prqFkZ laLdj.k  Ver 4.

olqnsolqra¼u~½ nsoa¼³~½] oaÿlpk.kwjenZue~A

nsodhijekuUna¼³~½] o`ÿ".ka¼e~½ oUns txn~xq#e~AA

     

गीता प रवार ारा ीम गव ीतेचे ु उ ारण ि क ासाठी
अनु ार, िवसग आिण आघाता ा योगासिहत साधारणतः होणा या चुकां ाउ ेखासह

तृतीय 

ॐ ीपरमा ने नम:
' ी' ला 'श्+री' वाचावे [' ी' नाही]
Learngeeta.com

ीम गव ीता
' ीम गव ीता' म े दो ी िठकाणी 'द् ' हल (अधा) 'ग' पूण णावा

अथ तृतीयोऽ ाय:
'तृतीयोS ाय:' म े 'यो' चे उ ारण दीघ करावे ['ऽ' (अव ह) चे उ ारण 'अ' क नये ]
अजुन उवाच
'अजुन' म े 'न' पूण णावा [अधा नाही]ं

ायसी चे मण े, मता बु जनादन।

त ं (ङ् ) कमिण घोरे मां(न्), िनयोजयिस केशव॥1॥
' ा+यसी' वाचावे ['जायसी' नाही]ं, 'िनयोजयिस' म े 'य' पूण णावा

ािम ेणेव वा ेन, बु ं (म्) मोहयसीव मे।

तदे कं(म्) वद िनि , येन ेयोऽहमा ुयाम्॥ 2॥
' ािम+ ेणेव' म े 'िम' चा उ ार करावा , 'वा ेन' म े 'न' पूण णावा
'मोह+यसीव' म े 'य' पूण णावा, ' ेयोऽहमाप्+नुयाम्' वाचावे
ीभगवानुवाच
लोकेऽ िवधा िन ा, पुरा ो ा मयानघ।
ानयोगेन साङ् ानां(ङ् ), कमयोगेन योिगनाम्॥3॥
'लोके न्+ि िवधा' वाचावे, ' ानयोगेन' म े 'न' पूण णावे

śrīmad bhagavadgītā - 3rd chapter geetapariwar.org 

 न कमणामनार ान्, नै (म्) पु षोऽ ुते।
न च स सनादे व, िस ं (म्) समिधग ित॥4॥
‘न कमणा+मना+र ान्' म े 'न' चा उ ार करावा, 'नैष्+कर् + म्' वाचावे
‘सन्+ +सनादे व' वाचावे, 'सम+िधग ित' म े 'म' पूण णावे

न िह कि णमिप, जातु ित कमकृत्।

कायते वशः (ख्) कम, सवः (फ्) कृितजैगुणैः ॥5॥
‘न िह' म े 'न' चा उ ार करावा, ‘कश्+िचत्+ णमिप' म े 'िप' चा उ ार करावा
् यवशख्' वाचावे, ' कृित+जैर्+गुणैः ' वाचावे
'ितष्+ठ +कमकृत्' वाचावे, 'ह+

कम यािण संय , य आ े मनसा रन्।

इ याथा मूढा ा, िम ाचारः (स्) स उ ते॥6॥
'कमन्+ि यािण' वाचावे, 'य आ े' म े 'य' पूण णावे, 'इ यार् +थान्+िवमूढा ा' वाचावे

य यािण मनसा, िनय ारभतेऽजुन।

कम यैः (ख्) कमयोगम्, अस ः (स्) स िविश ते॥7॥
'यस्+ न्+ि यािण' वाचावे, 'मनसा' म े 'न' पूण णावे, 'िनयम्+यार+भतेऽजुन' म े 'न' पूण णावे

िनयतं(ङ् ) कु कम ं(ङ् ), कम ायो कमणः ।

Learngeeta.com

शरीरया ािप च ते, न िस ेदकमणः ॥8॥

् यकमणः ' वाचावे, ' िसद् +
'ह+ े+दकमणः ' वाचावे

य ाथा मणोऽ , लोकोऽयं(ङ् ) कमब नः ।

तदथ(ङ् ) कम कौ ेय, मु स ः (स्) समाचर॥9॥
'य ाथात्+कमणो ' वाचावे, ‘मु +सङ् +गस्ʼ वाचावे

सहय ाः (फ्) जाः (स्) सृ ा, पुरोवाच जापितः ।

अनेन सिव म्, एष वोऽ कामधुक्॥10॥
‘ सिवष्+य म्' म े 'स' पूण णावे, 'वोस्+ ष्+ट+कामधुक्' वाचावे

दे वा भावयतानेन, ते दे वा भावय ु वः ।
पर रं (म्) भावय ः (श्), ेयः (फ्) परमवा थ॥11॥
'दे वान्+भाव+यतानेन' म े 'न' पूण णावे, 'भावय ु' म े 'व' पूण णावे, 'परम+वाप्+ थ' म े 'म' पूण णावे

इ ा भोगा वो दे वा, दा े य भािवताः ।

तैद ान दायै ो, यो भुङ् े ेन एव सः ॥12॥
‘इ ान्+भोगान्+िह' म े 'िह' चा उ ार करावा, ‘तैर्+द ा+न दा+यै ो' वाचावे

य िश ािशनः (स्) स ो, मु े सविक षैः ।

भु ते ते घं(म्) पापा, ये पच ा कारणात्॥13॥
‘य +िशष्+टा+िशनस्' णावे, 'पचन्+ ा +कारणात्' वाचावे
śrīmad bhagavadgītā - 3rd chapter geetapariwar.org 
 अ ा व भूतािन, पज ाद स वः ।
य ा वित पज ो, य ः (ख्) कमसमु वः ॥14॥
‘अन्+नाद् +भव ' वाचावे, 'भूतािन' म े 'िन' चा उ ार करावा, 'कम+समुद्+भवः ' वाचावे

कम ो वं(म्) िव , ा रसमु वम्।

त ा वगतं(म्) , िन ं(म्) य े िति तम्॥15॥
् मोद् +भवम्' वाचावे, 'िवद् +िध' म े 'िध' चा उ ार
' ह+ करावा
् मा र+समुद्+भवम्' वाचावे, ' ितष्+िठतम्' वाचावे
‘ ह+

एवं(म्) विततं(ञ्) च ं (न्), नानुवतयतीह यः ।

अघायु र यारामो, मोघं(म्) पाथ स जीवित॥16॥
‘नानु+वत+यतीह' म े 'नु' चा उ ार करावा, 'अघायु+ र या+रामो' म े 'यु' चा उ ार करावा
'जीवितʼ म े 'ित' चा उ ार करावा
Learngeeta.com

य ा रितरे व ाद् , आ तृ मानवः ।

आ ेव च स ु :(स्), त काय(न्) न िव ते॥17॥
'यस्+ ा +रितरे व' वाचावे, 'आ +तृ श्+च' वाचावे, 'आ न्+येव' वाचावे, 'िवद् +यते' वाचावे

नैव त कृतेनाथ , नाकृतेनेह क न।

न चा सवभूतेषु, कि दथ पा यः ॥18॥
‘कृते+नार् +थो' वाचावे, ‘नाक्+ऋते+नेह' वाचावे, 'भूतेषु' म े 'षु' चा उ ार करावा

त ादस ः (स्) सततं(ङ् ), काय(ङ् ) कम समाचर।

अस ो ाचर म, परमा ोित पू षः ॥19॥
'त ा+दस स्' म े 'द' पूण ् याचरन्+कम' वाचावे
णावे, 'ह+
'परमाप्+नोित' म े 'ित' चा उ ार करावा, 'पू षः ' म े 'पू' चा उ ार दीघ करावा

कमणैव िह संिस म्, आ थता जनकादयः ।

लोकसङ् हमेवािप, स तुमहिस॥ 20॥
‘सं स म्' वाचावे, ‘लोक+सङ् ह+मेवािप' म े 'िप' चा उ ार करावा, 'सम्+प न्+कतु+महिस' वाचावे

य दाचरित े :(स्), त दे वेतरो जनः ।

स य माणं(ङ् ) कु ते, लोक दनुवतते॥21॥
'यद् +यदा+चरित' म े 'ित' चा उ ार करावा, 'त +दे वे+तरो' वाचावे
'लोकस्+तदनु+वतते' म े 'नु' चा उ ार करावा आिण 'द' पूण णावे

न मे पाथा कत ं(न्), ि षु लोकेषु िक न।

नानवा मवा ं(म्), वत एव च कमिण॥22॥
'न मे' म े 'न' चा उ ार करावा, 'ि षु' म े 'षु' चा उ ार करावा
'नान+वा +मवाप्+त म्' म े 'न' पूण णावे, 'कमिण' म े 'िण' चा उ ार करावा

śrīmad bhagavadgītā - 3rd chapter geetapariwar.org 

 यिद हं (न्) न वतयं(ञ्), जातु कम त तः ।
मम व ानुवत े, मनु ाः (फ्) पाथ सवशः ॥23॥
् यहन्' वाचावे, 'जातु' म े 'तु' चा उ ार
‘ह+ करावा, ‘कम +तन्+द् + रतः ' वाचावे
'मम' म े दो ी 'म' पूण णावे, 'वर् + ा+नुवर् +त े' वाचावे

उ ीदे यु रमे लोका, न कुया(ङ् ) कम चेदहम्।

स र च कता ाम्, उपह ािममाः (फ्) जाः ॥24॥
'उ ी+दे यु+ रमे' म े 'सी' चा उ ार दीघ करावा, 'उपहन्+यािममाफ्' म े 'प' पूण णावे

स ाः (ख्) कम िव ांसो, यथा कुव भारत।

कुयाि ां थास :(श्), िचकीषुल कसङ् हम्॥25॥
‘कम +िवद् +वां सो' वाचावे, ‘कुयाद् +िवद् +वां स्+तथा+स श्' वाचावे
‘िचकीषुर् +लोक+सङ् हम्' म े 'की' चा उ ार दीघ करावा

न बु भेदं(ञ्) जनयेद्, अ ानां(ङ् ) कमसि नाम्।

जोषये वकमािण, िव ा ु ः (स्) समाचरन्॥ 2 6॥
'न बु भेदञ्' म े 'न' चा उ ार करावा, 'जोषयेत्+सव+कमािण' म े 'िण' चा उ ार करावा
Learngeeta.com

कृतेः (ख्) ि यमाणािन, गुणैः (ख्) कमािण सवशः ।

अह ारिवमूढा ा, कताहिमित म ते॥ 2 7॥
‘ि य+माणािन' म े 'िन' चा उ ार करावा, ‘अहङ् +कार+िवमू+ढा ा' वाचावे
'कता+हिमित' म े 'ित' चा उ ार करावा

त िव ु महाबाहो, गुणकमिवभागयोः ।
गुणा गुणेषु वत , इित म ा न स ते॥ 2 8॥
‘तत्+ +िवत्+तु' म े 'तु' चा उ ार करावा, 'गुणेषु' म े 'षु' चा उ ार करावा

कृतेगुणस ूढाः (स्), स े गुणकमसु।

तानकृ िवदो म ान्, कृ िव िवचालयेत्॥ 2 9॥
' कृतेर्+गुण+स ूढास्' वाचावे, 'कमसु' म े 'सु' चा उ ार करावा
'तान+कृत्+स्+निवदो' वाचावे, 'िवचालयेत्' म े 'ल' पूण णावे

मिय सवािण कमािण, स ा ा चेतसा।

िनराशीिनममो भू ा, यु िवगत रः ॥ 3 0॥
‘मिय' म े 'िय' चा उ ार करावा, 'सन्+ स्+या ा +चेतसा' वाचावे
'िनराशीर् +िनममो' वाचावे, 'युध्+य ' वाचावे, 'िवगत रः ' म े 'त' पूण णावे

ये मे मतिमदं (न्) िन म्, अनुित मानवाः ।

ाव ोऽनसूय ो, मु े तेऽिप कमिभः ॥31 ॥
‘ द् +धा+व ो+नसूय ो' वाचावे, 'मुच्+य े' म े 'य' पूण णावे

śrīmad bhagavadgītā - 3rd chapter geetapariwar.org 

 ये ेतद सूय ो, नानुित मे मतम्।
सव ानिवमूढां ान्, िव न ानचेतसः ॥ 3 2॥
' े+तद +सूय ो' वाचावे, 'नानु+ितष्+ठ ' म े 'नु' चा उ ार करावा
'सव ान+िवमूढां स्+तान्' वाचावे, 'न ा+नचेतस: 'म े 'न' पूण णावे

स शं(ञ्) चे ते ाः (फ्), कृते ानवानिप।

कृितं(म्) या भूतािन, िन हः (ख्) िकं(ङ् ) क र ित॥33॥
' कृतेर्+ ान+वानिप' वाचावे

इ य े य ाथ, राग े षौ व थतौ।

तयोन वशमाग े त्, तौ प रप नौ॥ 3 4 ॥
'इ यस्+ये यस्+याथ' वाचावे, ' वस्+िथतौ' वाचावे
'तयोर् +न' म े 'न' पूण णावे, 'वशमा+ग े त्' म े 'श' पूण णावे

ेया धम िवगुणः (फ्), परधमा नुि तात्।

धम िनधनं(म्) ेयः (फ्), परधम भयावहः ॥3 5॥
' ेयान्+ धम ' वाचावे, 'परधमात्+ नुष्+िठतात्' वाचावे
Learngeeta.com

अजुन उवाच
अथ केन यु ोऽयं(म्), पापं(ञ्) चरित पू षः ।
अिन िप वा य, बलािदव िनयोिजतः ॥ 3 6 ॥
'पू षः ' म े 'पू' चा उ ार दीघ करावा, 'अिनच्+छन्+निप' वाचावे, 'वार् + ेय' वाचावे

ीभगवानुवाच
काम एष ोध एष, रजोगुणसमु वः ।
महाशनो महापा ा, िव ेनिमह वै रणम्॥ 3 7 ॥
'रजो+गुण+समुद्+भवः ' वाचावे, 'िव ् +येन+िमह' वाचावे

धूमेनाि यते वि :(र् ), यथादश मलेन च।

यथो ेनावृतो गभ:(स्), तथा तेनेदमावृतम्॥38॥
् िनर् ' वाचावे, 'यथो
'धूमेना+ि यते' वाचावे, 'वह+ े+नावृतो' वाचावे, 'तेने+दमा+वृतम्' वाचावे

आवृतं(ञ्) ानमेतेन, ािननो िन वै रणा।

काम पेण कौ ेय, दु ूरेणानलेन च॥ 39 ॥
' ानमेतेन' म े 'न' पूण णावे, 'दष्
ु +पूरेणा+नलेन' वाचावे

इ यािण मनो बु :(र् ), अ ािध ानमु ते।

एतैिवमोहय ेष, ानमावृ दे िहनम्॥40॥
'इ यािण' म े 'िण' चा उ ार करावा
'अ ा+िध ा+नमु ते' वाचावे, 'एतैर्+िवमोह+य ेष' वाचावे

śrīmad bhagavadgītā - 3rd chapter geetapariwar.org 

 त ा िम या ादौ, िनय भरतषभ।
पा ानं(म्) जिह ेनं(ञ्), ानिव ाननाशनम्॥41॥
‘त ात्+ िमन्+ि या ् येनंञ्ʼ वाचावे
ादौ' वाचावे, ‘ह+
' ान+िव ान+नाशनम्' वाचावे

इ यािण परा ा :(र् ), इ ये ः (फ्) परं (म्) मनः ।

मनस ु परा बु :(र् ), यो बु े ः (फ्) परत ु सः ॥42॥
'इ यािण' म े 'िण' चा उ ार करावा, 'मनस ु' म े 'तु' चा उ ार ' ' करावा
Learngeeta.com

'पर+त ु' म े 'तु' चा उ ार करावा

एवं(म्) बु े ः (फ्) परं (म्) बुद् ा, सं ा ानमा ना।

जिह श ुं(म्) महाबाहो, काम पं(न्) दरासदम्
ु ॥ 4 3॥
‘सं भ्+या ान+मा ना' वाचावे, 'जिह' म े 'िह' चा उ ार करावा

ॐत िदित ीम गव ीतासु उपिनष ु िव ायां(म्) योगशा े

ीकृ ाजुनसंवादे कमयोगो नाम तृतीयोऽ ाय:॥
॥ॐ ीकृ ापणम ु॥

● ा िठकाणी िवसगाचे उ ार (ख्) िकंवा (फ्) ि िह ् या गे े आहे त, ते 'ख्' िकंवा 'फ्' असे नाही, परं तु ां चे
उ ारण 'ख्' आिण 'फ्' सारखे के े जातात
● जोडा रा ा (दोन ंजन वणाचा संयोग) पूव येणा या रावर आघात (ह ् का जोर) दे ऊन उ ारण करायचे
आहे
● ' ' हे िच आघात द िव ास ेक अव यक वणावर ाव ात आ े आहे
● ंजन आिण राचा संयोग अस ् यास ते जोडा र मान ात येत नाही, ामुळे ां वर आघात सु ा येणार नाही।
उदा. - 'ऋ' एक र आहे ामुळे 'िवसृजा हम्' म े 'सृ = स् + ऋ' ा आधी आले ा 'िव' वर आघात येणार
नाही। जोडा रा ा पूव येणा या रावरच आघात दे ात येतो, कोण ाही ंजन िकंवा अनु ारावर नाही।
उदा. - 'वासुदेवं(म्) जि यम्' म े ' ' जोडा र असून सु ा पूव अनु ार आ ामुळे ां वर आघात येणार नाही

योगेशं(म्) स दान ं (म्), वासुदेवं(म्) जि यम्

धमसं थापकं(म्) वीरं (ङ् ), कृ ं(म्) व े जगद् गु म्
śrīmad bhagavadgītā - 3rd chapter geetapariwar.org 