PŁAŹNICE

Po co im tyle mięśni
Mięśnie (gładkie) tworzą kilka warstw o różnym ułożeniu włókien; występują pasma mięśni
okrężnych, podłużnych, skośnych i grzbieto-brzusznych. Dzięki takiemu zróżnicowaniu
mięśni płazińce mogą wykonywać dość skomplikowane ruchy, kurcząc, wyciągając i
wyginając ciało. Między mięśniami (rozwijającymi się z mezodermy) a nabłonkiem leży
bezstrukturalna błona podstawna.
Taki typ rozwoju cechuje przywry dwurodne, których przedstawicielem jest motylica
wątrobowa ( hepatica,rys. 3.158). Jest to pasożyt wewnętrzny, dorastający do 5 cm
długości, którego żywicielami ostatecznymi są przeżuwające ssaki roślinożerne: owce, kozy,
bydło, jeleniowate itp. Żywicielami pośrednimi są słodkowodne ślimaki — błotniarki (rodzaj
Lymnaea). W organizmie żywiciela pośredniego czasowo przebywają i rozmnażają się
postacie larwalne pasożyta. Dojrzałość przywra osiąga w ciele żywiciela ostatecznego, gdzie
pozostaje na stałe. Występuje w przewodach żółciowych wątroby, żywiąc się krwią, żółcią i
produktami rozpadu komórek. Choroba wywoływana inwazją tych pasożytów nosi nazwę
fasciolozy. Jako tzw. pasożyt zabłąkany motylica wątrobowa może pasożytować w
przewodzie pokarmowym i innych narządach żywicieli nietypowych — świń, koni, zajęcy,
królików, psów, kotów, a także ludzi. Cykl życiowy motylicy przedstawiony jest na rysunku
3.159. Zapłodnione jaja przez przewód żółciowy wątroby dostają się do jelita żywiciela, skąd
z kałem wydostają się na zewnątrz. Dalszy rozwój może przebiegać jedynie w środowisku
wodnym, np. na podmokłej łące. W wodzie z jaj wylęgają się orzęsione pływające larwy —
miracidia. Miracidium może żyć 1—2 dni. Dalszy rozwój larwy następuje tylko wówczas, gdy
dostanie się ona do ciała błotniarki, gdzie osiada w trzustkowątrobie. Tam miracidium
przekształca się w tzw. sporocystę. Następuje przy tym m.in.odrzucenie urzęsionego
nabłonka, stanowiącego powłokę ciała, redukcja narządów zmysłów (oczu) i przebudowa
układu nerwowego larwy. Sporocysta zawiera komórki jajowe, które partenogenetycznie
(dzieworodnie), tzn. bez udziału plemników (nie zapłodnione), rozwijają się w kolejne
pokolenie — redie macierzyste. Powstają one we wnętrzu sporocysty, skąd uwalniają się,
rozrywając ścianę ciała (u innych przywr redie mogą też wydostawać się przez specjalny
otwór rodny sporocysty). Redia jest więc drugim pokoleniem w cyklu rozwojowym motylicy.
W jej wnętrzu mogą się tworzyć partenogenetycznie redie potomne lub (także
partenogenetycznie) rozwijać cerkarie. Cerkarie mają ciało zakończone ogonkiem, za
którego pomocą samodzielnie się poruszają. Wydostają się one z redii, po czym opuszczają
ciało ślimaka. Po upływie mniej więcej doby, w czasie której cerkarie pływają swobodnie w
wodzie, przyczepiają się do roślin, tracą ogonki i przekształcają się w metacerkarie, a
następnie otorbiają się, tworząc cysty — inwazyjne formy pasożyta. W tej postaci, po
obeschnięciu łąki, motylice połknięte wraz z trawą przez któregoś z żywicieli ostatecznych,
trafiają do jego przewodu pokarmowego. Tam wydostają się z osłonek cyst i wędrują do
wątroby. Ze względu na dużą możliwość zakażenia na podmokłych łąkach nie wolno
wypasać owiec, a także należy unikać wypasania tam bydła. W trakcie kolejnych stadiów
larwalnych motylicy następuje stopniowe formowanie się jej narządów
wewnętrznych. Dojrzałość płciową przywry osiągają w ciele żywiciela ostatecznego.
Skomplikowany cykl rozwojowy motylicy wątrobowej obejmuje trzy różne zjawiska:
przeobrażenie, zmianę żywiciela i następstwo pokoleń. W odróżnieniu od
metagenezy (następstwa rozmnażania się płciowego i bezpłciowego; ) wszystkie
stadia (pokolenia) przywr — sporocysta, redia i postać dorosła — rozmnażają się
płciowo (partenogeneza, czyli dzieworództwo, jest formą rozrodu płciowego). Taki typ
następstwa pokoleń nosi nazwę heterogonii. Biologiczny sens heterogonii przywr
polega na zwielokrotnianiu liczby osobników wywodzących się z jednego jaja.