Prędkość i przyspieszenie w ruchu jednostajnie

przyspieszonym

Wprowadzenie
Przeczytaj
Film samouczek
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 0073 Prędkość i przyspieszenie w ruchu jednostajnie
przyspieszonym

Czy to nie ciekawe ?

Czym się różni samochód osobowy od wyścigowego? Między innymi - przyspieszeniem.
Zatem - co to jest przyspieszenie? W jaki sposób wiąże się z prędkością i jakie musi być, by
ciało poruszało się ruchem jednostajnie przyspieszonym? Tego wszystkiego dowiesz się,
analizując związek pomiędzy przyspieszeniem a prędkością w ruchu jednostajnie
przyspieszonym.

Rys. 1. Samochód wyścigowy

Twoje cele

Poznasz definicję przyspieszenia.

Dowiesz się, jaki jest związek pomiędzy przyspieszeniem a prędkością chwilową
w ruchu jednostajnie przyspieszonym.
Zastosujesz poznane zależności do wyznaczania przyspieszenia lub prędkości
w ruchu jednostajnie przyspieszonym.
Przeanalizujesz i zinterpretujesz wykresy zależności przyspieszenia od czasu
i prędkości od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym.
Przeczytaj

Warto przeczytać
O czym mówi nam prędkość?

Prędkość to wielkość fizyczna, która opisuje, jak zmienia się położenie ciała w czasie. Jest
wielkością wektorową – jej kierunek jest styczny do toru, po którym porusza się ciało, jej
zwrot pokazuje, w którą stronę odbywa się ruch, a jej wartość mówi nam o tym, jak szybko
zmienia się położenie ciała.

Prędkość obliczamy, dzieląc wektor zmiany położenia przez czas, w którym ta zmiana
nastąpiła.

→
−
→ Δr
v =
Δt

Ponieważ jednak prędkość w czasie ruchu może się zmieniać, aby określić ją jak
najdokładniej, chcemy aby czas, w którym obserwujemy zmianę położenia, był jak najkrótszy.
Mówimy wtedy o prędkości chwilowej – czyli takiej, którą ciało ma w danej chwili.
Obliczamy ją z powyższego wzoru, ale dodajemy do niego warunek, aby czas Δt był bardzo
bliski zera.

O czym mówi nam przyspieszenie?

Ta wielkość fizyczna opisuje właśnie, jak zmienia się prędkość. Jest również wielkością
wektorową i obliczamy ją dzieląc wektor zmiany prędkości przez czas, w którym ta zmiana
nastąpiła.

−
→
→ Δv
a =
Δt

Jednostką przyspieszenia jest 1 m/s2.

Podobnie jak w przypadku prędkości, przyspieszenie może się zmieniać, a więc by

wyznaczyć je jak najdokładniej, mierzymy zmianę prędkości w jak najkrótszym czasie - takim,
który jest bliski zera.

Podczas ruchu może zmieniać się zarówno kierunek, jak i zwrot oraz wartość prędkości.
Jeśli rozłożymy wektor przyspieszenia na dwie składowe - równoległą i prostopadłą do
kierunku wektora prędkości (Rys. 2.), to pierwsza składowa będzie określać, w jaki sposób
zmienia się wartość (i ewentualnie zwrot) prędkości, a druga będzie opisywać zmianę
kierunku prędkości.

Rys. 2. Rozkład wektora przyspieszenia na dwie składowe

Ruch, w którym wartość prędkości zmienia się w sposób jednostajny - to znaczy, w tych
samych odstępach czasu prędkość zmienia się o tę samą wartość, nazywamy ruchem
jednostajnie zmiennym.

W przypadku ruchu prostoliniowego oznacza to, że przyspieszenie jest stałe i wektor

przyspieszenia jest równoległy do wektora prędkości.

Gdy wartość prędkości w ruchu jednostajnie zmiennym rośnie, mówimy wtedy o ruchu
jednostajnie przyspieszonym. Wektor przyspieszenia jest wtedy nie tylko równoległy do
wektora prędkości, ale ma też ten sam zwrot.

Zależność prędkości od czasu wygląda w takim ruchu następująco:

→ → →
v (t) = a ⋅ t + v 0

gdzie v0 oznacza prędkość początkową - czyli taką, jaką miało ciało w chwili t = 0.

Gdy ruch jest prostoliniowy, możemy tak dobrać układ współrzędnych, by tylko jedna
współrzędna wektorów była różna od zera. Gdy jest to współrzędna x , równanie przybiera
wtedy postać:

vx (t) = ax t + v0x
W ruchu jednostajnie przyspieszonym prędkość i przyspieszenie mają ten sam zwrot co
oznacza, że w przypadku ruchu prostoliniowego współrzędna ax wektora przyspieszenia ma
taki sam znak jak współrzędna v0x wektora prędkości początkowej i współrzędna vx wektora
prędkości.

Słowniczek
prędkość

(ang. velocity) – wielkość wektorowa określająca jak szybko zmienia się położenie
w czasie.

przyspieszenie

(ang. acceleration) – wielkość wektorowa opisująca jak szybko zmienia się prędkość
w czasie

ruch jednostajnie przyspieszony

(ang. motion with constant acceleration) – ruch, w którym wartość prędkości rośnie
w sposób jednostajny
Film samouczek

Prędkość i przyspieszenie w ruchu jednostajnie przyspieszonym

Film pokazuje, na przykładzie samochodu osobowego i wyścigowego, czym jest
przyspieszenie oraz jaki jest jego związek z prędkością. Obejrzyj film i wykonaj polecenia.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Polecenie 1

Samochód rozpędza się do prędkości 100 km/h w czasie piętnastu sekund. Zakładając, że jest
to ruch jednostajnie przyspieszony jego przyspieszenie wynosi około:

6,7 km/s2
6,7 m/s2
1,8 m/s2
1,8 km/s2

Polecenie 2

Jaka będzie prędkość tego samochodu po 10 sekundach od startu, przy założeniu, że jest to
ruch jednostajnie przyspieszony?

około 55 km/h
około 65 km/h
około 55 m/s
około 65 m/s
Sprawdź się

Ćwiczenie 1

Określ, czy podane stwierdzenia są prawdziwe dla ruchu jednostajnie przyspieszonego

prostoliniowego.

- Wektor przyspieszenia ma stałą wartość. PRAWDA FAŁSZ

- Wektor prędkości ma stałą wartość. PRAWDA FAŁSZ
- Przyspieszenie i prędkość mają ten sam zwrot. PRAWDA FAŁSZ

Ćwiczenie 2

W tabeli podane są wektory przyspieszenia (które nie zmienia się podczas ruchu) i wektory
prędkości początkowej dla różnych ciał. Zaznacz te ciała, które poruszają się ruchem
jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym.

ciało 1 □ ciało 2 □

ciało 3 □ ciało 4 □

przyspieszenie [-2 m/s2, 0] [4 m/s2, 0]

[1 m/s2, 0] [2 m/s2, 2 m/s2]

prędkość początkowa [1 m/s, 0] [1 m/s, 0]

[2 m/s, 0] [2 m/s, 0]

Ćwiczenie 3

Sprinter w biegu na 100 m przez pierwsze 5 sekund rozpędza się do prędkości 10 m/s. Oblicz
przyspieszenie sprintera zakładając, że biegnie ruchem jednostajnie przyspieszonym.

Przyspieszenie sprintera wynosi ............ m/s2.

Ćwiczenie 4

Wykres przedstawia zależność składowej ax wektora przyspieszenia dla dwóch ciał. Pozostałe
składowe są równe zero. Oceń, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe, czy też nie
można tego stwierdzić bez dodatkowych informacji.

Wartość prędkości ciała 2 rośnie szybciej niż wartość prędkości ciała 1 {PRAWDA} {FAŁSZ}
{#NIE MOŻNA STWIERDZIĆ}

Ruch ciała 1 jest ruchem przyspieszonym

{PRAWDA} {FAŁSZ} {#NIE MOŻNA STWIERDZIĆ}

Jeżeli prędkość początkowa ciała 2 jest równoległa do osi x i przeciwnie skierowana niż zwrot
osi, to ciało 2 porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym
{#PRAWDA} {FAŁSZ} {NIE MOŻNA STWIERDZIĆ}
Ćwiczenie 5

Do podanego wykresu przyspieszenia od czasu dopasuj wykres prędkości od czasu

Wykres przyspieszenia od czasu

.
.
.
.
Ćwiczenie 6

Wyznacz czas, po jakim ciało poruszające się ruchem jednostajnie przyspieszonym

z przyspieszeniem 3 m/s2 osiągnie prędkość 20 m/s. Prędkość początkowa wynosi 2 m/s.

Czas poruszającego się ciała wynosi ............ sekund.

Ćwiczenie 7

Wykres przedstawia zależność składowej ax przyspieszenia od czasu dla pewnego ciała.

Pozostałe składowe przyspieszenia są równe zero. Wiedząc, że ruch ciała odbywał się
w kierunku zgodnym z osią x wyznacz niezerową składową przyspieszenia średniego.
Wskazówka: przyspieszenie średnie oblicz, dzieląc całkowitą zmianę prędkości przez czas
trwania ruchu. Wynik podaj w m/s i zaokrąglij go do jednej cyfry po przecinku.

Odp. ............ m/s2

Ćwiczenie 8

Uzasadnij stwierdzenie, że ruch jednostajnie przyspieszony odbywający się po linii prostej jest
możliwy tylko wtedy, gdy wektor przyspieszenia jest równoległy do wektora prędkości
początkowej.

jednostajnie
Ruch jest
jednostajnie,
zależna od czasu.
rośnie
czyli jest liniowo
przyspieszony,
gdy wartość prędkości
Dla nauczyciela

Imię i nazwisko
Agnieszka Ruzikowska
autora:

Przedmiot: Fizyka

Prędkość i przyspieszenie w ruchu jednostajnie

Temat zajęć:
przyspieszonym

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Cele kształcenia - wymagania ogólne

I. Wykorzystanie pojęć i wielkości fizycznych do opisu zjawisk
oraz wskazywanie ich przykładów w otaczającej rzeczywistości.
II. Rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem praw
i zależności fizycznych.
Zakres rozszerzony
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
I. Wymagania przekrojowe. Uczeń:
6) tworzy teksty, tabele, diagramy lub wykresy, rysunki
Podstawa
schematyczne lub blokowe dla zilustrowania zjawisk bądź
programowa:
problemu; właściwie skaluje, oznacza i dobiera zakresy osi;
7) wyodrębnia z tekstów, tabel, diagramów lub wykresów,
rysunków schematycznych lub blokowych informacje kluczowe
dla opisywanego zjawiska bądź problemu; przedstawia te
informacje w różnych postaciach;
II. Mechanika. Uczeń:
4) opisuje ruchy prostoliniowe jednostajne i jednostajnie
zmienne, posługując się zależnościami położenia, wartości
prędkości i przyspieszenia oraz drogi od czasu;

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2018 r:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

Kształtowane
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie
kompetencje nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kluczowe: kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności
uczenia się.
 Uczeń:

1. poznaje definicję przyspieszenia oraz związek pomiędzy

przyspieszeniem a prędkością chwilową w ruchu
jednostajnie przyspieszonym.
Cele operacyjne: 2. stosuje zależność prędkości od czasu w ruchu jednostajnie
przyspieszonym do wyznaczenia przyspieszenia lub
prędkości.
3. analizuje i interpretuje wykresy zależności prędkości od
czasu oraz przyspieszenia od czasu w ruchu jednostajnie
przyspieszonym.

Strategie nauczania: grywalizacja

Metody nauczania: analiza pomysłów

Formy zajęć: praca w grupach

Środki dydaktyczne: żadne szczególne środki nie są potrzebne

Materiały
-
pomocnicze:

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca:

Uczniowie przed lekcją w ramach pracy domowej oglądają film samouczek. Mają też za
zadanie przygotować jeden wykres zależności przyspieszenia od czasu i jeden wykres
zależności prędkości od czasu - wykresy mają być podobne do tych z zadania 5, ale
powinny zawierać również konkretne wartości liczbowe na osiach. Wykresy prędkości
i przyspieszenia mogą dotyczyć różnych ruchów. Wykresy mają dotyczyć ruchów, które
mogą się składać z kilku etapów, ale podczas każdego etapu ruch musi być jednostajnie
przyspieszony (co oznacza, że w przypadku wykresu przyspieszenia od czasu trzeba
podać również prędkość początkową).
Nauczyciel na początku lekcji wyjaśnia ewentualne wątpliwości uczniów po obejrzeniu
filmu‐samouczka oraz po zrobieniu wykresów.

Faza realizacyjna:
Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Każda grupa najpierw ogląda swoje wykresy
i ewentualnie je poprawia, jeśli są w nich jakieś błędy (na przykład jakiś fragment nie
opisuje ruchu jednostajnie przyspieszonego).

Następnie grupy wymieniają się wykresami i w określonym czasie (nauczyciel decyduje

w jakim - biorąc pod uwagę liczebność grupy) mają za zadanie do każdego wykresu
przyspieszenia od czasu zrobić wykres prędkości od czasu i na odwrót.

Następnie wykresy przedstawiane są na forum klasy i oceniane pod kątem prawidłowego

wykonania. Za każdy prawidłowo wykonany wykres grupa dostaje punkt. Za każde
wykrycie, że wykres, który otrzymali, chociaż we fragmencie dotyczy ruchu
opóźnionego albo niejednostajnie przyspieszonego (do decyzji nauczyciela pozostaje
kwestia czy ruch jednostajny, jako ruch z przyspieszeniem równym zero jest
dopuszczalny, czy nie), drużyna przeciwna dostaje punkt ujemny.

Drużyna, która zdobędzie więcej punktów - wygrywa.

Faza podsumowująca:

Uczniowie wykonują zadanie 4 i 5 z części „Sprawdź się”.

Praca domowa:

Zadanie 7 z części „Sprawdź się”.

Wskazówki
metodyczne
Inną formą wykorzystania multimedium jest wykorzystanie go
opisujące różne
na lekcji.
zastosowania danego
multimedium: