y ra, s b t phá t vi c c ng c này a ra tín hi u nên
mua vào.R i ro có th c ki m soát b ng cách t m t i m d ng d i m c th p
h n c a ph m vi giao d ch. Theo Edwards và Magee, các áy tròn có khuynh h ng
phát tri n các c phi u có v n hóa nh , và ph i m t nhi u tháng hoàn thành mô
hình.

S bi n ng giá c a nh tròn ( ôi khi còn g ilà bát úp ng c) là hoàn toàn trái

ng c v i mô hình c c, nh ng các c tính ugi ng nhau. i u này có ngh a là n u
kh i l ng giao d ch c th hi n th p h n giá, thì g n nh có th v thành m t
vòng tròn hoàn ch nh nh th hi n trong hình 11-6.
Hình 11-5 áy tròn (c c)

i m cu i cùng c a s gi m i m trên nh vòng tròn là khi kh i l ng giao d ch co

l i, giá t n m c cao nh t c a nó, sau ó m r ng khi h xu ng.C hai c i m
c a kh i l ng giao d ch này u là c i m c a s gi m giá và c th o lu n chi
ti t h n Ch ng5.

Hình 11-6 nh tròn

Mô hình cung tròn là m t ví d c a s cân b ng d n d n trong cung và c u, i u

này thúc y ch m s phát tri n và nó i ng c v i xu h ng tr c ó. R t khó
th y cs t phá trong mô hình này b i chúng phát tri n ch m và không cung
c p b t c d u hi u nào th y c các tín hi u t ng sau ó. M c dù v y, r t c n
ph i ch ra nh ng thay i này b i ngay sau ó s có nh ng bi n ng l n.Vi c hình
thành cung tròn có th th y c khi có s h p nh t x y ra và m t 3 tu n th m chí
n vài n m hoàn thành.

Bi u 11-8, cho Bed Bath và Beyond, th hi n m t nh tròn c i n. Kh i l ng

giao d ch thu h p l i khi giá t m c cao và m r ng khi giá t ng lên. M t l nn a,
v n l i xu t hi n, ó là không có chu n so sánh nào nói r ng xu h ng này ã
o chi u ho c th m chí nó ã b vô hi u.

Bi u 11-9, cho German America, th hi n m t nh tròn khác.L n này kh i l ng

giao dich không nh t quán, nh ng mô hình v n ho t ng.Giá ã chu n b hình
thành m t áy nh nh ng không thành công. i u này khá rõ ràng khi giá ã tr t
xu ng d i ng xu h ng h tr .

Synovus Financial (bi u 11-10) tìm ra m t mô hình c c h p nh t t tháng 9 n m

1993 n tháng 4 n m 1995.Hai ng h i t cho th y mô hình này c ng có th
c phân lo i nh mô hình tam giác góc ph i.Không quan tr ng mô hình ó tên là
gì mà quan tr ng là nó ho t ng nh th nào.

Bi u 11-8 Bed Bath và Beyond, hàng ngày

Bi u 11-9: German American, 1995-1999, hàng tu n

Nh b n th y, tr n chi n gi a ng i mua và ng i bán d n d n chuy n u th cho

ng i mua khi giá t ng lên.Vi c hình thành áy c c c hình thành và c ng c , vì
nó ph n ánh m t th i kì dài l i nhu n c ki m soát khi ó ng i mua d n d n có
c s t tin có th y giá cao h n.

Bi u 11-10 Synovus Financial, 1992-1995, hàng tu n

Bi u 11-11: Sterling Financial, 1994-1998, hàng tu n

Sterling Financial (bi u 11-11) c ng cung c p m t ví d v vi c c ng c áy

tròn.Trong tr ng h p này, m u d i áy th c s là vai ph i c a mô hình u – vai
k t h p.

Bi u 11-12, cho Wachovia,bi u này có m t u - vai o ng c h p nh t.Tuy

nhiên, không th ph nh n tính ch t làm tròn c a mô hình.

Bi u 11-12 Wachovia, 1992-1995, hàng tu n.

Vì v y, nó có xu h ng m r ng áy c c ho c nh c c, ó là m t ng tròn
ph n ánh hàng lo t xu h ng t ng ho c gi m, ph thu c vào tình hình c th . Khái
ni m v s o chi u d n d n trong ó ng i mua v n n m c u th

Mô hình c c có tay c m
Mô hình này c a ra b i William O'Neil và c mô t trong cu n How to
Make Money in Stocks(McGraw-Hill, 1995).Mô hình phát tri n nh khi ch s
ch ng khoán gi m, th ng d ng liên t c. Hình 11-7 cho th y nó có hình d ng c a
m t ch U (chi c c c), sau ó giá t ng tr l i và hình thành m t vòng tròn nh (tay
c m). Ph n bên tay trái c a c c th ng ánh d u s k t thúc m t xu h ng t ng giá
và th ng liên quan n nh ng giao d ch có kh i l ng l n. áy d i c a c c có th
d i hình th c m t áy tròn, nh trong Hình 11-7, ho c m t s bi n ng khác
nhau, nh trong Hình 11-8. B c ti p theo trong s phát tri n c a mô hình này là s
t ng tr ng v kh i l ng giao d ch, sau ó là th i i m vàng thu l i nhu n,
trong ó c kh i l ng giao d ch và giá u n nh. Cu i cùng, tay c m ã c
hoàn thành và giá ti p t c t ng lên.

N u mô hình này có xu h ng không hình thành, s th y tín hi u c a kh ng ho ng

ph n d i c a tay c m. N u giá v t qua m c trên c a tay c m, tình hình s l i tr
nên l c quan. B t k kh ng ho ng nào c ng làm kh i l ng giao d ch b thu h p, tuy
nhiên, v n ch a th kh ng nh ch c ch n mô hình có c hình thành hay không.

Bi u 11-13 cho th y m t c c có tay c m c a ADC Telecom. Các kh ng ho ng

Hình 11-7 C c có tay c m

tay c m không i kèm v i s m r ng c a kh i l ng giao d ch, tuy nhiên giá c
không t t quá nhi u. C c trong B ng 11-14, cho Adelphia, là hình ch V. William
O'Neil ch ra rõ r ng n u c c tròn h n, s d dàng hình thành m t c s v ng ch c
t t cho nh ng s t ng giá sau ó.

Bi u 11-13 ADC Telecom, 1990-1991, hàng ngày

Bi u 11-14 Adelphia, hàng ngày

Trong tr ng h p này, c s th c s c hình thành tay c m và quá trình v n

hành này không có nhi u bi n ng. Khi giai o n y l i nhu n này s kéo dài, c
giá và kh i l ng giao d ch u t ng lên.

Ch n ch nh l i nh và áy
Mô hình này th c s là m t bi n th c a các mô hình khác. nh, nó th hi n s
c ng c sau khi có s ph c h i m nh m thông qua các ph n ng s c nét.G i ó là
mô hình ch n ch nh vì giá khá n nh trong quá trình b y xu ng th p.Nh ng
kh ng ho ng này là c s quan tr ng hình thành quá trình o chi u, do v y
chúng th ng i kèm v i s suy gi m l n c v chi u r ng và chi u sâu.Hình 11-9
cho th y m t ví d trong ó s h p nh t c a u và vai ã phá v nh giá cao nh t
(l ng c a l c à).Trong hình 11-10, s ch n ch nh c th hi n nh m t hình ch
nh t.Nh ng hình này c ng xu t hi n áy, ví d c th hi n trong Hình 11-11.
Có th th y ây m t s o ng c t ng ttheo sau b i m t sai bi t giá. Các sai
bi t khác nhau trong ví d này là m t hình ch nh t, nh ng nó có th d dàng o
ng c thành mô hình u- vai ho c m t tam giác.Gi ng nh nh, s hình thành áy
th ng i theo nh ng t t ng giá dài và cao h n nhi u so v i d ki n c v chi u
r ng và chi u sâu. Ví d ho t ng c a các mô hình này c trình bày trong Bi u
11-15 và 11-16.
Hình 11-9 Kh ng ho ng nh

Hình 11-10: Kh ng ho ng nh
Hình 11-11: Kh ng ho ng áy.

Bi u 11-15 AMR, 1996-2002, hàng tu n

Chart 11-16 Yahoo, 1998-1999, daily

Bi u 11-15 hoàn thành m t mô hình t ng tr ng u - vai, m c th p ban u ã

phát tri n g p hai l n.

T ng k t

ánh giá mô hình kim c ng

• c tính giá: Mô hình này bao g m hình th c m r ng chính th ng theo sau b i

m t tam giác cân; khi k t h p, hai m u có hình dáng c a m t viên kim c ng.
Chúng phát tri n theo c h ng o ng c và t ng giá nh ng r t khó xác nh chính
xác.

• Kh i l ng giao d ch: trong kh ng ho ng kh i l ng giao d ch s m r ng

• o t t suy: sâu t i a c a mô hình c d báotheo h ng t phá.

ánh giá mô hình nêm kh ng l

• c tính giá: Hành ng giá b gi i h n b i hai ng xu h ng h i t di chuy n

theo cùng m t h ng. Nh ng mô hình l n c n ít nh t b n n sáu tháng hình
thành. ôi khichúng bao ph c m t xu h ng chính.

• o t t suy: sâu t i a c a mô hình c d báo theo h ng t phá.

• Các c i m c bi t: Nêm kh ng l không d hình thành, nh ng khi ã hình
thành, chúng s có nh ng thay i lâu dài

ánh giá mô hình cung tròn

• c tính giá: áy có hình m t chi c c c , ó giá t ng t t nh ng ch c ch n s

có ng l c t ng giá áng k . nh tròn là m t quá trình làm tròn ch m mà d n d n
t c thay i giá s gi m

• c tính v kh i l ng giao d ch: C nh và áy u c i kèm mô hình c c

kh i l ng giá

• Các c tính c bi t: Do tính ch t làm tròn c a các mô hình này, không có i m

chu n nào xác nh i m v t quá kh n ng d oán s o chi u

ánh giá mô hình c c có tay c m

• c tính giá: M t m u c c h p nh t hình thành sau khi giá t ng tr l i. Tay c m

hình thành m t ph n c a phía bên tay ph i c a c c và là kho ng th i gian thu l i
nhu n. Mô hình hoàn ch nh s có kh ng ho ng hoàn thành tay c m.

• c tính v kh i l ng giao d ch: Hai thành ph n quan tr ng là kh i l ng giao

d ch th p trong quá trình hình thành tay c m và m r ng kh i l ng giao d ch các
kh ng ho ng t ng giá

• D u hi u gi m giá: Thu h p kh i l ng giao d ch trong kh ng ho ng ho c m t

m c giá xu ng th p h n m c giá hình thành tay c m.
PH N III
CÁC MÔ
HÌNH NG N
H N
12
Các mô hình nh
kho ng tr ng giá
H u h t các mô hình c th o lu n trong ch ng này u t ng i nh và có tính
a d ng.Chúng ph n ánh l i nhu n c ki m soát trong giai o n tr c và ki m
soát s tiêu hao t n th t trong quá trình gi m. Mô hình lá c , c uôi nheo và nêm
u bao g m m t d i giao d ch b gi i h n b i hai ng xu h ng nghiêng theo
m t h ng t ng t . Thông th ng d c phát tri n theo cách ngh ch chu k . i u
này có ngh a là các mô hình t ng s có xu h ng i xu ng và phát tri n trong m t
th tr ng t ng tr ng. T ng t , các mô hình gi m s nghiêng theo h ng lên và
hình thành trong các chu kì t ng tr ng.

Mô hình lá c

Mô hình lá c là m t ph m vi giao d ch khá song song kèm theo xu h ng gi m

kh i l ng giao d ch. S hình thành nh v y th ng làm gián o n s gia t ng ho c
gi m giá m nh, g n nh theo chi u d c. Nh tên c a nó, s hình thành này trông
gi ng nh m t lá c trên bi u . Vì chúng là các mô hình ti p di n, vi c hoàn thành
c liên quan n m t s b t phá theo xu h ng tr c ó. Các ví d cho th
tr ngt ng và gi m i m c th hi n trong hình 12-1. V c b n, c có hình d ng
c a m t ph m vi giao d ch h p, trong ó các nh và áy có th c n i b ng hai
ng song song. Các ng di chuy n theo h ng ngh ch chu k . Trong tr ng
h p th tr ng t ng, c th ng c hình thành v i xu h ng gi m nh , nh ng
trong m t th tr ng gi m, nó có xu h ng t ng nh .C c ng có th n m ngang, lúc
này nó s là m t hình ch nh t c bi t.
Hình 12-1 Mô hình c

Các tài li u tr c ây cho th y trong m t th tr ng ang t ng, m t m u hình lý

t ng th ng tách thành hai n a theo chi u d c. Kh i l ng giao d ch th ng r t
l n ngay tr c khi lá c b t u hình thành.Khi có s hình thành, ho t ng tho
thu n d n d n không còn. Sau ó có s bùng n khi giá phát tri n theo cách c a nó
thoát kh i s hình thành ban u. Trên bi u hàng ngày, c có th hình thành
trong kho ng th i gian ng n nh t là n m ngày ho c m t t ba n n m tu n.Ph i nói
r ng mô hình c ag b t u b tuy t ch ng. R t khó tìm c các ví d cho cu n
sách này, c bi t là vi c t m d ng trong s gia t ng ho c gi m theo chi u d c. B t
c khi nào g p khó kh n trong vi c tìm ki m nh ng ví d s ng ng ch ng minh
cho m t khái ni m, tôi b t u t câu h i v tính h u ích c a nó.

S hình thành c trong xu h ng gi m c ng i kèm v i kh i l ng giao d ch gi m.

Lo i mô hình này i di n cho m t ph m vi giao d ch v i xu h ng i lên v giá, do
ó hàm ý kh i l ng ang có xu h ng gi m, t c là giá t ng v i kh i l ng giao
d ch gi m. Khi giá th p h n ph n d i c a lá c , giá s tr t m nh và kh i l ng
giao d ch có xu h ng t ng lên. Tuy nhiên, ó không ph i là bùng n , vì giá có th
d dàng gi m do thi u giá th u nguyên nhân là do áp l c bán ra l n. Ch có s b t
phá th tr ng t ng m i òi h i kh i l ng giao d ch l n.

i u quan tr ng là ph i m b o r ng các c tính v giá và kh i l ng giao d ch

phù h p.Ví d , trong xu h ng t ng, giá có th c ng c sau khi t ng m nh, trong s
hình thành c , nh ng kh i l ng giao dich có gi m áng k .Trong nh ng tr ng
h p nh v y, c n th n tr ng tr c khi a ra k t lu n th tr ng s t ng giá, vì giá c
có th gi m th t th ng.C ng nêhn t n tr ng v i m t lá c c n h n b n tu n phát
tri n. Vì theo nh ngh a, xu h ng t ng m nh s b gián o n t m th i. M t kho ng
th i gian v t quá b n tu n là quá dài thu l i nhu n, do ó xác xu t hình thành
c s th p h n.

Mô hình c th ng là mô hình áng tin c y t khi d oán.Không ch ch ra h ng

c a s b t phá mà còn ch ra nh ng ng thái c a th tr ng giao d ch.Thêm vào ó,
nó th ng phát tri n khá nhanh.
 o t t suy

K thu t dân gian có nh d ng hình lá c gi a c a s chuy n d ch.Khi có s t

phá, m t ph ng pháp h u ích cho vi c thi t l p giá là c tính kích th c c a s
chuy n dich trong giai o n b t u hình thành c . Kho ng cách này sau ó cd
ki n theo h ng c a kh ng ho ng. Trong thu t ng k thu t, c c cho là i m
l ng ch ng, ngh a là chúng ang di chuy n.Vì m t ít th i gian phát tri n, mô hình
c không hi n th trên b ng x p h ng hàng tu n ho c hàng tháng.Bi u 12-1, cho
American Electric Power, có m t mô hình c gi m i m hình thành trong m t m t
quá trình chuy n ng l n.L u ý r ng kh i l ng giao d ch ã gi m n m c c g n
nh không c hình thành sau ó l i hình thành vào ngày kh ng ho ng. Th t
không may, không có cách nào thoát ra vì có kho ng cách r t l n. Thông th ng
chúng tôi k v ng s c th y m t vài giao d ch trong mô hình c sai bi t giá vào
ngày kh ng ho ng.

Bi u 12-2, cho Adelphia, cho th y hai lá c .Lá th nh t, n m bên trái, ch m t

g n m t tu n hình thành. Kh i l ng giao d ch b t u t ng vào ngày kh ng
ho ng, ngày ti p theo t ng lên m c r t cao. Lá c th hai phát tri n trong kho ng
h n ba tu n.

Bi u 12-1American Electric Power, 1995-1996, hàng ngày

Bi u 12-2 Adelphia, hàng ngày

Trong tr ng h p này, kh i l ng giao d ch c a mô hình này khác v i các mô hình

c i n khác, vì nó giãn n trong quá trình h i ph c vào cu i tháng 3 và u tháng 4.
Thông th ng chúng tôi k v ng ho t ng s d n d n thu h p khi mô hình ang
c hình thành. Ch trong kh ng ho ng thì nó m i c hy v ng m r ng.

Bi u 12-3, cho Adaptec, mô hình c t ng i m. M t l n n a, kh i l ng giao

d ch t ng áng k so v i phiên t ng i m nh ng không có s thu h p l i nhu n
thông th ng trong quá trình hình thành mô hình.

Cu i cùng, Bi u 12-4 cho th y m t ví d khác c a m t mô hình c t ng i m cho

Adaptec. ây có m t s t ng ph n r t rõ ràng gi a vi c hình thành và phát tri n
c a lá c và s m r ng ho t ng khi nó hoàn thành. C ng l u ý r ng m c dù ý
ngh a o l ng ã t c nhi u h n, m c chi u th c t ã th hi n t t h n
trong m t vài phiên giao d ch.

Mô hình c uôi nheo

Mô hình c u i nheo phát tri n trong i u ki n gi ng v i mô hình lá c , và có

nh ng c tính t ng t .S khác bi t là lo i hình h p nh t này c xây d ng t hai
ng xu h ng h i t , nh trong hình 12-2.Trong m t ngh a nào ó, mô hình lá c
t ng ng v i m t hình ch nh t và mô hình c u i nheo t ng ng v i m t hình
tam giác, vì c uôi nheo th c s là m t tam giác nh .
Bi u 12-3 Adaptec, hàng ngày

S khác bi t trong s hình thành c a hai mô hình này là m t tam giác bao g m m t
sai bi t giá th hi n b ng hai ng xu h ng h i t có ch h ng khác nhau. Trong
mô hình c uôi nheo, hai ng xu h ng u chuy n ng theo cùng m t h ng.
N u có khác bi t gì, kh i l ng giao d ch có khuynh h ng gi m và xu h ng hình
thành c mô hình c uôi nheo s l n h n hình thành lá c . Tuy nhiên, theo nh ng
cách khác, c uôi nheo th ng gi ng v i lá c các i m: o t t suy, th i gian
phát tri n, c i m c a kh i l ng giao d ch, v.v ...

Bi u 12-4- Adaptec, hàng ngày

Hình 12-2Mô hình c uôi nheo

Bi u 12-5, Adobe, hi n th c uôi nheo trong hai tu n. Trong tr ng h p này,

khung mua bán r t ch t ch và kh i l ng giao d ch gi m n khi có s kh ng
ho ng

Bi u 12-5Adobe, hàng ngày

Bi u 12-6 Vitesse, hàng ngày

Bi u 12-6Vitesse, hàng ngày

Ví d ti p theo c a mô hình c uôi nheo c cung c p b i Vitesse trong bi u

12-6. Nó hình thành m t ph n c a nh tròn.Trong tr ng h p này, kh i l ng giao
d ch gi m trong quá trình hình thành c uôi nheo nh ng không m r ng trong
kh ng ho ng s t giá nh .

Bi u 12-7, cho Veritas Software, th hi n m t ki u hình thành khác. Trong ó, ta

th y m t tam giác có các ng h i t di chuy n theo cùng m t h ng. Hai ng
h i t trong m t mô hình c uôi nheo c i n s di chuy n theo m t xu h ng
ng c, nh ng trong tr ng h p này, c hai u t ng trong m t xu h ng t ng liên
t c thay vì r t giá. Tuy nhiên, tâm lý c b n v n nh c , vì cu c chi n gi a ng i
mua và ng i bán d n d n tr nên cân b ng h n so v i sai bi t giá và i kèm v i nó
là gi m ho t ng.Cu i cùng, khi m t bên ã giành c th ng l i quy t nh thì giá
s t ng r t m nh.Ngoài ra còn có m t mô hình lá c phát tri n trong giai o n tháng
5-6.

Bi u 12-8, c ng cho Veritas, cho th y m t mô hình c uôi nheo t ng giá c

i n.L u ý giá s bùng n trong th i gian kh ng ho ng.Sau ó chúng ta th y m t lá
c , và cu i cùng là m t tam giác h p nh t. S t ng ph n c uôi nheo v i hai
ng xu h ng ch y cùng chi u, và tam giác, có các ng xu h ng ch y khác
chi u, c ng c ch ra rõ ràng trong bi u này.
USA Networks(Bi u 12-9) th hi n m t mô hình c khác. Nó c ng có c i m
c a m t c uôi nheo; m t l n n a hai cùng tr t d c theo cùng h ng v i xu
h ng chính, nh trong bi u 12-7. Trong tr ng h p này, "c uôi nheo" có

Bi u 12-7: Veritas Software, hàng ngày

Bi u 12-8 Veritas Software, 1994-1995, hàng ngày

Bi u 12-9 USA Networks, hàng ngày

d c h n m t chút, vì v y nó không ph i là m t ví d i n hình. D nhiên, nó s ch

theo h ng ng c l i. Tuy nhiên, b t c khi nào chúng ta nhìn th y tình hu ng
này,trong ó có s cân b ng gi a ng i mua và ng i bán s t ng lên, s b t phá
v t b c s t o ra kh ng ho ng. Ví d này không ph i là ngo i l cho quy t c
ó.Kh i l ng giao d ch t ng t bi n trong kh ng ho ng, và vi c t ng giá tr l i b
gi i h n b i hai thanh i ng c (xem gi i thích Ch ng 16).

Mô hình nêm

M t nêm r t gi ng v i m t tam giác trong ó hai ng h i t có th c xây d ng

t m t lo t các nh và áy, nh trong hình 12-3, nh ng trong khi m t tam giác bao
g mm t ng lên và m t ng xu ng, ho c m t ng lên m t ng xu ng và
m t ng ngang, thì các ng h i t trong m t nêm u di chuy n theo cùng m t
h ng, nh i v i mô hình c uôi nheo. M t nêm gi m i m cho th y s gián
o n t m th i c a m t xu h ng t ng, và m t nêm t ng là m t s gián o n t m th i
c a m t xu h ng gi m. Bình th ng kh i l ng giao d ch b thu h p trong quá
trình hình thành hai lo i nêm. Vì chúng có th m t t hai n tám tu n hoàn
thành, ôi khi các nêm xu t hi n trên các bi u hàng tu n, nh ng chúng quá ng n
xu t hi n trên bi u hàng tháng tr khi chúng là các nêm kh ng l , nh c
mô t trong Ch ng 11.
Các nêm xu t hi n khá ph bi n th tr ng ag h i ph c.Sau khi hoàn thành, giá
c th ng có bi n ng m nh, c bi t là kh i l ng giao d ch s t ng lên áng k .

Hình 12-3 Các nêm

Các nêm và c uôi nheo t ng t nhau, vì c hai u bao g m các ng xu

h ng h i t di chuy n theo h ng ng c chi u h ng. S khác bi t là i m
kh ng ho ng c a mô hình c xu t hi n c nh th m chí là ngay t i nh. M t khác,
trong nhi u tr ng h p hai ng d ki n c a nêm có th s c t nhau trong
t ng lai, theo ngh a en là nó s ch y v t ra ngoài b ng.

Hình 12-4M t mô hình c uôi nheo và m t mô hình nêm

 Bi u 12-10: Yahoo, hàng ngày

Hình 12-4 ch rõ v n này, có th th y r ng các ng hình chi u nét t c a nêm

t ng sau kh ng ho ng. So v i c uôi nheo, chúng gi ng m t tam giác h n. ôi khi
s khác bi t gi a hai nhóm này r t khó phán oán.Ví d , mô hình trong Bi u 12-
6 c g i là c hi u, nh ng nó c ng có th c g i là nêm.N u có s thay i,
nêm th ng d hình thành c uôi nheo.

Bi u 12-10, cho Yahoo, cho th y m t nêm t ng hình thành sau s s t giá u

tiên.Có th th y r ng các ng không ch m t i i m kh ng ho ng. C ng ph i l u ý
kh i l ng s t ng lên trong ngày. Trong m t xu h ng gi m, giá có th gi m tr ng
l ng c a nó.Tuy nhiên, khi ho t ng t ng, ng i bán l i càng có ng l c bán ra
t ó giá l i càng gi m m nh.

Bi u 12-11, cho Vitesse, a ra m t ví d i n hình v m t nêm t ng giá nh v

ho t ng c a giá.Tuy nhiên, c tính c a kh i l ng giao d ch không ph i là i n
hình vì không có s thu h p khi nêm hình thành và không có s m r ng trong kh ng
ho ng.Ví d này cho th y r ng có th các nêm, nh các d ng khác, phát tri n mà
không có hình d ng kh i l ng giao d ch nh mô hình chính th ng. Tuy nhiên,
trong h u h t các tình hu ng, s thu h p d n d n ho t ng d i d ng hình m u và
s bùng n c a s t phá th ng d n n ng thái m nh h n. Ngoài ra, khi kh i
l ng giao d ch gi m trong giai o n hình thành, nó cho th y tín hi u c a s hình
thành mô hình.
B ng 12-11 Vitesse, hàng ngày

Kho ng tr ng giá

Kho ng tr ng x y ra khi giá th p nh t trong m t kho ng th i gian giao d ch c th

cao h n m c cao nh t trong th i gian giao d ch tr c ó ho c khi giá cao nh t trong
m t kho ng th i gian giao d ch c th th p h n giá th p nh t trong kho ng th i gian
giao d ch tr c ó (Hình 12-5).Trên bi u c t hàng ngày, kho ng th i gian giao
d ch s là m t ngày; t ng t nh v y trên bi u c t hàng tu n, th i gian giao d ch
s là m t tu n.

Kho ng tr ng không xu t hi n trên bi u ng , nh ng b gi i h n trong bi u

c t. Chúng c th hi n b i m t kho ng tr ng gi a m t kho ng th i gian giao
d ch này và m t kho ng th i gian giao d ch khác, ây là th i kì d b nh h ng.
Chúng th ng hình thành trong giao d ch qua êm nh nh ng tin t t ho c tin x u
trong th tr ng.Kho ng tr ng hàng ngày ph bi n h n so v i kho ng tr ng tu n do
m t kho ng cách trên bi u hàng tu n ch có th x y ra gi a giá gi a Th sáu và
Th Hai; t c là, có 5 kho ng cách giá trong bi u hàng ngày. Các kho ng tr ng
hàng tháng th m chí còn hi m h n, vì nh ng "l h ng" trên bi u ch có th phát
tri n gi a các m c giá hàng tháng. V trí i n hình nh t tìm th y kho ng tr ng
trong bi u giao d ch trong ngày là th i i m m c a. V n này s c nói rõ
h n ph n sau.

T m quan tr ng c a kho ng tr ng là i m c m xúc

N i mà kho ng tr ng b t u và k t thúc là nh ng i m quan tr ng ti m n trên m t

bi u vì chúng i di n cho c m xúc cao. N u b n tranh cãi v i m t ng i và m t
Hình 12-5 Kho ng tr ng phá v giá

trong hai ng i hét to th t to, c hai s có xu h ng ghi nh kho nh kh c ó b i nó

i di n cho m t thái c c c m xúc. Nguyên t c này có th c áp d ng cho phân
tích k thu t, vì các bi u th c s là m t s ph n ánh thái tâm lý. i u này có
ngh a là khi giá quay v kho ng tr ng tr c ó, i m trên và d i tr ng ó có th tr
thành ng ng h tr quan tr ng và các xu h ng ng n có th b o ng c t m th i.

C s tâm lý cho vi c t i sao h u h t các kho ng tr ng s cl p y

M t kho ng tr ng c cho là kín, ho c " y", khi giá o ng c và h i ph c toàn

b vùng tr ng.Trên bi u hàng ngày, quá trình này ôi khi m t vài ngày, và vào
các th i i m khác m t vài tu n ho c vài tháng. C ng có tr ng h p kho ng cách
này không c l p y nh ng r t hi m.Có m t câu nói r ng “the market abhors a
vacuum”, có ngh a là h u h t các kho ng tr ng s c l p y. i u này là ch c
ch n tuy nhiên c ng có m t s tr ng h p ngo i l .D i góc tâm lí, nó c ví
d nh sau, m t ng i ch ng và m t ng i v , có m t s b t ng m nh m . C n
gi n c a hai u t ng lên m c cao khi các cu c tranh cãi x y ra. Sau m t th i gian
khi m t ho c c hai bên t cái tôi c a mình sang m t bên và nhìn th y l i c a b n
thân mình, m i quan h tr l i bình th ng và h n l c làm gi m kho ng cách gi a
hai ng i.

Vì có th m t vài tháng ho c th m chí nhi u n m l p y kho ng tr ng, các chi n

l c kinh doanh không nên c th c hi n ch d a trên gi nh r ng m t kho ng
tr ng s c l p y trong t ng lai g n.Ph n l n các tr ng h p n l c l p y
kho ng tr ng, nh ng ch l p c m t ph n. H u h t các kho ng tr ng cl p y
do các v n c m xúc và ph n ánh ng c tâm lý m nh m c a các nhà u t - có
th nói r ng s s hãi ho c tham lam quá m c, tùy thu c vào nh h ng c a xu
h ng. Các quy t nh mua ho c bán b t kì giá nào nào không ph i là m c tiêu
khách quan. i u này có ngh a là ng i tach suy ngh l i khi m i th ã ngu i
i.Trong tr ng h p này, vi c suy ngh l i , c i di n b i vi c l p y kho ng
tr ng, ho c ít nh t c ng là n l c l p y nó.

Kho ng tr ng c n c coi tr ng, nh ng c ng không nên quá nh n m nh.Nh ng

v n x y ra trong quá trình hình thành m t mô hình giá, c g i là kho ng tr ng
ph bi n ho c kho ng cách khu v c, th ng c làm y khá nhanh và không
mang nhi u ý ngh a. M t nh c i m là c ph n s không có lãi n u xu t hi n
kho ng tr ng

Có ba lo i kho ng tr ng khác mà chúng ta c n ph i ki m tra. ó là nh ng kho ng

tr ng phá v giá, runaway, vàexhaustion

Kho ng tr ng phá v giá

Kho ng tr ngphá v giá c t o ra khi giá v t quá mô hình giá ho c m t s c u

hình khác trong ph m vi giao d ch. M t ví d v l h ng giá c th hi n trong
hình 12-5. Nói chung, s có m t c a kho ng tr ng nh n m nh s t ng ho c gi m c a
kh ng ho ng, tùy thu c vào h ng mà nó i. M c dù v y, i u quan tr ng là s b t
phá v t b c s i kèm v i kh i l nggiao d ch t ng i cao.L h ng breakout x y
ra trên kh ng ho ng gi m s không b t bu c ph i i kèm v i kh i l ng giao d ch
l n.

Không nên k t lu n r ng t t c các kho ng tr ng breakout là t tvì "nh ng i u ch c

ch n" không t n t i trong phân tích k thu t.Tuy nhiên, m t kho ng tr ng có liên
quan n vi c kh ng ho ng có nhi u kh n ng x y ra h n m t kho ng tr ng không
có s liên quan.N u m t kho ng tr ng chuy n thành m t th tr ng có bi n ng
cao,ta s th y tín hi u ngay sau ó.H u h t các kho ng tr ng s c l p y, và
hi m khi gi i thích c t i sao b n l imua vào, có th l p lu n r ng ch giá th p
nh t l p kho ng tr ng này tr c khi u t ti n. R t cu c, n u b n b l c h i,
thì b n s m t nó.Ch c ch n b n camsmr th y th t v ng, nh ng ít nh t b n s không
b m t v n.Trong ch ng khoán luôn có nh ng c h i khác.N u b n có s kiên nh n
và k lu t ch i, b n s c nh n c nh ng c h i t t v lâu dài. c bi t là
trong nh ng th i i m nh v y, tuy nhiên chúng ta l i luôn thi u kiên nh n có t
c thành công trong kinh doanh và u t .

M i nguy hi m c a vi c mua khi xu t hi n l h ng là b n s b cu n theo c m xúc

c a ám ông. Tâm lý mua t i b t c giá nào có th s gây ra chán n n khi giá gi m
tr l i. L i khuyên ây là b n nên cân nh c và chu n b tinh th n cho nh ng kh
n ng có th x y ra khi u t vào th tr ng xu t hi n kho ng tr ng phá v giá

Kho ng tr ng phá v giáphát tri n trong nh ng giai o n u c a th tr ng giá lên

thì có giá tr h n s phát tri n sau m t t t ng giá dài. i u này là do các th tr ng
m i lên giá có à t ng i m. Ngh a là ít có kh n ng s thi u quy t oán c ph n
ánh trong các bi u d i d ng d ch chuy n và sai bi t giá. M t khác, nh ng l
h ng phá v giá phát tri n khi k t thúc t t ng tr ng có xu h ng cho th y s c n
ki t vì th tr ng ang t ng giás bán ra ã b qua b t k kh n ng nào có th mua
l i v i giá th p h n. Nguyên t c t ng t ng c l i áp d ng cho th tr ng giá gi m.

Trong cu n Technical Analysis of Stock Trends, Edwards và Magee a ra m t quan

i m h i khác. L i khuyên c a h v vi c có nên mua khi có kho ng tr ng phá v
giá d a trên kh i l ng giao d ch hay không.H nói r ng n u kh i l ng giao d ch
cao ngay tr c kho ng tr ng và co l i khi giá v t ra kh i ph n trên c a kho ng
tr ng, thì c h i có m t s thoái lui là 50-50.M t khác, n u kh i l ng m r ng
ph n trên c a kho ng tr ng khi giá v t ra kh i nó, thì t l h i quy ho c n l c l p
y s gi m áng k . T ó suy ra, chung nên c mua vào.

Tôi ngh r ng i u này có th c th c hi n b ng cách t ra quy t c ba b c

mua trong kho ng trông phá v giá.M t ví d lý thuy t c th hi n trong hình 12-
6.Th nh t, i u quan tr ng là kho ng tr ng ph i phát tri n khi b t u m t ng
thái, có ngh a là nó ph i có ít nh t m t s suy gi m trung gian.Nói cách khác, n u
kho ng tr ng là i di n cho m t s thay i b n v ng trong tâm lý h c, nó ph i có
m t s tâm lý khá tiêu c c (nh ã ch ng ki n tr c s suy gi m) o ng c.
Th hai, ngày kho ng cách nên c kèm theo b i kh i l ng giao d ch l n. i u
này m t l n n a ph n ánh m t s thay i trong tâm lý h c b i vì các th tr ng giá
t ng s c ki m soát nhi u h n. Th ba, vi c thu h p kho ng cách nên c th c
hi n trong vòng hai n b n ngày, và giá nên c y cao trong ngày có kho ng
cách. S t t h n n u n l c thu h p kho ng cách không thành công. Ý t ng a ra
cho bài ki m tra này là xem các ng c viên có thay i suy ngh hay không.M t
ph n c a quy t c này là xác nh n xem th tr ng có ch p nh n kho ng tr ng sau khi
th c hi n vi c này không.
Hình 12-6Quy t c ba b c mua trong kho ng tr ng phá v giá

Bi u 12-12, cho Yahoo, cho th y m t kho ng tr ng phá v giá p b c u

tiên c a m t ng thái th tr ng l n.Kh i l ng giao d chtrong ngày có kho ng
cách là c bi t l n.Trong tr ng h p này, à m nh n m c không th i u ch nh.
Chênh l ch này có hai i u: kh i l ng giao d ch l n và th c t là th tr ng ã
gi m xu ng áng k .

Bi u 12-2 Yahoo, 2002-2003, hàng ngày

Các kho ng tr ng b phá v th ng i kèm v i các ng thái tiêu c c, nh ng d ng
nh không có b t k th c o nào có th c áp d ng. Có l i u này là b i vì
nh ng kho ng tr ng phát tri n r t s m, xu h ng m i ch là ang phát tri n.Do ó,
t t c các m c tiêu o l ng s nhanh chóng t c. Trong nh ng tr ng h p nh
v y, m c tiêu o th ng thu c t mô hình này ho c mô hình khác mà t ó phát
tri n kho ng cách tách bi t.

Hình 12-13, cho Amazon, cho th y m t kho ng cách phá v giá vào u n m
2003.Trong ó, kho ng cách ã v t quá m t s suy gi m nh .Quy t c 2 (kh i
l ng giao d ch r t l n) và quy t c 3 (ki m tra ph n trên c a kho ng tr ng, ti p theo
là m c cao trong ngày th n m sau ngày kho ng tr ng xu t hi n) c ng có hi u l c.
L u ý r ng trong tr ng h p này, s b t phá không n t m t mô hình giá, mà t
m t xu h ng gi m.

Trong Bi u 12-14, cho Apple, quy t c 1 ã c th a mãn, dù có m c gi m tr c

ó, trong ó c phi u ã gi m t 30 ô la, không c ch ra. Quy t c 2 (kh i l ng
giao d ch l n) và quy t c 3 (ki m tra kho ng cách theo sau b i m t m c cao h n)
c áp ng bên trong hình elip. C ng có m t n l c sau ó l p y kho ng
tr ng vào tháng 12 n m 1993.L u ý vùng cao h n ã tr thành vùng h tr tuy t v i
ng n ch n s suy gi m này.Ta th y m t kho ng tr ng khác phát tri n vào u n m
1994 v i kh i l ng r t l n và th thách ti p theo n m vùng trên. i m n i b t
ây là m t lo i tín hi u kép ch ra kho ng cách gi a ngày và m c cao cho l n di
chuy n tr c ó. Có th nói r ng giá ã t ng g p ôi sau ó, nh ng không cao;

Bi u 12-13 Amazon, hàng ngày

Bi u 12-4 Apple, 1993-1994, hàng ngày

giá ch t m c 19 ô tr c khi gi m xu ng m c th p h n kho ng cách ban u(

bên trái), ho c ch h n 12 ô.

M t kho ng tr ngphá v giá xu t hi n trong b ng 12-15, cho Amazon. Kho ng

tr ng breakout này phát tri n vào cu i chu kì t ng tr ng trong th tr ng t ng giá.
Trong tr ng h p này, ngày có kho ng tr ng i kèm v i kh i l ng giao d ch l n và
óng c a m c th p.M t n l c y u l p y kho ng cách phát tri n v t ra m t
nh tròn nh .Th m chí nó còn th p h n khi b t u kho ng tr ng. ây có th là tín
c a s thua l .

Kho ng tr ng giá ti p di n

Kho ng tr ng giá ti p di n x y ra trong th i gía t ng nhanh ho c gi m nh , khi chào

giá t ng nhanh và c m xúc ang lên cao (xem hình 12-7a). ôi khi chúng c óng
l i r t nhanh, trong vòng m t ngày ho c lâu h n. Ngoài ra, chúng có khuynh h ng
m trong th i gian dài h n và th ng không óng n khi th tr ng bi n ng
m nh ho c trung h n theo h ng ng c l i v i xu h ng giá ã gây ra kho ng cách.
Lo i kho ng cách này th ng x y ra gi a kho ng th i gian tr c và cu i c a ng
thái. Vì lý do này, kho ng cách giá ti p di n c g i là kho ng cách o. Th nh
tho ng có h n m t kho ng tr ng ti p di n phát tri n trong suôt m t t bi n ng
giá.
Bi u 12-15 Amazon, hàng ngày

Kho ng tr ng giá ti p di n có nhi u kh n ng xu t hi n trong các th tr ng giao

d ch m ng h n là trong các th tr ng t t. ó là do cánh c a giao d ch ngày càng b
thu h p, khi m i ng i c mua vào và bán ra cùng m t th i i m, thì ch có m t
vài ng i s có c m c giá mong mu n. Do ó, nhu c u mua (bán) c a h ch có
th c cung c p m c giá cao h n (th p h n).

Bi u 12-16, cho Yahoo, cho th y m t kho ng tr ng giá ti p di n trong tháng

Chín. Hãy chú ý xem nó phát tri n nh th nào n a trên c a xu h ng, theo nh
ng ch c a các m i tên. Ngay khi t c m c giá cao, giá nhanh chóng o
ng c và quay tr l i ph n trên c a kho ng cách.Bi u này c ng có m t kho ng
tr ng phá v giá xu t hi n sau 20 ngày giao d ch.Sau ó, giá l i t ng tr l i.Hình

12-7 Kho ng tr ng giá ti p di n và giá c n ki t

Bi u 12-6 Yahoo, hàng ngày

Bi u 12-17 c ng cho Yahoo. ây, chúng ta có th th y r ng kho ng tr ng giá

xu t hi n trong tháng M t ã làm giá t ng tr l i, và giá ã t ng lên g p b n l n.
M c tiêu ban u c ng ã có hi u qu , vì nó ã d ng t ng giá trong vài ngày. C ng
ph i l u ý r ng, hai kho ng tr ng giá ti p di n b t u d ch chuy n và th t b i trong
vi c l p y kho ng tr ng kho ng tr ng u tiên.

Kho ng tr ng giá c n ki t

Khis d ch chuy n giá xu t hi n nhi u h n m t kho ng tr ng, i u này cho th y m t

xu h ng r t l n ang hình thành.S hi n di n c a kho ng tr ng th hai ho c ba
c nh báo các k thu t viên v vi c d ch chuy n ang nhanh chóng phát tri n. Do ó,
có kh n ng kho ng tr ng giá ti p t c th hai ho c th ba s là khoáng tr ng cu i
cùng. Do ó, m t kho ng tr ng giá c n ki t có liên quan n giai o n u c a s
t ng ho c gi m nhanh và có th là kho ng tr ng cu i cùng trong hoàng lo t các
kho ng tr ng giá ti p di n (hình 12-76). M t khác, kho ng tr ng giá c n ki t có th
phát tri n sau m t t d ch chuy n dài.

Trong th c t , kho ng tr ng giá ti p di n i di n cho s kh i u c a m t ng

thái, kho ng tr ng giá ti p di n n m gi a và kho ng tr nggiá c n ki t cho th y
giai o n cu i cùng.Kho ng tr ng giá c n ki tluôn i kèm v is bi n ng giá
nhanh và kéo dài và báo hi u s b t u c a giai o n t b vì ng i mua cho r ng
c h i mua vào s không bao gi có
Bi u 12-17 Yahoo, hàng ngày

Trong m t xu h ng gi m, ng i bán hàng t thuy t ph c r ng s t ng giá tr l i s

không giúp h thoát kh i s thua l . Trên th c t , trong l i nhu n trên th tr ng
ch ng khoán, H.M. Gartley l p lu n r ng kho ng tr ng giá c n ki t do suy gi m
th ng phát tri n t m t n ba ngày tr c th i i m nh i m bán ra.

nh n ra c nh ng kho ng tr ng giá suy ki t không ph i là d dàng, vì làm th

nào b n bi t c kho ng tr ng giá ó không ph i là kho ng tr ng giá suy ki t?
Tr c h t, n u kho ng cách phát tri n g n v i s kh i u c a m t ng thái, nó có
nhi u kh n ng là m t kho ng tr ng giá ti p di n, vì v y xác su t c a nó là m t
kho ng tr ng giá suy ki t có th c lo i tr nhi u h n ho c ít h n. T l lãi su t
th m chí còn l n h n n u m c tiêu c xem theo mô hình giá ho c s bùng n c a
ng xu h ng v n ch a t c.

M t lí do cho r ng kho ng tr ng giá suy ki t có th hình thành m t kh i l ng

giao d ch l n b t th ng liên quan n s thay i giá trong ngày ó. Trong tr ng
h p nh v y, kh i l ng th ng lên r t cao, cao h n các m c tr c ó. ôi khi giá
g n n kho ng tr ng.N u giao d ch trong ngày hôm sau t o ra m t "hòn o", v i
kho ng cách tr ng hoàn toàn cách bi t v i ho t ng kinh doanh c a ngày hôm
tr c, ây th ng là m t d u hi u tuy t v i cho th y ngày chênh l ch ó th c s là
b c ngo t. i u này cho th y ó ch là s suy ki t giá t m th i, ây là tín hi u t t
cho các nhà u t nên bán ra.

Ngoài ra, ngày có kho ng cách ho c m t trong các phiên ti p theo có th phát tri n
thành mô hình giá m t ngày, i u này s c nói n trong các ch ng ti p theo.
Trong tr ng h p ó, s chênh l ch và hành ng giá s c ng c l n nhau, do ó
t ng kh n ng o chi u ng n h n.Trong b t k tr ng h p nào, kho ng tr ng giá
suy ki t không nên coi là m t d u hi u c a m t s o ng c l n, nó ch n thu n
là d u hi u cho th y hình th c h p nh t s p x y ra.

N u b n ang theo dõi m t dao ng v t mua (ho c v t bán, trong tr ng h p

gi m) ho c ã tr i qua m t s phân k ho c hai v i giá, i u này cho th y m t xu
h ng giá bi n ng. S k t h p này nhi u kh n ng s k t h p v i m t kho ng
tr ng giá c n ki t h n là m t dao ng m c trung bình.

Edwards và Magee ch ra r ng nh ng kho ng tr ng giá ti p di n th ng m trong

m t th i gian và th ng òi h i m t xu h ng c b n ho c th m chí nó i ngh ch
v i kho ng tr ng tr c khi chúng óng l i. M t khác, kho ng tr ng giá suy ki t là
d u hi u c a giai o n u c a m t xu h ng, nó th ng óng trong m t vài phiên
giao d ch. Nh ng ng thái nh v y cung c p b ng ch ng m nh m r ng kho ng
cách không ph i là s o l ng ho c s ti p t c. Tuy nhiên,ngay c khi ó , c n cho
r ng kho ng cách nh v y cho th y s t m d ng trong xu h ng hi n t i ho c m t
s o ng c ng n h n. ây không ph i là d u hi u c a m t s o ng c xu
h ng.Có th kho ng tr ng giá c n ki t s xu t hi n m t b c ngo t l n, nh ng
nhi u kh n g ó nó s là s trùng h p ng u nhiên.Các công c khác, nh à phát
tri n lâu dài, nên c s d ng xác nh xu h ng o chi u.

Cu i cùng, kho ng tr ng giá c n ki t ôi khi c g i là kho ng tr ng r ng. i u

này là b i vì chúng có khuynh h ng m r ng h n nh ng kho ng tr ng khác.Theo
ngh a này, gi ng nh kh i l ng giao d ch l n ho c nh , thu t ng r ng là t ng
i. M t then ch n "r ng" ch có th c công nh n khi liên quan n các bi u
tr c và ó là v n ánh giá và kinh nghi mcá nhân.

Bi u 12-18 cho Apple, cho th y m t kho ng tr ng r t r ng vào u tháng

Tám.L u ý s m r ng áng kinh ng c c a kh i ng.Ngày hôm sau ch còn m t
kho ng tr ng r t nh , và ngay l p t c c l p y.Sau m t th i gian dài nh th ,
vi c rút ng n kho ng cách nhanh là d u hi u u tiên c a s ki t s c.Trong m t vài
phiên, kho ng cách r ng bên d i c ng c l p y, m t tín hi u m nh c a s suy
thoái.

Bi u 12-19, ChoAdobe , cho th y hai lo i kho ng cách. Giá t ng tr l i b t u

v i m t kho ng tr ng phá v giá v i kh i l ng giao d ch t t. M t n l c c th c
hi n thu h p kho ng cách, và khi th t b i, giá l i t ng lên m t m c cao h n. o
t t suy cho kho ng tr ng phá v giá khá chính xác, nh ng không ph i tr c khi
chúng ta th y m t kho ng cách khác. M o ây làs xu t hi n kho ng cách giásuy
ki t n ngay tr c khi nó óng l itrong phiên ti p theo. Ngày l p y này là m t
bi u then ch n c mô t nh m t hi n t ng o ng c Ch ng 13.

Kho ng tr ng giá c n ki t th hai phát tri n ph n phía bên ph i c a bi u .Chú ý

khi giá phá v trên m t c s nh thì s c l p y trong m t vài phiên.
Bi u 12-8 Apple, hàng ngày

Bi u 12-19 Adobe, 1997-1998, hàng ngày

Kho ng cách n i nh t

Có hai lo i kho ng cách trong các b ng x p h ng n i nh t.Phiên b n u tiên

phát tri n khi giá m ra ngoài các thông s giao d ch c a phiên giao d ch tr c,
nh trong Bi u 12-20.Tôi s g i chúng là nh ng kho ng tr ng c i n, vì
nh ng kho ng tr ng này xu t hi n trên bi u hàng ngày.

Lo i th hai,m t lo i ph bi n h n c a kho ng cách phát tri n trong bi u n i

nh t, khi m c a, giá khác xa v i giá phiên giao d ch tr c.Tôi s nó là kho ng
cách thanh bên trong b i vì chúng n m gi a hai thanh c tính toán trong n i
nh t.Ví d , trong Bi u 12-21, giá m ra cao h n và t o ra m t kho ng tr ng.
Tuy nhiên, n u b n nhìn l i, b n s th y r ng ph m vi giao d ch c a ngày hôm
tr c (n m trong h p bên trái) không v t quá giá m c a, và do ó trên bi u
hàng ngày s không có kho ng cách.

N u b n là m t nhà kinh doanh có th i gian u t hai n ba tu n ang s

d ngcác b ng x p h ng trong ngày, b n nên ti p c n kho ng tr ng theo cách khác
v i ng i có th i gian m t ho c hai ngày.

Nh ng ng i trong nhóm u tiên nên c g ng tránh b t u giao d ch t i th i

i m kho ng cách c t o ra. i u này là b i vì g n nh t t c các kho ng tr ng
cu i cùng ã c óng l i. ôi khi i u này x y ra trong vòng vài gi và vào các
th i i m khác có th m t hai ho c ba tu n. Do ó, n u b n mua vào m t kho ng
tr ng t ng giá, nh trong Bi u 12-21, b n s g p r i ro, kho ng tr ng có th
c l p y ngay sau ó.

B ng 12-20 Bi u then ch n 15phút cho Trái phi uTháng 3 n m 1997 (Ngu n:

pring.com.)
Bi u 12-21Bi u then ch n 15 phút cho Trái phi u Tháng 3 n m 1997(Ngu n:
pring.com.)

V n là, b n không bi t khi nào kho ng tr ng s cl p y, hai ngày hay kéo

dài b n tu n

Các nhà kinh doanh n i nh t c ng c khuyên nên b qua khi th tr ng m c a

v i giá cao h n ho c th p h n. Trong th tr ng c phi u, i u này là do s m t cân
b ng tr t t . Ngh a là các nhà t o l p th tr ng bu c ph i có nh ng b c i ng n
có th áp ng c nhu c u không làm y.H c g ng có c m c giá cao h n
khi m c a vì v y nó s gi m xu ng m t chút, cho phép h bao quát t t c ho c m t
ph n c a v trí ng n.Quá trình s c o ng c trong tr ng h p m c a i m
th p h n.Chìa khóa là, sau ó, xem nh ng gì s x y ra v i giá sau m c a. Thông
th ng, n u giá t ng cao sau kho ng cách t ng và m r ng ph m vi giao d ch, i u
này s làm th tr ng t ng i m trong ít nh t vài gi ti p theo và th ng kéo dài
h n.

M t khác, n u giá b t u l p y kho ng tr ng kho ng cách sau m t vài thanh, thì

s xu t hi n xu h ng tiêu c c. Trong bi u 12-22, choMerrill Lynch, có m t
kho ng tr ng m c a vào Th T . Sau khi m t chút o chi u và gi m xu ng, giá
d n d n b h th p trong ngày. Các tín hi u m c a có th là s sai l ch c phát
tri n sau khi giá tr t d i ng xu h ng.L u ý ng xu h ng m c kháng c
trong ph n còn l i c a phiên giao d ch.Vào th 5 ã có m t kho ng tr ng xu t hi n,
nh ng l n này ã có r t ít sai l ch giá, vì giá ti p t c t ng lên. M t l n n a, s t ng
giá tr l i t ph n m c a thanh ã t o xu h ng t ng cho ph n còn l i trong

Bi u 12-22 Bi u then ch n 7.5 phútMerrill Lynch.(Ngu n: pring.com.)

ngày. Vào th 6, kho ng tr ng khác xu t hi n, nh ng l n này, ph m vi giao d ch m

c a c gi i quy t theo xu h ng gi m khi giá phá v d i m c 86 USD. M t l n
n a, i u này cho th y m c kháng c kéo dài n h t ngày.

Mô hình o o chi u

Mô hình o o chi u là m t ph m vi giao d ch nh c t o ra vào cu i m t ng

thái duy trì và tách bi t v i hành vi giá tr c ó b i m t kho ng cách giá c n ki t và
m t kho ng cách phá v giá. M t mô hình o o chi u i n hình c th hi n
trong hình 12-8.Tuy nhiên, ngay t u c n ph i nói r ng các mô hình o là m t
hi n t ng khá hi m hoi trong các b ng x p h ng và ây là hi n t ng ng n h n.Tuy
nhiên, chúng có th xu t hi n khi k t thúc m t b c i trung gian ho c th m chí là
m t b c i quan tr ng và t o thành m t ph n c a mô hình giá t ng th , ch ng h n
nh hình d ng u và cu i c a mô hình u vai (ho c u vai ngh ch o).Mô hình
này ôi khi x y ra nh m t hi n t ng trong m t ngày.

Bi u 12-23, cho Apple Computer, cho th y m t áy o.Tuy nhiên, vì nó phát

tri n trong ph m vi c a m t th tr ng gi m, nên nó không thành công. S xác nh n
ban u c a i u này ã c phát tri n khi o th hai c hình thành v i kho ng
cách ch ch h ng ngay vào cu i tháng T . Xác nh n cu i cùng x y ra khi giá gi m
d i ng xu h ng, trên th c t là ng vi n c a mô hình u và vai h p nh t.
Trong tr ng h p này, hòn o th hai i di n cho ph n u. i u này nh n m nh
r ng có r t nhi u các o ã hình thành trong mô hình này.

Hình 12-8 o o chi u

Mô hình o m t ngày

Mô hình o m t ngày ho c o m t thanh có c i m gi ng nh o o ng c

v a mô t . Tuy nhiên, mô hình c bi t này, nh tên c a nó, nó ch có m t ngày
ho c m t thanh

Mô hình o m t ngày dành cho Altera c trình bày trong Bi u 12-24.L u ý

kh i l ng giao d ch l n vào ngày hình thành o và th c t là giá óng c a r t g n
v i m c th p nh t trong ngày.Ngoài ra, kh i l ng vào ngày th hai th m chí còn
l n h n.S m r ng c a kh i l ng giao d ch trên xu h ng gi m th ng gi m,
nh ng s m r ng sau mô hình o m t ngày l i không mang n l i ích gì.

Bi u 12-23 Apple, 1996-1997, hàng ngày

Bi u 12-24 Altera, hàng ngày

Bi u 12-25 Yahoo, hàng ngày

Cu i cùng, Bi u 12-25 cho Yahoo, cho th y m t hòn o nh , h p. Sau ó có
m t kho ng tr ng không ki m soát c theo sau b i mô hình o m t ngày. B n có
th th y giao d ch óng c a m c cao và kèm theo kh i l ng giao d ch r t l n.
Ngày ti p theo sau s hình thành m t mô hình o m t ngày có kh i l ng giao
d ch vô cùng l n. Ph n bên trái c a bi u cho th y s o chi u hai thanh, sau ó
là m t kho ng cách tách bi t gi m giá. ( gi i thích s o ng c hai thanh,
xem ch ng 16)

T ng k t

ánh giá mô hình lá c

• c tính giá: M t khung sai bi t giá nh b gi i h n b i hai ng song song

nghiêng theo h ng ng c l i xu h ng hi n t i.

• Kh i l ng giao d ch: Kh i l ng co l i khi mô hình c hình thành và m r ng

n u có kh ng ho ng t ng. S m r ng v kh i l ng không ph i là m t yêu c u cho
m t s s t gi m trong th i gian ng n nh ng s làm t ng tính hi u l c c a vi c kh ng
ho ng giá.

• Ki u: Xu t hi n d i d ng mô hình liên t c.

• o t t suy: C th ng xu t hi n gi a ho c d i m t xu h ng giá.

ánh giá mô hình c uôi nheo

• c tính giá: M t biên dao ng nh c bao quanh b i các ng xu h ng

h i t theo cùng h ng, i u này ph i ng c v i xu h ng chính.

• Kh i l ng giao d ch: Kh i l ng co l i khi mô hình ang c hình thành và m

r ng trong n u có kh ng ho ng t ng giá. S m r ng v kh i l ng không ph i là
m t yêu c u cho s s t gi m trong th i gian ng n nh ng s làm t ng tính hi u l c
c a vi c kh ng ho ng.

• Ki u: Xu t hi n d i d ng mô hình liên t c.

• o t t suy: D u hi u th ng xu t hi n gi a ho c d i m t xu h ng giá.

ánh giá mô hình nêm

• c tính giá: Sai l ch giá nh b ch n b i hai ng h i t nghiêng theo h ng

ng c l i v i xu h ng hi n t i. Nêm khác bi t v i mô hình c uôi nheo
ch chúng th ng m t nhi u th i gian hình thành và nh lí thuy t kéo dài t i m
kh ng ho ng

• Kh i l ng giao d ch: Kh i l ng co l i khi mô hình ang c hình thành và m

r ng trong tr ng h p có kh ng ho ng. S m r ng v kh i l ng không ph i là
m t yêu c u cho m t s s t gi m trong th i gian ng n nh ng s làm t ng hi u l c
c a vi c phá v . Kh ng ho ng th ng i kèm v i nh ng chuy n ng r t s c nét.

• Lo i: Xu t hi n nh là m t mô hình liên t c.

• o t t suy: kho ng cách t i a gi a hai ng h i t c d báo theo h ng t

phá.

ánh giá mô kho ng tr ng

• c tính giá: M t kho ng tr ng trong bi u phát tri n do c m xúc. Các kho ng

tr ng th ng c l p y và th hi n các vùng h tr và kháng c ti m n ng.

• Kh i l ng giao d ch: kh i l ng giao d ch cao trong m t kho ng tr ng t ng.

• Ki u: Nh ng kho ng tr ng phá v giá phát tri n khi b t u chuy n ng, kho ng

tr ng giá ti p di n n m gi a, và kho ng tr ng giá c n ki t n m cu i. o o
chi u là mô hình giá nh (ho c m t thanh, trong tr ng h p o m t thanh) c
tách ra kh i xu h ng giá b i hai kho ng tr ng.Chúng th ng báo hi u s ch m d t
c a m t ng thái trung gian.Tr lãi và kho ng cách không mang nhi u ý ngh a.
G
a
p
+
13
M u hành ng
giáOutsideBars
Gi i thi u mô hình d ng M t và Hai
thanh
Mô hình giá c c p trong các ch ng trên ph i m t m t kho ng th i gian
hoàn thành-th ng ít nh t là 15 thanh. T t c chúng u p h n ánh nh n g
thay i trong m i quan h gi a ng i mua và ng i bán, ch o th y ã có s
thay i trong tâm lý tình c m c b n.

Ch ng nà y và các ch ng sau mô t nh ng mô hình n h h n gi i h n trong

m t ho c hai thanh. Nh ng hình th c c u t o này có th vô cun g h u ích b i
vì chú ng kích ho t tín hi u m t giai o n t ng i s m trong s phát tri n
c a m t xu th m i và th ng cung c p các i m chu n r t thi t th c, trên
ho c d i m c có th t các i m d ng r i ro th p.
V m t l ch s , các m u c mô t trong các ch ng 13 n 16 c g i là mô
hình m t và hai ngày hay mô hình m t và hai tu n. V i s xu t hi n c a các
bi u n i nh t, nh ng tiêu này không còn bao hàm ph n l n các mô hình
này n a. Do ó chúng ta s s d ng thu t ng bar h n là dùng t day mô t .
M t nhân t chính quy t nh t m quan tr ng c a b t kì mô hình nào ó chính là
kích th c c a mô hình. Nh ng mô hình m t và hai thanh này không m t quá lâu
hình thành, vì chúng ch có nh h ng ng n h n n giá c . Ví d , m t mô hình
bao g m m t thanh m t ngày s c d oán là s nh h ng n giá trong
kho ng th i gian t 5 n 10 ngày trong nh ng tr ng h p bình th ng. M t mô
hình hai thanh c t o ra t nh ng thanh 10 phút s nh h ng d n xu th trong
quá trình 50 phút ti p theo cho n 1 gi ho c h n. M c dù ây là th i gian t ng
i ng n, nh ng càng nghiên c u các mô hình, tôi càng th y n t ng v i kh n ng
báo hi u s o ng c xu th ng n h n m t cách áng tin c y.
Khi m t xu th ã t n s tr ng thành và hình nh k thu t dài h n phù h p
v i m t l t, thì nh ng mô hình m t và hai thanh này th ng phát tri n theo úng
ngh a en t i i m ngo t cu i cùng c a vi c di chuy n. Trong m t ngh a nào ó,
mô hình m t và hai thanh tr thành domino ho c domino o ng c khi chúng tr
thành mô hình cu i cùng h ng n s cân b ng k thu t dài h n theo h ng m i;
nh ng s tìm hi u nhi u h n v i u này sau.

24 1
24 2 Ph n III: Mô hình Ng n h n

Không ph i t t c các mô hình u

c t o ra nh nhau

Chúng ta có xu h ng ngh v các tín hi u t nh ng mô hình này nh là nh ng ch

d n mua ho c bán, và i u ó v n n. Tuy nhiên, i u quan tr ng không kém ó
chính là chúng ta c g ng ánh giá ch t l ng, vì không ph i t t c các mô hình u
c t o ra nh nhau. i u này có ngh a là chúng ta nên cân nh c nh ng tín hi u
này d i d ng nh ng ngôi sao ho c s c thái xám. Ví d , mô hình A có th bao g m
các c i m c a m t hình thành c th , nh ng mô hình B l i có th ph n chi u
chúng theo cách m nh h n. Do ó A có th là mô hình hai sao, nh ng B có th c
phân lo i nh n m sao. Phân tích k thu t th c hi n xác su t, vì v y tín hi u n m
sao s cung c p t l o ng c xu th h p l cao h n tín hi u hai sao … C ng
nh không có gì b o m trong phân tích k th u t, không có gì b o m r ng m t tín
hi u n m sao s luôn h p l , hay m t tín hi u m t sao s c theo sau b i m t
ng thái y u; Ch n thu n là t l ng h i u này.
i u mà chúng ta ang làm là tìm ki m nh ng manh m i v s c m nh và t m
quan tr ng c a s thay i trong tình c m c báo hi u b ng m t hi n t ng o
ng c c th . Ví d , tôi có th dùng t help, nh ng n u tôi hét lên t trên mái nhà,
b n s nh n c thông i p rõ ràng h n r ng tôi c n giúp . Nguyên t c t ng t
ho t ng trên th tr ng. Do ó, mô hình m t và hai thanh nên c hi u nh màu
xám h n là màu en ho c tr ng b i vì m t vài mô hình cung c p các d u hi u c n
ki t m nh h n nh ng mô hình khác.

Các nguyên t c di n gi i chung

Có m t vài quy t c di n gi i áp d ng cho t t c các c u t o m t và hai thanh:

1. các c u t o này có hi u qu , ph i có th gì ó chúng o ng c. i u này có

ngh a là s o ng c hàng u nên c u tiên b i m t t p h p có ngh a, và c u t o áy
nên c u tiên b i m t hình th c thanh lý s c bén. Nh m t quy t c chung, xu th tr c
ó càng m nh, thì hi u qu c a mô hình giá m t và hai thanh càng m nh m h n.

2. Nh ng c u t o này th ng ph n ánh m t i m c n ki t. Trong tr ng h p xu h ng

t ng, nh ng mô hình nh v y phát tri n khi ng i mua t m th i y giá lên quá cao và c n
d ng l i. trong tr ng h p cu th gi m, có r t ít ngu n cung c p, b i vì ng i bán ã hoàn
thành vi c thanh lý c a h . Nh ng mô hình nh v y g n nh luôn luôn g n li n v i s o
ng c theo xu h ng hi n hành
M u hành ng giá Outside Bars 24 3

3. Không ph i t t c các mô hình u c t o ra nh nhau. M t s mô hình th hi n t t

c các c i m c mô t sau theo cách r t m nh m . M t s khác thì ph n ánh ch m t
vài c i m theo cách nh nhàng. Cái mà chúng ta có th g i là mô hình n m sao, v i t t
c các c i m, có nhi u kh n ng d n n s o ng c m nh h n là mô hình hai sao có
các c i m nh . Do ó c n áp d ng m t m c thông th ng nh t nh i v i vi c
gi i thích các mô hình này, h n là k t lu n ngay r ng s hi n di n c a m t trong s chúng
m b o cho m t s o ng c giá nhanh và có l i.
4. Th nh tho ng, có th quan sát m t s hình th c xác nh n theo dõi ch t ch ho c ngya c
trong quá trình phát tri n c a mô hình m t ho c hai thanh. Các ví d s bao g m s hoàn
thành c a m t mô hình l n h n ho c, nhi u kh n ng h n, là s vi ph m c a m t ng
xu th . Nh ng s ki n nh v y không ch làm t ng thêm t m quan tr ng c a mô hình mà
còn làm t ng them t l thành m t tín hi u h p l .

Mô hình m t và hai thanh c a

ph ng Tây và Bi u n nc a
Nh t
Tr c khi chúng ta chuy n sang m t nghiên c u c th h n các mô hình riêng
bi t, i u quan tr ng là ph i hi u r ng nhi u mô hình có i m g n t ng ng v i
bi u n n c a Nh t. Tôi nói “g n” là b i vì vi c di n gi i bi u n n nh n
m nh giá m c a và giá óng c a. Nhi u mô hình c a ng i Nh t c xác nh
b i hai i m liên quan n giá m c a và giá óng c a c a n n tr c ó. Giá m
c a và giá óng c a c ng quan tr ng trong di n gi i bi u c t, nh ng ó là toàn
b ph m vi giao d ch, vì nó n m b t c b n ch t c m xúc c a thanh. M t s so
sánh gi a hai ph ng th c bi u , n u thích h p, s c th c hi n trong ch ng
này và ba ch ng sau. u tiên, là c nh báo nhanh c a các cây n n. xem xét k
h n v ch này, vui lòng xem cu n Gi i thi u v bi u n n (sách kèm a CD
h ng d n) ho c b n c i n v ch này, Bài gi i thi u c a Steve Nison v
Bi u N n
T ng quan v Bi u N n
M t bi u n n riêng bi t bao g m m t hình ch nh t v i hai ng nhô ra, m t
ng trên hình ch nh t và ng còn l i n m d i. Hình ch nh t c g i là
th c th và ph n ánh giá m c a và giá óng c a. Hai ng th ng ng cg i
là tim và i di n cho giao d ch gi a óng/m và cao/th p.
 Ph n III: Mô hình Ng n h n
24 4

Bi u 13-1 Bi u n n en

Bi u n n có hai màu en và tr ng. Màu c v lên c xác nh b i m i

quan h gi a giá m và óng. N u giá m cao h n giá óng, thì hình ch nh t
c tô màu en, nh trong Bi u 13 -1. N u giá óng cao h n giá m , thì hình
ch nh t c tô màu tr ng, nh trong Bi u 13 -2. Theo ngh a chung chung,
n n tr ng c xem là t ng và n n en c coi là gi m. Tuy nhiên ó là m t
tuyên b r t n gi n, và c n ph i i u ki n theo tình hu ng mà chúng phát
tri n. Vì bi u n n và bi u thanh trình bày thông tin gi ng nhau, không cógì
trong bi u n n mà không th tìm th y trong bi u thanh, và ng c l i. S
khác bi t chính là bi u n n th hi n hi n t ng bi u nh t nh theo cách
n gi n h n bi u thanh. Chúng c ng nh n m nh h n vào m c giá m và
óng. Vì v y, b n có th h i, t i sao l i s d ng các thanh? Câu tr l i là m t vài
hi n t ng khác có th c nh n di n rõ ràng h n trên bi u thanh. Và c ng
b i vì các thanh m ng h n, nhi u d li u có th c hi n th d c trên bi u
. B i vì tâm lý là y u t quy t nh giá b t kì th tr ng giao d ch t do, m c
cao và th p c n c tính n. Chúng không b b qua trong các cây n n, nh ng
d dàng phát hi n trong các thanh.

M u hành ng giá Outside Bars

M t m u hành ng giá Outside bar mà ph m vi giao d ch c a nó hoàn toàn bao hàm
ph m vi giao d ch c a ti n thân. Nh ng mô hình này phát tri n sau c xu th t ng và gi m
và
M u hành ng giá Outside Bars 24 5

Bi u 13-2 Bi u n n tr ng

th hi n s c n ki t. M t ví d v s o ng c hàng u c a ra trong hình 13-1 và

m t ví d v áy trong hình 13-2.

Xác nh t m q uan tr ng c a c h úng

H ng d n quy t nh t m quan tr ng ti m t àng c a m u hành ng giá
outside bar nh sau:

Hình 13-1 M u hành ng giá Outside bar t i m t nh.

 24 6 Ph n III: Mô hình Ng n h n

Hình 13- 2 M u hành ng giá Outside bar t i áy

1. N u m u hành ng giá outside bar liên quan n các m u tr c ó càng r ng, thì tín hi u
càng m nh. i u này phát sinh t th c t là m u hành ng giá outside bar c cho là ph n
ánh s thay i trong s cân b ng gi a ng i mua và ng i bán. Trong ph n trên c a hình
13-3, ng i mua g p thu n l i cho n giai o n m u hành ng giá outside bar.H hình
thành thanh mong ch nhi u h n i u t ng t , nh ng b i ng i bán ã có th t cm c
giá th p h n m c th p c a kì tr c.

Hình 13- 3 Tính toán t m quan tr ng c a m u hành ng giá outside bar

 M u hành ng giá Outside Bars 24 7

Do ó s thay i tinh t trong s c m nh ho c khuynh h ng c a ng i

mua hay ng i bán di n ra.Ng i mua không còn s n sà ng hay có th y
giá lên cao h n.
2. N u t p h p (ph n ng) tr c m u hành ng giá outside bar càng s c bén, thì các
thanh càng quan tr ng h n. i u hi n nhiên là n u x y ra s thay i v m t tâm lý,
thì ph i có i u gì ó thay i. Do ó, n u xu th ti n m u hành ng giá càng m nh,
thì tâm lý bao hàm chi m u th trong xu th ó càng m nh. Khi các ý ki n chuy n
sang m t thái c c, chúng r t d dàng b thay i. Nói cách khác, n u xu th tr c ó
là tích c c, thì t t c các i s t ng s hoàn toàn c chi t kh u. Do ó, m t vài
i m, ng i mua s c n ki t và th tr ng s d dàng thu c l i nhu n. S thay i
tinh t này c ph n ánh trong mô hình outside day. M t ví d c a ra trong
ph n d i c a hình 13-3
3. Càng có nhi u thanh thì tín hi u càng t t. Trong h u h t các tr ng h p, m u hành
ng giá outside bar s ch bao g m m t thanh khác. Tuy nhiên, khi nó bao g m m t
vài thanh, thì tín hi u khi mà s cân b ng ã chuy n t ng i mua sang ng i bán t i
m t nh hay t ng i bán sang ng i mua t i m t áy tr nên m nh hon. Thanh
c bao hàm tr thành mô hình giá nh . M t ví d c a ra trong hình 13-4
4. Dung tích i kèm v i m u hình hành ng giá outside bar có liên quan n các
thanh tr c ó càng l n, thì tín hi u càng m nh. i u này m t l n n a quay l i í
t ng r ng xu th tr c mô hình này ã b chi ph i b i m t bên ho c bên khác. B n
thân thanh cho th y r ng s chi ph i này không còn hi u l c n a. N u dung tích c
bi t n ng, thì nhi u ng i tham gia th tr ng ang nói lên quan i m c a h .

Hình 13- 4 M u hành ng giá outside bar bao g m nhi u thanh

24 8 Ph n III: Mô hình Ng n h n

S c m nh c a s l ng, nh c ph n ánh qua ho t ng gia t ng, làm t ng t m

quan tr ng c a m u hành ng giá outside bar.
5. Gía óng c a càng g n v i i m c c i c a thanh xa h ng c a xu th tr c ó
thì tín hi u càng t t. Ví d , n u xu th tr c ó gi m và giá óng c a r t g n v i
ng ng cao, thì s thu n l i h n n u giá óng m c th p và ng c l i. i u này phát
sinh b i vì m u hành ng giá outside bar ph i báo hi u s o chi u trong tâm lý và
s thay i trong xu th . Th c t là s óng c a trong ví d trên phát tri n g n v i
ng ng cao ch n gi n nh n m nh s c m nh c a ng i mua, do ó thêm vào hi u
l c c a tín hi u.
N u m c óng c a phát tri n g n v i ng ng cao trong xu th t ng hay g n m c th p
trong xu th gi m, thì m u hành ng giá không phù h p v i s thay i v m t tâm
lý. Trong tr ng h p này, m u hành ng giá outside bar s tr thành m t th h p
nh t, không còn là m t mô hình o chi u. M t ví d c a ra trong hình 13 -5,
khi m u hành ng giá outside bar xu t hi n sau m t s h p nh t nh , nh ng m c
óng c a x y ra g n ng ng cao c a thanh. Trong tr ng h p này, ng i bán c g ng
y giá xu ng th p và m r ng s i u ch nh. Khi k t thúc giai o n, ng i mua ã
ti p nh n và có th óng giá g n v i ng ng cao.

Khi xem xét m u hành ng giá outside bar hay b t kì mô hình giá m t và hai
thanh nào, i u quan tr ng là hãy h i b n thân, “hành ng giá c a thanh này
mu n nói v i tôi i u gì v tâm lý h c c b n?” Các thanh r ng, các t p h p hay
ph n ng tr c s c bén, và dung tích l n u cho th y s thay i trong xu th
tâm lý tr c ó.

Hình 13-5 M u hành ng g iá outside bar h p nh t.

M u hành ng giá Outside Bars 24 9

Không ph i t t c các mô hình m t và hai thanh u c theo sau b i m t xu

th o chi u. M t s mô hình có th c theo sau b i s thay i trong xu th ,
khi giá h p nh t sau m t ng thái t ng hay gi m

Ví d v th tr ng
Bi u 13 -3 miêu t m t ví d v m u hành ng giá outside bar c a Merrill
Lynch. ó th c s là m t tín hi u n m sao, vì nó có t t c các c i mc a
m ts o chi u m nh m .
Gía ã trong xu th gi m liên t c trong su t bu i chi u ngày 21. Sau ó
m t thanh m nh, hoàn toàn bao hàm ph m vi gi ao d ch c a thanh tìm ra th p
i m c a ng thái, phát tri n. ây là m t tuyên b khá m nh b i vì thanh
m g n m c th p v à óng g n m c cao. Không ph i là dung tích r t l n i
kèm v i c u t o n ày.
Mô hình m t và hai thanh không ph i luôn c theo sau b i m t s o chi u ngay
trong giá. Th c s thì chúng th ng ph thu c vào m t s hành ng ph c h i ho c l c
l tr c khi có s o chi u m nh m . D nhiên lo i hành ng này phù h p v i các mô
hình giá khác. Bi u này th hi n m t ví d c a i u này, khi giá tr i qua s i u ch nh
hai thanh tr c khi gi m ph n trên. i u này có th t t n u b n ngh v vi c có m t v
trí lâu dài. Hãy nh r ng, i m d ng l i nên c t d i s h tr , i u mà trong
tr ng h p này là

Bi u 13-3 Thanh 10 phút Merrill Lynch.

250 Ph n III: Mô hình Ng n h n

m c c c th p c a m u hành ng giá outside bar. S h i qui cho phép b n

th âm nh p giao d ch v i m c r i ro th p, nh ng l i có cùng ph n th ng ti m
n ng. Nói ch ung, tôi mu n nhìn th y m t s i u ch nh nh , n n t ng b h i
qui càng nhi u thì tín hi u càng y u. Ngay c v y thì chúng ta không th nói
r ng m u hành ng giá outside bar ã b h y cho n khi giá th c s v t
qua i m c c i, m c dù b t kì i u gì l n h n s h i qui 50 ph n tr m là
nguyên nhân c a s quan tâm.
M t vài m u hành ng giá outside bar c th hi n rõ trong Bi u 13-
4. Ví d A là m t m u hành ng giá t t b i vì nó c ng tr c b i m t
t p h p khá m nh và c m r ng m t cách h p lý. Ví d B hoàn toàn th t
b i. Lý do n m th c t là m c ó ng m c th p, thanh không l n h n nhi u
so v i thanh tr c ó và thanh không c ng tr c b i m t ng th .
Trong khi v m t k thu t ng hiêm ng t, ây là m u hành ng giá outsid e bar,
nó không ph i là tín hi u cho th y s thay i v tâm lý.
M c dù giá t p h p trong m t th i h n r t ng n, ví d C không th c s thành
công. S th t là nó c ng tr c b i m t ng th , là m t quy mô h p
lý, và óng c a m c cao. Tuy nhiên, tôi ch ý a ví d này ra th hi n
r ng ngay c khi m t s l ng áng k các yêu c u c a ra thì i u ó
không m b o s thành công c a mô hình.
Bi u 13-5 th hi n th êm hai ví d c a m u hành ng giá outside bar
cho DJIA tháng 3 n m 2001. Ví d th nh t th hi n m t s o ch i u t xu
th gi m sang xu th t ng. Th t tuy t khi chúng ta có th nhìn th y mô hình
m t ho c hai thanh c xác nh n b i m t b ng ch ng th êm ch ra m t s
o chi u xu th .

Bi u 13-4 Thanh h n h p 5 phút S&P

 M u hành ng giá Outside Bars 25 1

Bi u 13-5 Thanh 60 phút DJIA

Trong tr ng h p này, giá v t nh t m t c n c nh ch sau m u hành

ng giá outside bar. Ví d th hai trên bi u c phát tri n vào tháng
B n, ánh d u nh c a m t t p h p vô cùng s c bén. L u ý r ng m u hành
ng giá r t r ng, bao hàm ba thanh tr c ó, và c ng vi ph m ng xu
h ng t t. Thêm vào ó th c t là nó c ng tr i qua m t nh hình l i c a
trên ng xu th ngang và b n có t t c các thành ph n c a m t s thay i
áng k trong tâm lý.
Bi u 13 -6 là bi u h ng ngày c a Nasdag 100. N n outside bar bên
trái có nhi u thành ph n c a mô hình h p l . Nó c ng tr c b i m t t p
h p t t, b n thân thanh ó r ng và bao hàm m t vài thanh khác. Nó c ng m
c a theo xu th ch o và óng c a t i m c th p. Câu h i t nhiên phát sinh
t i sao th t b i. M t tro ng nh ng lý do là tron g xu th t ng m nh ho c gi m,
s o chi u mô hình m t và hai thanh th hi n tín hi u ng c xu h ng, và
tín hi u ng c xu h ng th ng d n n bi n ng giá. L u ý r ng trong
tr ng h p này, mô hình outside bar là n l c c a th tr ng thu h p
kho ng c ách ã m ra trong v ài ngày giao d ch tr c ó. Do ó ph n d i c a
thanh ch m n khu v c h tr .
Thêm vào ó, i u quan tr ng c n nh là chúng ta ang x lý xác su t, không
ch c ch n, trong phân tích k thu t. Sai sót có th x y ra và t n t i. ó là lí do vì
sao luôn c n ph i tiên li u và t p luy n tinh th n n i b n s thoát kh i tình hu ng
n u ph ng pháp k ch b n xác su t th p phát tri n. Trong tr ng h p này, i m
d ng s c t trên i m trên c a outside day.
252 Ph n III: Mô hình Ng n h n

Bi u 13-6 Nasdaq 100, th ng ngày.

N n outside bar th hai h y b n n outsid e bar gi m ã c hình thành hai

ngày tr c ó. Th ng thì s h y b c theo sau b i m t ng thái khá
m nh m , và ví d này không ph i là ngo i l .
Bi u 13-7 c a cocoa th hi n hai n n outside bar. N n th nh t c
mong ch o chi u lên trên, nh ng có m t vài y u t b c n tr . u tiên,
th anh có hình l i c a ph ía trên ng xu h ng gi m. Th hai, m c óng
c a g n v i m c th p trong tu n, thay vì m c cao. Trong khi ây làm t n n
outside bar v m t k thu t, và nó c ng tr c b i m t xu h ng gi m s c
bén, nh ng y u t khác h y b nhi u h n các kh ía c nh l c quan c a nó.
N n outside bar th hai phát tri n m c th p c a ng th . ây
chúng ta có th th y m t s o chi u c a các y u t ã gây nên sai sót. Giá
óng c a trên ng xu h ng gi m h u h t m c cao trong tu n, iv is
o chi u c i n.
Bi u 13-8 miêu t m t ví d tu n khác c a cocoa. L n n ày n n outside
bar là n n th ba tron g m t dãy c ác n n outside bar. Hi u qu là chúng c ng
c l n nh au, t rong m t tín hi u r t m nh. Th êm và o ó , l u ý r n g n n
outside bar cu i cùn g c n g ón g c a trên ng xu h ng kháng c th am gia
vào m t vài m c th p. i u này cho th y r ng i m v t nh là m t hình
l i c a, mà th m chí thêm nhi u i m óng b ng vào bánh t ng.
Cu i cùng, bi u 13 -9 th hi n s s t gi m áng k tháng 10 n m 200 2
trên th tr ng ch ng khoán Ho a K , n i mà m t n n outside bar c kèm
th eo b i m t dung tích r t n ng.
M u hành ng giá Outside Bars 253

Bi u 13-7 Cocoa, 1991-1992, hàng tu n.

Bi u 13-8 Cocoa, 1999-2001, hàng tu n.

25 4
Ph n III: Mô hình Ng n h n

Bi u 13-9 Thanh h n h p S&P, 2002-2003, hàng ngày

S d ng m u hành ng giá Outside bar nh Domino ho c o chi u

Domino
Tr c ó trong ch ng này, m u hành ng giá outside bar, nh các mô hình
m t và hai thanh, có nh h ng n giá ch trong m t kho ng th i gian ng n.
Tuy nhiên, khi c u trúc k thu t dài h n h n c cân b ng m t cách chính xác
và có kh n ng thay i, nh ng mô hình này có th óng vai trò nh m t domino
u th tr ng ho c o chi u domino áy.Do ó chúng có th c s d ng
d oán s o chi u trong xu h ng, và có ý ngh a h n r t nhi u so v i
ng thái ng ý b i chính b n thân m u ó.
Bi u 13 -10 mi êu t thanh 60 phút c ho DJIA, a ra m t ví d . ây
chúng ta có th th y m t n n outside bar theo sau m t t p h p nh . Nó bao
hàm ba thanh tr c ó, vì v y chúng ta s mo ng ch nhìn th y m t ng
th có th t 5 n 10 thanh. Trong tr ng h p này, ng th l n h n r t
nhi u. Có hai lý do cho i u này. u tiên, s xem xé t k càng v hành ng
cho th y r ng ph n trên c a thanh là m t s v t nh có hình l i c a. Hi n
t ng l i c a th ng c theo sau b i các ng thái s c bén theo h ng
ng c l i v i mong i t s v t nh, vì các th ng nhân tranh giành
x p v trí c a h . Th hai, ph n d i c a thanh thành công trong vi c can
thi p vào ng xu h ng t ng 7 ngày, trong m t th i gian dài trên bi u
hàng gi . Do ó n n outside bar n m m t v trí hoàn h o h ng n s
cân b ng c a v trí k thu t dài h n.
Ví d th hai v “domino” c a chúng tôi mô t m t bi u hàn g ngày c a
V n chuy n DJ trong bi u 13 -11. . RSI c làm ph ng (RSI 9 ngày c
làm ph ng v i m t
M u hành ng giá Outside Bars 25 5

Bi u 13-10 Thanh DJIA 60 phút.

Bi u 13-11 DJ V n chuy n, hàng ngày.

25 6 Ph n III: Mô hình Ng n h n

m c trung bình di chuy n n gi n 8 ngày) ã b t u ph ng vào u tháng

M t, vì v y câu h i tr thành li u nó có hoàn toàn xoay vòng, b ng cách y
a ra tín hi u mua bán ng n h n. M t manh m i c cung c p b i giá tr i
qua m t n n outside bar gi m kho ng vào tháng 12. ây không ph i là m t ví
d n i b t, nh ng y hình nh t c th i vào ch tiêu c c và thay i
RSI ã c làm ph ng thành ch gi m.
M u hành ng giá outside bar và các n n
Không có b n i chi u tr c ti p nào i v i m u hành ng giá outside
bar trong di n gi i mô hình n n c a Nh t. Hàng xóm g n g i là mô hình
n n nh n chìm, c mô t trong hình 13 -6 và 13-7. Trong tình hu ng
này, giá m và giá óng là nh ng nhân t quy t nh, b i vì nh ng mô
hình nh v y yêu c u m t ph n thân th c s c a n n th hai nh n chìm
ho c hoàn toàn bao hàm ph n thân c a n n tr c ó. Bóng hoàn toàn b
b qua trong khái ni m này. N u có m t i u nh m u hành ng giá
outside bar cho mô hình n n , thì nó s bao g m bong c ng nh ph n thân
th c s . Ví d , hình 13 -6 không ph n ánh m t m u hành ng giá outside
bar c a ph ng Tây, nh ng hình 13-7 l i có. Các nguyên t c tâm lý c
b n c a mô hình nh n chìm c b n là gi ng nhau ch chúng ch ra s
thay i trong cán cân gi a ng i bán và ng i mua theo m t xu h ng
áng giá. Coa hai s khác bi t, th nh t là, ng i Nh t s d ng các i m
c c i trong m t thanh. Th hai, n n nh n chìm nên có màu i l p v i
n n mà nó nh n chìm. i v i nh thì s là mà u en và i v i áy là
màu tr ng.

Hình 13-6 Mô hình nh n chìm ( nh)

 M u hành ng giá Outside Bars 257

Hình 13-7 Mô hình nh n chìm ( áy)

Mô hình g n g i th hai v i mô hình nh n chìm là mô hình mây en che ph ( các

nh) và mô hình n n ng nh n tr ng ( các áy). Nh ng mô hình này c a
ra trong hình 13-8 và 13-9. T i nh th tr ng, n n th nh t nên có ph n thân màu
tr ng và có dài h p lý. N n th hai nên có ph n thân màu en có giá m c a cao
h n, nh ng óng c a m c h n phân n a d i c a n n th nh t. t i áy th tr ng,
s i l p chính xác gi cho ng nh n tr ng, nh trong hình 13-9. M t l n n a
bóng n n (cao và th p) hoàn toàn b b qua.

Hình 13-8 Mô hình mây en che ph

25 8 Ph n III: Mô hình Ng n h n

Hình 13-9 Mô hình ng nh n tr ng

Do ó có s t ng ng v i m u hành ng giá outside bar trong mô hình n n

c a ng i Nh t, nh ng không có s gi ng nhau hoàn

Tóm l c
Xem xét nhanh m u hành ng giá outside bar
Các đặc điểm giá: một thanh đơn có phạm vi giao dịch bao hàm thanh trước
đó.
- Yêu cầu: nên được đứng trước bởi một xu hướng tăng hoặc giảm sắc bén.
- Các nhân tố gia tăng tầm quan trọng: càng rộng càng tốt, càng bao hàm
nhiều thanh thì dung tích càng lớn, xu hướng trước đó càng mạnh.
- Nhân tố dẫn đến sai sót: khi giá đóng ở điểm cực đại của thanh theo
hhuowngs của xu hướng hiện tại
- Đo lường tác động: Không có. Nhưng mô hình nên có ảnh hưởng đến giá
cho 5 đến 10 thanh.
- Phù hợp với mô hình nến của Nhật: Không có. Nhưng các mô hình nhấn
chìm, đường nhọn trắng và mây đen che phủ có những điểm gần tương đồng.
14
M u hành ng giá Inside
bars
M u hành ng giá inside bar là m u hình i ng c c a m u hành ng giá
outside bar, vì chúng hoàn toàn hình thành trong ph m vi giao d ch c a thanh
tr c ó. M t n n outside bar ch ra m t s o chi u m nh m trong tâm lý.
Ng c l i m t n n in side bar p h n ánh m t s cân b ng g n h n gi a ng i mua
và ng i bán theo m t ng thái t ng ho c gi m s c bén mà tron g ó m t h o c
m t s chi m u th .
Trong hình 14-1, chúng ta th y m t t p h p mà trong ó ng i mua có nhi u quy n
ki m soát. Trong su t giai o n mà trong ó n n inside bar c hình thành, ng i
mua không th y giá n m t m c cao m i. i v i l n u tiên trong giai o n
ph c h i, bên mua d ng nh ã m t m t s ng l ng. B i l y, ng i bán không
ti p qu n, vì h không th y giá xu ng d i thanh tr c ó. Trong th c t , s cân
b ng gi a hai bên r t ch t ch , và không có bên nào n m quy n. Hành ng nh v y
là m t d u hi u tinh t r ng xu h ng hi n t i ang thay i. Vì m u hành ng giá
inside bar không ph n ánh s o chi u rõ ràng tr ong tâm lý nh b n i chi u bên
ngoài c a chúng, nh ng mô hình này th ng c theo sau b i m t ph m vi giao d ch
nh , trái ng c v i s o chi u trong xu h ng. ph m vi giao d ch này c c
tr ng theo sau b i m t s o chi u xu h ng th c t . M t ví d c a n n inside bar t i
áy th tr ng c a ra trong hình 14 -2.
H ng d n xác nh t m quan tr ng c a m u hành ng giá
Inside bar
T m quan tr ng c a m u hành ng giá inside bar c xác nh theo các nhân t sau:
1.Xu h ng tr c mô hình càng s c bén thì càng t t. trong tr ng h p này, xu h ng m nh
ch ra s th ng tr c a m t bên hay bên khác c thi t l p cho s o chi u. n u không có
bên nào n m quy n, tâm lý s không quy t oán, và s ch ng có gì o chi u. ví d , trong
su t quá trình ph c h i sác bén, nhi u th ng nhân có l i nhu n trên gi y l n. Khi h c m
nh n
25 9
26 0 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 14-1 N n inside bar t i nh.

m ts o chi u, h d dàng quy t nh ki m l i nhu n, làm cho giá d b thay i.

i u ng c l i s úng cho ng i bán kh ng theo ng th . N u n n inside bar
không c ng tr c b i m t ng thái áng giá, thì ng l c này s không t n t i.

2.Thanh u tiên và các thanh ti n nhi m liên quan n các thanh tr c ó và n n

inside bar càng r ng thì càng t t. B i vì m t thanh r ng ch ra r ng xu h ng hi n t i
ang ch m n c c i m. M t ph m vi giao d ch l n trong thanh ch ra s bi n ng,
và s bi n ng th ng là ti n thân c a m t s o chi u xu h ng. C ng v y, giai
o n tr ng thành c a m t xu h ng m nh, các thanh r ng ch ra xác su t c n ki t
trên m t ph n c a các thanh y xu h ng. Khi

Hình 14-2 N n inside bar t i áy

 M u hành ng giá inside bar 26 1

Hình 14-3 N n inside bar nh h n t i nh

thanh r ng c theo sau b i m t thanh h p h n, thì s nghi ng c xác nh n.

3. N n inside bar liên quan n ti n thân càng nh thì s thay i trong cán cân gi a ng i
mua và ng i bán càng l n, và do ó tín hi u càng m nh. Do ó n n inside bar trong hình 14-
3 là m t ví d t t h n nhi u so v i trong hình 14-1 và 14-2.
4. Dung tích trên n n inside bar nên nh h n dung tích cho thanh tr c ó, vì thanh này ch
ra m t tình hu ng cân b ng h n. N u chúng ta th y dung tích n ng i kèm v i các thanh tr c
n n inside bar, i u này ch ra s nhi t tình c u nh ng ng i thúc y xu h ng. Sau ó, n u
dung tích co l i áng k , i u ó có ngh a là không có bên nào n m quy n. Hai ví d c
a ra trong hình 14-4. Ví d bên trái c ng a ra s h p nh t 4 thanh sau n n inside bar. Gía
sau ó t ng lên.

Các ví d v th tr ng
Bi u 14-1 cho th y hai ví d v n n inside bar. Ví d th nh t ánh d u s
k t thúc c a ng th m nh tháng 9-tháng 11. L u ý chi u r ng áng k
c a thanh u tiên và ph m vi nh c a n n inside bar th c t . Trong su t quá
trình hình thành c a thanh u tiên, dung tích r t l n và giá gi m m nh. Không
nghi ng gì r ng tâm lý ang phía gi m.
 262 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 14-4 M u hành ng giá inside bar v i dung tích

Sau ó, vào ngày th hai, dung tích c n i áng k và ph m vi giao d ch c ng gi m i rõ r t,

cho th y m t s cân b ng t t gi a ng i mua và ng i bán. Trong khi i u này ánh d u
áy c a ng thái, thì xu h ng ng n h n ti p theo v c b n là xu h ng i ngang. Chúng
ta th ng th y r ng v i m u hành ng giá inside bar, có m t s thay i i ng c v i s
o chi u xu h ng.

Bi u 14-1 Ngành công nghi p Oxford, 2000-2001, hàng ngày

 M u hành ng giá inside bar 26 3

Bi u 14-2 N n 5 phút h p nh t S&P

M u inside th hai phát tri n ch d i phân n a trên c a t p h p và c theo sau b i m t ph m

vi giao d ch i ngang. ng thái c hoàn thành b i m t s o chi u hai thanh, c bàn n
trong ch ng 16.
Bi u 14-2 cho th y nhi u h n m u hành ng giá inside bar, l n này trên bi u thanh 5 phút
c a H p nh t S&P. Ví d th nh t (A) c theo sau b i m t t p h p khá t t, m c dù ch t l ng
c a tín hi u không th c s t t nh v y, vì không có nhi u s i l p gi a n n inside bar th c t
và ti n thân c a nó. Ví d B là m t ví d hoàn toàn sai., vì giá ti p t c t ng. i u này cho th y
r ng khi m t xu h ng m nh ang th c hi n, mô hình giá có th và s x y ra sai sót. Th c s thì
sai sót có th th ng là m t manh m i cho s c m nh c a xu h ng. ó thuoengf là m t ý t ng
hay nhìn xem li u mô hình m t và hai thanh có th c xác nh b i d u hi u khác, nh là s
can thi p ng xu h ng. Trong tr ng h p này, không có s thâm nh p nào.
Cu i cùng, ví d C là d ng c i n. Hai thanh cu i cùng m r ng amgs k v m t kích th c.
N n inside bar th c t khá nh . L u ý cách giá óng và giá m phát tri n h u h t các giá ng
nh t, theo ó xác nh n ý t ng c a cán cân t t gi a cung và c u.

Bi u 14-3 cho th y m t n n inside bar cho cocoa hàng tu n. L u ý cách c theo sau b i m t
n n outside bar. Trong tr ng h p này, n n inside bar ch ra r ng có m t cán cân t t gi a ng i
mua và ng i bán, và n n outside bar ch ra r ng ng i mua ang n m quy n. Sau ó chúng ta
th y m t n n inside bar khác, ngay trên nh c a ng thái. N n này c theo sau b i m t ng
th hai n ba tu n nh .
 264 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 14-3 Cocoa, 1991-1992, hàng tu n

Là m t ph n c a ph m vi giao d ch toàn di n. L u ý cách n ng l ng c a n n inside bar b

h y sau ó b i m t n n outside bar.
Bi u 14-4 mô t Ch s c phi u vàng c a Úc. M t n n inside bar xu t hi n ngay i m
k t thúc c a ng th m nh. Th c s thì ch s ã gi m trong 4 phiên tr c n n inside
bar. Vì chúng là nh ng thanh t ng i r ng. Nó ch ra r ng Nh ng ng i u c giá xu ng
ang n m quy n. Do ó n n inside bar là d u hi u u tiên mà ng m t chi u k t thúc.
Trong bi u 14-5 c a Sydney All Ord inaries, m t n n inside bar xu t hi n
ngay m c th p c a th áng 7 u tiên. Nghiêm túc mà nói, ó không ph i là m t
n n inside b ar, vì m c giá th p c thi t l p cùng n i nh thanh tr c ó.
Tuy nhiên, nó ch c ch n ch ra r ng ng i bán không m nh y gi á th p
h n. Khi i u nà y x y ra n i nh t th hai và ch s óng m c cao, nhi u b ng
ch ng c a ra. nh c a t p h p hai ngày c trích d n b i m t inside
day khác, và theo sau b i m t s i u ch nh 4 ngày.
Cu i cùng, bi u 14-6 cho th y m t s inside day khác. Tromg ví d tháng 11, m c
cao c a thanh r ng và n n inside bar h u nh ng nh t. Không nghi ng gì ai là
ng i n m quy n vào ngày c a thanh r ng. Tuy nhiên, vì ng i mua không th y
giá cao h n vào ngày ti p theo, b ng ch ng là th tr ng ch m tr ng thái cân b ng h n
n a. M t inside day gi m trong tháng 10 g i là nh c a t p h p nh . Tuy nhiên, sau
m t s s t gi m nhanh chóng, th trông có v là m t n n inside bar t ng h p l l i
không ho t ng
M u hành ng giá inside bar 26 5

Bi u 14-4 Ch s c phi u vàng Úc, hàng ngày

D a trên hành ng giá c bao hàm trong bi u này, không có m t s gi i

thích t t cho sai sót này. ó là lý d o vì sao vi c quan sát xu h ng m t ho c
hai thanh c giao d ch là r t quan tr ng. Nghiên c u nh v y Có th ã ti t
l r ng xu h ng ng n h n u th ( hai

Bi u 14-5 Ch s th ng Sydney, hàng ngày

266 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 14-6 Eurodollar, hàng ngày

n sáu tu n) ang gi m t i i m này và n n inside bar là m t tín hi u ngh ch chu

kì. Ngay c khi không ph i là nh v y, chúng ta c n nh r ng phân tích k thu t là
không h hoàn h o và nh ng quy t c t t ó có th b phá v tùy t ng th i i m. Tôi
c ng mu n nói thêm r ng trong t t c các mô hình giá m t và hai thanh, thì mô
hình này xu t hi n ít áng tin c y nh t. Trong tr ng h p này, vi c ch im ts
can thi p ng xu h ng là h p lý. Cu i cùng, m t n n inside bar khác phát tri n
phân n a tháng 10. M t l n n a nó không th t o ra s h p nh t hay s o chi u,
có l b i vì xu h ng ng n h n là tích c c.

M u hành ng giá inside bar và mô

hình n n c a Nh t
N n inside bar t ng ng v i Harami trong di n gi i mô hình n n c a Nh t
(xem hình 14-5 và 14-6). Tuy nhiên, v n có s khác bi t b i vì Harami b qua
giá cao và giá th p và ch xem xét giá m c a và giá óng c a. i u này có
ngh a là v m t l ý thu y t c hai ho c không có bóng n n nào c a Harami có
th bao hàm n n tr c ó. Trong nh ng tr ng h p bó ng n n bao hàm toàn b
n n tr c ó, Harami s t ng t v i m t outside day phong cách ph ng Tây.
Nó không ph i là m t n n m nh, tuy nhiên b i vì giá ón g và giá m s phát
tri n gi a ph m vi giao d ch thay vì
 M u hành ng giá inside bar
26 7

Hình 14-5 Harami t ng.

c c i. Nói chung, m t Harami t t nên bao g m m t ph n thân th c t t ng i

r ng theo sau b i m t ph n thân th c t h p. Không gi ng trong mô hình nh n
chìm, màu c a n n th hai không quan tr ng m c dù màu i l p thích h p h n .

Hình 14-6 Harami gi m

268 Ph n III: Mô hình ng n h n

Tóm l c
Quan sát nhanh m u hành ng giá inside bar
• c i m giá: m t xu h ng liên t c lên n c c i m v i m t thanh nh c bao hàm
hoàn toàn b i m t n n tr c ó r ng h n.
• c i m dung tích: dung tích n ng tren m t thanh r ng, ho t ng th p trên n n inside
bar.
• T ng áng k : xu h ng ti p theo càng m nh thì thanh u tiên liên quan n thanh tr c
ó càng r ng, n n inside bar liên quan n n n outside bar càng nh và dung tích i kèm
thanh th nh t càng l n.
• H qu : m u hành ng giá inside bar c theo sau b i 5 n 10 thanh h p nh t hay m t
s o chi u th c t . Th t tuy t v i khi có th nhìn th y s xác nh n, nh t m t s phá v
ng xu h ng.
15
M u hành ng giá o
chi u ch ch t ,c n ki t và
Pinocchio bar

M u hành ng giá o chi u ch ch t

M t mô hình giá o chi u ch ch t phát tri n sau m t t p h p kéo dài hay ph n ng và
ch ra các c i m c n ki t r t m nh trên m t ph n c a bên có u th . Khi giá i qua
m t n n o chi u ch ch t m nh, xu h ng s nhanh h n, th m chí ôi khi m nh n
khuynh h ng parabol.
Các c i m c b n
Mô hình c i n có các c i m sau:

1. Giá m m nh theo h ng c a xu h ng th nh hành. Theo ý t ng, giá m s xu t hi n

nh m t kho ng tr ng trên bi u .
2. Ph m vi giao d ch r t r ng liên quan n các thanh tr c ó.
3. Giá óng g n ho c du m c óng tr c (ho c g n ho c trên m c óng tr c trong s
o chi u xu h ng gi m)
4. Dung tích, n u có s n, nên i m cao nh t.
5. Hình 15-1 và 15-2 cho th y hai ví d v s o chi u ch ch t, m t t i nh và m t t i
áy.

26 9
27 0 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 15-1 N n o chi u ch ch t t i nh

N n t ng tâm lý
S e m c a m nh nh n m n h tính c p thi t mà bên u th có liên quan n
tìn h hu ng. T i nh, ng i mua ch m n m t m c cao m i trong m c
khao khát c a h . Và t i áy, ng i bán ang nh cao c a s hoang mang.
M c chên h l ch giá th ng k t h p v i tin vui b t ng t i nh h o c tin x u t i
áy. Cách m t th tr ng x lý s phát tri n tr c xu h ng có th là y u t
quy t nh trong vi c nh giá hìn h nh k thu t ng n h n. Ví d , n u m t công
ty

Hình 15-2 N n o chi u ch ch t t i áy

 M u hành ng giá o chi u ch ch t, c n ki t và Pinocchio 27 1

Thô ng báo ti n lãi trê n m c mon g i, i u ó có th k hi n giá c ph i u

b chênh l ch m c m . Tuy nhiê n, n u v ào cu i ngày, giá quay v m c
g n h o c ch d i m c ón g tr c , thì hi n nhiên tin t c kh ông có nh
h n g tích c c nào lê n giá. Vì ngày o chi u c h ch t c ng tr c
b i m t xu h ng t ng, i u này th c s là cú án h c u i cùn g và o ng i
mua vì y u, các th n g nh ân và n hà u t ph n n g v i tin t t. ó c ng
là giai o n t b c a ng i bán kh ng , nhi u ng i tr ong s h hoang
mang v ì an nin h tr on g ho t n g iên cu ng k t h p v i gia i o n u c a
s hình th àn h thanh . S au cù ng, n u tin t t kh ôn g th y giá lên cao h n,
th ì i u g ì có th là m c?
T i áy, giá m th p h n gây kh ng ho ng kéo dài thành s thanh lý, trong khi
ng i bán kh ng hoàn toàn t tin vì h b t u m t v trí m i. S s t gi m h n n a
là i u t t nhiên có th th y tr c r ng câu h i còn l i ch là cách mà giá th p s i
và khi nào thì n. khi giá quay v m c g n v i m c óng tr c ó, s bán kh ng
b t c n s b ch t m c giá th p h n. Vì s thanh lý dài h n khá hoàn thi n, giá
không còn gi m, và vi c bán kh ng bát bu c ph i bao hàm. ay là m t s b t ng
i h i h , b i vì tin x u k t h p v i m c m c a th p h n nên y giá lên cao h n.
Tuy nhiên, n u tin x u không th vi n d n cho vi c ti p t c thanh lý, thì i u gì có
th ?
Khía c nh thanh r ng c a n n o chi u ch ch t r t quan tr ng vì nó ng ý
v s bi n ng, và s bi n ng th ng c k t h p v i các i m ngo t th
tr ng. khi giá m m nh theo h ng c a xu h ng th nh hành, tr i qua m t
ph m vi giao d ch r ng, và óng c a g n v i n i mà chúng b t u, i u này có
ngh a là r t nhi u ng i b khóa vào vi c m t i v trí. Dung tích càng cao, thì
s ng i b khóa càng l n. i u ó c ng ch ra r ng ng i mua trong xu h ng
t ng c g ng y giá cao h n nh ng ch có th làm v y t m th i. h ãc h t
s c, nh ng th t b i, b i vì cu i thanh, giá có chút thay i t m c óng c a
tr c ó. i u i l p s úng i v i ng i bán trong xu h ng gi m.
Vì s o chi u ch ch t phát tri n sau m t t p h p hay ph n ng m nh, h u
nh có hình d ng parabol, chúng có xu h ng ph n ánh c m xúc m nh m h n mô
hình o chi u m t hay hai thanh trung bình. Vì lí do ó, nh h ng c a chúng
th ng quan tr ng h n, kéo dài lâu h n bình th ng 5 n 10 thanh.
M u hành ng giá o chi u ch ch t th ng c theo sau b i m t s o chi u
m nh trong xu h ng, nh ng chúng ta th ng th y r ng sau khi m t vài thanh phát tri n,
m t ng thái thoái lui c thi t t. m t ví d c a ra trong hình 15-3 t i nh. S
thoái lui này óng vai trò nh m t lo i ki m tra. N u th t b i, thid nó s tr thành m t s
t ng c ng thay i trong tâm lý. S thoái lui c ng cung c p cho ng i bán t i nh c
h i khác thoát ra và ng i mua t i áy c h i th hai i vào.
Thông th ng, m c c c i c u n n o chi u ch ch t không cv t
quá, nh ng n u có th , thì mô hình b h y b . vì ây là m t i m c m xúc trên
bi u
27 2 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 15-3 N n o chi u ch ch t cho th y s thoái lui

ó là m t m c d h tr /kháng c ti m n ng quan tr ng, và do ó nó i di n cho m t

n it t t i m d ng. Trong tr ng h p m t i m d ng, thì nó s n m trên h n thanh
o chi u ch ch t, và trong tr ng h p áy, thì nó s d i.
Ví d v th tr ng
Ph n bên tay trái c a bi u 15-1 cho th y m t ví d c i n c a s o chi u
ch ch t cho Barrick Gold. L u ý cách t p h p ng n h n c a lên n m
cao nh t b i m t s bùng n v dung tích và m t n n o chi u ch ch t r ng.
giá m c a r t g n v i m c cao. M t s o chi u ch ch t th ng c theo sau
b i m t s thay i m nh trong xu h ng và m t s suy thoái ti p theo. ó chính
xác là nh ng gì ã x y ra trong tr ng h p này, vì giá t p h p trong các phiên
th b n và n m theo s o chi u ch ch t. vi c ch m d t t m ng t m th i này
c báo hi u b ng m t outside day. Nh ng mô hình m t thanh này ch có t m
quan tr ng ng n h n nh quy t c chung, nh ng chúng th ng có th ch ng minh
c là domino u tiên trong s o chi u xu h ng chính. T t c ph thu c vào
s tr ng thành c a xu h ng trong câu h i k t h p v i v trí c a các ch s ng n
h n. Trong tr ng h p này, s o chi u ch ch t ánh d u nh trong ít nh t 6
tháng.
Ví d th hai v m t s o chi u ch c h t, v bên ph i, c ng là m t ví d
t t trong ó dung tích m r ng cùng v i m t thanh khá r ng. tuy nhiên, nó
không c ng tr c b i nhi u t p h p. Do ó s mong ch t ng không khi
nào m nh b ng vào cu i ngày o chi u tháng 9. Mô hình này s ch c ch n
không m b o có nhi u ngôi sao nh mô hình u tiên.
Bi u 15-2 mô t áy 1998 c a Merrill Lynch. Ngày th c t c a m c
th p l à tr ng h p c i n c a n n o chi u ch ch t. Dung tích c n g k t
h p
M u hành ng giá o chi u ch ch t, c n ki t và Pinocchio 273

Bi u 15-1 Barrick Gold, 1999-2000, hàng ngày.

Bi u 15-2 Merrill Lynch, 1998, hàng ngày.

27 4 Ph n III: Mô hình ng n h n

b ng cách m r ng m nh d n khi c phi u h giá. Th m chí có th xây d ng m t ng

xu h ng gi m nh . Khi ng xu h ng này b can thi p, nó xác nh n tín hi u c a
ra b i n n o chi u. Không có cách nào bi t c t chính thanh ó r ng m t m c th p
th tr ng gi m trong c phi u v a c nhìn th y. Nó ch n thu n ch ra r ng m t t p
h p áng giá có th x y ra. M t dung tích n ng s nói cho chúng ta bi t r ng s o chi u
ch ch t c th này s có th o chi u xu h ng nhi u h n bình th ng 5 n 10 ngày.
Ng c l i, n u có th xác nh c r ng th tr ng t ng th ã ch m áy vào cùng ngày,
thì có th l p lu n m t cách h p l r ng c tính c a mô hình và dung tích i kèm báo
hi u m t áy th tr ng gi m cho c phi u.
N u b n quan sát k b n có th th y r ng thanh c bi t này c ng là m t outside
day. Th c t , có th l p lu n r ng, nó có nhi u s t ng ng v i m t n n outside
bar h n là v i m t s o chi u ch ch t, vì giá óng c a cao h n m c óng c a
tr c. ây là m t i m ng ngh a, vì chúng ta th c s quan tâm n vi c xác nh
hi n t ng k thu t ph n ánh s thay i áng k trong tâm lý. Thanh này ch c ch n
làm, b t k nó c g i là gì.
Bi u 15-3 cho th y r ng áy tháng 7 n m 2002 trong S&P c báo hi u b i m t
n n o chi u ch ch t. Gía m c a xu t hi n m c gi ng v i giá óng c a c a ngày
tr c ó, nh ng bi u không ch ra i m y u u tiên c u nhi u v n . i u này là do
giá m c a không ph n ánh nh ng c phi u có s không kh p v l nh. Vì giá m c a
y u, nh ng c phi u này tr i qua m t m c giá m trì hoãn, và m c giá m c a c a

Bi u 15- 3 H p nh t NYSE , 2002, hàng ngày

M u hành ng giá o chi u ch ch t, c n ki t và Pinocchio 275

S&P bao g m nh ng c phi u giao d ch vào 9:30 sáng. Thanh giao d ch khá r ng so v i
b t c th gì trên bi u và c ng tr c b i m t ng th m nh và liên t c.
Ti m n ng o chi u trong tâm lý gi m ch c ch n rõ ràng. Có l i u ch ch t trong tình
hu ng này là kh i l ng k l c trong phiên này. Kh i l ng k l c theo nh ngh a không
x y ra h ng ngày. Khi phát tri n sau m t xu h ng gi m dài, nó th ng là m t tín hi u
c a th tr ng t ng m i. Trong tr ng h p này, ch s gi m nh trong tháng 10, nh ng
m c th p trong tháng 7 ã th y nhi u v n h n t m c th p trong 52 tu n và do ó là
m t áy m nh h n

M u hành ng giá C n ki t
M u hành ng giá C n ki t phát tri n sau m t ng thái t ng ho c gi m m nh.
Chúng là m t d ng c a o chi u ch ch t và c ng là m t bi n th trong mô
hình o chi u o m t thanh, c mô t trong ch ng 12. Tuy nhiên, chúng
khác m b o cho th h ng c a chúng.

Các c i mc b n
Yêu c u c a m t n n c n ki t nh sau:
1. Gía m c a v i m t vùng tr ng l n theo h ng c a xu h ng sau hi n t i. Xu h ng ó
th ng khá m nh.
2. Thanh r t r ng liên quan n thanh tr c ó. Theo quy t c chung, chi u r ng t ng
i c a nh ng thanh này l n h n o chi u ch ch t trung bình.
3. Gía m phát tri n trên ph n n a d i c a thanh trong xu h ng gi m và trên ph n
n a trên trong xu h ng t ng. Nói cách khác, tâm lý ang m c r t g n m c c c i
u thanh.
4. Gía óng c a nên trên m c m và n a trên c a thanh trong xu h ng gi m và
n a d i và d i m c m trong xu h ng t ng. i u này a ra m t vài g i ý r ng, ít
nh t là trong su t s hình thành thanh, ã b t u o chi u.
5. Thanh c hoàn thi n v i m t vùng tr ng bên trái v n t n t i. i u này khác v i
n n o chi u ch ch t, không có vùng tr ng hay m t vùng tr ng c c kì nh .

Các ví d v mô hình c n ki t cho c áy và nh c mô t trong hình

15 -4 và 15 -5. Chúng khác v i mô h ình o chi u o m t thanh (xem
ch ng 12) mà trong ó khôn g có vùng tr ng nào gi a n n c n ki t và n n
ti p theo. C ng v y, m c giá óng và m trong m t n n o m t thanh
th ng g n nhau và khá g n v i vùn g tr ng.
27 6 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 15- 4 Mô hình C n ki t t i áy

Tâm lý c b n
Khi c g ng xác nh n m t n n c n ki t, hãy tìm ki m m t xu h ng m nh
c trích d n v i m t ph n m r ng có hình th c c a m t chuy n ng c c
i trong giá. Theo ý t ng là thanh m c a v i m t vùng tr ng l n và óng
c a theo h ng ng c l i ph n ánh khái ni m c a m t s o chi u trong tâm
lý. Ví d , m c th p th tr ng, chúng ta i vào n n c n ki t theo m t ng
th m nh. Trong bi u hàng ngày, i u này có th có hình th c 5 n 10
ngày v i m c giá th p liên t c nhi u ho c ít h n,

Hình 15- 5 Mô hình n n c n ki t t i nh

M u hành ng giá o chi u ch ch t, c n ki t và Pinocchio 27 7

th ng c ph n ánh b i các thanh r ng. Vùng tr ng l n khi giá m c a trên

ph n s chuy n sang thành ph n d i c a n n c n ki t ph n ánh i m c c i
c a tâm lý gi m và th c t r ng ng i bán có nhi u quy n ki m soát. Tuy nhiên,
s th t là giá th ng gi m nhi u h n sau m c m c a nh ng sau ó l i óng
ph n trên c a thanh cung c p m t g i ý r ng vi c mua bán có th k t thúc và có
l là l t c a ng i mua quay tr l i n m quy n. Ph m vi giao d ch r ng l n
c ng cho bi t lo i ho t ng iên cu ng k t h p v i l t.
T i nh th tr ng, cùng m t lo i tâm lý c ng xu t hi n, ngo i tr r ng s
khao khát thay th cho s hoang mang và m i quan h gi a m c m và óng
c o chi u.

Ví d v th tr ng
Bi u 15-4 cho th y m t n n c n ki t trong bi u hàng ngày c a
Kellwood. Nó c ng tr c b i m t ng th ng n nh ng m nh và
tr thành m t i m o chi u c a m t t p h p nh trong xu h ng gi m ti p
theo. N n c n ki t có các c i m giá chính x ác: vùng tr ng gi m, m c giá
m c a thanh d i m c th p, và óng c a h n phân n a trên. Nói chung, s
t t h n khi m c m c a n m ph n d i c a thanh, nh ng chi u r ng c c
i nhi u h n c t o ra cho thành ph n b thi u.
Wamaco, trong bi u 15-5, có các c i m chính xác so v i m i quan h
óng-m . Trong tr ng h p này, vùng tr ng nh c i m s là m t

Bi u 15- 4 Kellwood, 2000-2001 , hàng ngày.

27 8 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 15-5 Warnaco, hàng ngày.

Kinh nghi m khá kh ng khi p trong th i gian dài. Giá ã óng c a m m c 24

ô la vào êm tr c và m c a m c 19 ô la vào ngày c a n n c n ki t, v i
m t vùng tr ng 5 ô la!
Khi nhìn l i, thanh tr thành áy u tiên c a c u t o hai áy. L u ý r ng áy
th hai bao g m m t n n inside bar, c xác nh n khi giá v t qua ng xu
h ng gi m.
Trong bi u n i nh t, các vùng tr ng h u nh luôn luôn phát tri n t i m c m
b i vì m t s s thay i qua êm v tâm lý. i u này có ngh a là mô hình c n ki t
có xu h ng tr nên ph bi n h n trong nh ng bi u ng n h n. Bi u 15 -6 cho
th y m t n n c n ki t c a H n h p NYSE. Nó có t t c các c i m: vùng tr ng
l n, m c óng cao h n m c m , ph m vi r ng, vân vân.. nó c ng c theo sau b i
m t n n inside bar, c t hêm vào các b ng ch ng r ng xu h ng ã thay i.

M u hành ng giá Pinocchio Bar

Các c i mc b n

M t hình th c chung c a mô hình c n ki t cho th y khi m t ch ng khoán m c a và

óng c a t ng i yên l ng, nh ng trong thanh giá t m th i v t qua ph m vi giao d ch,
m c kháng c , hay ng xu h ng và sau ó gi m v m c d i. s o chi u s
úng t i áy. Tôi g i chúng là mô hình Pinocchio bar.
M u hành ng giá o chi u ch ch t, c n ki t và Pinocchio 27 9

Bi u 15-6 N n 5 phút h h p NYSE

b i vì chúng gây ra cho chúng ta m t c m giá sai l m v nh ng gì ang th c s di n ra.

Các ví d c a ra trong hình 15-6 và 15-7.

Tâm lý c b n
Mô hình pin bar là mô hình mà trong ó ph n l n các giao d ch th c hi n
bên ngoài ph m vi giao d ch tr c và ti p theo. i u này có ngh a là s bùng
n lên giá k hóa n h ng ng i mua không c nh giác b ng t n th t t i m c
óng c a th an h. Nh ng ng i bán kh ng s b m c k t nh v y t i áy. Cách
khác, nh ng mô hình này có th phát tri n b i vì nh ng thu n l i trên giá
sàn phát hi n r ng có m t s l ng áng k các i m d ng d i th tr ng.
Ch ng khoán sau ó c i u áp nén ép nh ng ch s h u kh ông c nh
giác, và giá sau ó t do di chuy n cao h n.
Tron g su t qu á trình giao d ch P inocchio, khi giá t m t h i trên m c kháng
c t rong xu h n g t ng hay d i m c h tr t rong xu h ng gi m, c ng i
mua và ng i bán có c h i y giá theo h ng c a h , nh ng th t b i. Ví
d , n u nh ng ng i l c quan nhìn th y s bùng n giá lên, h nên b thu hút
b i ch ng khoán , và xu h ng nên ti p t c. Tuy nhiên, cu i thanh, giá quay
v m c d i m c kháng c và h tr nên n n lòng.
Nhân v t Pinocchio k cho chún g ta khi c u nói d i thì m i c u s dài r a.
Trong tr ng h p n n Pinocchio, chính là giao d ch v t quá m c kháng c
hay m c ng h trong v n ch ra r ng tín hi u là sai. Chúng ta
28 0 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 15-6 N n Pinocchio bar t i nh

c ng có th ti n thêm m t b c n a b ng cách nói r ng chi c m i càng r ng thì càng nói

d i nhi u. trong tr ng h p giá ch ng khoán, ph m vi giao d ch trên (d i áy) m c giá
m c a và óng c a càng l n thì tín hi u càng sai và ng thái theo h ng ng c l i
càng l n. Theo m t cách khác, thanh càng r ng, thì s l ng th ng nhân có ti m n ng
b b y trong m t giá càng l n.
Hình 15-8 ph n ánh ý t ng khi m t sai l m phát tri n trên ng xu h ng gi m,
i u ó c ng là d u hi u c a s c n ki t, vì giá không th duy trì

Hình 15-7 N n Pinocchio bar t i áy.

 M u hành ng giá o chi u ch ch t, c n ki t và Pinocchio 281

Hình 15-8 N n Pinocchio bar t i ng xu h ng

trên m c kháng c m nh ph n ánh b i ng. nguyên t c t ng t s úng v i

s s t gi m sai l ch c a ng xu h ng t ng.

Ví d v th tr ng
Bi u 15-7 cho th y m t s s t giá trên ph m vi giao d ch ã b vô hi u hóa
vào lúc thanh óng c a. Gía d ch chuy n ngang cho m t vài thanh, nh ng, nh
v n th ng x y ra theo s v t rào sai, nó sau ó di chuy n xu ng m t cách
d t khoát. Bi u 15 -8 cho th y m t s s t giá b t l i. M t l n n a i u này
c theo sau b i m t ng thái m nh th eo h n g i l p v i “l i nói d i”
pinocchio.
Bi u 15 -9 trình bà y t hanh n m phút c a giao kèo S&P tháng 12 n m
1998. Trong tr ng h p này, giá v t qua trên m c cao c a hai thanh tr c
ó, nh n g vào th i i m m c óngth ì nó s qua y v d i m c kháng c . ây
không ph i là m t t r ng h p can thi p kháng c t m th i rõ ràng nh bi u
15 -7. Ngay c nh v y, i u áng n g c nhiên có bao nhiêu s ch i b
c hình th ành ch b i hai hay ba thanh d n n d ng l i c a lo i
Pino cchio
M t th c t quan tr ng v m t ng thái c n k i t là ph n cu i c a th anh
trong v n th ng ch ng t là m t i m h tr hay khán g c q uan tr n g. Do
ó, ây th ng là m t ý t ng t t th i t t m t l nh d ng l v t qua m t
chút ph n cu i c a n n pin bar -d nhiên vi c giao d ch v n d n n m t r i
ro/ph n th ng h p lý. M t ví d c a ra trong bi u 15 -10 và 15-11,
mô t các thanh 5 phút c a S&P t ng lai. Bi u 15 -10 ch ra m t s s t giá
Pinocchio trên ng xu h ng nét t. N u m t th ng nhân ã có
28 2 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 15- 7 Thanh 10 phút h n h p S&P

Bi u 15- 8 Thanh 10 phút h n h p S&P

M u hành ng giá o chi u ch ch t, c n ki t và Pinocchio 28 3

Bi u 15- 9 Thanh 5 phút h n h p S&P

Bi u 15-1 0 Thanh 5 phút h n h p S&P

 28 4 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 15-11 Thanh 5 phút h n h p S&P

m t lý do bán kh ng, i m d ng trên i m c m xúc, t c là ph n cu i c a n n pin bar -s

có ý ngh a. Bi u 15-11 cho th y tr ng h p t ng t , nh ng trong bi u quá trình
giao d ch c m r ng cho th y r ng m c cao Pinocchio th c s là m t khu v c kháng
c tuy t v i, vì nó quay l i hai t p h p ti p theo.
Bi u 15-12 mô t m t th c a giá g . M t n n pin bar phát tri n vào
u tháng 4. Nó có th không c rõ ràng vào th i i m ó, nh ng khi bi u
ti n ri n, b n có th th y r ng có th m r ng ng n i các nh
Pinocchio. i u này nh n m nh th c t r n g m t s s t giá ng c ã x y ra.
K t q u là, nó có th ã c bán kh ng khi s can thi p vào ng xu h ng
t ng nét t xác nh n n Pinocchio ba ngày sau khi hình thành. L u ý n n
outside bar h p nh t phát tri n m t vài ngày sau s can thi p ng xu h ng.
Trong bi u 15-13, mô t giá d u thô hàng ngày, m t inside day giúp giá b t
lên m c th p vào tháng 4. Sau thêm m t vài ngày, rõ ràng r ng m c th p ó là m t
áy c a m t s lo i. Vì m c th p và m c cao tr c ó là ng c viên t t cho vùng
kháng c /h tr , có th xây d ng m t ng xu h ng ngang m c th p, ch ra
m c ng h ti m n ng. Th c t , ng xu h ng này c ch m n và ti p c n hai
l n vào kho ng tháng 8, ch tr c khi t m th i b vi ph m khi giá tr i qua m t
Pinocchio day. Sau n n Pinocchio, ng l i m t l n n a óng vai trò nh m c ng
h . Sau ó m t outside day c hình thành và giá v t quá trên ng xu h ng
gi m, b ng cách ó xác nh n n n pinocchio và outside bar. Cu i cùng, l u ý n n
Pinocchio nh
M u hành ng giá o chi u ch ch t, c n ki t và Pinocchio 28 5

Bi u 15-12 G , hàng ngày.

Bi u 15-13 D u thô, hàng ngày.

28 6 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 15-14 Kellogg, 1997-1998, hàng ngày.

có th t m th i v t q ua trên ng xu h ng gi m v ào gi a tháng n m.
Ban u nó c theo sau b i m t ng th , nh chúng ta có th mon g
i. Tu y nhiên, tin t t là nó làm t ng t m q uan tr ng c a x u h ng gi m, vì
v y khi ng xu h ng ó b can thi p, m t t p h p kh n g khi p theo sau.
Cu i cùng, bi u 15 -14 c a Kellogg, cho th y m t n n P inocchio t m th i
y lên trê n hai ng xu h n g ngang. Hành ng gi m này c xác nh n
vào ngà y ti p theo kh i giá can thi p m t n g xu h ng t ng v i dung tích
c c l n. Ho t ng m r ng nh n m nh r ng ng i bán ch c ch n trên c t i
i m này.

Mô hình o chi u ch ch t, mô hình c n

ki t, mô hình Pinocchio và mô hình n n
Kh ôn g có mô hình n n nào t ng n g v i mô hình o ch i u c h ch t
hay mô hình c n ki t. m t n n o ch i u c h ch t s ch o th y m t ph n
th ân r t d ài t heo m t s t ng hay gi m. C ng khô ng có b t kì m i t ng
quan nào v i mô hình P in occhi o bar. Mô hìn h g n nh t có l là mô h ình
bia m , chu n chu n h ay d oji chân d ài, nh c a ra trong h ình 1 5 -9.
M t d oji là m t n n mà trong ó m c m và ón g g i ng nhau ho c g n
gi ng nha u. M t n n Pi no cch io c ng có th có hình d ng m t cái bú a ho c
búa ng c. Tron g ph m vi n n P inocch io, i u qu an tr ng là bóng n n
trê n t m t h i v t qua m c kháng c trên trong tr n g h p m t s bùng
n g iá lên có d ng hìn h l i c a, ho c c ho bó ng n n d i v t qua m c
khá ng c d i
 M u hành ng giá o chi u ch ch t, c n ki t và Pinocchio 287

Figure 15-9 Doji candlesticks.

trong tr ng h p áy có d ng hình l i c a. i u này là do ý t ng v m t s

can thi p m c kháng c / ng h sai l ch r t quan tr ng i v i các c i m
Pinocchio, nh ng không có n n nào c mô t ây liên quan n m t khái
ni m nh v y.

Tóm l c
Quan sát nhanh mô hình o chi u ch ch t
• c i m giá: m t thanh r ng theo sau m t xu h ng m nh và liên t c. Trong tr ng
h p m t nh, nó có vùng tr ng cao h n m c m c a và có th d ch chuy n cao h n
trong ph n còn l i c a thanh, nh ng nó óng c a g n v i m c óng tr c ó. T i áy,
vùng tr ng th p t i m c m và có th d ch chuy n th p h n trong su t ph n còn l i
c a thanh, nh ng nó óng c a m c óng tr c ó.
• c i m dung tích: m t ngày dung tích n ng th ng lên n c c i m m t xu h ng
tr c ó c a dung tích t ng nhanh.
• Báo hi u sai: khi giá d ch chuy n v t ra kh i i m c c i c a thanh.
• o l ng tác ng: không có. Mô hình o chi u ch ch t th ng phát tri n t i i m
cu i c a xu h ng trung h n và s c p.

Quan sát nhanh mô hình Exhaustion Bar

• c i m giá: m t thanh r t r ng phát tri n sau m t xu h ng m nh và m c a v i
m t vùng tr ng r ng. T i áy, m c m c a ph n d i c u thanh, và m c óng
ph n trên. T i nh, m c m ph n trên c a thanh, và m c óng ph n d i. không
có vùng tr ng nào phía tay ph i c a mô hình tr khi mô hình exhaustion bar là m t
n n o chi u o m t thanh.
 28 8 Ph n III: Mô hình ng n h n

• c i m dung tích: Thông th ng dung tích n ng và ph n ánh m t m c nh i m bán hàng

t m th i.
• Báo hi u sai: Khi giá d ch chuy n v t quá m c c c i c a thanh.
• ol ng tác ng: không có

Quan sát nhanh mô hình Pinocchio bar

• c i m giá: m t thanh t m th i phá v khu v c kháng c ho c ng h gi a giá m c a và
giá óng c a. N u “m i” càng dài thì tín hi u càng m nh.
• c i m dung tích: có th phát tri n dung tích th p, nh ng dung tích cao ph n ánh nhi u
cá nhân m c b y h n và có xu h ng tr nên có ý ngh a h n.
• T m quan tr ng: Hàng rào kháng c / ng h b xuyên th u b i chi c “m i” càng l n và xu
h ng trong n c càng m nh, thì càng có nhi u ý ngh a c nâng cao. C ng v y, chi c m i
càng dài thì t m
quan tr ng càng l n.
• Báo hi u sai: khi giá d ch chuy n v t quá iêm c c i c a thanh. i m c c i th ng i
di n cho m c ng h hay kháng c m nh.
• o l ng tác ng: Không có. Nh ng d ch chuy n m nh có xu h ng phát tri n khi m t n n
Pinocchio c xác nh n trong vòng 3 ho c 4 thanh b i m t s can thi p ng xu h ng.
16
Mô hình o chi u hai và
ba thanh
Mô hình o chi u hai thanh
M t n n o chi u hai thanh là cách c i n mà trong ó các bi u báo hi u s c n
ki t. Gi ng nh mô hình m t và hai thanh, mô hình o chi u hai thanh phát tri n sau
m t t ng ho c gi m kéo dài, nh ng s o chi u xu t hi n m nh h n c u t o m t ho c
hai thanh trung bình. Các ví d c a ra trong hình 16-1 và 16-2. Các c i m c a
mô hình nh sau:
1. Chúng c n c ng tr c b i m t xu h ng m nh và liên t c. Vì mô hình o
chieuf hai thanh th ng c theo sau b i s o chi u t ng t, i u quan tr ng
h n là chúng c ng tr c b i m t t p h p hay ph n ng m nh h n so v i h u
h t các c u t o m t và hai thanh khác.
2. T t c các thanh nên n i b t vì có ph m vi giao d ch c bi t r ng so v i các thanh
tr c ó (xem hình 16-3 và 16-4). M t l n n a, các thanh r ng ph n ánh bi n ng
và c m giác ki t s c. Chúng ta càng nhìn th y nhi u d ng hành ng, thì chúng ta
càng có nhi u s t tin trong s c m nh c a mô hình báo hi u m t s o chi u
quan tr ng.
3. M c giá m c a và m c giá óng c a c a c hai thanh nên g n v i m c c c i c a
thanh. i u này quan tr ng, vì nó ph n ánh s thay i t ng th và b t ng trong tâm
lý. S thay i lâu dài b khóa trong s o chi u hai thanh t i nh và thay i ng n
t i áy.
4. M t s m r ng dung tích c hai thanh thúc y khái ni m thay i trong tâm lý.
Dung tích cao sau m t xu h ng m nh c ng là d u hi u ki t s c c u ng i mua

28 9
29 0 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 16-1 N n o chi u hai thanh t i m t nh

ho c ng i bán, ph thu c vào h ng c a xu h ng tr c. Nó c ng có ngh a r ng có

nhi u th ng nhân b m c k t v i s m t mát khi hoàn thành mô hình.

5. R t nhi u th i gian, n n o chi u hai thanh c theo sau b i m t ng thái m nh

t c th i, v i giá o chi u trên xu. Tuy nhiên, d ng nh b ng nhi u l n khi m t ng
thái h i ph c nh phát tri n tr c khi xu h ng th c s ang n i lên. Các ví d c
a ra trong hình 16-5 và 16-6. S thoái lui trong các ví d này c g i là vùng
kháng c

Hình 16- 2 N n o chi u hai thanh t i m t áy

Mô hình o chi u hai và ba thanh

Hình 16- 3 N n o chi u hai thanh hình ch nh t

cho nh và vùng ng h cho áy. S h i ph c có th ch b ng m t thanh ho c

t i a ba thanh. Tuy nhiên, quá trình này càng dài, thì mô hình càng y u. Tôi
không có b t kì quy t c c ng nh c hay nhanh nào nh m c h i ph c cho
phép, nh ng 50 ph n tr m d ng nh là m t i m kh i u t t. Nh quy t c
ngón cái, I mu n nói r ng s ph c h i càng nh , thì s suy gi m ti p theo càng
l n (ho c s t ng lên trong tr ng h p m t áy o chi u hai thanh), và xác su t
càng cao r ng mô hình s ho t ng. Sau cùng, n u có m t

Hình 16- 4 N n o chi u hai thanh hình ch nh t

 Ph n III: Mô hình ng n h n
292

Hình 16-5 N n o chi u hai thanh cho th y m t vùng kháng c

s thay i t ng t trong tâm lý, chúng ta không mu n giá hành ng thi u quy t oán,
vì nh ng th khác u bình ng, s thi u quy t oán cho th y m t tín hi u y u.
Trái l i, khi vùng kháng c và ng h phát tri n sau khi hoàn thành o chi u hai
thanh, chúng cung c p nh ng v trí t t trên ho c d i mà các i m d ng t ng i có r i
ro th p có th c thi t t. S ph c h i c ng em n c h i th ng m i hóa v i
m c giá g n v i i m c c i c a n n o chi u hai thanh.

Hình 16-6 N n o chi u hai thanh cho th y vùng ng h

Mô hình o chi u hai và ba thanh 293

Vì i m d ng l nên c t ch v t quá i m c c i c u c u t o, m t s ph c h i
c ng làm gi m r i ro k t h p v i giao d ch.

Tâm lý c b n
Thanh u tiên c a c u t o phát tri n m nh theo h ng c u xu h ng hi n t i. iv i
tín hi u n m sao trong xu h ng t ng, chúng ta c n quan sát m c óng c a thanh t i
ho c g n m c cao. Thanh c ng nên t ng i r ng. m c m c a c a giai o n ti p
theo, ng i mu among mu n nhi u h n. i u này có ngh a là giá nên m c a g n v i
m c cao c a thanh tr c ó. Tuy nhiên, khái ni m c b n c a o chi u hai thanh là
m t s thay i trong tâm lý x y ra và thanh th hai óng g n trên ho c d i m c th p
c a thanh t h nh t. Do ó, kì v ng cao c a ng i tham gia t i m c m c a c a thanh
là hoàn toàn b gi m sút vào cu i giai o n, cho th y m t s thay i trong tâm lý.
Nh ng ng i mua t i i m cu i c a ph m vi giao d ch c a hai thanh b khóa vào v trí
m c giá cao h n và do ó là m t ngu n cung c p ti m n ng
Trên ng xu ng.
N n o chi u hai thanh t i áy th tr ng ho t ng chính xác theo cùng m t cách,
nh ng o chi u. M t ví d c a ra trong hình 16 -2. Trong tr ng h p này, mô
hình nên c ng tr c b i m t ng th liên t c, ng i bán v n n m quy n
ki m soát. Thanh th nh t m c a t i ho c g n m c cao và óng c a g n m c th p
khi xu h ng bi quan c duy trì. Tuy nhiên, m c dù thanh th hai m c a g n v i
m c th p c a thanh th nh t, nh ng nó óng c a m c cao, cho th y r ng ng i mua
có u th h n. M t l n n a, i u quan tr ng là hai thanh nên r ng h n nh ng thanh
tr c mô hình. N u nh chúng c kèm theo b i dung tích l n, thì càng t t. Chi u
r ng thêm vào h ng v c u t o b i vì nh ng thanh r ng hàm ý s bi n ng, va s
bi n ng ck th pv is o chi u. M i ng i có xu h ng ch m n m c
t c gi n t i a vào cu i hàng. Th tr ng c ng có xu h ng ch m n m t c m xúc
c c i, ch ra vào i m k t thúc c a xu h ng v i các thanh r ng và nhi u kh i
l ng.
th c s có hi u qu , mô hình n n o chi u hai thanh nên ph n ánh m t kinh nghi m
nh cao. M t mô hình c th do ó nên bao g m càng nhi u y u t c mô t ây càng
t t.

Ví d v th tr ng
Bi u 16-1 và 16-2 mô t m t thanh n m phút c a H n h p S&P. Bi u 16-1 cho th y
m t mô hình c i n, v i m c cao và m c th p r i úng i m chính xác sau m t t p h p
t t. Bi u 16-2 th hi n
294 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 16-1 Thanh 5 phút H n h p S&P

Bi u 16-2 Thanh 5 phút H n h p S&P

 Mô hình o chi u hai và ba thanh 295

Bi u 16-3 tháng sáu n m 2001, hàng ngày

ng thái h i ph c nh và s can thi p ng xu h ng t ng nét t. chúng ta th ng không

nh n c xác nh n t mô hình m t và hai thanh, nh ng trong tr ng h p này s s t giá b t
l i ch ra r ng ch s ã hooanf thành m t i m d ng nh , b ng cách ó thêm t m quan tr ng
h n n a vào nh o chi u hai thanh.
Bi u 16-3 cho th y m t s o chi u hai thanh cho tháng 6 vào tháng 2 n m 2001. Trong
nhi u tr ng h p, nh ng mô hình nh v y c theo sau b i m t s ti n b ngay l p t c.
Trong tr ng h p này, s ti n b ó b trì hoãn m t ngày, khi m t ph n b ng ch ng thêm ch
ra m t s o chi u xu h ng. i u này x y ra d i d ng c a m t n n inside bar phát tri n
vào ngày sau s o chi u hai thanh. Nh ng mô hình kép nh v y th ng khá hi u qu trong
vi c báo hi u s thay i trong xu h ng. Trong tr ng h p này, mô hình có l ã m nh h n
mà không c n có n n inside bar. i u này x y ra là do mô hình n n inside bar ch ra m t s
cân b ng gi a ng i mua và ng i bán, và s a chi u hai thanh cho th y m t s o chi u
t ng t gi a chúng. B i l y, có th l p lu n r ng nh ng tu n tr c ó ã b chi ph i b i
ng i bán và n n inside bar cung c p m t th nghi m thành công khác v ý t ng r ng ng i
bán không còn quy n ki m soát n a. Trong tr ng h p này, n n inside bar c theo sau b i
m t n n outside bar (không dán nhãn), vì v y tình hu ng c gi i quy t theo h ng có l i
cho nh ng ng i u c giá lên. C ng l u ý r ng thanh th hai trong s o chi u hai thanh
bao hàm thanh th nh t. Th c t , ây là n n outside bar. Quy t c mô hình o chi u hai thanh
không yêu c u m t n n outside bar, nh ng s hi n di n c u m t thanh nh v y c ng c ý
t ng r ng tâm lý ch c ch n ã o chi u. N u chúng ta nhìn vào ch t l ng c a m t tín hi u,
tôi ch c ch n s thêm vài i m cho i u này, cùng v i n n outside bar theo sau n n inside bar.
29 6 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 16- 4 US Bancorp, hàng ngày.

Bi u 16-4 cho th y m t s o chi u hai th anh t i nh c a m t t p h p

tron g US Bancorp v ào mù a thu n m 2000. L u ý s m r ng m nh m c a
dung tích, cùng v i th c t r ng dung tích v ào ngày th hai có chút cao h n
vào ngày th nh t. i u n ày cung c p thêm u m i b sung r n g xu h ng
ã chuy n sang có l i ch o ng i bán.
ng cung c p m t s o chi u hai thanh c m x úc trong bi u 16-5. Hãy
quan sát cách ngày u tiên m r ng. Nó không m m c th p, nh ng c hai
thanh ch c ch n có úng quy n l i. Thanh th hai m c a trên m c cao và óng
c a t i m c th p. Ba ngày sau, rõ ràng là s o chi u hai thanh là m t ph n c a
s o chi u o ( bi t s di n gi i v s o chi u o, xem ch ng 12).
M t s bùng n lên giá gi phát tri n trong bi u 16-6, cho ng ô la/ Franc Th y
S . i u này làm t ng t m quan tr ng c u s o chi u hai thanh, vì nh ng ng i mua s
l ng l n trong hai ngày b khóa trên i m phá v . ây là m t mô hình khá khác bi t v i
mô hình c i n phát tri n sau m t t p h p m nh, nh ng s phá v gi và th c t là thanh
th hai c a mô hình o chi u hai thanh là m t n n outside bar ch c ch n bù p cho
nh ng gì mà t p h p ang thi u. Mô hình này c ng c xác nh n nh s phá v giá
d i ng ng h nét t.
Bi u 16-7, cho gia súc hàng tu n, cho th y m t s bùng n o chi u hai thanh gi
khác. Th c t , nó cho th y ba. Th nh t, bên tay trái (A), có các c i m c a m t s o
chi u hai thanh mà không có nhi u t p h p ng tr c nó. C ng v y, các thanh không
c bi t r ng. Nó không ph i là m t mô hình c i n, nh ng nó
Mô hình o chi u hai và ba thanh 29 7

Bi u 16- 5 ng, hàng ngày.

Bi u 16- 6 ng ô la/ France, hàng ngày.

298 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 16-7 Gia súc s ng, 1993-1994, hàng ngày

không ch ra r ng khi s phá v chuy n sang hình l i c a và s o chi u hai

thanh hình thành nên m t ph n c a s phá v , sau ó chúng ta nên mong ch
nhìn th y ít nh t m t s o chi u t m th i. Sau ó n (B), chúng ta nhìn
th y m t á y o chi u hai thanh g i m. M t l n n a, nó không c ng
tr c b i m t xu h ng gi m, vì v y nó s không c a ra nhi u sao. Tuy
nhiên, i u ó d n n m t t p h p t t. Cu i cùng, có m t ng l i c a (C),
m t l n n a c c tr ng b i hai thanh v i u th o chi u hai thanh.
ng l i c a và s o chi u hai thanh c xác nh n vào tu n ti p theo
khi giá can thi p vào ng xu h ng ng h nh (nét t).

T m quan tr ng c a vi c qu n lý m t s khung th i gian

Khá th ng xuyên, các mô hình s phát tri n trong các bi u hàng ngày
không rõ ràng trong các tu n ho c, ví d , các gi , ho c ng c l i. M t
th ng nhân, ng i ch n gi n t p trung vào m t khung th i gi an c th ,
không bao g m t t c nh ng ng i khác, có th d dàng b l m t s thông
tin k thu t có giá tr . Do ó hãy xem các bi u c xây d ng trên và d i
khung th i gian mà b n ang th c s giao d ch.
Ví d , bi u 16-8 c a Westvaco, cho th y m t kho ng th i gian 15 phút. M t vài s
o chi u hai thanh c mô t theo hình ch nh t. Trái l i, bi u 16-9 cho th y cùng
m t c phi u, nh ng l n này là thanh n m phút. Các i m elip ch ra các kho ng th i gian
t ng t nh các hình ch nh t trong bi u 16-8, nh ng chúng không bao g m b t kì
hi n t ng k thu t nào ch ra m t s o chi u. Do ó,
Mô hình o chi u hai và ba thanh 299

Bi u 16-8 Thanh 15 phút Westvaco {Ngu n: Telescan.)

Bi u 16-9 Thanh 5 phút Westvaco. (Ngu n: Telescan.)

300 Ph n III: Mô hình ng n h n

b t kì ai nhìn vào bi u 5 phút u có th b l nh ng c h i ti m n ng.

Có th s phi n ph c cho các th ng nhân là nh ng ng i th ng s d ng các
bi u hàng ngày quan sát nh ng khung th i gian nh và không liên quan. Tuy
nhiên, cùn m t nguyên t c có th c áp d ng b ng cách cân nh c các bi u
hàng gi ho c hàng tu n. i u này là do các bi u hàng gi có th ti t l các mô
hình giá quan tr ng, nh là u và vai, mà không rõ ràng b ng ba ho c b n thanh
c a d li u hàng ngày. T ng t , b ng cách tì m ki m m t khung th i gian cho các
tu n, m t th ng nhân giao d ch hàng ngày có th t c m t s quan i m liên
quan n xu h ng chi m u th h n. Có th bi u hàng tu n s ti t l m t n n
outside bar ho c m t s o chi u hai thanh không rõ ràng tro ng bi u hàng ngày.

S o chi u hai thanh nh Domino hay o chi u domino

ôi khi nh ng mô hì nh này phát tri n nh ng i m n i ch ính t rong c b i u
n i nh t ho c bi u h àng ngày. i u này là do s o chi u hai thanh
(ho c b t kì mô hình m t ho c hai thanh khác, cho v n ó ) ó ng vai t rò
nh domi no hao wcj o chi u domino. Chún g tôi ã ki m tra khái ni m này
m t cách ng n g n trong ch ng 1 3 v i mô hình outside bar. Bi u 16 -10
mô t hành ng gi á hàng ngày cho DJ Transports. B ng d i cùn g cho th y
m t KST ng n h n, m t t g iá h i oái c t ng k t n g nh t , m t ch s
mà tôi ã phát ri n vài n m tr c (v h n g d n nghe nhìn tr c tuy n trên
KSST, xe m www.pring.com, “ l p bi u KST”). Trong s nh ng

Bi u 16-10 DJ Transports, hàng ngày

Mô hình o chi u hai và ba thanh 301

Bi u 16-11 DJ Transports, hàng ngày.

i u khác, dãy linh ho t này cung c p các tín hi u mua và bán khi n ó i qua
trên ho c d i m c trung bình di chuy n 10 ngày. Trong bi u 16 -10, nó
ang c g ng a ra m t tín hi u mua ng n h n, nh ng nó không ó. Vì
nh ng tín hi u nh v y c theo sau b i nh ng t p h p kéo dài h n ba tu n,
chúng áng chúng ta theo dõi. Chúng ta có th tìm ki m manh m i gì s làm
t ng kh n ng c a m t tín hi u áng tin c y? Câu tr l i n m hành ng giá,
vì khi bi u k t thúc , vi c v n chuy n hoàn thành m t s o chi u hai
thanh. Bi u 16-11 ch ra r ng ây là thông tin k p th i vì t p h p tring bình
và KST cu i cùng ch o chúng ta m t tín hi u mua.

Mô hình o chi u ba thanh

Các d c i m c b n và tâm lý c b n
M t mô hình n n o chi u ba thanh v c b n là m t s o chi u hai thanh tách bi t b i
m t thanh c n ki t. M t ví d c a nh c a ra trong hình 16-7, và m t ví d v áy
trong hình 16-8. i vào m t mô hình nh, ng i mua n m nhi u quy n ki m soát. Thanh
th hai th ng ch ra s c n ki t theo hình th c c a n n Pinocchio bar, v i h u h t các
giao d ch x y ra trên m c m và óng c a. Vì v y rõ ràng là trong khi ng i mua có th
y giá cao h n trong su t s hình thành thanh, nh ng h không th duy trì nó ó.
ph n ánh s thay i t ng t trong tâm lý, i u quan tr ng
30 2 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 16- 7 Mô hình o chi u ba thanh t i m t nh

là thanh u tiên và thanh cu i cùng càng r ng càng t t so v i nh ng thanh tr c

ó trong khi xu h ng d n n mô hình. N u thanh gi a lafloaij Pinocchio, thì
giao d ch trên m c giá m c a và óng c a càng r ng thì càng t t, b i vì i u ó
hàm ý s c n ki t. i u i l p s úng t i áy. Thêm vào ó, m t mô hình ba
thanh s t c m t vài sao n u thanh trung tâm kèm theo v i m t s m r ng
áng chú ý v dung tích.

Hình 16- 8 Mô hình o chi u ba thanh t i m t áy

Mô hình o chi u hai và ba thanh 30 3

i u này c ng nh n m nh ý t ng v s c n ki t ng i mua và ng i bán, ph

thu c vào h ng c a xu h ng.

Ví d v th tr ng
Bi u 16-12, mô t Cisco, cho th y m t s o chi u áy ba thanh. ó
không th c s là m t c u t o c i n b i vì nó thi u i m t thành ph n, và ó
chính là chi u r ng áng k trên thanh th ba. Tuy nhiên, thanh trung tâm i
kèm b i nhi u kh i l ng và th ng r ng b t th ng, i u này bù p cho s
thi u h t chi u r ng thanh th ba.
Bi u 16 -13, mô t ng, cho th y m t s o chi u ba thanh khác. L n
này thanh trung tâm tr thành o m t ngày. L u ý r ng m c m và óng c a
ngay m c th p, vì v y t t c các giao d ch x y ra vào ngà y ó c hoàn
thành m c cao h n. Vào cu i ngày, h u nh t t c nh ng ng i mua ã b
khóa trong s t n th t. i u này h u nh không ue c mong i b i s ti n
tri n m nh tr c mô hình này.
Cintas, trong bi u 16-14, cung c p cho chúng ta m t nh o chi u ba
thanh. M i tên cho th y m c dung tích khá cao n i nh t Pinocchio. L u ý r ng
t t c các giao d ch x y ra trên hai thanh khác, nh c ch ra b i ng xu
h ng ngang nét t. S can thi p n g xu h ng t ng vào ngày sau khi mô
hình này c hoàn thành cung c p s xác nh n m nh m r ng s hình thành là
h pl .

Bi u 16-12 Cisco, hàng ngày.

304 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 16-1 3 Sugar, hàng ngày

Bi u 16-1 4 Cintas, hàng ngày.

Mô hình o chi u hai và ba thanh 305

Bi u 16-1 5 Cnet, hàng ngày.

Bi u 16 -15, mô t Cnet, m t i m t s thành ph n. u tiên, thanh trung

tâm không ph i là m t thanh Pinocchio, vì m c óng và m c a không g n
nhau so v i chi u r ng c a thanh. C ng v y, m c óng cao h n m c m . Dung
tích thanh th ba khá n ng, và chi u r ng c a thanh bên l có th ch p nh n.
Th ng chúng ta s mong mu n có nhi u s s t gi m sau s o chi u ba
thanh so v i tám hay nhi u ngày c ch ra trên bi u . Tuy nhiên, i m
th c s cho th y ví d này là ngay c m t thanh trung tâm có kh i l ng l n
không nh t thi t ph i mang c i m Pinocchio ho t ng , m c dù thích
h ph n làm nh v y.

Mô hình o chi u ba thanh yên l ng

M t bi n th c a mô hình o chi u ba thanh là mô hình o chi u ba thanh yên l ng
(xem hình 16-9). Ph n “yên l ng” c p n thanh trung tâm, không ph i là m t
Pinocchio, nh ng r t h p so v i n n o chi u hai thanh bên c nh nó. Dung tích, không
gi ng nh trong mô hình o chi u ba thanh tiêu chu n, th ng khá th p. D nhiên, i u
này ch ra s thi u quan tâm c u c hai bên. Nó c ng óng vai trò nh m t s t ng ph n
v i thanh r ng ng tr c nó, n i mà bên chi ph i ang kh n tr ng mua ho c bán, ph
thu c vào h ng c a xu h ng. Thông th ng m c m và óng c a c u thanh trung tâm
s r t g n nhau. Hàm ý c a s g n g i này là c hai bên u c k t h p khá cân b ng
theo xu h ng t ng ho c gi m m nh ng tr c nó.
306 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 16-9 Mô hình o chi u ba thanh yên l ng t i áy

Do ó thanh h p c nh báo r ng b t c ai ã t ng ph trách s không còn n m

quy n ki m soát n a. ó là m t tín hi u ít m nh h n n n pinocchio bar, tuy nhiên
v n là m t tín hi u tinh t . Lý l anh thép xu t hi n trên thanh th ba, m c m
c a g n v i giá óng c a c a thanh th nh t và óng cauwr g n m c m c a thanh
ó. Do ó, vào lúc thanh th ba óng c a, có r t ít ho c khô ng có, m c dù t t c
các bi n ng liên quan n s hình thành c a mô hình
Hình 16 -10 cho th y m t s so sánh gi a mô hình o chi u ba thanh thông
th ng v i mô hình o chi u ba thanh yên l ng, v i ph m vi giao d ch c i
di n b ng hình ch nh t. Bi u 16 -16, c a Cisco, cho th y m t s o chi u ba
thanh yên l ng theo m t t p h p ng n h n. M i tên ch ra r ng thanh trung tâm
c i kèm b i dung tích r t th p, ph n ánh m t s cân b ng t t gi a ng i mua
và ng i bán theo s chi ph i tr c ó c a ng i mua. Mô hình này ngya l p t c
c xác nh n b i m t s phá v ng xu h ng, có chút nghi ng r ng ng
xu h ng gi m ng n h n ang c ti n hành

Mô hình o chi u ba thanh c ng

ây là m t bi n th c a mô hình o chi u ba thanh yên l ng bao g m nhi u
h n m t thanh yên l ng, do ó bao g m t c ng. Các ví d c a ra trong
hình 16-11 và 16 -12.
Khái ni m v n nh v y, dù cho có m t, hai, hay ba thanh giao d ch h p. T t
c chúng u ch ra m t s cân b ng t t gi a ng i mua và ng i bán c ng n
cách b i hai thanh quy t nh r t r ng.
 Mô hình o chi u hai và ba thanh 307

Hình 16-10 M t mô hình o chi u ba thanh và o chi u ba thanh yên t nh có d ng hình

ch nh t

ho t ng t t, nh ng mô hình ba thanh c ng này th c s c n c ng tr c b i

m t chuy n ng giá m nh m b i vì chúng nên ph n ánh m t s chuy n i nhanh
chóng trong tâm lý gi a m t xu h ng này và xu h ng khác.
Hãng máy tính Apple t o ra m t mô hì nh o chi u ba thanh c ng trong
Bi u 16 -17. Tôi có th mu n th y m t ph m vi giao d ch r ng h n cho
thanh ng tr c hai thanh trung tâm, nh ng không có câu h i nào r ng các
phiên ng tr c

Bi u 16-16 Cisco, hàng ngày.

308 Ph n III: Mô hình ng n h n

IIIIIIIIIIIII
Hình 16-11 Mô hình o chi u ba thanh c ng t i m t nh

Nó b chi ph i b i ng i bán. Tuy nhiên, thanh cu i cùng trong c u t o c th c

hi n nhi u h n cho i u này. C u hình dung tích c a mô hình này cho th y m t c u
t o hình tròn, mà ch là nh ng th chúng ta mu n xem. N u dung tích ã m r ng
nhi u h n m t chút vào ngày cu i cùng, i u này có th t t, nh ng b n không th
có m i th !

Hình 16-1 2 Mô hình o chi u ba thanh c ng t i áy

Mô hình o chi u hai và ba thanh 309

Bi u 16-17 Apple, hàng ngày.

Mô hình o chi u hai thanh và mô

hình n n
Không có mô hình n n Nh t n i ti ng nào t ng ng v i mô hình o chi u
hai t hanh. Mô hình g n nh t là mô hình nh n chì m c mô t t ro ng chuoeng
13. Mô hình o chi u hai tha nh s xuât hi n trong n n nh hai ph n thân
n n t h c r t r ng v i ít ho c không có tim trên và d i (xem hình 16 -13 và
16 -14). Thân n n th c u ti ên s c tô màu theo h ng c a xu h ng
hi n t i, và thân n n th h ai s có màu ng c l i. Do ó m t nh bao g m
m t n n màu en theo sau b i m t n n màu tr ng, và ng c l i.

Mô hình d o chi u ba thanh và mô

hình n n
Mô hình o chi u ba thanh g n v i mô hình sao doji, mwacj dù khía c nh
pi nocchio c a mô hình o chi u ba thanh có ngh a là thanh trung tâm
th ng l n h n mô hình s ao doji. Các ví d v doji sáng và chi u c a
ra trong hình 16 -15. Mô hình o chi u ba thanh yên l ng gi ng v i sao sáng
và chi u. M t sao sáng c mô t trong hì nh 16 -16. Tâm lý c b n c u t t
c c ác mô hình này r t gi ng nhau: m t xu h ng m nh m t o ra m t s câ n
b ng gi a
310 Ph n III: Mô hình ng n h n

Hình 16-13 Bi u di n mô hình n n c a mô hình nh o chi u hai thanh

Hình 16-14 Bi u di n mô hình n n c a mô hình áy o chi u hai thanh

Mô hình o chi u hai và ba thanh 311

Hình 16-15 N n sao Doji

ng i mua và ng i bán, sau ó d n n m t xu h ng m i có l i cho bên b chi ph i

trong xu h ng tr c ó.
Mô hình o chi u ba thanh c ng trong nhi u tr ng h p gi ng nh và áy tháp
(xem bi u 16-18). Nh ng mô hình này liên quan n ph m vi giao d ch gi ng
ah p c tách bi t bàng hai thân n n r t r ng có màu khác nhau. Ý t ng hai
n n r ng k p m t vài n n nh h n m t l n n a cho th y hai xu h ng m nh c
tách bi t b i m t s cân b ng t t gi a ng i mua và ng i bán. S khác bi t
chính, nh b n có th th y trong bi u 16-18, chính là nh tháp m t r t nhi u
th i gian hình thành h n là mô hình o chi u ba thanh c ng yên l ng.

Hình 16-16 N n sao bu i sáng

312 Ph n III: Mô hình ng n h n

Bi u 16-18 ng c chung, 1994-1995, và m t nh tháp (Ngu n: pring.com.)

Tóm l c
Quan sát nhanh mô hình o chi u hai thanh
• Các c i m giá: hai thanh r ng c a cùng m t m c cao theo sau m t xu h ng m nh.
T i nh, thanh th nh t m c a g n v i m c th p và óng c a g n m c cao. Thanh
th hai m c a g n m c cao và óng c a g n m c th p. i v i áy, thanh th nh t
m c a g n m c cao và óng c a g n m c th p, và thanh th hai m c a g n m c
th p và m c a g n m c cao.
• c i m dung tích: c hai thanh t i nh và áy nên c i kèm v i dung tích cao
h n m c trung bình
• o l ng hàm ý: Không có. Nh ng th ng c theo sau b i m t s o chi u ng n
h n m nh.
• tin c y: th ng t t khi ng tr c b i m t xu h ng trong n c m nh.

Quan sát nhanh mô hình o chi u ba thanh

• Các c i m giá: hai thanh r ng c a cùng m t m c cao theo sau m t xu h ng m nh.
Chúng c tách bi t b ng thanh lo i pinocchio và thanh h p (mô hình o chi u ba
thanh yên l ng) hình thành h ng v m c cao c a hai
Mô hình o chi u hai và ba thanh 313

Thanh r ng t i nh ho c h ng v m c th p c a hai thanh r ng t i áy. Thanh

r ng th nh t t i nh m c a g n m c th p và óng c a g n m c cao. Thanh
r ng th hai m c a g n m c cao và óng c a g n m c th p. i v i áy, thanh
r ng th nh t m c a g n m c cao và óng c a g n m c th p, thanh r ng th
hai m c a g n m c th p và óng c a g n m c cao.
• c i m dung tích: dung tích trên m c trung bình trên hai thanh r ng và thanh
pinocchio. Dung tích nh trên thanh h p trong mô hình o chi u ba thanh yên l ng.
• o l ng hàm ý: Không có. Nh ng th ng theo sau b i m t s o chi u ng n h n
m nh.
• tin c y: th ng t t khi ng tr c b i m t xu h ng trong n c m nh.

Quan sát nhanh mô hình o chi u ba thanh c ng yên l ng

Gi ng mô hình o chi u ba thanh yên l ng ngo i tr m t thanh h p n c thay th
b ng hai hay b n thanh h p.
 PART IV
Nh ng v n khác
 17

Làm th nào
ánh giá li u m t s
t phá s h p l hay
sai sót
Khi h u h t các th ng nhân và nhà u t cam k t ti n vào th tr ng d a trên m t
s t phá mô hình giá, h luôn luôn gi nh r ng giao d ch s có l i. Tuy nhiên,
i u ó c hi u r ng rãi r ng h u h t các th ng nhân chuyên nghi p -ho c các
th ng nhân chuyên nghi p thành công- mong ch s m t nhi u l n khi h giành
chi n th ng. i u khi n h thành công chính là th c t r ng các giao d ch b m t r t
nh so v i nh ng ng i chi n th ng. “ C t gi m thua l và nâng cao l i nhu n” là
m t bi u hi n nhàm chán, nh ng quy t c ch c ch n ho t ng. Thông qua cu n sách
này, tôi ã c g ng nh n m nh phân tích k thu t không quan tâm n s ch c ch n,
nh ng ch quan tâm n xác su t. Do ó i u quan tr ng là b t c khi nào chúng ta
hành ng, chúng ta nên d oán tr c và t t câu h i, chuy n gì x y ra n u mô
hình th t b i? Chúng ta nên thoát ra t âu, ho c hành ng k thu t nào chúng ta
ph i th y cho tình hu ng có th chuy n i t t ng sang trung l p, hay th m chí
là gi m?
Có hai lý do t i sao chúng ta c n xem qua quá trình này. u tiên, xu h ng giá
không có gì h n nh ng ng i ang hành ng. M i ng i có th thay i suy ngh
c a h , và do ó th tr ng c ng v y. K t qu là, i u quan tr ng là c n ph i c
chu n b tr c th i gian i phó v i nh ng tình hu ng nh v y. Th hai, n u chúng
ta luy n t p tinh th n hành ng c a chúng ta trong tr ng h p b ng ch ng k thu t
thay i, chúng ta s trong tr ng thái tâm lý khách quan h n n u i u này th c s
x y ra. Th t b i trong vi c chu n b theo cách này s d n n vi c thua l nh chuy n
thành thua l l n. Ví d , n u chúng ta mua m t c phi u trên m t m c t phá, vào
ngày ti p theo

31 7
31 8 Ph n IV: Nh ng v n khác

nó thanh lý thành ph n thân c a mô hình v nh ng tin x u, chúng ta s làm gì? H u h t

m i ng i s ti p t c; sau cùng, h v a tr i qua m t s thua l khi h ã ang mong ch
l i nhu n. Trong h u h t các tr ng h p, h s t thuy t ph c b n thân r ng xu h ng
v n ang i lên, ngay c khi s t phá ã vô hi u. Xu h ng c a h u h t m i ng i là
c ch p ti p t c v i hy v ng r ng giá s quay l i. i u úng n c n làm chính là nh n
ra r ng s t phá gi là th c t cu c s ng và là cái giá c a vi c kinh doanh. Do ó, i u
quan tr ng là c n d oán ngh ch c nh ti m n b ng cách l p k ho ch tr c và t i m
d ng trong th tr ng trong tr ng h p i u t i t nh t x y ra. Ch ng này quan tâm
n vi c h c cách l ng tr c khi sai sót có th phát tri n và ch ra m t s n i t t t
i m d ng. Trong lúc ó, chúng ta hãy dành m t vài phút ch ng minh t i sao vi c c t
gi m thua l là r t quan tr ng.

T i sao c t gi m thua l l i quan tr ng

B ng 17-1 cho th y m t ví d gi thi t c a m t kinh nghi m giao d ch b t u v i m c l
l n – 50 ph n tr m. B n giao d ch ti p theo chi m t ng s 80 ph n tr m. B n s ngh
r ng i u này s bù p cho thua l ban u và ki m c m t kho n l i nhu n
t t. Tuy nhiên, b ng ch ra m t cách rõ ràng r ng th ng nhân v a quay l i i m hòa
v n. Thành tích c a anh y là 4-1 nghiêng v bên th ng th , và ã th t b i trong vi c
ki m ti n. Thêm vào ó th c t là chúng ta không bao g m phí hoa h ng và s bi n ng
giá t s h p th c hóa kém và b n có th hi u c t i sao vi c c t gi m thua l nm c
t i thi u l i quan tr ng.
B n có th nói v i chính b n thân mình r ng n u th ng nhân gi thuy t c a chúng ta
m t 50 ph n tr m t i i m cu i thay vì i m u, anh ta s n. Tuy nhiên, b ng 17-2 cho
th y r ng k t qu cu i cùng gi ng h t nhau. M t kho n thua l l n v n là m t kho n thua
l l n tuy nhiên b n có th c t gi m nó. i m th c hi n là cho th y r ng nó r t khó
quay v t m t kho n thua l l n h n là t m t kho n thua l nh h n. Do ó, trong khi
chúng ta không th tránh c thua l , chúng ta nên ít nh t dành th i gian khi giao d ch
các mô hình giá lên k ho ch tr c và d phòng s t phá gi trong k ho ch giao
d ch c a chúng ta.

B ng 17 - 1

L i/L L i/L

V n % T ng s K t
Giao d ch 1 100 (50) (50) 50
Giao d ch 2 50 50 25 75

Giao d ch 3 75 110 75 82.5

Giao d ch 4 90.8 110 9.1 (99.9)

 Làm th n ào án h gi á l i u m t s t p h á s h p l h ay s ai só t 319

B ng17- 2
L i/L L i/L
V n % T ng K t
Giao d ch 1 100 50 50 150
Giao d ch 2 150 10 15 165
Giao d ch 3 165 10 16.5 181.5
Giao d ch 4 181.5 10 18.15 199.65
Giao d ch 5 199.65 50 99.825 (99| )

Khi nào s t phá gi th ng x y ra

nh t?
Lý do chung nh t t i sao s t phá mô hình giá th t b i là chúng phát tri n
theo cách ng c xu h ng. i u ó có ngh a là s t phá t ng theo xu h ng gi m
và s t phá gi m theo xu h ng t ng. N u ch ng khoán mà b n ang theo ang tr i
qua m t xu h ng gi m chính, thì xu h ng ó là xu h ng có u th , cho n khi xu
h ng ng n và trung h n có liên quan. i u ó có ngh a là h u h t l n c a các xu
h ng ng n là nh c i m. Các ph n ng là các t p h p ng n và l n. K t qu là,
trong h u h t các tr ng h p, mô hình giá t ng ã t n d ng h t ti m n ng tích c c
c a h vào th i i m s t phá phát tri n. Sau s t phá, xu h ng chính có u th
m t l n n a ti p qu n, và giá gi m. Sau khi giá r i xu ng ph n d i c a mô hình,
m t xu h ng gi m m i trong th tr ng gi m c ti n hành. i u ng c l i s
úng cho s t phá b t l i trong th tr ng t ng. Chúng ta không th nói r ng m i
k t qu t phá ng c xu h ng u có d ng l i c a, nh ng ch c ch n nó áng ng c
nhiên bao nhiêu,
i u này có th c hi u t bi u 17-1, mô t Echostar. Bi u c chia thành
hai ph n, m t th tr ng t ng chính và m t th tr ng gi m chính. Ý t ng là ch ng minh
cách ng i mua chi ph i trong th tr ng t ng và ng i bán chi ph i trong th tr ng
gi m. Bên d i là m t RSI chin ngày c ng nh t v i m t m c trung bình di chuy n
tám ngày. [ i v i di n gi i y c a RSI, vui lòng xem Martin Pring v i ng l ng
th tr ng, quy n 1 (McGraw-Hill, 2002)]. Chúng ta kì v ng tâm l c quan s chi ph i
trong xu h ng t ng chính và tâm lý bi quan s có u th trong th tr ng tiêu c c. Vì
máy t o dao ng, nh RSI ã c ng nh t, ph n ánh ch t ch tâm lý, chúng tôi c ng
kì v ng nhìn th y c tính c a s thay i ch s này khi xu h ng chính thay i h ng.
Hai b ng song song c g ng ch ng minh i u này b ng cách cho th y r ng máy t o
dao ng d ng nh có m t xu h ng ng c t ng trong xu h ng t ng và m t xu h ng
ng c gi m trong th tr ng gi m.
V n ây là n u m t s t phá ng c x y ra theo m t xu h ng ng c, thì không
có kh n ng duy trò b i vì máy t a dao d ng không có nhi u ti m n ng duy trì s mua
v t m c.
320 Ph n IV: Nh ng v n khác

Bi u 17-1 Echostar, 1997-2002, hàng ngày.

Bi u 17-2 và 17-3 t p trung vào hai hình elip c nh n m nh trong bi u

17-1, khi m i hình bao g m m t s t phá ng c xu h ng. ng th nh t tái
t o hành ng trong hình elip bên ph i và cho th y m t s t phá ng c trong
th tr ng gi m. L u ý r ng RSI ang m c m a v t m c vào th i i m hoàn
thành mô hình. N u nh b n tham kh o l i bi u 17 -1, b n có th th y r ng
trong xu h ng gi m chính, giá r t nh y c m v i i u ki n mua v t m c. M c
cao th c c a ng thái, h i cao h n m c cao t phá, có liên quan n s phân kì
âm trong RSI ã c ng nh t.
N u m t s mua bán c th c hi n trên c s s t phá, i m d ng b o v nên
c thi t t âu? Câu tr l i s là d i m c t phá, vì i u ó ánh d u i m
th p gi a m c cao cu i tháng tám và cu i tháng 9. Nó c ng là i m th p mà t i ó
ng xu h ng t ng nét t giao nhau. M t s can thi p ng xu h ng ó c ng
s xác nh n s phân kì âm
Hình elip khác c mô t trong bi u 17-3 cho th y m t s t phá ng c. Tham
kh o l i bi u 17-1 m t l n n a, b n có th th y r ng nó phát tri n trong th tr ng
t ng, khi s dao ng r t nh y c m v i i u ki n bán quá m c nh ng không ph i v i
i u ki n mua quá m c. V n t câu h i li u ây là ng hình l i c a, b i vì giá ã
t c m c tiêu gi m t i thi u c a mô hình. Tuy nhiên, vì nó o ng c trên m t ng
xu, th ng nhân s ph i vô cùng nhanh nh n ki m c nhi u l i nhu n. n u m t giao
d ch ng n c kh i x ng trên s t phá, m t i m d ng b o v nên c thi t t
trên
Là m th nà o án h g i á l i u m t s t p há s h p l ha y sa i só t 32 1

Bi u 17-2 Echostar, 1999-2000, hàng ngày.

Bi u 17-3 Echostar, 1997-1998, hàng ngày.

32 2 Ph n IV: Nh ng v n khác

i m n i các xác su t ng h mô hình không còn b t kì nh h ng ng c nào lên giá.

Trong tr ng h p này, i u ó s có th x y ra khi hai ng xu h ng gi m nét t b
can thi p.
Chúng ta ph i ti p t c nh n m nh v n là s t phá ng c xu h ng không
ph i luôn luôn d n n hình d ng l i c a, và s t phá tr c xu h ng không
ph i luôn luôn h p l . Tuy nhiên, khá rõ ràng là, s dao ng có xu h ng nh y
c m v i m c c c i mua quá m c/bán quá m c ng c xu h ng. i u này có
ngh a là kh n ng h u h t các t phá ng c xu h ng duy trì là t ng i h n ch .

Nh ng ch tiêu thêm i v i
s t phá h p l và không
h pl
m ts t phá có c h i h p l t t h n, thì c n ph i d t khoát. i u quy t nh
r t nhi u trong m t ng i xem, s g i v n c th c hi n trên c s phán oán và
kinh nghi m. Không may là, không th a ra m t t l ph n tr m v t quá m c mà
m ts t phá có th c cho là quy t nh b i vì các ch ng khoán khá c nhau có
s bi n ng khác nhau. M t s t phá cho ti n ích có s bi n ng th p s không
ph i là quy t nh nh s bi n ng cho m t c phi u m khai thác ho c công ngh
cao.
Xem xét th hai là khung th i gian. M t s t phá 3 ph n tr m trên thanh 10 phút có
th c u t o toàn b ng thái. Ng c l i, s t phá nh v y trên bi u hàng tháng s
h p lý, vì xu h ng m i ng ý s c kì v ng kéo dài 9 tháng ho c lâu h n và có kích
th c l n h n m t xu h ng trên bi u hàng ngày ho cn i nh t.
M t i m chu n c s d ng b i nhi u k thu t viên cho phép s t phá
duy trì trong ít nh t hai thanh. N u nó ch duy trì cho m t thanh, thì nó c
k t lu n, và sau ó là m t d u hi u c a s c n ki t. Vi c duy trì hai thanh i
di n cho m t d u hi u c a s c m n h và s xác nh n. Quy t c này ch c ch n s
l c ra r t nhi u hình l i c a, nh ng ch c ch n không ph i là t t c . i u b t
l i là vào th i i m thanh th hai c hoàn thành, giá có th ã d ch chuy n
m t ch ng ng dài t i m t phá. Tr khi b n có ch ng khoán lâu ang
c c p và ph i thanh l ý, hay ch ng khoán ng n và bu c ph i chi tr , i u
này không quan tr ng, b i vì i u duy nh t b n m t là c h i. Th tr ng là
nh ng gì nó có, luôn luôn có c h i khác s n. i u ch ch t chính là s
kiên nh n và k lu t ch i c h i.
S phân kì và s t phá
Th nh tho ng giá s cao h n, nh ng m t s dao d ng thì không. i u này cung c p cho
chúng ta manh m i r ng s t phá ng c có th th t b i. Bi u 17-4 mô t
 Là m th nà o án h g iá li u m t s t phá s h p l ha y s ai sót 32 3

Bi u 17-4 Comcast, 1995-1996, hàng ngày.

m t s d t phá b i Comcast. Giá ã t ng trong dãy các nh cao gi a tháng 11 n m 1995

và tháng 3 n m 1996, nh ng t l thay i 10 ngày ã tr i qua m t dãy các nh th p.
i u này c bi t n nh m t s phân kì âm và nó là tín hi u gi m, vì nó ch ra r ng s
t phá không i kèm b i nhi u ng l c t ng i m. Khi giá quay v ph n thân c a mô
hình và t l thay i nh, thì ch ra m t s t phá th t b i. Tuy nhiên, v n
c thi t t v t ngoài s nghi ng h p lý vài phiên sau khi giá can thi p ng xu
h ng t ng nét t.
Nguyên t c t ng t s úng v i s t phá ng c, nh ng ây i u ki n s b o
chi u: giá gi m và m t s t phá ng c gi s c k t h p v i m t s phân kì tích c c
gi a gia và s dao ng.
Dung tích và s t phá
Sauk hi ã thi t l p cái mà chúng ta có th g i là h ng d n v mô cho ng
l i c a tiêm n ng, b ây gi là lúc chuy n s chú ý c a chúng ta sang s
h ng d n nh h n và tinh t h n cho vi c li u t phá s d n n thành công
hay th t b i.
M t trong nh ng i u hi n nhiên nh t trong nh ng h ng d n này là dung tích. Nó
ã c thi t l p t t h n cho s t phá ng c c i kèm v i m t s m r ng ho t
ng áng k , vì i u này là m t d u hi u c a s nhi t tình trên ph n
32 4 Ph n IV: Nh ng v n khác

Bi u 17-5 Merrill Lynch, hàng ngày.

c a ng i bán. Tuy nhiên, nhi u s t phá ng c mà không c i kèm v i dung tích

l n l i thành công, vì v y dung tích th ng không c n thi t là m t “k gi t ng i ki u
m u”. Ch là dung tích l n t ng l i th r ng ây là m t s t phá h p l . i u c n chú ý
trong v n này là s s t gi m v kh i l ng khi giá v t qua xu h ng t ng.
ây là c i m c a th tr ng gi m và là m t c báo hi u r ng s phá
ang phát tri n h n b i m t s thi u h t áp l c mua bán h n là vì s h ng hái
mua. Bi u 17-5 mô t Merrill Lynch, cho th y m t s t phá trên ng xu
h ng gi m, nh ng vào ngày t phá h u nh không có kh i l ng nào. Giá ã
t ng tr l i t rong m t vài ngày tr c khi quay v h ng nam
Dung tích giao d ch trong ng th là bình th ng, vì v y m t ng th
trong s t phá ng c không cung c p b t kì manh m i nào cho vi c li u s t phá
s vô hi u hay không. Ng c l i, n u dung tích t ng trong s thâm nh p ng c, thì
ây là m t i u b t th ng và ch ra áp l c mua bán. Dung tích m r ng do ó là
ph n c ng thêm v s gia t ng xác su t tín hi u h p l .
Mô hình giá m t và hai thanh
M ts t phá gi theo nh ngh a, là i m k t thúc c a xu h ng, và vì lý do này nhi u
ng l i c a xu t hi n nh ng thái c n ki t. Nh ng ng thái này c ph n ánh
trên bi u theo hình th c o chi u hai thanh, n n Pinocchio bar, vân vân. Nh ng
Làm t h nà o án h gi á l i u m t s t p há s h p l ha y s ai só t 32 5

Bi u 17-6 Merrill Lynch, 1981-1982, hàng ngày.

c u t o này ch có nh ng hàm ý ng n h n, nh ng s hi n di n c a chúng t i

th i i m t phá c nh báo chúng ta v nh ng r c r i l n h n nhi u so v i mô
hình c xem xét tro ng s cách ly. i u này là do chúng ta không kì v ng
nhìn th y m t mô hình c n ki t khi giá ang bùng n , vì s c n ki t n t
i m cu i c a ng thái, không ph i là i m gi a. Khi giá v t quá t mô
hình, thì r t h p lý d oán s m r ng xu h ng ó. S xu t hi n c a m t
s o chi u m t ho c hai thanh nên c nh báo chúng ta v i th c t r ng xác
su t th t b i ch c ch n ã t ng. Không th nói r ng m i l n m t trong nh ng
c u t o nà y phát tri n ngay sau m t s t phá, tín hi u s tr thành m t
ng l i c a, nh ng nó ch c ch n là m t d u hi u báo ng.
Bi u 17 -6, miêu t Merrill Lynch, a ra m t ví d . Gía v t quá t m t
c s , nh ng ngay vào ngày hôm sau nó l i i qua m t thanh Pinocchio. i u
này tr nên rõ ràng vào ngày sau ó, khi giá gi m xu ng và óng c a trong c
s . u th chính là s o chi u ba thanh , ngo i tr vùng tr ng, m c dù gi m,
nh ng không áp ng chính xác khái ni m c a c u t o này. Theo m t ngh a
nào ó, bi u này gây hi u nh m. N u nh b n quan sát c n th n, b n s
th y r ng cách d ki u ang c báo cáo, m c m c a và óng c a c a m i
ngày l à gi ng nhau. K t qu là, d li u m không úng, vì v y chúng ta khô ng
th c s bi t n i x y ra c a b t kì m c óng nào. Trong th c t i u này có th
không ph i là thanh Pinocchio, nh ng giá ch c ch n v t quá theo cách d
ki n.
Bi u 17-7, c a Knight Ridder, mô t m t ng l i c a khác. L n này m c giá
m c a và óng c a c ghi nh n, và chúng ch c ch n ti t l m t
32 6 Ph n IV: Nh ng v n khác

Bi u 17-7 Knight Ridder, 1992-1993, hàng ngày.

Bi u 17-8 Knight Ridder, hàng ngày.

 Làm th nào án h gi á li u m t s t p há s h p l hay s ai s ót 32 7

thanh Pinocchio k t thúc t i i m t phá th t b i. L u ý r ng dung tích vào ngày có ng

l i c a là khá n ng. V trí k thu t ch c ch n r t t t khi s t phá ang x y ra, nh ng vì
giá ã k t thúc khi nó b t u, d i ng xu h ng t phá, dung tích tr thành m t y u t
tiêu c c b i vì nó cho th y r ng có áp l c bán áp o t i m c giá cao h n. C ng l u ý s o
chi u ba thanh c ng t i i m k t thúc c a tháng ba báo hi u i m b t u c a t p h p tháng
b n
Bi u 17-8 cho th y m t s t phá khác c a Knight Ridder, l n này là trên ng l i
c a ng c. ng l i c a c báo hi u b i m t n n outside bar r t r ng i kèm b i m t
m c dung tích l n. N u có nghi ng r ng c u t o này s th t b i, thì nó s c làm rõ t i
m c óng c a n n outside bar, b i vì giá ã trên ng xu h ng gi m nét t vào th i
i m ó.

D oán nh ng t t phá có
kh n ng tr nên h p l
C ng nh có th tìm ki m các d u hi u ch ra m t ng l i c a có th x y
ra, chúng ta c ng có th tìm ki m các tín hi u làm t ng t l c c r ng m t s
t phá s h p l . M t cách ti p c n là tìm ki m m t tín hi u m nh ti m n ng -
ho c mô hình giá hai tha nh phát tri n ch tr c m t i m t phá ti m n ng và
s d ng nh d u hi u cho th y xu h ng ti p theo có th có s c m nh d n n
m t ng thái m nh d n n m t s t phá h p l . Th c t , chúng ta
ang tìm ki m m t trong các hi u ng o chi u domin o ã th o lu n tr c ó.
Bi u 17-9 c a NCR, a r a m t ví d t t. Gía v ch ra m t mô hình u -
và-vai d c lên. Th i i m ó là h p l ý d oán m t s tphá h p l b i vì
n n P inocchio bar m nh ánh d u nh u. u tiên, ó là m t mô hình c
i n, do ph m vi giao d ch r ng. Cu i cùng, dung tích l n i kèm v i nó nag
óng b ng trên chi c bánh tiêu c c. Tro ng th c t , n n Pinocchio bar và hai
thanh xung quanh nó th c s là m t mô hình o chi u c o. vai bên ph i
c a nh mô hình u-và-vai là m t n l c thu h p vùng tr ng, sau ó giá
t do t o ra m t m c th p m i.Bi u c ng ng h ý t ng r n g i m c c i
c n ki t là khu v c kháng c ti m n ng quan tr ng. ng xu h ng ngang
cho th y r ng m c tr i qua b i i m c c i Pinocchio quay v ti n ti p
theo vài tháng sau ó.
Mô hình trong Bi u 17-10 c a Newmont Mining, th c s là m t hình tam
giác góc ph i t ng không thành công. S s p c a nó có th cd oán b i s
o chi u hai thanh phát tri n trên t p h p ng tr c i m t phá ng c. C u t o
hai thanh này không ph i là m t mô hình m nh b i vì nó không c i kèm b i
nhi u kh i l ng ho c c ng tr c b i nhi u t p h p. Tuy nhiên,
32 8 Ph n IV: Nh ng v n khác
Bi u 17-9 NCR, 1998-1999, hàng ngày.

Bi u 17-10 Newmont Mining, 1995-1996, hàng ngày.

Làm th nà o án h gi á li u m t s t p h á s h p l ha y sa i sót 32 9

Các thanh có chi u r ng h p lý, và nó phát tri n m c kháng c quan tr ng.

s o chi u hai thanh cho chúng ta bi t hai i u. Th nh t,n l c cu i tháng
N mt i m tm c t phá ng c có th th t b i và c n ph i t p trung l i. Th
hai, s thay i t ng t c a v n may, c ph n ánh b i các c i m c a
m ts o chi u hai thanh t t, nên d n n m t th nghi m c a c a ng xu
h ng t ng. Khi i u này x y ra và th t b i hai ngày sau ó, ng t phá
ng c quy t nh cho th y r ng nhi u th ng nhân ã d oán m t s v t giá
trên ng xu h ng v ng ch c và bu c ph i thanh lý v trí c a h . Ng u
nhiên là, n u thông tin n ày ã xu t hi n trên bi u n n, thì nó s ti t l m t
mô hình mây en che ph , vì m c m c a c a ngày th hai trên m c óng c a
c a ngày th nh t, và ngày th hai óng c a m c h n phân n a d i ph n
thân th c t (t c là, s chênh l ch gi a m c giá óng c a và m c giá m c a)
c a ngày th nh t.
Chúng ta ph i s d ng m t chút giác quan khi s d ng nh ng mô hình này d
oán s t phá h p l . N u chúng hình thành m t ch ng ng dài t i m t
phá, thì chúng có ít kh n ng làm vi c h n, vì chúng không cung c p ng l ng
dongds vai trò nh bàn p cho m t s t phá thành công. Bi u 17 -11 c a
Nabors, a ra m t ví d . Chúng ta th y m t outside day m nh v i kh i l ng
kh ng l vào u tháng N m. i u này có th ch c ch n c s d ng d oán
m t t p h p t t, nh ng n n outside bar ã phát tri n r t xa t ng xu h ng t
phá r ng s h p lý s d ng nó nh b ng ch ng d ki n m t ng t phá
thành công. Ng c l i, m t s o chi u hai thanh ã phát tri n ch sau m t s t
phá l i c a. Khi giá v t quá trên ng xu h ng ngang cho

Bi u 17-11 Nabors, hàng ngày.

33 0 Ph n IV: Nh ng v n khác

l n th hai, i u này a ra y b ng ch ng r ng ng t phá th hai s không tr

thành m t ng hình l i c a. Do ó chúng ta có m t ng t phá, m t ng t
phá b h y ( ng l i c a)n i nh t th nh t c a ng o chi u hai thanh, và m t
ng l i c a b h yn i nh t th hai. M c dù ng o chi u hai thanh không c
ng tr c b i m t ng xu h ng, th c t là giá có th t o m c cao m i sau khi m t
giai o n không quy t nh nh v y là m t tín hi u m nh cho th y ng i mua bây gi
ang n m quy n ki m soát.
T m quan tr ng c a vi c s d ng
quan i m
Vi c b n ang giao d ch hay u t vào khung th i gian nào không ph i là v n ,
và luôn là m t ý t ng t t khi qu n lý khung th i gian trên và d i khung th i gian
ã ch n. Vi c xem xét khung th i gian trên khung th i gian ã ch n em n cho
b n quan i m v m t xu h ng có u th h n và s giúp xác nh n b t kì tín hi u
này b n có ho c em n cho b n m t d u hi u m nh h n và áng tin h n v m t
ng l i c a.
Ví d , bi u 17-12 cho th y m t ng t phá gi c a Nasdaq trên thanh 10 phút.
ng t phá gi tr nên rõ ràng khi giá phá v d i m c th p h n tr c ó. Ng c l i,
n u chúng ta tìm ki m m t m c cao h n, nh trong bi u 17-13, mô t m t thanh 30
phút, chúng ta có th th y r ng
Bi u 17-12 Thanh 10 phút Nasdaq 100
Làm t h nà o án h gi á li u m t s t p há s h p l h a y s ai sót 33 1

Bi u 17-13 Thanh 30 phút Nasdaq 100

ng l i c a là m t n n outside bar. Hai d u hi u c a ng l i c a phát

tri n t i cùng m t th i i m, nh ng n n outside bar c hình thành khung th i
gian cao h n và có u th h n th hi n m t tín hi u m nh h n n a.
Bi u 17 -14 mô t l i t c 10 n m c a Chính ph Hoa K . Mô hình o
chi u u -và-vai cho th y r ng l i t c ang h ng lên cao h n, nh ng i u
này ch cho chúng ta m t ph n c a b c tranh. ó là do Bi u 17 -15 cho th y
r ng trên c s hàng tu n, m t áy ôi l n ch a nh n ra ti m n ng t ng tr ng
y . Nói cách khác, bi u 17-14 nói v i chúng ta r ng tình h ng là tích
c c, nh ng bi u 17 -15 ch ra r ng nó th c s t t h n nh ng gì c a ra
trong bi u ng n h n. L u ý r ng vào ngày kho ng tr ng c a ng t
has, hành ng giá có nhi u thành ph n c a m t n n c n ki t. M t th ng
nhân th n tr ng s c ch ng minh tránh xa vi c giao d ch. Tuy nhiên , khi
giá v t quá m c cao c a ngày c n ki t thì nó ch c ch n b h y b . Th t không
may, không có m t i m r i ro th p bên d i mà m t i m d ng có th c
thi t t.
Trong ví d này chúng ta xem xét th y m t xu h ng dài h n h n ang báo
hi u i u gì. Trong bi u 17-16 và 17-17, chúng ta nhìn theo cách khác.
Hình elip l n trong bi u 17 -16 cho th y m t s o chi u ba thanh c ng.
Tuy nhiên, v i m c ích c a ph n rèn luy n này, chúng ta quan tâm n ho t
ng giao d ch trong hình elip nh h n. Nhìn vào bi u hàng ngày này,
không có d u hi u nào r ng m t s o chi u ang c ti n hành; i u ó
không x y ra cho n m c óng c a ng o chi u ba thanh c ng. Tuy
nhiên, chúng ta ã g p r c r i khi nhìn vào
33 2 Ph n IV: Nh ng v n khác

Bi u 17-1 4 L i t c trái phi u 10 n m c a chính ph , hàng ngày

Bi u 17-1 5 L i t c trái phi u 10 n m, hàng tu n.

Làm th nà o á n h gi á li u m t s t p há s h p l ha y s ai sót 33 3

Bi u 17-1 6 Euro FX tháng 9 n m 2003, hàng ngày

Bi u 17-1 7 Thanh 10 phút Euro FX tháng 9 n m 2003

33 4 Ph n IV: Nh ng v n khác

Ho t ngn i nh t, nh c a ra trong bi u 17 -17, chúng ta s th y

r ng giá ang hình thành áy tam giác. L u ý r ng s t phá xác nh n xu
h ngt ng c a hai ch s xung l ng, c v lo i v trí ôn hòa có th h tr
m t t p h p ng n h n t t. ( i v i ph n mô t c a ch s xung l ng KST,
vui lòng nph n “Trader’s D en t i www.pring.com). Ví d c s d ng
ây so sánh tình hu ng hàng ngày v i tình hu ng n i nh t, nh ng nó có th d
dàng so s ánhgi a h àng tháng-hàng tu n ho c hàng tu n-hàn g ngà y. i m
quan tr ng là bi u dài h n không ph i luôn luôn ti t l mô hình o chi u
ti m n ng, n h ngm t nghiên c u v khung th i gian ng n h n có th làm. Vì
v y, nên xem xét không ch khung th i gia n trên khung th i gian mà b n
ang giao d ch ho c u t vào mà còn khun g th i gian d i