 Ver 5.

1
प म सं रण
त ात् योगी भवाजुन वसुदेवसुतं(न्) दे वं(ङ् ), कंसचाणूरमदनम्
दे वकी परमान ं (ङ् ), कृ ं(म्) व े जगद् गु म्

     

गीता प रवार ारा ीम गव ीतेचे ु उ ारण ि क ासाठी
अनु ार, िवसग आिण आघाता ा योगांसिहत साधारणतः होणा या चुकां ाउ ेखांसह
ळठावरआधा रत 
चतुथ (वा) अ ाय
ॐ ीपरमा ने नम:
' ी' ला 'श+र
् ' वाचावे [' ी' नाह ]
ीम गव ीता
Learngeeta.com

' ीम गव ीता' म ये दो ह ठकाणी ' ' हल त (अधा) 'ग' पूण हणावा

अथ चतुथ ऽ ाय:
‘चतुथ ( ) यायः' म ये 'थो' चे उ ारण द घ करावे ['ऽ' (अव ह) चे उ ारण 'अ' क नये ]
ीभगवानुवाच
इमं(म्) िवव ते योगं(म्), ो वानहम यम्।
िवव ा नवे ाह, मनु र ाकवेऽ वीत्॥1॥
' ो( ) +वान+हम(व्) ययम्' असे वाचाव,े 'म + र वा+कवे( ) वीत्' असे वाचावे
एवं(म्) पर रा ा म्, इमं(म्) राजषयो िवदःु ।
स कालेनेह महता, योगो न ः (फ्) पर प ॥2 ॥
'पर( ) परा( ) ा( ) म्' असे वाचाव,े 'राजर+षयो'
् असे वाचाव,े 'स काले नहे' म ये 'स' व हणावा
स एवायं(म्) मया तेऽ , योगः (फ्) ो ः (फ्) पुरातनः ꠰
भ ोऽिस मे सखा चेित, रह ं(म्) ेतदु मम् ॥3॥
'ते( ) ' असे वाचाव,े 'भ( ) ो स' म ये ' स' व हणावा
‘चे त' म ये ' त' व हणावा, ' +यते+ त्+तमम्' असे वाचावे
अजुन उवाच

अपरं (म्) भवतो ज , परं (ञ्) ज िवव तः ।

कथमेति जानीयां(न्), मादौ ो वािनित॥4॥
'अपरम्' म ये 'प' पूण हणावा, 'कथ+मेत( ) जानीयान्' असे वाचाव,े ' ो( ) +वा न त' म ये ' त' व हणावा
Śrīmadbhagavadgītā - 4th chapter - Jñānakarmasannyāsayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुथ अ ाय - ानकमस ासयोग 
 ीभगवानुवाच
ब िन मे तीतािन, ज ािन तव चाजुन।
ता हं (म्) वेद सवािण, न ं(म्) वे पर प॥5॥
' यती+ता न' म ये ' न' व हणावा, 'तव' म ये 'व' पूण हणावा, 'न वम्' म ये 'न' पूण हणावा
अजोऽिप स या ा, भूतानामी रोऽिप सन्।
कृितं(म्) ामिध ाय, स वा ा मायया॥6॥
'अजो प' म ये ' प' व हणावा, 'सन्+न(व्) य+या( ) मा' असे वाचावे
' ता+नामी( ) रो प' असे वाचाव,े ' वा+म ध( ) ाय' म ये 'म' आ ण 'य' पूण हणावा
'स( ) भ+वा( ) या( ) म+मायया' म ये 'य' पूण हणावा
यदा यदा िह धम , ािनभवित भारत।
अ ु ानमधम , तदा ानं(म्) सृजा हम्॥7॥
‘ ला नर+भव
् त' असे वाचावे
'अ( ) यु( ) थान+मधर+म
् ( ) य' म ये 'म' आ ण 'न' पूण हणावा, 'स+
् ऋ+जा( ) यहम्' असे वाचावे
Learngeeta.com

प र ाणाय साधूनां(म्), िवनाशाय च दु ृ ताम्।

त
धमसं थापनाथाय, स वािम युगे युगे॥ 8॥

ात् योगी भवाजुन

‘ वनाशाय' म ये 'य' पूण हणावा, 'च ( )ष्+क् +ऋताम्’ म ये 'च' पूण हणावा
'धम+स(व्)ँ था+पनार+थाय'
् असे वाचाव,े 'स( ) भवा म' म ये म' व हणावा
ज कम च मे िद म्, एवं(म्) यो वेि त तः ।
ा दे हं(म्) पुनज , नैित मामेित सोऽजुन॥9॥
'वते्+ त' असे वाचाव,े 'तत्+ वतः' असे वाचाव,े ' यक् + वा' असे वाचावे
'मामे त' म ये ' त' व हणावा
वीतरागभय ोधा, म या मामुपाि ताः ।
बहवो ानतपसा, पूता म ावमागताः ॥10॥
'वीत+राग+भय( ) ोधा' असे वाचाव,े ' ानतपसा' म ये 'न' पूण हणावा
'म( ) ाव+मागताः' असे वाचावे
ये यथा मां(म्) प े, तां थैव भजा हम्।
मम व ानुवत े, मनु ाः (फ्) पाथ सवशः ॥11॥
‘ प( ) ( ) ते' असे वाचाव,े 'ता(व्)ँस+
् तथवै' असे वाचाव,े 'वर+
् मा+ वर+त
् ( ) ते' असे वाचावे
काङ् ः (ख्) कमणां(म्) िस ं (म्), यज इह दे वताः ।
ि ं(म्) िह मानुषे लोके, िस भवित कमजा॥ 12॥
‘ ह मा षे' म ये ' ह' व हणावा, ' स( ) र+भव
् त' असे वाचावे
Śrīmadbhagavadgītā - 4th chapter - Jñānakarmasannyāsayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुथ अ ाय - ानकमस ासयोग 
 चातुव (म्) मया सृ ं(ङ् ), गुणकमिवभागशः ।
त कतारमिप मां(म्), िवद् कतारम यम्॥13॥
'गुण+कम+ वभागशः' असे वाचाव,े 'कता+रम प' म ये 'र' आ ण 'म' पूण हणावा
' व + यकता+रम(व्) ययम्' असे वाचावे
न मां(ङ् ) कमािण िल , न मे कमफले ृहा।
इित मां(म्) योऽिभजानाित, कमिभन स ब ते॥14॥
'न मा ' म ये 'न' पूण हणावा, ' ल( ) प( )ि त' म ये ' त' व हणावा
'कम+ भर+न'
् असे वाचाव,े 'स ब( ) यते' म ये 'स' व हणावा
एवं(ञ्) ा ा कृतं(ङ् ) कम, पूवरिप मुमु ुिभः ।
कु कमव त ा ं(म्), पूवः (फ्) पूवतरं (ङ् ) कृतम्॥15॥
' ' म ये ' ' व हणावा, 'त( ) मात्+ वम्' असे वाचावे
िकं(ङ् ) कम िकमकमित, कवयोऽ मोिहताः ।
त े कम व ािम, य ा ा मो सेऽशुभात्॥16॥
' कमकर+मे
् त' म ये 'म' पूण हणावा, 'कवयो' म ये 'व' पूण हणावा
Learngeeta.com

त
' व +या
् म' म ये ' म' व हणावा, 'यज्+ ा( ) वा' असे वाचाव,े 'मो य+सश
े ुभात्' असे वाचावे

ात् योगी भवाजुन

कमणो िप बो ं(म्), बो ं(ञ्) च िवकमणः ।
अकमण बो ं(ङ् ), गहना कमणो गितः ॥17॥
' +य प' असे वाचाव,े 'बो( ) (व्) यम्' असे वाचाव,े 'गहना' म ये 'ह' पूण हणावा
कम कम यः (फ्) प ेद्, अकमिण च कम यः ।
स बु मा नु ेषु, स यु ः (ख्) कृ कमकृत्॥18॥
'कम( ) य+कम' असे वाचाव,े ' त्+स+
् न+कम त्' असे वाचावे
य सव समार ाः (ख्), कामस विजताः ।
ानाि द कमाणं(न्), तमा ः (फ्) प तं(म्) बुधाः ॥19॥
'काम+स (ल)् प+व जताः' म ये 'म' पूण हणावा, ' ाना( ) +द( ) ध+कमाणन्' असे वाचावे
ा कमफलास ं (न्), िन तृ ो िनरा यः ।
कम िभ वृ ोऽिप, नैव िकि रोित सः ॥20॥
' यक् + वा' असे वाचाव,े 'कमफलास न्' असे वाचावे
'कम( ) य+ भ( ) त्+तो प' असे वाचाव,े ' क ( )त्+करो त' असे वाचावे
िनराशीयतिच ा ा, सवप र हः ।
शारीरं (ङ् ) केवलं(ङ् ) कम, कुव ा ोित िक षम्॥21॥
' नराशीर+यत+
् चत्+ता( ) मा' असे वाचाव,े
‘ य( ) +सव+प र( ) हः' असे वाचाव,े ' वन्+ना( ) ो त' असे वाचावे
Śrīmadbhagavadgītā - 4th chapter - Jñānakarmasannyāsayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुथ अ ाय - ानकमस ासयोग 
 य ालाभस ु ो, ातीतो िवम रः ।
समः (स्) िस ाविस ौ च, कृ ािप न िनब ते॥22॥
'य +ऋच् +छालाभ+स( ) तु( ) ो' असे वाचाव,े ' +व +वा+तीतो' असे वाचावे
' स( ) +धा+व स( ) ौ' असे वाचाव,े ' नब( )ध्+यते' असे वाचावे
गतस मु , ानाव थतचेतसः ।
य ायाचरतः (ख्) कम, सम ं(म्) िवलीयते॥23॥
'गत+स ( ) य' म ये 'त' पूण हणावा,
' ाना+व( )ि थत+चेतस:' असे वाचाव,े 'य ाया+चरत(ख्)' असे वाचावे
ापणं(म्) हिव:(र् ), ा ौ णा तम्।
ैव तेन ग ं(म्), कमसमािधना॥24॥
' +मापणम्' असे वाचाव,े ' +मकम+समा धना' असे वाचावे
दै वमेवापरे य ं(म्), योिगनः (फ्) पयुपासते।
ा ावपरे य ं(म्), य ेनैवोपजु ित॥25॥
' +मा( ) ावपर' असे वाचाव,े 'य े+नवैोप+जु +व त' असे वाचावे
Learngeeta.com

ो ादीनी या े, संयमाि षु जु ित।

त
ात् योगी भवाजुन
श ादी षयान , इ याि षु जु ित॥26॥
' ो( ) ाद +नीि +याण् +य( ) य'े असे वाचाव,े ‘सयं+मा( ) षु' म ये 'षु' व हणावा,
'श( ) दाद ( )ि वषया+न( ) य' असे वाचाव,े 'इि +या( ) षु' असे वाचावे
सवाणी यकमािण, ाणकमािण चापरे ।
आ संयमयोगा ौ, जु ित ानदीिपते॥ 27॥
'सवाणीन्+ य+कमा ण' म ये ' ण' व हणावा,
'आ( ) म+सयंम+योगा( ) ौ' असे वाचाव,े ' ान+द पते' म ये 'न' पूण हणावा
य ा पोय ा, योगय ा थापरे ।
ा ाय ानय ा , यतयः (स्) संिशत ताः ॥28॥
' (व्) य+य ा( ) तपो+य ा' असे वाचाव,े 'योग+य ा( ) तथा+पर' असे वाचाव,े
' वा( ) या+य ान+य ा( ) ' असे वाचाव,े 'स(व्)ँ शत(व्) ताः' म ये 'त' पूण हणावा
अपाने जु ित ाणं(म्), ाणेऽपानं(न्) तथापरे ।
ाणापानगती द् ा, ाणायामपरायणाः ॥2 9॥
' ाणा+पान+गती' म ये 'न' पूण हणावा, ' ाणा+याम+परायणाः' असे वाचावे
अपरे िनयताहाराः (फ्), ाणा ाणेषु जु ित।
सवऽ ेते य िवदो, य िपतक षाः ॥30॥
‘ ाणान्+ ाणेषु' म ये 'षु' व हणावा, 'य ( ) पत+क(ल)् मषाः' म ये 'त' पूण हणावा
Śrīmadbhagavadgītā - 4th chapter - Jñānakarmasannyāsayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुथ अ ाय - ानकमस ासयोग 
 य िश ामृतभुजो, या सनातनम्।
नायं(म्) लोकोऽ य , कुतोऽ ः (ख्) कु स म॥31॥
'य + श( ) ा त+भुजो' असे वाचाव,े 'या( )ि त' म ये ' त' व हणावा
'लोकोस+
् य+य ( ) य' असे वाचाव,े ' +स म' म ये ' ' व हणावा
एवं(म्) ब िवधा य ा, िवतता णो मुखे।
कमजा ता वान्, एवं(ञ्) ा ा िवमो से॥32॥
' वतता' म ये 'त' व हणावा 'कमजा( )ि व( ) ' असे वाचाव,े ' वमो +यस'
् े असे वाचावे
ेया मया ाज्, ानय ः (फ्) पर प।
सव(ङ् ) कमा खलं(म्) पाथ, ाने प रसमा ते॥33॥
' ेयान्+ (व्) य+मया( ) ाज्' असे वाचाव,े 'प र+समा( )प्+यते' असे वाचावे
ति िणपातेन, पर ेन सेवया।
उपदे ते ानं(ञ्), ािनन दिशनः ॥34॥
'त( ) ( ) ' असे वाचाव,े ' ण+पातेन' म ये 'न' पूण हणावा
'उप+दे +य
् ( )ि त' म ये ' त' व हणावा, ' ा नन( ) तत्+ व+द शनः' असे वाचावे
Learngeeta.com

त
य ा ा न पुनम हम्, एवं(म्) या िस पा व।

ात् योगी भवाजुन

येन भूता शेषेण, ा थो मिय॥35॥
' ता( ) यशेषेण' असे वाचाव,े ' +य
् ( ) या( ) म( ) यथो' असे वाचावे
अिप चेदिस पापे ः (स्), सव ः (फ्) पापकृ मः ।
सव(ञ्) ान वेनैव, वृिजनं(म्) स र िस॥ 3 6 ॥
'पाप+ त्+तमः’ म ये 'प' पूण हणावा ' ान( ) वनेवै' असे वाचाव,े 'स( ) त र( ) य स' असे वाचावे
यथैधांिस सिम ोऽि :(र् ), भ सा ु तेऽजुन।
ानाि ः (स्) सवकमािण, भ सा ु ते तथा॥37॥
'यथधैा(व्)ँ’ असे वाचाव,े 'स म( ) +धो( )ग्+ नर'् असे वाचाव,े
‘भ( ) म+सा( )त्+ तेजुन' म ये 'न' पूण हणावा
न िह ानेन स शं(म्), पिव िमह िव ते।
त यं(म्) योगसंिस ः (ख्), कालेना िन िव ित॥38॥

'प व( ) + मह' म ये 'ह' पूण हणावा, 'योग+स(व्)ँ स( ) (ख्)' असे वाचाव,े 'काले +ना( ) म न' असे वाचावे

ावाँ भते ानं(न्), त रः (स्) संयते यः ।

ानं(म्) ल ा परां(म्) शा म्, अिचरे णािधग ित॥39॥

‘ ( ) ावाँल् +लभते' असे वाचाव,े 'अ चर+णा ध+ग( ) छ त' असे वाचावे

Śrīmadbhagavadgītā - 4th chapter - Jñānakarmasannyāsayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुथ अ ाय - ानकमस ासयोग 
 अ ा धान , संशया ा िवन ित।
नायं(म्) लोकोऽ न परो, न सुखं(म्) संशया नः ॥40॥
'अ ( ) ा( ) +दधान( ) ' असे वाचाव,े 'स(व्)ँश+या( ) मन:' असे वाचावे
योगस कमाणं(ञ्), ानस संशयम्।
आ व ं(न्) न कमािण, िनब धन य॥41॥
Learngeeta.com

'योग+सन्+ य( ) त+कमाणञ्' असे वाचाव,े ' ान+सि छन्+नस(व्)ँशयम्' असे वाचावे

' नब( ) ( )ि त' असे वाचावे
त ाद ानस ूतं(म्), थं(ञ्) ानािसना न:।
िछ ैनं(म्) संशयं(म्) योगम्, आित ोि भारत॥42॥
‘त( ) मा+द ान+स( ) तम्' असे वाचाव,े ' +ऋ+त्+ थञ्' असे वाचावे
' ाना+ सना( ) मनः' असे वाचाव,े ' छत्+ वनैम्' असे वाचाव,े 'आ त( ) ोत्+ त( ) ' असे वाचावे

ॐत िदित ीम गव ीतासु उपिनष ु िव ायां(म्) योगशा े

ीकृ ाजुनसंवादे ानकमस ासयोगो नाम चतुथ ऽ ाय:।।
AA ¬ Jho`ÿ".kkiZ.keLrqAA

● ा िठकाणी िवसगाचे उ ार (ख्) िकंवा (फ्) असे ि िह े आहे त, ते 'ख्' िकंवा 'फ्ʼ असे नाहीत,
परं तु ां चे उ ारण 'ख्' आिण 'फ्' सारखे के े जातात.
● जोडा रा ा (दोन ंजन वणाचा संयोग) पूव येणा या रावर आघात (ह ् का जोर) दे ऊन उ ारण करावयाचे
आहे . '॥' हे िच आघात द िव ास ेक आव यक वणावर ाव ात आ े आहे . ोका ा खाली
उ ारणासाठी गुलाबी रं गात आघाताचे वण िलिहले आहे त याचा अथ असा नाही की ा वणाना दोन वेळा
णावे, तर ांना जोडून ितथे जोर दे ऊन ा वणाचे उ ारण करावे .हे ता य आहे .
● ंजन आिण राचा संयोग अस ् यास ते जोडा र मान ात येत नाही, ामुळे ां वर आघात सु ा येणार नाही
उदा. - 'ऋ' एक र आहे ामुळे 'िवसृजा हम्' म े 'सृ = स् + ऋ' ा आधी आले ा 'िव' वर आघात येणार
नाही. जोडा रा ा पूव येणा या रावरच आघात दे ात येतो, कोण ाही ंजन िकंवा अनु ारावर नाही.
उदा. - 'वासुदेवं(म्) जि यम्' म े ' ' जोडा र असून सु ा पूव अनु ार आ ामुळे ां वर आघात येणार नाही.
● काही िठकाणी रानंतर संयु वण (जोडा र) असेल तरी अपवाद िनयमानुसार आघात िदलेले नाही, जसे की
एकच वण दोन वेळा आ ाने, तीन वण संयु अस ाने, रफार् िकंवा हकार् अस ाने इ ादी. ामुळे ा
थानां वर आघात िदलेला नाही ाचा अ ास आघातािशवाय करावा.

त ात् योगी भवाजुन

Learngeeta.com

गीता प रवार चे सा ह य इतर कोण याह ठकाणी वापर यासाठ पूव परवानगी घण
े े आव यक आहे.
Śrīmadbhagavadgītā - 4th chapter - Jñānakarmasannyāsayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुथ अ ाय - ानकमस ासयोग 