 Ver 5.

3
प म सं रण
त ात् योगी भवाजुन olqnsolqra¼u~½ nsoa¼³~½] oaÿlpk.kwjenZue~A
nsodhijekuUna¼³~½] o`ÿ".ka¼e~½ oUns txn~xq#e~AA

     

गीता प रवार ारा ीम गव ीतेचे ु उ ारण ि क ासाठी
अनु ार, िवसग आिण आघाता ा योगांसिहत साधारणतः होणा या चुकां ाउ ेखांसह
ळठावरआधा रत 

ॐ ीपरमा ने नम:
' ी' ला 'श+र
् ' वाचावे (' ी' नाह )

ीम गव ीता
' ीम गव ीता' म ये दो ह ठकाणी ' ' अधा हणावा आ ण 'ग' पूण हणावा
Learngeeta.com

अथ चतुदशोऽ ाय:
'चतुदशो( ) यायः' म ये 'शो' चे उ ारण द घ करावे ('ऽ' (अव ह) चे उ ारण 'अ' क नय)े
ीभगवानुवाच
परं (म्) भूयः (फ्) व ािम, ानानां(ञ्) ानमु मम्।
य ा ा मुनयः (स्) सव, परां(म्) िस िमतो गताः ॥1॥
' व या म' असे वाचावे (' व ा म' नह )ं आ ण ' म' व हणावा, ‘ स( ) मतो' म ये ' ' आ ण ' म' व हणावा
इदं (ञ्) ानमुपाि , मम साध मागताः ।
सगऽिप नोपजाय े, लये न थ च॥2॥
' ान+ पा( ) ( ) य' म ये 'न' पूण हणावा, 'मम' म ये दो ह 'म' पूण हणावे
'सगऽ प' म ये ' प' व हणावा, 'नोपजाय ( ) ते' म ये 'प' पूण हणावा
मम योिनमह , त गभ(न्) दधा हम्।
स वः (स्) सवभूतानां(न्), ततो भवित भारत॥3॥
'मम' हणावे ('मम् ' नाह , 'यो नर+मह
् ' असे वाचाव,े 'दधा( ) यहम् ' म ये 'धा' हणावे ('दा' नाह )
सवयोिनषु कौ ेय, मूतयः (स्) स व याः ।
तासां(म्) मह ोिन:(र् ), अहं (म्) बीज दः (फ्) िपता॥4॥
'सवयो नषु ' म ये ' न' आ ण 'षु ' दो ह व हणाव,े 'मह( ) ो नर'् असे वाचावे
Śrīmadbhagavadgītā - 14th chapter - Guṇatrayavibhāgayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुदश अ ाय - गुण यिवभागयोग 
 स ं(म्) रज म इित, गुणाः (फ्) कृितस वाः ।
िनब महाबाहो, दे हे दे िहनम यम्॥ 5॥
'सत्+ वम् ' असे वाचाव,े 'रज( ) तम' म ये 'म' पूण हणावा
' नब( ) ( )ि त' म ये ' त' व हणावा, 'दे हनम (व् ) ययम् ' म ये 'न'आ ण 'म' पूण हणावा
त स ं(न्) िनमल ात्, काशकमनामयम्।
सुखस े न ब ाित, ानस े न चानघ॥6॥
' काशकम' म ये 'म' पूण हणावा, ' खस े न' आ ण ' ानस े न' म ये 'न' पूण हणावा
'ब( ) ा त' म ये ' त' व हणावा
रजो रागा कं(म्) िव , तृ ास समु वम्।
ति ब ाित कौ ेय, कमस े न दे िहनम्॥ 7॥
' व ( ) ' म ये ' ' व हणावा, ' ( ) णा+स ग+स ( ) वम् ' असे वाचावे
'तन्+ नब( ) ा त' म ये ' त' व हणावा
तम ानजं(म्) िव , मोहनं(म्) सवदे िहनाम्।
मादाल िन ािभ:(स्), ति ब ाित भारत॥8॥
'तमस्+ व ानजम् ' असे वाचावे
Learngeeta.com

त
स ं(म्) सुखे स यित, रजः (ख्) कमिण भारत।

ात् योगी भवाजुन

ानमावृ तु तमः (फ्), मादे स य ुत॥9॥
'स +य त' म ये 'य' पूण हणावा, 'स य ( ) यु त' असे वाचावे
रज म ािभभूय, स ं(म्) भवित भारत।
रजः (स्) स ं(न्) तम ैव, तमः (स्) स ं(म्) रज था॥10॥
'रज( ) तम ( ) चा भ य' असे वाचावे
'भव त' म ये ' त' व हणावा, 'तमश+चै
् व' असे वाचावे
सव ारे षु दे हेऽ न्, काश उपजायते।
ानं(म्) यदा तदा िव ाद् , िववृ ं (म्) स िम ुत॥11॥
' व ा ' म ये ' ' अधा हणावा, 'सत्+ व म ( ) यु त' असे वाचावे
लोभः (फ्) वृि रार ः (ख्), कमणामशमः (स्) ृहा।
रज ेतािन जाय े, िववृ े भरतषभ॥12॥
'कमणा+ मशमस्' असे वाचाव,े ' हा' हणावे ('इस्+ हा' नाह )
'रज( ) येता न' म ये 'ये' हणावे ('ए' नाह )
अ काशोऽ वृि , मादो मोह एव च।
तम ेतािन जाय े, िववृ े कु न न॥13॥
'तम ( ) येता न' म ये 'ये' हणावे ('ए' नाह )
Śrīmadbhagavadgītā - 14th chapter - Guṇatrayavibhāgayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुदश अ ाय - गुण यिवभागयोग 
 यदा स े वृ े तु, लयं(म्) याित दे हभृत्।
तदो मिवदां(म्) लोकान्, अमला ितप ते॥14॥
' ( ) े तु' म ये 'तु' व हणावा (द घ नाह )
‘तदोत्+ तम' म ये 'म' पूण हणावा, 'अमलान्' म ये 'म' पूण हणावा
रजिस लयं(ङ् ) ग ा, कमसि षु जायते।
तथा लीन मिस, मूढयोिनषु जायते॥15॥
' ल न( ) तम स' म ये 'ल ' द घ आ ण ' स' व हणावा
‘मू ढयो नषु ' म ये 'ढ' पूण हणावा आ ण 'षु ' व हणावा
कमणः (स्) सुकृत ा ः (स्), सा कं(न्) िनमलं(म्) फलम्।
रजस ु फलं(न्) दःु खम्, अ ानं(न्) तमसः (फ्) फलम्॥16॥
'सात्+ि वकन्' असे वाचाव,े 'रजस( ) तु' म ये व 'तु' हणावा (द घ नाह )
स ा ायते ानं(म्), रजसो लोभ एव च।
मादमोहौ तमसो, भवतोऽ ानमेव च॥17॥
'सत्+ वा( ) स जा+यते' असे वाचाव,े 'तमसो' म ये 'म' पूण हणावा
Learngeeta.com

ऊ (ङ् ) ग स था, म े ित राजसाः ।

त
जघ गुणवृि था, अधो ग तामसाः ॥18॥

ात् योगी भवाजुन

'ऊ व ' म ये 'ऊ' द घ हणावा
'जघ ( ) य+गु ण+ ( ) था' म ये 'ण' पूण हणावा, 'ग( ) छ( )ि त' म ये ' त' व हणावा
ना ं(ङ् ) गुणे ः (ख्) कतारं (म्), यदा ानुप ित।
गुणे परं (म्) वेि , म ावं(म्) सोऽिधग ित॥19॥
' ( ) ा+ प( ) य त' म ये ' ' व हणावा, 'वेत्+ त' म ये ' त' व हणावा
गुणानेतानती ीन्, दे ही दे हसमु वान्।
ज मृ ुजरादःु खै:(र् ), िवमु ोऽमृतम ुते॥20॥
'गु णानेतान' म ये 'न' पूण हणावा, ' व ( ) ो त+म ( ) ुते' म ये 'त' पूण हणावा
अजुन उवाच
कैिल ै ी गुणानेतान्, अतीतो भवित भो।
िकमाचारः (ख्) कथं(ञ्) चैतांस्, ी गुणानितवतते॥21॥
'कै ल ै स्+ ी( ) गु णानेतान्' असे वाचाव,े ' ी( ) गु णा+न तवतते' असे वाचावे
ीभगवानुवाच
काशं(ञ्) च वृि ं(ञ्) च, मोहमेव च पा व।
न ेि स वृ ािन, न िनवृ ािन का ित॥22॥
'न न ा न' म ये 'न' व हणावा, 'का त' म ये ' त' व हणावा
Śrīmadbhagavadgītā - 14th chapter - Guṇatrayavibhāgayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुदश अ ाय - गुण यिवभागयोग 
 उदासीनवदासीनो, गुणैय न िवचा ते।
गुणा वत इ ेव, योऽवित ित ने ते॥ 23॥
'वत( ) त' म ये 'त' पूण हणावा, 'इ ( ) येव' असे वाचावे
समदःु खसुखः (स्) थः (स्), समलो ा का नः ।
तु ि याि यो धीर:(स्), तु िन ा सं ुितः ॥24॥
'सम+लो( ) ा( ) म+का चनः' म ये दो ह ठकाणी 'म' पूण हणावा
मानापमानयो ु :(स्), तु ो िम ा रप योः ।
Learngeeta.com

सवार प र ागी, गुणातीतः (स्) स उ ते॥25॥

'माना+पमानयो( ) तु( ) यस्' असे वाचावे तसच
े 'प' आ ण 'न' पूण हणावे
' म ( ) ा+ रप( ) योः' असे वाचाव,े 'स उ यते' म ये 'स' व हणावा
मां(ञ्) च योऽ िभचारे ण, भ योगेन सेवते।
स गुणा मती ैतान्, भूयाय क ते॥ 26॥
'स गु णा( ) समती( ) यैतान्' म ये 'स' व हणावा
णो िह ित ाहम्, अमृत ा य च।
शा त च धम , सुख ैका क च॥27॥
'अ त( ) या(व् ) य+य ( ) य' म ये त ह 'य' पूण हणावे
ॐत िदित ीम गव ीतासु उपिनष ु िव ायां(म्) योगशा े
ीकृ ाजुनसंवादे गुण यिवभागयोगो नाम चतुदशोऽ ाय:।।
AA ¬ Jho`ÿ".kkiZ.keLrqAA
● ा िठकाणी िवसगाचे उ ार (ख्) िकंवा (फ्) असे ि िह े आहे त, ते 'ख्' िकंवा 'फ्ʼ असे नाहीत, परं तु ां चे उ ारण 'ख्' आिण 'फ्' सारखे के े जातात.
● जोडा रा ा (दोन ंजन वणाचा संयोग) पूव येणा या रावर आघात (ह ा जोर) दे ऊन उ ारण करावयाचे आहे . '॥' हे िच आघात द िव ास ेक
आव यक वणावर ाव ात आ े आहे . ोका ा खाली उ ारणासाठी गुलाबी रं गात आघाताचे वण िलिहले आहे त याचा अथ असा नाही की ा
वणाना दोन वेळा णावे, तर ांना जोडून ितथे जोर दे ऊन ा वणाचे उ ारण करावे .हे ता य आहे .
● ंजन आिण राचा संयोग अस ास ते जोडा र मान ात येत नाही, ामुळे ां वर आघात सु ा येणार नाही
उदा. - 'ऋ' एक र आहे ामुळे 'िवसृजा हम्' म े 'सृ = स् + ऋ' ा आधी आले ा 'िव' वर आघात येणार नाही. जोडा रा ा पूव येणा या रावरच
आघात दे ात येतो, कोण ाही ंजन िकंवा अनु ारावर नाही.
उदा. - 'वासुदेवं(म्) जि यम्' म े ' ' जोडा र असून सु ा पूव अनु ार आ ामुळे ां वर आघात येणार नाही.
● काही िठकाणी रानंतर संयु वण (जोडा र) असेल तरी अपवाद िनयमानुसार आघात िदलेले नाही, जसे की एकच वण दोन वेळा आ ाने, तीन वण संयु
अस ाने, रफार् िकंवा हकार् अस ाने इ ादी. ामुळे जा थानां वर आघात िदलेला नाही ाचा अ ास आघातािशवाय करावा.

त ात् योगी भवाजुन

Learngeeta.com

गीता प रवार चे सा ह य इतर कोण याह ठकाणी वापर यासाठ पूव परवानगी घण
े े आव यक आहे.
Śrīmadbhagavadgītā - 14th chapter - Guṇatrayavibhāgayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - चतुदश अ ाय - गुण यिवभागयोग 