ჰიპატიას ფილოსოფიური სწავლება და

მისი მიუღებლობა ქრისტიანებისგან ჩვენი წელთაღრიცხვით მეოთხე-მეხუთე საუკუნებში

მეცნიერებათა და ხელოვნების ფაკულტეტი

ბაკალავრიატი I კურსი

საგნის ხელმძღვანელი/პროფესორი: თინათინ ქავთარაძე

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი. თბილისი 2023

 განცხადება:

როგორც წინამდებარე ნაშრომის ავტორი, ვაცხადებ, რომ ნაშრომი არ შეიცავს სხვა

ავტორების მიერ აქამდე გამოქვეყნებულ, გამოსაქვეყნებელ მიღებულ ან დასაცავად
წარდგენილ მასალებს, რომლებიც ნაშრომში არ არის მოხსენიებული ან ციტირებული
სათანადო წესის დაცვით.

სარჩევი:
შესავალი………………………………………………………………………………………………4
ლიტერატური მიმოხილვა………………………………………………………………………….5
შეჯამება……………………………………………………………………………………………….7
გამოყენებული ლიტერატურა……………………………………………………………………...8
 შესავალი
მეოთხე-მეხუთე საუკუნეში ძველ საბერძნეთში პატრიარქატი იყო დამყარებული.
ქალს ეკრძალებოდა გამხდარიყო ფილოსოფოსი. ქალ ფილოსოფოსების შესახებ დღეს
ძალიან მწირი რაოდენობის წყაროების ნახვა შეიძლება, შესაბამისად ქალი
ფილოსოფოსების უმეტესობა კითხვის ნიშნის ქვეშ არის, მართლა არსებობდა თუ არა.
(the collector, susanna Andrews BA Interdisciplinary Arts, 18.02.2023) როგორც სუზანა
ანდრევსი წერს თავის სტატიაში დღეს ცნობილი ფილოსოფოსები კაცები არიან ,
ქალები, კი, ჩრდილქვეშ დგანან, რადგან აკრძალული იყო ქალი ფილოსოფოსი
ჰყოფილიყო, ან თუ გახდებოდა, არ შეიძლებოდა პოპულარული გამხდარიყო. (the
collector, susanna Andrews BA Interdisciplinary Arts, 18.02.2023) ერთ-ერთი ვინც
გაბედა ამ აკრძალვების დამსხვრევა, ჰიპატია იყო. ჰიპატია ძველი ბერძენი
ფილოსოფოსი, ასტრონომი, მათემატიკოსი იყო. (britannica, michael deakin) ამ
ნაშრომში განხილული იქნება, თუ რატომ იყო მიუღებელი ჰიპატიას ფილოსოფიური
მოძღვრება იმ დროის ქრისტიანი მორწმუნეებისთვის და უპასუხებს სამ ძირითად
შეკითხვას?
სად მიიღო განათლება ჰიპატიამ, რის შემდეგაც ფილოსოფიის მანტია მოირგო და
ადამიანებს შორის დაფასებული გახდა?
ქრისტიანებისგან რა განსხვავებული სწავლება ჰქონდათ ნეოპლატონიზმის
მიმდევრებს და რატომ იყო ეს ორი ერთმანეთთან დაპირისპირებულები?
რატომ თვლიდნენ იმ დროის მორწმუნეები ნეოპლატონიზმს მიმდევრებს
კერპთაყვანისმცემლად?
კვლევის მთავარი მიზანია ჩვენება, ქრისტიანობის შემოსვლისას ყველაფერი
არაქრისტიანული კერპთაყვანისმცემლობად და რომ ეს არასწორი იყო. ითვლებოდა.
ამ კვლევის აქტუალურობა იმაში მდგომარეობს, რომ გამოჩნდეს ყველაფერი უცხო,
ცუდი არა და ამის გამო ადამიანები ადამიანებს არ უნდა კლავდნენ, როგორც
ფანატიზმით შეპყრობილმა ბრბომ ჰიპატია.
 ლიტერატურის მიმოხილვა

ჰიპატია იყო ძველი ბერძენი ფილოსოფოსი ქალი, რომელიც მოღვაწეობდა დაახლოებით

ქრისტეს შობიდან მეოთხე- მეხუთე საუკუნეში. ჰიპატია დაიბადა 355 წელს. ჰიპატიას დედის
შესახებ არანაირი ცნობა არ მოიპოვება, არსებობს მხოლოდ ინფორმაცია, რომ ქალიშვილს
მხოლოდ მარტოხელა მამა ზრდიდა. ჰიპატიას მამას თეონი ერქვა. თეონს გადაწყვეტილება
ჰქონდა მიღებული, მის შვილისთვის თავის ცოდნა გაეზიარებინა და ყველასთვის
დაფასებული ყოფილიყო. მიეღო ჰიპატიამ მამას ზედამხედველობის ქვეშ შეისწავლა,
ასტრონომია, ასტროლოგია, მათემატიკა, ხელოვნების დარგები და ფილოსოფია. შემდეგ გ
უმაღლესის დამთავრების შემდეგ ის დაბრუნდა უკან ალექსანდრიაში და შეუდგა
ფილოსოფიურ მოღვაწეობას. ის ხალხს ასწავლიდა ფილოსოფიას, ასტრონომიას,
ასტროლოგიას, თან სხვადასხვა ჩანაწერებს აკეთებდა. ჰიპატიას ხელმძღვანელობით შექმნა
პირველი ასტროლაბიუმი (Britannica, Michael deakin)

ნაციონალ გეოგრაფიკში გამოქვეყნებულ სტატიაში ლიზა ლამს მოჰყავს მერსებურგის

უნივერსიტეტის მარია ნიულენის სიტყვები, რომელიც ამტკიცებდა, ძველ საბერძნეთში კაცს
ფილოსოფოსებთან ერთად უამრავი ქალი ფილოსოფოსი იყო, თუმცა მათ აკრძალული
ჰქონდათ ფილოსოფოსის მანტია მოერგოთ და ფართო საზოგადოების წინაშე
ფილოსოფოსად წარდგენილიყო. ამიტომ ფილოსოფოსს ქალებზე მწირი წყაროები არსებობს
და ნახევრად ლეგენდარულები არიან. ადამიანებმა ისინი უბრალოდ დაივიწყეს. ჰიპატიას
შემთხვევაში მის ჩანაწერებზე უფრო მეტი ის ჩანაწერები არსებობს, სადაც ის არის
მოხსენიებული. მაგალითად წერილობითი წყაროები, სადაც აღწერილია ჰიპატიას
ხელმძღვანელობით შექმნილი პირველი ასტროლაბი. იმ დროის ალექსანდრიაში ქალს არ
ჰქონდა ასევე უფლება, რომ ჩამოეყალიბებინა საკუთარი მოძღვრება და ამის გამო
ნეოპლატონიზმის მიმდევარი გახდა და სხვებსაც ასწავლიდა ამ მოძღვრებას.

„ალექსანდრიაში ცხოვრობდა ქალი, რომელიც სხვადასხვა დარგში თანამედროვეებს

განვითარებით წინ უსწრებდა. ჰიპატიას თანამედროვე სოკრატეს მოწაფე. (national geographic,
lisa lamm, 18 ნოემბერი, 2021)

ნეოპლატონიზმი დაარსდა მესამე საუკუნეში. ის რელიგიური მოძღვრება იყო, რომლის

მთავარ ფიგურად ფილოსოფოსი პლოტინი ითვლება. ნეოპლატონიზმი იყო პლატონის,
არისტოტელეს მოძღვრებების და სტოიციზმის ნარევი და არსებობდა ქრისტეს შობიდან 529
წლამდე, ანუ იმ დრომდე, მანამ სანამ იმპერატორმა იუსტინიანემ არ დახურა ათენის
ნეოპლატონიზმის უმაღლესი სკოლა.

მეოთხე საუკუნეში, როცა ქრისტიანობა გავრცელდა, ქრისტიანობა და ნეოპლატონიზმი

ერთმანეთთან დაპირისპირებული ორი მხარე აღმოჩნდა. ნეოპლატონიზმი არ ყოფილა
რელიგია, არამედ ის იყო რელიგიური სწავლება. ნეოპლატინიზმის მიმდევრებს
ქრისტიანებისგან განსხვავებით სწამდათ:

1) ეს სამყარო შეიქმნა არაფრიდან და მარადიულად იარსებებდა.

2) მიწიერ სამყაროში სრულყოფილი და ბედნიერი ადამიანის არსებობა შესაძლებელია.
ამისთვის არა აუცილებელი ზეციური სამეფო.
3) ნეოპლატონიზმის მიმდევრები არ არიან ბნელის და ნათელის, ბოროტის და კეთილის
ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად არსებობას. ისინი ამტკიცებდნენ რომ სიბნელე იყო
უკმარი ნათელი, ხოლო ბოროტი, უკმარი სიკეთე.
4) ნეოპლატონიზმის მიმდევრებს სასტიკად უარყოფდნენ წმინდა სამებას, მათი აზრით
ირგვლივ ყველგან იყო ის ერთი, რასაც სახელი არ ჰქონდა დ რაც მართავდა მთელ
ქვეყნიერებას. (newworldencyclopedia)

“მისტიციზმის არსის ჩაწვდომა არის ერთი მარტოს გაფრენა მეორე მარტოსკენ“

(https://nirvanic.co, plotinuss, 16.02. 2023)
დაპირისპირების უმთავრესი მიზეზი გახლდათ ნეოპლატონიზმის მიმდევრების
მიერ მღვდელზე, როგორც „ცრურწმენის მქადაგებლის“ წოდება.
რადგანაც ნეოპლატონიზმის მიმდევრების ნაწილი კერპთაყვანისმცემლები იყვნენ,
რომელთაც ძველ რომაულ- ბერძნულ რწმენა წარმოდგენა არ ჰქონდათ დაკარგული,
ასევე მათთვის გაუგებარი იყო წმინდა სამება და ციდან დაშვებული ძე ღმერთი,
რომელიც ჩვენი ცოდვების გამოსასყიდად იშვა, ამიტომ ითვლებოდა ნეოპლატონიზმის
ყველა მიმდევრები კერპთაყვამიცემლად, თუმცა ეს არასწორია, ნეოპლატონიზმის
მიმდევრები იყვნენ ასევე ქრისტიანები და ნეოპლატონიზმი კი არ იყო უბრალოდ
რელიგიური სექტა, არამედ უბრალოდ ფილოსოფიურ, რელიგიური მოძღვრება,
რომელიც ყველა რელიგიასგან დამოუკიდებლად არსებობდა. (bessereweltfaire der faire
shop, britannica)
ჰიპატია იყო უნივერსალური განათლების მქონე ფილოსოფოსი ქალი, რომელმაც
მიუხედავად მკვლელობისა სახელი გაუთქვა ძველი ანტიკური ხანის ქალაქ
ალექსანდრიას, რომელიც დღეს ეგვიპტეს ეკუთვნის და ეგვიპტის მეორე დედაქალაქად
ითვლება კაიროს მერე. (national geographic, lisa lamm, 18 ნოემბერი, 2021) ( Britannica, j.
Alan, Mackie, Mary rowlatt , etc. 24. 05. 2023)
 დასკვნა:
ამ ნაშრომში განხილული იქნა ჰიპატიას ვინაობა, მისი ფილოსოფიური სწავლება,
დაპირისპირება ნეოპლატონიზმსა და ქრისტიანობას შორის, ამ დაპირისპირების
მიზეზები. ამ დაპირისპირებას ემსხვერპლა ძალიან განათლებული, პირველი
ფილოსოფოსი ქალი. ამ ნაშრომის დაწერისას გამოყენებული იქნა ინტერნეტის
საიტები, რადგან ჰიპატიას შესრულებული, ან სადაც თავად არ მოხსენული, ის
ჩანაწერები თითქმის არ არსებობს. ჩანაწერების გაქრობის მიზეზი იმ დროს
გამეფებული პატრიარქატი და მისი მკვლელობა იყო. (national geographic, lisa lamm, 18
ნოემბერი, 2021) ამ კვლევამ დაამტკიცა, რომ რელიგიური დოგმების გარდა შესაძლოა
არსებობდეს განსხვავებული აზრები, რომელსაც აქვს არსებობის უფლება. ასევე ამ
განსხვავებული აზრების გამო ფანატიკოსმა მორწმუნეებმა შესაძლოა წარმატებული და
ღვაწმოსილი ადამიანი გააწიროს. დღესაც არსებობენ ფანატიკოსი მორწმუნეები,
რომლებიც ყველა განსხვავებულად მოაზროვნე ადამიანს, ეშმაკეულად და ძალიან
ცოდვილად თვლიან, ამ კვლევებმა აჩვენა, რომ ფანატიზმი ცუდია, ცუდი შედეგები
შეიძლება მოჰყვეს - ამ ნაშრომის ერთ-ერთი მიზანი იმის იყო ჩვენება, რომ მართალია
ჰიპატიას მკვლელობა მეხუთე საუკუნეში მოხდა, მაგრამ დღეს მსგავსი აღარ უნდა
განმეორდეს. კვლევამ აჩვენა, რომ მოწოდებულ ინფორმაციას, თუნდაც ნათქვამს
გადამოწმება ჭირდება და გადამოუწმებელმა ტყუილმა ინფორმაციამ შესაძლოა ცუდი
რაღაცები გამოიწვიოს. ამ ნაშრომში ნაჩვენები იქნა ძველი ბერძენი ქალი, როგორც
ფილოსოფოსის ცხოვრება. რომ რთული იყო იმ დროს ქალისთვისთვის ფილოსოფობა,
რადგან მატრიარქატი იყო და სხვადასხვა დარგებში კაცები იყვნენ მიღებულნი. ამ
ნაშრომში ვაჩვენე, რომ შესაძლოა საზოგადოებაში არსებული ტაბუ დაირღვეს და
ადამიანმა თუ მოინდომა იმ საქმეში, რაც უყვარს, წარმატებას მიაღწიოს. (Britannica,
Michael deakin)
კვლევის სამომავლო პერსპექტივისთვის საჭიროა მკვლევარებმა გამოიკვლიონ
უშუალოდ ჰიპატიას მკვლელობა, რადგან მიუხედავად იმისა რომ ზუსტად ვიცით რომ
ფანატიკოსმა მორწმუნეებმა მოკლეს, მაინც ბურუსით არის მოცული ეს მკვლელობა.
პირველ რიგში ზუსტად არ ვიცით, თუ სად მოხდა ეს მკვლელობა. არსებობს
ვარაუდები, რომ სახლში მოხდა, ზოგი ფიქრობს რომ ჰიპატიას მკვლელობა ეკლესიაში
მოხდა. ჰიპატია ფანატიკოსმა მორწმუნეებმა მოკლეს, თუმცა არსებობს ვარაუდი , ის
პატრიარქ კირილეს წაქეზებით მოხდა. Britannica, Michael deakin)

ბიბლიოგრაფია
პირველადი წყარო:

1) Britannica, Michael deakin https://www.britannica.com/biography/Hypatia

2) national geographic, lisa lamm, 18 ნოემბერი, 2021
https://www.nationalgeographic.de/geschichte-und-kultur/2021/11/wer-war-hypatia-von-
alexandria
3) newworldencyclopedia https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Neoplatonism
 მეორადი წყარო:
1) https://nirvanic.co, plotinuss, 16.02. 2023 https://nirvanic.co/neoplatonism-quotes/
2) Britannica, j. Alan, Mackie, Mary rowlatt , 24. 05. 2023. etc.
https://www.britannica.com/place/Alexandria-Egypt