Xã hội học là một ngành khoa học:

Cách tiếp cận và các tính chất

PGS. TS Nguyễn Thị Hồng Xoan

 Xã hội học là một ngành khoa học
• Mỗi ngành khoa học có một cách tiếp cận riêng
và cách nghiên cứu riêng
• Khoa học là tìm ra câu trả lời khách quan, hệ
thống và lô gích
• Khoa học là thực nghiệm: nó phải dựa vào các
quan sát thực tế
• Khoa học tự nhiên nghiên cứu quy luật vận hành
của các hiện tượng tự nhiên
• Khoa học xã hội nghiên cứu các nhóm xã hội và
hành vi
• Một vấn đề xã hội là đối tượng nghiên cứu
của nhiều ngành khoa học xã hội
- Kinh tế nghiên cứu về sản xuất, phân bố và
tiêu dùng hàng hóa dịch vụ
- Tâm lý nghiên cứu về hành vi cá nhân, quá
trình nhận thức
- XHH nghiên cứu mối quan hệ giữa các nhóm
cũng như tổ chức xã hội (xhh vĩ mô) và hành vi
chung (xhh vi mô) của các nhóm. “Mỗi cá
nhân có một nhân cách khác nhau, nhưng xã
hội lại định hình cuộc sông của các thành
viên” (P. Berger, 1963)
• Xã hội định hình cuộc sống các cá nhân theo các tiêu
chí : giới, kinh tế, tuổi …và sự mong chờ xã hội từ các
nhóm này cũng khác nhau
• XHH quan tâm đến sự lựa chọ cá nhân trong bối cảnh
xã hội (số con mà người phụ nữ có,…)
• Các cá nhân trong một xã hội cụ thể thường có các ứng
xử giống nhau (các cá nhân trong xã hội truyền thống
ứng xử khác các cá nhân trong xã hội hiện đại)
• XHH nhìn cái chung từ những hành vi cá nhân riêng lẻ
để từ đó khái quát những mô hình chung
• Dukheirme gọi đó là áp lực xã hội
• XHH dùng nguyên nhân xã hội để giải thích các vấn đề
cá nhân
XHH giaûi thích veà caùc hieän töôïng
xaõ hoäi nhö theá naøo?

Hieän töôïng  Sö giaûi thích tuyø

thuoäc vaøo caùch tieáp
caän
Ly hoân Taâm lyù hoïc:caù nhaân
Töï töû. (nhöõng yeáu toá taâm lyù
Thất nghiệp cuûa caùc caù nhaân)
Những vấn ñeà coù lieân Xaõ hoäi hoïc: xaõ hoäi
quan tôùi caù nhaân (nhöõng hieän töôïng xaõ
hoäi)
 Các lý thuyết giải thích các mối quan hệ
trong xã hội học
 Lý thuyết vĩ mô
- Lý thuyết cấu trúc chức năng
• Cấu trúc xã hội là một hệ thống được tạo thành
bởi các tiểu hệ thống
• Mỗi bộ phận có một chức năng độc lập
• Các bộ phận nằm trong mối quan hệ chặt chẽ với
nhau. Sự thay đổi của bộ phận này kéo theo sự
thay đổi của bộ phận khác
• Khi một bộ phận không đảm đương chức năng thì
sẽ chuyển giao sang cho bộ phận khác
- Lý thuyết xung đột
• Các cá nhân trong xã hội thuộc về các tầng lớp
khác nhau vì có cơ hội cuộc sống khác nhau
• Có 3 tiêu chí để chia XH ra thành các tầng khác
nhau: kinh tế, quyền lực và uy tín xh. Những
người thuộc về tầng trên có nhiều quyền lợi và
ngược lại
• Những người ở tầng trên không muốn thay đổi,
còn những người ở tầng dưới muốn thay đổi
• Khi sự khác biệt giữa các tầng quá lớn thì xung
đột dễ xảy ra như tệ nạn, …
Lý thuyết XHH vi mô
- Lý thuyết tương tác biểu tượng
• Biểu tượng mang ý nghĩa xã hội và mang tính
khách quan
• Các cá nhân có sự hiểu đồng nhất về ý nghĩa
của các biểu tượng
• Các tương tác xã hội thông qua các biểu tượng
• Các cá nhân ứng xử dựa vào sự lý giải về ý
nghĩa xã hội của các biểu tượng
- Thuyết lựa chọn hợp lý
- Các cá nhân hành động có mục đích, có chủ ý
- Hành động được thực hiện để đạt mục đích
mà cá nhân đặt ra
- Cá nhân luôn cân nhắc giữa chi phí và lợi ích
để thu được lợi ích cao nhất
- Có hai tiêu chí để cá nhân hành động: nguồn
tài nguyên và tổ chức xã hội
-Giá trị của giải thưởng: Nếu sự ban thưởng mà
có giá trị thì cá nhân có xu hướng hành động.
Có giá trị tiêu cực: đó là sự xử phạt. Sự xử phạt
không mang lại hiệu quả

- Chi phí và lợi ích là cơ sở để cá nhân hành

động

- Nếu cá nhân nhận được sự ban thưởng như

mong đợi họ sẽ hài lòng hơn và ngược lại
 Chức năng của xã hội học
• XHH đưa ra các dữ liệu làm cơ sở định hình
nên chính sách, điều luật
• XHH giúp đề ra các giải pháp giải quyết một
vấn đề cụ thể thông qua thay đổi chính sách
hay áp dụng chương trình
• XHH giúp dự báo XH
• XHH giúp các cá nhân hình thành nhân cách và
thay đổi nhân thức
 Câu hỏi thảo luận
• Quá trình công nghiệp hóa đang làm thay đổi
cơ cấu nghề nghiệp nam và nữ ở Việt Nam
như thế nào?
• Sự phát triển nhanh của khu vực đô thị đang
gây ra những vấn đề xã hội nào?
• Ở Việt Nam hành vi của các bạn trẻ đang theo
định hướng cộng đồng hay định hướng cá
nhân?