Professional Documents
Culture Documents
ra aris es filosofia?
1
e.i. délivrer aris saubris Tavisufali damokidebuleba yofilTa da ara yofilis anu
warsulis zegavlenis qveS moqceva (mTargmnelis SeniSvna)/
269
berZnulia Tavisi warmoSobiT, aramed agreTve wesic, Tu rogor vi-
kiTxavT; SekiTxvis wesi, romelsac dResac viyenebT, aris berZnuli.
Cven vkiTxulobT: ra aris es...? es berZnulad ase JRers: τί έστιγ.
kiTxva, Tu ra aris raime, mainc mravalmniSvnelobis mqoned rCeba.
Cven SegviZlia vikiTxoT: ra aris is iq Sors? Cven vRebulobT pa-
suxs: xe. pasuxi mdgomareobs SemdgomSi, rom sagans, romelsac zus-
tad ver SevicnobT, mis saxels varqmevT.
miuxedavad amisa, SegviZlia Semdgomac vikiTxoT: ra aris es, ra-
sac Cven `xes~ veZaxiT? axlaxan dasmuli kiTxviT ukve axlos vimy-
ofebiT berZnul τί έστιγ _ Tan. es aris SekiTxvis is forma, romelic
sokratem, platonma da arsitotelem ganaviTares. isini kiTxu-
lobdnen ra aris es _ mSveniereba? ra aris es _ Semecneba? ra aris
es _ buneba? ra aris es _ moZraoba?
magram axla yuradReba unda mivaqcioT imas, rom zemoT das-
mul kiTxvebSi eswrafvian ara mxolod zust SemosazRvras imisas,
rasac buneba, moZraoba da mSveniereba warmoadgens, aramed: amave
dros xdeba agreTve imis ganmarteba, Tu ras niSnavs `ra~, ra azriT
unda iyos τί gagebuli. mas, rac ras niSnavs, uwodeben, rac quid est,
τo quid: quidditas raobas. amasobaSi quidditas-i filosofiis sxvadasxva
epoqebSi sxvadasxvanairad ganisazRveba. ase mag., platonis filoso-
fia aris Taviseburi interpretacia imisa, rasac τί gulisxmobs. is
gulisxmobs saxeldobr ίδέα-s. Tu Cven τί-s mimarT, quid -is mimarT
SekiTxvas davsvamT da amasTanave (maTSi) `ideas~ vigulisxmebT, es
araviTar SemTxvevaSi ar iqneba TavisTavad cxadi. aristotele iZl-
eva τί-s sxva ganmartebas, vidre platoni. sul sxvagvar ganmartebas
τί-s iZleva kanti, sul sxvas hegeli. rodesac kiTxva daismeba imis
Sesaxeb, Tu ra unda iyos τί-s, quid -is, ras gzis maCvenebeli, es kiTx-
va yovelTvis xelaxlad gansasazRvravi rCeba. yoveli SemTxvevisaT-
vis ZalaSia Semdegi: Tu Cven filosofiis mimarT vikiTxavT: ra aris
es? maSin Cveni SekiTxva iqneba pirvelyofil berZnuli.
kargad mivaqcioT amas yuradReba: rogorc Cveni sakiTxis Temas;
`filosofia~, ise agreTve wesi, romliTac vkiTxulobT: `ra aris
es~ _ orive Tavisi warmoSobis mixedviT berZnulia. Cven TviTon
am warmoSobas vekuTvniT. agreTve maSinac, Tu sityva `filosofia~
erTxelac ar gvixsenebia. Cven specialurad am warmoSobisaken varT
mixmobili, misTvis da misiT re-klamirebuli (re-klamiert), rogorc
ki kiTxvas, ra aris es _ filosofia? ara mxolod sityvasityviT
gavimeorebT, aramed mis azrs CavufiqrdebiT2. [kiTxva: ra aris fi-
losofia? _ ar warmoadgens iseT kiTxvas, romelsac Semecnebis
romelime saxe Tavis Tavisken mimarTavs (filosofia filosofiisa).
2
Sdr. moxsenebani da Txzulebani. 1954. gv. 207-229 (avtoris SeniSvna)
270
igi ar aris agreTve istoriuli (historische) kiTxva, romelsac ain-
teresebs imis garkveva, Tu is, rasac `filosofias~ eZaxian, rogor
daiwyo da ganviTarda. kiTxva warmoadgens istoriuls (geschich-
tlische), e.i. gamogzavnil (geschick-liche) kiTxvas. ufro metic: is ara
`romelime~, aramed swored is (umTavresi v.r.) istoriuli (die ge-
schichtliche) kiTxvaa Cveni dasavleTevropuli yofisa (Dasein).]
Tu Cven mTlian da Tavdapirvel azrs kiTxvisas: ra aris es _
filosofia? CavyvebiT, maSin Cvenma kiTxvam Tavisi istoriuli war-
moSobiT mimarTuleba pova istoriul momavalSi. Cven vipoveT gza.
TviTon kiTxva warmoadgens gzas. is momdinareobs elinizmis yofi-
erebidan Cvenken da miemarTeba Cvens zemoT, SesaZloa Cvens iqiTac
ki. Cven vimyofebiT, _ Tu sakiTxs moTminebiT ganvixilavT _ naTlad
mimarTul gzaze. da mainc amis gamo ar varT dazRveuli imisagan,
rom uSualod SegviZlia am gzis swori xerxiT daZleva. Cven isic ki
ar SegviZlia uceb gadavwyvitoT, Tu dRes am gzis romel adgilas
vimyofebiT. didi xania rac Cveulebad iqca, rom sakiTxi, Tu ra aris
raime, aRniSnon rogorc sakiTxi arsis Sesaxeb? sakiTxi arsis Sesaxeb,
Sesabamisad, maSin gamococxldeba, Tu is, risi arsis mimarTac kiTxva
daismis, bundovani da daxlarTuli gaxda, Tu amave dros adamianTa
damokidebulebiTac sakiTxisadmi meryevi gaxda an sulac Seirya.
sakiTxi Cveni saubrisa Seexeba filosofiis arss. Tu es sakiTxi
garkveuli saWiroebidan gamomdinareobs da ara moCvenebiT kiTxvad
mxolod saubris (warmarTvis) mizanisaTvis unda darCes, maSin Cven
filosofia rogorc filosofia saeWvod unda mogveCvenos. marTl-
deba es? da Tu es marTldeba, ramdenad aris filosofia CvenTvis
saeWvod gamxdari? amaze pasuxis gacema albaT SegveZleba mxolod
maSin, rodesac ukve gavecnobiT filosofias. amisaTvis ki saWiroa,
Tavidanve vicodeT, Tu ra aris es _ filosofia. amrigad, moveqce-
viT ucnaur rkalSi. Cans, TviTon filosofia warmoadgens am rkals.
davuSvaT, rom uSualod ver SevZlebT am wridan ganTavisuflebas,
maSin CvenTvis nebadarTuli mainc iqneba, am rkals mzera rom mivapy-
roT. saiT unda warimarTos Cveni mzera? berZnuli sityva φιλοσοφία
gviCvenebs am mimarTulebas.
aq saWiroa principuli xasiaTis SeniSvna. Tu Cven amJamad da
merec berZnuli enis sityvebs movusmenT, maSin Cven movxvdebiT gan-
sxvavebul samyaroSi. TanadaTan cxaddeba Cveni gonebisaTvis, rom
berZnuli ena ar warmoadgens mxolod enas CvenTvis cnobili ev-
ropuli enebis gagebiT. berZnuli ena, da mxolod berZnuli, aris
λογοσ-i. Cvens saubrebSi zemonaTqvami ufro dawvrilebiT unda gan-
vixiloT. dasawyisisTvis sakmarisia imaze miTiTeba, rom berZnul
enaSi warmoTqmuli gamorCeuli xerxis wyalobiT imave dros aris
271
is, rasac warmoTqmuli asaxelebs. Tu Cven berZnuli sityva mogves-
mis berZnulad, maSin mivyvebiT mis λέγειν-s mis uSualo gadmocemas
(Darlegen). xolo rasac is gadmoscems (darlegt) (aris mocemuli) Cvens
winamdebare (Vorliegende). Cven berZnulad mosmenili sityvis wyalo-
biT pirvel yovlisa vimyofebiT uSualod TviT Cvens winaSe mdebare
saqmesTan da ara martooden sityvis mniSvnelobasTan.
berZnuli sityva φιλοσοφία gamomdinareobs sityvidan φιλοσοφος-
idan. es sityva sawyisSi aris zedsarTavi saxeli, rogoricaa
ιλάργυρος, vercxlis moyvaruli, φιλότιμς, pativmoyvare. sityva
φιλοςοφος, albaT heraklitem Camoayaliba. es niSnavs: heraklitesaT-
vis jer ar arsebobs φιλοσοφία. άνήρ φιλοςοφος ar aris `filosofiuri
adamiani~. berZnuli zedsarTavi φιλοςοφος aRniSnavs sruliad sxva
rames, vidre zedsarTavi filosofiuri, philosophique. άνήρ φιλοςοφος
aris is, δς φιλεί τό σοφόν, romelsac σοφόν uyvars; aq φιλείν, uyvars,
heraklites gagebiT niSnavs, δμολογείν, ise metyvelebas, rogoradac
λόγοσ-i metyvelebs. e.i. λόγοσ-isadmi Sesabamisobas. es Sesabamisoba
TanxmovanebaSi imyofeba σοφoν-Tan. Tanxmovaneba aris άρμονία. is,
rom erTi arseba meores urTierTSeeTanxmeba, rom oriveni sawyisSi
erTmaneTs moergeba, radganac isini erTmaneTisaTvis arian dawese-
bulni, es άρμονία aris ganmasxvavebeli (niSani) heraklitesnairad
gagebuli φιλείν-isa, siyvarulisa.
άνήρ φιλοσοφος-s uyvars σοφος-i. Tu ras niSnavs es sityva herak-
litesaTvis, Zneli saTargmnia. magram Cven SegviZlia es heraklites
sakuTari axsna _ ganmartebis mixedviT ganvmartoT. Tanaxmad amisa,
το σοφοv niSnavs amas: ` ν Пάντα, `erTi (aris) yvelaferi~. `yvelaferi~
gulisxmobs aq: Пάντα τα õντα, mTliani, yvelaferi arsebulia. ` ν,
erTi gulisxmobs: erTi, erTaderTi, yvelafris gamaerTianebeli.
magram erTiani aris yvelaferi arsebuli yofierebaSi. σοφοv-i niS-
navs: yvelaferi arsebuli aris yofierebaSi. mkveTrad rom vTqvaT:
yofiereba aris arsebuli. aq `aris~ migvaniSnebs Tavis gardamav-
lobaze da niSnavs imasve, rasac `Sekrebili. yofiereba krebs arse-
buls imiT, rom is arsebulia. yofiereba aris Sekrebuloba Λόγος-i3.
yvelaferi arsebuli aris yofierebaSi. amnairis mosmena CvenT-
vis trivialurad JRers, SeiZleba Seuracxmyofeladac. vinaidan
is, rom arsebuli yofierebas ganekuTvneba, aravis awuxebs. mTelma
qveyanam icis: arsebuli aris iseTi, rac aris. ra aqvs arsebuls
nebadarTuli Tu ar es: rom iyos? da mainc: swored es, rom yofi-
erebis gamoCenaSi arsebuli gvevlineba pirvel yovlisa da mxolod
es iwvevda berZnebSi gakvirvebas. arsebuli yofierebaSi: es gaxda
3
Sdr. moxsenebani da Txzulebani. 1954. gv. 207-229 (avtoris
SeniSvna)
272
berZnebisaTvis gasaocari.
magram berZnebsac ki unda exsnaT da da daecvaT es gaoceba am
gasaocarisa _ sofisturi gansjis Carevisagan, romelsac yovelisT-
vis imwamsve gasagebi axsna-ganmarteba hqonda mzad yvelaferze da
is (es axna-ganmarteba, v.r.) bazarze gamohqonda. xsna gasaocarisa _
arsebulisa yofierebaSi _ moxda imiT, rom ramdenime mihyva gzas am
gasaocaris mimarTulebiT. e.i. σοφόν-isaken. isini amiT gaxdnen im-
nairni, romelnic σοφόν-isaken iltvodnen da maTi sakuTari ltol-
viT sxva adamianebSic aRZravdnen da mxars umagrebdnen σοφόν-isaken
miswrafebas. φιλεί τό σοφόν, is ukve dasaxelebuli Tanxmovaneba σοφόν
_ Tan, άρμονία, gaxda õρεξιξ -ad, ltolvad, σοφόν-isaken. σοφόν-i
arsebul yofierebaSi _ axla ukve specialurad iZebneba. radgan
φιλείν aRar warmoadgens Tavdapirvel Tanxmovanebas σοφόν-Tan, ar-
amed gansakuTrebuli ltolvaa σοφόν-isaken, φιλείν τό σοφόν iqceva
`φιλοσοφία~-d. misi ltolva gansazRvruli xdeba erosiT.
es miswrafebiT aRsavse Zebna σοφόν-isa, ν Пάντα-si, arsebuli-
sa yofierebaSi, warmodgvidgeba axla kiTxvad: ra aris arsebuli,
ramdenadac is aris? azrovneba mxolod axla gaxdeba `filosofia~.
heraklite da parmenide jer kidev ar iyvnen `filosofosebi~. ra-
tom? imitom, rom isini ufro didi moazrovneni gaxldnen. `ufro
didi~ ar gulisxmobs aq miRwevaTa Sejamebas. aramed miuTiTebs az-
rovnebis sxva ganzomilebaze. heraklite da parmenide iyvnen `ufro
didni~ im azriT, rom isini jer kidev TanxmovanebaSi idgnen Λόγοσ-
Tan, e.i. ν Пάντα-sTan. nabiji `filosofiisaken~, romelic momza-
debuli iyo sofistikis mier, pirvelad sokratem da platonma ga-
dadga. heraklites Semdgom TiTqmis ori saukuniT gvian es nabiji
aristotelem Semdegnairad daaxasiaTa: xάί δή xάί τόπάλαι τε xάί νõν
xάί άεί ζητούμενον xάί άεί άπορούμενον, τι το õν; (met.Z 1, 1928 b2 Semdg.)
TargmanSi es niSnavs: `da is, saiTac ούσίά ukve odesRac da axlac
da yovelTvis (filosofia) waremarTeba da saiTac is maradJams mis-
adgoms ver poulobs (is, ramac pasuxi unda gasces am kiTxvaze): ra
aris arsebuli? (τι το õν)~4.
filosofia eZebs imas, Tu ra aris arsebuli, ramdenadac is aris,
filosofia gzad imyofeba arsebulis yofierebisaken, e.i. yofi-
4
Sdr. «И то, что издревле, и ныне, и всегда составляло предмет исканий и
всегда рождало затруднения, _ вопрос о том, что такое сущее, _ этото вопрос
сводится к вопросу _ что представляет собой сущность». Аристотель,
етафизика, пер. А.В, Кубицкого, Ш.Л. _ 1984 г. qarTulad: `rogorc
uwin, axlac da yovelTvis sakvlevia da sadavo, Tu ra aris ar-
sebuli, e.i. substancia~. aristotele, metafizika, Targmani T.
kukavasi, Tb., 1964(mTargmnelis SeniSvna)
273
erebis mimarT arsebulisaken. aristotele amas ganamartavs imiT,
rom moyvanil winadadebaSi kiTxvaze τι το õν, ra aris arsebuli? Sem-
dgom ganmartebas dasZens: τούτó έστι τις ή ούσίά: TargmanSi: `es (saxel-
dobr τι το õν) niSnavs: ra aris arsebuloba arsebulisa?~ yofiereba
arsebulisa moTavsebulia arsebulobaSi. magram es _ ούσίά _ pla-
tonis mier ganisazRvreba rogorc ίδέά, aristotele ki mas gansaz-
Rvravs, rogorc ένέργεια-Ti da ramdenadac SeiZleba αύσία ένέργεια-
Ti gansazRvra. mniSvnelovania axla mxolod is, rom Cven mivaqcioT
yuradReba imas, Tu rogor SemosazRvravs aristotele filosofias
Tavis arsSi. is `metafizikis~ pirvel wignSi (met. 1. 982 b9 Sem-
deg.) ambobs Semdegs: filosofia aris έπιστήμή τών πρώτω αρχών xαί
αίτιών θεωργτιγ έπιστήμή -s xalisiT Targmnian `mecnierebiT~. amas ki
SecdomaSi SevyavarT, radgan Cven Zalian advilad vaTavsebT masSi
`mecnierebis Tanamedrove warmodgenas. έπιστήμή-s Targmna `mec-
nierebiT~ agreTve maSinac mcdaria, Tu Cven `mecnierebas~ filoso-
fiuri azriT gavigebT, romelsac fixte, Selingi da hegeli gu-
lisxmoben. sityva έπιστήμή gamomdinareobs έπιστάμενος mimReobidan.
ase hqvia adamians, ramdenadac is raimes mimarT kompetenturia da
daxelovnebulia (kompetenturoba appartenence-s gagebiT). filoso-
fia aris έπιστήμή τις, saxe kompetenturobisa, θεωρητιxή, romelsac
θεωρεν SeuZlia, e.i. gamonaxva raimesi, riskenac mzera aqvs mipy-
robili, misi xedvis areSi Semoyvana da misi am areSi SenarCuneba.
amitom aris filosofia έπιστήμή θέπιστήμή. magram ra aris es, rasac
igi Tavis xedvis areSi Semoiyvans?
mimomxilveli 6-9 Tsu 1972 w.
274