KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN VEÀ SÖÛA CHÖÕA OÂTOÂ

I) GIÔÙI THIEÄU VEÀ OÂTOÂ

1) KHAÙI QUAÙT
OÂ toâ coù khoaûng 15 000 chi tieát khaùc nhau vaø chia thaønh nhieàu boä phaän, toång thaønh vaø heä thoáng.
Hieän nay, nhieàu heä thoáng treân xe ñöôïc ñieàu khieån baèng ñieän töû nhôø 1 hay nhieàu ECM (ECU- cuïm
ñieàu khieån ñieän töû) hay coøn goïi laø Computer.
Caùc toång thaønh vaø heä thoáng chính treân xe goàm:
- Ñoäng cô: coù nhieäm vuï taïo nguoàn ñoäng löïc ñeå di chuyeån xe.
- Heä thoáng truyeàn ñoäng: Truyeàn nguoàn ñoäng löïc töø ñoäng cô tôùi baùnh xe.
Vaø caùc heä thoáng khaùc: treo, laùi, phanh, ñieän vaø thaân xe v.v.

Yeâu caàu ñoái vôùi cheá taïo oâtoâ hieän nay laø phaûi ñaûm baûo:
1- Giaûm oâ nhieãm moâi tröôøng.
2- An toaøn
3- Tieát kieäm nhieân lieäu.

1- Coâng vieäc ñoái vôùi baûo döôõng, söûa chöõa.

Khi coù 1 xe gaëp truïc traëc, ngöôøi kyõ thuaät vieân caàn phaûi thöïc hieän 4 böôùc cô baûn ñeå tìm nguyeân nhaân
vaø xöû lyù truïc traëc.
1- Kieåm tra: ngöôøi kyõ thuaät vieân phaûi traû lôøi caâu hoûi: Coù truïc traëc phaûi khoâng? Vaø luoân traû lôøi caâu
hoûi: coù hay khoâng?
2- Chaån ñoaùn: Traû lôøi caâu hoûi: caùi gì truïc traëc? Hoaëc caùi gì gaây ra truïc traëc.
3- Söûa chöõa: Goàm caùc böôùc caàn thieát ñeå söûa chöõa truïc traëc vaø tìm, xöû lyù nguyeân nhaân
gaây ra truïc traëc ñoù.
4- Kieåm tra chaát löôïng: Thöïc hieän laïi böôùc 1. Neáu söûa chöõa ñuùng thì seõ xöû lyù taän goác
truïc traëc ñoù.
2- Caùch xöû lyù truïc traëc cuõng coù theå tieán haønh theo 5 böôùc sau:

1
Böôùc 1: Ghi laïi lôøi keå khaùch haøng, thöû laïi hieän töôïng truïc traëc.
Böôùc 2: Xaùc ñònh xem hieän töôïng truïc traëc coù thöïc söï xaûy ra hay khoâng.
Böôùc 3: Tìm nguyeân nhaân ñích thöïc cuûa truïc traëc.
Böôùc 4: Söûa chöõa hö hoûng.
Böôùc 5: Tìm bieän phaùp ngaên ngöøa truïc traëc laëp laïi.

3- Söûa chöõa hö hoûng cuï theå seõ thöïc hieän qua 6 böôùc sau:
c Kieåm tra, thaùo.
d Ño.
e Gia coâng, söûa chöõa.
f Thay chi tieát.
g Laép laïi.
h Ñieàu chænh.
2) AN TOAØN:
Moãi xöôûng dòch vuï haäu maõi caàn nghieân cöùu vaø ñeà ra bieän phaùp nhaèm:
- Traùnh nguy cô maát an toaøn trong ñieàu kieän laøm vieäc.
- Traùnh nguy cô maát an toaøn trong vieäc söû duïng duïng cuï, trang thieát bò nhaø xöôûng.
- Höôùng daãn söû duïng trang bò phoøng chaùy, chöõa chaùy.
- Laäp noäi quy an toaøn trong xöôûng söûa chöõa.
- Xaùc ñònh vaät lieäu deã gaây nguy hieåm, chaát thaûi nguy hieåm, höôùng daãn xaû vaø huûy
chaát thaûi nguy hieåm, ñoäc haïi.

3) HEÄ THOÁNG ÑO LÖÔØNG VAØ DUÏNG CUÏ ÑO.

1- Coù 2 heä thoáng ño löôøng cô baûn laø heä meùt vaø heä Anh.
Ño chieàu daøi:
- Quy ñoåi töø meùt sang foot

2
- Quy ñoåi töø mm sang inch. (1 inch = 25,4 mm)

3
Quy ñoåi ñôn vò dieän tích:

- Ñoåi mile sang km vaø km sang mile (1 mile = 1,62 km)

4
Ño theå tích: cc (cm3), lít …
- Quy ñoåi inch 3 sang cm3

5
Ño aùp suaát: kg/cm2, PSI, kPa, bar.

6
 0 0
Ño nhieät ñoä: C, F….

7
Quy ñoåi moâ men

8
2- Duïng cuï ño:
1, Thöôùc laù, pan me, thöôùc caëp, ñoàng hoà so .v.v.

Thöôùc ño Thöôùc laù

Pan me Caùch söû duïng panme

2, Caùc loaïi ñoàng hoà: chaân khoâng, aùp suaát v.v.

3- Caùc moái gheùp noái, gioaêng, keo.
- Gheùp noái treân oâtoâ goàm: - Vít, bu loâng, ñai oác (gheùp baèng ren)
- Riveâ, voøng haõm, choát .v.v.
- Then vaø then hoa.
4- Duïng cuï vaø thieát bò nhaø xöôûng:
- Duïng cuï thoâng thöôøng vaø duïng cuï chuyeân duøng.

9
Söû duïng duïng cuï caàm tay

10
 Khi vaën vít caàn choïn ñuùng côõ toâ vít

Luoân giöõa caùn thaúng vôùi ñaàu vít Khoâng duøng kìm vaën toâ vít

11
Söû duïng ñuùng Söû duïng sai

12
 Moû leát oáng

Muõi ñoät

Duøng duïng cuï laáy bu loâng gaõy Söû duïng ñuùng Söû duïng sai

13
 Tay tuyùp coù löïc keá

Caùc ñieåm naâng xe. (Trong saùch höôùng daãn söûa chöõa).

14
Caùc ñieåm keâ xe.

15
II- NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA ÑOÄNG CÔ.
1) SÖÏ CHAÙY TRONG ÑOÄNG CÔ.
Nhieân lieäu cuûa ñoäng cô nhö xaêng vaø daàu diesel goàm 2 nguyeân toá chính laø Caùc bon (C) vaø Hydro
(H).
Khi caùc phaûn öùng chaùy ñöôïc xaûy ra hoaøn toaøn:
HC + O2 Æ CO2 + H2O

Treân thöïc teá, coøn 1 phaàn nhoû nhieân lieäu chöa ñöôïc chaùy hoaëc chaùy khoâng hoaøn toaøn, vì vaäy vaãn coøn
CO vaø HC. Trong khoâng khí ñöôïc ñöa vaøo xi lanh coù khoaûng 78% laø Nitô (N), ôû nhieät ñoä cao, Nitô
hoùa hôïp vôùi Oâxy ñeå taïo ra NOx.
Vì vaäy, chaát oâ nhieãm chuû yeáu thoaùt ra moâi tröôøng töø ñoäng cô laø CO, HC vaø NOx.

2) PHAÂN LOAÏI ÑOÄNG CÔ.

- Ñoäng cô phaân loaïi theo:
1- Soá xilanh
2- Caùch boá trí xilanh.
3- Caùch daãn ñoäng xupap vaø boá trí xuù paùp.
4- Loaïi nhieân lieäu.
5- Caùch laøm maùt ñoäng cô.
6- Soá kyø laøm vieäc cuûa ñoäng cô.
7- Caùch ñoát chaùy nhieân lieäu.
8- Ñoäng cô piston chuyeån ñoäng tònh tieán vaø piston quay (ñoäng cô Wankel).

16
a- Phaân loaïi theo soá xi lanh ñoäng cô vaø caùch boá trí xilanh:
- 2, 3, 4, 5, 6 v.v. xilanh.
- Caùch boá trí: - Thaúng haøng
- Chöõ V.
- Ñoái dieän (taïo goùc 1800)

b- Caùch daãn ñoäng xuù paùp vaø caùch boá trí xuù paùp.
1- Daãn ñoäng baèng baùnh raêng, xích vaø cu roa.
2- Truïc cam naèm ôû thaân maùy (OHV) vaø truïc cam
naèm ôû naép maùy (quy laùt) (OHC vaø DOHC)
3- Soá löôïng xuù paùp treân 1 xi lanh: 2, 3, 4, 5 hoaëc 6.

17
c- Phaân loaïi theo nhieân lieäu söû duïng :
Coù 2 loaïi ñoäng cô chính:
- Ñoäng cô ñoát chaùy duøng tia löûa (ñoäâng cô xaêng)
- Ñoäng cô töï ñoát chaùy nhôø aùp suaát vaø nhieät ñoä cao (ñoäng cô diesel)
Söï khaùc nhau cô baûn giöõa 2 loaïi ñoäng cô naøy laø:
- Loaïi nhieân lieäu söû duïng.
- Caùch taïo hoãn hôïp khí trong xi lanh (caùch ñöa nhieân lieäu vaøo xi lanh)
- Caùch ñoát chaùy nhieân lieäu.
- Ñoäng cô duøng xaêng, khí hoùa loûng v.v:
+ Ñoäng cô duøng cheá hoøa khí
+ Ñoäng cô phun nhieân lieäu (phun cô khí, ñieän töû):
- Phun ngoaøi buoàng ñoát
- Phun tröïc tieáp vaøo buoàng ñoát.

- Ñoäng cô xaêng duøng cheá hoøa khí

- Ñoäng cô xaêng phun nhieân lieäu ña ñieåm

(MPFI)

+ Ñoäng cô duøng tia löûa ñeå ñoát chaùy söû duïng nhieân lieäu laø : xaêng, hoãn hôïp coàn, khí hoùa loûng. Nhieân
lieäu phaûi deã bay hôi. Hôi nhieân lieäu ñöôïc hoøa troän vôùi khoâng khí tröôùc khi vaøo xi lanh ñoäng cô. Ñieàu
naøy taïo ra hoãn hôïp khí nhieân lieäu coù khaû naêng chaùy cao. Sau ñoù hoãn hôïp khí ñöôïc neùn laïi, ñöôïc
ñaùnh löûa, boác chaùy taïo nhieät ñoä cao, aùp suaát cao trong xi lanh vaø ñaåy piston ñi xuoáng. Chuyeån ñoäng
thaúng tònh tieán cuûa piston ñöôïc bieán ñoåi thaønh chuyeån ñoäng quay nhôø thanh truyeàn (bieân), truïc
khuûyu.

18
+ Ñoäng cô diesel (ñoäng cô töï chaùy nhôø aùp suaát vaø nhieät ñoä cao). Piston neùn khoâng khí vôùi tyû soá neùn
laø 22:1 laøm taêng nhieät ñoä khoâng khí tôùi 5380 C gaëp nhieân lieäu ñöôïc phun vaøo döôùi aùp suaát cao seõø
hoøa troän vôùi khoâng khí trong xilanh vaø töï boác chaùy.
- Ñoäng cô phun nhieân lieäu giaùn tieáp vaø phun tröïc tieáp.

Loaïi phun tröïc tieáp Loaïi phun giaùn tieáp

+ Loaïi duøng bôm cao aùp chæ coù 1 piston quay (VE) vaø bôm cao aùp coù caùc piston thaúng haøng (PE)

19
 + Duøng boä ñieàu toác vaø phun sôùm
- Cô khí
- Ñieän töû
+ Common rail: laø loaïi ñoäng cô diesel coù ñaëc ñieåm laø aùp suaát phun raát cao vaø ñöôïc
ñieàu khieån baèng ñieän töû ñoái vôùi löôïng phun, thôøi ñieåm phun vaø aùp suaát phun. Noù
coù theå taïo ra coâng suaát cao hôn, giaûm möùc tieâu hao nhieân lieäu, giaûm oâ nhieãm moâi
tröôøng, giaûm tieáng oàn.

- Ñoäng cô lai (ñoäng cô ñieän keât hôïp vôùi ñoäng cô xaêng hoaëc diesel)

- Ñoäng cô Wankel (ñoäng cô piston quay)

20
d- Kyø laøm vieäc cuûa ñoäng cô:
- Ñoäng cô 2 kyø
- ñoäng cô 4 kyø

g- Ñoäng cô duøng vaät lieäu goám:

Ñoäng cô Adiabatic nghóa laø ñoäng cô khoâng coù toån thaát nhieät.
ÔÛ ñoäng cô piston bình thöôøng nhö hieän nay, haàu heát nhieät naêng do nhieân lieäu taïo ra bò thaát thoaùt
qua heä thoáng laøm maùt, boâi trôn vaø khí xaû v.v. khi ñoäng cô chaïy caøng noùng thì hieäu suaát nhieät caøng
cao, caøng nhieàu nhieät naêng ñöôïc duøng ñeå taïo coâng suaát keùo xe di chuyeån. Tuy nhieân, nhieät ñoä laøm
vieäc taêng quaù cao seõ laøm ñoäng cô khoâng theå laøm vieäc ñöôïc vì caùc chi tieát kim loaïi seõ daõn nôû vaø gaây
keït.
Vì vaäy ñoäng cô Adiabatic ra ñôøi vôùi caùc chi tieát chòu nhieät ñöôïc cheá taïo baèng goám hoaëc maï
goám. Noù cho pheùp ñoäng cô laøm vieäc ôû nhieät ñoä raát cao, hieäu suaát nhieät seõ raát cao vaø tieát kieäm nhieàu
nhieân lieäu ( möùc tieâu hao nhieân lieäu coù theå ñaït 42,5 km/l)

21
3) CAÙC THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT.
1- Caùc yeáu toá cô baûn:
a- Aùp suaát: Kyù hieäu kg/cm2 (kPa, PSI, bar, v.v.)
Khoâng khí trong 1 theå tích kín, khi taêng nhieät ñoä seõ daõn nôû vaø laøm taêng aùp suaát.
b- Nhieät ñoä: 0C, 0F.
Khi piston ñi töø ÑCD leân ÑCT trong haønh trình neùn. Khoâng khí hoaëc hoãn hôïp khí
seõ bò neùn laïi, aùp suaát taêng vaø laøm nhieät ñoä taêng.
c- Ñoä aåm:
Haàu heát khoâng khí ñeàu coù hôi nöôùc (nöôùc boác hôi) trong ñoù. Ñoä aåm tính baèng %.
Ñoä aåm 0% nghóa laø khoâng khí khoâng chöùa hôi nöôùc.
Ñoä aåm 100% nghóa laø khoâng khí chöùa ñöôïc taát caû hôi nöôùc maø noù coù theå giöõ ñöôïc.
Ñoä aåm 50% nghóa laø khoâng khí giöõ 50% hôi nöôùc maø noù coù theå giöõ ñöôïc.
d- Ñoä cao:
Caøng cao so vôùi möïc nöôùc bieån thì aùp suaát caøng giaûm, maät ñoä khí seõ loaõng ñi vaø seõ aûnh höôûng
tôùi hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô.
2- Söï laøm vieäc cuûa ñoäng cô.
1) Coâng suaát: ñôn vò HP, PS hoaëc kW.
2) Moâ men keùo: ñôn vò kg.m hoaëc N.m
3) Suaát tieâu hao nhieân lieäu g/maõ löïc.giôø.
4) Ñöôøng kính xi lanh, haønh trình piston.
Theå tích: V, Vc.

5) Tyû soá neùn: V + Vc

ε = ---------------------
Vc

22
 SO SAÙNH ÑOÄNG CÔ XAÊNG VAØ ÑOÄNG CÔ DIESEL

Thoâng soá Ñoäng cô xaêng Ñoäng cô diesel

Nhieân lieäu Xaêng hoaëc khí hoùa loûng Daàu diesel
Ñoát chaùy Tia löûa (coù khaû naêng baét löûa toát) Chaùy do neùn (coù khaû naêng töï chaùy toát)

Heä thoáng ñoát chaùy Cheá hoøa khí Heä thoáng phun nhieân lieäu Bôm cao aùp
Ñaùnh löûa Voøi phun
Bu gi
Chia ñieän { khoâng duøng
Cuoän cao aùp boä chia ñieän
Tyû soá neùn (:1) 8:1 – 10:1 hoaëc ñaëc bieät tôùi 12:1 16:1 – 23:1
Aùp suaát neùn 12 kg/cm2 30 – 45 kg/cm2
Aùp suaát chaùy 50 kg/cm2 - khoâng turbo: 60 – 90 kg/cm2
- coù turbo: 100 – 140 kg/cm2
Suaát tieâu hao nhieân lieäu 200 – 230 g/maõ löïc.giôø 150 – 190 g/maõ löïc. Giôø
uHieäu suaát nhieät 30% 33% tôùi 38%

Tieáng oàn Thaáp Cao

Troïng löôïng Nheï Naëng
Toác ñoä ñoäng cô lôùn 9 000 v/p 5 000 v/p
nhaát
Tyû leä hoãn hôïp khí 13:1 tôùi 18:1 (lyù thuyeát (14,7:1) 16:1 tôùi 21:1 (lyù thuyeát 14,3:1)
nhieân lieäu
Coâng suaát treân 1 ñôn vò 45 tôùi 100 maõ löïc/lít 18 tôùi 33 maõ löïc / lít
theå tích xy lanh

23
4) HOAÏT ÑOÄNG CUÛA ÑOÄNG CÔ
- Chu kyø laøm vieäc cuûa ñoäng cô 4 kyø goàm 4 haønh trình.

1. Huùt: Piston ñi töø ÑCT xuoáng ÑCD. Xuù paùp naïp môû, hoãn hôïp khí (ñoäng cô xaêng) hoaëc khoâng khí
(ñoäng cô diesel) ñöôïc huùt vaøo xi lanh
2. Neùn: Piston ñi töø ÑCD leân ÑCT, caû 2 xuù paùp ñeàu ñoùng, ñoái vôùi ñoäng cô xaêng thì hoãn hôïp khí
ñöôïc neùn laïi chæ nhoû baèng 1/8 -1/10,5 theå tích ban ñaàu, ñoái vôùi ñoäng cô diesel thì khoâng khí
ñöôïc neùn laïi chæ nhoû baèng 1/16-1/23 theå tích ban ñaàu, .
3. Noå: Khi piston leân gaàn ñeán ÑCT
-Ñoái vôùi ñoäng cô xaêng: bugi taïo tia löûa, hoãn hôïp khí ñöôïc chaùy nhanh sinh nhieät ñoä cao tôùi
33160 C vaø taïo aùp suaát cao ñaåy piston ñi xuoáng laøm truïc khuyûu quay.
-Ñoái vôùi ñoäng cô diesel: voøi phun phun nhieân lieäu döôùi aùp suaát raát cao, nhieân lieäu töï boác chaùy
taïo aùp suaát cao ñaåy piston ñi xuoáng laøm truïc khuyûu quay.
4. Xaû: Piston ñi töø ÑCD leân ÑCT, xuù paùp xaû môû, khí xaû thoaùt ra ngoaøi qua cöûa xaû.

24
 5) CAÁU TAÏO ÑOÄNG CÔ
Coù 2 loaïi ñoäng cô chuû yeáu duøng treân oâtoâ laø ñoäng cô xaêng vaø ñoäng cô diesel.
Ñoäng cô xaêng vaø ñoäng cô diesel cô baûn laø gioáng nhau veà caáu taïo, goàm: Cô caáu truïc khuyûu- thanh
truyeàn (bieân), cô caáu phoái khí (cam) vaø caùc heä thoáng chính nhö: heä thoáng boâi trôn, laøm maùt, v.v.
Khaùc nhau: - Troïng löôïng
-Ñoäng cô diesel: heä thoáng nhieân lieäu duøng bôm cao aùp vaø voøi phun, heä thoáng xoâng
-Ñoäng cô xaêng: heä thoáng nhieân lieäu duøng carburetor hoaëc phun, heä thoáng ñaùnh löûa
Caáu taïo ñoäng cô
1- Thaân maùy:
Thaân maùy laø boä phaän chính cuûa ñoäng cô ñeå gaén caùc chi tieát khaùc leân thaân maùy. Haàu heát thaân maùy
ñöôïc laøm töø gang xaùm hoaëc gang coù theâm moät vaøi kim loaïi khaùc nhö Cr, Ni v.v.
Moät vaøi loaïi thaân maùy ñöôïc laøm töø hôïp kim nhoâm.
Xy lanh: coù 2 loaïi: - Ñuùc lieàn thaân maùy
- Rôøi : khoâ vaø öôùt

2- Caùc chi tieát ñöôïc laép treân thaân maùy:

1- Truïc khuyûu vôùi caùc baïc oå ñôõ.
2- Piston, xeùc maêng vaø thanh truyeàn (bieân), baïc thanh thuyeàn.
3- Naép maùy (quy laùt), xuùpaùp, truïc cam v.v.

4- Bôm daàu, caùc te daàu, bôm nöôùc, heä thoáng laøm maùt v.v.
5- Caùc chi tieát khaùc
A- Buoàng ñoát
- Ñoäng cô xaêng: Buoàng ñoát hình neâm, hình maùi nhaø, baùn caàu, buoàng ñoát tröôùc v.v.
- Ñoäng cô diesel: Buoàng ñoát thoáng nhaát, buoàng ñoát phaân caùch, xoaùy loác v.v.
B- Truïc khuyûu, baïc oå ñôõ truïc:
-Truïc khuyûu: Coù boä giaûm rung ñoäng ôû puly ñaàu maùy ñeå traùnh cho truïc khuyûu khoûi xoaén cöôõng
böùc.
- Baïc oå ñôõ phaûi chòu ñöôïc taûi do aùp suaát cao, nhieät ñoä cao vaø toác ñoä cao. Beà maët phaûi ñuû meàm ñeå
chòu neùn ñöôïc nhöõng haït nhoû khi laøm vieäc, nhöng phaûi chòu ñöôïc maøi moøn, neáu beà maët baïc
quaù cöùng thì nhöõng maït nhoû seõ gaây caøo xöôùc beà maët coå truïc.

25
C- Thanh truyeàn (bieân)
Coù 2 caùch laép bieân vaøo piston:
- Laép chaët: khoâng duøng baïc aéc, eùp aéc (choát) piston vaøo ñaàu nhoû bieân vaø khoâng duøng voøng haõm.
- Laép loûng (aéc bôi): duøng baïc aéc vaø voøng haõm.
Cuïm thanh truyeàn ñöôïc cheá taïo rieâng töøng chieác moät, khoâng ñöôïc laép laãn.

D- Piston vaø xeùc maêng

Trong thì noå, 1 löïc khoaûng 1 800 kg taùc duïng leân ñænh piston. Moãi piston trong 1 giaây phaûi chòu 30 –
40 laàn nhö vaäy vôùi nhieät ñoä phía treân ñænh piston ñaït khoaûng 2200 0C. Vì vaäy, piston phaûi ñöôïc cheá
taïo ñuû khoûe ñeå chòu 1 löïc lôùn nhö vaäy vaø phaûi nheï ñeå giaûm quaùn tính.
Ñeå giaûm troïng löôïng cuûa piston vaø ñoái troïng truïc khuyûu, vaùy piston ñöôïc caét ñi chæ ñuû ñeå daãn
höôùng.
- Khe hôû piston (giöõa vaùy piston vaø xilanh): 0,025 – 0,12 mm
- Daõn nôû cuûa piston: Caùch cheá taïo ñeå kieåm soaùt söï daõn nôû cuûa piston:
- Piston oval
- Söû duïng mieáng theùp hôïp kim ôû 2 ñaàu loã choát piston.
+ Daïng ñænh piston: Phaúng, loài, loõm (tuøy theo thieát keá)
+ Choát piston leäch taâm: laøm giaûm tieáng goõ piston.
+ Piston coù ma saùt thaáp: traùng silison treân beà maët hôïp kim nhoâm cuûa piston.

+ Xeùc maêng: coù 2 loaïi xeùc maêng hôi vaø daàu

Xeùc maêng hôi: - Maï croâm taêng cöùng vaø chòu maøi moøn.
- Maï molípñen ñeå chòu nhieät ñoä cao
E- Cô caáu cam, xuù paùp.
Caùch boá trí xuùpaùp:
1- Xuùpaùp naèm ôû thaân maùy: tyû soá neùn thaáp, gaây oâ
nhieãm lôùn, thöôøng cheá taïo tröôùc nhöõng naêm
1950.

2- OHV: Xuùp paùp ôû naép maùy (quy laùt), truïc

cam ôû thaân maùy vaø duøng con ñoäi, ñuõa ñaåy,
coø moå v.v. Cho pheùp naâng cao tyû soá neùn vaø
naâng cao ñöôïc coâng suaát, moâ men keùo cuûa
ñoäng cô

26
3- OHC (SOHC): Truïc cam ôû naép maùy
(quy laùt), khoâng duøng ñuõa ñaåy, nhö vaäy
seõ giaûm ñöôïc löïc caûn quaùn tính, traùnh
aûnh höôûng cuûa ñoä daøi ñuõa ñaåy (cong) ôû
toác ñoä cao.

4- DOHC: Truïc cam ñoâi treân naép maùy cho rieâng truïc cam huùt vaø xaû (khoâng duøng coø moå)

Caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi hoaït ñoäng cuûa xuù paùp:
- Vôùi ñoäng cô xaêng coù söû duïng xaêng pha chì: chì coù taùc duïng nhö chaát boâi trôn,
giaûm maøi moøn.
- Vôùi ñoäng cô xaêng coù söû duïng xaêng khoâng chì: xuù paùp phaûi ñöôïc phuû 1 lôùp kim loaïi cöùng.
+ Laøm maùt xuù paùp: Xuù paùp xaû chòu nhieät ñoä cao leân tôùi 871 0C . thaân xuù paùp ñöôïc laøm maùt toát
nhaát vì coù dieän tích tieáp xuùc lôùn vaø taûn nhieät qua oáng daãn höôùng. Phaàn naèm giöõa thaân vaø meùp tieáp
xuùc cuûa xuù paùp laø noùng nhaát vì ñieàu kieän taûn nhieät laø keùm nhaát. Xuù paùp ñöôïc laøm maùt nhôø aùo nöôùc.
Ñeå laøm maùt xuù paùp xaû, thaân xuù paùp ñöôïc cheá taïo coù chöùa chaát Sodium (hoaëc Natri) beân trong, chaát
naøy noùng chaûy ôû 97,8 0C, khi noùng leân Sodium chaûy ra vaø truyeàn nhieät toát hôn.
Chuù yù: Sodium raát nguy hieåm, neùm 1 mieáng sodium xuoáng nöôùc seõ gaây noå. Sodium tieáp xuùc vôùi da
seõ gaây boûng, bò thöông.

27
+ Ñeá xuù paùp: coù 2 loaïi:
- Loaïi lieàn vôùi naép maùy (quy laùt)
- Loaïi rôøi coù theå thay theá ñöôïc.
Goùc tieáp xuùc giöõa xuù paùp vaø ñeá cuûa 2 loaïi treân seõ khaùc nhau.
- Xoay xuù paùp: Ñeå traùnh muoäi baùm vaøo 1 choã vaø moøn khoâng ñeàu, xuù paùp ñöôïc thieát keá ñeå coù theå
xoay ñöôïc trong quaù trình laøm vieäc (duøng loaïi cheùn chaën xoay ñöôïc).
+ Thôøi ñieåm ñoùng môû xuù paùp: ñeå naâng cao hieäu quaû theå tích cuûa ñoäng cô, caàn phaûi thay ñoåi thôøi
ñieåm ñoùng môû cuûa xuù paùp huùt vaø xaû:
- Goùc môû sôùm:
- Goùc ñoùng muoän:
Coù moät vaøi loaïi ñoäng cô coù theå thay ñoåi thôøi ñieåm ñoùng môû xuù paùp vaø ñoä cao naâng xuù paùp tuøy theo
ñieàu kieän trong khi ñoäng cô ñang hoaït ñoäng.

28
6) NHIEÂN LIEÄU
1- Xaêng:
Trò soá oác tan: Theå hieän khaû naêng choáng kích noå cuûa xaêng. Trò soá oác tan caøng cao thì khaû naêng
choáng kích noå caøng toát.
Ñoäng cô coù tyû soá neùn cao thì coâng suaát taïo ra lôùn vaø caàn xaêng coù trò soá oác tan cao.
2- Daàu diesel: Daàu diesel phaûi ñaûm baûo coù ñoä nhôùt, khaû naêng boác hôi vaø coù trò soá xeâ tan nhaát ñònh.
a- Khaû naêng boác hôi: So saùnh daàu diesel vôùi xaêng thì xaêng boác hôi deã daøng, coøn daàu diesel boác hôi
chaäm vaø soâi ôû khoaûng 700 0C. Coù 2 loaïi daàu diesel cho ñoäng cô oâtoâ: Daàu diesel soá 1 vaø soá 2.
- Daàu diesel soá 1 boác hôi toát hôn vaø ñöôïc duøng ôû nôi coù nhieät ñoä raát thaáp
- Daàu diesel soá 2 ñöôïc duøng chuû yeáu cho caùc ñoäng cô diesel treân oâtoâ, coù theå ñaùp öùng moïi ñieàu
kieän laøm vieäc cuûa oâtoâ. Nhieân lieäu ít boác hôi seõ coù nhieät trò cao hôn vaø khi chaùy seõ taïo naêng löôïng
lôùn hôn.
b- Ñoä nhôùt:
Daàu diesel caàn coù ñoä nhôùt töông ñoái thaáp. Neáu ñoä nhôùt cao seõ khoù xeù nhoû nhieân lieäu khi phun vaø
laøm giaûm coâng suaát ñoäng cô. Neáu ñoä nhôùt quaù thaáp thì seõ khoâng ñaûm baûo boâi trôn cho caùc chitieát
trong bôm cao aùp vaø voøi phun.
Daàu diesel soá 2 coù ñoä nhôùt thích hôïp cho haàu heát ñieàu kieän laøm vieäc cuûa ñoäng cô diesel treân oâtoâ.
Daàu diesel soá 1 coù ñoä nhôùt thích hôïp cho nhöõng ñoäng cô chaïy ôû nhieät ñoä raát thaáp.
- Trò soá xeâ tan: Theå hieän tính deã chaùy cuûa daàu diesel.
Trò soá xeâ tan caøng cao thì coù nghóa laø nhieân lieäu deã chaùy vaø chaùy nhanh ôû nhieät ñoä
töông ñoái thaáp.
Trò soá xeâ tan thaáp thì nhieân lieäu chaùy chaäm vaø ñoøi hoûi nhieät ñoä ñeå nhieân lieäu töï boác chaùy cao
hôn. Trò soá xeâ tan thaáp thì thôøi gian chaùy treã seõ daøi hôn, trong thôøi gian ñoù, nhieân lieäu tích tuï trong xi
lanh moãi luùc moät nhieàu cho tôùi khi chaám döùt vieäc phun. Khi xaûy ra töï boác chaùy thì taát caû nhieân lieäu
ñöôïc chaùy 1 luùc, aùp suaát taêng raát nhanh vaø xuaát hieän tieáng goõ, hieän töôïng naøy töông töï tieáng goõ kích
noå cuûa ñoäng cô xaêng.
Nhieân lieäu coù trò soá xeâ tan cao thì khaû naêng töï boác chaùy ngay sau khi nhieân lieäu ñöôïc phun vaøo xi
lanh vaø haïn cheá thaáp nhaát vieäc tích tuï nhieân lieäu vaø vì vaäy aùp suaát chaùy taêng moät caùch eâm hôn, ñeàu
hôn vaø khoâng gaây ra tieáng goõ lôùn.

7) HEÄ THOÁNG HUÙT VAØ XAÛ.

Ñeå taêng hieäu quaû theå tích, oáng huùt vaø xaû ñöôïc keùo daøi ra.
- OÁng huùt (coâ leác tô huùt) coù kích thöôùc phuø hôïp, keùo daøi seõ taïo ra aùp suaát cao nhaát coù theå ñöôïc
trong xilanh, nhaát laø ôû toác ñoä thaáp.

29
 Baàu loïc khí naïp ñoäng cô diesel.

- OÁng xaû (coâ leác tô xaû) keùo daøi ñeå aùp suaát ñaåy ngöôïc laïi xi lanh laø thaáp nhaát.
+ OÁng giaûm thanh: Moät soá xe coù heä thoáng kieåm soaùt tieáng oàn baèng ñieän töû (phaùt ra soùng aâm thanh
ngöôïc laïi ñeå khöû laãn nhau).
+ Boä khöû ñoäc khí xaû: laøm saïch khí xaû baèng caùch giaûm löôïng oâ nhieãm: Bieán ñoåi 3 chaát HC, CO vaø
NOx thaønh caùc chaát voâ haïi: H2O, CO2 vaø Ni tô.

30
8) HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT KHÍ THOAÙT CUÛA ÑOÄNG CÔ.
1) Coù 3 nguoàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng chuû yeáu töø oâtoâ chaïy xaêng.
1- Hôi xaêng töø thuøng xaêng vaø boä cheá hoøa khí 20%
2- Khí loït xuoáng caùc te vaø thoaùt ra ngoaøi 20%
3- Khí xaû 60%.

2) Caùc thieát bò kieåm soaùt khí thoaùt treân xe:

1- Van thoâng khí caùc te (PCV- Positive Crancase Valve).

2- Boä loïc hôi xaêng (Charcoal Canister).

3- Van luaân chuyeån khí xaû(EGR- Exhaust Gas Recirculation).
4- Heä thoáng phun khí saïch vaøo oáng xaû (AIR).
5- Boä khöû ñoäc khí xaû (TWC- Three Way Converter).
6- Heä thoáng hoài tieáp duøng caûm bieán oâ xy.
v.v..

31
9) HEÄ THOÁNG BOÂI TRÔN

32
1- Chöùc naêng cô baûn cuûa daàu nhôùt boâi trôn:
1- Boâi trôn – giaûm ma saùt. (Khoáng cheá ma saùt)
2- Giaûm maøi moøn. (Khoáng cheá maøi moøn)
3- Taûn nhieät. (Khoáng cheá nhieät ñoä).
4- Laøm saïch. (Loaïi tröø taïp chaát)
5- Giaûm va ñaäp.
6- Bao kín
7- Caùch ñieän (thieát bò ñieän)
8- Truyeàn ñoäng (thuûy löïc).
9- Choáng gæ seùt (Khoáng cheá aên moøn hoùa hoïc)

2- Ñaëc ñieåm cuûa daàu nhôùt boâi trôn.

a) Ñoä nhôùt thích hôïp:
- Ñoä nhôùt ño söï ngaên caûn doøng chaûy cuûa daàu, daàu coù ñoä nhôùt thaáp thì maøng daàu moûng vaø chaûy
deã daøng. Daàu nhôùt ñoäng cô coù ñoä nhôùt thích hôïp thì seõ chaûy deã daøng tôùi taát caû caùc chi tieát
chuyeån ñoäng cuûa ñoäng cô.
• Neáu ñoä nhôùt quaù thaáp (loaõng) seõ laøm giaûm khaû naêng ñeå laïi maøng daàu ôû laïi chi tieát chuyeån
ñoäng vaø seõ laøm söï maøi moøn taêng.
• Neáu ñoä nhôùt quaù cao (ñaëc) thì doøng chaûy tôùi caùc chi tieát chuyeån ñoäng raát chaäm, ñaëc bieät khi
ñoäng cô laïnh vaø seõ laøm taêng maøi moøn do khoâng ñuû daàu boâi trôn, ñoàng thôøi maùy quay raát
naëng vaø khoù khaên.
Daàu ñôn caáp ñaëc nhieàu hôn khi laïnh vaø loaõng nhieàu hôn khi noùng.
b) Caùc loaïi chaát boâi trôn:
+ Loûng: Daàu khoaùng
+ Raén: 1- Moâlípñen disunphít
2- Graphít
3- Plastic
+ Nöùa raén: Môõ
c) Daàu nhôùt boâi trôn
- Daàu goác: - Coù ñaëc tính choáng taïo boït, choáng oâ xy hoùa vaø khöû nhuõ töông.
- Caùc phuï gia: - Laøm toát theâm caùc ñaëc tính saün coù vaø taïo theâm caùc ñaëc tính boå sung.
- Caùc phuï gia thoâng duïng:
- Choáng oâ xy hoùa
- Taåy röûa
- Phaân taùn
- Choáng maøi moøn
- Choáng aên moøn
- Choáng taïo boït
- Hôïp chaát kieàm.

33
d) Phaân loaïi daàu nhôùt theo chæ soá ñoä nhôùt:
Ñeå chæ ñoä nhôùt cuûa daàu thay ñoåi theo nhieät ñoä moâi tröôøng
1) Daàu nhôùt ñôn caáp:
SAE- 0W, SAE 5W, SAE 40, SAE 50 v.v.
Trong ñoù: - SAE: Hieäp hoäi kyõ sö oâ toâ.
- W: muøa ñoâng.
2) Daàu ña caáp:
SAE 15W/40, SAE 20W/50, v.v.
SAE 20W-50 : Coù ñoä nhôùt cuûa daàu SAE 20W khi chaïy muøa ñoâng vaø SAE 50
khi chaïy muøa heø.
Caùc nhaø cheá taïo oâ toâ khuyeân duøng daàu ña caáp.

34
e) Phaân loaïi daàu nhôùt theo chaát löôïng.
Vieän daàu moû Hoa kyø (API) phaân loaïi daàu nhôùt theo chaát löôïng:
- Ñoäng cô xaêng: SA, SB, SC, SD, SE, SF, SG, SH, SJ
SC: Thoâng duïng cho caùc xe saûn xuaát tröôùc naêm 1967.
SD: Thoâng duïng cho caùc xe saûn xuaát tröôùc naêm 1970.
SE: Thoâng duïng cho caùc xe saûn xuaát tröôùc naêm 1979.
SF: Thoâng duïng cho caùc xe saûn xuaát tröôùc naêm 1986.
SG, SH, SJ : Thoâng duïng cho caùc xe hieän nay.
- Ñoäng cô diesel: CA, CB, CC, CD, CE, CF

3- Taùc duïng cuûa caùc chaát phuï gia.

- Choáng taïo muoäi caùc bon
- Choáng gæ seùt vaø aên moøn.
- Choáng taïo boït.
- Choáng thaám caùc bon vaøo caùc chi tieát.
- Chòu ñöôïc aùp suaát raát cao.
- Caûi thieän vieäc tieát kieäm nhieân lieäu.

35
e- Heä thoáng laøm maùt ñoäng cô:
Caùc phöông phaùp laøm maùt:
- Laøm maùt baèng nöôùc: - Tuaàn hoaøn cöôõng böùc.
- Töï boác hôi
- Laøm maùt baèng gioù.

Heä thoáng laøm maùt baèng nöôùc tuaàn hoaøn cöôõng böùc

36
10) HEÄ THOÁNG TAÊNG AÙP (Supercharger vaø Turbocharger)
1, Ñoäng cô naïp khí töï nhieân.
Ñoái vôùi ñoäng cô xaêng: Löôïng khí ñi vaøo xi lanh phuï thuoäc vaøo aùp suaát treân vaø döôùi böôùm ga. Chaân
khoâng trong oáng huùt cao hay thaáp phuï thuoäc vaøo vò trí böôùm ga.
Trong haàu heát caùc ñoäng cô, aùp suaát khí quyeån seõ ñaåy khoâng khí vaøo oáng huùt do cheânh leäch aùp suaát
vaø nhöõng ñoäng cô naøy goïi laø ñoäng cô naïp khí töï nhieân.

2, Naïp cöôõng böùc (taêng aùp).

Ñoäng cô coù theå taïo ra coâng suaát lôùn hôn ôû cuøng 1 toác ñoä neáu khoâng khí (hoaëc hoãn hôïp khí) ñöôïc ñöa
nhieàu hôn vaøo xi lanh. Hoãn hôïp khí nhieàu hôn seõ taïo ra aùp suaát cao hôn ôû haønh trình noå vaø taïo ra
coâng suaát lôùn hôn. Vieäc naïp naøy ñöôïc goïi laø naïp cöôõng böùc vaø laø 1 caùch caûi thieän hieäu quaû theå tích.
Ñoäng cô naïp cöôõng böùc coù coâng suaát lôùn hôn 30 – 60% coâng suaát cuûa ñoäng cô naïp khí töï nhieân.
a- Ñoäng cô SuperCharger: heä thoáng taêng aùp thöôøng ñöôïc daãn ñoäng baèng curoa hoaëc baùnh raêng.
b- Ñoäng cô TurboCharger: heä thoáng taêng aùp ñöôïc hoaït ñoäng nhôø khí xaû.

37
3, Boä laøm maùt trung gian (Intercooler):
Khoâng khí seõ noùng khi bò neùn,
sau ñoù daõn nôû vaø trôû neân loaõng.
Khí noùng seõ chöùa ít oâ xy vaø aûnh
höôûng tôùi vieäc chaùy. Khoâng khí
ñöôïc laøm maùt seõ laøm maät ñoä
khoâng khí taêng leân vaø vieäc chaùy
seõ toát hôn.

11) CAÙC LOAÏI HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU

- Ñoäng cô xaêng duøng boä cheá hoøa khí:
-Boä cheá hoøa khí coù nhieäm vuï taïo hoãn hôïp khí-nhieân lieäu thích hôïp vôùi moïi ñieàu kieän hoaït ñoäng cuûa
ñoäng cô.
- Cheá hoøa khí coù 6 heä thoáng chính:
1 - Heä thoáng chaïy caàm chöøng.
2- Heä thoáng ñònh löôïng chính.
3- Heä thoáng tieát kieäm.
4- Heä thoáng gia toác.
5- Heä thoáng phao: Duy trì möùc xaêng oån ñònh.
6- Heä thoáng khôûi ñoäng khi laïnh.
Treân caùc xe hieän ñaïi coøn laép theâm nhieàu heä thoáng khaùc ñaùp öùng caùc ñieàu kieän hoaït ñoäng cuûa
ñoäng cô.

38
Boä cheá hoøa khí

39
 - Heä thoáng phun xaêng ñieàu khieån ñieän töû.
- Öu ñieåm:
- Tieát kieäm nhieân lieäu, giaûm oâ nhieãm.
- Hoøa troän ñeàu hoãn hôïp khí, nhieân lieäu.
- Hieäu quaû theå tích cao.
- Tyû leä hoãn hôïp khí nhieân lieäu chính xaùc vaø ñeàu tôùi caùc xi lanh.

Sô ñoà nguyeân lyù heä thoáng ñieàu khieån ñieän töû

Ñaàu vaøo Ñaàu ra

Heä thoáng ñieän aùp Voøi phun

CUÏM

ÑIEÀU KHIEÅN
Caùc caûm bieán Ñaùnh löûa

ÑIEÄN TÖÛ

Nguoàn vaøo khaùc (ECM hoaëc Caùc heä thoáng

PCM) khaùc

Ñoäng cô diesel:
Coù ñaëc ñieåm khaùc vôùi ñoäng cô xaêng.
1- Khoâng coù böôùm ga. (Tröø moät soá ñoäng cô duøng boä ñieàu toác khí neùn)
2- Trong haønh trình neùn chæ neùn khoâng khí.
3- Duøng nhieät taïo ra trong quaù trình neùn ñeå ñoát chaùy nhieân lieäu phun vaøo xi lanh.
4- Coù tyû soá neùn cao hôn (töø 16:1 tôùi 22 hoaëc 23:1)
5- Ñieàu khieån coâng suaát vaø toác ñoä ñoäng cô chæ baèng löôïng nhieân lieäu phun vaøo xi
lanh. Phun nhieàu nhieân lieäu seõ taïo coâng suaát lôùn hôn.
6- Duøng bu gi xoâng trong buoàng ñoát hoaëc ôû oáng huùt ñeå deã khôûi ñoäng ñoäng cô.

40
Heä thoáng nhieân lieäu ñoäng cô diesel.

41
- Bôm cao aùp VE

42
- Bôm cao aùp PE

43
12) HEÄ THOÁNG ÑIEÄN
1-2 Caùc loaïi doøng ñieän
Doøng ñieän coù nhieàu loaïi, nhöng oâtoâ söû duïng doøng ñieän 1 chieàu (DC) vaø xung ñieän.

(1) Doøng ñieän 1 chieàu (DC - Direct Current)

Doøng ñieän 1 chieàu (DC) laø doøng ñieän maø chieàu vaø ñoä lôùn

khoâng ñoåi theo thôøi gian. Bình ñieän oâ toâ vaø pin duøng loaïi doøng

ñieän naøy.

Hình 1-3 Doøng ñieän moät chieàu

(2) Doøng ñieän xoay chieàu (AC - Alternating Current)
AC laø doøng ñieän maø chieàu vaø ñoä lôùn thay ñoåi theo thôøi gian.
Ñieän söû duïng cho sinh hoaït ôû nhaø laø loaïi ñieän naøy. Soá chu kyø
laëp laïi trong 1 giaây ñöôïc goïi laø taàn soá.
(Taàn soá cuûa maïng ñieän hieän nay laø 50 Hz hoaëc 60 Hz)

Hình 1-4 Doøng ñieän xoay chieàu

(3) Doøng ñieän xung

Laø loaïi doøng ñieän maø ñoä lôùn cuûa noù phuï thuoäc vaøo thôøi gian nhöng chieàu vaãn giöõ cuøng chieàu..

Hình 1-5 Doøng ñieän xung

44
1-3 Caùc ñôn vò ñöôïc duøng
Ñieän aùp theå hieän ñoä lôùn cuûa söùc ñieän ñoäng (E) vaø ñôn vò laø Volt (V)
Doøng ñieän theå hieän doøng chaûy cuûa ñieän (I) vaø ñôn vò laø Ampe (A).
Ñieän trôû ñöôïc coi laø chaát hoaëc 1 taùc ñoäng laøm caûn trôû doøng ñieän (R) vaø ñôn vò laø OÂm (Ω)

Teân goïi Kyù hieäu* Ñôn vò

Ñieän aùp E V (Volt)
Doøng ñieän I A (Ampe)
Ñieän trôû R Ω (Oâm)
Baûng 1-1 Kyù hieäu vaø ñôn vò
* Kyù hieäu ôû ñaây ñöôïc duøng baèng coâng thöùc hoaëc bieåu thöùc toaùn hoïc.
I: Cöôøng ñoä doøng ñieän
E: Ñoä lôùn söùc ñieän ñoäng
R: Ñieän trôû
3. Ñònh luaät OÂm vaø doøng ñieän 1 chieàu DC
3-1 Ñònh luaät OÂm
Bieåu thò baèng coâng thöùc nhö sau:
E = I x R ← Khi bieåu thò baèng kyù hieäu
(V) (A) (Ω) ← Khi bieåu thò baèng ñôn vò
Ñieän aùp Cöôøng ñoä Ñieän trôû

Ñieän aùp (E) ñöôïc theå hieän ôû phía treân trong hình beân phaûi, vì
noù coù chöùc naêng nhö laø löïc ban ñaàu cuûa doøng ñieän (xem hình
3-2). Vò trí cuûa cöôøng ñoä doøng ñieän (I) vaø ñieän trôû (R) coù theå
ñöôïc thay ñoåi

Caàn nhôù quan heä:

E=IxR

Khi xaùc ñònh doøng Hình 3-2

ñieän, coâng thöùc treân
coù theå thay ñoåi:
E Ñieän aùp
I= --------- Cöôøng ñoä = ------------
R Ñieän trôû

45
Nhöõng moâ taû treân coù theå ñöôïc toùm taét nhö sau: Cöôøng ñoä
doøng ñieän ñi qua 1 maïch ñieän seõ nhoû hôn khi coù ñieän trôû lôùn
vaø seõ lôùn hôn khi ñieän aùp lôùn.
E Ñieän aùp
R = --------- Ñieän trôû = ------------
I Cöôøng ñoä

3-8 Coâng suaát vaø ñieän naêng

(1) Coâng suaát
Thaép saùng ñeøn, sinh nhieät, taïo ra söï phaân ly hoaù hoïc hoaëc laøm quay moâ tô ñeàu do “coâng cuûa doøng ñieän”.
Naêng löôïng caàn ñeå sinh 1 coâng trong thôøi gian 1 giaây ñöôïc goïi laø coâng suaát cuûa doøng ñieän. Kyù hieäu cuûa coâng
suaát laø P vaø ñôn vò laø watt (W)
1W laø doøng ñieän 1A ñöôïc sinh ra bôûi 1V.
Quan heä giöõa coâng suaát (P), ñieän aùp (E) vaø doøng ñieän (I) ñöôïc aán dònh nhö sau:

P = IE (W)
Noù cuõng coù theå ñöôïc vieát nhö sau:
Doøng ñieän: I=P:E Ñieän aùp: E= P : I
Döïa vaøo ñònh luaät OÂm coù theå vieát coâng thöùc nhö sau:
P = I2R (vì E = IR)
2
P = E : R (vì I = E:R)

2. Maïch ñieän
2-1 Kyù hieäu duøng trong maïch ñieän

46
47
48
49
. Ño cöôøng ñoä doøng ñieän, ñieän aùùp vaø ñieän trôû
Ñoàng hoà ño ñieän goàm:
(1) Loaïi duøng kim: Ñoàng hoà duøng kim chæ giaù trò ño.
(2) Loaïi hieän soá: Maøn hình hieän soá duøng tinh theå loûng hoaëc hieån thò LED.
Caû hai loaïi treân ñeàu coù nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm. Tuy nhieân, loaïi ñoàng hoà hieän soá thích hôïp hôn ñoái vôùi
kieåm tra caûm bieán bôûi vì maïch khueách ñaïi beân trong ñoàng hoà cho pheùp xöû lyù nhöõng tín hieäu voâ
cuøng nhoû nhö coâng suaát cuûa caûm bieán.
Moät trong nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa ñoàng hoà hieän soá laø toác ñoä phaûn hoài chaäm so vôùi loaïi ñoàng hoà duøng kim.
Ñieàu naøy ñoâi khi laøm maát khaû naêng ño theo yù muoán (chaúng haïn ño moät ñieän aùp bugi xoâng maùy ôû nhieät
ñoä nöôùc 450C hoaëc cao hôn treân heä thoáng QOSIII)
10–1 Caáu taïo cuûa loaïi ñoàng hoà duøng kim
Chuyeån ñoäng cuûa kim treân moät ampe keá, voân keá hoaëc maùy ño maïch ñöôïc döøng laïi taïi vò trí maø löïc ñieän
töø sinh ra bôûi doøng ñieän taùc ñoäng thoâng qua cuoän daây laø caân baèng vôùi löïc ñieàu khieån cuûa loø xo xoaén oác.
Xem hình veõ 10–1
Khi nhìn töø maët beân seõ thaáy truïc ñöùng ñöôïc ñaët ôû treân vaø döôùi cuûa ñoáng hoà ño, Ñaàu truïc ñöôïc laøm nhoïn
ñeå giaûm ma saùt quay. Xem hình 10–2
Do caáu taïonhö vaäy, cho neân neáu ñoàng hoà ño bò va chaïm maïnh, thì ñaàu truïc coù theå bò ñeø beïp (daãn ñeán
keát quaû ño sai) hoaëc cuoän daây (truïc ñöùng) coù theå baät khoûi oå ñôõ.

Ñoàng hoà loaïi cuoän daây chuyeån ñoäng Loaïi cuoän daây chuyeån ñoäng (nhìn töø maët beân)

50
10-2 Noái Ampe keá
(1) Ampe keá ñöôïc ñaët trong maïch ñieän (maéc noái tieáp vaøo maïch ñieän) ñeå ño cöôøng ñoä doøng ñieän chaïy
trong maïch.
(2) Cöïc döông ⊕ cuûa ampe keá ñöôïc noái theo chieàu doøng ñieän chaïy vaøo vaø cöïc Θ ñöôïc noái theo chieàu
ngöôïc laïi.

Hình 10-3 Noái ñuùng ampe keá Hình 10-4 Noái khoâng ñuùng ampe keá
[Amper keá]
- Giaû thieát ñieän trôû trong cuûa ampe keá ñöôïc coi laø 0 Ω. Vì theá, neáu ampe keá ñöôïc noái song song vaøo maïch
ñieän (xem hình 10-4), thì doøng ñieän ñi qua seõ coù cöôøng ñoä lôùn vaø laøm hö hoûng ampe keá.
- Phaûi duøng daây daãn vôùi kích thöôùc lôùn ñeå noái ampe keá.
- Moät maïch phaân doøng ñöôïc noái song song vôùi ñoàng hoà. Phaàn lôùn doøng ñieän chaïy qua maïch phaân doøng,
neân neáu giaûm ñieän trôû maïch phaân doøng coøn moät nöûa, thì khoaûng ño cöôøng ñoä doøng ñieän coù theå gaáp ñoâi.
10-3 Noái voân keá
(1) Noái moät voân keá tôùi vò trí caàn ño ñieän aùp.
(2) Noái cöïc döông ⊕ ñoàng hoà vôùi beân coù ñieän theá cao hôn (beân cöïc döông ⊕ cuûa bình ñieän)
[Voân keá]
• Ñieän trôû cuûa baûn thaân voân keá (ñieän trôû trong) raát lôùn.
• Coù theá söû duïng daây daãn kích thöôùc nhoû hôn ñeå noái voân keá.
• Moät ñieän keá nhaân ñöôïc noái noái tieáp vôùi ñoàng hoà, neáu ñieän trôû cuûa maùy ñieän keá taêng gaáp ñoâi thì ñoàng
hoà coù theå coù thang ño ñieän aùp gaáp ñoâi.

Hình 10-5 Noái ñuùng voân keá Hình 10-5 Noái khoâng ñuùng voân keá

51
10-4 Ño ñieän trôû baèng ñoàng hoà ño ñieän
(1) Tröôùc khi ño, cho hai que ño tieáp xuùc nhau ñeå chænh veà 0 Ω. Xem hình veõ 10-7(a)
(2) Thieát bò caàn kieåm tra phaûi ñöôïc taùch rieâng ra khoûi maïch. Xem hình 10-7(b)

Hình 10-7 Ño ñieän trôû

• Ñoàng hoà ño ñieän cho pheùp chuyeån maïch giöõa ño
ñieän aùp, cöôøng ñoä doøng ñieän hoaëc ñieän trôû ôû
nhöõng thang ño rieâng. Khi choïn thang ñieän trôû,
kim chæ ñoàng hoà seõ hoaït ñoäng töø nguoàn pin rieâng.
Cöïc döông ⊕ cuûa pin ñöôïc noái vôùi cöïc aâm Θ
ñoàng hoà.
Ñoàng hoà coù nhieàu thang ño, nhieàu ñieän keá nhaân
vaø thang ño dioát (coù theå chuyeån ñoåi töø doøng ñieän
xoay chieàu AC sang doøng ñieän moät chieàu DC).
Hình 10-8 Ño ñieän trôû maïch
Trình töï kieåm tra dioát
Ño thoâng maïch cuõng coù theå ñöôïc duøng ñeå kieåm tra ñaëc tính cuûa dioát treân maùy phaùt ñieän hay maùy khaùc.
Nhö chæ ra treân hình veõ 10-9, dioát cho doøng ñieän ñi theo moät chieàu, nhöng khoâng cho doøng ñieän ñi theo
chieàu ngöôïc laïi.
Vì theá, khi kieåm tra dioát baèng ñoàng hoà ño duøng kim, choïn thang ñieän trôû 10X 100X, roài cho que ño chaïm
vaøo 2 ñaàu ñi oát ñeå kieåm tra chuyeån ñoäng cuûa kim. Neáu kim chæ nhích leân khi ño theo 1 chieàu, thì dioát laø
bình thöôøng. Phaûi kieåm tra dioát hai laàn baèng caùch ñaûo ngöôïc ñaàu que ño.

Hình 10-9

52
 10-5 Söû duïng ñoàng hoà ñieän duøng kim
Ñoàng hoà ño ñieän duøng kim thöôøng ñöôïc duøng ñeå ño ñieän aùp moät chieàu DC, cöôøng ñoä doøng ñieän moät chieàu
DC, ñieän aùp xoay chieàu AC vaø ñieän trôû.

(1) Nhöõng chuù yù khi duøng ñoàng hoà ño ñieän

1) Que ño ñoû vaø ñen phaûi ñöôïc gaén chaéc chaén ñuùng vaøo cöïc döông vaø cöïc aâm. Ñieàu naøy seõ traùnh ñöôïc
vieäc noái cöïc khoâng thích hôïp trong khi ño doøng ñieän moät chieàu. Söû duïng caån thaän khi noái que ñeå
chaân ñeá cuûa chuùng khoâng bò beå vôõ
2) Chaéc chaén raèng tröôùc moãi laàn ño, caàn löïa choïn thang ño. Neáu coá ño ñieän aùp töø thang ño ñieän trôû
hoaëc thang ño doøng ñieän thì coù theå laøm ñoàng hoà ño bò chaùy.
3) Khi khoâng theå aùng chöøng giaù trò ñieän aùp hoaëc giaù trò doøng ñieän trong maïch, thì haõy choïn thang cao
hôn, roài sau ñoù môùi chuyeån tôùi thang thaáp hôn ñeå coù theå ñoïc giaù trò ño ôû giöõa thang ño.
4) Trong khi ño, moãi khi chuyeån thang ño, que ño phaûi ñöôïc ngaét khoûi maïch ñieän. Neáu khoâng thì nuùm
xoay chuyeån thang ño coù theå bò hö hoûng.
5) Sau khi ño xong, phaûi chaéc chaén raèng nuùm xoay chuyeån thang ño ñöôïc ñaët ôû vò trí taét.
(2) Ñieàu chænh kim chæ soá 0 (zeroâ) (ñieàu chænh cô khí)
Ñaët ñoàng hoà treân baøn laøm vieäc hoaëc
vò trí naøo ñoù theo phöông
ngang, roài chaéc chaén raèng
kim chæ vaøo vò trí soá “0” taïi
ñieåm cöïc traùi treân thang ño.
Neáu khoâng thì ñieàu chænh vò
trí kim duøng vít ñieàu chænh
vò trí soá “0”.

Hình 10-10 Cô caáu ñieàu chænh ñieåm “0”

53
(3) Ño ñieän aùp moät chieàu DC (DC-V)
Ñöa que ño ñoû vaø ñen cuûa ñoàng hoà vaøo cöïc (+)
vaø (-) töông öùng. Tröôùc heát, ño baèng caùch choïn
thang ño cao hôn so vôùi möùc ñieän aùp ñònh ño.
Tuy nhieân, noù seõ chæ cho pheùp ñoïc gaàn ñuùng.
Cho neân, trong pheùp ño tieáp theo, phaûi choïn
thang ño cho vieäc ñoïc chính xaùc hôn, nhö
thang 25V ñoái vôùi maïch 12V vaø thang 50V ñoái Hình 10-11 Baûng vaïch khoâng ñöôïc nhìn ngang
vôùi maïch 24V.
Khi thöïc hieän pheùp ño, ñoàng hoà ño ñöôïc noái
song song vôùi maïch caàn ño.
Giaù trò chæ ra trong caàu chì cuûa nuùm choïn thang
ño laø giaù trò baûng vaïch toái thieåu trong thang ño
ñoù.
Sau khi ño xong, caàn xoay nuùm choïn thang ño
veà vò trí taét.

Giaù trò cao nhaát trong 1 thang ño Thang ño Ñoïc chæ soá
(ñöôïc chæ ra bôûi ñaàu muõi teân) (ñôn vò: V)

10 10 Ñoïc giaù trò treân thang 10

50 5 Ñoïc giaù trò treân thang 50 sau ñoù chia cho 10
50 Ñoïc giaù trò treân thang 50
250 2,5 Ñoïc giaù trò treân thang 250 roài chia cho 100
25 Ñoïc giaù trò treân thang 250 roài chia cho 10

(4) Ño cöôøng ñoä doøng ñieän moät chieàu (DC-A)

Khi ño cöôøng ñoä doøng ñieän treân maïch ñieän ñang coù
doøng ñieän moät chieàu chaïy qua, tröôùc heát phaûi ngaét
maïch ñieän caàn ño. Sau ñoù, noái que ño (+) vaø (-) cuûa
ñoàng hoà noái tieáp vôùi taûi töông öùng. Khi ño doøng moät
chieàu DC 20A, gaén que ño ñoû vaøo “+” DC 20A.
Thang ño 250 mA ñeå ño DCA ñöôïc döï tính ñeå ño doøng
ñieän voâ cuøng nhoû nhö doøng ñieän chaïy trong cuoän rôle
vaø treân boùng ñeøn ñieàu khieån 3W. Thang ño naøy khoâng
thích hôïp ñeå ño doøng ñieän cuûa phuï taûi lôùn (doøng ñieän
ñang qua phuï taûi nhö boùng ñeøn)
Thang ño Phaïm vi Giaù trò
Tröôùc khi baét ñaàu ño, phaûi döï kieán giaù trò doøng ñieän gaàn DC 20A 20A DC 20A
ñuùng theo ñònh luaät OÂm. 250 250mA DC20A

54
a- ÑIEÄN ÑOÄNG CÔ.
- Ñieän ñoäng cô xaêng:
- Bình ñieän.
- Heä thoáng ñaùnh löûa.

Bu gi laïnh Bugi noùng

55
 Heä thoáng ñaùnh löûa baùn daãn

Heä thoáng ñaùnh löûa tieáp ñieåm

56
 - Ñieän ñoäng cô diesel:
- Bình ñieän.
- Heä thoáng xoâng.
- Heä thoáng khôûi ñoäng.
- heä thoáng naïp.
a- Heä thoáng khôûi ñoäng.

57
 Maïch ñieän cuûa heä thoáng khôûi ñoäng goàm: bình ñieän, maùy khôûi ñoäng, coâng taéc khôûi ñoäng, rô le khôûi
ñoäng…
Maùy khôûi ñoäng thöôøng duøng loaïi giaûm toác.
b- Heä thoáng ñaùnh löûa:
+ Ñieàu khieån thôøi ñieåm ñaùnh löûa:
- duøng chaân khoâng vaø ly taâm.
- Duøng computer…
+ Ñieàu khieån thöù töï ñaùnh löûa:
- Duøng boä chia ñieän.
- Khoâng duøng boä chia ñieän. (DIS)
c- Heä thoáng naïp:
Goàm maùy phaùt, tieát cheá

- Cung caáp ñieän cho caùc thieát bò treân xe khi xe ñang hoaït ñoäng vaø naïp ñieän
cho aéc quy.

58
d- Heä thoáng xoâng maùy:

Duøng bugi xoâng noùng khoâng khí buoàng ñoát (hoaëc oáng huùt) ñeå deã khôûi ñoäng.
- Heä thoáng xoâng cöïc nhanh (QOS-II).
b- HEÄ THOÁNG ÑIEÄN THAÂN XE
Goàm: - Bình ñieän
- Ñeøn : - Pha, coát, vò trí, luøi, bieån soá, phanh, söông muø
- Xi nhan, ñeøn baùo nguy hieåm.
- Ñoàng hoà vaø caùc thieát bò ño.
- Coøi.
- Caùc loaïi moâ tô: gaït nöôùc, röûa kính, khoùa cöûa v.v.
- Saáy kính, moài thuoác v.v.
- Heä thoáng ñieàu khieån.
+ Giaéc noái vaø caùc kyù hieäu daây.
+ Caàu chì:
+ Boùng ñeøn halogien.

59
III- HEÄ THOÁNG GAÀM XE
Goàm: Ly hôïp, hoäp soá, caàu xe, baùnh xe, heä thoáng phanh, treo, laùi.

+ Caùc loaïi truyeàn ñoäng:

- FF (FWD): Maùy boá trí phía tröôùc vaø caàu chuû ñoäng tröôùc.
- FR (RWD): Maùy boá trí phía tröôùc, caàu chuû ñoäng phía sau.
- RR: Maùy boá trí phía sau, caàu chuû ñoäng phía sau.
- 4WD: xe 2 caàu chuû ñoäng.

60
1- Ly hôïp:
Phaân loaïi: - Duøng ñóa ma saùt: - Khoâ: 1 hoaëc nhieàu ñóa.
- Öôùt: 1 hoaëc nhieàu ñóa.
- Ly hôïp thuûy löïc: - Boä bieán ñoåi moâ men (duøng treân xe A/T)
- Khôùp noái thuûy löïc.
2- Hoäp soá:
Taùc duïng: laøm thay ñoåi moâ men keùo vaø ñaûo chieàu chuyeån ñoäng.

- Coù caùc loaïi hoäp soá: Hoäp soá M/T vaø A/T.

61
Goàm: - Truïc sô caáp
- Truïc thöù caáp
- Truïc trung gian.
- Truïc soá luøi.
- Caùc baùnh raêng aên khôùp.
- Boä ñoàng toác.
- Khoùa an toaøn lieân ñoäng.

- Hoäp soá phuï: boä gaøi caàu tröôùc, soá nhanh, chaäm
- Hoäp soá phuï TOD (Torque On Demand)
- Heä thoáng Shift On the Fly.
Caùc ñaêng: ñoàng toác vaø khaùc toác.

62
Nhôùt boâi trôn: SAE 80 -- SAE 140. (Coù loaïi söû duïng nhôùt boâi trôn ñoäng cô SAE 5W-30)
API GL1 -- GL5.

3- Caàu chuû ñoäng:

63
 Boä vi sai, vi sai LSD ( coù loaïi duøng VCU).
Taùc duïng: giaûm toác, cho pheùp vaøo ñöôøng voøng, xuoáng oå gaø do toác ñoä baùnh xe phaûi,
traùi khaùc nhau.

3) Phaân loaïi theo baùnh raêng vaønh chaäu:

Loaïi baùnh raêng coân xoaén Loaïi Hypoid

64
 HOAÏT ÑOÄNG
1) Muïc ñích
Khi xe vaøo ñöôøng voøng, veát caùc baùnh xe seõ taïo ra 1
ñöôøng troøn ñoàng taâm, taâm caùc voøng troøn naøy naèm
treân ñöôøng thaúng noái daøi ñi qua taâm 2 baùnh sau. Do
ñoù, baùnh xe ngoaøi seõ laên nhieàu hôn baùnh xe trong.
Neáu caùc baùnh sau ñöôïc aên khôùp baùnh raêng coá ñònh
vôùi truïc caùc ñaêng thaúng vaøo truïc baùnh xe khoâng qua
boä vi sai, thì baùnh xe beân trong seõ phaûi tröôït treân
maët ñöôøng. Nhö vaäy voû (loáp) xe seõ moøn nhanh hôn vaø
gaây öùng suaát xoaén treân truïc laøm cho vieäc ñi vaøo
ñöôøng voøng khoâng oån ñònh. Boä vi sai seõ loaïi boû ñöôïc
truïc traëc naøy, bôûi vì noù cho pheùp caùc baùnh xe quay ôû
nhöõng ñöôøng troøn khaùc nhau.

2) Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa boä vi sai:

Hình veõ moâ taû cô caáu vi sai goàm 1 baùnh raêng vaø 2
thanh raêng:
+ Neáu taûi taùc ñoäng ñeàu vaøo caû 2 thanh raêng (A) vaø (B),
khi “C” ñöôïc keùo leân, thì caû 2 thanh raêng ñöôïc naâng
leân cuøng 1 khoaûng caùch “h” vaø baùnh raêng khoâng
quay.
+ Neáu taûi chæ taùc ñoäng vaøo thanh raêng (A), thì baùnh
raêng seõ quay treân thanh raêng (A) laøm cho thanh raêng
(B) di chuyeån leân phía treân. Caàn löu yù raèng khoaûng
caùch maø thanh raêng “B” di chuyeån seõ taêng leân baèng
chieàu daøi thanh raêng “A” maø baùnh raêng quay treân ñoù.
Khoaûng caùch thanh raêng (B) di chuyeån ñöôïc tính baèng
bieåu thöùc : H + H = 2H.
Nguyeân lyù naøy ñöôïc aùp duïng cho caùc baùnh raêng vi sai

65
 3) Hoaït ñoäng
Neáu treân caùc baùn truïc caàu sau, caùc truïc naøy ñöôïc noái
then hoa vôùi caùc baùnh raêng baùn truïc, coù löïc caûn baèng
nhau hoaëc xe chaïy thaúng treân ñöôøng baèng phaúng, thì
caùc baùnh raêng veä tinh cuûa boä vi sai seõ khoâng quay.
Caùc baùnh raêng baùn truïc aên khôùp vôùi caùc baùnh raêng
veä tinh cuøng quay vôùi voû boä vi sai vaø baùnh raêng vaønh
chaäu. Khi caùc boä phaän ôû traïng thaùi nhö vaäy thì boä vi
sai khoâng hoaït ñoäng vaø caùc baùnh raêng baùn truïc coù
taùc duïng nhö laø boä phaän noái 2 baùn truïc caàu sau.
Khi xe vaøo ñöôøng voøng, löïc caûn giöõa 2 baùnh xe khoâng
baèng nhau, noù laøm cho baùnh raêng veä tinh quay quanh
truïc chöõ thaäp vaø truïc chöõ thaäp laïi cuøng vôùi voû boä vi
sai quay quanh baùnh raêng baùn truïc naøo coù löïc caûn lôùn
hôn, laøm cho baùnh raêng baùn truïc naøy quay nhanh goáp
2 laàn baùnh raêng baùn truïc kia, vaø nhö vaäy boä vi sai
laøm vieäc.
4) Söï phaân phoái toác ñoä
Giaû söû raèng baùnh raêng vaønh chaäu ñöôïc daãn ñoäng nhôø
baùnh raêng chuû ñoäng ôû toác ñoä 100 v/p. Vieäc naøy seõ
laøm cho caû 2 baùnh xe chuû ñoäng quay cuøng toác ñoä taïo
cho xe chaïy thaúng. Tuy nhieân, neáu xe vaøo ñöôøng voøng
vaø toác ñoä quay cuûa baùnh xe chuû ñoäng beân phaûi giaûm
xuoáng coøn 90 v/p, thì baùnh xe beân traùi phaûi nhaän toác
ñoä taêng theâm laø 10 v/p (100 – 90 = 10), vaø do vaäy
baùnh xe beân traùi quay vôùi toác ñoä ñöôïc tính toaùn theo
bieåu thöùc: 100 + (100 – 90) = 110 v/p.
Giaû söû raèng baùnh raêng vaønh chaäu quay 100 v/p, thì
toång soá voøng quay cuûa 2 baùnh xe phaûi luoân laø 200, thì
luùc ñoù seõ khoâng coù truïc traëc gì xaûy ra giöõa 2 baùnh xe.

66
Nhôùt caàu chuû ñoäng

67
4- Heä thoáng phanh:
taùc duïng: giaûm toác ñoä hoaëc döøng xe.
Phanh chaân, phanh tay, phanh khí xaû.

Sô ñoà phanh thuûy löïc xe Hi-Lander

Caùch boá trí phanh thuûy löïc :

- FF (xe maùy tröôùc, caàu tröôùc): boá trí oáng daàu theo hình X.
- FR (xe maùy tröôùc caàu sau): boá trí oáng daàu 2 baùnh tröôùc 1 ngaên, 2 baùnh sau 1 ngaên

Phaân loaïi:
- Phanh cô khí
- Phanh thuûy löïc
- Phanh khí neùn.

68
 + Phanh ñóa: Taûn nhieät toát hôn.

+ Phanh taêm bua (tang troáng).

.- Phanh ñóa (duøng cho baùnh tröôùc xe Hi-Lander)

69
- Phanh taêm bua

Phanh tang troáng coù phanh tay duøng cho baùnh sau xe Hi-Lander.
Trôï löïc phanh: Duøng chaân khoâng, khí neùn.

Baàu trôï löïc chaân khoâng

70
- Phanh tay

Sô ñoà caùp phanh tay xe Hi-Lander

Xy lanh baùnh xe

71
72
+ Daàu phanh: DOT 3, DOT 4, DOT 5.
Daàu cuøng goác: - DOT 3: nhieät ñoä soâi khoâ 2050 C
- DOT 4: nhieät ñoä soâi khoâ 2350 C
Daàu goác silicon: DOT 5: nhieät ñoä soâi khoâ 2550 C.
Chuù yù: 1) Traùnh cho daàu phanh tieáp xuùc vôùi khoâng khí vaø caàn thay daàu phanh ñònh kyø
theo quy ñònh.
2) Traùnh rôi vaõi daàu phanh vaøo beà maët sôn.
+ Heä thoáng phanh ABS
+ Baùnh xe: Caáu taïo: - Loáp boá xieân
- Loáp boá höôùng taâm
- Ñaûo loáp ñònh kyø
- Aùp suaát hôi loáp.
- Caân baèng baùnh xe.
5) Heä thoáng laùi.
Caáu taïo: - Hoäp laùi.
- Thöôùc laùi.
- Daàu trôï löïc laùi: duøng daàu hoäp soá töï ñoäng.
+ Hình thang laùi.
Yeâu caàu: - Höôùng laùi oån ñònh khi xe chaïy.
- Baùn kính quay voøng nhoû.
- Laùi nheï, eâm

73
+ Xaû khí heä thoáng trôï löïc laùi
+ Heä thoáng laùi ñieàu khieån ñieän töû
+ Heä thoáng laùi 4 baùnh (4WS)

Thanh noái cô caáu laùi

6- Caùc heä thoáng khaùc treân xe

+ Heä thoáng tuùi khí an toaøn
+ Heä thoáng daãn ñöôøng baèng veä tinh v.v

74
7) Heä thoáng treo:
-Coù taùc duïng naâng ñôõ troïng löôïng xe, giaûm xoùc, giaûm va ñaäp khi vaøo ñöôøng xaáu, oå gaø. Duy trì löïc
baùm ñöôøng, löïc keùo baùnh xe.v.v.
- Treo tröôùc: - Thanh choáng Mc Pherson.
- Thanh xoaén
- Nhíp.
- Treo sau: - Nhieàu khôùp noái
- Nhíp.
+ Heä thoáng treo ñieàu khieån baèng ñieän töû : Electronic Control Suspension (ECS)

6) Caùc yeáu toá laùi cuûa baùnh xe:

Taùc duïng: - Laùi nheï nhaøng, oån ñònh.
- Töï traû laùi
- Traùnh moøn loáp.
a) Ñoä chuïm (Toe-in)
b) Goùc nghieâng doïc khôùp chuyeån höôùng
(Caster).
Goùc nghieâng so vôùi phöông thaúng ñöùng khi nhìn
ngang xe cuûa khôùp chuyeån höôùng.
Caster aûnh höôûng lôùn ñeán khaû naêng chaïy thaúng cuûa
xe, khaû naêng töï traû laùi vaø laùi nheï nhaøng.
c) Goùc nghieâng ngang baùnh xe (Camber).
Camber raát quan troïng vaø aûnh höôûng lôùn ñeán ñoä
moøn vaø ñaëc tính khaùc cuûa loáp xe.
- Khi ñöôøng taâm cuûa baùnh xe (ôû giöõa hoa loáp) truøng
vôùi phöông thaúng ñöùng thì goùc camber baèng 0.
- Khi phía treân loáp xe nghieâng ra ngoaøi thì camber
döông.
- Khi phía treân loáp xe nghieâng vaøo trong thì camber
aâm.
d) Goùc nghieâng ngang khôùp chuyeån höôùng (Kingpin):

75
Heä thoáng ñieàu hoøa khoâng khí .

Heä thoáng thoâng gioù

76
Ruùt chaân khoâng vaø naïp ga.

77