Keát caáu heä thoáng phaân phoái khí 56

Chöng 5 KEÁT CAÁU HEÄ THOÁNG PHAÂN PHOÁI KHÍ

5.1 NHIEÄM VUÏ, YEÂU CAÀU, PHAÂN LOAÏI:

5.1.1 Nhieäm vuï:
Cô caáu phaân phoái khí coù nhieäm vuï naïp ñaày hoãn hôïp khí (ñoäng cô xaêng) hay
khoâng khí
saïch (ñoäng cô Diesel) vaøo caùc xy-lanh ôû kyø naïp vaø thaûi saïch khí chaùy
trong caùc xy-lanh
ra ngoaøi ôû kyø xaû.
5.1.2 Yeâu caàu:
Caùc cô caáu phaân phoái khí caàn ñaùp öùng caùc yeâu caàu sau:
• Ñaûm baûo naïp ñaày vaø thaûi saïch, muoán vaäy xuù-paùp caàn môû sôùm vaø ñoùng
muoän tuøy theo
keát caáu cuûa töøng loaïi ñoäng cô.
• Ñaûm baûo ñoùng kín buoàng chaùy cuûa ñoäng cô trong caùc kyø neùn, noå.
• Ñoùng môû ñuùng thôøi gian quy ñònh.
• Ñoä môû lôùn ñeå doøng khí deã löu thoâng.
• Ít moøn, tieáng keâu beù.
• Deã ñieàu chænh, söûa chöõa vaø giaù thaønh cheá taïo reû.
5.1.3 Phaân loaïi:
Trong ñoäng cô ñoát trong thöôøng söû duïng caùc loaïi:
� Cô caáu phaân phoái khí duøng xuù-paùp:
- Cô caáu phaân phoái khí kieåu xuù-paùp ñaët.
- Cô caáu phaân phoái khí kieåu xuù-paùp treo.
� Cô caáu phaân phoái khí duøng van tröôït: Cô caáu phaân phoái khí duøng van
tröôït tuy coù nhieàu
öu ñieåm nhö: coù theå baûo ñaûm tieát dieän löu thoâng lôùn, deã laøm maùt cô caáu
phaân phoái
khí, ít tieáng oàn…. Nhöng loaïi naøy coù keát caáu raát phöùc taïp, giaù thaønh
cheá taïo cao neân
cuõng raát ít ñöôïc duøng.
Trong ñoäng cô hai kyø, naïp thaûi khí baèng loã (queùt voøng), piston cuûa chuùng
laøm nhieäm vuï
cuûa van tröôït, ñoùng môû loã thaûi vaø loã naïp. Loaïi ñoäng cô naøy khoâng coù
cô caáu daãn
ñoäng van tröôït rieâng neân vaãn duøng cô caáu khuyûu truïc – thanh truyeàn daãn
ñoäng piston.
Trong phaàn naøy chæ xeùt ñeán caùc vaán ñeà coù lieân quan tôùi cô caáu phaân
phoái khí duøng xuù-
paùp.

Keát caáu heä thoáng phaân phoái khí 57

5.2 SÔ ÑOÀ VAØ NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC CUÛA CÔ CAÁU PHAÂN PHOÁI KHÍ:
5.2.1 Cô caáu phaân phoái khí kieåu xuù-paùp ñaët:
a. Sô ñoà boá trí (Hình 5.1):

Naép maùy

Xuù-paùp

Thaân maùy
Loø xo

Con ñoäi
Truïc khuyûu

Truïc cam

Hình 5.1: Caùc sô ñoà caáu taïo cô caáu phaân phoái khí kieåu xuù-paùp ñaët

b. Nguyeân lyù laøm vieäc:

Khi ñoäng cô laøm vieäc, truïc khuyûu quay, daãn ñoäng truïc cam quay, caùc cam
naïp (xaû) quay
tôùi vò trí tyø leân con ñoäi, ñaåy con ñoäi ñi leân tyø vaøo ñuoâi xuù-paùp, xuù-
paùp ñi leân, loø
xo bò neùn laïi vaø cöûa huùt (hoaëc xaû) môû ra. Hoãn hôïp nhieân lieäu (ñoäng cô
xaêng), khoâng
khí saïch (ñoäng cô Diesel) qua cöûa huùt naïp vaøo buoàng coâng taùc cuûa ñoäng cô
(hoaëc khí
chaùy qua cöûa xaû thaûi ra ngoaøi).
5.2.2 Cô caáu phaân phoái khí kieåu xuù-paùp treo:
a. Sô ñoà boá trí (Hình 5.2):

Truïc coø moå

Ðuõa ñaåy
Coø moå Xuù-paùp

Con ñoäi
Truïc cam Cam
Hình 5.2: Sô ñoà caáu taïo cô caáu xupap treo

Keát caáu heä thoáng phaân phoái khí 58

b. Nguyeân lyù laøm vieäc:

Khi ñoäng cô laøm vieäc, truïc khuyûu quay → daãn ñoäng truïc cam quay → caùc cam
naïp vaø xaû quay → cam quay tôùi vò trí tyø leân con
ñoäi → ñaåy con ñoäi ñi leân qua ñuõa ñaåy (thanh ñaåy) tyø vaøo vít ñieàu chænh →
ñaåy ñuoâi ñoøn gaùnh (coø moå) ñi
leân → ñaàu coøn laïi cuûa ñoøn gaùnh ñi xuoáng tyø vaøo ñuoâi xuù-paùp → ñaåy xuù-
paùp ñi xuoáng
môû cöûa huùt hay xaû. Neáu xuù-paùp huùt môû, cöûa huùt môû ñeå hoãn hôïp nhieân
lieäu vaø khoâng
khí naïp vaøo buoàng coâng taùc cuûa ñoäng cô. Neáu xuù-paùp xaû môû, cöûa xaû cho
khí chaùy trong
buoàng chaùy thoaùt ra ngoaøi oáng xaû.
Khi cam quay qua vò trí tyø vaøo con ñoäi, loø xo ñaåy xuù-paùp ñi leân ñoùng cöûa
huùt hoaëc xaû,
qua ñoøn gaùnh thanh ñaåy luoân ñaûm baûo con ñoäi tieáp xuùc vôùi cam.
5.3 CAÁU TAÏO CAÙC CHI TIEÁT CHÍNH CUÛA CÔ CAÁU PHAÂN PHOÁI KHÍ:
5.3.1 Truïc cam:
a. Coâng duïng:
Truïc cam duøng ñeå ñieàu khieån vieäc ñoùng môû caùc xuù-paùp theo ñuùng thöù töï
laøm vieäc cuûa
caùc xy-lanh. ÔÛ moät soá ñoäng cô, truïc cam coøn coù nhieäm vuï daãn ñoäng bôm
daàu, bôm nhieân
lieäu (ôû ñoäng cô Diesel) hay boä chia ñieän (ôû ñoäng cô xaêng).
b. Caáu taïo (Hình 5.3):

ô3→
Vaáu cam

Truïc cam
Con ñoäi

Ðænh cam Vaáu cam

Voøng troøn cô sôû

a) Keát caáu doïc cuûa truïc cam b) Maët caét ngang cuûa truïc cam
Hình 5.3: Truïc cam
Truïc cam bao goàm caùc boä phaän chuû yeáu sau:

� Coå truïc vaø oå truïc cam: coù daïng hình truï ñeå ñôõ cho truïc cam quay trong
caùc goái truïc.
Treân coå truïc coù raõnh xoaén ñeå chöùa daàu boâi trôn.
o Truïc cam cuûa cô caáu phaân phoái khí daãn ñoäng giaùn tieáp thöôøng laép trong
oå truïc treân
thaân maùy. Soá oå truïc thöôøng laø:
Z = i + 1 hoaëc Z = i + 1, trong ñoù i laø soá xy-lanh.
2

Keát caáu heä thoáng phaân phoái khí 59

o Loa.i ñoäng cô xaêng hay duøng tru.c cam ít coå tru.c coøn ñoäng cô Diesel hay
duøng tru.c cam
nhieàu coå tru.c (so vôùi soá xy-lanh cuûa ñoäng cô).
o Kích thnôùc vaø keát caáu cuûa coå tru.c vaø ôû tru.c cam tuøy thuoäc vaøo phnông
phaùp laép
tru.c cam.
Tru.c cam cuûa ñoäng cô oâ toâ vaø maùy keùo thnôøng laép theo kieåu ñuùt luoàn tnø
phía ñaàu ñeán
cuoái phía thaân maùy. Vì vaäy, ñnôøng kính cuûa coå tru.c phaûi lôùn hôn baát kyø
boä phaän naøo
treân tru.c (cam, baùnh raêng daãn ñoäng bôm daàu hoaëc boä chia ñieän, cam leäch
taâm daãn ñoäng
bôm xaêng….) ñeå khi laép tru.c cam khoâng bị vnôùng caùc boä phaän aáy. Trong moät
vaøi kieåu keát
caáu, ñeå deã laùp tru.c cam, caùc coå tru.c cam thnôøng ñnô.c cheá ta.o vôùi
ñnôøng kính nhoû daàn
keå tnø ñaàu ñeán cuoái tru.c cam. Tuy nhieân, do kích thnôùc caùc coå khaùc nhau
neân oå cuõng
khaùc nhau khieán cho vieäc nûa chnõa, cheá ta.o vaø thay theá tru.c cam vaø oå
tru.c cam thaønh
phnùc ta.p.
Khi tru.c cam laép theo kieåu treân, oå tru.c cam thnôøng duøng ba.c oáng baèng
theùp, maët trong
traùng hô.p kim babít, hoaëc oáng baèng hô.p kim nhoâm eùp vaøo thaân maùy. Tuy
vaäy, ñoâi khi ba.c
loùt oå tru.c cam cuõng phaân laøm hai nnûa roài oáp leân coå tru.c. Hai nnûa ba.c
loùt ñnô.c coá
ñịnh vôùi nhau baèng vít hoaëc baèng voøng loø xo.
Khi laép tru.c cam theo kieåu ñaët vaøo oå nhn tru.c cam cuûa ñoäng cô tĩnh ta.i
vaø taøu thuûy
(loa.i ñoäng cô naøy coù kích thnôùc raát lôùn neân khoâng theå luoàn tru.c cam tnø
ñaàu ñeán cuoái
ñoäng cô ñnô.c) hoaëc tru.c cam cuûa ñoäng cô daãn ñoäng trn.c tieáp xuù-paùp, oå
tru.c cam baét
buoäc phaûi caét thaønh hai nnûa roài duøng bu-loâng laép chaët naép oå tru.c cam
(Hình 5.4).

Hình 5.4: OÅ tru.c cam laép rôøi cuûa ñoäng cô taøu thuûy

Trong ñoäng cô tĩnh ta.i vaø taøu thuûy, oå tru.c cam thnôøng boá trí ôû treân
ca.nh lieàn vôùi
thaân maùy nhnng coù khi boá rí trong moät hoäp rieâng roài laép beân ca.nh thaân
maùy (Hình 5.5).

Keát caáu heä thoáng phaân phoái khí 60

Hình 5.5: Hoäp oå tru.c cam taøu thuûy

Khi xy-lanh laøm theo kieåu rôøi, oå tru.c cam thnôøng ñaët trong hoäp tru.c
khuyûu. Trong caùc
trnôøng hô.p oå tru.c cam phaân thaønh hai nnûa, khi laép tru.c cam cuõng thnôøng
phaûi tieán haønh
nguyeân coâng ca.o ba.c loùt.
Trong cô caáu phaân phoái khí duøng tru.c cam daãn ñoäng trn.c tieáp xuù-paùp, caùc
giaù ñôõ oå
tru.c cam thnôøng laøm rôøi roài laép leân naép xy-lanh (Hình 5.6). Nhnng cuõng coù
khi laøm thaønh
oå tru.c cam rieâng roái laép leân phía treân naép xy-lanh. Laøm nhn theá coù theå
khieán cho keát
caáu naép xy-lanh ñôn giaûn hôn, laép gheùp deã daøng vaø deã boâi trôn baùnh raêng
daãn ñoäng
tru.c cam (Hình 5.7). Khe hôû nôùng kính ginõa coå tru.c cam vaø ba.c loùt phaûi
naèm trong khoaûng
0,03 – 0,1mm.

Xích

Caêng xích
Tru.c cam thaûi

Xuù-paùp thaûi
Tru.c cam na.p

Vaáu cam Con ñoäi

Xuù-paùp na.p

Daãn hưôùng xích

Giaûm chaán

a) Sô ñoà boá trí tru.c cam daãn ñoäng trư.c tieáp xuù-paùp (DOHC)

Keát caáu heä thoáng phaân phoái khí 61

Con ñoäi
Loø xo
Bu-gi

Xuù-paùp
Tru.c cam

Thanh truyeàn Piston

b)

Hcnh 5.6: S6 đo“ da"n đoˆng tru.c cam loa.ċ tru.c cam da"n đoˆng trö.c tċeáp xu´-pa
´p

Tru.c cam
Vaáu cam

Ðaàu xuù-paùp

Con ñoäi Hai nưõa moùng chaën Xuù-paùp

Loø xo

Hcnh 5.7: Da"n đoˆng tru.c cam trö.c tċeáp

� Cam thaûi vaø cam naïp:

Trong ñoäng cô oâ toâ maùy keùo tru.c cam thnôøng khoâng phaân ñoa.n, caùc cam laøm
lieàn tru.c.
Trong caùc ñoäng cô tĩnh ta.i vaø taøu thuûy cam thaûi vaø cam na.p thnôøng laøm
rôøi tnøng caùi
roài laép leân tru.c baèng then hoaëc baèng ñai oác. Hình da.ng vaø vị trí cuûa cam
phaân phoái khí
quyeát ñịnh bôûi thnù tn. laøm vieäc, goùc ñoä phaân phoái khí vaø soá kyø cuûa
ñoäng cô. Trong
ñoäng cô boán kyø, cam thaûi vaø cam

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 62

na.p co´ theå boá trí cu`ng treˆn moˆt tru.c va` theo vị trí cuûa ca´c xu´-pa´p,
nhnng cu˜ng co´
theå boá trí ca´c cam cu`ng teˆn treˆn moˆt tru.c (moˆt tru.c toa`n cam thaûi va`
moˆt tru.c toa`n
cam na.p). Trong đoˆng c6 hai ky`, cam phaˆn phoái khí đe“u la` cam thaûi.
Kích thn6´c cuûa ca´c cam cheá ta.o lie“n v6´i tru.c thn6`ng nhoû h6n đn6`ng kính
c6û tru.c vì
loa.i tru.c na`y thn6`ng laép theo kieåu đu´t luo“n qua ca´c oå tru.c treˆn thaˆn
ma´y. Ngn6.c la.i
ca´c loa.i cam r6`i thn6`ng co´ kích thn6´c l6´n h6n c6û tru.c vì loa.i na`y
thn6`ng laép theo
kieåu đaët va`o ca´c oå tru.c (oå tru.c la`m tha`nh hai nnûa) 6û beˆn hoˆng thaˆn
ma´y (Hình 5.5).
Cam r6`i ca“n phaûi laép treˆn ru.c va` định vị chính xa´c. Vì vaˆy, thn6`ng du`ng
ca´ch coá định
cam baèng then, then hoa, vít định vị, bu-loˆng, ....
Khi ca“n thieát, cam phaûi đn6.c xoay đeå đie“u chĩnh pha phaˆn phoái khí, cam r6`i
khoˆng laép
trn.c tieáp leˆn tru.c ma` laép treˆn oáng lo´t sau đo´ du`ng đai oác đeå ha˜m
chaët cam v6´i oáng
lo´t. OÁng lo´t đn6.c định vị baèng then.
Trong đoˆng c6 moˆt ha`ng xy-lanh, go´c leˆch đĩnh cam cuûa hai tru.c cam cu`ng
teˆn đn6.c xa´c
định b6ûi soá xy-lanh va` soá ky` cuûa đoˆng c6 co`n vị trí cuûa cam cu`ng teˆn
quyeát định b6ûi
thn´ tn. la`m vieˆc cuûa ca´c xy-lanh va` chie“u quay cuûa tru.c cam.
� OÅ chaën do.c tru.c cam:
Ðeå gin˜ cho tru.c cam khoˆng dịch chuyeån theo chie“u tru.c (khi tru.c cam, thaˆn
ma´y hoaëc naép
xy-lanh gia˜n n6û) khieán khe h6û aên kh6´p cuûa ba´nh raêng coˆn va` ba´nh raêng
nghieˆng da"n
đoˆng tru.c cam thay đoåi la`m aûnh hn6ûng đeán pha phaˆn phoái khí, ngn6`i ta
phaûi du`ng oå chaén
do.c tru.c. Trong trn6`ng h6.p ba´nh raêng da"n đoˆng tru.c cam la` ba´nh raêng
coˆn hoaëc ba´nh
raêng nhieˆng, oå chaén phaûi boá trí ngay sau ba´nh raêng da"n đoˆng. Co`n khi
du`ng ba´nh raêng
raêng thaúng, co´ theå boá trí 6û baát ky` vị trí na`o treˆn tru.c cam vì trong
trn6`ng h6.p na`y,
tru.c cam khoˆng chịu ln.c do.c tru.c va` du` tru.c cam hoaëc thaˆn ma´y co´ gia˜n
n6û kha´c nhau
cu˜ng khoˆng la`m aûnh hn6ûng đeán pha phaˆn phoái khí nhn trong trn6`ng h6.p du`ng
ba´nh raêng
nghieˆng va` ba´nh raêng coˆn.
Cu˜ng gioáng nhn oå chaén do.c tru.c cuûa tru.c khuyûu, oå chaén do.c tru.c cuûa
tru.c cam cu˜ng
l6.i du.ng ca´c maët beˆn cuûa coå tru.c cam ty` leˆn ca´c bích chaén baèng the´p
hoaëc đo“ng đeå
khoáng cheá khe h6û do.c tru.c va` chịu ln.c chie“u tru.c.
c. Vaät lieäu cheá ta.o vaø phnông phaùp ta.o phoâi:
Vaˆt lieˆu cheá ta.o tru.c cam thn6`ng la` the´p h6.p kim tha`nh pha“n cacbon thaáp
nhn the´p 15X,
15MX, 12XH 3A 18XBHA hoaëc the´p cacbon tha`nh pha“n cacbon trung bình nhn the´p
40 hay
the´p 45.
Ca´c maët ma sa´t cuûa tru.c cam (maët la`m vieˆc cuûa cam, cuûa coå tru.c, cuûa
maët đa“u tru.c
cam. ) đu` thaám than va` toˆi cn´ng. Ðoˆ saˆu thaám than thn6`n va`o khoaûng 0,7 –
2mm, đoˆ cn´ng
đa.t
HRC 52 – 65. Ca´c be“ maët kha´c va` ruoˆt tru.c cam đoˆ cn´ng thaáp h6n, thn6`ng
va`o khoaûng HRC
30 – 40.
Tru.c cam thn6`ng đn6.c ta.o phoˆi baèng phn6ng pha´p re`n.

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 63

5.3.2 Con ñoäi:

a. Coâng du.ng:
Con đoˆi la` moˆt chi tieát ma´y truye“n ln.c trung gian, đo“ng th6`i con đoˆi chịu
đn.ng ln.c
nghieˆng do cam phoái khí gaˆy ra trong qua´ trình da"n đoˆng xu´-pa´p, khieán cho
xu´-pa´p co´
theå hoa`n toa`n khoˆng chịu ln.c nghieˆng (trong c6 caáu phaˆn phoái khí xu´-pa´p
đaët).
b. Caáu ta.o vaø vaät lieäu:
Keát caáu con đoˆi (Hình 5.8) go“m hai pha“n: phaàn daãn hưôùng (thaân con ñoäi)
vaø phaàn maët
tieáp xuùc vôùi cam phoái khí. Thaˆn con đoˆi đe“u co´ da.ng hình tru. co`n pha“n
maët tieáp xu´c
thn6`ng co´ nhie“u da.ng kha´c nhau.

Thaân

Ðaùy

Hcnh 5.8: Keát caáu con đoˆċ

Ca´c loa.i con đoˆi thn6`ng la`m baèng the´p cacbon tha`nh pha“n cacbon thaáp hoaëc
trung bình
(the´p 15 – 30) hoaëc the´p h6.p kim 15X, 20X, 12XH3A, 18XHBA. Maët la`m vieˆc
đn6.c thaám than,
toˆi đa.t đoˆ cn´ng HRC 52 – 65.
Hieˆn nay, con đoˆi thn6`ng la`m baèng gang, maët naám thn6`ng baèng gang traéng
hoaëc co´ khi đu´c
gaén moˆt l6´p gang traéng leˆn maët naám cuûa con đoˆi baèng the´p.
Con laên cuûa con đoˆi con laên thn6`n la`m baèn the´p III X6, III X9 va` III X15.
Toˆi đa.t đoˆ
cn´ng HRC 58 – 62. khe h6û gin˜a pha“n thaˆn con đoˆi va` lo" treˆn thaˆn ma´y
thn6`ng va`o khoaûng
0,01 – 0,08mm.

c. Phaân loa.i:

Con đoˆi co´ theå chia la`m ba loa.i chính sau: con ñoäi hình naám vaø hình tru.,
con ñoäi con
laên, con ñoäi thuûy lư.c.
� Con ñoäi hình naám vaø hình tru.:
Con đoˆi hình naám va` hình tru. (Hình 5.9) đn6.c du`ng raát nhie“u. Khi du`ng con
đoˆi na`y, da.ng
cam phaˆn phoái khí phaûi du`ng cam lo“i. Ðn6`ng kính cuûa maët naám tieáp xu´c v6
´i cam phaûi l6´n
đeå tra´nh hieˆn tn6.ng ke.t.

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 64

Chuyeån ñoäng tịnh tieán cuûa con ñoäi

Con ñoäi

Tru.c cam
Chuyeån ñoäng xoay troøn cuûa tru.c cam

Cam
Vaáu cam

Hcnh 5.9: Nguyeân ly´ hoa.t đoˆng cuûa con đoˆċ hcnh tru.

Con đoˆi hình naám đn6.c du`ng raát nhie“u trong c6 caáu xu´-pa´p đaët. Thaˆn con
đoˆi thn6`ng
nhoû, đaëc, vít đie“u chĩnh khe h6û xu´-pa´p baét treˆn pha“n đa“u cuûa thaˆn.
Nhn˜ng naêm ga“n
đaˆy, c6 caáu phaˆn phoái khí xu´-pa´p treo raát pha´t trieån neˆn con đoˆi hình
naám thn6`ng la`m
ro"ng. Thaˆn con đoˆi to, maët tieáp xu´c v6´i lo" da"n hn6´ng l6´n neˆn ít mo`n.
Pha“n lo˜m tieáp
xu´c v6´i đa“u đu˜a đaåy thn6`ng co´ ba´n kính l6´n h6n ba´n kính caáu cuûa đa“u
đu˜a đaåy khoaûng
0,2 – 0,3mm.
Ca´c con đoˆi hình tru. đe“u co´ keát caáu raát đ6n giaûn, nhe. va` de" cheá ta.o.
Thaˆn con đoˆi
hình tru. co´ kích thn6´c vn`a baèng đn6`ng kính maët tieáp xu´c.
Maët tieáp xu´c cuûa con đoˆi hình naám va` hình tru. thn6`ng khoˆng phaûi la` maët
phaúng ma` la`
maët ca“u co´ ba´n kính kha´ l6´n (R = 500 – 1000mm) neˆn kho´ nhaˆn ra. S6û dĩ
la`m nhn vaˆy la`
đeå tra´nh hieˆn tn6.ng mo`n ve.t con đoˆi (hoaëc maët cam) khi đn6`ng taˆm con
đoˆi khoˆng thaúng
go´c v6´i đn6`ng taˆm tru.c cam (Hình 5.9). Khi maët tieáp xu´c la` maët ca“u, con
đoˆi tieáp xu´c
v6´i maët cam toát h6n neˆn tra´nh đn6.c hieˆn tn6.ng ca`o xn6´c.

Chuyeån ñoäng tịnh tieán cuûa con ñoäi

Chuyeån ñoäng xoay troøn cuûa tru.c cam

Chuyeån ñoäng xoay troøn cuûa xuù-paùp

Chuyeån ñoäng tịnh tieán cuûa ñaàu xuù-paùp

a) b)
Hcnh 5.10: Ca´c chuyeån đoˆng song haønh co´ theå cuûa con đoˆċ vaø xu´-pa´p

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 65

Ngoa`i ra, đeå thaˆn con đoˆi va` maët naám tro`n đe“u, ta thn6`ng laép con đoˆi
leˆch v6´i maët
cam moˆt khoaûng e = 1 – 3mm. Nhn theá trong qua´ trình la`m vieˆc, con đoˆi vn`a
chuyeån đoˆng
tịnh tieán vn`a chuyeån đoˆng quay chung quanh đn6`ng taˆm cuûa no´ (Hình 5.10 a).
Neáu maët naám
con đoˆi la`m h6i lo“i, maët la`m vieˆc cuûa cam phaˆn phoái khí thn6`ng co´ đoˆ
coân töø 4’ – 10’.

� Con ñoäi con laên:

Con đoˆi con laên (Hình 5.11) co´ theå du`ng cho taát caû ca´c da.ng cam, nhnng
thn6`ng du`ng v6´i
da.ng cam tieáp tuyeán va` cam lo˜m.

Ðuõa ñaåy Phaàn daãn hưôùng

Thaân con ñoäi

Cam

Con laên

Hcnh 5.11: Nguyeân ly´ hoa.t đoˆng cuûa con đoˆċ con laên

Do con đoˆi tieáp xu´c v6´i maët cam baèng con laên neˆn ma sa´t gin˜a con đoˆi v6
´i cam la` ma`
sa´t laên. Vì vaˆy nu đieåm c6 baûn cuûa loa.i con đoˆi na`y la` ma sa´t nhoû va`
phaûn aûnh chính
xa´c quy luaˆt chuyeån đoˆng naˆng ha. cuûa cam tieáp tuyeán va` cam lo˜m.
Nhn6.c đieåm cuûa con đoˆi loa.i na`y la` keát caáu phn´c ta.p. Con laên đn6.c laép
treˆn tru.c 6û
pha“n dn6´i cuûa con đoˆi, đoˆi khi co`n du`ng caû oå bi (Hình 5.11) đeå giaûm hao
mo`n cho choát
laép con laên.
Tra´i v6´i con đoˆi hình naám va` hình tru., trong qua´ trình la`m vieˆc con đoˆi
con laên khoˆng
đn6.c quay quanh tru.c taˆm cuûa no´ đeå tra´nh hieˆn tn6.ng ke.t con laên. Vì vaˆy
con đoˆi
thn6`ng đn6.c định vị baèng then, baèng ra˜nh phay treˆn oå laép con đoˆi hoaëc
baèng baûn choáng
quay.
� Con ñoäi thuûy ln.c (con ñoäi daàu):
Trong qua´ trình la`m vieˆc, xu´-pa´p va` ca´c chi tieát ma´y kha´c cuûa c6 caáu
phaˆn phoái khí
gia˜n nôû do chòu nhieät ñoä cao. Vì vaäy, ñeå traùnh hieän töôïng “keânh” xuù-pa´p
ngn6`i ta
thn6`ng phaûi đeå khe h6û nhieˆt trong khaˆu da"n đoˆng c6 caáu xu´-pa´p.

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 66

Chính vì co´ khe h6û nhieˆt na`y neˆn trong qua´ trình m6û đo´ng xu´-pa´p maët naám
con đoˆi luoˆn
luoˆn va đaˆp v6´i cam phaˆn phoái khí, gaˆy leˆn tieáng go˜ va đaˆp gin˜a xu´-pa´p
v6´i con đoˆi
(đaëc bieˆt trong c6 caáu phaˆn phoái khí xu´-pa´p treo). Ðeå tra´nh hieˆn tn6.ng
treˆn, trong ca´c
xe du lịch cao caáp ngn6`i ta thn6`ng du`ng loa.i con đoˆi thuûy ln.c. Du`ng loa.i
con đoˆi na`y c6
caáu phaˆn phoái khí khoˆng to“n ta.i khe h6û nhieˆt neˆn khoˆng gaˆy va đaˆp gin˜a
ca´c chi tieát
ma´y trong c6 caáu phaˆn phoái khí do đo´ tra´nh đn6.c tieáng go˜. Loa.i con đoˆi
thuûy ln.c du`ng
trong c6 caáu phaˆn phoái khí xu´-pa´p đaët (Hình 5.12). Nguyeˆn ly´ la`m vieˆc
cuûa con đoˆi thuûy
ln.c nhn sau:

Hcnh 5.12: Keát caáu cuûa con đoˆċ thuûy lö.c

1- Beä tyø; 2- Naép piton; 3- Ðưôøng daàu tưø block maùy; 4- Loã daàu; 5- Thaân con
ñoäi (xylanh);
6- Bi caàu; 7- khung giưõ; 8- Loø xo dưôùi piston; 9- Tru.c cam; 10- Loø xo 1
chieàu; 11- Piston;
12- Loã daàu vao piston; 13- Loã van 1 chieàu; 14- Loã daàu; 15- Block maùy; 16-
Vaáu cam

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 67

Khi xu´-pa´p đo´ng da“u tn` thaˆn ma´y 3 chaûy qua lo" 4 va`o thaˆn con đoˆi 5, sau
đo´ qua lo" 12
chaûy đa“y va`o trong thaˆn piston 11. Do đo´, a´p ln.c da“u se˜ đaåy bi ca“u 6, bi
ca“u 6 ne´n lo`
xo 10 la`m cho lo" van 13 m6û ra da"n đeán da“u se˜ đie“n đa“y khoang phía dn6´i
piston 11, khi
caˆn baèng a´p suaát (daˆu đa˜ đie“n đa“y trong thaˆn con đoˆi) bi ca“u 6 đo´ng
la.i. Khi vaáu cam
16 baét đa“u đaåy con đoˆi đi leˆn da“u trong khoang dn6´i piston 11 bị ne´n la.i
la`m cho piston
11 đi leˆn đa“y xu´-pa´p m6û ra. Khi xu´-pa´p đo´ng la.i lo` xo 8 đaåy thaˆn con
đoˆi ve“ vị trí
lo" 3 tu`ng v6´i lo" 4. Khi đo´, da“u tn` thaˆm ma´y se˜ bu` va`o ln6.ng da“u thaát
thoa´t khi con
đoˆi la`m vieˆc.
Trong qua´ trình la`m vieˆc, c6 caáu xu´-pa´p gia˜n n6û, đuoˆi xu´-pa´p se˜ aán
piston 11 xuoáng
la`m da“u phía dn6´i piston rĩ qua khe h6û gin˜a piston va` xy-lanh 5 ra ngoa`i. Vì
vaˆy, xu´-pa´p
du` co´ gia˜n nôû vaãn khoâng bị “keânh”.
Ngoa`i ra, du`ng con đoˆi thuûy ln.c co`n co´ moˆt nu đieåm đaëc bieˆt la` co´ theå
tn. đoˆng thay
đoåi trị soá th6`i gian tieát dieˆn cuûa c6 caáu phaˆn phoái khí. Vì khi toác đoˆ
đoˆng c6 taêng
leˆn, do khaû naêng ro` rĩ da“u giaûm đi neˆn xu´-pa´p m6û s6´m h6n khi cha.y toác
đoˆ thaáp, đie“u
đo´ raát co´ l6.i đoái v6´i qua´ trình na.p đoˆng c6.
Ðeå giaûm tieáng va đaˆp cuûa c6 caáu phoái khí, trong moˆt soá đoˆng c6 co`n du`ng
lo` xo baûn
hình chn˜ U. Moˆt đa“u lo` xo laép va`o con đoˆi, đa“u kia laép va`o đeá lo` xo xu
´-pa´p. Lo` xo
baûn luoˆn luoˆn e´p con đoˆi ty` sa´t va`o maët cam. Khi cam đaåy con đoˆi leˆn,
lo` xo chn˜ U
khieán cho con đoˆi tieáp xu´c tn` tn` v6´i đuoˆi xu´-pa´p neˆn giaûm đn6.c hieˆn
tn6.ng va đaˆp.

5.3.3 Ðuõa ñaåy:

Ðu˜a đaåy du`ng trong c6 caáu xu´-pa´p treo thn6`ng la` moˆt thanh the´p nhoû,
da`i, đaëc hoaëc
ro"ng du`ng đeå truye“n ln.c tn` con đoˆi đeán đo`n baåy. Ðeå giaûm nhe. tro.ng
ln6.ng, đu˜a đaˆy
hn6`ng la`m baèng oáng the´p ro"ng hai đa“u ha`n gaén v6´i ca´c đa“u tieáp xu´c co´
maët tieáp xu´c
hình ca“u (đa“u tieáp xu´c v6´i con đoˆi) hoaëc maët ca“u lo˜m (đa“u tieáp xu´c v6
´i vít đie“u
chĩnh), (Hình 5.13). ÔÛ moˆt soá loa.i, caû hai đa“u tieáp xu´c cuûa đu˜a đaåy đe“u
la` hình ca“u.
Ðu˜a đaåy thn6`ng la`m baèng the´p cacbon tha`nh pha“n trung bình. Ða“u tieáp xu´c
la`m baèng

Hcnh 5.13: Ðu˜a đaåy

the´p cacbon, ha`n gaén v6´i đu˜a đaåy ro“i toˆi đa.t đoˆ cn´ng HRC 50 – 60.

5.3.4 Ðoøn baåy (coø moå):

a. Nguyeân lyù hoa.t ñoäng:
Ðo`n baåy la` chi tieát truye“n ln.c trung gian moˆt đa“u tieáp xu´c v6´i đu˜a
đaåy, đa“u co`n la.i
tieáp xu´c v6´i đuoˆi xu´-pa´p. Khi tru.c cam naˆng con đoˆi leˆn, đu˜a đaåy đaåy
moˆt đa“u cuûa
đo`n baåy đi leˆn,

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 68

đa“u kia cuûa đo`n baåy ne´n lo` xo xu´-pa´p xuoáng va` m6û xu´-pa´p. Do co´ đo`n
baåy, xu´-pa´p
m6û đo´ng theo đu´ng pha phaˆn phoái khí.
b. Caáu ta.o vaø vaät lieäu:
Ða“u tieáp xu´c v6´i đu˜a đaåy thn6`ng co´ vít đie“u chĩnh. Sau khi đie“u chĩnh khe
h6û nhieˆt, vít
na`y đn6.c ha˜m chaët baèng đai oác. Ða“u tieáp xu´c v6´i đuoˆi xu´-pa´p thn6`ng co
´ maët tieáp
xu´c hình tru. (Hình 5.2) đn6.c toˆi cn´ng. Nhnng cu˜ng co´ khi du`ng vít đeå khi
mo`n thay theá
đn6.c de" da`ng. Maët ma sa´t gin˜a tru.c va` ba.c lo´t e´p treˆn đo`n baåy đn6.c
boˆi tr6n baèng
da“u nh6`n chn´a trong pha“n ro"ng cuûa tru.c. Ngoa`i ra treˆn đo`n baåy ngn6`i ta
co`n khoan lo"
đeå da"n da“u maët tieáp xu´c v6´i đuoˆi xu´-pa´p va` maët tieáp xu´c v6´i vít
đie“u chĩnh.
Ðo`n baåy thn6`ng daˆp baèng the´p cacbon tha`nh pha“n cacbon trung bình nhn ca´c
loa.i the´p 30,
35, 40, 45. trong moˆt va`i loa.i đoˆng c6 xaêng c6˜ nhoû, đo`n baåy daˆp baèng the
´p taám ro“i
ha`n hai nnûa v6´i nhau (Hình 5.14).

Nhoâm ñuùc

Ðaàu tieáp xuùc

Loã laép tru.c coø moå Tru.c con laên

Ðaàu naâng thuûy lư.c Con laên

Hcnh 5.14: Keát caáu coø moå
Chie“u da`i cuûa hai ca´nh tay đo`n cuûa đo`n baåy thn6`ng kha´c nhau, ca´nh tay
đo`n phía beˆn
tru.c cam lc thn6`ng ngaén h6n phía beˆn xu´-pa´p lₓp. Tyû soá truye“n:

l xp
lc

= 1,2 ÷1,8
S6û dĩ la`m nhn vaˆy la` đeå giaûm ha`nh trình cuûa con đoˆi. Do đo´, co´ theå
giaûm gia toác va`
ln.c qua´n tính cuûa c6 caáu phaˆn phoái khí.
Khi la`m vieˆc, maët tru. 6û pha“n đa“u đo`n baåy vn`a laên vn`a trn6.t treˆn đuoˆi
xu´-pa´p,
khieán cho xu´-pa´p bị nghieˆng đi va` do đo´ maët naám xu´-pa´p cha.m đeá s6´m h6n
th6`i gian quy
định.

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 69

5.3.5 Xuù-paùp:
a. Coâng du.ng:
Ca´c loa.i xu´-pa´p (Hình 5.15) du`ng đeå đo´ng m6û cnû hu´t va` cnûa xaû theo thn´
tn. ca´c ky`
la`m vieˆc cuûa đoˆng c6.
b. Caáu ta.o:
Xu´-pa´p đn6.c caáu ta.o go“m 3 pha“n: naám xu´-pa´p, thaˆn xu´-pa´p va` đuoˆi xu´-
pa´p.
ñuoâi

thaân naám

Xuù-paùp na.p

Xuù-paùp xaû

Xuù-paùp xaû
Xuù-paùp na.p
Hcnh 5.15: Keát caáu cuûa xu´-pa´p

� Naám xuù-paùp:
Maët la`m vieˆc quan tro.ng cuûa pha“n naám xu´-pa´p la` maët coˆn, co´ go´c coˆn α
= 15 – 45⁰.
Go´c
α ca`ng nhoû tieát dieˆn lnu thoˆng ca`ng l6´n, tuy nhieˆn khi α nhoû, maët naám
ca`ng moûng, đoˆ cn´ng vn˜ng cuûa maët naám ca`ng ke´m do đo´ de" bị
cong veˆnh, tieáp xu´c khoˆng kín khít v6´i đeá xu´-pa´p. Ðoái v6´i do`ng khí lnu
đoˆng va`o xy-lanh, khi α nhoû qu´a , ví du. α = 0⁰,
do`ng khí lnu đoˆng cu˜ng bị gaáp khu´c. Ngn6.c la.i, khi α l6´n, maët naám xu´-pa
´p da`y va` be“n h6n, do`ng khí thaûi đi ra
cu˜ng de" h6n. Do đo´, đa soá xu´-pa´p cuûa ca´c đoˆng c6 đe“u du`ng go´c α = 45⁰
đeå vn`a baûo đaûm đoˆ be“n cuûa
naám, vn`a baûo đaûm tieát dieˆn lnu thoˆng khi m6û xu´-pa´p va` vn`a baûo đaûm
do`ng khí lnu đoˆng de" da`ng.
Xu´-pa´p na.p cuûa moˆt soá loa.i đoˆng c6 cu˜ng thn6`ng du`ng go´c α = 30⁰, co`n
xu´-pa´p thaûi thì ha“u
nhn chĩ du`ng moˆt loa.i go´c α = 45⁰.
Go´c cuûa maët coˆn treˆn naám xu´-pa´p co`n thn6`ng la`m nhoû h6n go´c cuûa maët
coˆn treˆn đeá
xu´- pa´p khoaûng 0,5 – 1⁰ đeå xu´-pa´p co´ theå tieáp xu´c v6´i đeá theo vo`ng
tro`n 6û me´p
ngoa`i cuûa maët coˆn (neáu nhn maët đeá xu´-pa´p roˆng h6n maët coˆn cuûa xu´-pa
´p). La`m nhn theá
co´ the“ baûo đaûm tieáp xu´c đn6.c kín khít du` maët naám co´ bị bieán da.ng nhoû.
Chie“u roˆng b cuûa maët coˆn treˆn naám xu´-pa´p thn6`ng baèng: (0,05 – 0,12)dn.
chie“u da`y cuûa
naám thn6`ng va`o khoaûng (0,08 – 0,12)dn. trong đo´ dn la` đn6`ng kính naám xu´-pa
´p. Chie“u roˆng
b cuûa maët coˆn phu. thuoˆc va`o đoˆ cn´ng cuûa vaˆt lieˆu la`m xu´-pa´p va` đeá
xu´-pa´p. Neáu
nhn đoˆ cn´ng cuûa
Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 70
xu´-pa´p l6´n h6n cuûa đeá xu´-pa´p thì chie“u roˆng cuûa xu´-pa´p phaûi l6´n h6n
chie“u roˆng cuûa
đeá va` ngn6.c la.i. Nhn vaˆy, m6´i baûo đaûm xu´-pa´p tieáp xu´c kín khít v6´i đeá
trong qu´a
trình la`m vieˆc va` khi đeá xu´-pa´p bị hao mo`n, snûa chn˜a cu˜ng de" da`ng h6n.
Keát caáu cuûa naám xu´-pa´p chaúng nhn˜ng co´ aûnh hn6ûng t6´i quyeát định t6´i
gia´ tha`nh cheá
ta.o ma` co`n aûnh hn6ûng t6´i đoˆ be“n, tro.ng ln6.ng va` tình tra.ng lnu đoˆng
cuûa do`ng khí qua
ho.ng đeá xu´- pa´p nn˜a. Keát caáu cuûa naám xu´-pa´p thn6`ng co´ ba loa.i chính
nhn sau:
• Naám baèng (Hình 5.16a): 7u đieåm cuûa loa.i xu´-pa´p naám baèng la` cheá ta.o
đ6n giaûn, co´
theå du`ng cho caû xu´-pa´p thaûi hoaëc xu´-pa´p na.p. Vì vaˆy đa soá ca´c đoˆng c6
đe“u du`ng
loa.i xu´-pa´p na`y (hình 5.16a).
• Naám loõm: Xu´-pa´p naám lo˜m (Hình 5.16b) co´ đaëc đieåm la` ba´n kính go´c
ln6.n gin˜a pha“n
thaˆn xu´-pa´p va` pha“n naám raát l6´n. Keát caáu na`y co´ theå caûi thieˆn tình
tra.ng lnu thoˆng
cuûa do`ng khí na.p va`o xy-lanh đo“ng th6`i co´ theå taêng đn6.c đoˆ cn´ng vn˜ng
cho pha“n naám
xu´-pa´p. Ðeå giaûm giaûm tro.ng ln6.ng cuûa xu´-pa´p khi taêng ba´n kính go´c
ln6.n, maët dn6´i
cuûa naám bị khoe´t lo˜m saˆu va`o tha`nh da.ng loa ke`n. Nhn6.c đieåm cuûa xu´-pa
´p lo˜m la` cheá
ta.o kho´ va` maët chịu nhieˆt cuûa xu´- pa´p l6´n, xu´-pa´p de" bị no´ng. Xu´-pa´p
lo˜m thn6`ng
du`ng la`m xu´-pa´p na.p cuûa đoˆng c6 ma´y bay va` moˆt soá đoˆng c6 cn6`ng ho´a.
• Naám loài (Hình 5.16c). Da.ng naám lo“i caûi thieˆn đn6.c tình tra.ng lnu đoˆng
cuûa do`ng khí
thaûi (vì maët naám lo“i leˆn, neˆn ha.n cheá khu vn.c ta.o tha`nh xoa´y khi thaûi
khí). Chính vì
vaˆy, xu´-pa´p thaûi cuûa taát caû ca´c đoˆng c6 cn6`ng ho´a đe“u la`m theo da.ng
naám lo“i. Ðeå
giaûm tro.ng ln6.ng cuûa naám, ngn6`i ta thn6`ng khoe´t lo˜m phía treˆn pha“n naám.
Nhn6.c đieåm
cuûa loa.i xu´-pa´p lo“i cu˜ng gioáng nhn cuûa loa.i xu´-pa´p lo˜m: kho´ cheá ta.o
va` be“ maët
chịu nhieˆt l6´n.

a) b) c) d)
Hcnh 5.16: Hcnh da.ng ca´c naám xu´-pa´p kha´c nhau

a) Naám baèng c) Naám loài

b) Naám loõm d) Xuù-paùp roãng

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 71

Do xu´-pa´p trong qua´ trình la`m vieˆc phaûi chịu đn.ng nhieˆt đoˆ cao, nhaát la`
trong đoˆng c6
cn6`ng ho´a. Nhieˆt treˆn xu´-pa´p truye“n qua pha“n dieˆn tích tieáp xu´c v6´i đeá
(dieˆn tích
na`y thn6`ng raát nhoû) va` thaˆn xu´-pa´p. Vì vaˆy vaán đe“ taûn nhieˆt cuûa xu´-
pa´p ra´t kho´
khaên. Trong ca´c loa.i đoˆng 6 cn6`ng ho´a, xu´-pa´p thaûi thn6`ng la`m ro"ng
(Hình 5.16d), trong
chn´a natrium (Na). Ln6.ng Na chieám khoaûng 50 – 60% dung tích lo" ro"ng. Do Na no
´ng chaûy 6û
370⁰K (97⁰c) neˆn khi xu´-pa´p la`m vieˆc, Na thu nhieˆt cuûa xu´-pa´p, no´ng chaûy
tha`nh theå
loûng ta.o 9ie“u kieˆn truye“n nhieˆt tn` naám xu´-pa´p xuoáng phía thaˆn xu´-pa´p
đn6.c nhanh va`
toát h6n, khieán xu´-pa´p thaûi cuûa ca´c đoˆng c6 cn6`ng ho´a na`y khoˆng bị cha
´y.

� Thaân xuù-paùp:
Thaˆn xu´-pa´p thn6`ng co´ đn6`ng kính thích đa´ng đeå da"n hn6´ng toát, taûn
nhieˆt toát va` chịu
đn6.c ln.c nghieˆng khi xu´-pa´p đo´ng m6û. Ðeå ha. thaáp nhieˆt đoˆ cuûa xu´-pa´p,
ngn6`i ta
thn6`ng co´ xu hn6´ng taêng đn6`ng kính thaˆn xu´-pa´p va` ke´o da`i oáng da"n hn6
´ng t6´i ga“n
naám xu´-pa´p. Nhnng do phaûi đaûm baûo tieát dieˆn lnu thoˆng cuûa do`ng khí va`
đaûm baûo
xu´-pa´p go.n nhe. neˆn thaˆn xu´-pa´p cu˜ng khoˆng theå qua´ l6´n.
• Khi khoˆng co´ ln.c nghieˆng ta´c du.ng nhn khi da"n đoˆng xu´-pa´p baèng con
đoˆi, hoaëc ln.c
nghieˆng nhoû nhn khi da"n đoˆng xu´-pa´p baèng đo`n baåy, thaˆn xu´-pa´p thn6`ng o
´ đn6`ng kính
va`o khoang dt = (0,16 – 0,25)dn.
• Khi trn.c tieáp da"n đoˆng xu´-pa´p, ln.c nghieˆng ta´c du.ng treˆn thaˆn xu´-pa
´p l6´n nhaát,
neˆn đn6`ng kính cuûa thaˆn co´ theå taêng leˆn đeán dt = (0,3 – 0,4)dn. Trong đo´
dn la` đn6`ng
kính cuûa naám xu´-pa´p.
Ðeå tra´nh hieˆn tn6.ng xu´-pa´p maéc ke.t trong oáng da"n hn6´ng khi bị đoát no
´ng, đn6`ng kíng
cuûa thaˆn xu´-pa´p 6û pha“n noái tieáp v6´i naám xu´-pa´p thn`6ng la`m nhoû đi
moˆt ít hoaëc
khoe´t roˆng lo" cuûa oáng da"n hn6´ng 6û pha“n na`y (hình 5.17b. c).
Chie“u da`i cuûa thaˆn xu´-pa´p tu`y thuoˆc va`o ca´ch boá trí xu´-pa´p, no´
thn6`ng thay đoåi
trong pha.m vi kha´ l6´n: lt = (2,5 – 3,5)dn. Chie“u da`i cuûa thaˆn ca“n ln.c
cho.n đuû đeå laép
oáng da"n hn6´ng va` lo` xo xu´-pa´p.

� Ðuoâi xuù-paùp:
Pha“n đuoˆi xu´-pa´p thn6`ng co´ da.ng đaëc bieˆt đeå co´ theå laép ghe´p v6´i đĩa
lo` xo. Ca´c
phn6ng pha´p laép đuoˆi xu´-pa´p v6´i đĩa lo` xo gi6´i thieˆu treˆn Hình 5.17.
Khi tru.c cam da"n đoˆng trn.c tieáp xu´-pa´p, đuoˆi xu´-pa´p laép v6´i lo` xo theo
phn6ng a´n
gi6´i thieˆu treˆn Hình 5.17a. Trong đo´ đĩa vít lo` xo 1 vaën va`o thaˆn xu´-pa´p
5. Maët dn6´i
cuûa đĩa vít phay tha`nh nhie“u raêng nhoû aên kh6´p v6´i ca´c raêng treˆn đĩa lo`
xo 2. Ðĩa na`y
laép v6´i đuoˆi xu´-pa´p theo kieåu then hoa hoaëc maët va´t nhn Hình 5.7 8a. Khi
muoán đie“u chĩnh
khe h6û gin˜a maët đĩa vít (maët na`y đn6.c toˆi cn´ng) v6´i maët lnng cam ta aán
lo` xo xuoáng đeå
đĩa lo` xo 2 ta´ch khoûi đĩa vít 1 đi moˆt go´c na`o đo´ tu`y theo khe h6û muoán
đie“u chĩnh (xoay
đĩa vít theo chie“u kim đo“ng ho“ taêng khe h6û).

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 72

raêng

Lôùp theùp sten-lít Choát haõm

Hcnh 5.17: Keát caáu đuoâċ xu´-pa´p vaø ca´c chċ tċeát laép ghe´p lċeân quan

Khi da"n đoˆng xu´-pa´p baèng c6 caáu con đoˆi va` đo`n baåy, đĩa lo` xo laép v6´i
xu´-pa´p baèng
hai mo´ng ha˜m hình coˆn (Hình 5.17b) laép va`o đoa.n co´ đn6`ng kính nhoû treˆn
đuoˆi xu´-pa´p.
Maët coˆn phía ngoa`i cuûa mo´ng ha˜m aên kh6´p v6´i maët coˆn cuûa lo" đĩa lo` xo
(go´c coˆn
thn6`ng tn` 10⁰ – 15⁰). Ca´c ra˜nh ha˜m treˆn đuoˆi xu´-pa´p co´ theå la` ra˜nh
hình tru., hình
coˆn, moˆt ra˜nh hay nhie“u ra˜nh nhn Hình 5.17b. Trong ca´c c6 caáu phoái khí xu´-
pa´p treo treˆn
đuoˆi xu´-pa´p co`n laép vo`ng an toa`n đeå gin˜ khoˆng cho xu´-pa´p tu.t va`o y
lanh khi ga˜y lo`
xo xu´-pa´p. Ngoa`i ca´ch laép du`ng mo´ng ha˜m ra, co`n coù theå duøng nhieàu
caùch laép khaùc nhn
duøng choát haõm, ñai oác haõm… laép treˆn đuoˆi xu´-pa´p đeå ha˜m đĩa lo` xo. Tuy
vaˆy, kieåu laép
ghe´p du`ng mo´ng ha˜m co´ nu đieåm l6´n la` khoˆng gaˆy leˆn n´ng suaát taˆp trung
treˆn đuoˆi
xu´-pa´p, vì vaˆy đn6.c du`ng raát roˆng ra˜i maëc du` gia coˆng mo´ng ha˜m tn6ng
đoái kho´ khaên.
Khi da"n đoˆng xu´-pa´p baèng con đoˆi hay đo`n baåy, đuoˆi xu´-pa´p trn.c tieáp va
đaˆp v6´i con
đoˆi va` đo`n baåy do đo´ maët treˆn cuûa đuoˆi xu´-pa´p phaûi toˆi cn´ng. Ðeå tra
´nh mo`n, đoˆi
khi ngn6`i ta tra´ng (hoaëc da´n) leˆn maët đuoˆi moˆt l6´p the´p h6.p kim cn´ng
(the´p stenlit)
hoaëc chu.p va`o pha“n đuoˆi moˆt naép baèng the´p h6.p kim cn´ng nhn Hình 5.17c,
d.
Ðeå taêng tuoåi tho. cho xu´-pa´p va` đaûm baûo xu´-pa´p la`m vieˆc toát, (đo´ng
kín khoˆng lo.t
khí), co´ theå thieát keá c6 caáu đaëc bieˆt đeå xoay xu´-pa´p quanh đn6`ng taˆm
cuûa no´, khieán
cho xu´-pa´p vn`a di đoˆng leˆn xuoáng vn`a quay tro`n. Toác đoˆ quay thn6`ng nhoû,
va`i chu.c la“n
đo´ng m6û xu´-pa´p m6´i quay moˆt vo`ng.
Ca´c c6 caáu đaëc bieˆt thn6`ng du`ng đeå xoay xu´-pa´p gi6´i thieˆu treˆn Hình
5.18.

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 73

Hình 5.18a gi6´i thieˆu c6 caáu quay xu´-pa´p du`ng oáng lo´t hình coˆn. Trong keát
caáu na`y mo´ng
ha˜m xu´-pa´p khoˆng laép trn.c tieáp v6´i đĩa lo` xo ma` laép trn.c tieáp v6´i
oáng lo´t hình
coˆn. OÁng lo´t na`y laép trong lo" hình coˆn cuûa đĩa lo` xo va` chĩ tieáp xu´c v6
´i maët coˆn
cuûa lo" baèng maët va`nh phía treˆn cuûa oáng lo´t. Vì vaˆy, moˆmen ma sa´t treˆn
maët tieáp xu´c
na`y raát nhoû. Trong qua´ trình dao đoˆng cuûa c6 caáu, moˆmen ma sa´t co´ lu´c
giaûm xuoáng baúng
khoˆng do đo´ ta.o đie“u kieˆn cho xu´-pa´p xoay quanh tru.c cuûa no´.

Khoùa

Loø xo Beä

Cheùn chaën Xuù-paùp

Xoay theo chieàu dưông

Hcnh 5.18: C6 caáu xoay xupap

Hình 5.18b gi6´i thieˆu c6 caáu đaëc bieˆt du`ng đeå xoay xu´-pa´p khi xu´-pa´p m6û
ra. Nguyeˆn ly´
la`m vieˆc cuûa c6 caáu na`y nhn sau: Ðeá 4 laép coá định treˆn laép xylanh, treˆn
no´ co´ moˆt soá
ra˜nh co´ chie“u saˆu thay đoåi (xem maët caét A – A); trong ra˜nh co´ bi ca“u 5
va` lo` xo ho“i vị
6. Khi xu´-pa´p đo´ng kín treˆn đeá, ln.c e´p cuûa lo` xo 1 khoˆng l6´n laém, ln.c
na`y e´p đeˆm
ty` 2 va` vo`ng lo` xo 3 ty` leˆn va`nh baˆc cuûa đeá 4. khi xu´-pa´p bị e´p m6û
ra, ln.c e´p lo`
xo raát l6´n; ln.c na`y e´p vo`ng lo` xo 3 uoán cong xuoáng phía dn6´i va` baét
đa“u ty` va`o ca´c
vieˆn bi. Me´p trong cuûa va`nh lo` xo tn` tn` nhaác leˆn khoûi va`nh baˆc cuûa đeá
4. Sau đo´ ca´c
vieˆn bi di chuyeån trong ra˜nh co´ maët nghieˆng la`m cho vo`ng lo` xo xoay đi
moˆt go´c nhaát
định khieán cho đeˆm ty` 2, lo` xo 1 va` xu´-pa´p quay theo. Khi xu´-pa´p đo´ng
la.i, ln.c lo` xo
giaûm, vo`ng lo` xo khoˆng bieán da.ng nn˜a, me´p trong cuûa no´ la.i ty` leˆn
va`nh baˆc va` lo`
xo ho“i vị 6 đaåy bi 5 tr6û ve“ vị trí trí ban đa“u.
Do xu´-pa´p quay đn6.c quanh tru.c cuûa no´, thaˆn xu´-pa´p se˜ laˆu mo`n va` naám
xu´-pa´p tieáp
xu´c khít v6´i đeá h6n, ít bi cong veˆnh.
5.3.6 Ðeá xuù-paùp:
Trong c6 caáu phaˆn phoái khí xu´-pa´p đaët, đn6`ng thaûi va` đn6`ng na.p boá trí
treˆn thaˆn ma´y,
co`n trong c6 caáu phaˆn phoái khí xu´-pa´p treo, đn6`ng thaûi va` đn6`ng na.p boá
trí trong naép
xy-lanh. Ðeå giaûm hao mo`n cho thaˆn ma´y va` naép xy-lanh khi chịu ln.c va đaˆp
cuûa xu´-pa´p,
ngn6`i ta thn6`ng du`ng đeá xu´-pa´p e´p va`o ho.ng đn6`ng thaûi va` đn6`ng na.p.
Trong ca´c đoˆng
c6 du`ng thaˆn ma´y hay

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 74

naép xy-lanh baèng gang, đeá xu´-pa´p thn6`ng chĩ naép treˆn đn6`ng thaûi, co`n khi
thaˆn ma´y va`
naép xy- lanh baèng h6.p kim nhoˆm, đeá xu´-pa´p du`ng cho caû đn6`ng thaûi va`
đn6`ng na.p. Keát
caáu cuûa đeá xu´- pa´p raát đ6n giaûn, thn6`ng chĩ la` moˆt vo`ng hình tru., treˆn
co´ va´t maët
coˆn đeå tieáp xu´c v6´i maët coˆn cuûa naám xu´-pa´p (Hình 5.19).

Ðeá 30⁰

Ðeá 45⁰

Ðeá xuù-paùp

Sai leäch 1 ⁰ giưõa ñeá vaø xuù-paùp

Cưûa lưu thoâng doøng khí

Naép quy-laùt khoâng duøng ñeá xuù-paùp

Naép quy-laùt
Vị trí laép ñeá xuù-paùp

Hcnh 5.19:Ðeá xu´-pa´p vaø moáċ quan heˆ v6´ċ xu´-pa´p

Maët ngoa`i cuûa đeá xu´-pa´p co´ theå la` maët tru. treˆn co´ tieˆn ra˜nh đa`n
ho“i đeå laép cho
chaéc. Co´ khi maët ngoa`i co´ đoˆ coˆn nhoû (khoaûng 12ᵒ⁾. Loa.i đeá xu´-pa´p hình
coˆn na`y
thn6`ng khoˆng e´p sa´t đa´y ma` đeå moˆt khe h6û h6n 0,04mm. Nhn theá sau na`y
neáu đeá bị loûng
ra, ta co´ theå đo´ng nu´t saˆu xuoáng h6n đeå laép chaët h6n. Treˆn maët coˆn cuûa
đeá cu˜ng tieˆn
ra˜nh đa`n ho“i, sau khi e´p va`o, kim loa.i treˆn thaˆn ma´y hoaëc naép xy-lanh
se˜ đie“n kín va`o
ra˜nh va` gin˜ chaët laáy đeá.
Ðeá xu´-pa´p thn6`ng la`m baèng the´p h6.p kim hoaëc gang h6.p kim (gang traéng).
Chie“u da`y cuûa
đeá naèm trong khoaûng (0,08 – 0,15)dₒ. Chie“u cao cuûa đeá naèm trong khoaûng
(0,18 – 0,25)dₒ (dₒ
la` đn6`ng kính ho.ng đeá). Ðeá xu´-pa´p baèng the´p h6.p kim thn6`ng e´p va`o
thaˆn ma´y hoaëc
naép xy-lanh v6´i đoˆ doˆi khoaûng 0,0015 – 0,0035 đn6`ng kính ngoa`i cuûa đeá.
5.3.7. OÁng daãn hnôùng xuù-paùp (ghít xuù-paùp, la guide de soupape):
a. Coâng du.ng vaø vaät lieäu:
Ðeå de" snûa chn˜a va` tra´nh hao mo`n cho thaˆn ma´y hoaëc naép xy-lanh 6û cheá
đoˆ laép xu´-pa´p,
ngn6`i ta laép oáng da"n hn6´ng xu´-pa´p treˆn ca´c chi tieát ma´y na`y. Xu´-pa´p
đn6.c laép va`o
oáng da"n hn6´ng theo cheá đoˆ laép loûng.
OÁng da"n hn6´ng xu´-pa´p thn6`ng cheá ta.o baèng ca´c loa.i gang h6.p kim, gang
deûo đn6.c nhieˆt
luyeˆn. Trong ca´c đoˆng c6 hieˆn đa.i, oáng da"n hn6´ng đn6.c e´p baèng boˆt kim
loa.i sau đo´ snû
ly´ ngaˆm taåm da“u boˆi tr6n. Loa.i vaˆt lieˆu kim loa.i goám na`y chịu mo`n raát
toát va` khoˆng
ca“n boˆi tr6n, tuy vaˆy gia´ tha`nh cheá ta.o kha´ cao neˆn chĩ du`ng cho nhn˜ng
loa.i đoˆng c6
cao toác. Trong moˆt soá đoˆng c6 cao toác co`n du`ng oáng da"n hn6´ng baèng h6.p
kim đo“ng thanh –
nhoˆm. Loa.i oáng da"n hn6´ng na`y da"n nhieˆt raát toát, khi thieáu da“u.

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 75

b. Caáu ta.o:
Keát caáu ca´c loa.i oáng da"n hn6´ng xu´-pa´p gi6´i thieˆu treˆn Hình 5.20. OÁng
da"n hn6´ng đn6.c
e´p va`o thaˆn ma´y hoaëc thaˆn xylanh đeán moˆt khoaûng ca´ch nhaát định. Loa.i co
´ vai cu˜ng hay
du`ng, khi đo´ oáng da"n hn6´ng đn6.c đo´ng sa´t vai. Do co´ vai tuy de" laép ghe´p
nhnng tính
coˆng ngheˆ ke´m. Ngoa`i hai loa.i treˆn đoˆi khi co`n u`ng oáng đa"n hn6´ng maët
ngoai co´ đoˆ
coˆn nhoû đo´ng e´p v6´i lo" coˆna1treˆn thaˆn ma´y hoaëc naép xylanh.

Naép quy-laùt
Ghít xuù-paùp

Hcnh 5.20: Caáu ta.o oáng da"n hö6´ng xu´-pa´p

Chie“u da`y oáng da"n hn6´ng thn6`ng va`o khoaûng 2,5 – 4mm; chie“u da`i cuûa oáng
da"n hn6´ng phu.
thuoˆc va`o đn6`ng kính va` chie“u da`i cuûa thaˆn xu´-pa´p, thn6`ng co´ rị soá
va`o khoaûng (1,75
– 2,5)dn (dn – đn6`ng kính naám xu´-pa´p). Ðoˆ doˆi khi e´p oáng da"n hn6´ng baèng
(0,003 – 0,00)d₁
(d₁ – đn6`ng kính ngoa`i cuûa oáng da"n hn6´ng). Khe h6û gin˜a thaˆn xu´-pa´p v6´i
oáng da"n hn6´ng
phu. thuoˆc va`o đie“u kieˆn nhieˆt đoˆ va` keát caáu cuûa xu´-pa´p. Ðoái v6´i
loa.i xu´-pa´p co´
thaˆn to, khe h6û thn6`ng phaûi baèng 0,004dt đoái v6´i xu´-pa´p na.p va` baèng
0,006dt đoái v6´i
xu´-pa´p thaûi. Ðoái v6´i loa.i xu´-pa´p thaˆn nhoû, khe h6û tn6ng đoái l6´n h6n:
(0,005 – 0,01)dt
đoái v6´i xu´-pa´p na.p va` (0,008 – 0,012)dt đoái v6´i xu´-pa´p thaûi. Trong đo´
dt la` đn6`ng
kính thaˆn xu´-pa´p.
Ca“n chu´ y´ raèng oáng da"n hn6´ng bao gi6` cu˜ng đn6.c cheá ta.o dn6´i hình thn´c
ba´n tha`nh
phaåm, oáng chĩ đn6.c gia coˆng chính xa´c đn6`ng kính ngoa`i. Sau khi e´p oáng
da"n hn6´ng va`u
thaˆn xylanh hay thaˆn ma´y, ta m6´i du`ng ma´y doa đeå doa lo" cuûa oáng da"n hn6
´ng đeán kích
thn6´c quy định.
Trong ca´c đoˆng 6 c6˜ l6´n, đeå tieˆn vieˆc tha´o xu´-pa´p ra khoi naép xylanhkhi
snûa chn˜a, ra`
xu´- pa´p hoaëc thay theá xu´-pa´p ma` khoˆng phaûi tha´o naép xylanh ca´c xu´-pa´p
đe“u laép treˆn
oå đeá rieˆng (Hình 5.21). trong keát caáu na`y, oáng da"n hn6´ng đn6.c đu´c lie“n
v6´i oå đeá.
Ca´c oå đeá đe“u du`ng bulong baét chaët v6´i naép xylanh. Hình 5.21b gi6´i thieˆu
loa.i oå đeá
r6`i co´ la`m ma´t pha“n oáng da"n hn6´ng.

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 76

Hcnh 5.21: OÅ đeá xu´-pa´p r6øċ

Kieåu keát caáu na`y co´ nhn6.c đieåm la` la`m giaûm tieát dieˆn lnu thoˆng cuûa
đn6`ng thaûi va`
đn6`ng na.p. Nga`y nay ca´c phn6ng tieˆn tha´o naép du`ng ca“n tru.c cu˜ng nhn
coˆng ngheˆ cheá
ta.o pha´t trieån raát nhanh neˆn tha´o laép naép xylanh cuûa đoˆng c6 l6´n khoˆng
co`n la` vaán
đe“ kho´ khaên phn´c ta.p nn˜a, vì vaˆy ca´c keát caáu đeå r6`i cu˜ng da“n da“n ít
snû du.ng.

5.3.8.Loø xo xuù-paùp:
a. Coâng du.ng vaø vaät lieäu:
Lo` xo xu´-pa´p du`ng đeå đo´ng kín xu´-pa´p treˆn đeá xu´-pa´p va` đaûm baûo xu´-
pa´p chuyeån
đoˆng theo đu´ng quy luaˆt cuûa cam phaˆn phoái khí, do đo´ trong qu´a trìng m6û đo
´ng xu´-pa´p
khoˆng co´ hieˆn tn6.ng va đaˆp treˆn maët cam.
Lo` xo xu´-pa´p la`m vieˆc trong đie“u kieˆn taûi tro.ng đoˆng thay đoåi raát đoˆt
ngoˆt. Vaˆt lieˆu cheá
ta.o lo` xo xu´-pa´p thn6`ng du`ng daˆy the´p co´ 9n6`ng kính 3 – 5mm loa.i the´p
C65; C65A;
50XϕA.
b. Caáu ta.o:
Loa.i lo` xo thn6ng du`ng nhie“u nhaát la` lo` xo xoaén oác hình tru. (Hình 5.22).
hai vo`ng 6û hai
đa“u lo` xo quaán xít nhau va` đn6.c ma`i phaúng đeå laép ghe´p. Soá vo`ng coˆng ta
´c cuûa lo` xo
(la` soá vo`ng khoˆng keå hai vo`ng đa“u) thn6`ng tn` 4 – 10. Soá vo`ng coˆng ta´c
ca`ng ít, mo"i
vo`ng cuûa lo` xo bieán da.ng ca`ng nhie“u (neáu đaûm baûo đoˆ m6û xu´-pa´p nhn
nhau) vì vaˆy lo`
xo chịu n´ng suaát xoaén ca`ng l6´n. Ngn6.c la.i, neáu soá vo`ng coˆng ta´c nhie“u
qu´a, lo` xo
qu´a da`i, đoˆ cn´ng cuûa lo` xo giaûm, ta“n soá dao đoˆng tn. do thaáp de" bị
coˆng hn6ûng, sinh
va đaˆp v6´i maët cam.

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 77

a) b) c) d)
Hcnh 5.22: Caáu ta.o loø xo xu´-pa´p

Bn6´c xoaén cuûa lo` xo co´ theå quaán gioáng nhau treˆn toa`n boˆ chie“u da`i cuûa
lo` xo (Hình
5.22a). nhnng đeå tra´nh hieˆn tn6.ng coˆng hn6ûng nguy hieåm thn6`ng la`m cho lo`
xo ga˜y va` gaˆy
va đaˆp ma.nh trong c6 caáu phaˆn phoái khí. Ca´c đoˆng c6 nga`y na`y thn6`ng du`ng
loa.i lo` xo
hình tru. co´ bn6´c xoaén thay đoåi (Hình 5.22b, c) hoaëc lo` xo hình coˆn (Hình
5.22d). ca´c bn6´c
xoaén 6û gin˜a thn6`ng l6´n h6n bn6´c oaén hai đa“u hoaëc bn6´c xoaén nhoû da“n ve“
phía maët tn.c
coá định (maët laép v6´i naép xylanh hoaëc thaˆn ma´y) cuûa lo` xo. Hai vo`ng đa“u
co´ khi co`n
ma`i va´t đi moˆt go´c 90⁰ nhn Hình
5.22a đeå khi laép khoûi vn6´ng go´c ln6.n cuûa đĩa lo` xo.
Trong moˆt va`i đoˆng c6, ngn6`i ta tra´nh coˆng hn6ûng cuûa lo` xo baèng ca´ch
laép va`o maët tn.a
cuûa lo` xo ca´c va`nh giaûm rung nhn Hình 5.23a. Va`nh giaûm rung la`m vieˆc theo
nguyeˆn taéc
l6.i du.ng sn. ma sa´t gin˜a lo` xo v6´i va`nh đeˆ tieˆu hao coˆng dao đoˆng khieán
cho lo` xo
khoˆng dao đoˆng coˆng hn6ûng.
Khi xu´-pa´p m6û ra, lo` xo bị e´p xuoáng va` bieán da.ng khieán đn6`ng kíng taêng
leˆn. Nhn˜ng
vo`ng phía dn6´i cuûa lo` xo se˜ tieáp xu´c v6´i tai cuûa va`nh giaûm rung khieán
ma sa´t gin˜a
va`nh giam rung v6´i lo` xo ca`ng taêng leˆn theo đoˆ m6û cuûa xu´-pa´p.
Ngoa`i ra, ngn6`i ta co`n thn6`ng du`ng coác trn6.t u´p tru.p leˆn lo` xo xu´-pa´p
nhn hình 5.23b.
Loa.i coác trn6.t na`y chuû yeáu du`ng đeå tra´nh cho xu´-pa´p chịu ln.c nghieˆng.
Coác trn6.t
trn6.t trong lo" da"n hn6´ng rieˆng. Khe h6û gin˜a coác trn6.t va` lo" thn6`ng
phaûi nhoû h6n khe
h6û cuûa xu´-pa´p va` oáng da"n hn6´ng.
Do đn6`ng kính cuûa coác trn6.t l6´n va de" boˆi tr6n leˆn ít mo`n. Tuy vaˆy be“
maët coác trn6.t
thn6`ng đn6.c toˆi cn´ng đa.t đoˆ cn´ng HRC = 55 – 62.
Da“u nh6`n treˆn maët ma sa´t cuûa coác trn6.t va` khoˆng khí beˆn trong coác
trn6.t gaˆy sn´c caûn
tn6ng đoái l6´n khi lo` xo lam vieˆc vì vaˆy co´ a´c du.ng tra´nh coˆng hn6ûng raát
toát. Ngoa`i
ra, khi du`ng coác trn6.t co`n co´ l6.i la` tra´nh đn6.c hieˆn tn6.ng da“u nh6n
chaûy qua oáng da"n
hn6´ng xuoáng maët naám xu´-pa´p va` tra´nh mai mo`n đuoˆi xu´-pa´p. Chính vì vaˆy,
c6 caáu na`y
chaúng nhn˜ng đn6.c du`ng nhie“u đoái v6´i nhn˜ng đoˆng c6 da"n đoˆng trn.c tieáp
xu´-pa´p ma` con
du`ng trong ca´c đoˆng c6 da"n đoˆng gia´n tieáp, maëc du` khi du`ng coác trn6.t,
c6 caáu phaˆn
phoái khí phn´c ta.p h6n.

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 78

Hcnh 5.23: Ca´c bċeˆn pha´p choáng dao đoˆng coˆng hö6ûng cuûa lo xo baèng vaønh
gċaûm rung vaø
coác trö6.t

a) b)

Trong đoˆng c6 cn6`ng ho´a va` cao toác, mo"i xu´-pa´p thn6ng laép 1 –3 lo` xo
lo“ng va`o nhau.
Ca´c lo` xo na`y phaûi co´ chie“u xoaén kha´c nhau đeå khi la`m vieˆc khoûi ke.t
va`o nhau. Du`ng
nhie“u lo` xo treˆn moˆt xu´-pa´p co´ ca´c nu đieåm sau:
- 7Ùng suaát xoaén treˆn tn`ng lo` xo nhoû h6n so v6´i khi chĩ du`ng moˆt lo xo.
Vì vaˆy, ít khi
ga˜y lo` xo.
- Tra´nh đn6.c hieˆn tn6.ng coˆng hn6ûng do ca´c vo`ng đeˆu co´ ta“n soá dao đoˆng
tn. do kha´c
nhau.
- Khi moˆt lo` xo bị ga˜y, đoˆng c6 va"n co´ theå la`m vieˆc an toa`n moˆt th6`i
gian ngaén vì
xu´-pa´p khoˆng r6i ru.ng xuoáng xylanh.
Ðeå giaûm kích thn6´c cuûa c6 caáu phaˆn phoái khí, ngn6`i ta co` thn6`ng du`ng
loa.i lo` xo chịu
xoaén nhn Hình 5.24a hoaëc du`ng thanh đa`n ho“i nhn Hình 5.24b. Khi du`ng nhn˜ng
keát caáu na`y,
ta co´ theå giaûm chieˆu dai cuûa thaˆn xu´-pa´p.

Hcnh 5.24: C6 caáu phaân phoáċ khí duøng loø xo chu xoaén vaø thanh đaøn ho“ċ.

a) b)

Keát caáu heˆ thoáng phaˆn phoái khí 79

Trong nhn˜ng loa.i đoˆng c6 toác đoˆ raát cao, ln.c qua´n tính cuûa c6 caáu phaˆn
phoái khí co´ lo`
xo co´ trị soá raát l6´n, gaˆy neˆn hieˆn tn6.ng va đaˆp ma.nh gin˜a ca´c chi tieát
ma´y trong c6
caáu phaˆn phoái khí. Vì vaˆy trong nhn˜ng đoˆng c6 na`y, ngn6`i ta du`ng c6 caáu
phaˆn phoái khí
khoˆng co´ lo` xo xu´ pa´p ma` đo´ng m6û xu´-pa´p hoa`n toa`n baèng c6 caáu cam nhn
Hình 5.25. Mo"i
xu´-pa´p cuûa c6 caáu phaˆn phoái khí na`y du`ng hai cam nhn ca´c loa.i cam thoˆng
thn6`ng, moˆt
cam du`ng đeå m6û xu´-pa´p va` moˆt cam du`ng đeå đo´ng xu´-pa´p. Do đo´, xu´-pa´p
co´ hai quan heˆ
đoˆng ho.c v6´i tru.c cam.
Tuy c6 caáu phoái khí khoˆng du`ng lo` xo co´ nu đieåm la` ít va đaˆp, đaûm baûo
quy luaˆt phaˆn
phoái khí, nhnng co´ nhn6.c đieåm la` cheá ta.o va` đie“u chĩnh raát kho´ khaên. Vì
vaˆy, trong
đoˆng c6 toác đoˆ khoˆng cao laém thn6`ng khoˆng du`ng.
Ðeå naˆng cao sn´c be“n choáng moûi va` choáng gĩ cu`a lo` xo ngn6`i ta thn6`ng
du`ng ca´c bieˆn
pha´p nhn phun ha.t the´p la`m chai be“ maët, nhuoˆm đen lo` xo, s6n lo` xo baèng
l6´p s6n đaëc
bieˆt, ma. keõm hoaëc maï caùtmium….

Hcnh 5.25: C6 caáu phaân phoáċ khí khoâng duøng loø xo