Ćwiczenia 1 – 13/10/2023

Zaliczenie: kolokwium (ostatnie zajęcia), praca pisemna (przeprowadzenie badania

kwestionariuszem NEO-PI-R; deadline: ok. 2 tygodnie przed kolokwium), 3 nieobecności

Tematyka zajęć
1. Metody badania osobowości
2. Narzędzia pomiaru osobowości
a. Test osobowości – diagnoza profilowa (konfiguracyjna) (test raczej mierzy
kompetencje, zazwyczaj jest jakaś ,,poprawna” odpowiedź)
b. Kwestionariusze do pomiaru osobowości
3. Współczesne kierunki badań w zakresie cech
4. Stadia przypadków

Czym jest osobowość?

Osobowość to te charakterystyki osoby, które wyjaśniają spójny wzorzec uczuć, myślenia i
zachowania.
Metody badania osobowości - LOTS

 Dane biograficzne (life data)

o Dane demograficzne, oceny szkolne, dane dotyczące aresztowań, dane
dotyczące przebiegu życia i doświadczeń
 Dane obserwacyjne (observer data)
o Informacje od nauczyciela, pracodawcy
o szacowanie poziomu kompetencji społecznych za pomocą PROKOS
o ocena cech temperamentu (EAS-C dla rodziców i nauczycieli)
o skale szacunkowe (bardziej ogólne oszacowania na podstawie ogólnej
obserwacji zachowania)
o obserwacja codziennych (konkretnych) zachowań (lub ich fragmentów)
 Dane testowe (test data)
o Procedury eksperymentalne (np. test pianki marshmallow)
o Testy standardowe
 Dane samoopisowe (self-report data)
o Kwestionariusze
o Wywiad
o Diagnoza profilowa (szukamy spójnej całości zamiast interpretować
poszczególne wycinki niezależnie od siebie; konfiguracje wyników wnoszą
wiele do znaczenia pojedynczych wyników; im wynik bardziej oddalony od
średniej, tym większa jego wartość diagnostyczna, wyniki oddalone od
średniej o 1SD mają zawsze wartość diagnostyczną w diagnozie osobowości)
 Ćwiczenia 2 – 20/10/2023

Metody badania osobowości

 Podejście kliniczne i studium przypadku (indywidualne podejście do osoby badanej;

zbyt duże skupienie na zaburzenie – psychopatologia, trudność uogólnienia,
największa subiektywność badacza)
 Podejście laboratoryjne i eksperymentalne (możliwość manipulacji zmiennymi,
wnioskowanie przyczynowo-skutkowe; kontrolowane warunki jako wada,
przeniesienie rezultatów z warunków sztucznych na realistyczne)
 Podejście korelacyjne i kwestionariuszowe (nie jest czasochłonne, badania na dużych
próbach i możliwość włączenia wielu zmiennych; problemy związane z samoopisem)
Analiza statystyczna: analiza czynnikowa
Rodzaj informacji: kwestionariusze i skale ocen
Podstawowa kategoria badawcza: cecha

 Podejście idiograficzne – skoncentrowane na jednostce (elastyczne – np. użycie

słownie itemów z kwestionariusza, jednak ogranicza to odniesienie się do norm)
 Podejście nomotetyczne – badania na grupie (sztywne – wszyscy muszą być badani
w taki sam sposób)

Dane L i O -> podejście kliniczne -> podejście idiograficzne

Dane O i T -> podejście eksperymentalne -> nomotetyczne
Dane S –> podejście korelacyjne –> nomotetyczne

Szesnastoczynnikowy Kwestionariusz Osobowości Cattella 16 PF-5

Osobowość jest tym, co pozwala przewidzieć, co dana osoba zrobi w danej sytuacji.
Analiza czynnikowa jako sposób na odkrycie struktury osobowości człowieka. (metoda
grupująca zmienne, redukcja ilości zmiennych, poszukiwanie struktur)

 Mierzy cechy wyłonione w analizie czynnikowej

 Badanie osob od 16 r.ż.
 185 pytań, 15 ostatnich mierzy Rozumowanie (Myślenie)
 3 skale kontrolne
 3 odpowiedzi w tym ,,?”, w 15 ostatnich są 3 konkretne odpowiedzi
 Charakterystyka czynników podstawowych (16 PF-5)
A – wynik niski, oznacza, że woli spędzać
czas w pojedynkę, woli zadania, które nie
wymagają współpracy z innymi

B – dotyczy zdolności, odnosi się do

inteligencji, czy jesteśmy w stanie
rozwiązać problem

C – emocjonalne przekonanie, że są w
stanie sprostać sytuacji

F – zachowania dziecka, które nie nabyło

jeszcze zdolności samokontroli

G – normy uznajemy za ważne dla

naszego funkcjonowania

H – związana z samooceną w świetle

społecznym, dobrze czuje się jako lider

I – nie tylko emocjonalna, ale też

artystyczna

L – może się ukształtować w odpowiedzi

na jakieś doświadczenie indywidualne

M – wysoki (dywergencyjne), niski

(konwergencyjne)

N – na ile się ujawniamy, czy ujawniamy

swoje emocje i myśli – trudność w
budowaniu bliskich więzi, niskiemu może
zdarzyć się powiedzieć coś
niewskazanego

O – różnicuje kobiety i mężczyzn

(wrażliwość i serdeczność też)

Q1 – gotowość do wprowadzania zmian

(wysoki), niski – rutyna

Q2 – samodzielność, nastawienie do-

społeczne, polegamy na pomocy innych
(niski)

Q3 – reakcje na niespodziewane sytuacje

Q4 – napięcie psychomotoryczne i
emocjonalne

 A,B,C,D…. niektóre itemy się nie zreplikowały, dlatego ich brak

 Hierarchiczna struktura cech osobowości (drzewka)
Organizacja cech osobowości:
Cechy ogólne (II rzędu)
|
Cechy źródłowe (16) - najważniejsze!
|
Cechy powierzchniowe – nie mierzymy

Cechy ogólne:

 Ekstrawersja A+, F+, H+, N-, Q2- (O odrzucone, bo emocje pozytywne i emocje
negatywne to nie jeden wymiar (nie dwa przeciwstawne bieguny), tylko dwa wymiary
ortogonalne, np. cholerycy!)
  Lęk C-, L+, O+, Q4+ (neurotyczność)
 Chłodny racjonalizm A-, I-, M-, Q1- (z wielkiej 5 – niska otwartość na
doświadczenie)
 Niezależność E+, H+, L+, Q1+ (brak Q2!) (niska ugodowość)
 Samokontrola F-, G+, M-, Q3+ (sumienność)
N-, F+ = może powiedzieć coś niestosownego, wynika z tego niezręczność
N-, F+, O+ = zbyt duża impulsywność, przez co później overthinkuje, poczucie winy,
perseweratywność
N-, F+, A+, Q2- = nie będzie liderem (brak H-), ale lubi spędzać czas z ludźmi, jest swobodna
A+, N-, F+, Q2-, L+ = może być to osoba, którą spotkało coś przykrego, może być bardzo
do-społeczna, ale ma z tyłu głowy, że trzeba być ostrożnym
A+, Q2-, H-, E-, O+ = dużo napięcia, z jedne strony chce do ludzi, z drugiej pojawia się
zahamowanie społeczne – ktoś towarzyski i nieśmiały, nie inicjuje nowych relacji, woli
spędzać czas w grupie osób, które już zna
B+, M+ = otwartość intelektualna, np. filozof, ukierunkowanie na ideę i świat nienamacalny
B+, M- = ścisłowiec
Choleryk = Q4+
Flegmatyk = Q4-
B+, O+ = krytyczny osąd, zamartwiamy się i mamy duże zdolności łączenia przyczynowo-
skutkowego, niższy dobrostan przez wysoki dobrostan intelektualny
B+, O+, C-, I+ = czarnowidztwo, pisanie czarnych scenariuszy
L-, M+, A+ = naiwny, ufny
L-, H-, E-, O+ = trudność zatroszczenia się o siebie w sytuacjach konfliktowych
N-, A+, Q2- = zaangażowanie, zainteresowanie potrzebami innych osób, lubi ludzi
Skale kontrole (16 PF-5)

 Tendencja do potwierdzania, aprobata społeczna i skala kłamstwa, ucieczka do odp.

Środkowej’
 IM – Skala pożądanych zachowań społecznych (12 pytań, które nie wchodzą w
skład żadnej skali podstawowej), skala mierząca udzielanie odpowiedzi społecznie
aprobowanych (np. Zawsze, nigdy…)
 INF – Skala rzadkiego odpowiadania (32 pytania wybrane empirycznie, rzadkie
odpowiedzi były odpowiedziami środkowymi), mogą one świadczyć o trudnościach w
podejmowaniu decyzji
 ACQ – Skala potwierdzania (103 pytania, mierzy skłonność do zaznaczania
odpowiedzi ,,prawda” na osobliwe pytania), wysoki wynik może wskazywać na
niejasny obraz samego siebie
 Ćwiczenia 3 – 27/10/2023

Osobowość w świetle poznanych koncepcji temperamentu

 PEN – Eysenck
 Neuropsychologiczny model temperamentu Jeffreya A. Graya; Teoria wrażliwości na
wzmocnienia (RST) – bis bas
 Psychobiologiczny model temperamentu C. Roberta Cloningera

 Wielowymiarowe, wieloaspektowe podejście do konstruktów (struktura drzeweka);

Eysenck, Cloninger, Zuckerman, Evans i Rothbart, Gray
 Występowanie konstruktów korespondujących z Reaktywnością i Aktywnością
 Problem łączenia zmiennych temperamentalnych i charakterologicznych
 Modele postulujące pięć cech głównych