Kompozit Ders Notlari 25eylul 2023 BP 1

KOMPOZİT MALZEME
MEKANİĞİ
Son Güncelleme: 25.09.2023
Prof. Dr. Mehmet Zor

DEU Makine Mühendisliği Bölümü 1
Güncelleme Farkları:
22.07.2023 tarihli eski notlara göre, yazı puntoları büyütülmüş, resimler daha belirgin hale getirilmiş, sıkışık sayfalar
birkaç sayfa haline dönüştürülmüş, denklemlerde ve sayısal örneklerde birkaç düzeltme yapılmış, bazı kavramlar
metinlere ilave edilmiş, bazı metinler yeniden yazılmıştır. Yeni bir konu veya örnek eklenmemiştir.
Web Sitem: www.mehmetzor.com

Web sitemden bu dersle ilgili aşağıdaki materyallere erişebilirsiniz:
Ders Notları -pdf: Bu notlar
Ders Eğitim Videoları : Bu notlardaki herbir konunun anlatıldığı ders eğitim videolardır.
Genel Bilgiler: Kompozit Malzemelerin tipleri, sınıflandırılması, matris ve fiberlerle ilgili daha geniş kapsamlı genel bilgiler (pdf)
Sınav Soruları: Makine Müh. Bölümünde Yapılan Bazı Sınavlar ve Cevap Anahtarları
Yardımcı Belgeler: Sınavlarda kullanılan standart Formül Kağıdı, Literatür Taraması Örneği ve diğer dökümanlar
Not : Statik, Dinamik, Mukavemet, BDM dersleriyle ilgili aynı tip materyallere web sitemden erişebilirsiniz.
Öğretim Üyeleri için Açıklama

Kendi bölümündeki dersinde bu ders notlarını takip etmek isteyen öğretim üyelerine sunum dosyası ve diğer ilgili dosyalar
gönderilmektedir. Bu öğr. üyelerinin alttaki mail adresiyle iletişime geçmeleri ve gmail hesabını belirtmeleri gerekmektedir.
İletişim ve Geri Bildirimler için

mehmet.zor@deu.edu.tr
25.09.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor 2
Önsöz
Değerli Öğrenci ve Araştırmacı Arkadaşlarım,
Kompozit malzemeler, gerek dayanım, gerek hafiflik ve gerekse ekonomiklik açısından sağladığı avantajlar sebebiyle günümüzde birçok
farklı sektörde kullanılmaktadır. Teknolojik gelişmelere paralel olarak, klasik izotropik yapı elemanlarının yerlerini, zamanla kompozitten
yapılan alternatifleri alabilmekte ve bu durum gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Bugün için sanayide kullanılan birçok mekanizma, makine,
yapı veya sistemlerde bu tip alternatif kompozit eleman, parça veya ekipmanlarla karşılaşmamız mümkündür. Kompozit malzeme
alternatifi temeline dayanan Ar-Ge ve inovasyon çalışmaları birçok üniversitede veya özel kuruluşta sıklıkla yapılmaktadır.
Tüm bu sebeplerden dolayı geleceğin mühendisleri olarak sizlerin de kompozitlerle ilgili bu tip faaliyetlerde aktif şekilde yer alabilmeniz
ancak ve ancak kompozit malzeme mekaniğinin temel ilke, teori ve yaklaşımlarına yeterince hakim olmanızla mümkün olabilir. Aksi halde
bir ar-ge biriminde karşınıza çıkması çok muhtemel bir kompozit alternatif yapının tasarım ve analizlerinde sizden beklenilen bilgileri,
yönlendirmeleri ve değerlendirmeleri gerekli seviyede yapamamanız söz konusu olacak ve bu da şüphesiz kariyerinizi olumsuz anlamda
etkileyebilecektir.
İşte bu ders notlarıyla, kompozit malzemelerin mekanik hesaplamaları ve ölçümleri açısından bir mühendisinin bilmesi gerekli temel
konuları sizlere aktarabilmeyi hedefledik. Bu ders notlarını iyice anlayan bir mühendisinin, temel bilgi ve beceriler açısından kendisine bir
ayrıcalık ve kuvvetli bir tercih edilme sebebi katacağında şüphe yoktur. Başlangıçta kompozitlerle ilgili genel bilgiler bu notlarda
özetlenmiş; herbir konu kendi anlatımım olan ve mehmetzor.com sitesinden erişilebilen ders eğitim videoları ile ilişkilendirilmiştir. Ders
konularının anlaşılmasında anahtar rol oynayan püf noktaları herbir konuda özellikle belirtilmiştir. Ders notları zaman içerisinde
güncellenmekte, yeni konu veya örnekler eklenebilmekte ve son güncelleme tarihleri özelikle belirtilmektedir. Bu güncellemeleri yine web
sitemden takip edebilirsiniz.
Bu ders notlarının yazılması ve düzenlenmesinde bana çok yardımcı olan Makine Mühendisleri Serhat Saatçı ve Berk Çıkrıkçı’ ya teşekkür
ederim. Notlarımızın tüm öğrencilere ve araştırmacılara faydası olması dileğiyle..
Eylül 2023
Prof. Dr. Mehmet Zor
3 Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları 25.09.2023
Konular
1. Genel Bilgiler
2. Anizotropik Malzeme Tipleri ve Elastik Mekanik Özellikleri (Anistropic Elasticity)
3. Malzeme Özelliklerinin Teorik Hesaplanması
4. Kompozitin Teorik Mukavemeti ve Verim Alma Sınırları (Yapısal Yükleme Örnekleri)
5. Mekanik Özelliklerin Deneysel Tespitleri
6. Kompozitlerde Hooke ve Dönüşüm Bağıntıları (Tek tabaka için gerilme-şekil değiştirme hesaplamaları)
7. Kompozitlerde Hasar Kriterleri

8. Tabakalı Kompozitlerde Mekanik (Yapısal) Hesaplamalar.
( [A], [B] ve [D] matrisleri yardımıyla Gerilme-Şekil Değiştirme Hesaplamaları ve Hasar Tespitleri, örnekler)
9. Termal Yüklemeler (Tek tabaka ve tabakalı kompozitler için termal gerilme – şekil değiştirme hesaplamaları ve örnekler)
1- Kompozit Malzemelerle İlgili
Genel Bilgiler
(Daha geniş kapsamlı genel bilgilere mehmetzor.com sitesindeki
pdf dökümanından erişebilirsiniz. Burada özet bilgiler verilmiştir.)
25.09.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor
5
1-Genel Bilgiler
1.1 Kompozit Malzemelerin Tanımı
En az iki farklı malzemenin makro seviyede
(birbiri içerisinde çözünmeyecek şekilde)
birleştirilmesiyle oluşturulan yeni malzemeye
kompozit malzeme denir.
Amaç ise bileşenlerde tek başına iken mevcut olmayan bazı özelliklerin (hafiflik, dayanım
esneklik, vb.) geliştirilmesi ve biraraya getirilmesidir.
1-Genel Bilgiler
1.2 Kompozit Malzemelerin Temel Özellikleri

1. Kompozit aslında karışım anlamına gelmekle birlikte çözünen ve çözen
bileşenlerden oluşmaz.
2. Bileşenler arasında atom alışverişi bulunmamaktadır.
3. Kompozit bileşenleri kimyasal olarak birbirlerini etkilemezler.
4. Malzemeler birbiri içerisinde çözünürse ve atom seviyesinde bir karışım
söz konusu olursa, bu tür malzemeler kompozit değil alaşım olur.
5. Karışım nanometre seviyesindeki partiküller düzeyinde olursa bu tip
kompozitlere nano-kompozitler denir.
1-Genel Bilgiler
6. Kompozitler genel olarak «matris» ismi verilen bir ana gövde malzeme
ve «takviye elemanı (fiber, elyaf)» ismi verilen daha mukavim bir
başka malzemeden oluşturulur.
7. Bu iki malzeme grubundan, takviye malzemesi kompozit malzemenin
mukavemet ve yük taşıma özelliğini, matris malzeme ise plastik
deformasyona geçişte oluşabilecek çatlak ilerlemelerini önleyici rol
oynamakta ve kompozit malzemenin kopmasını geciktirmektedir.
8. Bir kompozit ikiden fazla malzeme de içerebilir.
1-Genel Bilgiler
1.3 Kompozit Malzemelerde Hedef

Kompozit malzemelerin üretimiyle aşağıdaki özelliklerin biri veya birkaçının
geliştirilmesi hedeflenmektedir:
• Mekanik Dayanım (Mukavemet) • Elektriksel iletkenlik

• Aşınma dayanımı • Akustik iletkenlik
• Korozyon dayanımı • Isıl İletkenlik
• Isıl Dayanım ve Yanmazlık • Hafiflik
• Sızdırmazlık ve İzolasyon • Ekonomiklik
• Şeffaflık • Estetiklik ve Renk Çeşitliliği
• İşlenebilirlik ve Montaj Kolaylığı • U.V. ışınlarına dayanım
1-Genel Bilgiler
1.4 Kompozit Malzemelerin Avantajları
• Taşıdığı karakteristik özellikleri ile diğer

malzemelere göre birçok avantajları bulunan
kompozit malzemeler uzun ömürleri,
hafiflikleri, yüksek kimyasal ve mekanik
dayanımları gibi pek çok üstün özelliklerinden
dolayı tercih edilirler.
1-Genel Bilgiler
Alttaki tabloda, metalik malzemelere göre, kompozit malzemelerin hem çok daha hafif (yoğunlukları
karşılaştırın), hem çok daha dayanıklı (çekme mukavemetlerini karşılaştırın)olduğu açıkça gözükmektedir.
Yoğunluk Çekme Muk. Elastisite Özgül Çekme Özgül Elas. Mod.
ρ σç Modülü Mukavemeti E/ρ
Malzeme gr/cm3 MPa GPa σç/ρ
Alaşımsız Çelik 7,9 459 203 58 26
Alüminyum 2,8 84 71 30 25
Al alaşımı-2024 2,8 247 69 88 25
İzotropik
Pirinç 8,5 320 97 38 11
Malzemeler
Ahşap (Kayın) 0,7 110 13 157 19
Kemik 1,8 138 26 75 14
Bor-Epoksi 1,8 1600 224 889 124
Karbon-Epoksi-1 1,6 1260 218 788 136
Karbon-Epoksi-2 1,5 1650 140 1100 93
Kompozitler
Kevlar-Epoksi 1,4 1400 77 1000 55
S Camı-Epoksi 1,8 1400 56 824 33
E Camı-Epoksi 1,8 1150 42 639 23
1-Genel Bilgiler
1.5 Kompozit Malzemelerin Tarihçesi

• İnsanoğlu, ilk çağlardan beri kırılgan malzemelerin içine
bitkisel veya hayvansal lifler koyarak kırılganlık özelliğini
gidermeye çalışmıştır.
• Bu konuda en iyi örnek kerpiçtir. Kerpiç üretiminde, killi
çamur içine katılan saman, sarmaşık dalları gibi sap ve
lifler kerpicin mukavemetini ve elastikliğini artırmaktadır.
• Özellikleri ve lif yönleri farklı ağaç levhalar üst üste
istiflenerek yapılan ok yayları bir başka örnek olarak
verilebilir.
1-Genel Bilgiler
• Cam liflerinin üretimi, eski Mısır’a kadar dayanmaktadır.

• Dahası M.Ö. 1600 yıllarında Mısır’da ince cam liflerinin imalatının ,
XVIII. Hanedan devrinden kalan, farklı renkte cam liflerinden elde
edilen çeşitli eşyalardan anlaşılmaktadır.
• Cam liflerinin sanayide kullanımıyla ilgili ilk kayıt 1877 tarihlidir.
• Liflerle takviye edilmiş sentetik reçineler 1950’li yıllardan itibaren
endüstride kullanılmaya başlanmıştır. Bu malzemenin en tanınmış
grubunu “cam elyaf takviyeli polyester (CTP)” oluşturmaktadır.
• Ülkemizde “fiber-glass” diye tanınan bu malzemeler, 1960’lı yıllardan
itibaren sıvı tankları, çatı levhaları, küçük boy deniz tekneleri gibi
elemanların imalatında kullanılmaktadır. Ülkemizde seri üretimi yapılmış
ilk yerli otomobil olan “Anadol”un kaportası da bu malzemedendir.

1-Genel Bilgiler
1.6 Kompozitlerin Uygulama Alanları
• Kompozit malzemeler yapıları ve özellikleri sayesinde çok

çeşitli alanlarda kullanılır. Her sektörün farklı ihtiyaçları ve
beklentileri olduğundan, kompozit malzemelerin, ürün
esneklikleri önemli bir avantaj olarak karşımıza çıkmaktadır.
• Kompozitler, farklı sektörlerde hammadde olarak kullanıldığı

gibi imalat yardımcı ekipmanları olarak da kullanılırlar.
• Kompozit malzemelerin yaygın olarak kullanıldığı başlıca

sektörler ve bu sektörlerde kullanılan ürün tipleri aşağıda
kısaca özetlenmektedir:
1-Genel Bilgiler
Kompozitler;
 Uzay teknolojisi,
 İnşaat ve yapı sektörü,
 Denizcilik sektörü,
 Otomotiv Sektörü,
 Tıp alanında (Tıbbi cihazların
 Savunma Sanayi ve Havacılık
imalatı),
Sektörü,
 Robot teknolojisi,
 Gıda ve Tarım Sektörü
 Kimya sanayisi,
 Spor malzemeleri imalatı (yüksek
 Elektrik-Elektronik teknolojisi, atlama sırıkları, tenis raketleri,
 Müzik aletleri endüstrisi, sörf, yarış tekneleri, kayak vs.).
gibi pek çok alanda kullanılmaktadır
1.7 Kompozit Ürün Örnekleri
1-Genel Bilgiler
 Denizcilik Sektörü  Enerji Sektörü

 İnşaat ve Yapı Sektörü  Otomotiv Sektörü
Yelkenliler • İzolatörler,
• Dış ve iç cephe kaplamaları • Otomobil kaportaları •
Motorlu tekneler, • Antenler,
• Dekoratif uygulamalar • Otobüs yan panelleri •
Can kurtarma filikaları, • Devre kesiciler,
• Çatı kaplama levhalar • Tır dorse yan çıtaları •
Şamandıralar, • Sigorta- panel kutuları,
• Taşıyıcı profiller • Kamyon ön panelleri •
Dubalar-iskeleler, • Aydınlatma gövdeleri,
• Yağmur suyu taşıma sistemleri • Konteyner imalatı •
Deniz motorsikleti, • Yalıtkan platformlar,
• Beton kalıpları • Karayolu işaret levhaları •
Kanolar , • Aydınlatma direkleri,
• Prefabrik binalar • Karayolu kenar dikmeleri •
Sörf tahtaları, • Devre kesici kutular,
• Köprüler,Su tankları, • Pedallar, Dikiz Aynaları •
Marina ekipmanları vs... • Kablo taşıyıcıları,
• Gıda Reyonu Kaplamaları • Hava Giriş Manifoldu •
 Savunma Sanayi  Kimya Sektörü  Gıda ve Tarım Sektörü

• Uçak ve helikopter gövde parçaları, • Muhtelif amaçlı borular • Silolar
• Uçak burun ve kanat parçaları • Kimyasal tesis zemin ızgaraları • Gıda depolama tankları
• Havan topları gövdeleri ve sandıkları • Asit tankları ve kaplamaları • Salamura tankları
• Kurşun geçirmez panel imali • Arıtma ekipmanları
• Miğferler, • Kültür balıkçılığı ekipmanları
• Endüstriyel platform ve korkuluklar Seralar, Tahıl depoları
• Mayın ve hücum bot parça ve gövdeleri •
• Barınaklar vs... • Havalandırma kanalları vs... • Sulama kanalları vs...
Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor 16
25.09.2023
1-Genel Bilgiler
Beton kolonlar demir ve betonun birleştirilmesiyle

oluşturulur ve aslında bir kompozit yapıdır.
1-Genel Bilgiler
Çeşitli Kompozit Ürünler
1-Genel Bilgiler
Bir uçak gövdesinde kullanılan kompozitler ve oranları
1-Genel Bilgiler
1.8 Kompozitler ve Mühendislik Faaliyetleri

 Görüldüğü gibi kompozit malzemeler çok farklı sektörlerde kullanılabilmekte, sürekli
geliştirilmekte ve kullanım oranı günden güne artmaktadır.
 Herhangi bir işletmede kompozit yapıların karşımıza çıkma olasılığı oldukça yüksektir.
 Sadece kompozit üreticisi firmalarda değil, kullanım durumuna göre diğer firmalarda da
kompozit malzemelere yönelik ar-ge faaliyetleri sıkça yapılmaktadır. Bu faaliyetlerde kompozit
malzemelerle çözümler ve geliştirme alternatifleri mümkün olabilmektedir.
 Bu sebeple, mühendislerin, izotropik (metal, seramik vb.) malzemeler için yapabildiği tasarım,
analiz, teorik hesaplamalar, deneysel ölçümler, geliştirmeler, imalat gibi faaliyetleri, kompozit
malzemeler için de yapabilmeleri onlar için önemli bir ayrıcalık ve tercih edilme sebebidir. Bu ise
kompozit malzeme mekaniği konusunda iyi bir temel bilgi birikimiyle ancak mümkündür.
1-Genel Bilgiler
Kompozitlerin mekanik davranışlarının izotropik malzemelerden daha farklı olması, yöne

göre değişebilmesi, mekanik açıdan farklı yaklaşım ve kriterlerle incelenmelerini gerektirir.
Mili kompozit yaparsak, Von-Mises’e göre değil,

Tsai-Hill kriterine göre değerlendirme
Hocam, mil malzemesini yapmamız daha doğru olur. Kompozitler için
kompozit yapalım. Von- akma-kırılma kriterleri farklıdır.
mises gerilmelerine
tekrar bakalım.
1-Genel Bilgiler
1.9 Kompozit Malzemelerin Sınıflandırılması
Kompozit malzemelerin oluşum

seçenekleri sonsuz denebilecek kadar
çoktur. Bundan dolayı sınıflandırılmaları
oldukça zordur.
Ancak burada yaygın sınıflandırmalar

üzerinde durulacaktır.
1-Genel Bilgiler
1.9.1 Matris Malzeme Cinsine Göre Sınıflandırma:
Kompozitin ana malzemesi olan matris

malzemenin cinsine göre, kompozitler 3
gruba ayrılabilir:
1. Metal Matris Kompozitler
2. Seramik Matris Kompozitler
3. Plastik (Polimer) Matris Kompozitler
3a Termosetler
3b Termoplastikler
3c Elastomerler
Matris Malzeme Cinsine Göre Sınıflandırma Detayı
1-Genel Bilgiler
1.9.2 Takviye Elemanlarının Şekil ve Yerleştirilmesine Göre:
a. Parçacık Takviyeli Kompozitler
(Particulate filler)
b. Süreksiz (Discontinous) Fiber
Takviyeli Kompozitler
c. Sürekli (Continous) Fiber Takviyeli
Kompozitler
1-Genel Bilgiler
1.9.3 Tabakalı Kompozitler
a-) Fiber takviyeli tabakalı kompozitler b-) Sandviç kompozitler

• Sürekli, süreksiz veya Parçacık Takviyeli Tabakaların • İki levha arasına farklı bir malzeme
(laminae) Üst Üste Yapıştırılması ile Elde edilen yerleştirilerek elde edilen tabakalı
Yapılardır (Laminated Composites). kompozit yapılara denir.
• Tabakalar farklı fiber takviye tipine sahip ise buna
• Alt ve üst levhalar izotropik veya
Hibrit (karma) yapı denir.
kompozit veya daha farklı
anizotropik bir malzeme olabildiği
gibi; ara malzeme blok halinde bir
başka malzeme veya bal peteği Bal Peteği
Sandviç Yapı
Tabakalı şeklinde farklı bir forma sahip bir
Tabakalı Kompozit Yapı Hibrit Yapı malzeme olabilir.
(Laminated Composite)
sandviç
Fiber Takviyeli
kompozit panel
Tabakalar (Lamina)
1-Genel Bilgiler
1.9.4 Doğal Kompozitler
Ahşap, kemik gibi malzemeler, tabii (doğal)

kompozit malzemelerdir.
Ağacın kompozit yapısı Kemiğin kompozit yapısı
1-Genel Bilgiler
Delaminaiton
1.10 Kompozitlerin Bazı Dezavantajları
1. İmalatı gerçekleştirilmiş kompozitin özellikleri her zaman

ideal olmayabilir. Malzemenin kalitesi üretim metodunun
kalitesine bağlıdır, standartlaşmış bir kalite mevcut değildir.
2. Tabakalı kompozitler, tabakalar arası kayma gerilmelerine

hassas olduklarından delaminasyon meydana gelebilir.
3. Bazı kompozitler gevrek olduklarından kolaylıkla zarar
görürler, onarılmaları yeni problemler oluşturabilir.
4. Onarılmadan önce çok iyi temizlenmeleri ve sıcak
kurutulmaları gerekir. Bazı kurutma teknikleri uzun zaman
alabilir. Bazen de bu çok zor olmaktadır.
1-Genel Bilgiler
1.11 Kompozitlerin Üretim Yöntemleri
• Kompozitlerde seçilecek üretim yöntemi; takviye malzemesine,

matris malzemeye, parça şekline, istenen mekanik ve fiziksel
özelliklere bağlı olarak değişim gösterir.
• Bir parçayı üretmek için genel olarak; ham madde, kalıp, ısı ve
basınca ihtiyaç vardır.
• Üretimde:
• Fiberlerin (Elyafın) eşit aralıklı ve homojen bir dağılım göstermesi,
• Elyaf malzemeleri mekanik temaslara karşı hassas olduklarından
matris tarafından iyice ıslatılması,
• Elyaf ile matris arasında kuvvetli ara yüzeyin oluşturulması
gereklidir.
1-Genel Bilgiler
1-Genel Bilgiler
1.12 Bazı Malzeme Özellikleri
1.12. a Bazı Termoplastik Reçinelerin (Matrislerin) Mekanik ve Termal Özellikleri
Öz Kütle Çekme Muk. Elastik Mod. Sıcaklık

Malzeme Adı g/cm3 MPa MPa Sınırı oC
Poli-Etilen (PE) (düşük yoğunluk) 0.92-0.93 7-17 105-280 80
Poli-Etilen (PE) (yüksek yoğunluk) 0.95-0.96 20-37 420-1260 100
Poli-Vinil-Klorür (PVC) 1.50-1.58 40-60 2800-4200 110
Poli-Propilen (PP) 0.90-0.91 50-70 1120-1500 105
Poli-Stiren (PS) 1.08-1.10 35-68 2660-3150 85
Akronitril-Butadien-Streyn(ABS) 1.05-1.07 42-50 - 75
Poli-Met-Metha-Arkilik (PMMA) 1.11-1.20 50-90 2450-3150 125
Poli-Tetra-Flor- 2.10-2.30 17-28 420-560 120
Etilen(PTFE)(Teflon)
Poli-Amids (PA) Naylon 6.6 1.06-1.15 60-100 2000-3500 82
1-Genel Bilgiler
1.12. b Bazı Takviye Elemanlarının (Fiberlerin) Özellikleri
Özellik E-Camı S-Camı Bor Karbon Kevlar49
Yoğunluk(gr/cm3) 2,54 2,49 2,68 1,85 1,44

Çekme Muk.(MPa) 2000 4750 3450 2900 3750
Çekme Mod.(GPa) 80 89 414 525 136
Lif çapı (µm) 3-200 3-13 100- 5-13 12
1000
Isıl G.K(oC-1.10- 5 2.9 3 -1 -2
6)
Kopma Uz. (%) 2,75 - 0,7 0,5-1,3 2,5
1-Genel Bilgiler
1.12. c Bazı Takviye Elemanlarının (Fiberlerin) Çekme Eğrileri
1-Genel Bilgiler
1.13 Mukavemette Önemli Kavramları hatırlayalım:
1.13.1 İzotropik Malzeme:
a. Isıl veya mekanik yüklemelere karşı her doğrultu ve yönde

aynı mekanik davranışı gösteren malzemelerdir.
b. İç yapı dağılımı olarak homojen bir tane dağılımı gösterirler.
Bütün saf metallerin yanısıra, alaşımlar izotropik
malzemelerdir.
c. Bunun yanısıra partikül veya talaş (whichkers), süreksiz fiber
takviyeli kompozitler, homojen bir dağılıma sahip ise makro seviyede
izotropik malzeme kabul edilirler. Nano-kompozitlerde bu sınıfa
girmektedir. İzotropik malzemeler için geçerli tüm mekanik
hesaplamalar bunlar için de geçerlidir. (Birden fazla malzeme
içerdikleri için bunlara quisa-izotropik malzemeler de denir.)
1-Genel Bilgiler
1.13.2 Ayırma Prensibi ve Gerilme Kavramı:
Dış kuvvetlerin etkisine maruz

bir sistem dengede ise hayali ≡ +
bazda da ayırdığımız her bir
parçası da ayrı ayrı dengededir.
�F = �M = 0 �F = �M = 0
�F = �M = 0
Buna ayırma prensibi denir.
• Hayali olarak ayırdığımız her bir parçasına, dış kuvvetlerden başka, ayırma kısmından iç kuvvetler ve iç
momentler de etki ettirilir. Herbir parçada iç ve dış kuvvetler statik denge sağlar.
• İç kuvvet ve iç momentler: Ayırma yüzeyinde ortaya çıkan tepkilerdir. Sistemin o kısımda dış kuvvetlere
karşı cevabıdır.
• Gerilme : İç kuvvet ve moment tepkilerinden kaynaklanan birim alana düşen kuvvet olarak tanımlanabilir.
• Gerilme uygulanmaz, dış yükler etkisinde cismin içinde oluşur.

1-Genel Bilgiler
1.13.3 Gerilme Çeşitleri

1.13.3.2 Kayma Gerilmesi: Gerilme düzlem normaline dik
1.13.3.1 Normal Gerilme: Gerilme kesit düzleminin
ise; başka bir ifade ile düzleme paralel ise buna kayma
normaline paralel ise; başka bir ifade ile düzleme dik
gerilmesi veya kesme gerilmesi denir. τ ile gösterilir.
ise buna normal gerilme denir. σ ile gösterilir. Çeki-Bası
ve Eğilme Yüklemesinde ortaya çıkar.
Kayma gerilmesi
indislerinin anlamı:
τy x
τi j = τj i
τ xy Düzlem Gerilme
normali Doğrultusu
1-Genel Bilgiler
1.13.4 Şekil Değiştirme ∆L/2

∆L/2
1.13.4.1 Birim Uzama (ε)
• Şekil değiştirmede en önemli kavram birim uzama ismini verdiğimiz büyüklüktür.
ε ile gösterilen birim uzama, gerinme olarak da isimlendirilir, İngilizcesi ise «strain» dir.
• En basit tanımıyla, bir cismin birim boyundaki uzama miktarıdır. L0
∆𝐿𝐿
• Örneğin çekmeye maruz L0 boyundaki bir çubukta toplam uzama ∆L ise Birim uzama 𝜀𝜀 =
𝐿𝐿𝑜𝑜
• Birim uzama hangi doğrultuda ise ε un indisi ona göre değişir. (εx, εy veya εz olabilir).
1.13.4.2 Kayma Şekil Değiştirme Açısı (γ):
• Bir noktadaki kayma gerilmesi sebebiyle oluşan şekil değiştirme açısıdır. γ açısı kayma gerilmesi ile aynı
düzlemdedir ve aynı indislere sahiptir. Aşağıdaki şekilleri dikkatlice inceleyerek bu kavramı anlamaya çalışınız.
• Bir noktada, en genel durumda 3 farklı kayma
gerilmesi (τxy , τyz , τxz ) olabilir.

• Bu gerilmeler kayma şekil değiştirme açılarına
(γxy , γyz , γxz ) sebep olurlar.
3.1 Şekil Değiştirme / Genel Bilgiler
1.13.5 Çekme testi ve gerilme-birim uzama diyagramı:
𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮𝑮 (𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺)
Malzemelerin mekanik davranışlarını en iyi 𝜎𝜎 = 𝑃𝑃/𝐴𝐴0 Çeneye
bağlanan 𝑷𝑷 𝑷𝑷
karakterize eden bir testtir.
𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸 𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃𝑃 kısım
𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵
∆𝐿𝐿/2
𝐴𝐴0 𝐴𝐴
Ç𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 𝐿𝐿0
𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾
𝝈𝝈𝒂𝒂𝒂𝒂 (𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠) ∆𝐿𝐿/2
𝜎𝜎𝑎𝑎𝑎𝑎 ∶ 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔 (𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠)
𝜎𝜎 𝜎𝜎 𝑷𝑷
𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = = 𝐸𝐸 (𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀) 𝑷𝑷
𝜃𝜃 𝜀𝜀 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩 𝑼𝑼𝑼𝑼𝑼𝑼𝑼𝑼𝑼𝑼𝑼𝑼 (𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺)
𝜀𝜀 𝜀𝜀 = ∆𝐿𝐿/𝐿𝐿0
Test numunesi cihazın çenelerine bağlanır. Genellikle alt çene sabit, üst çene ise yukarı doğru hareket ettirilir. Bu sırada
numuneye gelen P çekme kuvveti zamanla artar. Farklı anlar için, kuvvet (P) ve uzama (∆L ) değerleri ölçülür.
Buradan gerilme (σ) – birim uzama ( ε ) değerleri bulunur ve üstteki diyagram elde edilir. σ = P/ Ao , ε = ∆L / Lo
Ao : Numune ilk kesit alanı, Lo: Numune ilk boyudur. Uzama ile birlikte numune kesit alanı daralır (A<Ao ), boyu ise ∆𝐿𝐿 kadar
artar. Anlık σ ve ε tespitinde o andaki kesit alanı ve boy alınması daha doğru olsa da, ilk değerler (Ao ve Lo) alınarak işlem
yapılır ki, bu mühendislik açısından kabul edilebilir bir yaklaşımdır. Akma gerilmesi (𝝈𝝈𝒂𝒂𝒂𝒂 )nden sonra plastik deformasyon
başlar. Başlangıçtaki doğrusal kısım akma sınırından biraz önce bitse de, 𝝈𝝈𝒂𝒂𝒂𝒂 bu doğrusal kısma genelde dahil edilir. Doğrusal
kısmın eğimi E elastiklik modülü olarak tanımlanan malzeme özelliğidir. Çenelerin elastikliğinin sonuçları etkilememesi için ε
değerlerinin numune üzerinden straingage ler (Birim uzama ölçerler) ile okunması daha doğrudur.
MUKAVEMET 1 - Ders Notları / Prof.Dr. Mehmet Zor 37
25.09.2023
3.5 Şekil Değiştirme / Hooke Bağıntıları
1.13.5.1 Poisson Oranı ( ν ): Şekildeki çubuk x yönünde P yüküne maruz kalırsa, sadece x
𝜎𝜎𝑥𝑥 ≠ 0, 𝜎𝜎𝑦𝑦 = 𝜎𝜎𝑧𝑧 = 0,
𝜎𝜎𝑦𝑦 = 0 yönünde gerilme oluşur, y ve z yönlerindeki gerilme oluşmaz.
(Tek eksenli yüklemede
Fakat P etkisi ile x yönünde birim uzama (𝜀𝜀𝑥𝑥 ) Hooke bağıntısıdır.)
P
𝑦𝑦 𝜎𝜎𝑥𝑥 = 𝜎𝜎𝑥𝑥
𝜎𝜎𝑧𝑧 = 0
A oluşmasının yanısıra, y ve z yönlerinde de eşit 𝜀𝜀𝑥𝑥 = (1.1)
𝐸𝐸
𝐿𝐿𝑧𝑧 birim daralmalar (𝜀𝜀𝑦𝑦 , 𝜀𝜀𝑧𝑧 ) meydana gelir.
𝜀𝜀𝑦𝑦 = 𝜀𝜀𝑧𝑧 =?
𝐴𝐴 İşte 𝜀𝜀𝑦𝑦 ve 𝜀𝜀𝑧𝑧 değerlerini bir malzeme özelliği olan poisson oranı ile hesaplayabiliriz.
𝑧𝑧
𝐿𝐿𝑥𝑥 yanal birim uzama 𝜀𝜀𝑦𝑦 𝜀𝜀𝑧𝑧 (1.2)
𝐿𝐿𝑦𝑦 𝑃𝑃 𝑥𝑥 Poisson oranı: 𝜈𝜈 = − =− =−
eksenel birim uzama 𝜀𝜀𝑥𝑥 𝜀𝜀𝑥𝑥
𝑃𝑃
Poisson oranı bir yükün diğer doğrultulardaki şekil değiştirme etkisini veren malzeme özelliğidir..
𝜀𝜀𝑥𝑥 𝜀𝜀𝑧𝑧
𝑃𝑃 Eğer yükleme mesela sadece y yönünde olsaydı: 𝜈𝜈 = − =− olacağını fark edin.
𝜀𝜀𝑦𝑦 𝜀𝜀𝑦𝑦
𝑦𝑦
𝛿𝛿𝑦𝑦 /2 Poisson oranının sınırları: 0 ile 0.5 arasında değişir.
𝑥𝑥 𝑃𝑃 Dikkat: D.1.1 formülü sadece x ekseninde (tek eksenli) yükleme durumunda geçerlidir.
𝛿𝛿𝑦𝑦 /2 P nin yanı sıra y veya z doğrultularında da kuvvetler olsaydı bu formül kullanılamazdı.
𝛿𝛿𝑥𝑥
Unutmayın: Her zaman için, 𝛿𝛿𝑥𝑥 𝛿𝛿𝑦𝑦 𝛿𝛿𝑧𝑧
𝜀𝜀𝑥𝑥 = , 𝜀𝜀𝑦𝑦 = , 𝜀𝜀𝑧𝑧 = (1.3a-c)
Birim uzama = Toplam uzama/ o yöndeki ilk boy 𝐿𝐿𝑥𝑥 𝐿𝐿𝑦𝑦 𝐿𝐿𝑧𝑧
25.09.2023 MUKAVEMET 1 - Ders Notları / Prof.Dr. Mehmet Zor 38
1-Genel Bilgiler
1.13.5.2) Rijtlik (Kayma) Modülü ( G )
Bir noktada sadece 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 kayma gerilmesi varsa; bu gerilmelerin etkisiyle kayma
şekil değiştirme (𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 ) açısı ortaya çıkar.
𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 ile 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 arasındaki elastik durumdaki ilişki (Hooke bağıntısı): 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝐺𝐺. 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 (1.4)
G: kayma (veya rijitlik) modülüdür. İzotropik malzemeler için E ve ν 𝐸𝐸

𝐺𝐺 = (1.5)
cinsinden hesaplanabilir.: 2(1 + 𝜈𝜈)
𝜏𝜏𝑦𝑦𝑦𝑦 = 𝐺𝐺. 𝛾𝛾𝑦𝑦𝑦𝑦 (1.6)
Diğer düzlemlerdeki kayma gerilmeleri ve şekil
değiştirmeler arasındaki Hooke bağıntıları: 𝜏𝜏𝑧𝑧𝑧𝑧 = 𝐺𝐺. 𝛾𝛾𝑧𝑧𝑧𝑧 (1.7)
25.09.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği-Ders Notları-Prof.Dr.Mehmet Zor 39

1-Genel Bilgiler
1.13.6 En Genel Durumda Hooke Bağıntıları :

İzotropik malzemeler için bir Q noktasındaki gerilme-şekil değiştirmeler arasındaki bağıntılardır:
Sıcaklık Etkisi Kaymadaki Şekil değiştirmeler

1 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥
𝜀𝜀𝑥𝑥 = 𝜎𝜎𝑥𝑥 − 𝜈𝜈(𝜎𝜎𝑦𝑦 + 𝜎𝜎𝑧𝑧 ) +𝛼𝛼. Δ𝑇𝑇 (1.8.a) 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = (1.8.d)
𝐸𝐸 𝐺𝐺
1 𝜏𝜏𝑦𝑦𝑦𝑦
𝜀𝜀𝑦𝑦 = 𝜎𝜎𝑦𝑦 − 𝜈𝜈(𝜎𝜎𝑥𝑥 + 𝜎𝜎𝑧𝑧 ) +𝛼𝛼. Δ𝑇𝑇 (1.8.b) 𝛾𝛾𝑦𝑦𝑦𝑦 = (1.8.e)
𝐸𝐸 𝐺𝐺
1 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥
𝜀𝜀𝑧𝑧 = 𝜎𝜎𝑧𝑧 − 𝜈𝜈(𝜎𝜎𝑥𝑥 + 𝜎𝜎𝑦𝑦 ) +𝛼𝛼. Δ𝑇𝑇 (1.8.c) 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = (1.8.f)
𝐸𝐸 𝐺𝐺
25.09.2023 40
Kompozit Malzeme Mekaniği – Ders Notları / Prof. Dr. Mehmet Zor
1-Genel Bilgiler
Matris formatında Hooke Bağıntılarını yazacak olursak;
1 −𝜈𝜈 −𝜈𝜈
0 0 0
𝐸𝐸 𝐸𝐸 𝐸𝐸
−𝜈𝜈 1 −𝜈𝜈
𝜀𝜀𝑥𝑥 0 0 0 𝜎𝜎𝑥𝑥
𝜀𝜀𝑦𝑦 −𝜈𝜈 −𝜈𝜈 1 𝜎𝜎𝑥𝑥
𝜀𝜀𝑧𝑧 0 0 0 𝜎𝜎𝑧𝑧 (1.9)
𝛾𝛾𝑦𝑦𝑦𝑦 = 𝐸𝐸 𝐸𝐸 𝐸𝐸
𝜏𝜏𝑦𝑦𝑦𝑦
2(1 + 𝜐𝜐)
𝛾𝛾𝑧𝑧𝑧𝑧 0 0 0 0 0 𝜏𝜏𝑧𝑧𝑧𝑧
𝐸𝐸
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 2(1 + 𝜐𝜐) 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥
0 0 0 0 0
𝐸𝐸
2(1 + 𝜐𝜐)
0 0 0 0 0
𝐸𝐸
1-Genel Bilgiler
Veya şekil değiştirmeler cinsinden gerilmeleri yazalım.
𝐸𝐸(1 − 𝜐𝜐) 𝜐𝜐𝜐𝜐 𝜐𝜐𝜐𝜐

0 0 0
(1 − 2𝜐𝜐)(1 + 𝜐𝜐) (1 − 2𝜐𝜐)(1 + 𝜐𝜐) (1 − 2𝜐𝜐)(1 + 𝜐𝜐)
𝜐𝜐𝜐𝜐 𝐸𝐸(1 − 𝜐𝜐) 𝜐𝜐𝜐𝜐
0 0 0
𝜎𝜎𝑥𝑥 (1 − 2𝜐𝜐)(1 + 𝜐𝜐) (1 − 2𝜐𝜐)(1 + 𝜐𝜐) (1 − 2𝜐𝜐)(1 + 𝜐𝜐) 𝜀𝜀𝑥𝑥
𝜎𝜎𝑦𝑦 𝜐𝜐𝜐𝜐 𝜐𝜐𝜐𝜐 𝐸𝐸(1 − 𝜐𝜐) 𝜀𝜀𝑦𝑦
𝜎𝜎𝑧𝑧 0 0 0 𝜀𝜀𝑧𝑧 (1.10)
(1 − 2𝜐𝜐)(1 + 𝜐𝜐) (1 − 2𝜐𝜐)(1 + 𝜐𝜐) (1 − 2𝜐𝜐)(1 + 𝜐𝜐)
𝜏𝜏𝑦𝑦𝑦𝑦 = 𝐸𝐸 𝛾𝛾𝑦𝑦𝑦𝑦
𝜏𝜏𝑧𝑧𝑧𝑧 0 0 0 0 0 𝛾𝛾𝑧𝑧𝑧𝑧
2(1 + 𝜐𝜐)
𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
𝐸𝐸
0 0 0 0 0
2(1 + 𝜐𝜐)
𝐸𝐸
0 0 0 0 0
2(1 + 𝜐𝜐)
Görüldüğü gibi izotropik malzemelerde sadece 2 tane elastik malzeme sabiti ( E, ν) vardır.
2. ANİZOTROPİK
MALZEME TİPLERİ
(Bu konu 1 nolu video da anlatılmıştır.)
(Videolara erişim sayfası: https://mehmetzor.com/dersler/kompozit-malzeme-mekanigi/ders-egitim-videolari )
2-Anizotropik Malzeme Tipleri
2.1 Anizotropik Malzeme Nedir?
• Özellikleri doğrultuya göre değişiklik gösteren malzemelere

anizotropik malzemeler denir.
• Aniztropik malzemeler, Isıl veya mekanik yüklemelere karşı,
doğrultuya göre farklı mekanik davranış (gerilme, şekil değiştirme vb.)
gösterir.
• Kompozit malzemeler anizotropik malzemelerdir ve bunların daha
özelleştirilmiş halleridir.
• Kompozitlerin mekaniği anlayabilmek için öncelikle daha genel olan
anizotropik malzemelerin mekaniğini bilmek önemlidir.
• Aslında izotropik malzemeler, anizotropik malzemenin en özel halidir.
1.13.6 maddesinde izotropik malzemeler için, elastik bölgede,

2 bağımsız malzeme sabiti (E ve ν) olduğu gösterilmiş ve
gerilme –şekil değiştirme ilişkileri (Hooke bağıntılıarı)
özetlenmişti.
2.2 Bu Bölümde Amacımız:

• En genelden başlayarak özele doğru anizotropik
malzemelerin tiplerini açıklamak;
• Her bir tip için yüklemenin elastik olduğu bölgede
gerilme-şekil değiştirme ilişkilerini (hooke bağıntılarını)
ve
• Bu ilişkileri sağlayan malzeme sabitlerini çıkarmaktır.
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / En Genel Anizotropik Malzeme için Elastik Malzeme Sabitleri
2.3 En Genel Anizotropik Malzeme için Elastik Malzeme Sabitleri
Rijitlik (Stiffness) matrisi: [C] (9x9= 81 bağımsız malzeme sabiti içerir)
İndis formatında:
 σ 11  C 1111 C C C C C C C C   ε 11 
  
1122 1133 1123 1131 1112 1132 1113 1121
  𝝈𝝈𝒊𝒊𝒊𝒊 = 𝑪𝑪𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊 𝜺𝜺𝒌𝒌𝒌𝒌
σ 22  C 2211 C 2222 C 1133 C 2223 C 2231 C 2212 C 2232 C 2213 C 2221 ε 22 
σ  C 3311 C C C C C C C C  ε 
 33   3322 3333 3323 3331 3312 3332 3313 3321
  33  • (i , j , k , l = 1, 2, 3)
σ 23  C 2311 C 2322 C 2333 C 2323 C 2331 C 2312 C 2332 C 2313 C 2321  ε 23 

 σ 31
=
 C 3111 C 3122 C 3133 C 3123 C 3131 C 3112 C 3132 C 3113 C 3121

 ε 31

 1nci İndis: düzlem normalini,
σ 12  C 1211 C 1222 C 1233 C 1223 C 1231 C 1212 C 1232 C 1213 C 1221   ε 12  2nci indis: gerilmenin veya şekil
    
σ 32  C 3211 C 3222 C 3233 C 3223 C 3231 C 3212 C 3232 C 3213 C 3221  ε 32  değiştirmenin doğrultusunu
σ 13  C 1311 C 1322 C 1333 C 1323 C 1331 C 1312 C 1332 C 1313 C 1321
  ε 13  göstermektedir.
    
σ 21  C 2111 C 2122 C 2133 C 2123 C 2131 C 2112 C 2132 C 2113 C 2121  ε 21 
• 𝑪𝑪𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊 = Rijitlik (Stiffness) Bileşeni
Gevşeklik (Compliance) Matrisi: [S] Rijitlik matrisinin tersidir. [S]=[C]-1
 ε 11   S 1111 S S S S S S S S  σ 11 
    
1122 1133 1123 1131 1112 1132 1113 1121
ε 22   S 2211 S 2222 S 1133 S 2223 S 2231 S 2212 S 2232 S 2213 S 2221 σ 22  İndis formatında:
ε 33   S 3311 S S S S S S S S 3321 σ 33
 
   3322 3333 3323 3331 3312 3332 3313
  𝜺𝜺𝒊𝒊𝒊𝒊 = 𝑺𝑺𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊 𝝈𝝈𝒌𝒌𝒌𝒌
ε 23   S 2311 S 2322 S 2333 S 2323 S 2331 S 2312 S 2332 S 2313 S 2321 σ 23 

 ε 31
=
  S 3111 S 3122 S 3133 S 3123 S 3131 S 3112 S 3132 S 3113 S 3121 σ 31




• (i , j , k , l = 1, 2, 3)
ε 12   S 1211 S 1222 S 1233 S 1223 S 1231 S 1212 S 1232 S 1213 S 1221  σ 12  • 𝑺𝑺𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊𝒊 = Gevşeklik(Compliance)
    
ε 32   S 3211 S 3222 S 3233 S 3223 S 3231 S 3212 S 3232 S 3213 S 3221 σ 32  Bileşeni
ε 13   S 1311 S 1322 S 1333 S 1323 S 1331 S 1312 S 1332 S 1313 S 1321 σ 13
 
    
ε 21   S 2111 S 2122 S 2133 S 2123 S 2131 S 2112 S 2132 S 2113 S 2121 σ 21 
Herhangi bir noktadaki 1-2 düzleminden gerilme durumuna bakıyoruz.( İndisinde 3 olan
gerilmeler bu düzleme dik olacaktır ve bu düzlemde gözükmeyecektir. )
Statik denge şartlarında birisi olan, O merkezine göre moment dengesini,
«kuvvet x dik uzaklık» şeklinde yazacağız. Burada normal gerilmeler olan σ11 ve σ22 nin
uzantısı O dan geçtiğinden, normal kuvvetlerin momentleri sıfırdır.
Sol veya sağ yan yüzeydeki kesme kuvveti: gerilme x alan = 𝜎𝜎12 . 𝑏𝑏. 𝑡𝑡, dik uzaklığı: a/2 dir.
Alt veya üst yüzeylerdeki kesme kuvveti: gerilme x alan = 𝜎𝜎21 . 𝑎𝑎. 𝑡𝑡, dik uzaklığı: b/2 dir.
𝑎𝑎 𝑏𝑏
� MO = 0 2. 𝜎𝜎12 . 𝑏𝑏. 𝑡𝑡. − 2. 𝜎𝜎21 . 𝑎𝑎. 𝑡𝑡. = 0 𝜎𝜎12 = 𝜎𝜎21 bulunur.
2 2
1-3 ve 2-3 düzlemleri içinde aynı analiz yapılırsa: Kısaltılmış Notasyonlar
𝜎𝜎23 = 𝜎𝜎32 , 𝜎𝜎13 = 𝜎𝜎31 𝜀𝜀11 = 𝜀𝜀1 𝜎𝜎11 = 𝜎𝜎1

bulunur.
𝜀𝜀22 = 𝜀𝜀2 𝜎𝜎22 = 𝜎𝜎2
Sonuçta genel olarak ; 𝛔𝛔𝐢𝐢𝐢𝐢 = 𝛔𝛔𝐣𝐣𝐣𝐣 yazılabilir. 𝜀𝜀33 = 𝜀𝜀3 𝜎𝜎33 = 𝜎𝜎3
Aynı düzlemde kayma gerilmelerinden kaynaklanan şekil 2𝜀𝜀23 = 𝛾𝛾23 = 𝜀𝜀4 = 𝛾𝛾4 𝜎𝜎23 = 𝜏𝜏23 = 𝜎𝜎4 = 𝜏𝜏4
2𝜀𝜀31 = 𝛾𝛾31 = 𝜀𝜀5 = 𝛾𝛾5 𝜎𝜎31 = 𝜏𝜏31 = 𝜎𝜎5 = 𝜏𝜏5
değiştirmeler için de indislerin yeri farketmeyecektir.
2𝜀𝜀12 = 𝛾𝛾12 = 𝜀𝜀6 = 𝛾𝛾6 𝜎𝜎12 = 𝜏𝜏12 = 𝜎𝜎6 = 𝜏𝜏6
𝛆𝛆𝐢𝐢𝐢𝐢 = 𝛆𝛆𝐣𝐣𝐣𝐣
25.09.2023 48
2-Anizotropik Malzeme Tipleri ve Elastik Mekanik Özellikleri / En Genel Anizotropik Malzeme için Elastik Malzeme Sabitleri
Bu durumda aniztropik bir malzemede rijitlik veya gevşeklik matrsilerindeki bağımsız elastik malzeme
sabitleri 6x6=36 ya indirgenmiş olur.
Böylece, anizotropik bir cisim için kısaltılmış notasyonlar ile gerilme-gerinme ve gerinme-gerilme
bağıntıları alttakii gibi gösterilebilir:
 ε 1  ε 1  
σ 1  C 11 C C C C C    S 11 S S S S S  σ 
  
ε 2   S 21
12 13 14 15 16 1
  
ε
12 13 14 15 16
σ 2  C 21 C C C C C 26   2  S S S S S  σ 2
ε 3  
22 23 24 25 26
 ε 
22 23 24 25
σ 3  C 31 C C C C C 36  3    =  S 31 S S S S S  σ 

γ 4   S 41
32 33 34 35 36 3
 = 
γ 4 
,
S  τ
32 33 34 35
τ 4  C 41 C C C C C 46 
  
S 42 S 43 S 44 S 45 46 4
γ 5   S 51 S  τ 
42 43 44 45
 
56 γ 5 
τ 5  C 51
   S S S S
C C C C C 
52 53 54 55 56 5

γ   S 61 S  τ
52 53 54 55
τ 6  C 61 C 62 C 63 C 64 C 65 C  γ 6 

66   6 S 62 S 63 S 64 S 65 66 6 
Veya indis notasyonu ile : 𝝈𝝈𝒊𝒊 = 𝑪𝑪𝒊𝒊𝒊𝒊 𝜺𝜺𝒋𝒋 , 𝜺𝜺𝒊𝒊 = 𝑺𝑺𝒊𝒊𝒊𝒊 𝝈𝝈𝒋𝒋
• (i , j , k , l = 1, 2, 3,…,6)
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / Triklinik Malzeme
2.5 Triklinik Malzeme

Nonlineer elastik bir malzemede depolanan enerji yoğunluğu: dW ise,
𝜎𝜎
Gerilme-gerinme bağıntısı;
𝑑𝑑𝑑𝑑 = 𝜎𝜎𝑖𝑖 𝑑𝑑𝜀𝜀𝑖𝑖 𝑑𝑑𝜀𝜀𝑖𝑖 (I) ve (II) denklemleri
𝜎𝜎𝑖𝑖 𝜎𝜎𝑗𝑗 = 𝐶𝐶𝑗𝑗𝑗𝑗 𝜀𝜀𝑖𝑖 şeklinde de yazılabilir. birbirine eşit olduğundan;
𝜎𝜎𝑖𝑖 = 𝐶𝐶𝑖𝑖𝑖𝑖 𝜀𝜀𝑗𝑗 𝑑𝑑𝑑𝑑
Bu durumda benzer şekilde: 𝜕𝜕 2 𝑊𝑊 𝜕𝜕 2 𝑊𝑊
=
𝑊𝑊 𝜕𝜕𝜀𝜀𝑖𝑖 𝜕𝜕𝜀𝜀𝑗𝑗 𝜕𝜕𝜀𝜀𝑗𝑗 𝜕𝜕𝜀𝜀𝑖𝑖
𝑑𝑑𝑑𝑑 = 𝐶𝐶𝑖𝑖𝑖𝑖 𝜀𝜀𝑗𝑗 𝑑𝑑𝜀𝜀𝑖𝑖 𝑑𝑑𝑊𝑊 = 𝜎𝜎𝑗𝑗 𝑑𝑑𝜀𝜀𝑗𝑗
𝜀𝜀𝑖𝑖 𝜀𝜀
→ 𝑑𝑑𝑊𝑊 = 𝐶𝐶𝑗𝑗𝑗𝑗 𝜀𝜀𝑖𝑖 𝑑𝑑𝜀𝜀𝑗𝑗 𝐶𝐶𝑖𝑖𝑖𝑖 = 𝐶𝐶𝑗𝑗𝑗𝑗
𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕 2 𝑊𝑊 𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕 2 𝑊𝑊
= 𝐶𝐶𝑖𝑖𝑖𝑖 𝜀𝜀𝑗𝑗 → = 𝐶𝐶𝑖𝑖𝑖𝑖 (I) (II)
𝜕𝜕𝜀𝜀𝑖𝑖 𝜕𝜕𝜀𝜀𝑖𝑖 𝜕𝜕𝜀𝜀𝑗𝑗 = 𝐶𝐶𝑗𝑗𝑗𝑗 𝜀𝜀𝑖𝑖 → = 𝐶𝐶𝑗𝑗𝑗𝑗 𝑆𝑆𝑖𝑖𝑖𝑖 = 𝑆𝑆𝑗𝑗𝑗𝑗
𝜕𝜕𝜀𝜀𝑗𝑗 𝜕𝜕𝜀𝜀𝑗𝑗 𝜕𝜕𝜀𝜀𝑖𝑖
Bu durumda C ve S rijitlik ve gevşeklik matrisleri diyagonale göre simetrik olmalıdır. Bu matrislerdeki bağımsız,
elastik malzeme sabitleri 21’dir. Malzeme özellikleri bakımından simetri düzlemleri olmayan böyle bir
anizotropik malzemeye Triklinik malzeme denir.
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / Monoklinik Malzeme
2.6 Monoklinik Malzeme
 Triklinik malzeme özelliği göstermesinin yanı sıra, kristal veya

daha büyük makro hacimler seviyesinde 1 tane simetri düzlemine
de sahip olan malzemelere monoklinik malzeme denir.
 Fiziksel malzeme özelikleri bu düzleme göre simetriktir.
 Homojen yapılarda tüm noktalardaki bu simetri düzlemleri Şekilde, (x-y) düzlemine göre simetrik olan
monoklinik malzeme sembolize edilmiştir.
birbirlerine paraleldir. (Herbir küçük kübün bu düzleme göre
simetrik olduğuna dikkat ediniz.)
 Bunlara örnek olarak seramik maddelerin hammadesi olan
Feldspar gösterilebilir.
 Tabakalı kompozit malzemeler, kristal seviyesinden çok daha büyük
ölçülerde, (gözle görülebilecek makro seviyede) simetri düzlemine
veya birbirlerine paralel simetri düzlemlerine sahip olabilirler. Potasyum Feldspar
(Doğada bulunan bir
monoklinik malzeme örneğidir.)
Şimdi monoklinik malzemenin malzeme sabiti sayısını tespit edeceğiz;
Anizotropik, elastik ve monoklinik bir yapının bir noktasında 1-2

düzlemine göre malzeme simetrisi olduğunu düşünüyoruz.
Bu noktada sadece 1 doğrultusunda 𝜀𝜀1 𝑠𝑠11 𝑠𝑠12 𝑠𝑠13 𝑠𝑠14 𝑠𝑠15 𝑠𝑠16 σ1
normal gerilme (𝜎𝜎1 ) varken, 𝜀𝜀2 𝑠𝑠12 𝑠𝑠22 𝑠𝑠23 𝑠𝑠14 𝑠𝑠15 𝑠𝑠16 σ2 = 0
𝛾𝛾4 = 𝑠𝑠14 𝜎𝜎1 = 0
𝜀𝜀3 𝑠𝑠13 𝑠𝑠23 𝑠𝑠33 𝑠𝑠24 𝑠𝑠25 𝑠𝑠26 σ3 = 0
simetriden dolayı 1-3 ve 2-3 → 𝑠𝑠14 =0
𝛾𝛾4 = 𝑠𝑠14 𝑠𝑠24 𝑠𝑠34 𝑠𝑠44 𝑠𝑠45 𝑠𝑠46 𝜏𝜏4 = 0
doğrultularında çarpılma 𝛾𝛾5 𝑠𝑠15 𝑠𝑠25 𝑠𝑠35 𝑠𝑠45 𝑠𝑠55 𝑠𝑠56 𝜏𝜏5 = 0 𝛾𝛾5 = 𝑠𝑠15 𝜎𝜎1 = 0
oluşmayacaktır. Yani:𝛾𝛾4 = 𝛾𝛾5 = 0 olur.
𝛾𝛾6 𝑠𝑠16 𝑠𝑠26 𝑠𝑠36 𝑠𝑠46 𝑠𝑠56 𝑠𝑠66 𝜏𝜏6 = 0 → 𝑠𝑠15 =0
Benzer şekilde; aşağıdaki durumlarda yine 1-3 ve 2-3 doğrultularında çarpılma olmaz.
Sadece 𝜎𝜎2 varken: 𝛾𝛾4 = 𝑠𝑠24 𝜎𝜎2 = 0 → 𝑠𝑠24 =0 , 𝛾𝛾5 = 𝑠𝑠25 𝜎𝜎2 = 0 → 𝑠𝑠25 =0
Sadece 𝜎𝜎3 varken: 𝛾𝛾4 = 𝑠𝑠34 𝜎𝜎3 = 0 → 𝑠𝑠34 =0 , 𝛾𝛾5 = 𝑠𝑠35 𝜎𝜎3 = 0 → 𝑠𝑠35 =0
Sadece 𝜏𝜏6 varken: 𝛾𝛾4 = 𝑠𝑠46 𝜏𝜏6 = 0 → 𝑠𝑠46 =0 , 𝛾𝛾5 = 𝑠𝑠56 𝜏𝜏6 = 0 → 𝑠𝑠56 =0 bulunur.
Bu durumda, monoklinik ve elastik bir malzeme için gevşeklik ve rijitlik matrislerinde

bağımsız malzeme sabitleri 13’e indirgenmiş olur.
𝑠𝑠11 𝑠𝑠12 𝑠𝑠13 0 0 𝑠𝑠16 𝐶𝐶11 𝐶𝐶12 𝐶𝐶13 0 0 𝐶𝐶16

𝑠𝑠 𝑠𝑠23 𝑠𝑠33 0 0 𝑠𝑠26 𝐶𝐶 𝐶𝐶23 𝐶𝐶33 0 0 𝐶𝐶26
𝑆𝑆 = 13 𝐶𝐶 = 13
0 0 0 𝑠𝑠44 𝑠𝑠45 0 , 0 0 0 𝐶𝐶44 𝐶𝐶45 0
0 0 0 𝑠𝑠45 𝑠𝑠55 0 0 0 0 𝐶𝐶45 𝐶𝐶55 0
Aşağıda monoklinik malzeme için [S] gevşeklik matrisinin her bir teriminin açık ifadesi gösterilmiştir.
 1 υ 21 υ31 υ61 
− − 0 0
 E E2 E3 G12 
 1 
 υ12 1 υ32 υ62 
 S11 S12 S13 0 0 S16  − − 0 0
S   E1 E2 E3 G12 
 12 S 22 S 23 0 0 S 26   υ υ 23 1 υ63 
 − 13 − 0 0 
 S13 S 23 S33 0 0 S36   E1
[S ] =  =
E2 E3
1 υ54
G12 

(2.4)
0 0 0 S 44 S 45 0 
 0 0 0 0 
0 0 0 S 45 S55 0   G 23 G13

  υ 45 1
 S16 S 26 S36 0 0 S 66   0 0 0 0 
 G23 G13 
υ υ 26 υ36 1 
 16 0 0 
 E1 E2 E3 G12 
2.6.1. Monoklinik Malzeme için Hooke Bağıntıları –(3 Boyutlu Durumda)
1 𝑣𝑣21 𝑣𝑣31 𝑣𝑣61
− − 0 0
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 𝐺𝐺12
𝑣𝑣12 1 𝑣𝑣32 𝑣𝑣62
− − 0 0
𝜀𝜀1 𝜎𝜎1 𝜀𝜀1 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 𝐺𝐺12 𝜎𝜎1
𝜀𝜀2 𝜎𝜎2 𝜀𝜀2 𝑣𝑣13 𝑣𝑣23 1 𝑣𝑣63 𝜎𝜎2
𝜀𝜀3 𝜎𝜎3 𝜀𝜀3 − − 0 0 𝜎𝜎3
𝛾𝛾23 = 𝑆𝑆 𝜏𝜏23 𝛾𝛾23 = 1 𝑣𝑣54 𝜏𝜏23 (2.5)
𝛾𝛾13 𝜏𝜏13 𝛾𝛾13 0 0 0 0 𝜏𝜏13
𝐺𝐺23 𝐺𝐺13
𝛾𝛾12 𝜏𝜏12 𝛾𝛾12 𝜏𝜏12
𝑣𝑣45 1
0 0 0 0
𝐺𝐺23 𝐺𝐺13
𝑣𝑣16 𝑣𝑣26 𝑣𝑣36 1
0 0
Monoklinik davranış 𝜎𝜎1 𝑣𝑣21 𝑣𝑣31 𝑣𝑣61 𝜏𝜏23 𝑣𝑣54
𝜀𝜀1 = − 𝜎𝜎2 − 𝜎𝜎3 + 𝜏𝜏12 (a) 𝛾𝛾23 = + . 𝜏𝜏 (d)
gösteren bir malzeme 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 𝐺𝐺12 𝐺𝐺23 𝐺𝐺13 13
için gerilme-şekil 𝑣𝑣12 𝜎𝜎2 𝑣𝑣32 𝑣𝑣62 𝑣𝑣45 𝜏𝜏13
𝜀𝜀2 = − 𝜎𝜎1 + − 𝜎𝜎3 + 𝜏𝜏 (b) 𝛾𝛾13 = 𝜏𝜏23 + (e) (2.6.a-f)
değiştirme (Hooke) 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 𝐺𝐺12 12 𝐺𝐺23 𝐺𝐺13
bağıntılarının 3
𝑣𝑣13 𝑣𝑣23 𝜎𝜎3 𝑣𝑣63 𝑣𝑣16 𝑣𝑣26 𝑣𝑣36 𝜏𝜏12
boyutlu durumda 𝜀𝜀3 = − 𝜎𝜎 − 𝜎𝜎 + + 𝜏𝜏 (c) 𝛾𝛾12 = 𝜎𝜎1 + 𝜎𝜎2 + 𝜎𝜎3 + (f)
açık halleri: 𝐸𝐸1 1 𝐸𝐸2 2 𝐸𝐸3 𝐺𝐺12 12 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 𝐺𝐺12
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / Ortotropik Malzeme
2.7 Ortotropik Malzeme
 Triklinik malzeme özelliğe ilaveten kristal veya daha büyük

makro hacimler seviyesinde 3 tane simetri düzlemine sahip
olan malzemelere ortotropik malzeme denir.
 Bir başka ifadeyle ortotropik malzeme türünde Monoklinik

malzemeye ek olarak 2 tane daha simetri düzlemi vardır.
 Ortotropik malzemenin her bir noktasında; 1-2, 2-3 ve 1-3

düzlemlerinin her üçüne göre simetriklik söz konusudur.
 Sürekli fiber takviyeli kompozit tabakalar Ortotropik özellik gösterirler.
Aynı şekilde sadece 1 (x) yönünde normal gerilme (𝜎𝜎1 ) olursa, simetri
düzlemlerinin hiçbirinde çarpılma meydana gelmeyecektir.
𝛾𝛾4 = 𝛾𝛾5 = 𝛾𝛾6 =0
𝛾𝛾4 𝑣𝑣𝑣𝑣 𝛾𝛾5 = 0, monoklinik malzeme özelliği idi.

Bunlara ek olarak gelen 𝛾𝛾6 =0 denklemi için;
𝜀𝜀1 𝑠𝑠11 𝑠𝑠12 𝑠𝑠13 0 0 𝑠𝑠16 𝜎𝜎1

𝜀𝜀2 𝑠𝑠12 𝑠𝑠22 𝑠𝑠23 0 0 𝑠𝑠16 0
𝜀𝜀3 𝑠𝑠13 𝑠𝑠23 𝑠𝑠33 0 0 𝑠𝑠26 0
𝛾𝛾4 = 0 = 0
0 0 0 𝑠𝑠44 𝑠𝑠45 0
𝛾𝛾5 = 0 0 0 0 𝑠𝑠45 𝑠𝑠55 0 0
𝛾𝛾6 = 0 𝑠𝑠16 𝑠𝑠26 𝑠𝑠36 0 0 𝑠𝑠66 0
𝛾𝛾6 = 𝑠𝑠16 . 𝜎𝜎1 = 0 → 𝑠𝑠16 =0
Benzer şekilde, sadece 𝜎𝜎2 varken : 𝛾𝛾6 = 𝑠𝑠26 . 𝜎𝜎2 = 0 → 𝑠𝑠26 =0,
sadece 𝜎𝜎3 varken : 𝛾𝛾6 = 𝑠𝑠36 . 𝜎𝜎3 = 0 → 𝑠𝑠36 =0 bulunur.
𝜀𝜀1 𝑠𝑠11 𝑠𝑠12 𝑠𝑠13 0 0 𝑠𝑠16 0

𝜀𝜀2 𝑠𝑠12 𝑠𝑠22 𝑠𝑠23 0 0 𝑠𝑠16 0
𝜀𝜀3 𝑠𝑠 𝑠𝑠23 𝑠𝑠33 0 0 𝑠𝑠26 0
= 13 𝜎𝜎4
𝛾𝛾4 0 0 0 𝑠𝑠44 𝑠𝑠45 0
𝛾𝛾5 = 0 0 0 0 𝑠𝑠45 𝑠𝑠55 0 0
𝛾𝛾6 = 0 𝑠𝑠16 𝑠𝑠26 𝑠𝑠36 0 0 𝑠𝑠66 0
Ayrıca malzemede sadece 𝜎𝜎23 = 𝜏𝜏4 = 𝜎𝜎4 gerilmeleri varken 𝛾𝛾4 = 𝑆𝑆44 . 𝜎𝜎4
Simetriden dolayı diğer düzlemlerde bir kayma açısı oluşmaz. 𝛾𝛾5 = 𝛾𝛾6 = 0
γ5 = S45 . σ4 =0 → S45 =0 bulunur.
Sonuç olarak ; ortotropik bir malzeme için 𝐸𝐸1 , 𝐸𝐸2 , 𝐸𝐸3 , 𝐺𝐺23 , 𝐺𝐺13 , 𝐺𝐺12 , 𝜐𝜐23 , 𝜐𝜐13 , 𝜐𝜐12
bağımsız malzeme sabitleri 9 tanedir:
1 𝑣𝑣21 𝑣𝑣31
− − 0 0 0
Ortotropik malzeme için gevşeklik [S] matrisi : 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3
𝑣𝑣12 1 𝑣𝑣32
3 Boyutlu Durumda − − 0 0 0
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3
𝑣𝑣13 𝑣𝑣23 1
𝑆𝑆11 𝑆𝑆12 𝑆𝑆13 0 0 0 − − 0 0 0
𝑆𝑆12 𝑆𝑆22 𝑆𝑆23 0 0 0 𝑆𝑆 = (2.7a)
1
𝑆𝑆 𝑆𝑆23 𝑆𝑆33 0 0 0 0 0 0 0 0
𝑆𝑆 = 13 𝐺𝐺23
0 0 0 𝑆𝑆44 0 0
0 0 0 0 𝑆𝑆55 0 1
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 𝑆𝑆66 𝐺𝐺13
1
0 0 0 0 0
𝐺𝐺12
1 𝑣𝑣21
− 0
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2
𝑆𝑆11 𝑆𝑆12 0 𝑣𝑣12 1
2 Boyutlu Durumda: 𝑆𝑆 = 𝑆𝑆12 𝑆𝑆22 0 𝑆𝑆 = − 0 (2.7b)
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2
0 0 𝑆𝑆66 1
0 0
25.09.2023
𝐺𝐺12 59
𝐶𝐶11 𝐶𝐶12 𝐶𝐶13 0 0 0
Ortotropik malzeme için rijitlik [C] matrisi : 𝐶𝐶12 𝐶𝐶22 𝐶𝐶23 0 0 0
𝐶𝐶 𝐶𝐶23 𝐶𝐶33 0 0 0
[C] matrisi ortotropik malzemeler için [Q] [𝑆𝑆]−1 = [Q] = 𝐶𝐶 = 13
0 0 0 𝐶𝐶44 0 0
olarak sembolize edilmektedir. 0 0 0 0 𝐶𝐶55 0
0 0 0 0 0 𝐶𝐶66
( 𝐷𝐷 = 1 − 𝜐𝜐12 . 𝜐𝜐21 − 𝜐𝜐13. 𝜐𝜐31 −𝜐𝜐23 . 𝜐𝜐32 −2𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐32 . 𝜐𝜐13 ) olmak üzere,
1 − 𝜐𝜐23 . 𝜐𝜐32 𝜐𝜐13 . 𝜐𝜐32 + 𝜐𝜐12 𝜐𝜐12 . 𝜐𝜐23 + 𝜐𝜐13
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 0 0 0
𝐷𝐷 𝐷𝐷 𝐷𝐷
𝜐𝜐13 . 𝜐𝜐32 + 𝜐𝜐12 1 − 𝜐𝜐13 . 𝜐𝜐31 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐13 + 𝜐𝜐23
𝐸𝐸2 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 0 0 0 (2.7c)
3 Boyutlu 𝐷𝐷 𝐷𝐷 𝐷𝐷
𝑄𝑄 = 𝜐𝜐12 . 𝜐𝜐23 + 𝜐𝜐13 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐13 + 𝜐𝜐23 1 − 𝜐𝜐12 . 𝜐𝜐21
Durumda 𝐸𝐸3 𝐸𝐸3 𝐸𝐸3 0 0 0
𝐷𝐷 𝐷𝐷 𝐷𝐷
0 0 0 𝐺𝐺23 0 0
0 0 0 0 𝐺𝐺13 0
0 0 0 0 0 𝐺𝐺12
𝐸𝐸1 𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2

0
𝑄𝑄11 𝑄𝑄12 0 𝐶𝐶11 𝐶𝐶12 0 1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12
2 Boyutlu
[Q] = 𝑄𝑄12 𝑄𝑄22 0 = 𝐶𝐶 = 𝐶𝐶12 𝐶𝐶22 0 = 𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2 𝐸𝐸2 (2.7d)
Durumda 0
0 0 𝑄𝑄66 0 0 𝐶𝐶66 1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12
0 0 𝐺𝐺12
Örnek 2.1 : Tek yönlü takviyeli Graphite/ Epoxy Kompozitin bir
noktasındaki düzlem gerilme durumu şekilde gösterilmiştir. Buna göre;
a) Gevşeklik matrisini, (Compliance matrix)
b) Minor poisson oranını (Minor Poisson’s ratio)
c) Rijitlik matrisini (Stiffness matrix)
d) Uygulanan gerilme durumuna göre 1-2 doğrultularındaki

gerinme değerlerini bulunuz.
Tek Yönlü Bir Tabakanın Farklı Malzemeler İçin Mekanik Özellikleri
Özellikler Sembol Birim Glass/Epoxy Boron/Epoxy Graphite/Epoxy
Fiber Hacim Oranı 𝑉𝑉𝑓𝑓 0.45 0.50 0.70
Boyuna Elastisite Modülü 𝐸𝐸1 GPa 38.6 204 181
Enine Elastisite Modülü 𝐸𝐸2 GPa 8.27 18.50 10.30
Major Poisson Oranı 𝜈𝜈12 0.26 0.23 0.28
Kayma Modülü 𝐺𝐺12 GPa 4.14 5.59 7.17
25.09.2023 61
Çözüm: Önceki sayfadaki tablodan graphit/ epoxy için malzeme özellikleri şu şekilde okunur:
𝑬𝑬1 = 181 GPa, 𝑬𝑬2 = 10,3 GPa, 𝝊𝝊12 = 0.28, 𝑮𝑮12 = 7,17 GPa
a-) 1 1
𝑆𝑆11 = = =5,52x 10−6 MPa−1
𝐸𝐸1 181 𝑥𝑥103
𝝊𝝊12 0.28 −6 MPa−1

𝑆𝑆12 = =− = −1,55x 10 5,52 −1,55 0
𝐸𝐸1 181 𝑥𝑥103
𝑆𝑆 = −1,55 97,09 0 𝑥𝑥 10−6 MPa−1
1 1 0 0 139,5
−6 −1
𝑆𝑆22 = = =97,09 x10 MPa
𝐸𝐸2 10,3 𝑥𝑥103
1 1 −6 MPa−1
𝑆𝑆66 = = = 139,5𝑥𝑥10
𝐺𝐺12 7,17 𝑥𝑥103
25.09.2023 62
𝐸𝐸2 10.3
b-) 𝜐𝜐21 = 𝜐𝜐12 = = 0,28 = 0,16
𝐸𝐸1 181
c-) d-)
𝐸𝐸1 181 𝑥𝑥103
𝑄𝑄11 = 𝐶𝐶11 = = = 89 x 103 MPa 𝜀𝜀1 𝑠𝑠11 𝑠𝑠12 0 σ1
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,016𝑥𝑥0,28
𝜀𝜀2 = 𝑠𝑠12 𝑠𝑠22 0 σ2
𝛾𝛾12 0 0 𝑠𝑠66 𝜏𝜏12
𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2 0,28 𝑥𝑥 10.3 𝑥𝑥103
𝑄𝑄12 = 𝐶𝐶12 = = = 2,9 x 103 MPa
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,016𝑥𝑥0,28
5,52 −1,55 0 2
−6
𝐸𝐸2 10,3𝑥𝑥103 = −1,55 97,09 0 x10 𝑥𝑥 −3
𝑄𝑄22 = 𝐶𝐶22 = 10,35 x 103 MPa 0 0 139,5 4
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,16𝑥𝑥0,28
𝜀𝜀1 15,69
𝑄𝑄66 = 𝐶𝐶66 = 𝐺𝐺12 =7,17 x 103 MPa 𝜀𝜀2 = −294,4 x10−6
𝛾𝛾12 557,9
1,81 2,9 0
[𝑆𝑆]−1 = 𝑄𝑄 = 𝐶𝐶 = 2,9 10,35 0 𝑥𝑥 103 MPa
0 0 7,17
25.09.2023 63
2.7.1.a Ortotropik Malzeme için Hooke Bağıntıları –(3 Boyutlu Durumda)
1 𝑣𝑣21 𝑣𝑣31
− − 0 0 0
𝑣𝑣12 1 𝑣𝑣32
− − 0 0 0 𝜎𝜎1
𝜀𝜀1 𝜎𝜎1 𝜀𝜀1 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3
𝑣𝑣13 𝑣𝑣23 1 𝜎𝜎2
𝜀𝜀2 𝜎𝜎2 𝜀𝜀2 − − 0 0 0 𝜎𝜎3
𝜀𝜀3 𝜎𝜎3 𝜀𝜀3 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 𝜏𝜏23 (2.8)
=
𝛾𝛾23 = 𝑆𝑆 𝜏𝜏23 𝛾𝛾23
0 0 0
1
0 0 𝜏𝜏13
𝛾𝛾13 𝜏𝜏13 𝛾𝛾13 𝐺𝐺23
𝜏𝜏12
𝛾𝛾12 𝜏𝜏12 𝛾𝛾12 1
0 0 0 0 0
𝐺𝐺13
1
0 0 0 0 0
𝐺𝐺12
𝜎𝜎1 𝑣𝑣21 𝑣𝑣31 𝜏𝜏23
Ortotropik davranış (a) 𝛾𝛾23 = (d)
𝜀𝜀1 = − 𝜎𝜎 − 𝜎𝜎 𝐺𝐺23
gösteren bir malzeme 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 2 𝐸𝐸3 3
için 3 boyutlu durumda 𝑣𝑣12 𝜎𝜎2 𝑣𝑣32 𝜏𝜏13
(b) 𝛾𝛾13 = (e) (2.9.a-f)
gerilme-şekil değiştirme 𝜀𝜀2 = − 𝜎𝜎 + − 𝜎𝜎
𝐸𝐸1 1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 3 𝐺𝐺13
(Hooke) bağıntıları.
𝑣𝑣13 𝑣𝑣23 𝜎𝜎3 𝜏𝜏12
(elastik yüklemede 𝜀𝜀3 = − 𝜎𝜎 − 𝜎𝜎 + (c) 𝛾𝛾12 = (f)
geçerlidir) 𝐸𝐸1 1 𝐸𝐸2 2 𝐸𝐸3 𝐺𝐺12
Fiber takviyeli kompozit bir tabaka , makro seviyede 3 düzleme

göre de simetriktir ve makro seviyede ortotropik malzeme
olarak düşünülebilirler.
Ancak malzeme özellikleri tespit

edilirken, tabakadan çıkarılacak test
numunesinin de makro seviyede 3
düzleme göre simetrik olmasına
özen gösterilmelidir.
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / Enine İzotropik Malzeme
2.8 Enine İzotropik (Transversely Isotropic) Malzeme
Eğer ortotropik malzemenin her noktasında, birbirlerine paralel

olacak şekilde izotropi düzlemleri varsa, bu malzemelere enine
izotropik (transversely isotropic) malzemeler denir.
İzotropi düzlemi
Malzeme özellikleri o düzlemde her doğrultuda aynı
olmasına rağmen düzleme dik doğrultuda farklılık gösterir.
Fiber ekseni (1)’e göre dönel simetriye sahip kompozit

elemanlar enine izotropik malzemelerdir. Zira 2-3 düzleminde
yaklaşık her doğrultuda özellikler aynıdır. 1 doğrultusunda
farklıdır.
Dönel simetriye sahip, fiber takviyeli

kompozit malzemelerde dik kesitte (2-
3 düzleminde), tüm yönlerde malzeme
özellikleri aynı kabul edilebilir.
(2.10.a-e)
Böylece bağımsız malzeme sabiti 9 dan 5 e indirgenmiş olur.
E2 ve ν23 belli iken (2.11 ) denkleminden G23 bulunabilmektedir.
İzotropik malzeme özelliği: (2.11)

(2-3 izotropi düzlemi için geçerlidir.)
Enine İzotropik Malzeme için Hooke bağıntıları:
Ortotropik malzemeler için geçerli olan Hooke bağıntıları aynen geçerlidir. (Bknz 2.7.1 konusu)
Enine izotropi özelliği doğada uzun dalga boylarına sahip,

katmanlı tortul kayaçlarda görülür. Her bir katman
düzleminde yaklaşık olarak aynı özelliklere sahiptir
(herbir katman 2-3 düzlemidir). Fakat kalınlık boyunca
(aşağıdan yukarı, 1 ekseni gibi) farklı özellik sözkonudur .
Her katmanın düzlemi izotropi düzlemi ve dik eksen
simetri eksenidir.
Enine izotropik malzemeler için malzeme

sabitleri matrisleri:
𝑆𝑆11 𝑆𝑆12 𝑆𝑆13 0 0 0

𝑆𝑆12 𝑆𝑆11 𝑆𝑆13 0 0 0
𝑆𝑆 𝑆𝑆13 𝑆𝑆33 0 0 0
𝑆𝑆 = 13
0 0 0 𝑆𝑆44 0 0
0 0 0 0 𝑆𝑆44 0
0 0 0 0 0 2(𝑆𝑆11 − 𝑆𝑆12 )
𝐶𝐶11 𝐶𝐶12 𝐶𝐶13 0 0 0 Çekme numunesi enine boyutları yeterince büyük olmalı
𝐶𝐶12 𝐶𝐶11 𝐶𝐶13 0 0 0 tüm yapıyı temsil edebilmelidir.
𝐶𝐶 𝐶𝐶13 𝐶𝐶33 0 0 0
𝐶𝐶 = 13 Yanlış
0 0 0 𝐶𝐶44 0 0
0 0 0 0 𝐶𝐶44 0
0 0 0 0 0 2(𝐶𝐶11 − 𝐶𝐶12 )
Doğru
2.8.1 Enine (Transversly) İzotropik Malzeme için Hooke Bağıntıları (3 boyutlu durumda )
1 𝑣𝑣21 𝑣𝑣21
− − 0 0 0
𝑣𝑣12 1 𝑣𝑣32
− − 0 0 0
𝜀𝜀1 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸2 𝜎𝜎1
𝜀𝜀1 𝜎𝜎1 𝜀𝜀2 𝑣𝑣12 𝑣𝑣32 1 𝜎𝜎2
𝜀𝜀2 𝜎𝜎2 − − 0 0 0
𝜀𝜀3 𝜀𝜀3 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸2 𝜎𝜎3 (2.12)
𝜎𝜎3 =
𝛾𝛾23 = 𝑆𝑆 𝜏𝜏 𝛾𝛾23
0 0 0
1
0 0
𝜏𝜏23
𝛾𝛾13
23 𝛾𝛾13 𝐺𝐺23 𝜏𝜏13
𝜏𝜏13 𝛾𝛾12 1 𝜏𝜏12
𝛾𝛾12 𝜏𝜏12 0 0 0 0 0
𝐺𝐺12
1
0 0 0 0 0
𝐺𝐺12
Enine (Transversly)
𝜎𝜎1 𝑣𝑣21 𝑣𝑣21 𝜏𝜏23
İzotropik davranış 𝜀𝜀1 = − 𝜎𝜎 − 𝜎𝜎 (a) 𝛾𝛾23 = (d)
gösteren bir malzeme 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 2 𝐸𝐸2 3 𝐺𝐺23
için 3 boyutlu durumda 𝑣𝑣12 𝜎𝜎2 𝑣𝑣32 𝜏𝜏13 (e)
𝜀𝜀2 = − 𝜎𝜎 + − 𝜎𝜎 (b) 𝛾𝛾13 = (2.13.a-f)
gerilme-şekil değiştirme 𝐸𝐸1 1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸2 3 𝐺𝐺12
(Hooke) bağıntıları. 𝜏𝜏12
𝑣𝑣12 𝑣𝑣32 𝜎𝜎3 (f)
(elastik yüklemede 𝜀𝜀2 = − 𝜎𝜎 − 𝜎𝜎 + (c) 𝛾𝛾12 =
geçerlidir) 𝐸𝐸1 1 𝐸𝐸2 2 𝐸𝐸2 𝐺𝐺12
25.09.2023 70
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / İzotropik Malzeme 3
2.9 İzotropik Malzeme
• Malzeme içinde eksenlere paralel veya açılı (diyoganal) sonsuz sayıdaki düzlemin
herbirisi izotropi düzlemidir.
1
• Yani malzeme içerisinde eksenlere paralel veya açılı sonsuz doğrultuda özellikler aynıdır.
• Bu durumda elastik malzeme sabitleri 5’den 2’ye ( E,ν ) indirgenmiş olur: 2
𝐸𝐸
𝐸𝐸1 = 𝐸𝐸2 = 𝐸𝐸3 = 𝐸𝐸, 𝜐𝜐23 = 𝜐𝜐13 = 𝜐𝜐12 = 𝜐𝜐, 𝐺𝐺23 = 𝐺𝐺13 = 𝐺𝐺12 = 𝐺𝐺 =
2(1 + 𝜐𝜐)
𝐶𝐶11 𝐶𝐶12 𝐶𝐶12 0 0 0

𝑆𝑆11 𝑆𝑆12 𝑆𝑆12 0 0 0 𝐶𝐶12 𝐶𝐶11 𝐶𝐶12 0 0 0
𝑆𝑆12 𝑆𝑆11 𝑆𝑆12 0 0 0 𝐶𝐶12 𝐶𝐶12 𝐶𝐶11 0 0 0
𝑆𝑆12 𝑆𝑆12 𝑆𝑆11 0 0 0 𝐶𝐶11 − 𝐶𝐶12
𝑆𝑆 = , 0 0 0 0 0
0 0 0 2(𝑆𝑆11 − 𝑆𝑆12 ) 0 0 𝐶𝐶 = 2
0 0 0 0 2(𝑆𝑆11 − 𝑆𝑆12 ) 0 𝐶𝐶11 − 𝐶𝐶12
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 2(𝑆𝑆11 − 𝑆𝑆12 ) 2
𝐶𝐶11 − 𝐶𝐶12
0 0 0 0 0
2
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / İzotropik Malzeme
2.9.1 İzotropik Malzemeler için (Hooke) Bağıntıları – (3 Boyutlu durumda)
1 𝑣𝑣 𝑣𝑣
− − 0 0 0
𝑣𝑣 1 𝑣𝑣
𝜀𝜀1 − − 0 0 0 𝜎𝜎1
Rijitlik modülü
𝜀𝜀2 𝑣𝑣 𝑣𝑣 1 𝜎𝜎2
𝐸𝐸 𝜀𝜀3 − − 0 0 0 𝜎𝜎3 (2.14b)
𝐺𝐺 = (2.14a) ve 𝐸𝐸 𝐸𝐸 𝐸𝐸
2(1 + 𝑣𝑣) 𝛾𝛾23 = 1 𝜏𝜏23
𝛾𝛾13 0 0 0 0 0 𝜏𝜏13
𝐺𝐺 𝜏𝜏12
𝛾𝛾12 1
0 0 0 0 0
𝐺𝐺
1
0 0 0 0 0
𝐺𝐺
𝜎𝜎1 𝑣𝑣 𝑣𝑣 𝜏𝜏23
𝜀𝜀1 = − 𝜎𝜎2 − 𝜎𝜎3 (a) 𝛾𝛾23 = (d)
İzotropik davranış gösteren bir 𝐸𝐸 𝐸𝐸 𝐸𝐸 𝐺𝐺
malzeme için gerilme-şekil 𝑣𝑣 𝜎𝜎2 𝑣𝑣 𝜏𝜏13 (e)
𝜀𝜀 = − 𝜎𝜎 + − 𝜎𝜎 (b) 𝛾𝛾 = (2.15.a-f)
değiştirme (Hooke) bağıntıları. 2
𝐸𝐸 1 𝐸𝐸 𝐸𝐸 3
13
𝐺𝐺
(elastik yüklemede geçerlidir) 𝑣𝑣 𝑣𝑣 𝜎𝜎3 𝜏𝜏12
𝜀𝜀3 = − 𝜎𝜎1 − 𝜎𝜎2 + (c) 𝛾𝛾12 = (f)
𝐸𝐸 𝐸𝐸 𝐸𝐸 𝐺𝐺
Görüldüğü gibi izotropik malzemelerde sadece 2 tane elastik malzeme sabiti ( E, ν) vardır.
2-Anizotropik Malzeme Tipleri / İzotropik Malzeme
Veya 2.14 b denkleminden gerilmeleri çekersek izotropik malzemeler için şu eşitliği elde ederiz:
𝐸𝐸(1 − 𝑣𝑣) 𝑣𝑣𝐸𝐸 𝑣𝑣𝑣𝑣

− − 0 0 0
(1 − 2𝑣𝑣)(1 + 𝑣𝑣) (1 − 2𝑣𝑣)(1 + 𝑣𝑣) (1 − 2𝑣𝑣)(1 + 𝑣𝑣)
𝑣𝑣𝑣𝑣 𝐸𝐸(1 − 𝑣𝑣) 𝑣𝑣𝑣𝑣
𝜎𝜎1 − − 0 0 0
(1 − 2𝑣𝑣)(1 + 𝑣𝑣) (1 − 2𝑣𝑣)(1 + 𝑣𝑣) (1 − 2𝑣𝑣)(1 + 𝑣𝑣) 𝜀𝜀1
𝜎𝜎2 𝑣𝑣𝑣𝑣 𝑣𝑣𝑣𝑣 𝐸𝐸(1 − 𝑣𝑣) 𝜀𝜀2
𝜎𝜎3 − − 0 0 0 𝜀𝜀3
𝜏𝜏23 = (1 − 2𝑣𝑣)(1 + 𝑣𝑣) (1 − 2𝑣𝑣)(1 + 𝑣𝑣) (1 − 2𝑣𝑣)(1 + 𝑣𝑣)
𝛾𝛾23 (2.14.c)
𝜏𝜏13 1
0 0 0 0 0 𝛾𝛾13
𝜏𝜏12 𝐺𝐺 𝛾𝛾12
1
0 0 0 0 0
𝐺𝐺
1
0 0 0 0 0
𝐺𝐺
2.10 Düzlem Gerilme Durumunda Hooke Bağıntıları : (Ortotropik, Enine İzotropik ve İzotropik Malzemeler için)
Ortotropik malzemeler için, düzlem gerilme durumunda Hooke bağıntılarını matris formatında şu şekilde yazabiliriz:
𝐸𝐸1 𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2
𝜎𝜎1 𝜀𝜀1 𝜎𝜎1 0 𝜀𝜀1
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12
𝜎𝜎2 = 𝑄𝑄 𝜀𝜀2 𝜎𝜎2 = 𝜀𝜀2 (2.16a)
𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2 𝐸𝐸2
𝜏𝜏12 𝛾𝛾12 𝜏𝜏12 0 𝛾𝛾12
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12
0 0 𝐺𝐺12
1 𝑣𝑣21
− 0
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝜎𝜎1
𝜀𝜀1 𝜎𝜎1 𝜀𝜀1 𝑣𝑣12 1 𝜎𝜎2 (2.16b)
𝜀𝜀2 = 𝑆𝑆 𝜎𝜎2 𝜀𝜀2 − 0
= 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝜏𝜏12
𝛾𝛾12 𝛾𝛾12 9.Konuda
𝜏𝜏12 1 anlatılacaktır.
0 0
𝐺𝐺12
Sıcaklık etkisi*
Önemli Noktalar: 𝜎𝜎1 𝑣𝑣21
𝜀𝜀1 = − 𝜎𝜎 + 𝛼𝛼1 ∆𝑇𝑇 (a)
1. Sıcaklık etkisi 9ncu konuda daha detaylı anlatılacaktır. Buraya 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 2
gerinmelere olan etkisi ilave edilmiştir. 𝑣𝑣12 𝜎𝜎2
𝜀𝜀2 = − 𝜎𝜎 + + 𝛼𝛼2 ∆𝑇𝑇 (b)
2. Ortotrpik, Enine izotropik ve izotropik malzemeler için de bu 𝐸𝐸1 1 𝐸𝐸2 (2.17)
formüller geçerlidir.
𝜏𝜏12
3. İzotropik malzemeler için; (E1=E2=E, ν12=ν21=ν, G12 =G, α1=α2=α ) 𝛾𝛾12 = (c)
olarak alınır.
𝐺𝐺12
Tek Yönlü ve Sürekli Fiber Takviyeli (Unidirectinal) Bir Tabakada
3.
ORTOTROPİK
MALZEME ÖZELLİKLERİNİN
TEORİK HESAPLANMASI
(Bu konu 2a ve 2b nolu videolarında anlatılmıştır.)
3. Malzeme Özelliklerinin Teorik Hesapları
3.1 Bu Bölümde Amacımız;

Kompoziti oluşturan izotropik bileşenlerin (matris ve
fiberin) elastik mekanik özellikleri ( Ef , νf , Em , νm ) belli iken;
Bunların birleştirilmesiyle elde edilmiş tek yön takviyeli

ortotropik bir kompozit tabakanın özelliklerini (E1, E2, ν12,
G12) teorik olarak hesaplamaktır.
3.2 Ortotropik Tabakada Lokal Eksenler
1: Tabaka düzleminde, fiber doğrultusuna paralel eksen,

2: Tabaka düzleminde, fiber doğrultusuna dik eksen,
3: Tabaka düzlemine dik ve kalınlık yönündeki eksen
Kompozit Malzeme Mekaniği-Ders Notları-Prof.Dr.Mehmet Zor

25.09.2023 76
3.3 Ortotropik Bir Tabakada Temsili Hacim Elemanı
• Hesaplamalar, tek yönlü fiber

takviyeli kompozit levhadan
çıkarılmış temsili hacim elemanı
üzerinden yapılacaktır.
• Bu eleman o şekilde seçilmelidir ki,

kompozit levhayı minimum
seviyede temsil etsin.
• Mikro seviyede bir temsili eleman incelendiği için bu konu «kompozit malzemelerin mikromekaniği»
olarak da isimlendirilmektedir.
• Elemanter mukavemet hesaplarıyla kompozitin mekanik özellikleri belirlenecektir.

3.4 Fiber Ve Matris Hacim Oranları Arasındaki Bağıntı
𝐴𝐴1 = 𝐴𝐴𝑓𝑓𝑓 + 𝐴𝐴𝑚𝑚𝑚 → 𝐴𝐴1 𝐿𝐿 = 𝐴𝐴𝑓𝑓𝑓 𝐿𝐿 + 𝐴𝐴𝑚𝑚𝑚 𝐿𝐿

A1
𝐴𝐴1 𝐿𝐿 𝐴𝐴𝑓𝑓𝑓 𝐿𝐿 𝐴𝐴𝑚𝑚𝑚 𝐿𝐿 𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻
→ = + = +
𝐴𝐴1 𝐿𝐿 𝐴𝐴1 𝐿𝐿 𝐴𝐴1 𝐿𝐿 𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻
𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚
→ 1 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝑉𝑉𝑚𝑚 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 (3.1)
Normali 1 yönü olan kesit alanları:
Fiber hacimsel oranı Matris hacimsel oranı
𝜌𝜌 = 𝜌𝜌𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝜌𝜌𝑚𝑚 𝑉𝑉𝑚𝑚 (3.2)

Kompozit Yoğunluğunun Teorik Hesabı:
𝐴𝐴1 𝐿𝐿 : Kompozitin hacmi Dikkat: Yapıda sadece matris ve fiber hacimleri vardır. Ayrıca Kompozit olarak ayrı
𝐴𝐴𝑓𝑓𝑓 𝐿𝐿 : Fiber hacmi bir bağımsız hacim yoktur. Kompozit olarak isimlendirilen malzeme veya hacim
𝐴𝐴𝑚𝑚𝑚 𝐿𝐿: Matris hacmi teoriktir ve tüm yapıyı temsil etmektedir. (Veya tek ortotropik malzeme olduğundan
tüm yapı kompozit olarak isimlendirilir diye de düşünebiliriz.)
3.5 E1’ in Teorik Hesabı (Fiber Doğrultusunda Elastiklik Modülü’nün Teorik Hesabı)
1 yönünde P1 çeki kuvveti uygulanan temsili hacim elemanını düşünüyoruz. Fiber ve matris birbirlerine tamamen yapışık olduklarından
birbirlerini etkilerler ve 1 yönünde aynı ∆L miktarı uzarlar. İlk boyları da eşit olduğu için birim uzamaları (∆L/L ) da eşit olacaktır.
Püf noktası -1 : 1 Yönünde, fiber, matris ve kompozitin birim uzamaları daima birbirlerine eşittir: (𝜺𝜺𝒇𝒇𝟏𝟏 = 𝜺𝜺𝒎𝒎𝟏𝟏 = 𝜺𝜺𝟏𝟏) (3.3)
Ι-Ι kesitinin sol kısmının statik dengesinden, 𝐸𝐸1 . 𝜀𝜀1 𝐴𝐴1 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑓 𝐴𝐴𝑓𝑓𝑓 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚 𝐴𝐴𝑚𝑚𝑚
𝑃𝑃 = 𝑃𝑃𝑓𝑓1 + 𝑃𝑃𝑚𝑚1 = 𝜎𝜎1 . 𝐴𝐴1 = 𝜎𝜎𝑓𝑓1 . 𝐴𝐴𝑓𝑓1 + 𝜎𝜎𝑚𝑚1 . 𝐴𝐴𝑚𝑚1 , 𝐴𝐴𝑓𝑓1 𝐴𝐴𝑚𝑚1 𝐴𝐴𝑓𝑓1 . 𝐿𝐿 𝐴𝐴𝑚𝑚1 . 𝐿𝐿
𝐸𝐸1 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 + 𝐸𝐸𝑚𝑚
𝜎𝜎1 = 𝐸𝐸1 . 𝜀𝜀1 , 𝜎𝜎𝑓𝑓1 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝜀𝜀𝑓𝑓1 , 𝜎𝜎𝑚𝑚1 = 𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝜀𝜀𝑚𝑚1 𝐴𝐴1 𝐴𝐴1 𝐴𝐴1 . 𝐿𝐿 𝐴𝐴1 . 𝐿𝐿
Tek yön (unidirectional) fiber takviyeli ortotropik bir 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚

tabakanın fiber (1) yönündeki Elastiklik modülü (𝐸𝐸1 ),
teorik olarak (3.4) denkleminden hesaplanabilir. 𝐸𝐸1 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 (3.4)

Ayrıca: 𝑃𝑃 = 𝑃𝑃𝑓𝑓1 + 𝑃𝑃𝑚𝑚1 = 𝜎𝜎1 . 𝐴𝐴1 = 𝜎𝜎𝑓𝑓1 . 𝐴𝐴𝑓𝑓1 + 𝜎𝜎𝑚𝑚1 . 𝐴𝐴𝑚𝑚1 ,
denkleminden 1 yönündeki gerilmeler arasındaki bağıntı:
𝐴𝐴𝑓𝑓1 𝐴𝐴𝑚𝑚1
𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎𝑓𝑓1 + 𝜎𝜎𝑚𝑚1
𝐴𝐴1 𝐴𝐴1
→ 𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎𝑓𝑓1 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝜎𝜎𝑚𝑚1 𝑉𝑉𝑚𝑚 (3.5)
şeklinde elde edilir. Bu bağıntı ilerideki

hesaplamalarda karşımıza çıkacaktır.
Fiber Oranının E1 Değerine Etkisi

3.6.a E2’ nin Teorik Hesabı (Fiberlere Dik Doğrultudaki Elastik Modülünün Teorik Hesabı)
2 yönünde P2 çeki kuvveti uygulanan temsili hacim elemanında sırasıyla Ι-Ι ve II-II kesiti aldığımızda; fiber ve
matristeki iç kuvvetlerin ve kesit alanlarının kompozittekine eşit olduğunu; dolayısıyla gerilmelerin de kompozitteki
gerilmeyle aynı çıktığını aşağıdaki şekillerden anlayabiliriz.
Püf noktası -2 : 2 yönünde gerilmeler birbirlerine eşittir: (𝝈𝝈𝟐𝟐 = 𝝈𝝈𝒇𝒇𝟐𝟐 = 𝝈𝝈𝒎𝒎𝟐𝟐 ) (3.6)
𝜎𝜎2 𝜎𝜎2 𝜎𝜎2

Gerilme-Şekil değiştirme (Hooke) bağlantılarından ; 𝜀𝜀2 = , 𝜀𝜀𝑓𝑓2 = , 𝜀𝜀𝑚𝑚2 = (3.7a-c)
𝐸𝐸2 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑚𝑚
..devamı >>
3.6.b ) Poisson etkisi (p*): Fiber ve matrisin poisson oranları farklıdır. Sadece σ2 varken, matris 1 yönünde daha fazla, fiber ise daha az
büzülmek ister. Birbirlerini etki ederler. Bu durum 1 yönünde hem matriste hem fiberde gerilme oluşmasına sebep olur. Bu ise εf2 ve εm2 ye
birer terim daha ilave edilmesini gerektirir. Buna poisson etkisi denir. Ancak burada poisson etkisi ihmal edilerek E2 formülü çıkarılmıştır.
σ2 𝜀𝜀2 = 𝜀𝜀𝑓𝑓2 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝜀𝜀𝑚𝑚2 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 (3.8)

L
t (𝜎𝜎2 = 𝜎𝜎𝑓𝑓2 = 𝜎𝜎𝑚𝑚2 ) olduğundan ,
𝜎𝜎2 𝜎𝜎𝑓𝑓 𝜎𝜎𝑚𝑚
= 2 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 2 . 𝑉𝑉𝑚𝑚
1 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚
σ2 = + (3.9a)
2 doğrultusundaki toplam uzama; Δ𝑊𝑊 = Δ𝑊𝑊𝑓𝑓 + Δ𝑊𝑊𝑚𝑚
Ε𝑚𝑚 . Ε𝑓𝑓
Δ𝑊𝑊 = 𝜀𝜀2 . 𝑊𝑊 𝜀𝜀2 . 𝑊𝑊 = 𝜀𝜀𝑓𝑓2 . 𝑊𝑊𝑓𝑓 + 𝜀𝜀𝑚𝑚2 . 𝑊𝑊𝑚𝑚 veya 𝐸𝐸2 = (3.9b)
𝑉𝑉𝑓𝑓 . Ε𝑚𝑚 + 𝑉𝑉𝑚𝑚 . Ε𝑓𝑓
Δ𝑊𝑊𝑓𝑓 = 𝜀𝜀𝑓𝑓2 . 𝑊𝑊𝑓𝑓 𝑊𝑊 𝑊𝑊𝑓𝑓 𝑊𝑊𝑚𝑚
𝜀𝜀2 . = 𝜀𝜀𝑓𝑓2 . + 𝜀𝜀𝑚𝑚2 .
Δ𝑊𝑊𝑚𝑚 = 𝜀𝜀𝑚𝑚2 . 𝑊𝑊𝑚𝑚 𝑊𝑊 𝑊𝑊 𝑊𝑊 Poisson etkisi (p*) ihmal edilmezse;
E2 yerine E2* kullanırız
𝐿𝐿. 𝑡𝑡 = 𝐴𝐴2 = 𝐴𝐴𝑓𝑓2 = 𝐴𝐴𝑚𝑚2 , 1 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚
= + − 𝑝𝑝 ∗ (3.10a)
𝑊𝑊. 𝐴𝐴2 𝑊𝑊𝑓𝑓 . 𝐴𝐴𝑓𝑓2 𝑊𝑊𝑚𝑚 . 𝐴𝐴𝑚𝑚2 𝐸𝐸2∗ 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑚𝑚
𝜀𝜀2 . = 𝜀𝜀𝑓𝑓2 . + 𝜀𝜀𝑚𝑚2 .
𝑊𝑊. 𝐴𝐴2 𝑊𝑊. 𝐴𝐴𝑓𝑓2 𝑊𝑊. 𝐴𝐴𝑚𝑚2 𝑉𝑉 𝑉𝑉 (𝐸𝐸 . 𝑣𝑣 − 𝐸𝐸 . 𝑣𝑣 )2
𝑝𝑝∗ =
𝑓𝑓 𝑚𝑚 𝑚𝑚 𝑓𝑓 𝑓𝑓 𝑚𝑚 (3.10b)
𝐸𝐸𝑚𝑚 𝐸𝐸𝑓𝑓 (𝑉𝑉𝑓𝑓. 𝐸𝐸𝑓𝑓 + 𝑉𝑉𝑚𝑚. 𝐸𝐸𝑚𝑚 )
Fiber Oranının E2 Değerine Etkisi

3.7 Kompozitlerde Poisson Oranları ve Anlamlar𝚤𝚤:

𝜀𝜀𝑗𝑗
Ortotropik karekter gösteren bir tabaka için genel olarak poisson oranı ifadesi: 𝜐𝜐𝑖𝑖𝑖𝑖 = − (3.11)
𝜀𝜀𝑖𝑖
υ𝑖𝑖𝑖𝑖 ’ nin açık ifadesi:
Sadece i doğrultusunda çekme yapıldığında,
j dik doğrultusunda oluşan birim daralma (εj ) nın çekme
doğrultusundaki birim uzama (εi ) ya oranının negatifidir.
Buna göre;
Major (Büyük) Poisson Oranı: Minor (Küçük) Poisson Oranı: Transverse (Enine, çapraz) Poisson Oranı:
𝜀𝜀2 𝜀𝜀1 𝜀𝜀3
𝜐𝜐12 = − (a) 𝜐𝜐21 = − (b) 𝜐𝜐23 = − (c) (3.12a-c)
Bağımsız olmayan üç poission oranı daha vardır: 𝜐𝜐13 , 𝜐𝜐32 , 𝜐𝜐31
Ortotropik bir malzemede genel olarak poisson oranları ve 𝜐𝜐𝑖𝑖𝑖𝑖 𝜐𝜐𝑗𝑗𝑖𝑖

= (3.13)
Elastiklik modülleri arasında şu şekilde bir ilişki de mevcuttur: 𝐸𝐸𝑖𝑖 𝐸𝐸𝑗𝑗
Not: Poisson oranı sıfırdan küçük (negatif) olamaz. İzotropik malzemelerde aynı zamanda 0.5 ’den büyük olamaz.
3.8 ν12 ’in Teorik Hesabı (Major Poisson Oranının Teorik Hesabı)
1 yönünde çekiye maruz temsili hacim elemanında, 2 yönündeki toplam şekil
değiştirme (∆W), fiber ve matristeki şekil değiştirmelerin toplamına eşittir.
Δ𝑊𝑊 = Δ𝑊𝑊𝑚𝑚 + Δ𝑊𝑊𝑓𝑓
𝑊𝑊𝑚𝑚 𝑊𝑊𝑓𝑓
𝜀𝜀2 . 𝑊𝑊 = 𝜀𝜀𝑚𝑚2 . 𝑊𝑊𝑚𝑚 + 𝜀𝜀𝑓𝑓2 . 𝑊𝑊𝑓𝑓 → 𝜀𝜀2 = . 𝜀𝜀𝑚𝑚2 + . 𝜀𝜀
𝑊𝑊 𝑊𝑊 𝑓𝑓2
𝑊𝑊𝑚𝑚 𝑊𝑊𝑚𝑚 . 𝐿𝐿 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 → 𝜀𝜀2 = 𝑉𝑉𝑚𝑚 . 𝜀𝜀𝑚𝑚2 + 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜀𝜀𝑓𝑓2
= = = 𝑉𝑉𝑚𝑚 , Fiber için 𝑊𝑊𝑓𝑓
𝑊𝑊 𝑊𝑊. 𝐿𝐿 𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 benzer şekilde: = 𝑉𝑉𝑓𝑓
𝑊𝑊
𝜀𝜀2 𝑉𝑉𝑚𝑚 . 𝜀𝜀𝑚𝑚2 + 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜀𝜀𝑓𝑓2
𝜐𝜐12 = −
𝜀𝜀1 = − 𝜀𝜀1
Matris ve fiberin poisson oranlarını da yazacak olursak: (3.3) denkleminden, 𝜺𝜺𝟏𝟏 = 𝜺𝜺𝒎𝒎𝟏𝟏 = 𝜺𝜺𝒇𝒇𝟏𝟏
𝜀𝜀𝑚𝑚2
𝜐𝜐𝑚𝑚 = − 𝜀𝜀𝑚𝑚2 = −𝜐𝜐𝑚𝑚 . 𝜀𝜀𝑚𝑚1 −𝑉𝑉𝑚𝑚 . 𝜐𝜐𝑚𝑚 . 𝜀𝜀1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜐𝜐𝑓𝑓 . 𝜀𝜀1
𝜀𝜀𝑚𝑚1 → 𝜐𝜐12 = −
𝜀𝜀1
𝜀𝜀𝑓𝑓2 𝜀𝜀𝑓𝑓2 = −𝜐𝜐𝑓𝑓 . 𝜀𝜀𝑓𝑓1
𝜐𝜐𝑓𝑓 = −
𝜀𝜀𝑓𝑓1
𝜐𝜐12 = 𝜐𝜐𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 + 𝜐𝜐𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 (3.14)
−𝑉𝑉𝑚𝑚 . 𝜐𝜐𝑚𝑚 . 𝜀𝜀𝑚𝑚1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜐𝜐𝑓𝑓 . 𝜀𝜀𝑓𝑓1
→ 𝜐𝜐12 = −
𝜀𝜀1
Fiber Oranının ν12 Değerine Etkisi

3.9 𝐺𝐺12 Teorik Hesabı (1-2 düzlemindeki rijitlik modülünün teorik hesabı)
Temsili hacim elemanında 1-2 düzleminde meydana

gelen kayma gerilmesi (τ12) fiber ve matriste farklı
şekil değiştirme açıları (γf , γm) oluşturur.
(Tüm yapıyı tek ortotropik malzeme gibi
düşünerek kompozit olarak isimlendirdik.) Δ = Δ𝑓𝑓 + Δ𝑚𝑚
𝑊𝑊𝑓𝑓 𝑊𝑊𝑚𝑚
Kompozitteki şekil değiştirme açısı (γ12); 𝛾𝛾.W = 𝛾𝛾𝑓𝑓 . 𝑊𝑊𝑓𝑓 + 𝛾𝛾𝑚𝑚 . 𝑊𝑊𝑚𝑚 𝛾𝛾 = 𝛾𝛾𝑓𝑓 + 𝛾𝛾𝑚𝑚
𝑊𝑊 𝑊𝑊
𝜏𝜏12 ,
𝛾𝛾12 = 𝑡𝑡𝑡𝑡𝛾𝛾 ≅ 𝛾𝛾 (Çok küçük açılarda) 𝛾𝛾 = 𝛾𝛾𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛾𝛾𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚
𝐺𝐺12 1 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚
= + (3.15a)
Kompozit malzemenin tamamı için baktığımızda; 𝐺𝐺12 𝐺𝐺𝑓𝑓 𝐺𝐺𝑚𝑚
𝜏𝜏12 𝜏𝜏12 𝜏𝜏12
= 𝑉𝑉 + 𝑉𝑉
𝑡𝑡𝑡𝑡𝛾𝛾 = 𝛾𝛾 =
Δ
olur. Δ= 𝛾𝛾.W 𝐺𝐺12 𝐺𝐺𝑓𝑓 𝑓𝑓 𝐺𝐺𝑚𝑚 𝑚𝑚 veya
W Kompozitte oluşan kayma gerilmesi (𝜏𝜏12 ) G𝑚𝑚 . G𝑓𝑓
G12 = (3.15b)
aynı zamanda fiber ve matriste meydana 𝑉𝑉𝑚𝑚 . G𝑓𝑓 + 𝑉𝑉𝑓𝑓 . G𝑚𝑚
Bu bağıntıyı fiber ve matris Δ𝑓𝑓 = 𝛾𝛾𝑓𝑓 . 𝑊𝑊𝑓𝑓
gelen kayma gerilmesiyle aynıdır.
için de yazabiliriz: Δ𝑚𝑚 = 𝛾𝛾𝑚𝑚 . 𝑊𝑊𝑚𝑚
Fiber ve matris izotropik olduğundan,
𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑚𝑚
𝐺𝐺𝑓𝑓 = (a) , 𝐺𝐺𝑚𝑚 = (b) (3.16a-b)
( γ: şekilde gözükmez ancak teorik olarak varlığı düşünülür. ) 2(1 + 𝜈𝜈𝑓𝑓 ) 2(1 + 𝜈𝜈𝑚𝑚 )
Örnek 3.1 (video 2a, örn 1)
Cam Fiber (Glass Fiber) Epoksi (Epoxy)
Elastisite Modülü Ef =110 GPa Em = 3,5 GPa
Poisson Oranı νf =0,27 νm = 0,3
Yukarıda E , ν özellikleri verilen malzemelerin birleştirilmesiyle elde edilecek olan

Cam-Epoksi (Glass fiber–Epoxy) kompozitin elastik özelliklerini bulunuz.
(Fiber Hacim Oranı = Vf = 0,3)
E1 = ? , E2= ?, G12 = ? , ν12=?

Çözüm:
 E1’in bulunuşu:
𝑉𝑉𝑓𝑓 = 0,3 ⟹ 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 = 0,7
(3.4) denkleminden 𝐸𝐸1 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 110𝑥𝑥 0,3 + 3,5𝑥𝑥 0,7
𝐸𝐸1 = 35,45GPa
 E2’in bulunuşu:
𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝐸𝐸𝑚𝑚 110𝑥𝑥(3,5)

(3.9b) denkleminden 𝐸𝐸2 = =
𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 110𝑥𝑥 0,7 + 3,5𝑥𝑥(0,3)
𝐸𝐸2 = 4,93 GPa

 G12’in bulunuşu:
𝐸𝐸𝑓𝑓 110
(3.16a) denkleminden 𝐺𝐺𝑓𝑓 = = = 43,31 GPa
2(1 + 𝜈𝜈𝑓𝑓 ) 2(1 + 0,27)
𝐸𝐸𝑚𝑚 3,5
(3.16b) denkleminden 𝐺𝐺𝑚𝑚 = = = 1,346 GPa
2(1 + 𝜈𝜈𝑚𝑚 ) 2(1 + 0,3)
𝐺𝐺𝑓𝑓 . 𝐺𝐺𝑚𝑚 43,31 𝑥𝑥 1,346

(3.15b) denkleminden 𝐺𝐺12 = =
𝐺𝐺𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 + 𝐺𝐺𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 43,3 𝑥𝑥 0,7 + 1,346 𝑥𝑥(0,3)
𝐺𝐺12 = 1,898 GPa
 ν12’nin (majör poisson oranı) bulunuşu:
(3.14) denkleminden 𝜐𝜐12 = 𝜐𝜐𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝜐𝜐𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 0,27 𝑥𝑥 0,3 + 0,3 𝑥𝑥 0,7
𝜐𝜐12 = 0,291

3.10 Diğer Kompozit Tiplerinde Malzeme Özelliklerinin Teorik Hesapları

• Makro seviyede İzotropik özellik gösterirler.
• E ve ν değerleri birer tanedir ve teorik olarak elde
edilemezler; ancak deneysel olarak elde edilebilirler.
• En az iki faklı malzemeden oluştukları için bunlara
Partikül Doğranmış Fiber Çok Yönlü (Multidirectional) ,
Takviyeli (Whiskers) Takviyeli Sürekli (continuous) Fiber quasi-izotropik malzemeler de denir.
Kompozit Kompozit Takviyeli Kompozitler
• Ortotropik özellik gösterirler, 1 ve 2 yönlerinde özellikler aynıdır.
• 2 yönündeki özellikler, teorik olarak 1 yönündekilerle aynı
şekilde bulunur.
İleride anlatılacak özellikler:
𝐸𝐸2 = 𝐸𝐸1 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 Bu 2 kompozit tipi için 1 ve 2 yönlerindeki
çeki / bası mukavemetleri ve termal
𝜐𝜐12 = 𝜐𝜐21 = 𝜐𝜐𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 + 𝜐𝜐𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 genleşme katsayıları da eşittir.
Çeki muk.: 𝜎𝜎1𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜎𝜎2𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
Çift Yönlü Sürekli Fiber = + Bası muk.: 𝜎𝜎1𝑚𝑚𝑖𝑖𝑖𝑖 = 𝜎𝜎2𝑚𝑚𝑖𝑖𝑖𝑖 = 𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑖𝑖𝑖𝑖
Takviyeli (Woven Fabric) Sandviç Kompozit 𝐺𝐺12 𝐺𝐺𝑓𝑓 𝐺𝐺𝑚𝑚
Kompozitler 𝛼𝛼𝑓𝑓 . 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚
CTE.: 𝛼𝛼2 = 𝛼𝛼1 =
𝐸𝐸1
25.09.2023 91
3.11 Bazı fiber malzemelerinin mekanik özellikleri
Elastiklik Poission Kopma

Malzeme Çap Yoğunluk Modülü Oranı Mukavemeti
(μm) ρ (kg/m3) E (GPa) ν σult (MPa)
E-glass 10 2600 74 0,25 2500
S-glass 10 2500 86,9 0,22 2850
Kevlar 49 12 1450 130 0,4 2900
“HT«High Strength 7 1750 230 0,3 3200
“HM” High Modulus 6,5 1800 390 0,35 2500

Boron 100 2600 200 3400

3.12 Bazı matris malzemelerinin mekanik özellikleri
Yoğunluk Elastiklik Modülü Poission Oranı Kopma Mukavemeti
ρ (kg/m3) E (GPa) ν σult (MPa)
Malzeme
Epoxy 1200 4,5 0,4 130
Phenolic 1300 3 0,4 70
Polyester 1200 4 0,4 80
Polycarbonate 1200 2,4 0,35 60
Vinylester 1150 3,3 75
Silicone 1100 2,2 0,5 35
Urethane 1100 0,7-70 30
Polyimide 1400 4-19 0,35 70
PolyPropylene (PP) 900 1,2 0,4 30
PolyPropylene Sulfone (PPS) 1300 4 65
PolyAmide (PA) 1100 2 0,35 70
PolyEther Sulfone (PES) 1350 3 85
PolyEtherImide (PEI) 1250 3,5 105
PolyEther-Ether-Ketone (PEEK) 1300 4 90
Çözüm:
Örnek 3.2(video 2a, örn 2):
a-) 𝜌𝜌 = 𝜌𝜌𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝜌𝜌𝑚𝑚 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 2,7x(0,64)+2.6x(0,36) ρ= 2,66 gr/cm3
b-) 𝐸𝐸1 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 379x(0,36)+70x(0,64) 𝐸𝐸1 = 181,24GPa
Bir Alüminyum levha, sürekli boron fiberlerle, tek yönlü 1 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚 0,36 0,64
= + = + = 0,01004 𝐸𝐸2 = 99,08𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺
(unidirectional) olarak güçlendirilmiştir. Fiberler 𝐸𝐸2 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑚𝑚 379 70
toplam hacmin %36’ sını teşkil etmektedir. ν12 =0,28
c-) ν12 = ν𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 +ν𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 0,2x(0,36) + 0,33x(0,64)
Malzemelerin özellikleri alttaki tabloda verilmiş olup bu
𝜐𝜐12 𝜐𝜐21 𝜐𝜐12 0,28 ν21 = 0,153
verilere göre elde edilen tek tabaka kompozit yapının; = → 𝜐𝜐21 = 𝐸𝐸2 = 99,08
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸1 181,24
a-) yoğunluğunu , b-) 1 ve 2 yönlerindeki Elastiklik
Modüllerini , c-) 1-2 düzlemindeki (major ve minor) d-) 𝐸𝐸𝑓𝑓 379
𝐺𝐺𝑓𝑓 = = = 37,59 GPa
2(1 + 𝜈𝜈𝑓𝑓 ) 2(1 + 0,2)
poisson oranlarını, d-) 1-2 düzlemindeki rijitlik
𝐸𝐸𝑚𝑚 70
modülünü hesaplayınız. 𝐺𝐺𝑚𝑚 = = = 26,32 GPa
Yoğunluk Elastiklik Modülü Poisson
2(1 + 𝜈𝜈𝑚𝑚 ) 2(1 + 0,33)
(gr/cm3) E (GPa) oranı (𝜐𝜐)
1 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚 0,36 0,64 1
Boron Fiber 2,6 379 0,2 = + = + = → 𝐺𝐺12 = 37,59𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺
𝐺𝐺12 𝐺𝐺𝑓𝑓 𝐺𝐺𝑚𝑚 157,92 26,32 37,59
Alüminyum 2,7 70 0,33
4
KOMPOZİTİN
TEORİK MUKAVEMETİ VE
VERİM ALMA SINIRLARI
(YAPISAL YÜKLEMELER SONUCU OLUŞAN GERİLME-ŞEKİL DEĞİŞTİRME HESAPLAMA ÖRNEKLERİ)
(Bu konu 4a ve 4b videolarında anlatılmıştır.)

4. Kompozitin Teorik Mukavemeti ve Verim Alma Sınırları
4.1 Bu Bölümde Amaçlarımız:
1. Fiber ve Matrise ait mukavemet sınır değerleri

(kopma gerilmeleri) ve fiber hacimsel oranı belli iken
kompozitin 1 ve 2 yönlerindeki çeki ve bası
mukavemetlerini teorik olarak hesaplamak,
2. Yapısal yükleme sonucu oluşan gerilme ve şekil

değiştirmeleri örnekler üzerinden anlatmak,
3. Fiberlerin yük taşıyabilmesi ve kompozitten dayanım

açısından verim alınabilmesi için, fiber hacimsel
oranının alt sınır değerlerini belirlemektir.

4.2 Kompozit Yapıda Yük Dağılım Oranı Hesabı:
Fiberlere düşen kuvvet
𝑃𝑃𝑓𝑓1
1 yönündeki çekme yükününün ne kadarını fiberler taşır? önce bu soruya cevap arıyoruz: =?
𝑃𝑃𝐶𝐶1
Temsili hacim elemanı: Kompozitteki toplam kuvvet
𝑃𝑃𝐶𝐶1 =𝑃𝑃1 𝑃𝑃1 𝑃𝑃1
Matrise düşen kuvvet 𝑉𝑉𝑓𝑓

𝑃𝑃1 = 𝑃𝑃𝐶𝐶1 = 𝑃𝑃𝑓𝑓1 + 𝑃𝑃𝑚𝑚1 ; 1 yönü için püf noktası: Birim uzamalar eşittir: 𝜀𝜀𝑓𝑓1 =𝜀𝜀𝑚𝑚1 =𝜀𝜀1
𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝐴𝐴𝑓𝑓1
𝑃𝑃𝑓𝑓1 𝑃𝑃𝑓𝑓1 𝜎𝜎𝑓𝑓1 . 𝐴𝐴𝑓𝑓1 (𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝜀𝜀𝑓𝑓1 ). 𝐴𝐴𝑓𝑓1 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝐴𝐴𝑓𝑓1 𝐴𝐴1 𝑉𝑉𝑚𝑚
= = = = =
𝑃𝑃𝐶𝐶1 𝑃𝑃𝑓𝑓1 + 𝑃𝑃𝑚𝑚1 𝜎𝜎𝑓𝑓1 . 𝐴𝐴𝑓𝑓1 +𝜎𝜎𝑚𝑚1 . 𝐴𝐴𝑚𝑚1 (𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝜀𝜀𝑓𝑓1 ). 𝐴𝐴𝑓𝑓1 +(𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝜀𝜀𝑚𝑚1 ). 𝐴𝐴𝑚𝑚1 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝐴𝐴𝑓𝑓1 +𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝐴𝐴𝑚𝑚1 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝐴𝐴𝑓𝑓1 𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝐴𝐴𝑚𝑚1
𝐴𝐴1 + 𝐴𝐴1
𝑉𝑉𝑓𝑓
𝑃𝑃𝑓𝑓1 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓
= (4.1)
𝑃𝑃𝐶𝐶1 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 +𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚
hasar
4.3 Kompozit Yapının Deformasyon Aşamaları
Sürekli fiberlerle, tek yönlü takviye edilmiş kompozit bir tabaka, 1
yönünde çekiye maruz bırakıldığında yükün artmasıyla birlikte
dört aşamada deforme olur. hasar
Aşama 1 :Fiberler ve matris elastik şekil değiştirirler.
Aşama 2: Fiberler elastik şekil değiştirmeye devam ederken,

matris plastik şekil değiştirir.
Aşama 3: Hem fiberler hem de matris plastik şekil değiştirirler.
Aşama 4: Önce fiberler sonra matris hasara uğrar.

(Fiberler koptuğu anda kompozitin de hasara uğradığı kabul edilir. )
• Dikkat: Fiberler daha yüksek mukavemetli olsa dahi üzerine gelen gerilme daha fazla olacağından öncelikle
fiberler kopar. (Doğru ve verimli tasarlanmış bir tabaka için).
• Bu adımlardan bazıları kompozit bileşenlerinin özelliklerine (gevreklik-süneklik gibi) bağlı olarak oluşmayabilir.
4.4) 1 Yönünde Kompozit Mukavemeti (𝜎𝜎𝑐𝑐 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) Teorik Hesabı: 𝜎𝜎 k Şekil 4.1
okopma Gevrek bir yapıda

 Fiberler ve matris kırılgan (gevrek) bir yapıya sahip ise 4.3 maddesinde 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 a deformasyon aşamaları
anlatılan deformasyon aşamalarında plastik bölge olmayacaktır. m
a 𝜎𝜎𝑚𝑚
• Dayanım açısından verimli bir kompozitte Fiberler matristen önce kırılır. tan 𝜃𝜃𝑚𝑚 = = 𝐸𝐸𝑚𝑚
𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚
 Püf Noktası 3: Fiberler kırıldığı anda kompozit hasara uğramış kabul edilir. 𝜃𝜃𝑓𝑓 𝜎𝜎𝑓𝑓
tan 𝜃𝜃𝑓𝑓 = = 𝐸𝐸𝑓𝑓
𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 b 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑓
• Fiberler a noktasına geldiğinde kopar. a (𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ; 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) kopma
𝜎𝜎1
kompozit tan 𝜃𝜃𝑐𝑐 = = 𝐸𝐸1
• Bu sırada matris ve kompozitteki birim uzamalar da fiberinki ile 𝜃𝜃𝑐𝑐 𝜀𝜀1
aynı, yani 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 değerindedir. (püf noktası 1’den : 𝜀𝜀𝑓𝑓1 =𝜀𝜀𝑚𝑚1 =𝜀𝜀1 = 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 kopma
d
• Dolayısıyla fiberler koptuğu anda, kompozit b, matris c noktasındadır. 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 c 𝜃𝜃𝑚𝑚 matris
• Fiberler koptuğu anda matriste kopma oluşmamıştır. Matrisin 𝜀𝜀
kopması için d noktasına kadar gelmesi gerekir. 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
• Herhangi bir anda kompozitteki gerilme : 𝜎𝜎1 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝜎𝜎𝑓𝑓1 + 𝑉𝑉𝑚𝑚 𝜎𝜎𝑚𝑚1 (3.5)
(E1 hesabında anlatılmıştı.)
• Fiberin kopma mukavemeti: 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑓𝑓 (4.2)
• Fiberler kırıldığında matristeki gerilme: 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑚𝑚 (4.3)

• 3.5 denklemini kopma anında 𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎𝑐𝑐 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 olacaktır. 𝜎𝜎𝑐𝑐 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 + 𝑉𝑉𝑚𝑚 . (𝜎𝜎𝑚𝑚 )𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 (4.4)
(𝜎𝜎𝑐𝑐 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∶Fiberlerin kopması anında kompozitteki gerilme, yani kompozitin 1 yönündeki mukavemeti)
• Matrisin kopma mukavemeti: 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑚𝑚 (4.5)
25.09.2023 99
4.5 Fiberlere dik (2) yönündeki Kompozit Mukavemeti nedir?
Tek yönlü, sürekli fiber takviyeli tabaka için,
2 yönünde kompozitin mukavemeti (𝜎𝜎2−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) , matris mukavemetine ( 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) eşittir.
𝝈𝝈𝒇𝒇 > 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝝈𝝈𝟐𝟐 = 𝝈𝝈𝒇𝒇𝟐𝟐 = 𝝈𝝈𝒎𝒎𝟐𝟐 𝜎𝜎2−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 (4.6)

𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎
Çünkü 2 yönünde gerilmeler eşit olacağı için en önce en düşük mukavemetli olan matris kopacaktır.
Bununla birlikte kompozitin endüstride kullanıldığı çalışma ortamında 2 yönünde bir yükleme sözkonusu ise sadece
1 yönünde (unidirectional) sürekli fiber takviyeli kompozit kullanılması anlamsız olur.
25.09.2023 100
4.6 Kompozitin Bası Mukavemetleri:
Bası yüklemesine maruz bir tabakada da aynı şekilde fiberlerin
hasara uğradığı anda kompozitin de hasara uğradığı kabul edilir.
𝜎𝜎 Buna göre;
𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
Çeki Bölgesi 1 Yönünde Bası yüklemesi yapılırsa:
𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 • Fiberlerin bası mukavemeti: 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑓𝑓 (4.7)
𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑖𝑖𝑖𝑖 𝜎𝜎𝑚𝑚
𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑖𝑖𝑖𝑖 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝜀𝜀
𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑎𝑎𝑎𝑎 • Fiberlerin bası hasarı anında
matris
c 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓 matristeki gerilme:
𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑚𝑚 (4.8)
𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
• Fiberler bası hasarına uğradığında kompozitteki gerilme:
kompozit
( Kompozitin Bası Mukavemeti):
𝜎𝜎1−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜎𝜎𝑐𝑐 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 + 𝑉𝑉𝑚𝑚 . (𝜎𝜎𝑚𝑚 )𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑖𝑖𝑖𝑖 (4.9)
Bası
𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑚𝑚 (4.10)
a
m • Matrisin Bası Mukavemeti:
a 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
2 Yönünde Kompozitin Bası Mukavemeti (𝜎𝜎2𝑐𝑐−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) Matrisin bası mukavemetine eşittir:
p
Bası
k
hasarı
𝜎𝜎2𝑐𝑐−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 (4.11)
Çünkü; 2 yönünde bası gerilmeleri fiber ve matris için eşittir ve ilk önce mukavemeti
25.09.2023 daha düşük olan matris hasara uğrar. 101
Örnek 4.1
Tabloda özellikleri verilen matris ve fiber malzemelerden, tek yönlü ve sürekli fiber takviyeli bir ortotropik kompozit
tabaka üretilecektir. 400mm x 400mm x 4mm boyutlarındaki bu tabakada %25 hacimsel oranında fiber kullanılacaktır.
Buna göre,
a-) 1 yönünde çekme yapıldığında, kompozitin hasara uğrayacağı anda, fiberlerdeki ve matristeki gerilmeleri bulunuz.
b-) Bu tabakaya 1 ve 2 Yönlerinde aynı anda F1=80kN, F2 = 48kN luk çeki kuvvetleri uygulanırsa, kompozit, fiber ve
matriste, 1 ve 2 yönlerinde ortaya çıkacak gerilmeleri ve toplam şekil değiştirmeleri (uzamaları) ayrı ayrı hesaplayınız.
c-) Poisson etkisini ihmal etmeseydik, c şıkkında bulduğumuz 2 yönündeki toplam uzama ne kadar değişirdi?

Çözüm: a)
Fiberler koptuğu anda, kompozitin hasara uğradığı kabul edilir. 𝑣𝑣12 𝑣𝑣21 𝑣𝑣12 0,33
(Püf Noktası 3) = → 𝑣𝑣21 = 𝐸𝐸2 . = 61.67
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸1 89,25
Kopma anında fiberdeki gerilme: 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 280𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 dir.
→ 𝑣𝑣21 = 0,228
Ancak bu anda matriste henüz hasar oluşmamıştır.
𝐸𝐸𝑓𝑓 207
Fiberler koptuğu anda matristeki gerilme, 𝜎𝜎𝑚𝑚 değerindedir. 𝐺𝐺𝑓𝑓 = = = 83,467𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺
𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 2(1 + 𝑣𝑣𝑓𝑓 ) 2(1 + 0,24)
(4.3) denkleminden: 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 280
𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑚𝑚 = 𝐸𝐸 = 50 𝐸𝐸𝑚𝑚 50
𝐸𝐸𝑓𝑓 𝑚𝑚 207 𝐺𝐺𝑚𝑚 = = = 18,38𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺
2(1 + 𝑣𝑣𝑚𝑚 ) 2(1 + 0,36)
→ 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 67,63𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
Diğer şıklara geçmeden önce ortotropik özellikleri hesaplamalıyız: 1 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚 0,25 0.75
= + = + = 0.0438
𝐺𝐺12 𝐺𝐺𝑓𝑓 𝐺𝐺𝑚𝑚 83,467 18,38
𝐸𝐸1 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 207x(0.25)+50x(0.75) → 𝐸𝐸1 = 89,25GPa
→ 𝐺𝐺12 = 22,83 𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺

1 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚 0,25 0.75
= + = + = 0.0162 → 𝐸𝐸2 = 61,67GPa
𝐸𝐸2 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑚𝑚 207 50
ν12 = ν𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 +ν𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 0.24x(0.25) + 0.36x(0.75) → ν12 = 0.33

Kompozitteki gerilmeler:
b-) F1=80kN
F1 80𝑥𝑥103
F2=48kN 𝜎𝜎1 = = = 50MPa,
F2 A1 400𝑥𝑥𝑥
A1 A2 F2 48𝑥𝑥103
F1 𝜎𝜎2 = = = 30𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀,
A2 400𝑥𝑥𝑥
𝜏𝜏12 = 0
(2.17.a) denkleminden 𝜎𝜎1 𝑣𝑣21 50 0,228

1 Yönünde kompozitteki birim uzama (gerinme): → 𝜀𝜀1 = − 𝜎𝜎2 . = 3
−30. 3
=4.49x10−4
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 89,25𝑥𝑥10 61,67𝑥𝑥10
1 yönünde kompozitteki toplam uzama: → ∆𝐿𝐿1 = 𝐿𝐿1 . 𝜀𝜀1 = 400. 4,49x10−4 = 0,179𝑚𝑚𝑚𝑚
(2.17.b) denkleminden 𝑣𝑣12 𝜎𝜎2 0,33 30

2 yönündeki kompozitteki birim uzama (gerinme): → 𝜀𝜀2 = −𝜎𝜎1 . + = −50. 3
.+ 3
=3,01 x 10−4
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 89,25𝑥𝑥10 61,67𝑥𝑥10
2 Yönünde kompozitteki toplam uzama : → ∆𝐿𝐿2 = 𝐿𝐿2 . 𝜀𝜀2 = 400. 3,01x10−4 = 0,12𝑚𝑚𝑚𝑚
Püf Noktası
1 yönünde birim uzamalar eşittir. (P.N -1’den)
(3.3) denkleminden, fiber ve matristeki 1 yönünde birim uzamalar: → 𝜀𝜀1 =𝜀𝜀𝑓𝑓1 = 𝜀𝜀𝑚𝑚1 = 4,49x10−4
2 yönünde gerilmeler eşittir. (P.N -2’den)
(3.6) denkleminden, fiber ve matristeki 2 yönünde gerilmeler: → 𝜎𝜎2 = 𝜎𝜎𝑓𝑓2 = 𝜎𝜎m2 = 30𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
İzotropik malzemeler için geçerli olan Hooke bağıntılarını fiber ve matris için uygulayabiliriz:
𝜎𝜎𝑓𝑓1 𝑣𝑣𝑓𝑓 𝑣𝑣𝑓𝑓 0 𝜎𝜎𝑓𝑓1 0,24

= − . 30=4,49x10−4 → 𝜎𝜎𝑓𝑓1 = 100,14𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝜀𝜀f1 = − 𝜎𝜎 − 𝜎𝜎
𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝑓𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝑓𝑓3 207𝑥𝑥103 207𝑥𝑥103
(2.15.a) 0
𝜎𝜎𝑚𝑚1 𝑣𝑣𝑚𝑚 𝑣𝑣𝑚𝑚 𝜎𝜎𝑚𝑚1 0,36
denkleminden: 𝜀𝜀m1 = − 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚 − 𝜎𝜎𝑚𝑚3 = − . 30=4,49x10−4 → 𝜎𝜎𝑚𝑚1 = 33,25 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝐸𝐸𝑚𝑚 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝐸𝐸𝑚𝑚 50𝑥𝑥10 3 50𝑥𝑥103
𝑣𝑣𝑓𝑓 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑓 𝑣𝑣𝑓𝑓 0 0,24 30

→ 𝜀𝜀f2 = 2,88𝑥𝑥10−5
𝜀𝜀f2 = − 𝜎𝜎𝑓𝑓1 + − 𝜎𝜎 =− 100,14 +
(2.15.b) 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝑓𝑓3 207𝑥𝑥103 207𝑥𝑥103
denkleminden 𝑣𝑣𝑚𝑚 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚 𝑣𝑣𝑚𝑚 0 0,36 30
𝜀𝜀m2 =− 𝜎𝜎 + − 𝜎𝜎 =− 33,25 + → 𝜀𝜀m2 = 36,05𝑥𝑥10−5
𝐸𝐸𝑚𝑚 𝑚𝑚𝑚 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝑓𝑓3 50𝑥𝑥103 50𝑥𝑥103

Poisson etkisini dikkate aldığımızda değişen değerler E2 ve ν21 dir.

c-)
Poisson etkisi ihmal edilmezse etkilenen değerlerin üstüne (*) koyuyoruz.
𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚 (𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝑣𝑣𝑓𝑓 − 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝑣𝑣𝑚𝑚 )2 0,25𝑥𝑥𝑥,75 (50𝑥𝑥𝑥,24 − 207𝑥𝑥𝑥,36 )2

(3.10b) Poisson etki 𝑝𝑝∗ = = = 7,93𝑥𝑥10−4
denkleminden: faktörü : 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝐸𝐸𝑓𝑓 (𝑉𝑉𝑓𝑓. 𝐸𝐸𝑓𝑓 + 𝑉𝑉𝑚𝑚. 𝐸𝐸𝑚𝑚 ) 50𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥(0,25𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 + 0,75𝑥𝑥𝑥𝑥)
(3.10.a) 1 𝑉𝑉𝑓𝑓 𝑉𝑉𝑚𝑚 1 0,25 0,75

= + − 𝑝𝑝∗ → = + − 7,93𝑥𝑥10−4 = 0,0154 → 𝐸𝐸2∗ = 64,87 𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺
denkleminden: 𝐸𝐸2∗ 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝐸𝐸2∗ 207 50
𝑣𝑣12 0,33 → 𝑣𝑣21∗ = 0,24

(3.13) 𝑣𝑣12 𝑣𝑣21∗ → 𝑣𝑣21∗ = 𝐸𝐸2∗ = 64,87
= 𝐸𝐸1 89,25
denkleminden: 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2∗
𝑣𝑣12 𝜎𝜎2 0,33 30
(2.17.b) Kompozitteki 2 → 𝜀𝜀2∗ = −𝜎𝜎1 . + = −50. + =2,77 6x 10−4
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2∗ 89,25x103 64,87x103
denkleminden: yönündeki birim uzama:
2 Yönünde Poisson etkisi ihmal edilmezse: → ∆𝐿𝐿2 ∗ = 𝐿𝐿2 . 𝜀𝜀2∗ = 400. 2,776x10−4 = 0,11𝑚𝑚𝑚𝑚
kompozitteki → ∆𝐿𝐿2 = 𝐿𝐿2 . 𝜀𝜀2 = 400. 3,01x10−4 = 0,12𝑚𝑚𝑚𝑚 olarak bulunmuştu.
Poisson etkisi ihmal edilirse:
toplam uzama
Fark: → ∆𝐿𝐿2 - ∆𝐿𝐿2 ∗ = 0,12 − 0,11 = 0,01𝑚𝑚𝑚𝑚
Örnek Problem 4.2
Örnek 4.1 deki tabaka, şekildeki gibi, kendi boyutlarına uygun sabit bir
oyuğun içerisine yerleştiriliyor ve 1 yönünde F= 60kN luk bir bası
kuvvetine maruz bırakılıyor. Buna göre; bu tabakanın 1 ve 2
doğrultularında kenar uzunluklarındaki değişimleri hesaplayınız.
F (Tabakanın ait, arka ve yan yüzeyleri oyukla temas halindedir.).
F −60𝑥𝑥103
Çözüm: 1 yönündeki gerilme: 𝜎𝜎1 = = = −37,5MPa
A1 400𝑥𝑥𝑥
Sınırlamadan dolayı 2 yönündeki birim ve toplam şekil değiştirmeler sıfırdır. → 𝜀𝜀2 = 0 → ∆𝐿𝐿2 = 𝐿𝐿2 . 𝜀𝜀2 = 0
𝑣𝑣12 𝜎𝜎2 𝐸𝐸2 61,67

Denk.(2.13.b)’ den → 𝜀𝜀2 = −𝜎𝜎1 . + = 0 → 𝜎𝜎2 = . 𝜎𝜎1 . 𝑣𝑣12 = −37,5 . 0,33 → 𝜎𝜎2 =-8,55MPa
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸1 89,25
𝜎𝜎1 𝑣𝑣21 −37,5 0,228 → ε1 =-3,89x10−4

Denk. (2.13.a)’ dan → 𝜀𝜀1 = − 𝜎𝜎2 . = −(−8,55).
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 89,25𝑥𝑥103 61,67𝑥𝑥103
→ ∆𝐿𝐿1 = 0,155𝑚𝑚𝑚𝑚
1 yönündeki toplam kısalma: → ∆L1 = L1 . ε1 = 400. (−3,89x10−4 )

E(GPa) ν σmax (MPa)
Örnek Problem 4.3
Demir 200 0,3 400
P1 Beton 32 0,2 65
Demir çubukların betona yerleştirilmesiyle elde edilmiş 12cm çaplı, 24cm
uzunluktaki silindirik bir donatı numunesi, alt ve üst kısımlarından iki
silindirik rijid levha arasına yerleştirilerek basma testine tabi tutuluyor.
24cm Test sırasında bası kuvveti P1 =700kN iken numunenin boyunda 0,4mm lik
bir çökme (kısalma) ölçülmüştür. Buna göre,
a-) Bu malzeme aniztropik malzeme tiplerinden hangi özel tipe girer?
(Cevap: Enine İzotropik Malzeme)
b-) Numune çapındaki daralmayı bulunuz. (Cevap: 40,56x10-3mm)
c-) Bu numunede 700kN luk bası kuvveti için betondaki ve demir çubuklardaki gerilmeleri hesaplayınız.
(Cevap: betondaki gerilme: -53,34MPa, demirdeki gerilme : -333.4MPa)
d-) Numunenin dayanabileceği maksimum bası kuvvetini teorik olarak hesaplayınız. (Cevap: 839,66kN)
e-) Aynı malzeme özelliklerine sahip olacak 1m x 0.5 m lik dikdörtgen kesitli bir kolonda 24mm çaplı demir
çubuklardan kaç tane kullanılmalıdır? (Cevap: 34 tane)
4.7 Kompozitten Verim Alma Sınırları
• Dayanım açısından düşündüğümüzde, matrisi fiberlerle

takviye etmekteki hedefimiz matristen daha dayanıklı bir
yapı elde etmektir.
• O halde matris malzemeden daha dayanaksız bir kompozit

tabaka üretmenin bir anlamı yoktur.
• Böyle bir problem fiber oranının belirli sınır değerlerin

altında kalması durumlarında ortaya çıkar.
• Fiberler matristen daha mukavimdir ancak belli bir sınırın altında kalınca kompozitin mukavemetini
daha da düşürür.
• Doğru bir tasarım ile verimli bir kompozit elde etmek istiyoruz. O halde bu alt sınır değerleri bilmemiz
ve bu sınırların üstünde imalat yapmamız gerekir.
• Şimdi bu sınır değerlerin teorik olarak nasıl hesaplandığını göreceğiz:..>>
4.7.1 Minimum Fiber Hacim Oranı : 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚

𝜎𝜎
a- Fiber oranı çok az olduğunda, 1 yönünde çeki yapılırsa, fiberler başlangıçta
kopma
hemen kopar ve yük taşımaz. Tüm yükü matris taşır. Bu durumda kompozitin 𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
e
hasar anı matrisin hasara uğradığı an olarak kabul edilir. Hasar anı yandaki kompozit
𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 kopma
diyagramda görüldüğü gibi e ve d noktalarına karşılık gelir. Yani matristeki d
𝜃𝜃𝑚𝑚
gerilme σm1 = 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 olduğunda kompozitteki gerilme 𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎𝐶𝐶𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 dır ve
𝜀𝜀
hasar anıdır. Bu durumda fiberler koptuktan sonra herhangi bir andaki matris 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
kompozitteki gerilme denklemi (3.5) den:

0
𝜎𝜎1 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑓𝑓1 + 𝑉𝑉𝑚𝑚 . 𝜎𝜎𝑚𝑚1 = (1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 ) 𝜎𝜎𝑚𝑚1
Kopma Anında kompozitin mukavemeti: 𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝑉𝑉𝑚𝑚 . 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = (1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 ) 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 (4.12)
(Unutmayın: 4.12 denklemi fiberlerin yük taşımadığı ve hemen koptuğu durum için geçerlidir.)
Kompozit Malzeme Mekaniği-Ders Notları-Prof.Dr.Mehmet Zor 110

25.09.2023
4. Kompozitin Teorik Mukavemeti ve Verim Alma Sınırları 𝜎𝜎 k
𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 okopma
b- Fiber oranı yeterli olunca, fiberler başlangıçta hemen kopmaz ve yük taşır.
ma
Kompozit mukavemeti bu durumda fiberlerin koptuğu andır. (Bu hal için kompozit a
mukavemeti 4.4 konusunda çıkarılmış ve 4.4 denkleminde ifade edilmişti.) 𝜃𝜃𝑓𝑓
𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 b
kopma
Kompozit mukavemeti için çıkarılmış olan fiberlerin yük taşıdığı (4.4) denklemi
kompozit
𝜃𝜃𝑐𝑐
ile fiberlerin yük taşımadığı (4.12) denklemi birbirine eşitlenirse, bu iki 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 kopma
d
denklemin çakışma noktası bulunur ve fiberlerin yük taşıma sınırındaki 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 c 𝜃𝜃𝑚𝑚 matris
hacimsel oranı ( minimum hacimsel oran) (Vf min ) elde edilir: 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝜀𝜀
(4.12) = (4.4)
𝜎𝜎𝑚𝑚 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = (1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 ) 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 + 𝑉𝑉𝑚𝑚 . (𝜎𝜎𝑚𝑚 )𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑉𝑉𝑓𝑓 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 = (4.13a)
𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝜎𝜎𝑓𝑓 + 𝜎𝜎𝑚𝑚
𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
veya
4.2, 4.3 ve 4.5 denklemleri dikkate alınarak, 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑚𝑚 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
𝑉𝑉𝑓𝑓 = (4.13b)
birim uzamalar cinsinden 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑚𝑚 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓
𝑉𝑉𝑓𝑓 > 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑚𝑚𝑖𝑖𝑖𝑖 olduğunda fiberler yük taşır denir.
Not: Fiberler yük taşımazsa (𝑉𝑉𝑓𝑓 ≤ 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 )kesit alanını azaltır.Bu sebeple kompozit mukavemeti matrisinkinden küçük olur. 𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 < 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
4.7.2 Kritik Fiber Hacim Oranı (𝑉𝑉𝑓𝑓𝑐𝑐𝑐𝑐 )

(4.4) denklemi
• Fiberlerin yük taşıması kompozitten dayanım
𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 + 𝑉𝑉𝑚𝑚 . (𝜎𝜎𝑚𝑚 )𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
açısından verim alındığı anlamına gelmez.
• Kompozitten verim alınabilmesi için kompozitin Bu eşitlikten,
mukavemetinin matristen daha büyük olması gerekir. 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑎𝑎𝑎𝑎
𝑉𝑉𝑓𝑓 = 𝑉𝑉𝑓𝑓
𝑐𝑐𝑐𝑐
= (4.14a)
• Çünkü matris malzemeyi fiberle takviye etmemizdeki 𝜎𝜎𝑓𝑓 − 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
amaç zaten budur. Bu ise fiber oranının belli bir sınır
veya
değerden daha yüksek olmasıyla mümkündür. birim uzamalar cinsinden
• İşte kritik fiber hacim oranı ( 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑐𝑐𝑐𝑐 ) olarak
𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
𝑉𝑉𝑓𝑓 =
isimlendirilen bu sınır değer, açıklamalardan da 𝑐𝑐𝑐𝑐 𝐸𝐸𝑓𝑓 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 (4.14b)
anlaşıldığı üzere, fiberlerin yük taşıma durumunda
𝑉𝑉𝑓𝑓 > 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑐𝑐𝑐𝑐 olduğunda kompozitten
kompozit mukavemetini hesapladığımız 4.4
verim alınır denir.
denkleminin, matris mukavemetine ( 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ’a)
𝑉𝑉𝑓𝑓𝑐𝑐𝑐𝑐 > 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 Daima geçerlidir.
eşitlenmesiyle elde edilir.
4.7.3 Fiber Hacim Oranı – Kompozit Mukavemeti Diyagramı

Bu 4ncü konuda anlatılanların grafiksel özeti yanda
görülmektedir.
𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 + (𝜎𝜎𝑚𝑚 )𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 (1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 )
Fiber Baskın Önemli noktalar:

1) 0 < Vf < Vfmin bölgesinde:
Matris Baskın
fiberler hemen kopar ve tüm yükü matris taşır.
𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = (1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 ) 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 Kompozit mukavemeti matrisin hasara uğradığı an
(𝜎𝜎𝑚𝑚 )𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
kabul edilir.
2) Vfmin< Vf < Vfcr bölgesinde:
𝑉𝑉𝑓𝑓 fiberler yük taşır ancak kompozitten verim alınmaz.
0 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑚𝑚𝑖𝑖𝑖𝑖 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑐𝑐𝑐𝑐 1
3) Vfcr < Vf <1 bölgesinde:

fiberler yük taşır ve kompozitten verim alınır.

Örnek 4.4
Matris Fiber
Elastiklik Modülleri: Em=16GPa, Ef=82 GPa,
Maksimum Birim Uzama εm-max=2,5x10-3 εf-max=1,71 x 10-3
Yukarıda bazı özellikleri verilen, her ikisi de gevrek karekter gösteren matris ve
fiber malzemelerden 400mmx400mmx8mm boyutlarında tek yön takviyeli ortotropik
bir tabakada üretilmiştir. Yapıda %25 oranında fiber kullanılmıştır. Buna göre;
a) Fiberlerin yük taşıyıp taşıyamayacağını,
b) Kompozitten verim alınıp alınamayacağını belirleyiniz.
c-) Bu yapının 1 ve 2 yönlerinde taşıyabileceği maksimum çeki kuvvetlerini
hesaplayınız.

Çözüm:
a) Minimum fiber oranı
𝐸𝐸𝑚𝑚 (𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) 16𝑥𝑥 2,5 − 1,71 𝑥𝑥10−3
(4.13b) denkleminden: 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = =
𝐸𝐸𝑓𝑓 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 + 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 82𝑥𝑥𝑥,71𝑥𝑥10−3 + 16𝑥𝑥𝑥,5𝑥𝑥10−3 − 16𝑥𝑥𝑥,71𝑥𝑥10−3
𝑉𝑉𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 0,083 = %8,3
𝑉𝑉𝑓𝑓 = 0,25 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣. 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵 𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔: → 𝑉𝑉𝑓𝑓 > 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 → (0,25 > 0,083) olduğundan fiberler yük taşır.
b) Kritik fiber oranı

𝐸𝐸𝑚𝑚 (𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) 16𝑥𝑥 2,5 − 1,71 𝑥𝑥10−3
(4.14b) denkleminden 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑐𝑐𝑐𝑐 = =
𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 (𝐸𝐸𝑓𝑓 − 𝐸𝐸𝑚𝑚 ) 1,71𝑥𝑥10−3 𝑥𝑥(82 − 16)
𝑉𝑉𝑓𝑓𝑐𝑐𝑐𝑐 = 0,11 = %11
𝑉𝑉𝑓𝑓 = 0.25 → 𝑉𝑉𝑓𝑓 > 𝑉𝑉𝑓𝑓𝑐𝑐𝑐𝑐 → ( 0,25 > 0,11 ) olduğundan kompozitten verim alınır.

Fiber mukavemeti: Matris mukavemeti:

c-)
𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 82000x1,71𝑥𝑥10−3 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝜀𝜀𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 16000x2,5𝑥𝑥10−3
→ 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 140,22𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 → 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 40𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
Fiberlerin kopma anında matristeki gerilme: 1 yönünde Kompozit Mukavemeti:

𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 + 1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑚𝑚
𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 =𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑚𝑚 = 1,71𝑥𝑥10−3 𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
→ 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 27,36𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 = (0,25)x140,22 + (0,75)x27,36

→ 𝜎𝜎𝑐𝑐𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 =55,575MPa ,
F1max
1 Yönünde maksimum çeki kuvveti : 𝐹𝐹1𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜎𝜎𝐶𝐶𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐴𝐴1 = 55,575 x 400 x 8 → 𝐹𝐹1𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 177840 N
A1
F1max
4.5 maddesinde açıklandığı gibi, 2 yönünde kompozitin
2 yönünde Kompozit Mukavemeti: mukavemeti matrisin mukavemetine eşit olur. 𝜎𝜎2𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜎𝜎𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 40 MPa
2 Yönünde maksimum çeki kuvveti : F2max F2max 𝐹𝐹2𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝜎𝜎2𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . 𝐴𝐴2 = = 40 𝑥𝑥 400 𝑥𝑥 8 = 128000 N
A2
5
MEKANİK
ÖZELLİKLERİN
DENEYSEL
TESPİTİ
(Bu konu 5a ve 5b nolu videolarda anlatılmıştır.)

5. Mekanik Özelliklerin Deneysel Tespiti
5.1 Amaç ve Kapsam
Teorik hesaplamalar yapılırken ihmal edilen üretim

sırasında oluşan kusurlar veya farklı faktörler deneysel
ölçüm sonuçlarına yansımaktadır. Bu sebeple bir
malzemenin herhangi bir mekanik özelliğinin
belirlenmesinde deneysel ölçümler esas alınır. Kompozit
malzemelerde de malzeme özellikleri açısından esas olan
deneysel ölçüm sonuçlarıdır.
Bu bölümde amacımız;
Ortotropik özellik gösteren bir kompozitte mekanik özelliklerin (E1, E2, E1, G12 , ν12 ) deneysel
ölçümlerle nasıl elde edildiğini detaylarıyla izah etmektir.

5.2 İzotropik Malzemelerde Mekanik Özelliklerin Deneysel Tespitini Hatırlayalım:

İzotropik malzemelerde çekme testi sayesinde,
• Elastiklik modülü ( E ),
• Poisson oranı (ν),
• Plastik bölge eğrisi,
• Akma (σa) ,çekme (σç) mukavemetleri deneysel olarak
elde edilebilmektedir. (Çekme mukavemetinden sonra
numune çok hızlı şekilde uzayıp aniden kopar.)
Çekme numunesi malzeme üzerinden herhangi bir

doğrultuda çıkarılabilir. Zira malzeme izotropik
olduğundan tüm doğrultularda özellikler aynıdır.
• Aynı deneyde elastik bölgede birden fazla an için ölçümler alınır.
• Diğerlerinden çok farklı ölçümler elimine edilir ve hesaplamaya katılmaz.
• Aynı deneyde ölçümlerle elde edilen birbiriyle uyumlu değerlerin ortalaması alınır.
• Farklı numuneler için de deneyler yapılarak, tüm numunelerin ortalamalarının genel ortalaması alınır.
5.2.1 Çekme testi aşamaları
Straingauge’ler
• Çekme test numunesi üzerine, en az 2 tane strain gauge (birim uzama ölçer – «sitireyn geyç» diye okunur)
yapıştırılmalıdır.
• Bu 2 strain gauge vasıtasıyla, yapıştırma yönündeki birim uzamalar (εx, εy ) ölçülür.
• (Ayrıca çekme testinden mekanik özelliklerin tespitinde daha detaylı bilgi için bknz: 37. sayfadaki 1.13.5 konusu)

25.09.2023
5.2.2 Çekme testinde 3ncü strain gauge kullanılırsa;

• Herhangi bir θ doğrultusunda yerleştirilen 3ncü strain gauge ile 𝜀𝜀𝜃𝜃′ ölçülür. Diğer 2 strain gauge ile de εx , εy ölçülür.
Kartezyen koordinatlar (x-y) için: 𝜀𝜀𝜃𝜃′ = 𝜀𝜀𝑥𝑥 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑠𝑠 2 𝜃𝜃 ′ + 𝜀𝜀𝑦𝑦 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑛𝑛2 𝜃𝜃 ′ + 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝜃𝜃 ′ 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝜃𝜃 ′ (5.1a)
• Gerinme dönüşüm formülü
Lokal koordinatlar (1-2) için: 𝜀𝜀𝜃𝜃′ = 𝜀𝜀1 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑠𝑠 2 𝜃𝜃 ′ + 𝜀𝜀2 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑛𝑛2 𝜃𝜃 ′ + 𝛾𝛾12 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝜃𝜃 ′ 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝜃𝜃 ′ (5.1b)
• Genelde θ' = 45o seçilir.
• 5.1a denkleminden γxy çekilip hesaplanır.
• 𝜃𝜃 ′ = 45o olduğundan τ𝜃𝜃 ′ = σy /2 olacaktır.
• Çünkü mohr çemberi soldan y eksenine teğet olur. R= τ45=σy / 2
• Kayma modülü G = 𝜏𝜏𝜃𝜃′ / 𝜀𝜀𝜃𝜃′ formülü ile bulunabilir.

𝐸𝐸
• Kayma modülü teorik olarak G = bağıntısı ile de bulunabilir. Mohr
2(1+𝜈𝜈)
Çemberi
• Çekme testi sonucunda bulunan G değerinin sağlaması bu teorik formül ile
yapılıp karşılaştırılmalıdır.
5.3.1 Lokal Eksen Takımı:
Tek yönlü ve sürekli fiber takviyeli, bir kompozit tabakada
1: Tabaka düzleminde, fiber doğrultusuna paralel eksen (along the fiber axis)
2: Tabaka düzleminde, fiber doğrultusuna dik eksen (paralel to the plane of the lamina
but perpendicular the fiber axis)
3: Kalınlık doğrultusundaki eksen (perpendicular to the plane of lamina and fiber axis)
Tabakalı kompozitlerin herbir tabakasının kendisine özgü lokal eksenleri (1,2,3) vardır.
5.3.2. Global eksen Takımı: Tabakalı kompozitlerde tüm yapıyı temsil eden Kartezyen (x,y,z) eksenlere denir.

5.4 Fiber (1) Doğrultusundaki Özelliklerin (𝐸𝐸1 , 𝜈𝜈12 , XT ) Deneysel Tespiti:
1 Yönünde Çekme Testi yapılır. Aşağıdaki adımlar sırasıyla takip edilmelidir:

5.4.1-) Plakadan 1 5.4.2-) 1 ve 2 doğrultusunda 5.4.3-) Numune çekme 5.4.4-) Çekme Testi Yapılır
doğrultusunda numune çıkarılır. strain gauge ’ler yapıştırılır. cihazına bağlanır. P-∆L diyagramı cihazdan ölçülür.
(Numune kalınlığı, plaka
kalınlığı ile eşit olmalıdır.)
L1
* Çekme cihazından okunan P1 kuvvet değerleri numune için doğrudur ancak, cihazdan okunan ∆L1 uzama değerleri doğru
değildir. Çünkü cihazın çenelerinin elastik uzama etkisi de cihazdan okunan ∆L1 değerleri içinde yer alır ve bu şekilde ε1= ∆L1 /L1
denkleminin kullanılması yanlış olur. Bu sebeple numune üzerine straingauge ler yapıştırılarak (ε1, ε2) değerleri doğrudan
ölçülür. Bir straingauge kendi ekseni yönündeki birim uzamayı ölçmemizi sağlar.
5.4.5 adımı..>>
5.4.5) Gerilme – Gerinme Diyagramı ve buradan E1, ν12, XT değerlerinin elde edilmesi
a, b, …. n gibi farklı anlar için aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılır:

L1
1) Ölçümler yapılır: Cihazdan çekme kuvvetleri (P1a , P1b ,.. P1n) okunur ve Strain-gauge
lerden gerinmeler (𝜀𝜀1𝑎𝑎 , 𝜀𝜀1𝑏𝑏 ,…𝜀𝜀1𝑛𝑛 ; 𝜀𝜀2𝑎𝑎 , 𝜀𝜀2𝑏𝑏 , . . 𝜀𝜀2𝑛𝑛 ) ölçülür.
𝑃𝑃1𝑎𝑎 𝑃𝑃1𝑏𝑏 𝑃𝑃1𝑛𝑛
2) Gerilmeler hesaplanır: (𝜎𝜎1𝑎𝑎 = , 𝜎𝜎1𝑏𝑏 = , . . 𝜎𝜎1𝑛𝑛 = ) (𝐴𝐴0 : numune ilk kesiti)
𝐴𝐴0 𝐴𝐴0 𝐴𝐴0
𝜎𝜎1𝑎𝑎 𝜎𝜎1𝑏𝑏 𝜎𝜎1𝑛𝑛

3). Elastiklik modülleri hesaplanır: 𝐸𝐸1𝑎𝑎 = , 𝐸𝐸1𝑏𝑏 = ,… 𝐸𝐸1𝑛𝑛 =
𝜀𝜀1𝑎𝑎 𝜀𝜀1𝑏𝑏 𝜀𝜀1𝑛𝑛

4) Major poisson oranları bulunur:( 𝜈𝜈12 𝑎𝑎 = − 𝜀𝜀 𝑎𝑎, 𝜈𝜈12 𝑏𝑏 = − 𝜀𝜀 𝑏𝑏 , … . . , 𝜈𝜈12 𝑛𝑛 = − 𝜀𝜀 𝑛𝑛)
1 𝑎𝑎 1 𝑏𝑏 1 𝑛𝑛
5) Bulunan değerlerin ortalaması alınarak malzemeye ait E1 ve ν12 değerleri bulunur.
𝑬𝑬𝟏𝟏𝒂𝒂 + 𝑬𝑬𝟏𝟏𝒃𝒃 + ⋯ 𝑬𝑬𝟏𝟏𝒏𝒏 𝝂𝝂𝟏𝟏𝟏𝟏𝒂𝒂 + 𝝂𝝂𝟏𝟏𝟏𝟏𝒃𝒃 + ⋯ 𝝂𝝂𝟏𝟏𝟏𝟏𝒏𝒏

𝑬𝑬𝟏𝟏 = , 𝝂𝝂𝟏𝟏𝟏𝟏 =
𝒏𝒏 𝒏𝒏
6) Kırılma anındaki kuvvetten (Pult) malzemenin 1
P1−ult
yönündeki çekme (Tension) mukavemeti bulunur: 𝑋𝑋 𝑇𝑇 = 𝜎𝜎1𝑇𝑇 ult =
A0
5.5 Fiberlere Dik (2) Doğrultuda Özelliklerin (𝐸𝐸2 , 𝜈𝜈21 ,YT) Deneysel Tespiti:
2 Yönünde Çekme Testi yapılır. Aşağıdaki adımlar sırasıyla takip edilmelidir:
5.5.1-) Plakadan 2 5.5.2-) 1 ve 2 doğrultusunda 5.5.3-) Numune çekme 5.5.4-) Çekme Testi Yapılır
doğrultusunda numune çıkarılır. strain gauge ’ler yapıştırılır. cihazına bağlanır. P2-∆L2 diyagramı cihazdan ölçülür.
(Numune kalınlığı, plaka
kalınlığı ile eşit olmalıdır.)
L2
* Çekme cihazından okunan P2 kuvvet değerleri numune için doğrudur ancak, cihazdan okunan ∆L2 uzama değerleri doğru değildir. Çünkü
cihazın çenelerinin elastik uzama etkisi de cihazdan okunan ∆L2 değerleri içinde yer alır ve bu şekilde ε2= ∆L2 /L2 denkleminin kullanılması
yanlış olur. Bu sebeple numune üzerine straingauge ler yapıştırılarak (ε1, ε2) değerleri doğrudan ölçülür.
5.5.5 adımı..>>
5.5.5-) Gerilme – Gerinme Diyagramı ve buradan E2, ν21, YT değerlerinin elde edilmesi
a, b, …. n gibi farklı anlar için sırasıyla aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılır:
1. Ölçümler: Cihazdan çekme kuvvetleri (P2a , P2b ,.. P2n) okunur ve Strain-gauge lerden L2
gerinmeler ölçülür : (𝜀𝜀1𝑎𝑎 , 𝜀𝜀1𝑏𝑏 ,…𝜀𝜀1𝑛𝑛 ; 𝜀𝜀2𝑎𝑎 , 𝜀𝜀2𝑏𝑏 , . . 𝜀𝜀2𝑛𝑛 )

𝑃𝑃2𝑎𝑎 𝑃𝑃2𝑏𝑏 𝑃𝑃2𝑛𝑛
2. Gerilmeler hesaplanır: (𝜎𝜎2𝑎𝑎 = , 𝜎𝜎2𝑏𝑏 = , … 𝜎𝜎2𝑛𝑛 = ) , (𝐴𝐴0 : numune ilk kesiti)
𝜎𝜎2𝑎𝑎 𝜎𝜎2𝑏𝑏 𝜎𝜎2𝑛𝑛

3. Elastiklik modülleri hesaplanır: 𝐸𝐸2𝑎𝑎 = 𝜀𝜀 , 𝐸𝐸2𝑏𝑏 = 𝜀𝜀 , …𝐸𝐸2𝑛𝑛 = 𝜀𝜀
1𝑎𝑎 1𝑏𝑏 1𝑛𝑛

4. Major poisson oranları bulunur: ( 𝜈𝜈21 𝑎𝑎 = − 𝜀𝜀 𝑎𝑎, 𝜈𝜈21 𝑏𝑏 = − 𝜀𝜀 𝑏𝑏 , … . . , 𝜈𝜈21 𝑛𝑛 = − 𝜀𝜀 𝑛𝑛 )
2 𝑎𝑎 2 𝑏𝑏 2 𝑛𝑛
5. Bulunan değerlerin ortalaması alınarak malzemeye ait E2 ve ν21 değerleri bulunur.
𝑬𝑬𝟐𝟐𝒂𝒂 + 𝑬𝑬𝟐𝟐𝒃𝒃 + ⋯ 𝑬𝑬𝟐𝟐𝒏𝒏 𝝂𝝂𝟐𝟐𝟏𝟏𝒂𝒂 + 𝝂𝝂𝟐𝟐𝟏𝟏𝒃𝒃 + ⋯ 𝝂𝝂𝟐𝟐𝟐𝟐𝒏𝒏

𝑬𝑬𝟐𝟐 = , 𝝂𝝂𝟐𝟐𝟏𝟏 =
𝒏𝒏 𝒏𝒏
6. Kırılma anındaki kuvvetten (Pult) malzemenin
P2−ult
2 yönündeki çekme (Tension) mukavemeti bulunur: 𝑇𝑇
𝑌𝑌 = 𝜎𝜎2𝑇𝑇 ult =
A0
126
25.09.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği-Ders Notları-Prof.Dr.Mehmet Zor
Çekme Testleri için önemli noktalar
a) Çekme testi devam ederken örneğin 10ncu saniyede a noktasında P1a , 𝜀𝜀1𝑎𝑎 , 𝜀𝜀2𝑎𝑎 (veya 2 yönü için P2a , 𝜀𝜀1𝑎𝑎 , 𝜀𝜀2𝑎𝑎 ) değerleri o anda
ölçülür. Farklı saniyeler için bu ölçümler yapılır ve not alınır.
b) Diğerlerinden çok farklı olan birkaç ölçüm değeri elimine edilir ve ortalamaya katılmaz.
c) Farklı numuneler için de ölçümler alınarak, her bir malzeme özelliği için genel ortalama alınır.
d) Malzeme lineer elastik kabul edilmiştir. Eğer plastik bölgesi varsa, tüm ölçümler elastik bölgede yapılır. Bu durumda
XT : 1 yönündeki (YT : 2 yönündeki) akma mukavemeti olacaktır.
a) 𝑋𝑋 𝑇𝑇 değerinin teorik karşılığı 𝜎𝜎𝑐𝑐−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 değeridir (Bknz. 4.4 konusu).
b) 𝑌𝑌 𝑇𝑇 değerinin teorik karşılığı ise matris çeki mukavemeti (𝜎𝜎𝑚𝑚−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) değeridir. (Bknz. 4.5 konusu).
c) Gevrek malzemelerin 1 ve 2 yönlerindeki bası mukavemetleri (XC ve YC), çeki mukavemetlerinden farklıdır ve bası mukavemetlerini
bulmak için basma deneyleri yapılmalıdır.
d) XC değerinin teorik karşılığı ise 𝜎𝜎𝑐𝑐−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 dur. (Bknz :4.6 maddesi)
e) 𝑌𝑌 𝐶𝐶 değerinin teorik karşılığı ise matrisin bası mukavemeti (𝜎𝜎𝑚𝑚−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ) değeridir. (Bknz. 4.6 konusu).

5.6 Çeki Testleri İçin Deneysel Ölçümlerin Sağlaması
Ortotropik bir kompozit tabaka için geçerli olan (3.13) denklemi:
𝜈𝜈𝑖𝑖𝑖𝑖 𝜈𝜈𝑗𝑗𝑗𝑗
=
𝐸𝐸𝑖𝑖 𝐸𝐸𝑗𝑗
Bu formülde i=1, j=2 alınarak deneysel olarak elde edilen E1, E2, ν12, ν21 değerlerinin sağlaması yapılabilir.
𝜈𝜈12 𝜈𝜈21
=
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2
Deneyler doğru yapılmış ise bu denklemin de yaklaşık da olsa sağlanması gerekir. Eğer bu denklem
sağlanmıyorsa, deneylerdeki ölçümlerde veya hesaplamalarda hata yapılmış olabilir ve bunlar tekrar
kontrol edilmelidir.

5.7 Kayma Modülü (G12) ve Kesme Mukavemeti (S) için Deneysel Tespit Yöntemleri
1 1 1 2𝜈𝜈12 1
5.7.1. Off – Axis Yöntemi (G12 bulunur): = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 4 𝜃𝜃 + − 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2 𝜃𝜃𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 2 𝜃𝜃 + 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠4 𝜃𝜃 (5.2)
Ε𝑥𝑥 Ε1 𝐺𝐺12 Ε1 Ε2
Bu yöntemde S değeri hesaplanmaz. Üstteki 5.2 nolu dönüşüm bağıntısından G12 çekilerek hesaplanır. Bunun
için bağıntıdaki tüm diğer değerler önceden tespit edilmiş olmalıdır. E1, E2, ν12 değerlerinin deneysel olarak
önceden bulunduğunu kabul ediyoruz. θ = 45o seçiyoruz. x yönündeki Elastiklik Modülü (Ex) ise aşağıda
adımları açıklanan deneysel yöntemle bulunur.
5.7.1.1) Plakadan liflerle 45° açı 5.7.1.2) x doğrultusunda 5.7.1.3) Numune çekme 5.7.1.4) Çekme Testi
yapacak şekilde numune çıkarılır. bir strain gauge cihazına bağlanır. Yapılır. Px- ∆Lx diyagramı
(Numune kalınlığı, plaka kalınlığı yapıştırılır. cihazdan ölçülür.
ile eşit olmalıdır.)
45°
5.4 maddesinde açıklandığı gibi cihazdan okunan ∆Lx değerlerinin içinde cihazın çenelerinin de etkisi olduğundan, bir strain gauge
kullanılarak numune üzerinden doğrudan ölçüm yapılır ve εx değerleri elde edilir.
5.7.1.5) Gerilme – Gerinme Diyagramı ve buradan Ex değerinin elde edilmesi
a, b, …. n gibi farklı anlar için sırasıyla aşağıdaki işlemler yapılır:
1. Ölçümler: Cihazdan çekme kuvvetleri (Pxa , Pxb ,.. Pxn) okunur ve Strain-gauge
lerden gerinmeler (𝜀𝜀𝑥𝑥𝑎𝑎 , 𝜀𝜀𝑥𝑥𝑏𝑏 ,…𝜀𝜀𝑥𝑥𝑛𝑛 ) ölçülür.
𝑃𝑃𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑃𝑃𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑃𝑃𝑥𝑥𝑥𝑥
2. Gerilmeler hesaplanır: (𝜎𝜎𝑥𝑥𝑎𝑎 = , 𝜎𝜎𝑥𝑥𝑏𝑏 = , … 𝜎𝜎𝑥𝑥𝑛𝑛 = ) , (𝐴𝐴0 : numune ilk kesiti)
𝜎𝜎𝑥𝑥𝑎𝑎 𝜎𝜎𝑥𝑥𝑏𝑏 𝜎𝜎𝑥𝑥𝑛𝑛

3. Elastiklik modülleri hesaplanır: 𝐸𝐸𝑥𝑥𝑎𝑎 = 𝜀𝜀 , 𝐸𝐸𝑥𝑥𝑏𝑏 = 𝜀𝜀 , …𝐸𝐸𝑥𝑥𝑛𝑛 = 𝜀𝜀
𝑥𝑥𝑎𝑎 𝑥𝑥𝑏𝑏 𝑥𝑥𝑛𝑛
4. Bulunan değerlerin ortalaması alınarak malzemeye ait Ex değeri bulunur. *5.4 ve 5.5 maddelerinde
yapılan açıklamalar
𝑬𝑬𝒙𝒙𝒂𝒂 + 𝑬𝑬𝒙𝒙𝒃𝒃 + ⋯ 𝑬𝑬𝒙𝒙𝒏𝒏 (önemli noktalar) bu test
𝑬𝑬𝒙𝒙 = için de geçerlidir.
𝒏𝒏
1 4 2𝜈𝜈12 1 1
5. 5.2 denkleminden G12 çekilir ve hesaplanır = + − + (5.3)
𝐺𝐺12 𝐸𝐸𝑥𝑥 𝐸𝐸1 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2

5.7.2.a Burulma Tüpü (Torsional Tube) Test Yöntemi (G12 ve S bulunur)

45o
1. Bu yöntemde, öncelikle ‘‘r’’ ortalama yarıçapında, ‘‘ t’’ cidar kalınlığında,
T
içi boş, silindirik (tüp veya boru şeklinde) bir numune hazırlanmalıdır. T
2. Numunenin silindir ekseni boyunca sürekli fiberlerle takviye edilmiş

olması gerekir. Burulma Test
cihazı
3. Silindir dış yüzeyine yatayla 45° açı yapacak şekilde bir strain gauge
yerleştirilir.
4. Numune burulma test cihazına bağlanır.
5. Farklı anlar için ölçülen T ve ε45o değerleri 5.4 denkleminde yerine t

Ortalama kesit alanı:
koyularak herbir an için G12 değeri belirlenir ve genel ortalama
𝐴𝐴∗ 𝐴𝐴∗ =π𝑟𝑟2
alınarak malzemenin kayma modülü (G12 )değeri belirlenmiş olur:
T (5.4)
6. Hasar anındaki burulma momenti (Tult ) cihazdan okunarak, G12 =
4𝜀𝜀45° . 𝐴𝐴∗ . t
malzemenin kesme mukavemeti 5.5 denkleminden hesaplanır: Tult
S = 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = ∗ (5.5)
Bu formüllerin nasıl elde edildiği bir sonraki sayfada açıklanmıştır..>> 2𝐴𝐴 𝑡𝑡
5.7.2.b Burulma tüpü yönteminde kullanılan formüllerin çıkarılması:
1 I-I kesiti –sol kısmı I-I kesiti
I 𝜏𝜏12 𝜏𝜏𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 = 𝜏𝜏12
𝜏𝜏12
a 45o 𝜀𝜀45𝑜𝑜 𝜏𝜏21 = 𝜏𝜏12
B 𝜏𝜏21 t
b B ds dA=tds r 𝜏𝜏12
T dA B ds=rdα dα
T T 𝜏𝜏12 𝐴𝐴∗
I dA=t.ds=trdα
Tiç = T
Herhangi bir I-I kesitindeki dif. iç 𝜏𝜏12 Tiç = T
burulma momenti ∶ 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑖𝑖𝑖 = (𝜏𝜏12 . dA). r Sadece T burulma momenti sebebiyle kesitteki kayma
gerilmeleri (𝜏𝜏12 ) oluşur; Normal gerilmeler 𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎2 = 0 dır.
Kesitteki toplam iç moment:
( 2.17 )denklemindeki Hooke bağıntılarından;
𝑇𝑇𝑖𝑖𝑖 = 𝑇𝑇 = � 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑖𝑖𝑖 = � 𝜏𝜏12 . 𝑑𝑑𝑑𝑑. 𝑟𝑟 𝜎𝜎1 𝑣𝑣21 𝑣𝑣12 𝜎𝜎2 𝜏𝜏12
𝜀𝜀1 = − 𝜎𝜎 = 0 , 𝜀𝜀2 = − 𝜎𝜎
𝐸𝐸1 1
+ = 0 , 𝛾𝛾12 =
2𝜋𝜋 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 2 𝐸𝐸2 G12
= � 𝜏𝜏12 . 𝑟𝑟. 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑎𝑎 = 𝑟𝑟2𝑡𝑡. 𝜏𝜏12 � 𝑑𝑑𝑎𝑎 (5.1.b) deki Gerinme Dönüşüm bağıntısı :
0
0 0 ′ ′
𝑇𝑇𝑖𝑖𝑖 = 𝑇𝑇 = 2. π𝑟𝑟2𝑡𝑡. 𝜏𝜏12 = 2. 𝐴𝐴∗ . 𝑡𝑡. 𝜏𝜏12 𝜀𝜀𝜃𝜃′ = 𝜀𝜀1 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑠𝑠 2 𝜃𝜃 ′ + 𝜀𝜀2 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑛𝑛2 𝜃𝜃 ′ + 𝛾𝛾12 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝜃𝜃 ′ 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝜃𝜃 ′ = 𝛾𝛾12 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝜃𝜃 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝜃𝜃
𝐴𝐴∗ = π𝑟𝑟2 (ortalama alan) Strain-gauge açısı
𝜃𝜃 ′
=45o olduğundan: 𝜀𝜀 ° = 𝛾𝛾12 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆45o𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶45o = 0,5𝛾𝛾
12 𝛾𝛾12 = 2𝜀𝜀45°
𝑇𝑇 45
𝜏𝜏12 = ∗ (ortalama gerilme)
2𝐴𝐴 t 1-2 düzlemindeki 𝜏𝜏12 𝜏𝜏12 T T
Tult (kesme G = (5.4)
𝑆𝑆 = 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = ∗ (5.5) Rijitlik Modülü: G12 = 𝛾𝛾 = 2𝜀𝜀 = ∗
2𝐴𝐴 t. 2. 𝜀𝜀
12
4𝜀𝜀45° . 𝐴𝐴∗ . t
12 45° 45°
2𝐴𝐴 t mukavemeti)
25.09.2023 132
5.7.3 Iosipescu Yöntemi (G12 ve S bulunur.)
1. Bu yöntemde şekildeki gibi lifler doğrultusunda V çentikli

özel bir numune hazırlanır.
2. Numuneye 45° açı yapacak şekilde strain gauge yerleştirilir.
3. 2 parçadan oluşan yük fikstürü aparatına numune bağlanır.

En önemli nokta V çentiğinin tam ortaya gelmesidir. Çünkü
a sadece bu durumda çentik kesitinde eğilme momenti sıfır
olur ve çentik kesitindeki kayme gerilmesi 𝜏𝜏12 = V/A
formülüyle bulunur. (V: kesitteki kesme kuvveti)
a
4. Aparat ve numune birlikte bu haliyle çekme cihazına
Σ Fy =0 → 𝑃𝑃1 −𝑃𝑃2 = 𝑃𝑃 bağlanır ve P bası yükü uygulanır. P bası yükleri çentik
a-a kesiti
ekseninden eşit mesafede ve zıt yönde olmalıdır. Bu
Σ Fy =0 durumda aparatların çentiğe yakın olan numuneye temas
kısımları arasında eşit P1 kuvvetleri, uzak temas
çentik kesit alanı:
A=c.t kısımlarında ise P2 kuvvetleri oluşacaktır.
25.09.2023
a a-a kesiti 5. Numunenin a-a kesitinin sol kısmının dengesi incelenirse;
D çentik kesitini de içeren numune orta bölgesinde kesme
kuvvetinin V = P olduğu anlaşılır.
A=c.t
a 6. Hesaplamalar: Çentik kesitinde eğilme momenti M=0
𝜏𝜏12 = 𝑉𝑉/𝐴𝐴 olduğundan, normal gerilmeler oluşmayacaktır (σ1=σ2=0).

𝜀𝜀
45𝑜𝑜
D
Çentik kesitindeki bir D noktasındaki durum:
𝜎𝜎1 𝑣𝑣21 𝑣𝑣12 𝜎𝜎 𝜏𝜏12
( 2.17 )denkleminden; 𝜀𝜀1 = − 𝜎𝜎 = 0 , 𝜀𝜀2 = − 𝜎𝜎
𝐸𝐸1 1
+ 𝐸𝐸2 = 0 , 𝛾𝛾12 =
G12
𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 2 2
(5.1.b) denkleminden: 𝜀𝜀𝜃𝜃′ = 𝜀𝜀1 𝐶𝐶𝐶𝐶𝑠𝑠 2 𝜃𝜃 ′ + 𝜀𝜀2 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑛𝑛2 𝜃𝜃 ′ + 𝛾𝛾12 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝜃𝜃 ′ 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝜃𝜃 ′ = 𝛾𝛾12 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝜃𝜃 ′ 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝜃𝜃 ′
Strain-gauge açısı 𝜃𝜃 ′ =45o olduğundan: 𝜀𝜀45° = 𝛾𝛾12 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆45o𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶45o = 0,5𝛾𝛾12 𝛾𝛾12 = 2𝜀𝜀45°
Pult 𝜏𝜏12 𝑉𝑉/𝐴𝐴 𝑃𝑃/(𝑐𝑐. 𝑡𝑡) 𝑃𝑃

S= 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =
Pult
S= (5.6) ; G12 = = = G12 = (5.7)
𝐴𝐴 𝑐𝑐.𝑡𝑡 𝛾𝛾12 2𝜀𝜀45° 2𝜀𝜀45° 2. 𝑐𝑐. 𝑡𝑡. 𝜀𝜀45°
7. Çekme cihazında yapılan bası testi sırasında farklı anlar için, P ve 𝜀𝜀45° değerleri okunur.
8. Herbir an için (5.6) denkleminden S , (5.7) denkleminden G12 değerleri hesaplanır
9. Bu anlık değerlerin ortalaması alınır ve malzemeye ait S ve G12 değerleri elde edilmiş olur.
10. Farklı numuneler için yapılan testlerin genel ortalaması alınarak gerçeğe çok daha yakın sonuçlar elde edilir.
Iosipescu Aparatları ve Test Düzeneği

Örnek 5.1: Yeni üretilmiş, tek yön fiber takviyeli
bir tabakadan, şekildeki gibi 2cm genişliğinde,
0.4cm kalınlığında bir numune çıkarılıyor ve
çekme testine tabi tutuluyor. Numunenin
üzerine şekildeki doğrultularda a ve b
straingage leri yapıştırılmıştır. Malzemenin
gevrek (kırılgan) ve lineer elastik olduğu çekme
diyagramından anlaşılıyor. Test sırasında farklı
anlarda ölçülen değerler tabloda gösterildiği
gibidir. Buna göre, sadece bu ölçümü dikkate Çözüm:
alarak, malzemenin E1,E2,ν12, ν21, G12, XT, YT, S
Liflere dik yani 2 yönünde bir çekme testi yapıldığı için E2, ν21 ve YT
değerlerinden mümkün olanlarını belirleyiniz.
değerleri deney sonucunda elde edilir. (5.5 maddesinde anlatılmıştır)
P (kN) εa εb 𝑃𝑃
a: 2 yönü, b: 1yönüdür. 𝜀𝜀a = 𝜀𝜀2 , 𝜀𝜀b = 𝜀𝜀1 , 𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎3 = 0 , 𝜎𝜎2 =
-4 -5 𝐴𝐴2
3,2 6,1x10 -1,1x10
𝑣𝑣12 𝜎𝜎2 𝑣𝑣32 𝜎𝜎2 𝜎𝜎2
6,6 12,7x10-4 -2,4x10-5 ( 2.15b )denkleminden: 𝜀𝜀2 = − 𝜎𝜎 + − 𝜎𝜎 = → 𝐸𝐸2 =
𝐸𝐸1 1 𝐸𝐸2 𝐸𝐸3 3 𝐸𝐸2 𝜀𝜀2
8,2 16,3x10-4 -3,1x10-5
𝜀𝜀1
11,2 29,2x10 -4
-4,3x10-5
( 3.12.b )denkleminden: 𝑣𝑣21 = −
𝜀𝜀2
18,9
35,8x10-4 -7,8x10-5 𝐴𝐴2 =0,4cm x 2cm =0,8cm2 = 80mm2
(kopma)
Ölçümler (soruda verilmişti) Hesaplamalar
Ölçüm 𝐏𝐏 𝝈𝝈𝟐𝟐 𝜺𝜺𝟏𝟏

P (kN) ε2 ε1 𝛔𝛔𝟐𝟐 = 𝑬𝑬𝟐𝟐 = 𝒗𝒗𝟐𝟐𝟏𝟏 = −
No 𝐀𝐀𝟐𝟐 𝜺𝜺𝟐𝟐 𝜺𝜺𝟐𝟐
-4 -5 3,2x103 𝑁𝑁 40𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 −1,1x10−5

 1 3,2 6,1x10 -1,1x10 = 40 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 = 65574 MPa − = 0,018
80 𝑚𝑚𝑚𝑚2 6,1𝑥𝑥10−4 6,1𝑥𝑥10−4
-4 -5 6,6x103 82,5𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 −2,4x10−5
 2 6,6 12,7x10 -2,4x10 = 82,5 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 = 64961 MPa − = 0,0189
80 12,7𝑥𝑥10−4 12,7𝑥𝑥10−4
8,2x103 102,5 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 −3,1x10−5
 3 8,2 16,3x10 -4
-3,1x10 -5 = 102,5 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 = 62883 MPa − = 0,019
80 16,3 𝑥𝑥10−4 16,3𝑥𝑥10−4
11,2x103 140 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 −4,3x10−5
X4 11,2 29,2x10-4 -4,3x10-5 = 140 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 = 47945 MPa − = 0,0147
80 29,2 𝑥𝑥10−4 29,2𝑥𝑥10−4
18,9x103
P = 18,9 𝑻𝑻
𝒀𝒀 = (𝝈𝝈𝑻𝑻𝟐𝟐 )𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 = 236,5 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 −7,8x10−5
 5 ult 35,8x10-4 -7,8x10-5 80 = 65992 MPa − = 0,0218
(kopma) = 236,5 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 35,8 𝑥𝑥10−4 35,8𝑥𝑥10−4
• 4 nolu ölçümler, diğerlerinden çok farklı 65574 + 64961 + 62883 + 65992

olduğundan hesaba katılmaz. E2ort = = 64852MPa
4
• Kopma anındaki gerilme değeri aynı zamanda,
kopma mukavemeti (YT) değerine eşittir. 0,018 + 0,0189 + 0,019 + 0,0209
𝑣𝑣21−ort = = 0,019
4
Örnek 5.2
Iosipescu Metodu ile yapılacak deneyde, gevrek, tek yön sürekli fiber
takviyeli bir tabakadan çıkarılmış numunenin çentik aralığı c = 1cm,
numune kalınlığı t = 1mm dir. Deney sırasında bu numuneden farklı
anlar için okunan ölçümler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre, bu
numunenin rijitlik modülü (G12 ) ve kesme mukavemeti (S) değerlerini
tespit ediniz.
Anlık Ölçümler
P (N)= 180 272 534 Pult = 725 (hasar anı)
ε45 = 2x10-4 3,4x10-4 6,3x10-4 8,5x10-4
Çözüm:
Hesaplamalar
𝐏𝐏 180 272 534 725
𝝉𝝉𝟏𝟏𝟐𝟐 = (MPa) = 18 = 27,2 = 53,4 = 72,5 = 𝑆𝑆
𝒄𝒄. 𝒕𝒕 10𝑥𝑥𝑥 10𝑥𝑥𝑥 10𝑥𝑥𝑥 10𝑥𝑥𝑥
𝝉𝝉𝟏𝟏𝟐𝟐 18 27,2 53,4 72,5
𝑮𝑮𝟏𝟏𝟐𝟐 = (MPa) = 45000 = 40000 = 42381 = 42647
𝟐𝟐. 𝜺𝜺𝟒𝟒𝟒𝟒 2𝑥𝑥𝑥,10−4 2 𝑥𝑥 3,4x10−4 2 𝑥𝑥 6,3 x10−4 2 𝑥𝑥 8,5 x10−4
45000 + 40000 + 42381 + 42647 Pult 725

𝐺𝐺12−𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 = = 42507𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 , S = 𝜏𝜏12−ult = = = 72,5𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
4 𝐴𝐴 10𝑥𝑥1
Örnek 5.3: Off-axis deneyi ile bir kompozit malzemenin 1-2 düzlemindeki
rijitlik modülü (G12) tespit edilecektir.
Bu amaçla kesiti : A = 100mm2, Boyu : L = 10cm olan, 45o lik fiber yönlendirmesine sahip
bir test numunesine x yönünde çekme testi uygulanmıştır. Test sırasında çekme cihazından
okunan anlık değerler alttaki tabloda verilmiştir. ∆L toplam uzama değerlerinin sadece
numuneye ait olduğunu kabul ederek; G12 değerini bu ölçümlerden elde ediniz.
Malzemenin daha önceden bulunan özellikleri : E1 =26GPa, E2 = 6GPa, ν12 = 0.25
Test sırasında okunan değerler:

Ölçüm No: 1 2 3 4 5
15kN
P(N) = 2000 4600 8400 12800 18000
∆L(mm) = 0,21 0,49 0,87 1,3 2,2
Cevap: 𝐺𝐺12−ort = 4338 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀

KOMPOZİTLERDE
HOOKE ve
6. DÖNÜŞÜM
BAĞINTILARI
(ORTOTROPİK BİR TABAKADA GERİLME-
ŞEKİL DEĞİŞTİRME HESAPLAMALARI)
(Bu konu 6 nolu videoda anlatılmıştır.)

6. Hooke ve Dönüşüm Bağıntıları (Tek Tabakada Gerilme-Şekil Değiştirme Hesaplamaları)
1-2: lokal eksen takımı, x-y: global eksen takımı
6.1 Bu bölümde amacımız: Ortotropik özellik gösteren kompozit bir levhada, düzlem gerilme
durumunda, 1 ve 2 doğrultularındaki elastik malzeme özellikleri ( E1 , E2 , ν12 , G12 ) belli iken , x
ve y doğrultularında gerilmeler ve şekil değiştirmeleri ve bunlar arasındaki bağıntıları (global
eksenlere göre Hooke Bağıntılarını) elde etmek ve örnek hesaplamalar yapmaktır.
Püf Noktası 4: x-y global eksenlerinde Hooke bağıntıları aranmasına rağmen, malzeme özellikleri 1-2 lokal eksenlere göre bellidir.

6.2 Lokal Koordinatlarda Hooke Bağıntılarını Hatırlayalım:

Denklem 2.17 den;
ε1 𝜎𝜎1 𝑆𝑆11 𝑆𝑆12 0
ε2 = 𝑆𝑆 𝜎𝜎2 , 𝑆𝑆 = 𝑆𝑆12 𝑆𝑆22 0
𝛾𝛾12 𝜏𝜏12 0 0 𝑆𝑆66
1 𝝊𝝊12 , 1 1
𝑆𝑆11 = , 𝑆𝑆12 =− 𝑆𝑆22 = , 𝑆𝑆66 =
Ortotropik bir tabaka için 1-2 (lokal) eksenlerine göre
gerilmelerle-şekil değiştirmeler arasındaki (Hooke) bağıntılar veya
yanda tekrar yazılmıştır. (2nci konuda anlatılmıştı) 𝜎𝜎1 ε1 𝑄𝑄11 𝑄𝑄12 0

𝜎𝜎2 = 𝑄𝑄 ε2 , 𝑆𝑆 −1
= 𝑄𝑄 = 𝑄𝑄12 𝑄𝑄22 0
𝑄𝑄 rijitlik (stifness) matrisi ve 𝑆𝑆 gevşeklik (complience) 𝜏𝜏12 𝛾𝛾12 0 0 𝑄𝑄66
matrisi sadece 1-2 yönlerindeki malzeme özelliklerine bağlıdır
𝐸𝐸1 𝝊𝝊12 . 𝐸𝐸2
ve yandaki denklemlerde de gözükmektedir. 𝑄𝑄11 = , 𝑄𝑄12 =
𝟏𝟏 − 𝝊𝝊21 . 𝝊𝝊12 𝟏𝟏 − 𝝊𝝊21 . 𝝊𝝊12
(Malzeme özelliklerinin teorik hesapları 3.konuda; deneysel
hesapları 5.konuda anlatılmıştı.) 𝐸𝐸2 ,
𝑄𝑄22 = 𝑄𝑄66 = 𝐺𝐺12
𝟏𝟏 − 𝝊𝝊21 . 𝝊𝝊12
Not: 2nci konuda geçen [C] matrisi burada [Q] ile ifade edilmiştir. [C] = [Q]
142
25.09.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği-Ders Notları-Prof.Dr.Mehmet Zor
6.3 Global Koordinatlarda Hooke Bağıntılarının Çıkarılması:

x-y global eksen takımına göre gerilmeler ile şekil değiştirmeler
arasındaki Hooke bağıntıları ise şu şekilde ifade edilebilir:
𝜎𝜎x εx
𝜎𝜎y = 𝑄𝑄� εy (6.1)
𝜏𝜏xy 𝛾𝛾xy
εx 𝜎𝜎x
ε𝑦𝑦 = 𝑆𝑆̅ 𝜎𝜎y (6.2)
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜏𝜏xy
Burada 𝑄𝑄� ve 𝑆𝑆̅ indirgenmiş matrisler olup şu an için bilinmemektedir.

Bunları 1-2 yönündeki malzeme özellikleri ve θ açısına bağlı olarak elde
ettiğimiz taktirde başta söylenen amacımıza ulaşmış olacağız.
Not : θ = 0o veya 90o için 1-2 eksen takımı x-y ile çakışır; bu durumda 𝑄𝑄 = 𝑄𝑄� ve 𝑆𝑆 = 𝑆𝑆̅ olacaktır.
Püf Noktası 5: Hooke bağıntıları x-y eksen takımına göre aranmasına rağmen, malzeme özellikleri 1-2 eksenlerine göre bilinmektedir.

Şimdi amacımıza ulaşmak için hesaplarımıza devam ediyoruz:
6.4.1 � İndirgenmiş Rijitlik matrisinin hesaplanması:
𝑸𝑸
Düzlem gerilme durumunda, bir noktadan çıkarılan birim elemandaki gerilmeler
yandaki şekilde gösterilmiştir. Normalleri x’ ve y’ olan birbirlerine dik taralı
düzlemlerdeki gerilmeler (𝜎𝜎𝑥𝑥 ′ , 𝜎𝜎𝑦𝑦 ′ , 𝜏𝜏𝑥𝑥 ′ 𝑦𝑦 ′ ) ve gerinmeler (𝜀𝜀𝑥𝑥 ′ , 𝜀𝜀𝑦𝑦 ′ , 𝛾𝛾𝑥𝑥 ′ 𝑦𝑦 ′ )
aşağıdaki dönüşüm denklemlerden hesaplanabilir.
𝜎𝜎𝑥𝑥 ′ = 𝜎𝜎𝑥𝑥 cos 2 𝜃𝜃 + 𝜎𝜎𝑦𝑦 sin2 𝜃𝜃 +𝜏𝜏𝑥𝑥𝑦𝑦 (2sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃) (a)
Gerilme Dönüşüm (b)

𝜏𝜏𝑥𝑥 ′ 𝑦𝑦 ′ = - 𝜎𝜎𝑥𝑥 sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃+ 𝜎𝜎𝑦𝑦 sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃 + 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 (cos2 𝜃𝜃 - sin2 𝜃𝜃) (6.3a-c)
Bağıntıları:
𝜎𝜎𝑦𝑦 ′ = 𝜎𝜎𝑦𝑦 cos 2 𝜃𝜃 + 𝜎𝜎𝑥𝑥 sin2 𝜃𝜃 - 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 (2sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃) (c)
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 (a)
𝜀𝜀𝑥𝑥 ′ = 𝜀𝜀𝑥𝑥 cos 2 𝜃𝜃 + 𝜀𝜀𝑦𝑦 sin2 𝜃𝜃 + (2sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃)
Gerinme (Şekil 2
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
Değiştirme) 𝜀𝜀𝑦𝑦 ′ = 𝜀𝜀𝑦𝑦 cos2 𝜃𝜃 + 𝜀𝜀𝑥𝑥 sin2 𝜃𝜃 - (2sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃) (b) (6.4a-c)
2
Dönüşüm Bağıntıları: 𝛾𝛾𝑥𝑥′ 𝑦𝑦𝑦 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
= - 𝜀𝜀𝑥𝑥 sin 𝜃𝜃. cos 𝜃𝜃 + 𝜀𝜀𝑦𝑦 sin 𝜃𝜃. cos 𝜃𝜃+ (cos 2 𝜃𝜃 - sin2 𝜃𝜃) (c)
2 2
( Bu denklemler statik dengeden elde edilmektedir ve malzeme özelliklerine bağlı değildir.

Tüm malzeme tipleri için geçerlidir. Mukavemet dersinde gösterilmektedir.)
Ortotropik bir tabaka için: 𝑥𝑥 ′ ≡ 1 ; 𝑦𝑦 ′ ≡ 2 , 𝜃𝜃 ≡ fiber oryantosyon (yönlendirme) açısı olarak düşünüyoruz.
Bu durumda gerilme dönüşüm bağıntıları 1-2 yönleri için yazılırsa:
𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎𝑥𝑥 cos 2 𝜃𝜃 + 𝜎𝜎𝑦𝑦 sin2 𝜃𝜃 +𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 (2sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃)
𝜎𝜎2 = 𝜎𝜎𝑦𝑦 cos2 𝜃𝜃 + 𝜎𝜎𝑥𝑥 sin2 𝜃𝜃 - 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 (2sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃) (6.5a-c)
𝜏𝜏12 = - 𝜎𝜎𝑥𝑥 sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃+ 𝜎𝜎𝑦𝑦 sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃 + 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 (cos2 𝜃𝜃 - sin2 𝜃𝜃)
Şimdi bu denklemleri matris formatında biraz daha düzenleyeceğiz:
𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 2sc
sin(𝜃𝜃) = s , cos(𝜃𝜃)= c olmak üzere; 𝑇𝑇 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc (6.6)
−sc sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2
şeklinde bir [T] dönüşüm matrisi tanımlıyoruz.
𝜎𝜎1 σx
6.5 denklemlerini matris formatinda artık şu şekilde yazabiliriz: 𝜎𝜎2 = 𝑇𝑇 σy (6.7)
𝜏𝜏12 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥

𝜎𝜎x σ1
Veya; 𝜎𝜎y = [𝑇𝑇]−1 σ2
(6.8)
𝜏𝜏xy 𝜏𝜏12
𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 −2sc
[𝑇𝑇]−1 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2
2sc (6.9)
sc −sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2
Benzer şekilde gerinme dönüşüm bağıntıları aynı formatta yazılabilir.
𝜀𝜀1 = 𝜀𝜀𝑥𝑥 cos 2 𝜃𝜃 + 𝜀𝜀𝑦𝑦 sin2 𝜃𝜃 + 2
(2sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃)
𝜀𝜀2 = 𝜀𝜀𝑦𝑦 cos 2 𝜃𝜃 + 𝜀𝜀𝑥𝑥 sin2 𝜃𝜃 - 2
(2sin 𝜃𝜃 cos 𝜃𝜃) (6.10a-c)
𝛾𝛾12 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
= - 𝜀𝜀𝑥𝑥 sin 𝜃𝜃. cos 𝜃𝜃 + 𝜀𝜀𝑦𝑦 sin 𝜃𝜃. cos 𝜃𝜃+ (cos 2 𝜃𝜃 - sin2 𝜃𝜃)
2 2
𝜀𝜀1 𝜀𝜀x
𝜀𝜀2 𝜀𝜀y
𝛾𝛾12 = 𝑇𝑇 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 (6.11)
2 2
𝜀𝜀x 𝜀𝜀1
𝜀𝜀y −1 𝜀𝜀2 (6.12)
veya; 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = [𝑇𝑇] 𝛾𝛾12
2 2
6.11 ve 6.12 denklemlerindeki yerine 𝛾𝛾12 , yerine 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 koymak istiyoruz. Bunun için bir [R] matrisi tanımlarsak;
2 2
𝜀𝜀x 𝜀𝜀x
1 0 0 1 0 0 𝜀𝜀x 𝜀𝜀x
𝜀𝜀 𝜀𝜀y
[𝑅𝑅]−1 = 0 1 0 𝜀𝜀y = [𝑅𝑅] y −1 𝜀𝜀y
𝑅𝑅 = 0 1 0 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 , 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = [𝑅𝑅]
0 0 2 0 0 0,5 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
2 2
𝜀𝜀1 𝜀𝜀x 𝜀𝜀x
𝜀𝜀1 𝜀𝜀1
𝜀𝜀2 𝜀𝜀y
𝜀𝜀2 = 𝑅𝑅 = 𝑅𝑅 𝑇𝑇 𝛾𝛾 𝜀𝜀2 = 𝑅𝑅 𝑇𝑇 [𝑅𝑅]−1 𝜀𝜀y
𝛾𝛾12 𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾12 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
𝛾𝛾12
2 2
Denklem 6.11’den
�
Q
𝜎𝜎x σ1 𝜀𝜀1 𝜀𝜀x
Denklem 6.8 i tekrar ele alırsak; 𝜎𝜎y = [𝑇𝑇] σ2 = [𝑇𝑇] 𝑄𝑄 𝜀𝜀2 = [𝑇𝑇]−1 𝑄𝑄 𝑅𝑅 𝑇𝑇 [𝑅𝑅]−1 𝜀𝜀y
−1 −1
𝜏𝜏xy 𝜏𝜏12 𝛾𝛾12 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
İndirgenmiş Rijitlik Matrisi: � =[𝑇𝑇]−1 𝑄𝑄 𝑅𝑅 𝑇𝑇 [𝑅𝑅]−1

Q
𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 −2sc 𝑄𝑄11 𝑄𝑄12 0 1 0 0 𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 2sc 1 0 0

� = 𝑠𝑠 2
Q 𝑐𝑐 2 2sc 𝑄𝑄12 𝑄𝑄22 0 0 1 0 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc 0 1 0
sc −sc 𝑐𝑐 − 𝑠𝑠 2
2 0 0 𝑄𝑄66 0 0 2 −sc sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2 0 0 0,5
Bir önceki sayfadaki çoklu matris çarpımı işlemi yapıldığında

� 11
Q � 12
Q � 16
Q
� = Q
Q � 12 � 22
Q � 26
Q (6.13)
indirgenmiş rijitlik matrisi ve terimleri şu şekilde bulunur:
� 16
Q � 26
Q � 66
Q
s = 𝑠𝑠𝑖𝑖𝑖𝑖(𝜃𝜃) ; c= 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐(𝜃𝜃) olmak üzere;

𝐸𝐸1
𝑄𝑄11 =
1 −𝜐𝜐21 .𝜐𝜐12
� 11 = Q11 𝑐𝑐 4 + Q 22 𝑠𝑠 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2
Q (a)
𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2
𝑄𝑄12 = � 12 = (Q11 + Q 22 - 4Q 66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + Q12 (𝑠𝑠 4 + 𝑐𝑐 4 ) (b)
1 −𝜐𝜐21 .𝜐𝜐12 Q
𝐸𝐸
𝑄𝑄22 = 1 −𝜐𝜐 2 .𝜐𝜐 � 22 = Q11 𝑠𝑠 4 + Q 22 𝑐𝑐 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2
Q (c)
21 12 (6.14a-f)
𝜐𝜐12 � 16 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 )𝑠𝑠 𝑐𝑐 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑠𝑠 3 𝑐𝑐

Q (d)
𝜐𝜐21 = 𝐸𝐸1
𝐸𝐸2
� 26 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 ) 𝑐𝑐𝑠𝑠 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑐𝑐 3 𝑠𝑠
Q (e)
𝑄𝑄66 = 𝐺𝐺12
� 66 = (Q11 + Q12 - 2Q12 - 2Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + Q 66 (𝑠𝑠 4 + 𝑐𝑐 4 )
Q (f)

6.4.2 �
𝑺𝑺 İndirgenmiş Gevşeklik Matrisinin hesaplanması: S� =[Q
� ]−1 işlemiyle aşağıdaki şekilde elde edilir.
S�11 S�12 S�16

S� = S�12 S� 22 S� 26
(6.15)
S�16 S� 26 S� 66
1 s = 𝑠𝑠𝑖𝑖𝑖𝑖(𝜃𝜃) ; c= 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐(𝜃𝜃)
𝑆𝑆11 =
𝐸𝐸1
S�11 = S11 𝑐𝑐 4 + (2S12 +S66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + S22 𝑠𝑠 4 (a)
𝝊𝝊12
𝑆𝑆12 = − S�12 = 𝑆𝑆12 (𝑐𝑐 4 + 𝑠𝑠 4 ) + (S11 + S22 - S66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 (b)
𝐸𝐸1
1 S� 22 = S11 𝑠𝑠 4 + (2S12 +S66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + S22 𝑐𝑐 4 (c)
𝑆𝑆22 =
𝐸𝐸2 (6.16a-f)
S�16 = (2S11 - 2S12 - S66 ) 𝑠𝑠𝑐𝑐 3 + (2S12 - 2S22 + S66 )𝑠𝑠 3 𝑐𝑐 (d)
1
𝑆𝑆66 =
𝐺𝐺12 S�26 = (2S11 - 2S12 - S66 ) 𝑠𝑠 3 𝑐𝑐 + (2S12 - 2S22 + S66 )𝑠𝑠𝑠𝑠 3 (e)
𝜐𝜐12
𝜐𝜐21 = 𝐸𝐸1 S� 66 = 2 (2S11 + 2S22 - 4 S12 - S66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + S66 (𝑠𝑠 4 +𝑐𝑐 4 ) (f)
𝐸𝐸2

6.5 ÖZET
𝜎𝜎1 ε1 (2.16a) ε1 𝜎𝜎1 (2.16b) Püf Noktası 6:
Lokal Tek tabaka
𝜎𝜎2 = 𝑄𝑄 ε2 ε2 = 𝑆𝑆 𝜎𝜎2
Koordinatlarda: 𝜏𝜏12 𝛾𝛾12 Hesaplamalarında
Hooke 𝛾𝛾12 𝜏𝜏12
mümkün olduğunca
Bağıntıları (6.1) 𝜀𝜀x 𝜎𝜎x (6.2)
indirgenmiş matrislerin
𝜎𝜎x 𝜀𝜀x [𝑄𝑄� , 𝑆𝑆̅ ] kullanılmadığı
Global 𝜎𝜎y = Q
� 𝜀𝜀y 𝜀𝜀y = 𝑆𝑆̅ 𝜎𝜎y alternatif çözümler
Koordinatlarda: 𝜏𝜏xy tercih edilmelidir ki, çok
𝜏𝜏xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
fazla işlem çıkmasın.
Gerilmeler 𝜎𝜎1 σx (6.7) 𝜎𝜎x σ1 (6.8) Not:

arasında 𝜎𝜎2 = 𝑇𝑇 σy 𝜎𝜎y = [𝑇𝑇]−1 σ2 İleride görülecek
Dönüşüm 𝜏𝜏12 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜏𝜏xy 𝜏𝜏12 tabakalı kompozitlerin
Bağıntıları hesaplarında
indirgenmiş matrisleri
𝜀𝜀1 𝜀𝜀x (6.11) 𝜀𝜀x 𝜀𝜀1 (6.12)
𝜀𝜀y kullanılması
Gerinmeler
𝜀𝜀2 𝜀𝜀y −1 𝜀𝜀2 kaçınılmazdır.
arasında
𝛾𝛾12 = 𝑇𝑇 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = [𝑇𝑇] 𝛾𝛾12
2 2 2 2
Örnek 6.1 45o lik fiber yönlendirme açısına sahip bir a noktasında şekilde
gösterilen düzlem gerilme durumu ortaya çıkmıştır. Buna göre global şekil
değiştirmeleri (gerinmeleri) hesaplayınız.
𝐸𝐸1 = 150 GPa, 𝐸𝐸2 = 20 GPa, 𝜐𝜐12 = 0.32, 𝐺𝐺12 = 4 GPa
1.Yol : Sadece 𝑸𝑸 𝒗𝒗𝒗𝒗 𝑺𝑺 Normal matrisler kullanılarak:

Öncelikle lokal gerilmeleri Denk. 6.7 den bulalım: 𝑠𝑠 = 𝑠𝑠𝑖𝑖𝑖𝑖 45𝑜𝑜 ; c = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 45𝑜𝑜
𝜎𝜎1 σx 40 σ1 = 30MPa
𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 2sc 0,5 0,5 1 40 0,5𝑥𝑥𝑥𝑥 − 0,5𝑥𝑥𝑥𝑥 + 1𝑥𝑥𝑥𝑥
𝜎𝜎2 = 𝑇𝑇 σy = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc −20 = 0,5 0,5 −1 −20 = 0.5𝑥𝑥𝑥𝑥 − 0,5𝑥𝑥𝑥𝑥 − 1𝑥𝑥𝑥𝑥 σ2 = -10MPa
𝜏𝜏12 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 −sc sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2 20 −0,5 0,5 0 20 −0,5𝑥𝑥𝑥𝑥 − 0,5𝑥𝑥𝑥𝑥 + 0𝑥𝑥𝑥𝑥
τ12 = -30MPa
Denk. 2.16b den lokal şekil değiştirmeler: 1 𝑣𝑣12 1 0.32
− 0 − 0
𝐸𝐸1 𝐸𝐸1 150𝑥𝑥103 150𝑥𝑥103 ε1 = 2,21x10-4
ε1 𝜎𝜎1 𝑆𝑆11 𝑆𝑆12 0 30 30 30
𝑣𝑣12 1 0.32 1
ε2 = 𝑆𝑆 𝜎𝜎2 = 𝑆𝑆12 𝑆𝑆22 0 −10 = − 0 = − 0
𝛾𝛾12 𝜏𝜏12 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 −10 −10 ε2 = -5,64x10-4
0 0 𝑆𝑆66 −30 −30 150𝑥𝑥103 20𝑥𝑥103
1 1 −30
0 0 0 0 γ12 = -75x10-4
𝐺𝐺12 4000
Denk. 6.12 den global şekil değiştirmeler
𝜀𝜀x 𝜀𝜀1 εx = 35,7x10-4
𝜀𝜀y 𝑐𝑐 2
𝑠𝑠 2
−2sc 2,21 0.5 0.5 −1 2,21
−1 𝜀𝜀2 = −5,64 𝑥𝑥10−4 = 0.5 0.5 1 −5,64 𝑥𝑥10−4
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = [𝑇𝑇] 𝛾𝛾12 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 2sc εy = -39,2x10-4
2 −75 0.5 −0.5 0 −75
2 2 γxy = 7,85x10-4
25.09.2023
2.Yol : �
𝑺𝑺 İndirgenmiş Gevşeklik Matrisi Kullanılarak:
Önce Normal S matrisinin 1 1 𝑣𝑣12 0.32 1 1 1 1
𝑆𝑆11 = = , 𝑆𝑆12 = − = − , 𝑆𝑆22 = = , 𝑆𝑆66 = =
𝐸𝐸1 150𝑥𝑥103 𝐸𝐸1 150103 𝐸𝐸2 20𝑥𝑥103 𝐺𝐺12 4000
terimleri hesaplanır:
Sonra indirgenmiş 𝑆𝑆̅ gevşeklik matrisinin terimleri hesaplanır: 𝑠𝑠 = 𝑠𝑠𝑖𝑖𝑖𝑖 45𝑜𝑜 ; c = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 45𝑜𝑜 olmak üzere;
1 0,32 1 1
S�11 = S11 𝑐𝑐 4 + (2S12 +S66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + S22 𝑠𝑠 4 = 150𝑥𝑥103 𝑥𝑥𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 4 45𝑜𝑜 + 2𝑥𝑥 − 150𝑥𝑥103 + 4000 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2 45𝑥𝑥𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 2 45𝑜𝑜 + 20𝑥𝑥103 𝑥𝑥𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠4 45𝑜𝑜
S�11 = 7,5x10−5 MPa-1

S�12 = 𝑆𝑆12 (𝑐𝑐 4 + 𝑠𝑠 4 ) + (S11 + S22 - S66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 = −4,9x10−5 MPa−1 ,
̅ = 𝑆𝑆11 𝑠𝑠 4 + (2𝑆𝑆12 +𝑆𝑆66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + 𝑆𝑆22 𝑐𝑐 4 = −7,5𝑥𝑥10−5 MPa−1 ,
𝑆𝑆22
Benzer Şekilde: S�16 = (2S11 - 2S12 - S66 ) 𝑠𝑠𝑐𝑐 3 + (2S12 - 2S22 + S66 )𝑠𝑠 3 𝑐𝑐 = −2,1x10−5 MPa−1 ,
S�26 = (2S11 - 2S12 - S66 ) 𝑠𝑠 3 𝑐𝑐 + (2S12 - 2S22 + S66 )𝑠𝑠𝑠𝑠 3 = −2,1x10−5 MPa−1 ,
S�66 = 2 (2S11 + 2S22 - 4 S12 - S66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + S66 (𝑠𝑠 4 +𝑐𝑐 4 ) = −2,1x10−5 MPa−1
Denk. 6.2 den global şekil değiştirmeler hesaplanır:
𝜀𝜀x 𝜎𝜎x S�11 S�12 S�16 40 7,5x10−5 −4,9x10−5 −2,1x10−5 40 𝜀𝜀x 35,7x10−4
𝜀𝜀y = 𝑆𝑆̅ 𝜎𝜎y = S�12 S�22 S�26 −5
7,5x10−5 −2,1x10−5 𝜀𝜀y = −39,2x10−4
−20 = −4,9x10 −20
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜏𝜏xy S�16 S�26 S�66 20 −2,1x10−5 −2,1x10−5 6,1x10−5 20 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 −7,85x10−4
Örnek 6.2
50o lif yönlendirme açısına sahip, tek yönlü takviye edilmiş, ortotropik
bir kompozit tabakanın herhangi bir noktasında şekildeki gibi
düzlem gerilme durumu olduğu tespit edilmiştir. Bu noktaya
yapıştırılan şekildeki üçlü strain-gage rozetinden alınan ölçümlerle,
𝜺𝜺𝒃𝒃 =2,296x10-4, 𝜺𝜺𝒄𝒄 = -10,28x10-4 , 𝜺𝜺𝒅𝒅 = 4,216x10-4
olarak bulunmuştur.
Buna göre; bu noktadaki, lokal ve global şekil değiştirmeleri ve
gerilmeleri hesaplayınız.
ε1 𝜎𝜎1 εx 𝜎𝜎x
Kompozit Malzemeye Ait Mekanik ε2 =? 𝜎𝜎2 =? εy =? 𝜎𝜎y =?
Malzeme Özellikleri 𝛾𝛾12 𝜏𝜏12 𝛾𝛾xy 𝜏𝜏xy
E1 E2 ν12 G12
140 GPa 36 GPa 0,28 14 GPa

𝜐𝜐12 0,28
Önce Minör Poisson Oranını hesaplayalım : 𝜐𝜐21 = 𝐸𝐸2 = 36 → 𝜐𝜐21 = 0,072
𝐸𝐸1 140
Strain-gage’lerin yerleştirilme yönlerine baktığımızda;
𝜀𝜀𝑏𝑏 = 𝜀𝜀1 = 2,296x10−4 , 𝜀𝜀𝑑𝑑 = 𝜀𝜀2 =4,216x10-4, 𝜺𝜺𝒄𝒄 =𝜀𝜀𝜃𝜃′ = −1,676x10−4
𝛾𝛾12 değerini bulmak için c strain-gauge ’inde ölçülen değeri kullanırız.
Denk. 5.1b yi hatırlarsak: 𝜀𝜀𝜃𝜃′ = 𝜀𝜀1 . 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 2 𝜃𝜃 ′ + 𝜀𝜀2 . 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2 𝜃𝜃 ′ + 𝛾𝛾12 . 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝜃𝜃 ′ . 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝜃𝜃 ′
𝜃𝜃 ′ : 3ncü strain-gauge ( c )’nin pozitif 1 ekseni ile yaptığı açıdır. Burada 𝜃𝜃 ′ = 30° dir.
𝜀𝜀𝑐𝑐 = −1,676𝑥𝑥10−4 = 2,296𝑥𝑥10−4 . 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 2 30𝑜𝑜 + 4,216𝑥𝑥10−4 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2 30𝑜𝑜 + 𝛾𝛾12 . 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠30𝑜𝑜 . 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐30𝑜𝑜
Bu Denklemden 𝛾𝛾12 çekildiğinde;

Lokal Gerinmeler
𝜀𝜀1 2,296
−1,676𝑥𝑥10−4 − 2,296𝑥𝑥10−4 . 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 2 30 − (4,216𝑥𝑥10−4 . 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2 30)
𝛾𝛾12 = = −10,281𝑥𝑥10−4 𝜀𝜀2 = 4,216 𝑥𝑥10-4
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠. 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
𝛾𝛾12 −10,281

Denk. 2.7d’ den [Q] matrisinin terimleri: Denk. 2.16a’ dan lokal gerilme değerlerini hesaplayalım:
𝐸𝐸1 140𝑥𝑥103 𝜎𝜎1 ε1 𝑄𝑄11 𝑄𝑄12 0 2,296
𝑄𝑄11 = = =142881 MPa 𝜎𝜎2 = 𝑄𝑄 ε2 = 𝑄𝑄12 𝑄𝑄22 0 4,216 𝑥𝑥10-4
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,072 𝑥𝑥𝑥,28
𝜏𝜏12 𝛾𝛾12 0 0 𝑄𝑄66 −10,281
𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2 0,28 𝑥𝑥 36𝑥𝑥103
𝑄𝑄12 = = = 10287 MPa
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,072 𝑥𝑥𝑥,28 Lokal Gerilmeler :
142881 10287 0 2,296 𝜎𝜎1 37,15
𝐸𝐸2 36𝑥𝑥103 4,216 𝑥𝑥10-4
𝑄𝑄22 = = = 36741MPa = 10287 36741 0
𝜎𝜎2 ≈ 17,85 MPa
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,072 𝑥𝑥𝑥,28 0 0 14000 −10,281 𝜏𝜏12 −14,39
𝑄𝑄66 = 𝐺𝐺12 = 14000 MPa
c: cos50o, s=sin50o olmak üzere
Denk. 6.12’ den global gerinmeler: veya 2.Yol
Global Gerinmeler (İndirgenmiş matrisler kullanlarak)
𝜀𝜀x 𝜀𝜀1 2 2 2,296 𝜀𝜀x 𝜎𝜎x
𝑐𝑐 𝑠𝑠 −2sc 𝜀𝜀x 8,486
𝜀𝜀y −1 𝜀𝜀 4,216 𝑥𝑥10−4 𝜀𝜀y = 𝑆𝑆̅ 𝜎𝜎y (Denk. 6.2 ’den )
= [𝑇𝑇] 𝛾𝛾 = 𝑠𝑠
2 2
𝑐𝑐 2
2sc 𝜀𝜀y = −1,973 𝑥𝑥10−4
12 10,281
sc −sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2 − 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 −0,106 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜏𝜏xy
2 2 2
Denk. 6.8’ den global gerilmeler: Global Gerilmeler

𝜎𝜎x σ1 37,15 𝜎𝜎x 𝜎𝜎x 𝜀𝜀x
𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 −2sc 40
𝜎𝜎y = [𝑇𝑇]−1 σ2 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 17,85 𝜎𝜎y = 15 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 𝜎𝜎y = Q
� 𝜀𝜀y (Denk. 6.1’den )
2sc
𝜏𝜏xy 𝜏𝜏12 −14,39 𝜏𝜏xy 𝜏𝜏xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
2
12
İndirgenmiş matrisler sebebiyle
2.Yol daha uzundur.
KOMPOZİTLERDE
7 HASAR
KRİTERLERİ
(Bu konu 7 ve 8 nolu videolarda anlatılmıştır.)

7.1 Hasar Kriterleri ve Önemi

 Bir katı sistemi oluşturan parçaların boyutlarının büyümesi mukavemet yani
dayanım açısından daha güvenli bir yapı elde etmemizi sağlamasına rağmen,
daha pahalı bir sistemin ortaya çıkmasına sebep olacaktır.
 Boyutların küçültülmesi ise daha ekonomik (ucuz) bir sistem elde etmemizi
sağlayacak ancak bu sefer dayanımı riske edecektir.
 O halde bu iki kriter açısından optimum bir tasarım elde edebilmek ve
sorunsuz bir sistem üretebilmek; ancak dayanım sınırlarını yani parçaların
minimum boyutlarını hesaplamakla mümkündür ki, bu mukavemet biliminin
temel konusudur ve tam bir mühendislik çalışmasıdır.
 Bu minimum boyutların hesaplanabilmesi ise ancak akma ve kırılma kriterlerini çok iyi seviyede bilmek ve
uygulamakla mümkün olabilir.
 Bununla birlikte parça boyutları değiştirilirken sistemin işlevselliğinde de bir kayıp olmaması gözetilmelidir, bu
da yine mukavemetin konusu olan şekil değiştirme hesaplarıyla alakalıdır ve üçüncü bir kriter olarak karşımıza
çıkmaktadır.
 Hasar; bir yapının bir noktasında işlevselliğin yitirildiği andır ve dolayısılya Sünek
(şekil alabilir) malzemeler için akma sınırı, gevrek (kırılgan) malzemeler için ise
kopma veya kırılma sınırı olarak tanımlanan bir kavramdır.
 Hasar kriterleri bize; cismin incelenen noktasında gerilme veya şekil değiştirme
değerlerine göre akma veya kırılma oluşup oluşmayacağını söyler.
 Cismin malzemesinin tipine ve mekanik davranışına göre hasar tespiti için uygun kriteri
seçmek gerekir. Sünek malzemelerin akmasını tespit edeceğimiz uygun bir hasar kriterini
gevrek bir malzemenin kırılmasının tespitinde kullanmamız veya izotropik malzemeler için
kullanılan bir kriteri kompozit ortotropik bir malzeme için kullanmamız son derece
hatalıdır. Bu gibi durumlar mühendislik kariyerimizde de olumsuz etkiler oluşturur.
 Bu sebeple hasar kriterlerine her açıdan hakim olmamız çok önemlidir.
 İzotropik malzemelerde başlıca hasar kriteri olarak, Tresca ve Von-Mises Akma Kriterlerini; Rankine, Coulmb
ve Mohr Kırılma kriterlerini sayabiliriz. Bu kriterler Mukavemet derslerinde anlatılmaktadır.
 Nano veya makro büyüklükte partikül takviyeli, doğranmış fiber (Whiskers) takviyeli veya çok yönlü sürekli fiber
takviyeli kompozitler izotropik davranış gösterirler ve üstte ismi geçen kriterlere göre değerlendirilirler.
7.2 Bu bölümde amacımız: Ortotropik özellik gösteren kompozit malzemeler için kullanılan başlıca hasar
kriterlerini açıklamaktır. Kriterler ve örnek hesaplamalar düzlem gerilme durumuna göre izah edilecektir.
7.3 Ortotropik Özellik Gösteren Kompozitlerde Başlıca Hasar Kriterleri
1- Maksimum Gerilme Kriteri

2- Maksimum Gerinme (Şekli Değiştirme) Kriteri
3- Tsai – Hill Kriteri

4- Modifiye Edilmiş Tsai – Hill Kriteri
5- Tsai-Wu Kriteri
6- Hoffman Kriteri
Tek veya çift yönlü-sürekli fiber takviyeli kompozitler ve sandviç kompozitler ortotropik özellik gösterirler ve üstteki
kriterlere göre incelenirler. Ayrıca bir sonraki konuda anlatılacak olan tabakalı kompozitlerin hasar tespitinde de bu kriterler
kullanılmaktadır. Bununla birlikte kompozitlere özel geliştirilmiş çok daha farklı kriterlere literatürde rastlamak mümkündür.
Şimdi üstte ismi geçen 6 kriteri tek tek ele alacağız ve tek tabaka için hasar tespitinin nasıl yapıldığını örneklerle anlayacağız..>>
7.4. Lokal Eksenlere göre malzeme mukavemetlerinin sembollerini hatırlayalım:
1 Yönü 2 Yönü
Çeki mukavemetleri (Tensile Strengths) : 𝑋𝑋 𝑇𝑇 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 , 𝑌𝑌 𝑇𝑇 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Bası mukavemetleri (Compression Strengths): 𝑋𝑋 𝐶𝐶 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢

, 𝑌𝑌 𝐶𝐶 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Kesme Mukavemeti (Shear Strength): S veya 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Çeki Hasarında Maks. Gerinme (Birim uzama) 𝜀𝜀1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 , 𝜀𝜀2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Bası Hasarında Maks. Gerinme (Birim Uzama) 𝜀𝜀1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢

, 𝜀𝜀2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Kesme Hasarında Maks. Şekil Değiştirme Açısı 𝛾𝛾12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Püf Noktası 7 : Bir noktada hasar tespiti için o noktadaki lokal gerilmelerin veya lokal gerinmelerin
bilinmesi veya hesaplanması gerekir. Çünkü tüm hasar kriterleri bunlara göre geliştirilmiştir
7.5.1 Maksimum Gerilme Kriteri
Bu kritere göre, kompozitin bir noktasındaki lokal − 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢

< 𝜎𝜎1 < 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
gerilmeler için yazılan yandaki eşitsizliklerin tümü
− 𝜎𝜎2𝐶𝐶 < 𝜎𝜎2 < 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 (7.1a-c)
sağlanırsa, o noktada hasar oluşmaz. 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Başka bir ifadeyle, bu kritere göre bu üç − 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 < 𝜏𝜏12 < 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
eşitsizlikten en az birisi sağlanmıyorsa, o

noktada hasar oluşacaktır.
Bu kriter, gevrek malzemelerin kırılmasının

tespitinde ve özellikle çeki gerilmelerinin
olduğu noktalarda çok daha iyi ve sağlıklı
sonuçlar vermektedir.
Not: 7.1.a-c eşitsizliklerinin soldaki terimlerine– (eksi) işareti koyulduğundan, bası mukavemetleri 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
,
𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
ve kesme mukavemeti 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 nin işaretleri + alınır ve eşitsizliklerin sol kısımları negatif çıkar.
7.5.2 Maksimum Gerinme (Şekil Değiştirme) Kriteri

− 𝜀𝜀1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
< 𝜀𝜀1 < 𝜀𝜀1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 (a)
Bu kritere göre, kompozitin bir noktasındaki lokal − 𝜀𝜀2𝐶𝐶 < 𝜀𝜀2 < 𝜀𝜀2𝑇𝑇 (b) (7.2a-c)
𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
gerinmeler (şekil değiştirmeler) için yazılan yandaki 7.2a-c

− 𝛾𝛾12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 < 𝛾𝛾12 < 𝛾𝛾12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 (c)
eşitsizliklerinin tümü sağlanırsa, o noktada hasar oluşmaz.
𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Başka bir ifadeyle, bu kritere göre bu üç eşitsizlikten en 𝜀𝜀1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = (a)
𝐸𝐸1
az birisi sağlanmıyorsa, o noktada hasar oluşacaktır.
𝜀𝜀1𝐶𝐶 = (b)
Hasar anındaki Şekil değiştirmeler ise, Hooke 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝐸𝐸1
bağıntılarından hesaplanır (7.3.a-e denklemleri) 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 (c)
(7.3a-e)
𝜀𝜀2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =
𝐸𝐸2
Bu kriter de, gevrek malzemelerin kırılmasının
tespitinde ve özellikle çeki gerilmelerinin olduğu 𝜀𝜀2𝐶𝐶 = (d)
𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝐸𝐸2
noktalarda daha güvenilir sonuçlar vermektedir. 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 (e)
𝛾𝛾12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =
𝐺𝐺12
Not: 7.2.a-c eşitsizliklerinin soldaki terimlerine– (eksi) işareti koyulduğundan, 𝜀𝜀1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
, 𝜀𝜀2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
ve 𝛾𝛾12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 nin
işaretleri + alınır ve eşitsizliklerin sol kısımları negatif çıkar.
7.5.3 TSAI – HILL Kriteri

Bu kriter, izotropik malzemeler için uygulanan Von Mises çarpılma
enerjisi hasar teorisinin anizotropik malzemelere uyarlanmış halidir.
Bu kriter,
• Malzeme tipi olarak çeki ve bası mukavemetleri aynı olan kompozitlerde;
• Sünek davranış gösteren kompozitlerde;
• Çeki gerilmesine maruz noktaların hasar tespitinde, çok iyi sonuç vermektedir.
Bu kritere göre bir tabakada hasar oluşması için aşağıdaki şartın ihlal edilmesi gerekir:
3 Boyutlu Gerilme durumunda:
𝐺𝐺2 + 𝐺𝐺3 𝜎𝜎12 + 𝐺𝐺1 + 𝐺𝐺3 𝜎𝜎22 + 𝐺𝐺1 + 𝐺𝐺2 𝜎𝜎32 − 2𝐺𝐺3 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 − 2𝐺𝐺2 𝜎𝜎1 𝜎𝜎3 − 2𝐺𝐺2 𝜎𝜎2 𝜎𝜎3 + 2𝐺𝐺4 𝜏𝜏23
2 2
+ 2𝐺𝐺5 𝜏𝜏13 2
+ 2𝐺𝐺6 𝜏𝜏12 <1 (7.4)
2 Boyutlu (Düzlem) gerilme durumunda: (σ3 = τ31 = τ23 = 0 )
𝐺𝐺2 + 𝐺𝐺3 𝜎𝜎12 + 𝐺𝐺1 + 𝐺𝐺3 𝜎𝜎22 − 2𝐺𝐺3 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 + 2𝐺𝐺6 𝜏𝜏12
2
<1 (7.5)
G1, G2, G3, ve G6 sabitlerinin hesaplanması nasıl yapılır? … şimdi bunu inceleyeceğiz…>>
7.5 denklemini bu sayfaya tekrar yazalım:..>> 𝐺𝐺2 + 𝐺𝐺3 𝜎𝜎12 + 𝐺𝐺1 + 𝐺𝐺3 𝜎𝜎22 − 2𝐺𝐺3 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 + 2𝐺𝐺6 𝜏𝜏12
2
<1 (7.5)
Düzlem gerilme durumunda, Denk. 7.5’in son halleri

2
1. ) Sadece σ1 oluşturacak bir yükleme olursa hasar anında : 𝐺𝐺2 + 𝐺𝐺3 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =1
2. ) Sadece σ2 oluşturacak bir yüklemede hasar anında : 2

𝐺𝐺1 + 𝐺𝐺3 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =1
3.) 2 ve 3 doğrultularında mukavemet değerleri aynı kabul

2
edildiğinde ve sadece σ3 oluşturacak bir yüklemede, hasar anında : 𝐺𝐺1 + 𝐺𝐺2 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =1
4.) 2 ve 3 doğrultularında mukavemet değerleri aynı kabul

2
edildiğinde ve sadece τ12 oluşturacak bir yüklemede hasar anında: 2𝐺𝐺6 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =1
Bu dört denklemden;
1 2 1 1 1
𝐺𝐺1 = − , 𝐺𝐺2 =
1 1
, 𝐺𝐺3 = , 𝐺𝐺6 = 1 1
2 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
2
2 2 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
2 2 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
2
Elde edilir ve bu değerler Denk. 7.5’de yerine koyulursa:
2 2 2
𝜎𝜎1 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 𝜎𝜎2 𝜏𝜏12
− + + <1 (7.6)
𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎1𝑇𝑇 2𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Tsai-Hill Hasar Kriterine göre, düzlem gerilme durumunda üstteki 7.6 eşitsizliği ihlal edilirse hasar oluşur.
Dikkat edilirse, Tsai-Hill kriterinde sadece çeki (Tension) mukavemetleri dikkate alınmıştır.
Oysa ki, gevrek malzemelerde bası mukavemetleri çekidekinden farklı olabilmektedir. Bu
durumda bu kriterin gevrek malzemelere uygun modifiye edilmesi gerekir…>>
7.5.4 Modifiye Edilmiş TSAI – HILL Kriteri
2 2 2
𝜎𝜎1 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 𝜎𝜎2 𝜏𝜏12
Bu kriter, Tsai-Hill kriterinin, bası − + + <1 (7.7)
𝑋𝑋1 𝑋𝑋2 𝑋𝑋2 𝑌𝑌 𝑆𝑆
mukavemetlerini de dikkate alarak
modifiye edilmiş (düzenlenmiş) halidir. Paydadaki değerlerin anlamı:
𝜎𝜎1 < 0 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖 𝑋𝑋1 = 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Bu kritere göre, düzlem gerilme durumu
𝜎𝜎1 > 0 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖 𝑋𝑋1 = 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
için yandaki 7.7 eşitsizliği ihlal edilirse
incelenen noktada hasar oluşur. 𝜎𝜎2 > 0 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖 𝑋𝑋2 = 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 , 𝑌𝑌 = 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
𝜎𝜎2 < 0 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖 𝑋𝑋2 = 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢

, 𝑌𝑌 = 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Bu kriter, genel bir kriter olup, sadece
𝑆𝑆 = 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
gevrek kompozit malzemeler için değil, tüm
ortotropik malzeme tipleri ve tüm noktasal Not: 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 , 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 bası mukavemetlerinin işaretleri +
gerilme durumları için kullanılabilir. veya – alınabilir; 7.7 denkleminin sonucu değişmeyecektir.
7.5.5 TSAI – WU Hasar Kriteri
Bu hasar kriteri de genel bir kriterdir. Malzemelerin bası ve çeki mukavemetlerinin her ikisini de dikkate
alır. Tüm ortotropik malzeme tipleri ve tüm noktasal gerilme durumları için kullanılabilir.
Bu kritere göre alttaki denklem ihlal edilirse malzeme hasar a uğrar:
𝐻𝐻1 .𝜎𝜎1 +𝐻𝐻2 .𝜎𝜎2 + 𝐻𝐻6 .𝜏𝜏12 + 𝐻𝐻11 .𝜎𝜎12 +𝐻𝐻22 .𝜎𝜎22 +𝐻𝐻66 .𝜏𝜏12
2
+ 2𝐻𝐻12 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 < 1 (7.8)
H1, H2, H6, H11, H22, and H66 sabitleri tabakanın 5 farklı mukavemet değeri için bulunacaktır. H12 ise
deneysel hesaplanabilir.
Şimdi bu sabitlerin bulunuşu izah edilecektir…>>
7.8 denklemini tekrar buraya yazalım: 𝐻𝐻1 .𝜎𝜎1 +𝐻𝐻2 .𝜎𝜎2 + 𝐻𝐻6 .𝜏𝜏12 + 𝐻𝐻11 .𝜎𝜎12 +𝐻𝐻22 .𝜎𝜎22 +𝐻𝐻66 .𝜏𝜏12
2
+ 2𝐻𝐻12 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 < 1 (7.8)
Hasar anında 7.8 denklemi:
1. Sadece +𝜎𝜎1 (çekme) gerilmesi oluşturacak yükleme olursa,
2 1 1
Hasar anında: 𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 , 𝜎𝜎2 = 0, 𝜏𝜏12 = 0 𝐻𝐻1 . 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑇𝑇
𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 + 𝐻𝐻11 . 𝜎𝜎1 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =1 𝐻𝐻1 = − (7.9a)
𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
2. Sadece - 𝜎𝜎1 (bası) oluşturacak bası bir yükleme olursa, 1
2 𝐻𝐻11 = 𝑇𝑇 (7.9b)
Hasar anında: 𝜎𝜎1 = − 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 , 𝜎𝜎2 = 0, 𝜏𝜏12 = 0 −𝐻𝐻1 . 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
+ 𝐻𝐻11 . −𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =1 𝜎𝜎1 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
3. Sadece +𝜎𝜎2 (çekme)oluşturacak bir yükleme olursa,

𝑇𝑇 2 1 1 (7.9c)
Hasar anında: 𝜎𝜎1 = 0 , 𝜎𝜎2 = 𝜎𝜎2 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 , 𝜏𝜏12 = 0 𝐻𝐻2 . 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 + 𝐻𝐻22 . 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =1 𝐻𝐻2 = −
𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
4. Sadece - 𝜎𝜎2 (bası) oluşturacak bir yükleme olursa,

1
2 𝐻𝐻22 = (7.9d)
Hasar anında: 𝜎𝜎1 = 0 , 𝜎𝜎2 = − 𝜎𝜎2𝑐𝑐 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 , 𝜏𝜏12 = 0 −𝐻𝐻2 . 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
+ 𝐻𝐻22 . −𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =1 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
5. Sadece 𝜏𝜏12 (kesme) oluşturacak bir yükleme olursa,

𝐻𝐻6 = 0 (7.9e)
Hasar anında: 𝜎𝜎1 = 0 , 𝜎𝜎2 = 0 , 𝜏𝜏12 = 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 −𝐻𝐻6 . 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 + 𝐻𝐻66 . 𝜏𝜏12 2
𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 =1 1
𝐻𝐻66 = 2 (7.9f)
𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Geriye sadece 𝐻𝐻12 hesabı kaldı..>>
7.5.5.1) H12 sabitini Hesaplama Yöntemleri
a.) 1.Deneysel Yöntem:

İncelenen noktada 1 ve 2 yönünde eşit çeki gerilmesi
oluşturacak yükleme olursa;
(σ1 =σ2=σ , τ12= 0)
Hasar anında 7.8 denklemi: 𝐻𝐻1 + 𝐻𝐻2 𝜎𝜎+(𝐻𝐻11 +𝐻𝐻22 + 2𝐻𝐻12 )𝜎𝜎 2 = 1
1 2
𝐻𝐻12 =1 − 𝐻𝐻1 + 𝐻𝐻2 𝜎𝜎 − 𝐻𝐻11 + 𝐻𝐻22 𝜎𝜎 (7.10a)
2𝜎𝜎 2
Hasar anındaki 𝜎𝜎 deneysel olarak tespit edilir ve 7.10a denkleminde yerine koyulur.
Diğer sabitler de önceden bulunduğu için 𝐻𝐻12 7.10a denkleminden elde edilir.
Deney düzeneği için farklı alternatifler olabilir. Önemli olan incelenen noktada 1 ve 2
yönlerinde aynı şiddette ve sadece normal gerilmelerin ortaya çıkmasıdır.
𝜎𝜎1 = σ , 𝜎𝜎2 = 𝜎𝜎
Veya yandaki kombinasyonlardan herhangi 𝜎𝜎1 = −σ , 𝜎𝜎2 = −𝜎𝜎
𝜎𝜎1 = σ , 𝜎𝜎2 = −𝜎𝜎
birisi de bu yöntemde kullanılabilir:
𝜎𝜎1 = −σ , 𝜎𝜎2 = 𝜎𝜎
b-) 2.Deneysel Yöntem:

45° takviyeli tabakanın incelenen noktasında sadece x yönünde
çeki gerilmesi (𝜎𝜎𝑥𝑥 ) oluşturacak yükleme yapılır (𝜎𝜎𝑦𝑦 = 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0).
Hasar anında 𝜎𝜎𝑥𝑥 = 𝜎𝜎 ise
Gerilme dönüşüm denklemlerinden(Denk. 6.5a-c), hasar anı için:
𝜎𝜎 𝜎𝜎 𝜎𝜎
𝜎𝜎𝑥𝑥 = 𝜎𝜎 𝜎𝜎1 = , 𝜎𝜎2 = , 𝜏𝜏12 = bulunur.
2 2 2
Mohr Çemberi
(Veya bu değerler yandaki Mohr Çemberinden de görülebilmektedir.)
𝜎𝜎 𝜎𝜎 2
Hasar anında 7.8 denklemi: 𝐻𝐻1 + 𝐻𝐻2 + 𝐻𝐻11 + 𝐻𝐻22 + 𝐻𝐻66 + 2𝐻𝐻12 = 1
2 4
2 𝐻𝐻1 + 𝐻𝐻2 1
𝐻𝐻12 = 2− − 𝐻𝐻11 + 𝐻𝐻22 + 𝐻𝐻66 (7.10b)
𝜎𝜎 𝜎𝜎 2
𝐻𝐻1 , 𝐻𝐻2 , 𝐻𝐻11 , 𝐻𝐻22 , 𝐻𝐻66 değerleri 7.9 denklemlerinden sırasıyla hesaplanır. Hasar anındaki 𝜎𝜎 deneysel
olarak tespit edilir. Hepsi 7.10b denkleminde yerine koyularak 𝐻𝐻12 bulunur.
c.-) 3. Yöntem : Amprik denklemler

Deneysel veya gözlemsel verilerle geliştirilen ve verileri genelleştiren denklemlere amprik denklemler denir.
Aşağıda 3 farklı amprik denklem belirtilmiştir:
1 (7.10c)
Per Tsai-Hill hasar kriteri: 𝐻𝐻12 =− ,
2 𝜎𝜎1𝑇𝑇 2
𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
1 (7.10d)
Per Hoffman kriteri: 𝐻𝐻12 =− ,
2 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
1 1
Per Mises-Hencky kriteri: 𝐻𝐻12 =− , (7.10e)
2 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
7.5.6 Hoffman Kriteri
Bu kritere göre alttaki eşitsizlik ihlal edilirse malzeme hasara uğrar:
(7.11)
Bu kriter ;
 Çeki ve Bası mukavemetleri farklı olan kompozitlerde,
 Özellkle gevrek davranış gösteren kompozitlerde,
daha sağlıklı sonuçlar vermektedir.
Örnek 7.1 (video 7 deki örnek)

𝜎𝜎𝑦𝑦 = 13𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
45o yönünde sürekli fiber takviyeli bir kompozit tabakanın,
𝜏𝜏𝑦𝑦𝑦𝑦 bir noktasındaki düzlem gerilme durumu şekildeki gibidir.

𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 = 9𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 Kompozit tabakanın özellikleri alttaki tabloda verilmiştir.
Buna göre bu noktada hasar oluşup oluşmayacağını,
𝜎𝜎𝑥𝑥 𝜎𝜎𝑥𝑥 = −20𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 a- Maksimum Gerilme Kriterine göre,
𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥
b- Maksimum Gerinme Kriterine göre,
𝜏𝜏𝑦𝑦𝑦𝑦 c- Tsai-Hill Kriterine göre,
𝜎𝜎𝑦𝑦 d- Modifiye Edilmiş Tsai-Hill Kriterine göre,

kontrol ediniz.
E1 E2 ν12 G12 XT= 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 XC= 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢

YT= 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 YC= 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
S= 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
150GPa 32GPa 0,3 8 GPa 100MPa 200 MPa 25MPa 45MPa 18MPa
Çözüm:
Hasar tespiti için lokal gerilmeler ve lokal şekil değiştirmeler elde edilmelidir (Püf Noktası 7)
a-) Maksimum Gerilme Teorisine göre

c=cos45o , s=sincos45o
Denk. 6.7’den 𝜎𝜎1 σx 𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 2sc σx 0,5 0,5 1 −20

Lokal Gerilmelerin 𝜎𝜎2 = 𝑇𝑇 σy = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc σy = 0,5 0,5 −1 13
Hesabı: 𝜏𝜏12 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 −sc sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 −0,5 0,5 0 9
𝜎𝜎1 5,5
𝜎𝜎2 = −12,5 MPa
𝜏𝜏12 16,5
(Denk. 7.1 eşitsizlikleri kontrol edilir. Bu eşitsiklierin Sol tarafı mutlaka negatif olacak şekilde değerler ayarlanmalıdır.)
− 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
< 𝜎𝜎1 < 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 -200 < 5,5 < 100 3 eşitsizlik de sağlanıyor.
− 𝜎𝜎2𝐶𝐶 < 𝜎𝜎2 < 𝜎𝜎2𝑇𝑇 Hasar oluşmaz.
𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 -45 < -12,5 < 25
− 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 < 𝜏𝜏12 < 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 -18 < 16,5 < 18
b-) Maksimum Gerinme Teorine göre: Denk. 2.16b’den Lokal Gerinmelerin hesabı:
1 𝑣𝑣12 1 0,3
− 0 − 0
𝐸𝐸1 𝐸𝐸1 150𝑥𝑥103 150𝑥𝑥103 𝜀𝜀1 0,617
ε1 𝜎𝜎1 5,5 5,5
𝑣𝑣12 1 0,3 1 𝜀𝜀2 = −4,01 𝑥𝑥10-4
ε2 = 𝑆𝑆 𝜎𝜎2 = − 0 −12,5 = − 3 3 0 −12,5
𝛾𝛾12 𝜏𝜏12 𝐸𝐸1 𝐸𝐸2 150𝑥𝑥10 32𝑥𝑥10 16,5 𝛾𝛾12 20,63
16,5 1
1 0 0
0 0 8𝑥𝑥103
𝐺𝐺12
7.3a-e denklemlerinden,
Hasar anındaki şekil değiştirmeler (gerinmeler)
Denk. 7.2 deki eşitsizliklerin kontrolünü yaparız. (Bu
𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 100
𝜀𝜀1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = = = 6,67x10 −4 eşitsizliklerinde sol tarafı negatif olmalıdır.)
𝐸𝐸1 150𝑥𝑥103
𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 − 𝜀𝜀1𝐶𝐶 < 𝜀𝜀1 < 𝜀𝜀1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 -13,3x10-4 < 0,617x10-4 < 6,67x10-4
200 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
𝜀𝜀1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = = 3
= 13,3x10−4
𝐸𝐸1 150𝑥𝑥10 − 𝜀𝜀2𝐶𝐶 < 𝜀𝜀2 < 𝜀𝜀2𝑇𝑇
𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 -14,1x10-4 < -4,01x10-4 < 7,81x10-4
𝜀𝜀2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = = 3
= 7,81x10−4 − 𝛾𝛾12 < 𝛾𝛾12 < 𝛾𝛾12
𝐸𝐸2 32𝑥𝑥10 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 -22,5x10-4 < 20,63x10-4 < 22,5x10-4
𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 45
𝜀𝜀2𝐶𝐶 = = = 14,1x10−4
𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝐸𝐸2 32𝑥𝑥103 3 eşitsizlik de sağlanıyor. Hasar oluşmaz.
𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 18 −4
𝛾𝛾12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = = = 22,5x10
𝐺𝐺12 8𝑥𝑥103
175
c-) Tsai-Hill Kriterine göre,

2 2 2
Denk. 7.6 da belirtilen 𝜎𝜎1 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 𝜎𝜎2 𝜏𝜏12
− + + <1
hasar oluşmama şartı: 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎1𝑇𝑇 2𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
1,1 > 1 Hasar oluşur.
2 2 2
5,5 5,5𝑥𝑥 −12,5 −12,5 16,5
− + + = 1,1
100 1002 45 18
d-) Modifiye Tsai-Hill Teorisine göre:

2 2 2
Denk. 7.7 de belirtilen 𝜎𝜎1 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 𝜎𝜎2 𝜏𝜏12
− + + <1
hasar oluşmama şartı: 𝑋𝑋1 𝑋𝑋2 𝑋𝑋2 𝑌𝑌 𝑆𝑆
𝜎𝜎1 5,5 𝜎𝜎1 > 0 → 𝑋𝑋1 = 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = 100𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀,

𝜎𝜎2 = −12,5 MPa 0,92 < 1 Hasar oluşmaz.
𝜏𝜏12 𝜎𝜎2 < 0 → 𝑋𝑋2 = 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = 200𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 , 𝑌𝑌 = 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = 45𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
16,5
2 2 2
5,5 5,5 −12,5 𝜎𝜎2 𝜏𝜏12
(Daha önce − + + = 0,92
bulunmuştu) 100 100 200 𝑌𝑌 𝑆𝑆
𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁: 𝑋𝑋2 bası mukavemeti negatif alınsaydı sonuç değişmezdi

Örnek 7.2 60o fiber yönlendirme açısı ile imal edilmiş tek yön ve sürekli fiber
takviyeli bir kompozit plakaya şekildeki kuvvetler etki etmekte ve plaka
statik dengede kalmaktadır. Plaka üzerindeki bir Q noktasına yapıştırılan
üçlü straingauge rozetinde; a yatay, b düşey doğrultuda, c ise –x ekseni ile
45o açı yapacak şekilde yerleştirilmiştir. Straingaugelerle ölçülen değerler:
εa = -12.49x10-4, εb = 6.747x10-4 , εc = -1.111x10-4
E1 E2 ν12 G12 XT XC YT YC S
140 GPa 28 GPa 0,35 10 GPa 130 MPa 180 MPa 30 MPa 50 MPa 20 MPa
Q noktasında aşağıda belirtilen kriterler için bulunan sonuçları hesaplarla kendiniz elde ediniz.
Hasarsızlık Denklemi
-,
sonucu
a) Maksimum Gerilme Kriterine göre hasar oluşmaz: -180 < 40,45 < 130 ; 50 < -22,95 < 30 ; -20< 14,9 < 20
b) Maksimum Gerinme Kriterine göre hasar oluşmaz: 10-4 x (-12,9< 3,463< 9,29 ; -17,9 <−9,29< 10,7, 20<14,9< 20
c) Tsai-Hill Kriterine göre hasar oluşur: 1,29>1
d) Modifiye Edilmiş Tsai-Hill Kriterine göre hasar oluşmaz: 0,89<1
e) Tsai-Wu kriterine göre hasar oluşmaz: 0,91<1 (Çözümü anlatılmıştır)..>>
f) Hoffman kriterine göre hasar oluşmaz. 0,79<1 (Çözümü anlatılmıştır)..>>
ÇÖZÜM: Tüm kriterler açısından: Hasar tespiti için lokal gerilmeler veya
lokal şekil değiştirmeler elde edilmelidir. (Püf noktası 7)
Straingauge ler yönlerine bakıldığında:
𝜀𝜀𝑎𝑎 = 𝜀𝜀𝑥𝑥 = -12,49x10-4 , 𝜀𝜀𝑏𝑏 = 𝜀𝜀𝑦𝑦 = 6,747x10-4 , 𝜀𝜀𝑐𝑐 =𝜀𝜀𝜃𝜃′ =-1,111x10-4
Denk. 5.1b’den c straingauge’indeki birim uzama: 𝜀𝜀𝜃𝜃′ = 𝜀𝜀𝑥𝑥 . 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 2 𝜃𝜃 ′ + 𝜀𝜀𝑦𝑦 . 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2 𝜃𝜃 ′ + 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 . 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝜃𝜃 ′ . 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝜃𝜃 ′
𝜃𝜃 ′ = 225° ( Strain-gauge’in pozitif x ekseni ile yaptığı açıdır)
−1,111x10−4 + 12,49x10−4 . 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 2 225𝑜𝑜 − (6,747x10−4 . 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2 225𝑜𝑜 )

Bu denklemden 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 çekilir: 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = = 3,522𝑥𝑥10−4
𝑜𝑜
sin 225 𝑥𝑥 cos 225 𝑜𝑜
Denk. 6.11’den lokal gerinmeler hesaplanır:

c= cos(60𝑜𝑜 ), s= sin(60𝑜𝑜 )
Lokal Gerinmeler
𝜀𝜀1 𝜀𝜀x 𝜀𝜀x −12,49
𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 2sc 0,25 0,75 0,87 𝜀𝜀1 3,463
𝜀𝜀2 𝜀𝜀y 𝜀𝜀y 6,747 −4 −4
𝛾𝛾12 = 𝑇𝑇 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc = 0,75 0,25 −0,87 𝑥𝑥10 𝜀𝜀2 = −9,2 𝑥𝑥10
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 3,522 𝛾𝛾12
2
−sc sc 𝑐𝑐 − 𝑠𝑠 2 −0,435 0,435 −0,5 14,9
2 2 2 2
Denk. 2.16a ‘dan Lokal gerilmeler hesaplanır:

Minor poisson oranı:
𝜎𝜎1 ε1 𝑄𝑄11 𝑄𝑄12 0 ε1 𝜐𝜐12
𝜎𝜎2 = 𝑄𝑄 ε2 = 𝑄𝑄12 ε2 𝜐𝜐21 = 𝐸𝐸2 = 0,07
𝑄𝑄22 0 𝐸𝐸1
𝜏𝜏12 𝛾𝛾12 𝛾𝛾12
0 0 𝑄𝑄66
[Q] matrisinin her bir terimini aşağıdaki gibi hesaplarız.
𝐸𝐸1 140𝑥𝑥103 𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2 0,35 𝑥𝑥 28𝑥𝑥103

𝑄𝑄11 = = = 143516 MPa , 𝑄𝑄12 = = = 10046 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 ,
1 −𝜐𝜐21 .𝜐𝜐12 1 −0,07 𝑥𝑥𝑥,35 1 −𝜐𝜐21 .𝜐𝜐12 1 −0,07 𝑥𝑥𝑥,35
𝐸𝐸2 28𝑥𝑥103
𝑄𝑄22 = = = 28703 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 , 𝑄𝑄66 = 𝐺𝐺12 = 10000 MPa
1 −𝜐𝜐21 .𝜐𝜐12 1 −0,07 𝑥𝑥𝑥,35
𝜎𝜎1 143516 10046 0 3,463 𝜎𝜎1 40,45

𝜎𝜎2 = 10046 28703 0 −9,2 𝑥𝑥10−4 , Lokal Gerilmeler: 𝜎𝜎2 = −22,95 MPa
𝜏𝜏12 0 0 10000 14,9 𝜏𝜏12 14,9
e-) Tsai-Wu Kriterine göre, Kompozit Malzemeye Ait Mukavemet Değerleri (Soruda verilmişti)
𝜎𝜎1 40,45 XT= 𝝈𝝈𝑻𝑻𝟏𝟏 XC= 𝝈𝝈𝑪𝑪𝟏𝟏 YT= 𝝈𝝈𝑻𝑻𝟐𝟐 YC= 𝝈𝝈𝑪𝑪𝟐𝟐 S= 𝝉𝝉𝟏𝟏𝟏𝟏 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖
Bulunan Lokal 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖
Gerilmeler: 𝜎𝜎2 = −22,95
130 MPa 180 MPa 30 MPa 50MPa 20 MPa
𝜏𝜏12 14,9
Denk. 7.8’deki Hasarsızlık Şartı: 𝐻𝐻1 .𝜎𝜎1 +𝐻𝐻2 .𝜎𝜎2 + 𝐻𝐻6 .𝜏𝜏12 + 𝐻𝐻11 .𝜎𝜎12 +𝐻𝐻22 .𝜎𝜎22+𝐻𝐻66 .𝜏𝜏12
2
+ 2𝐻𝐻12 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 < 1
Denk. 7.9a-e’den sabitler bulunur: H12 için Alternatifler içinden Mises-Hencky ampirik denklemini
1 1 1 1 seçersek (Denk. 7.10 e) ;
𝐻𝐻1 = 𝑇𝑇 − 𝐶𝐶 = − = 213,7𝑥𝑥10−5
𝜎𝜎1 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎1 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 130 180 1 1 1 1
𝐻𝐻12 = − =−
1 1 1 1 2 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 2 130𝑥𝑥180𝑥𝑥30𝑥𝑥50
𝐻𝐻2 = − = − = 1333𝑥𝑥10−5
𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 30 50
→ 𝐻𝐻12 = −8,44𝑥𝑥10−5
1 1 −5
𝐻𝐻66 = 2 = = 250𝑥𝑥10 Tüm sayısal değerleri Denk.7.8 de yerine koyarsak:
𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 202
1 1 213,7x10−5 x40,45 + 1333x10−5 x −22,95 + 4,27x10−5 x40,452
𝐻𝐻22 = 𝑇𝑇 𝐶𝐶 = = 66,7𝑥𝑥10−5
𝜎𝜎2 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎2 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 30𝑥𝑥𝑥𝑥 + 66,7x10−5 x −22,95 2 + 250x10−5 x14,92
1 1 + 2x −8,44x10−5 x40,45x(−22,95) = 0,91
𝐻𝐻11 = 𝑇𝑇 𝐶𝐶 = = 4,27𝑥𝑥10−5
𝜎𝜎1 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 . 𝜎𝜎1 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 130𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 O halde Q noktasında modifiye edilmiş Tsai-Wu
𝟎𝟎, 𝟗𝟗𝟗𝟗 < 𝟏𝟏
𝐻𝐻6 = 0 (tüm durumlarda sıfırdır) kriterine göre hasar oluşmaz.
f-) Hoffman Kriterine göre,

Kompozit Malzemeye Ait Mukavemet Değerleri (Soruda verilmişti)
𝜎𝜎1 40,45 XT= 𝝈𝝈𝑻𝑻𝟏𝟏 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖

XC= 𝝈𝝈𝑪𝑪𝟏𝟏 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖
YT= 𝝈𝝈𝑻𝑻𝟐𝟐 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖
YC= 𝝈𝝈𝑪𝑪𝟐𝟐 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖
S= 𝝉𝝉𝟏𝟏𝟏𝟏 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖
Bulunan Lokal 𝜎𝜎2 = −22,95
Gerilmeler: 𝜏𝜏12 130 MPa 180 MPa 30 MPa 50MPa 20 MPa
14,9
Denk. 7.11 eşitsizliği kontrol edilir.
(Hasarsızlık Şartı)
Sayısal değerler yerine koyulursa:
40,452 −22,95 2
40.45𝑥𝑥 −22,95 130 − 180 30 − 50 14,92
+ − − 40,45 − −22,95 + = 0,79
130𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 30𝑥𝑥𝑥𝑥 130𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 130𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 30𝑥𝑥𝑥𝑥 202
𝟎𝟎, 𝟕𝟕𝟕𝟕 < 𝟏𝟏
O halde Q noktasında modifiye edilmiş Hoffman kriterine göre hasar oluşmaz.
Örnek 7.3 (2021 - 2nci Vize Sorusu) Malzeme Özellikleri

E1 E2 G12 XT =(σ1T)ULT XC = (σ1C )ULT YT = (σ2T )ULT YC = (σ2C )ULT S = (τ12)ULT
ν12
(GPa) (GPa) (GPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa)
84 0,35 33 9 50 104 30 60 10
θ= 450 lik yönlendirme açısına sahip, tek yön takviyeli bir kompozit
levhanın a noktasındaki global gerilmeler :
σx = 27 MPa, σy = 26 MPa, τxy = 15MPa
olarak biliniyor. a noktasına aralarında 120o lik açı olan üçlü bir
strain-gauge rozeti yapıştırılmıştır.
Buna göre bu noktada hasar oluşup oluşmayacağını,
a-) Tsai-Hill kriterine göre,
b-) Maksimum gerinme kriterine göre tespit ediniz.
c-) Strain-gauge lerin herbirisinden okunan birim uzama değerlerini hesaplayınız.
a-) b-) c-)

-12,38x10-4< 4,461x10-4<5,95x10-4 εd=3,38x10-4
0,64<1 -18,18x10-4< 1,756x10-4<9,09x10-4 εc=4,14x10-4
Cevaplar: hasar oluşmaz, -11,11x10-4<-0,556x10-4<11,11x10-4
εb=1,79x10-4
Hasar oluşmaz.
[A], [B], [D] Matrisleri Yardımıyla
8. TABAKALI KOMPOZİTLERDE
GERİLME - ŞEKİL DEĞİŞTİRME
HESAPLAMALARI
(Bu konu 9 ve 10 nolu videoda anlatılmıştır.)
8. Tabakalı Kompozitlerde Gerilme-Şekil Değiştirme Hesapları
Birden fazla kompozit tabakanın üst üste yapıştırılması sonucunda oluşan

yapılara tabakalı kompozit yapı diyoruz.
8.1 Bu bölümde Amacımız: Sürekli fiberlerle güçlendirilmiş ortotropik

tabakaların birleştirilmesiyle elde edilen tabakalı bir yapının herhangi bir
noktasında, gerilme ve şekil değiştirmeleri (gerinmeleri) teorik olarak
hesaplayabilecek formüller geliştirmek ve gerekirse hasar tespiti yapmaktır.
• Geliştirilecek formüller; farklı fiber yönlendirme açısı, farklı kalınlık ve farklı

malzeme özelliklerine sahip tabakalardan oluşan yapılar için de geçerli olacaktır.
Püf Noktası 8 : Bu bölümü anlamaktaki en önemli püf noktası;

• [A], [B] ve [D] matrislerinin tüm yapıya ait ve dolaysıyla her birisinden 1’er tane;
• [Q], [S], 𝑄𝑄� , 𝑆𝑆̅ matrislerinin her bir tabakaya özel, dolayısıyla her birisinden tabaka sayısı
kadar var olduğunu bilmektir.
8.2 Birim Uzunlukta ortaya çıkan iç kuvvet ve iç momentler: P5

M1 P2 Tüm yapı
Dış yüklerin (P1,P2,.. M1,M2:..) etkisine maruz ve statik dengede olan tabakalı (statik dengede)
bir kompozit yapıdan hayali olarak ayırdığımız, aynı kalınlıkta ve 1 mm kenar
P3
uzunluklarına sahip herbir Q elemanı da dengededir. (Ayırma prensibi).
Q
Q elemanındaki İç Kuvvet ve iç momentlerin anlamı: P1 P4
Nx: x yönündeki birim uzunluğa düşen normal (çeki veya bası) iç kuvveti, M2
Ny : y yönündeki birim uzunluğa düşen normal (çeki veya bası) iç kuvveti

Q elemanı
Nxy = Nyx : Birim uzunluğa düşen iç kesme kuvvetleri (statik dengede)
Mx: Normali x olan kesitte, birim uzunluğa düşen eğilme iç momenti Q
a
My:Normali y olan kesitte, birim uzunluğa düşen eğilme iç momenti 𝑀𝑀x
𝑀𝑀y
Mxy : Normali x olan kesitte, birim uzunluğa düşen burulma iç momenti
𝑁𝑁xy
Myx: Normali y olan kesitte, birim uzunluğa düşen burulma momenti 𝑁𝑁y 𝑀𝑀yx
𝑁𝑁yx 𝑀𝑀x𝑦𝑦 𝑁𝑁x
𝜎𝜎y
 Şimdi Q elemanındaki tüm iç kuvvet ve momentlerin statik dengeden daha a 𝜏𝜏𝑦𝑦x a noktası
𝜎𝜎x (düzlem gerilme hali)
önceden hesaplandığı ve her birisinin belli olduğunu düşünüyoruz.
 Q elamanına ait olan ‘a’ gibi bir noktadaki gerilmeleri ve şekil değiştirmeleri hesaplamak istiyoruz.
 a elemanında düzlem gerilme durumunun olduğunu kabul ediyoruz.
8.3 Klasik Laminasyon (Tabakalandırma) Teorisi ve Kabuller :

Tabakalı yapının Q elemanına kalınlık yönünden ve x-z düzleminden baktığımız
zaman şekil değiştirmiş halini de dikkate alarak; aşağıdaki kabulleri yapacağız.
1. Her tabaka kendi içinde elastik, ortotropik ve homojendir.
2. Tabakaların birbirlerine çok iyi yapıştığı kabul edilmektedir.
3. Tabakalı kompozit plakanın orta düzlemine (mid. plane)
yükleme öncesinde çizilen dik ve düz bir çizgi (CA doğrusu)
yükleme sonunda da (deformasyon sonrası) dik ve düz kalır
(C'A‘ doğrusu). Yani, düzlem dışı kayma şekil değiştirmeleri
meydana gelmez,(γxz = γ yz =0)
4. Plakanın ince olduğu ve sadece düzlem gerilme durumuna maruz olduğu kabul edilir, (σz = τxz = τ yz =0)
5. Deplasmanlar/yer değiştirmeler plaka kalınlığına oranla çok küçük kalmaktadır.
Not: Kullanılan eksen takımı tabakalı kompozitin orta düzlemine yerleştirilir ve z ekseni mutlaka aşağıya doğru seçilir.
Bundan sonraki aşamalarda tabakalı yapının herhangi bir noktasındaki gerilme ve gerinmeleri; bilinen değerler
olan, iç kuvvet ve iç momentler cinsinden elde etmeye çalışacağız.
8.4 Global Gerilme ve global şekil değiştirmelerin orta düzlem değerlerine göre hesaplanması
Şimdi şekildeki oval çerçeve içindeki kısmı büyütüp daha detaylı inceliyoruz:
C: orta düzlem üzerindeki bir nokta
𝑢𝑢0
A: herhangi bir k tabakası
üzerinde olup, C den z C . Orta düzlem x
kadar uzakta bir nokta
z z 𝑤𝑤0
:Orta düzlemin . C'
eğilmeden kaynaklı
A α dx
şekil değiştirmiş hali z α dw0
α
C’ ve A’ : şekil değiştirdikten sonra A'
noktaların son konumudur.
u 𝑧𝑧. 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝛼𝛼
3ncü kabule göre CA=C’A’=z yazılabilir.
α :C‘ noktasından geçen teğetinin yatayla yaptığı açı 𝑑𝑑𝑑𝑑0

Orta düzlemdeki C noktasının eğimi: tan 𝛼𝛼 = (8.1)
𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑢𝑢0 :C noktasının yatay (x) deplasmanı (şekil değiştirmeden kaynaklı x doğrultusundaki toplam yer değiştirme miktarı)
𝑤𝑤0 :C noktasının düşey (z) deplasmanı, eğilmeden kaynaklı çökme miktarı (‘0’ indisi orta düzlem için kullanılır)
u :A noktasının yatay (x) deplasmanı ,
𝑢𝑢0
Küçük açılar için; tan 𝛼𝛼 ≅ 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆 𝛼𝛼 ≅ 𝛼𝛼 (8.2)
C
k gibi bir tabaka üzerindeki bir A noktasının x
z 𝑤𝑤0 doğrultusundaki deplasmanına (u) bakacak olursak;
C'
α dx 𝑢𝑢 = 𝑢𝑢0 − 𝑧𝑧. 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝛼𝛼 𝑢𝑢 ≅ 𝑢𝑢0 − 𝑧𝑧. 𝛼𝛼 (8.3)
A z dw0
𝑑𝑑𝑑𝑑0 𝑑𝑑𝑑𝑑0 (8.4)
α tan 𝛼𝛼 = ≅ 𝛼𝛼 𝑢𝑢 = 𝑢𝑢0 − 𝑧𝑧.
A' 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑
u 𝑧𝑧. 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝛼𝛼 Buradan x doğrultusundaki birim uzama (gerinme) değeri:

𝜕𝜕𝑢𝑢 𝜕𝜕𝑢𝑢0 𝜕𝜕 2 𝑤𝑤0
𝑢𝑢, 𝑣𝑣, 𝑤𝑤: sırasıyla x, y ve z yönlerindeki deplasmanlardır (şekil 𝜀𝜀𝑥𝑥 = 𝜀𝜀𝑥𝑥 = − 𝑧𝑧 (8.5)
𝜕𝜕𝑥𝑥 𝜕𝜕𝑥𝑥 𝜕𝜕𝑥𝑥 2
değiştirmeden kaynaklanan yer değiştirmelerdir.) Noktadan
noktaya değişiklik gösterdiklerinden x , y ve z
koordinatlarına göre değişirler. y-z düzleminden baktığımızda
𝑢𝑢 𝑥𝑥, 𝑦𝑦, 𝑧𝑧 ; 𝑣𝑣(𝑥𝑥, 𝑦𝑦, 𝑧𝑧); 𝑤𝑤(x,y,z) benzer şekilde A noktasının y 𝑑𝑑𝑑𝑑0
yönündeki deplasmanı: 𝑣𝑣 = 𝑣𝑣0 − 𝑧𝑧. (8.6)
Mekaniğin Temel Denklemlerinden olan deplasmanlarla-şekil 𝑑𝑑𝑦𝑦
değiştirmeler arasındaki bağıntılar en genelde 6 tanedir:
𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝜕𝜕 ve buradan y doğrultusundaki birim uzama (gerinme) değeri:
𝜀𝜀𝑥𝑥 = , 𝜀𝜀𝑦𝑦 = , 𝜀𝜀𝑧𝑧 = ,
𝜕𝜕𝑥𝑥
𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝜕𝜕
𝜕𝜕𝜕𝜕
𝜕𝜕𝜕𝜕
𝜕𝜕𝜕𝜕
𝜕𝜕𝑤𝑤 𝜕𝜕𝑣𝑣 𝜕𝜕𝑤𝑤
𝜕𝜕𝑣𝑣 𝜕𝜕𝑣𝑣0 𝜕𝜕 2 𝑤𝑤0
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = + , 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑧𝑧 = + , 𝛾𝛾𝑦𝑦𝑧𝑧 = 𝜕𝜕𝑧𝑧 + 𝜕𝜕𝑦𝑦 𝜀𝜀𝑦𝑦 = 𝜀𝜀𝑦𝑦 = − 𝑧𝑧 (8.7)
𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝑧𝑧 𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝑦𝑦 𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝑦𝑦 2
𝜕𝜕𝑢𝑢 𝜕𝜕𝑣𝑣
x-y düzlemindeki kayma şekil değişimi 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 : 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = + (8.8)
𝜕𝜕𝑦𝑦 𝜕𝜕𝑥𝑥
Daha önce elde ettiğimiz, Denk. 8.4 ve 8.6; üstteki 8.8 denkleminde yerine koyulursa:
𝑑𝑑𝑑𝑑0
𝑢𝑢 = 𝑢𝑢0 − 𝑧𝑧. (8.4)
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝜕𝜕𝑢𝑢0 𝜕𝜕𝑣𝑣0 𝜕𝜕 2 𝑤𝑤0 (8.9)
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = + − 2𝑧𝑧
𝜕𝜕𝑦𝑦 𝜕𝜕𝑥𝑥 𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕𝑦𝑦
𝑑𝑑𝑑𝑑0
𝑣𝑣 = 𝑣𝑣0 − 𝑧𝑧. (8.6)
𝑑𝑑𝑦𝑦
bulunur.
Bu kısımda sonuç olarak: Tabakalı bir yapının herhangi bir k tabakası üzerinde olup, orta düzlemden
z mesafesi kadar uzaklıktaki bir A noktasında meydana gelen gerinmeleri (𝜀𝜀𝑥𝑥 , 𝜀𝜀𝑦𝑦 , 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 değerlerini); orta
düzlemin deplasmanı ve z koordinatı cinsinden Denk. 8.5, 8.7 ve 8.9 ile elde etmiş olduk.
𝜕𝜕𝑢𝑢0 𝜕𝜕 2 𝑤𝑤0
−
𝜕𝜕𝑥𝑥 𝜕𝜕𝑥𝑥 2
𝜀𝜀x
𝜕𝜕𝑣𝑣0 𝜕𝜕 2 𝑤𝑤0
8.5, 8.7 ve 8.9 denklemlerini matris 𝜀𝜀𝑦𝑦 = +z −
formatında yazacak olursak: 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝑦𝑦 2 (8.10)
𝜕𝜕𝑢𝑢0 𝜕𝜕𝑣𝑣0 𝜕𝜕 2 𝑤𝑤0
+ −2𝑧𝑧
𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕
𝜕𝜕𝑢𝑢0
𝜕𝜕𝑥𝑥
𝜀𝜀x0 𝜕𝜕𝑣𝑣0 (8.11)
Orta düzlemdeki 𝜀𝜀y0 = 𝜕𝜕𝜕𝜕
8.10 denkleminin gerinmeler: 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜕𝜕𝑢𝑢0 𝜕𝜕𝑣𝑣0
sağ tarafındaki +
𝜕𝜕𝜕𝜕 𝜕𝜕𝜕𝜕
terimlerin anlamı:
𝜕𝜕 2 𝑤𝑤0
−
𝜕𝜕𝑥𝑥 2
𝜅𝜅x
𝜕𝜕 2 𝑤𝑤0 (8.12)
Orta düzlemin eğrilikleri 𝜅𝜅𝑦𝑦 = −
𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜕𝜕𝑦𝑦 2
(curvatures):
𝜕𝜕 2 𝑤𝑤0
−2𝑧𝑧
𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕𝜕
Bu durumda k tabakası üzerinde olup, orta düzlemden z kadar bir noktada:
𝜀𝜀x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x

(8.11 ve 8.12 denklemleri 𝜀𝜀𝑦𝑦 = 𝜀𝜀y0 + z 𝜅𝜅𝑦𝑦 (8.13)
Global Gerinmeler:
8.10 da yerine koyulursa) 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
(6.1 denklemini hatırlarsak)
𝜎𝜎x 𝜀𝜀x 𝜎𝜎x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x

𝜎𝜎y = [Q
� ]𝑘𝑘 𝜀𝜀y0 + z 𝜅𝜅𝑦𝑦 (8.14)
𝜎𝜎y = [Q
� ]𝑘𝑘 𝜀𝜀y Global Gerilmeler:
𝜏𝜏xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜏𝜏xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
Bundan sonra orta düzlemdeki gerinmeleri ve eğrilikleri iç kuvvet ve momentler cinsinden elde edeceğiz... >>
8.5 Bir tabakalı yapının kodlanması

Tabakalı kompozitler ile ilgili problemleri çözerken tabakaların doğru numaralandırılması ve ve arayüzeylerin
kodlanması gerekmektedir. (Bunun sebebi ileri de daha net görülecektir.)
Yandaki şekilde n adet tabakadan oluşan kompozit bir yapının x-z
düzleminden gösterimi yer almaktadır.
=z0
1. Önce tabakalara numara verilir. En üstteki 1 nolu tabaka olup, diğer
tabaka numaraları aşağı doğru verilir.
2. Daha sonra tabaka arayüzeyleri kodlanır. En üst tabakanın dış
yüzeyi h0 (veya z0 ); aşağı doğru inildikçe herbir arayüzeye h1, h2, …
şeklinde kod numaraları verilir.
3. h değerleri aslında o ara yüzeyin z koordinatıdır ve negatif de
olabilir. h yerine z simgesi de kullanılabilir.
4. Orta düzlem bir arayüzeye denk gelmeyebilir. O zaman ona ayrı bir
kodlama yapılmaz.
Örnek 1: İki tabakalı bir yapının kodlanmış hali Örnek 2: Üç tabakalı bir yapının kodlanmış hali
8.6 Orta Düzlemin Şekil Değiştirmelerinin Hesaplanması

Tabakalı bir yapıda, 1 mm kenar uzunluğuna 1mm genişliğinde, dz kalınlığında dA
sahip Q elemanındaki iç kuvvetleri incelersek: diferansiyel şerit alanında x yönündeki iç kuvvet: 𝜎𝜎𝑥𝑥 . 𝑑𝑑A = 𝜎𝜎𝑥𝑥 . 𝑑𝑑z
𝑁𝑁𝑦𝑦 ℎ𝑘𝑘 ℎ𝑘𝑘
k tabakasında x yönündeki iç kuvvet: 𝑁𝑁𝑥𝑥−𝑘𝑘 = � 𝜎𝜎𝑥𝑥 . 𝑑𝑑𝐴𝐴 = � 𝜎𝜎𝑥𝑥 . 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑁𝑁𝑦𝑦𝑦𝑦 ℎ𝑘𝑘−1 ℎ𝑘𝑘−1
𝑛𝑛 𝑛𝑛
𝑁𝑁𝑥𝑥 hk Tabakalı Q elemanında x ℎ𝑘𝑘
Q yönündeki iç normal kuvvet: 𝑁𝑁𝑥𝑥 = � 𝑁𝑁𝑥𝑥−𝑘𝑘 → 𝑁𝑁𝑥𝑥 = � � 𝜎𝜎𝑥𝑥 . 𝑑𝑑𝑑𝑑 (8.15)
𝑁𝑁𝑥𝑥
1mm 𝑘𝑘=1 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1
𝑁𝑁𝑦𝑦𝑦𝑦
Benzer şekilde y yönü için aynı işlemler yapılırsa;
k 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘
Tabakalı Q elemanında y → 𝑁𝑁𝑦𝑦 = � � 𝜎𝜎𝑦𝑦 . 𝑑𝑑𝑑𝑑 (8.16)
𝑁𝑁𝑦𝑦 yönündeki iç normal kuvvet:
Orta düzlem 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1
(mid. plane) 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘
k tabakasında x yönünde
Tabakalı Q elemanında iç → 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥 = � � 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 . 𝑑𝑑𝑑𝑑 (8.17)
gerilme ve iç kuvvet:
kesme kuvveti: 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1
𝑑𝑑𝑧𝑧
𝑁𝑁x 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜎𝜎
x
𝜎𝜎𝑥𝑥 8.15, 8.16 ve 8.17 denklemlerini 𝑁𝑁y = � � 𝜎𝜎y 𝑑𝑑𝑑𝑑
(8.18)
ℎ𝑘𝑘−1 1mm tek matris formatında yazarsak: 𝑁𝑁xy 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥
ℎ𝑘𝑘 𝜎𝜎𝑥𝑥
𝜎𝜎𝑥𝑥
Nx, Ny, Nxy : Birim uzunluğa düşen iç kuvvetlerdir. Birimleri N/mm dir.
25.09.2023
İç kuvvet xDik uzaklık

Şimdi Q elamanında iç momentleri • dA şerit alanı üzerindeki 𝜎𝜎𝑥𝑥 gerilmelerin
inceliyoruz. 𝑀𝑀𝑦𝑦 orta düzleme göre momenti: 𝜎𝜎𝑥𝑥 . 𝑑𝑑𝑑𝑑. z = 𝜎𝜎𝑥𝑥 . 𝑑𝑑z. z
𝑀𝑀𝑦𝑦𝑥𝑥
ℎ𝑘𝑘
• k tabakasındaki 𝜎𝜎𝑥𝑥 gerilmelerin 𝑀𝑀𝑥𝑥−𝑘𝑘 = � 𝜎𝜎𝑥𝑥 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧
𝑀𝑀𝑥𝑥 orta düzleme göre momenti: ℎ𝑘𝑘−1
Q 𝑛𝑛 𝑛𝑛
• Tabakalı Q elemanında ℎ𝑘𝑘
normali x olan kesitteki iç 𝑀𝑀𝑥𝑥 = � 𝑀𝑀𝑥𝑥−𝑘𝑘 → 𝑀𝑀𝑥𝑥 = � � 𝜎𝜎𝑥𝑥 𝑧𝑧𝑑𝑑𝑑𝑑 (8.19)
eğilme momenti: 𝑘𝑘=1 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1
Benzer şekilde y yönü için aynı işlemler yapılırsa;

𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘
• Tabakalı Q elemanında normali y olan (8.20)
kesitteki toplam eğilme momenti: → 𝑀𝑀𝑦𝑦 = � � 𝜎𝜎𝑦𝑦 𝑧𝑧𝑑𝑑𝑑𝑑
k tabakasındaki x yönündeki 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1
gerilmeler ve iç eğilme Orta düzlem 𝑛𝑛
(mid. plane) ℎ𝑘𝑘
momenti (Mx-k). • Tabakalı Q elemanında
burulma iç momentleri: → 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑥𝑥 = � � 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑧𝑧𝑑𝑑𝑑𝑑
(8.21)
𝑧𝑧 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1
𝑑𝑑𝑧𝑧
𝑀𝑀x 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜎𝜎
x
𝜎𝜎𝑥𝑥 • 8.19, 8.20 ve 8.21 denklemlerini 𝑀𝑀y = � � 𝜎𝜎y 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 (8.22)
ℎ𝑘𝑘−1 𝑀𝑀𝑥𝑥−𝑘𝑘
1mm tek matris formatında yazarsak: 𝑀𝑀xy 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥
ℎ𝑘𝑘
𝜎𝜎𝑥𝑥
Birim uzunluğa düşen iç eğilme momentleri Mx, My ; İç burulma momenti: Mxy .
Birimleri Nmm/mm.
25.09.2023 194
Denk. 8.14 de bir k tabakasındaki global gerilmeleri orta düzlemin

𝜎𝜎x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x
şekil değiştirmeleri cinsinden şu şekilde ifade etmiştik: 𝜎𝜎y = [Q]
� 𝑘𝑘 𝜀𝜀y0 + z 𝜅𝜅𝑦𝑦
𝜏𝜏xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
Orta düzlemin şekil değiştirmeleri ve eğrilikleri z’ye bağlı değildir.
Şimdi Denk. 8.14’ü, Denk.8.18’ de ve 8.22’de yerine koyarsak;

Tüm Tabakalı Yapıya Ait
x
𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜀𝜀x0 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜅𝜅x KATSAYI MATRİSLERİ
𝑁𝑁y = � � 𝜎𝜎y 𝑑𝑑𝑑𝑑 = � [𝑄𝑄] � 𝑘𝑘 � 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝜀𝜀y0 + � [𝑄𝑄]� 𝑘𝑘 � 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝜅𝜅𝑦𝑦
𝑛𝑛
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑁𝑁xy 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1 𝑘𝑘=1 ℎ
� 𝑘𝑘 . ℎ𝑘𝑘 − ℎ𝑘𝑘−1
𝑘𝑘−1
𝐴𝐴 = � [𝑄𝑄] (8.23)
𝑘𝑘=1
[𝐴𝐴] [𝐵𝐵]
𝑛𝑛
𝑀𝑀x 𝑛𝑛 𝜎𝜎x ℎ𝑘𝑘𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜀𝜀x0 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜅𝜅x 1
� 𝑘𝑘 . ℎ𝑘𝑘2 − ℎ𝑘𝑘−1
𝐵𝐵 = � [𝑄𝑄] 2 (8.24)
𝑀𝑀y = � � 𝜎𝜎y 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 = � [𝑄𝑄]� 𝑘𝑘 � 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝜀𝜀y0 + � [𝑄𝑄]� 𝑘𝑘 � 𝑧𝑧 2 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝜅𝜅𝑦𝑦 2
𝑘𝑘=1
𝑀𝑀xy 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝑘𝑘=1 ℎ 𝑘𝑘−1
𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑛𝑛
1
[𝐵𝐵] [𝐷𝐷] � 𝑘𝑘 . ℎ𝑘𝑘3 − ℎ𝑘𝑘−1
𝐷𝐷 = � [𝑄𝑄] 3 (8.25)
3
ℎ𝑘𝑘 ℎ𝑘𝑘 ℎ𝑘𝑘 𝑘𝑘=1
1 1 3 3
� 𝑑𝑑𝑑𝑑 = ℎ𝑘𝑘 − ℎ𝑘𝑘−1 , � 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 = ℎ𝑘𝑘2 − ℎ𝑘𝑘−1
2
, � 𝑧𝑧 2 𝑑𝑑𝑑𝑑 = ℎ𝑘𝑘 − ℎ𝑘𝑘−1 Bu katsayı matrisleri tabakalı yapının bütününe
2 3
ℎ𝑘𝑘−1 ℎ𝑘𝑘−1 ℎ𝑘𝑘−1 aittir ve birer tanedir. Bunlar Direngenlik
matrisleri olarak da isimlendirilebilir.
Katsayı matrisleri yerine koyulursa;

𝑁𝑁x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x
İç kuvvetler: 𝑁𝑁y = 𝐴𝐴 𝜀𝜀y0 + 𝐵𝐵 𝜅𝜅𝑦𝑦
(8.26)
𝑁𝑁xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑀𝑀x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x

İç momentler: 𝑀𝑀y = 𝐵𝐵 𝜀𝜀y0 + 𝐷𝐷 𝜅𝜅𝑦𝑦 (8.27)
𝑀𝑀xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
Katsayı Matrislerinin her birisi 3x3 lük
matrislerdir ve 9’ar terimi vardır.
𝐴𝐴11 𝐴𝐴12 𝐴𝐴16 𝑁𝑁x 𝐴𝐴11 𝐴𝐴12 𝐴𝐴16 𝜀𝜀x0 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝜅𝜅x
𝐴𝐴 = 𝐴𝐴12 𝐴𝐴22 𝐴𝐴26 𝑁𝑁y = 𝐴𝐴12 𝐴𝐴22 𝐴𝐴26 𝜀𝜀y0 + 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝜅𝜅𝑦𝑦
𝐴𝐴16 𝐴𝐴26 𝐴𝐴66 (8.28)
𝑁𝑁xy 𝐴𝐴16 𝐴𝐴26 𝐴𝐴66 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16
𝐵𝐵 = 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26
𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝑀𝑀x 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝜀𝜀x0 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 𝜅𝜅x
𝑀𝑀y = 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝜀𝜀y0 + 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26 𝜅𝜅𝑦𝑦 (8.29)
𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 𝑀𝑀xy 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
𝐷𝐷 = 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26
𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66
𝑁𝑁 𝐴𝐴 𝐵𝐵 𝜀𝜀0
Denk. 8.28 ve 8.29’u tek matriste birleştirirsek: Sembolik olarak: = (8.30)
𝑀𝑀 𝐵𝐵 𝐷𝐷 𝜅𝜅
Açık ifadesiyle:
𝑁𝑁x 𝑁𝑁x 𝐴𝐴11 𝐴𝐴12 𝐴𝐴16 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝜀𝜀
𝑁𝑁y 𝜀𝜀x0 𝑁𝑁y x0
𝜀𝜀y0 𝐴𝐴12 𝐴𝐴22 𝐴𝐴26 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝜀𝜀
y0
𝑁𝑁xy 𝐴𝐴 𝐵𝐵 𝑁𝑁xy 𝐴𝐴 𝐴𝐴26 𝐴𝐴33 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0
= 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 → = 16 (8.31)
𝑀𝑀x 𝐵𝐵 𝐷𝐷 𝜅𝜅x 𝑀𝑀x 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 𝜅𝜅x
𝑀𝑀y 𝜅𝜅𝑦𝑦 𝑀𝑀y 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26 𝜅𝜅𝑦𝑦
𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑀𝑀xy 𝑀𝑀xy 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66
𝐴𝐴11 𝐴𝐴12 𝐴𝐴16 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 −1 𝑁𝑁x

𝜀𝜀x0 𝑁𝑁y
𝜀𝜀y0 𝐴𝐴12 𝐴𝐴22 𝐴𝐴26 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26
8.31 denkleminden orta 𝐴𝐴 𝐴𝐴26 𝐴𝐴33 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝑁𝑁xy
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 = 16 (8.32)
düzlemin şekil değiştirmeleri 𝜅𝜅x 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 𝑀𝑀x
ve eğriliklerini çekersek: 𝜅𝜅𝑦𝑦
𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26 𝑀𝑀y
𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66 𝑀𝑀xy
8.7 Özel Durumlar

Tabakalı kompozit bir yapının hesaplamalarında, A , B ve D matrislerinin öncelikle hesaplanması gerekir.
Fakat aşağıdaki özel durumlarda bu matrislerin bazılarını hesaplamamıza gerek kalmaz:
Bu sebeple tabakalı bir yapının hesaplamalarına geçmeden önce yukarıdaki özel durumlara girip girmediği kontrol edilmelidir.
1. Özel Durum: Orta düzleme göre; malzeme, yük, geometri ve fiber dizilişi açısından Simetrik yapılarda [B] = 0 ’dır.
2.Özel Durum: Yine simetrik yapılarda iç momentlerin hepsi sıfır ise , orta düzlemin eğrilikleri de sıfır olur.
Yani: 𝑀𝑀𝑥𝑥 = 𝑀𝑀𝑦𝑦 = 𝑀𝑀𝑧𝑧 = 0 ise 𝜅𝜅𝑥𝑥 = 𝜅𝜅𝑦𝑦 = 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 olur.
İşte bu durumda [D] matrisi işlemlere girmeyeceğinden [D] matrisini hesaplamaya gerek kalmaz.
3.Özel Durum: Simetrik veya Simetrik olmayan yapılarda;

orta düzlemdeki gerilmeler veya şekil değiştirmeler soruluyorsa;
Denk. 8.13 ve 8.14 den yapılacak gerilme veya şekil değiştirme hesaplamalarında z = 0 olduğu için,
orta düzlemin eğrilikleri (𝜅𝜅𝑥𝑥 , 𝜅𝜅𝑦𝑦 , 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 ) işleme girmez.
İşte bu durumda yine [D] matrisini hesaplamaya gerek kalmaz.
ÖRNEK 8.1: Yeni Üretilen 400mm x 400mm x 8mm boyutlarında bir kompozit tabaka için,
deneysel ölçümlerle bulunan malzeme özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
E1 E2 G12 XT XC YT YC S
𝝂𝝂12
126 78 0,33 29 35 68 18 38 8
Bu tabakadan 2 tanesi üst üste sırasıyla 45o ve 0o fiber yönlendirme
dizilişleriyle yapıştırılarak tabakalı bir yapı oluşturulmuştur.
Dış yüklerin etkisi ile tabakalı yapının Q noktasındaki 1mm x 1mm x 8 mm

boyutlarındaki bir elemanda oluşan iç kuvvetler şekilde gösterilmiştir.
Buna göre Q noktasında,
𝑁𝑁𝑦𝑦 = −20𝑁𝑁/𝑚𝑚𝑚𝑚 a-) üst tabakanın üst ve alt; alt tabakanın üst, orta ve alt yüzeylerinde
1𝑚𝑚𝑚𝑚 oluşan lokal gerilmeleri ve lokal gerinmeleri hesaplayınız.

𝑥𝑥
𝑁𝑁𝑥𝑥 𝑧𝑧 𝑸𝑸 b-) Nx kuvvetinin tabakalara hangi oranda dağıldığını tespit ediniz.
𝑁𝑁𝑥𝑥 = 40𝑁𝑁/𝑚𝑚𝑚𝑚
8𝑚𝑚𝑚𝑚 c-) Hoffman kriterine üst tabakanın üst yüzeyinde hasar
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥 = 15𝑁𝑁/𝑚𝑚𝑚𝑚
𝑦𝑦
𝑁𝑁𝑦𝑦𝑦𝑦 = 15𝑁𝑁/𝑚𝑚𝑚𝑚 oluşup oluşmayacağını kontrol ediniz.
𝑁𝑁𝑦𝑦
ÇÖZÜM :
a-) Aşağıdaki adımlar takip ederek sorulan noktalarda lokal gerilmeler ve lokal gerinmeleri elde edeceğiz.
1. Adım: İç kuvvetler ve iç Momentleri Hesaplanır.
Statik dengeden birim uzunluğa düşen iç kuvvet (Nx, Ny, Nxy) ve iç momentler(Mx,My,Mxy) hesaplanır. Fakat bu
örnekte bu değerler doğrudan verilmiştir.
2. Adım: Tabakalı yapı kodlanır.
• 8.5 maddesinde izah edildiği gibi, üstten aşağı doğru orta düzlem
herbir dış yüzeye ve arayüzeye h değeri sırayla verilir. 𝒛𝒛𝟎𝟎 = 𝒉𝒉𝟎𝟎 = −𝟒𝟒 (mid. plane)
𝟏𝟏
• Aslında h değeri o ara yüzeyin z koordinatıdır. 𝒛𝒛𝟏𝟏 = 𝒉𝒉𝟏𝟏 = 𝟎𝟎
𝟐𝟐
• Ayrıca üstten aşağıya doğru tabakalara numara verilir. 𝒛𝒛𝟐𝟐 = 𝒉𝒉𝟐𝟐 = 𝟒𝟒
3. Adım: Yapı Özel Durumlara Giriyor mu?

Bu yapı, 8.7 maddesinde açıklanan özel durumlardan herhangi birisine giriyor mu? Öncelikle bu tespit edilir.
1. Özel Durum’a giriyor mu? Fiber dizilimi açısından orta düzleme göre simetriklik olmadığından,
1. özel duruma girmez. O halde [B] matrisi sıfırdan farklı olacaktır.
Yapı simetrik olmadığı için 2. Özel
2. Özel Durum’a giriyor mu? 2. ve 3. özel durumlara da
durum’a da girmez. girmediği için [D] matrisi
Sadece orta düzlemdeki gerilmeler veya de işlemlere girer ve
3 .Özel Durum’a giriyor mu? şekil değiştirmeler sorulmadığı için hesaplanması gerekir.
3.Özel duruma da girmez.
4. Adım: Herbir tabakanın [Q] matrisleri hesaplanır:
E1 E2 G12
[Q] matrisleri sadece malzeme 𝑄𝑄11 𝑄𝑄12 0 𝝂𝝂12
(GPa) (GPa) (GPa)
özelliklerine bağlıdır. 𝑄𝑄 = 𝑄𝑄12 𝑄𝑄22 0 ,
(Fiber yönlendirme açısına (θ’ya) bağlı değildir.) 0 0 𝑄𝑄66 126 78 0,33 29
𝜈𝜈12 0,33
Önce minor poisson oranı hesaplanır; 𝜈𝜈21 = 𝐸𝐸2 . = 78. = 0,204
𝐸𝐸1 126
Denk. 2.7’den:
𝐸𝐸1 126𝑥𝑥103 Her iki tabakanın malzemeleri aynı olduğundan [Q]
𝑄𝑄11 = = = 135108 MPa
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,33𝑥𝑥𝑥,204 matrisleri eşittir:
𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2 0.33𝑥𝑥(78𝑥𝑥103 ) 135108 27601 0

𝑄𝑄12 = = = 27601 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 [𝑄𝑄]1 = [𝑄𝑄]2 = 27601 83638 0 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,33𝑥𝑥𝑥,204 0 0 29000
𝐸𝐸2 (78𝑥𝑥103 )
𝑄𝑄22 = = = 83638 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,33𝑥𝑥𝑥,204 1 nolu 2 nolu
tabakanın [Q] tabakanın [Q]
𝑄𝑄66 = 𝐺𝐺12 = 29000 MPa matrisi matrisi
� indirgenmiş matrisleri hesaplanır:

5. Adım: Herbir tabakanın 𝑸𝑸
� 11
Q � 12
Q � 16
Q
𝑄𝑄� indirgenmiş matrisleri, malzeme özelliklerinin yanısıra fiber yönlendirme açısı � = Q
Q � 12 � 22 � 26
Q Q
θ ’ya bağlıdır. (Malzeme özellikleri [Q] normal matrisi terimleri içinde gizlidir.) � 16
Q � 26
Q � 66
Q
4ncü adımda ∶ 𝑄𝑄11 = 135108 MPa, 𝑄𝑄12 = 27601 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀, 𝑄𝑄22 = 83638 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀, 𝑄𝑄66 = 29000 M𝑃𝑃𝑃𝑃 olarak bulunmuştu.
s = 𝑠𝑠𝑖𝑖𝑖𝑖(𝜃𝜃) ; c= 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐(𝜃𝜃) olmak üzere
6.14 denklemlerinden; 1.Tabaka için: θ =45o
� 11 = Q11 𝑐𝑐 4 + Q 22 𝑠𝑠 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2
Q 97487 39487 12867
� 12 = (Q11 + Q 22 - 4Q 66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + Q12 (𝑠𝑠 4 + 𝑐𝑐 4 ) 𝑄𝑄� 1 = 39487 97487 12867
Q
12867 12867 40886
� 22 = Q11 𝑠𝑠 4 + Q 22 𝑐𝑐 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2
Q
� 16 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 )𝑠𝑠 𝑐𝑐 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑠𝑠 3 𝑐𝑐 2.Tabaka için: θ =0o

Q
135108 27601 0
� 26 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 ) 𝑐𝑐𝑠𝑠 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑐𝑐 3 𝑠𝑠
Q 𝑄𝑄� 2 = 27601 83638 0 = 𝑄𝑄 2
0 0 2900
� 66 = (Q11 + Q12 - 2Q12 - 2Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + Q 66 (𝑠𝑠 4 + 𝑐𝑐 4 )
Q Önemli bir tespit: θ=0° için [𝑄𝑄] = 𝑄𝑄� veya [𝑆𝑆] = 𝑆𝑆̅ olur.
(Bu tespiti unutmayın… Problemleri çözerken pratiklik kazandırır.)
6. Adım: Tüm yapıya ait olan [A], [B] ve [D] matrislerinden gerekli olanlar hesaplanır.
𝒛𝒛𝟎𝟎 = 𝒉𝒉𝟎𝟎 = −𝟒𝟒
Bu örnekteki 2 tabakalı yapı, hiçbir özel 𝟏𝟏
𝒛𝒛𝟏𝟏 = 𝒉𝒉𝟏𝟏 = 𝟎𝟎
hale girmediği için bu 3 matrisin hepsi 𝟐𝟐
hesaplanacaktır: 𝒛𝒛𝟐𝟐 = 𝒉𝒉𝟐𝟐 = 𝟒𝟒
2
𝐴𝐴 = � [𝑄𝑄] 𝐴𝐴 = 𝑄𝑄� 1 (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄𝑄� 2 (ℎ2 − ℎ1 )
𝑘𝑘=1
97487 39487 12867 135108 27601 0

𝐴𝐴 = 39487 97487 12867 𝑥𝑥 0 − −4 + 27601 83638 0 𝑥𝑥(4 − 0)
12867 12867 40886 0 0 2900
930381 268351 51470

𝐴𝐴 = 268351 724502 51470 olarak bulunur.
51470 51470 279545
𝒛𝒛𝟎𝟎 = 𝒉𝒉𝟎𝟎 = −𝟒𝟒
Diğer katsayı matrislerini hesaplayalım: 𝟏𝟏
𝑛𝑛 𝒛𝒛𝟏𝟏 = 𝒉𝒉𝟏𝟏 = 𝟎𝟎
1 1 1 𝟐𝟐
𝐵𝐵 = � [𝑄𝑄] 2 = 𝑄𝑄� 1(ℎ1 2 − ℎ0 2 ) + 𝑄𝑄� 2 (ℎ2 2 − ℎ1 2 ) 𝒛𝒛𝟐𝟐 = 𝒉𝒉𝟐𝟐 = 𝟒𝟒
2 2 2
𝑘𝑘=1
97487 39487 12867 135108 27601 0

1 1
𝐵𝐵 =
2
39487 97487 12867 𝑥𝑥 02 − (−4)2 + 2 27601 83638 0 𝑥𝑥(42 − 02 )
12867 12867 40886 0 0 2900
300970 −95091 −102940

→ 𝐵𝐵 = −95091 −110789 −102940
Not: Tabakalı kompozit
−102940 −102940 −95091 yapıları ele aldığımız
𝑛𝑛 problemlerde tabakaya
1 1 1
𝐷𝐷 = � [𝑄𝑄] 3 = 3 𝑄𝑄� 1(ℎ1 3 − ℎ0 3 ) + 3 𝑄𝑄� 2 (ℎ2 3 − ℎ1 3 ) ait [A], [B] ve [D]
3 matrislerini bulmak için
𝑘𝑘=1
𝑄𝑄� , 𝑆𝑆̅ indirgenmiş
97487 39487 12867 135108 27601 0 matrislerini kullanmak
1 1
𝐷𝐷 =
3
39487 97487 12867 𝑥𝑥 03 − (−4)3 + 3
27601 83638 0 𝑥𝑥(43 − 03 ) kaçınılmaz hale
12867 12867 40886 0 0 2900 gelmektedir. Eğer tek
tabakadan söz ediyor
4962032 1431204 274506 olsaydık normal [Q], [S]
→ 𝐷𝐷 = 1431204 3864009 274506 matrislerinin kullanımı
274506 274506 1490908 yeterli olacaktı.
25.09.2023
7. Adım: Orta düzlemin gerinmeleri ve eğrilikleri hesaplanır:

Denk. 8.32’den
𝐴𝐴11 𝐴𝐴12 𝐴𝐴16 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 −1 𝑁𝑁x 930381 268351 51470 300970 −95091 −102940 −1
𝜀𝜀x0 𝑁𝑁y 40
𝜀𝜀y0 𝐴𝐴12 𝐴𝐴22 𝐴𝐴26 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 268351 724502 51470 −95091 −110789 −102940 −20
𝑁𝑁xy
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 = 𝐴𝐴16 𝐴𝐴26 𝐴𝐴33 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66
=
51470 51470 279545 −102940 −102940 −95091 15
𝜅𝜅x 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 𝑀𝑀x 300970 −95091 −102940 4962032 1431204 274506 0
𝜅𝜅𝑦𝑦
𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26 𝑀𝑀y −95091 −110789 −102940 1431204 3864009 274506 0
𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66 𝑀𝑀xy −102940 −102940 −95091 274506 274506 1490908 0
Sağdaki 6x6 lık matrisin tersini bir program yardımıyla alıp yerine koyarsak;
𝜀𝜀x0 126 −45,4 −15 −10,5 4,9 5,6 40 𝜀𝜀x0 57,22
𝜀𝜀y0 −45,4 158 −16,7 4,9 0,74 5,6 −20 𝜀𝜀y0 −52,22
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 = −15 −16,7 374 −5,6 5,6 19,6
. 10−8 . 15 → 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 = 53,49 𝑥𝑥𝑥𝑥−6
𝜅𝜅x −10,5 4,9 5,6 23,6 −8,5 −2,8 0 𝜅𝜅x −4,35
𝜅𝜅𝑦𝑦 0 𝜅𝜅𝑦𝑦 2,66
4,9 0,74 5,6 −8,5 29,5 −3,1 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
−5,6 5,6 19,6 −2,8 −3,1 70,2 0 4,07
Excel ‘de: https://www.youtube.com/watch?v=AjTBunqakDA

Matris Tersi Alma için yardımcı videolar :
Matlab’da: https://www.youtube.com/watch?v=SOOFvGa81nA
𝒛𝒛𝟎𝟎 = 𝒉𝒉𝟎𝟎 = −𝟒𝟒

8. Adım: Global gerinmeler (şekil değiştirmeler) hesaplanır: 𝟏𝟏
𝒛𝒛𝟏𝟏 = 𝒉𝒉𝟏𝟏 = 𝟎𝟎
𝟐𝟐
𝒛𝒛𝟐𝟐 = 𝒉𝒉𝟐𝟐 = 𝟒𝟒
𝜀𝜀x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x 𝜀𝜀x 57,22 −4,35

Denk. 8.13’den 𝜀𝜀𝑦𝑦 = 𝜀𝜀y0 + z 𝜅𝜅𝑦𝑦 → 𝜀𝜀𝑦𝑦 = −52,22 𝑥𝑥10 + z 2,66 𝑥𝑥10−6
−6
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 53,49 4,07
𝜀𝜀x 57,22 + −4 𝑥𝑥(−4,35) 𝜀𝜀x 7,46

1nci (Üst) tabakanın üst 𝜀𝜀𝑦𝑦 𝜀𝜀𝑦𝑦
= −52,22 + −4 𝑥𝑥(2,66) 𝑥𝑥10−6 → = −6,28 𝑥𝑥10−5
yüzeyi için; (z=-4) 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥
1/ü𝑠𝑠𝑠𝑠 53,49 + −4 𝑥𝑥(4,07) 1/ü𝑠𝑠𝑠𝑠 3,72
Sorulan diğer noktaların içinde benzer hesaplamalar yapılmış, sonuçlar aşağıdaki tabloda verilmiştir.
𝒛𝒛𝟎𝟎 (1 üst) 𝒛𝒛𝟏𝟏 (1 alt) 𝒛𝒛𝟏𝟏 (2 üst) 𝒛𝒛𝟐𝟐 (2 orta) 𝒛𝒛𝟐𝟐 (2 alt)
-4 0 0 2 4
𝜺𝜺𝒙𝒙 7,46𝑥𝑥10−5 5,72𝑥𝑥10−5 5,72𝑥𝑥10−5 4,85𝑥𝑥10−5 3,98𝑥𝑥10−5
𝜺𝜺𝒚𝒚 −6,28𝑥𝑥10−5 −5,22𝑥𝑥10−5 −5,22𝑥𝑥10−5 −4,69𝑥𝑥10−5 −4,15𝑥𝑥10−5
𝜸𝜸𝒙𝒙𝒙𝒙 3,72𝑥𝑥10−5 5,35𝑥𝑥10−5 5,35𝑥𝑥10−5 6,16𝑥𝑥10−5 6,98𝑥𝑥10−5
9. Adım: Global gerilmeler hesaplanır:
Üst (1nci) tabakanın üst yüzeyi için ( z = 𝑧𝑧0 = -4 )
6.1 denklemi uygulanırsa;

𝜎𝜎x 𝜀𝜀x 97487 39487 12867 7,46 5,27
𝜎𝜎y � 1 𝜀𝜀y
= [Q] = 39487 97487 12867 −6,28 𝑥𝑥10−5 = −2,7 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝜏𝜏xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 12867 12867 40886 3,72 1,67
1/ü𝑠𝑠𝑠𝑠 1/ü𝑠𝑠𝑠𝑠
Sorulan diğer noktalar içinde hesaplar yapılmış ve alttaki tabloda tüm global gerilmeler gösterilmiştir.
-4 0 0 2 4
𝜎𝜎𝑥𝑥 (MPa) 5,27 4,21 6,29 5,26 4,23
𝜎𝜎𝑦𝑦 (MPa) −2,70 −2,14 −2,79 −2,58 −2,38
𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 (MPa) 1,67 2,25 1,55 1,79 2,02
10. Adım: 𝒛𝒛𝟎𝟎 = 𝒉𝒉𝟎𝟎 = −𝟒𝟒

Lokal gerilmeler hesaplanır: 𝟏𝟏
𝒛𝒛𝟏𝟏 = 𝒉𝒉𝟏𝟏 = 𝟎𝟎
Üst (1nci) tabakanın üst yüzeyi için ( z = 𝑧𝑧0 = -4 ) 𝟐𝟐
𝒛𝒛𝟐𝟐 = 𝒉𝒉𝟐𝟐 = 𝟒𝟒
6.7 denklemi uygulanırsa; c:cos45o , s:sin45o
𝜎𝜎1 σx 𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 2sc 5,27 2,96

𝜎𝜎2 = [𝑇𝑇]450 σy = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc −2,7 = −0,39
𝜏𝜏12 1/ü𝑠𝑠𝑠𝑠
𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 −sc sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2 1,67 −3,99
1/ü𝑠𝑠𝑠𝑠
Sorulan diğer noktalar içinde hesaplar yapılmış ve alttaki tabloda tüm lokal gerilmeler gösterilmiştir.
-4 0 0 2 4
𝜎𝜎1 (MPa) 2,96 3,28 6,29 5,26 4,23
𝜎𝜎2 (MPa) −0,39 −1,22 −2,79 −2,58 −2,38
𝜏𝜏12 (MPa) −3,99 −3,17 1,55 1,79 2,02
Fark edileceği üzere 2.tabakada (0° fiber yönlenmeli tabaka) meydana gelen
(önceki sayfadaki tabloda yer alan) global gerilmeler ile lokal gerilmeler eşittir.
11. Adım: Lokal gerinmeler (şekil değiştirmeler) hesaplanır: 𝒛𝒛𝟎𝟎 = 𝒉𝒉𝟎𝟎 = −𝟒𝟒
𝟏𝟏
𝒛𝒛𝟏𝟏 = 𝒉𝒉𝟏𝟏 = 𝟎𝟎
Üst (1nci) tabakanın üst yüzeyi için ( z = 𝑧𝑧0 = -4 ) 𝟐𝟐
𝒛𝒛𝟐𝟐 = 𝒉𝒉𝟐𝟐 = 𝟒𝟒
6.11 denklemi uygulanırsa;

c:cos45o , s:sin45o
𝜀𝜀1 𝜀𝜀x
𝜀𝜀2 𝜀𝜀y 𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 2sc 7,46 2,45
𝛾𝛾12 = [𝑇𝑇]450 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc −6,28 𝑥𝑥10 = −1,27 𝑥𝑥10−5
−5
−sc sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2 3,72 −0,685

2 1/ü𝑠𝑠𝑠𝑠 2 1/ü𝑠𝑠𝑠𝑠
Hesaplamalar istenilen diğer noktalar için de yapıldığında ;
-4 0 0 2 4
𝜺𝜺𝟏𝟏 2,45𝑥𝑥10−5 2,93𝑥𝑥10−5 5,72𝑥𝑥10−5 4,85𝑥𝑥10−5 3,98𝑥𝑥10−5
𝜺𝜺𝟐𝟐 −1,27𝑥𝑥10−5 −2,42𝑥𝑥10−5 −5,22𝑥𝑥10−5 −4,69𝑥𝑥10−5 −4,69𝑥𝑥10−5
𝜸𝜸𝟏𝟏𝟏𝟏 −1,37𝑥𝑥10−5 −1,09𝑥𝑥10−5 5,35𝑥𝑥10−5 6,16𝑥𝑥10−5 6,98𝑥𝑥10−5
a şıkkı için alternatif çözüm yolu:
İlk 8 adım aynen yapılarak, global gerinmeler elde edilir. Bundan sonra aşağıdaki adımlar takip edilir.
𝜀𝜀1 𝜀𝜀x
𝜀𝜀2 𝜀𝜀y
9.Adım-) Lokal şekil değiştirmeler dönüşüm bağıntılarından elde edilir : = [𝑇𝑇]𝜃𝜃
2 𝑧𝑧 2 𝑧𝑧
𝜎𝜎1 𝜀𝜀1
10.Adım-) Sonrasında Hooke bağıntılarından lokal gerilmeler hesaplanır: 𝜎𝜎2 = [𝑄𝑄]𝑘𝑘 𝜀𝜀2
𝜏𝜏12 𝑧𝑧 𝛾𝛾12 𝑧𝑧
𝜎𝜎x 𝜎𝜎1
𝜎𝜎y = [𝑇𝑇]−1
𝜃𝜃
𝜎𝜎2
İstenseydi lokal gerilmelerden global gerilmelere geçilebilirdi : 𝜏𝜏xy 𝜏𝜏12 𝑧𝑧
𝑧𝑧
b) Nx kuvvetinin tabakalara hangi şiddette ve oranlarda dağıldığını ortalama olarak şu şekilde hesaplayabiliriz:
İkinci tabakanın ortasında meydana gelen global gerilmeyi

9.adımda 𝜎𝜎𝑥𝑥 (2−𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜) = 5,26 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 olarak hesaplamıştık.
𝑁𝑁𝑥𝑥 1
2. Tabakada birim uzunluğa düşen kuvvet : 𝑁𝑁𝑥𝑥 2 = 𝜎𝜎𝑥𝑥 (2−𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜) x tabaka kal𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤
𝑁𝑁𝑥𝑥 2 𝑁𝑁𝑥𝑥 2 = 5,26 x 4 = 21,04 N/mm
1. Tabaka için 𝜎𝜎𝑥𝑥 1−𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 hesaplamadığımız için 𝑁𝑁𝑥𝑥 1 i farklı şekilde bulacağız:
x yönünde birim uzunluğa düşen kuvvet soruda 𝑁𝑁𝑥𝑥 = 40N/mm olarak verilmişti.
𝑁𝑁𝑥𝑥 = 𝑁𝑁𝑥𝑥 1 + 𝑁𝑁𝑥𝑥 2 olacağından;
1. Tabakanın birim uzunluğuna düşen kuvvet : 𝑁𝑁𝑥𝑥 1 = 𝑁𝑁𝑥𝑥 -𝑁𝑁𝑥𝑥 2 = 40 − 21,04 = 18,96 N/mm
1. Tabakanın Nx’i taşıma oranı: 2. Tabakanın Nx’i taşıma oranı:

𝑁𝑁𝑥𝑥 1 18.96
= = 0,474 → % 47,4 1 − 0,474 = 0,526 → %52,6
𝑁𝑁𝑥𝑥 40
c) Üst tabakanın üst yüzeyindeki lokal gerilmeler a Soruda verilmiş olan mukavemet değerleri
şıkkının 10.adımında şu şekilde hesaplanmıştı: XT XC YT YC S
(MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa)
𝜎𝜎1 = 2,96 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 , 𝜎𝜎2 = −0,39 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 , 𝜏𝜏12 = −3,99 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
35 68 18 38 8
Hoffman kriterine göre;
Denk. 7.11 (Hasarsızlık Şartı)
Sayısal değerler yerine koyulursa:
2,962 −0,39 2 2,96𝑥𝑥 −0,39 35 − 68 18 − 38 (−3,99)2

+ − − 2,96 − −0,39 + = 0,282
35𝑥𝑥𝑥𝑥 18𝑥𝑥𝑥𝑥 35𝑥𝑥𝑥𝑥 35𝑥𝑥68 18𝑥𝑥𝑥𝑥 82
0,282 < 1 … hasar oluşmaz.
ÖRNEK 8.2: Yeni Üretilen 200mm x 200mm x 2mm boyutlarında bir kompozit tabaka için, deneysel ölçümlerle
bulunan malzeme özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
E1 E2 ν12 G12 XT XC YT YC S
480 81 30 0,35 15 101 180 25 50 12

Bu tabakadan 3 tanesi üst üste sırasıyla 48o/0o/ 48o fiber yönlendirme
00 dizilişleriyle yapıştırılarak tabakalı bir yapı oluşturulmuştur.
Tabakaya gelen dış kuvvetler: Fx =30kN, Fy=-23kN,
480
Dış momentller 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇 = 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 = 0
Fy
Buna göre üst tabakanın alt yüzeyinde bir noktada hasar oluşup oluşmayacağını,
200mm
x a-) Maksimum Gerilme Kriterine göre,
6mm
b-) Maksimum Gerinme (Şekil Değiştirme) Kriterine göre,
Fx
c-) Tsai-Hill Kriterine göre hesaplayınız.
Fx d-) Tabakaya Fx =30kN, Fy=-23kN kuvvetlerine ilaveten,
𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇 = 8𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 , 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 = 12𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 eğilme momentleri de uygulanırsa, alt
y Fy tabakanın alt yüzeyinde hasar oluşup oluşmayacağını Tsai-Wu kriterine göre
tespit ediniz.
Çözüm:
Aşağıdaki adımlar takip ederek lokal gerilmeler ve lokal gerinmeleri elde edeceğiz. Daha sonra hasar kontrolü yapacağız.
1. Adım: İç kuvvetler ve iç Momentler Hesaplanır.
Hesaplamalar birim kenar uzunluklarına sahip bir Q elemanında yapılabilmektedir.
Bu sebeple öncelikle toplam iç kuvvetler ve sonra birim uzunluğa düşen iç kuvvetler ayırma prensibi ve statik
dengeden hesaplanır.
K1 düzleminden kesim yapıp sağ
tarafının x yönünde dengesini
inceliyoruz: t=8mm
Q 1mm
Fy Fiç-x=Fx=30kN
x
Q x yönünde toplam iç kuvvet
1mm Fx=30kN
Fx 200 mm Q
𝑭𝑭𝒊𝒊𝒊−𝒙𝒙
𝑵𝑵𝒙𝒙 =
𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐
Fy Birim uzunluğa düşen x
y
yönündeki normal iç kuvvet (𝑵𝑵𝒙𝒙 ):
𝟑𝟑𝟑𝟑𝟑𝟑𝟏𝟏𝟏𝟏𝟑𝟑
𝑵𝑵𝒙𝒙 = = 𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏/𝒎𝒎𝒎𝒎
𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐
Benzer Şekilde y yönü için; K2 düzleminden yapılan

kesimin arka tarafının y Birim uzunluğa düşen y
doğrultusundaki dengesi doğrultusundaki normal iç
Fy kuvvet:
x Fy
Q Q
Fx 200mm
Q
1mm 1mm
Fx 1mm
𝑭𝑭𝒊𝒊𝒊−𝒚𝒚
𝑵𝑵𝒚𝒚 =
200 mm 𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐
Fiç-y=Fy=-23kN
y Fy
K2 −𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐𝟏𝟏𝟏𝟏𝟑𝟑
y doğrultusunda toplam iç kuvvet 𝑵𝑵𝒚𝒚 = = −𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏/𝒎𝒎𝒎𝒎
𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐
𝑵𝑵𝒚𝒚 • Dış kuvvetler (𝑭𝑭𝒙𝒙 , 𝑭𝑭𝒚𝒚 ) tabakalı yapıya homojen dağıldığı

için, tüm noktalarda aynı 𝑵𝑵𝒙𝒙 , 𝑵𝑵𝒚𝒚 değeri ortaya çıkacaktır.
Q
Q birim elemanındaki 1mm
Dolayısıyla Q elemanın yeri fark etmeyecektir.
𝑵𝑵𝒙𝒙 = 𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏/𝒎𝒎𝒎𝒎
iç kuvvetler: 𝑵𝑵𝒙𝒙
• Farklı katı sistemler ve farklı sınır şartları için öncelikle
𝑵𝑵𝒚𝒚 = −𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏/𝒎𝒎𝒎𝒎 statik hesaplardan, en kritik Q noktasındaki iç kuvvetler
hesaplanmalıdır.
𝒉𝒉𝟎𝟎 = −𝟑𝟑
8.5 maddesinde açıklandığı gibi
𝒉𝒉𝟏𝟏 = −𝟏𝟏
2. Adım: Tabakalı yapı kodlanır.
𝒉𝒉𝟐𝟐 = 𝟏𝟏
𝒉𝒉𝟑𝟑 = 𝟑𝟑
3. Adım: Yapı Özel Durumlara Giriyor mu?
Bu yapı, 8.7 maddesinde açıklanan özel durumlardan herhangi birisine giriyor mu?
Yapı simetrik ise 1.Özel Duruma girer. Yukarıdaki şekle göre,
1. Özel Durum’a giriyor mu? • Yapımızda tek malzeme kullanıldığı için malzeme açısından orta düzleme göre simetriktir.
• Geometrik olarak da orta düzleme göre simetriktir.
Evet • Yapıya etkiyen kuvvetler homojen yayıldığı için orta düzleme göre simetriktir.
• Fiber dizilişi bakımında malzememiz yine orta düzleme göre simetriktir.
O halde bu yapı simetrik bir yapıdır. 1.Özel Durum sağlanmaktadır ve [B] = 0 dır.
2. Özel Durum’a giriyor mu? Yapı simetrik ve iç momentler sıfır ise 2.Özel Duruma girer
Yapının simetrik olduğu yukarıda açıklanmıştır. d şıkkı hariç iç momentler de sıfır
d şıkkı hariç Evet
(Mx=My=Mxy=0) olduğundan 2. özel durum sağlanır. Bu durumda orta düzlemin eğrilikleri de sıfır
( 𝜅𝜅𝑥𝑥 = 𝜅𝜅𝑦𝑦 = 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0 )
olacaktır. [D] matrisi sıfır olmamasına rağmen işlemlere girmeyecektir ve dolayısıyla ilk 5 şık için
[D] matrisini hesaplamaya gerek yoktur.
3 .Özel Durum’a giriyor mu?
d şıkkı için hayır d şıkkını çözerken açıklanacaktır.
4. Adım: Herbir tabakanın [Q] matrisleri hesaplanır:
E1 E2 G12
𝑄𝑄11 𝑄𝑄12 0 𝝂𝝂12
𝜈𝜈12 0.35 (GPa) (GPa) (GPa)
𝑄𝑄 = 𝑄𝑄12 𝑄𝑄22 0 , 𝜈𝜈21 = 𝐸𝐸2 . = 30. = 0,129
𝐸𝐸1 81 81 30 0,35 15
0 0 𝑄𝑄66
Denk. 2.7’den:
𝐸𝐸1 81𝑥𝑥103 Her 3 tabakanın malzemeleri aynı olduğundan [Q]

𝑄𝑄11 = = = 84850 MPa
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,129𝑥𝑥𝑥,35 matrisleri eşittir: [Q] matrisi fiber yönlendirme
açısına bağlı değildir.
𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2 0.35𝑥𝑥(30𝑥𝑥103 )
𝑄𝑄12 = = = 10999 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 84850 10999 0
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,129𝑥𝑥𝑥,35
[𝑄𝑄]1 = [𝑄𝑄]2 = [𝑄𝑄]3 = 10999 31426 0 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
0 0 15000
𝐸𝐸2 30𝑥𝑥103
𝑄𝑄22 = = = 31426𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 0,129𝑥𝑥𝑥,35
𝑄𝑄66 = 𝐺𝐺12 = 15000 MPa
� 11
Q � 12
Q � 16
Q
5. Adım: � indirgenmiş matrisleri hesaplanır:
Herbir tabakanın 𝑸𝑸 � = Q
� 12 � 22 � 26
Q Q Q
� 16
Q � 26
Q � 66
Q
4ncü adımda 𝑄𝑄11 = 84850 MPa, 𝑄𝑄12 = 10999 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀, 𝑄𝑄22 = 31426 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀, 𝑄𝑄66 = 15000 M𝑃𝑃𝑃𝑃 olarak bulunmuştu.
s = 𝑠𝑠𝑖𝑖𝑖𝑖(𝜃𝜃) ; c= 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐(𝜃𝜃) olmak üzere
6.14 denklemlerinden;
1. ve 3.Tabakalar için: θ =48o
� 11 = Q11 𝑐𝑐 4 + Q 22 𝑠𝑠 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2
Q
46870 19475 12392
� 12 = (Q11 + Q 22 - 4Q 66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + Q12 (𝑠𝑠 4 + 𝑐𝑐 4 )
Q 𝑄𝑄� 1 = 𝑄𝑄� 3 = 19475 52454 14174 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
12392 14174 23476
� 22 = Q11 𝑠𝑠 4 + Q 22 𝑐𝑐 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2
Q
� 16 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 )𝑠𝑠 𝑐𝑐 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑠𝑠 3 𝑐𝑐 2.Tabaka için: θ =0o olduğundan

Q
84850 10999 0
� 26 = (Q11 - Q12 - 2Q 66
Q ) 𝑐𝑐𝑠𝑠 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑐𝑐 3 𝑠𝑠 𝑄𝑄� = 𝑄𝑄 = 10999 31426 0 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
2 2
0 0 15000
� 66 = (Q11 + Q12 - 2Q12 - 2Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + Q 66 (𝑠𝑠 4 + 𝑐𝑐 4 )
Q
6. Adım: Tüm yapıya ait olan A], [B] ve [D] matrislerinden gerekli olanlar hesaplanır.
3.Adımda açıklanan sebeplerle: [B]=0 dır. [D] matrisi 𝒉𝒉𝟎𝟎 = −𝟑𝟑
sıfır değildir ancak işlemlere girmeyeceğinden 𝒉𝒉𝟏𝟏 = −𝟏𝟏
hesaplamaya gerek yoktur. O halde sadece [A]
𝒉𝒉𝟐𝟐 = 𝟏𝟏
matrisini hesaplamak yeterlidir. (d şıkkında ise ayrı
bir açıklama yapılacaktır. ) 𝒉𝒉𝟑𝟑 = 𝟑𝟑
3
𝐴𝐴 = � [𝑄𝑄] 𝐴𝐴 = 𝑄𝑄� 1 (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄𝑄� 2 (ℎ2 − ℎ1 ) + 𝑄𝑄� 3 (ℎ3 − ℎ2 )
𝑘𝑘=1
46870 19475 12392 84850 10999 0 46870 19475 12392

𝐴𝐴 = 19475 52454 14174 𝑥𝑥 −1 − −3 + 10999 31426 0 𝑥𝑥 1 − −1 + 19475 52454 14174 𝑥𝑥 3 − 1
12392 14174 23476 0 0 15000 12392 14174 23476
357179 99897 49568

𝐴𝐴 = 99897 272668 56694 olarak bulunur.
49568 56694 123903
7. Adım: Orta düzlemin gerinmeleri ve eğrilikleri hesaplanır:

3. Adımda anlatıldığı gibi yapı 2.özel duruma girer ve orta düzlemin eğrilikleri sıfır olur: 𝜅𝜅𝑥𝑥 = 𝜅𝜅𝑦𝑦 = 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0
Denk. 8.32’den
−1 𝑁𝑁 −1
𝜀𝜀x0 𝐴𝐴11 𝐴𝐴12 𝐴𝐴16 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 x 357179 99897 49568 0 0 0
𝑁𝑁y 150
𝜀𝜀y0 𝐴𝐴12 𝐴𝐴22 𝐴𝐴26 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 99897 272668 56694 0 0 0 −115
𝑁𝑁xy
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 = 𝐴𝐴16 𝐴𝐴26 𝐴𝐴33 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 =
49568 56694 123903 0 0 0 0
𝜅𝜅x 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 𝑀𝑀x 0 0 0 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 0
𝜅𝜅𝑦𝑦
𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26 𝑀𝑀y 0 0 0 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26 0
𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66 𝑀𝑀xy 0 0 0 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66 0
Veya [B] = 0 ve [D] işleme girmeyeceğinden orta düzlemin şekil değiştirmeleri aşağıdaki gibi 3x3 lük matris çarpımına indirgenebilir:
𝜀𝜀x0 𝑁𝑁x 357179 99897 49568 −1

150 3,193 −0,999 −0,820 150
𝜀𝜀y0 = 𝐴𝐴 −1 . 𝑁𝑁y
= 99897 272668 56694 . −115 = −0,999 4,366 −6
1,598 . 10 . −115
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑁𝑁xy 49568 56694 123903 0 −0,820 −1,598 9,130 0
−1 (Matlab, excel vb. bir program

𝜀𝜀x0 𝐴𝐴
5,939 yardımıyla da bulunabilir)
→ 𝜀𝜀y0 = −6,520 10−4
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 0,607
𝒛𝒛𝟎𝟎 = 𝒉𝒉𝟎𝟎 = −𝟑𝟑

8. Adım: Global gerinmeler (şekil değiştirmeler) hesaplanır:
𝒛𝒛𝟏𝟏 = 𝒉𝒉𝟏𝟏 = −𝟏𝟏
Denk. 8.13’den 𝒛𝒛𝟐𝟐 = 𝒉𝒉𝟐𝟐 = 𝟏𝟏

𝒛𝒛𝟑𝟑 = 𝒉𝒉𝟑𝟑 = 𝟑𝟑
𝜀𝜀𝑦𝑦 = 𝜀𝜀y0 + z 𝜅𝜅𝑦𝑦
𝜀𝜀x 𝜀𝜀x0 5,939
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
→ 𝜀𝜀𝑦𝑦 = 𝜀𝜀y0 = −6,520 𝑥𝑥10−4
𝜅𝜅x 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 0,607
0
𝜅𝜅𝑦𝑦 = 0
𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 z’den bağımsız olduğundan, tüm noktaların global
0
gerinmeleri aynıdır ve orta düzlemin gerinmelerine eşittir.
9. Adım: Lokal Şekil Değiştirmeler (Gerinmeler) hesaplanır:
Soruda istenen, üst tabakanın alt yüzeyindeki lokal gerilmeler:
c:cos48o , s:sin48o
𝜀𝜀1 𝜀𝜀x 5,939 𝜀𝜀1
𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 2sc −6,395
𝜀𝜀2 𝜀𝜀y −6,520 𝜀𝜀2
𝛾𝛾12 = [𝑇𝑇]𝜃𝜃=480 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc 𝑥𝑥10−6 → = 0,586 𝑥𝑥10−5
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 0,607
−sc sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2 𝛾𝛾12 𝑧𝑧=−1 −124,54
2 𝑧𝑧=−1 2 𝑧𝑧=−1 2
221
10. Adım: Lokal gerilmeler hesaplanır:

Denk. 6.1’i üst tabakanın alt yüzeyi için uygularsak;
𝜎𝜎1 𝜀𝜀1 84850 10999 0 −6,395 Alternatif çözüm yolu olarak,

𝜎𝜎2 = [𝑄𝑄]1 𝜀𝜀2 = 10999 31426 0 0,586 𝑥𝑥10−5
𝜏𝜏12 𝛾𝛾12 İlk 8 adımı aynen yaptıktan sonra,
𝑧𝑧=−1 𝑧𝑧=−1 0 0 15000 −124,54
9.Adımda global gerilmeleri,
10.Adımda, lokal gerilmeleri,
𝜎𝜎1 −5,36 11.Adımda, lokal gerinmeleri bulabilirdik.
→ 𝜎𝜎2 = −0,52 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝜏𝜏12 𝑧𝑧=−1 −18,68
Lokal gerilmeleri ve lokal şekil değiştirmeleri elde ettiğimiz için hasar kontrolüne geçebiliriz.
Soruda hesaplanan değerler a-) Maksimum Gerilme Kriterine göre,
𝜎𝜎1 −5,36
𝜎𝜎2 Hasarsızlık Şartları: Üst tabakanın alt yüzeyi (z=-1) için kontrol:
= −0,52 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝜏𝜏12 𝑧𝑧=−1 −18,68 −(𝛔𝛔𝐜𝐜𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 < 𝛔𝛔𝟏𝟏 < (𝛔𝛔𝐓𝐓𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 −𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏 < −𝟓𝟓, 𝟑𝟑𝟑𝟑 < 𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏
−(𝛔𝛔𝐜𝐜𝟐𝟐 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 < 𝛔𝛔𝟐𝟐 < (𝛔𝛔𝐓𝐓𝟐𝟐 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 −𝟓𝟓𝟓𝟓 < −𝟎𝟎, 𝟓𝟓𝟓𝟓 < 𝟐𝟐𝟐𝟐
Verilen Değerler
XT XC YT YC S −(𝛕𝛕𝟏𝟏𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 < 𝛕𝛕𝟏𝟏𝟏𝟏 < (𝛕𝛕𝟏𝟏𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 −𝟏𝟏𝟏𝟏 < 𝟏𝟏𝟏𝟏, 𝟔𝟔𝟔𝟔 < 𝟏𝟏𝟏𝟏 X
=(𝛔𝛔𝐓𝐓𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 =(𝛔𝛔𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 =(𝛔𝛔𝟐𝟐 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 = (𝛔𝛔𝟐𝟐 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 =(𝛕𝛕𝟏𝟏𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮
𝑪𝑪 𝐓𝐓 𝑪𝑪
(MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa)

Not: Kayma gerilmesi (𝛕𝛕𝟏𝟏𝟏𝟏 ) negatif çıkmış olsa bile denklemlerde +
101 180 25 50 12 alınır. Çünkü malzemenin kesme dayanımında yönün önemi yoktur.
Tüm eşitsizlikler sağlanamadığı için bu kritere göre

Üst tabakanın altyüzeyinde
Hasar Oluşur.
25.09.2023 Kompozit Malzeme Mekaniği Ders Notları / Prof.Dr.Mehmet Zor 223

Soruda Hesaplanan değerler b-) Maksimum Gerinme Kriterine göre,

𝜀𝜀1 −6,395
𝜀𝜀2 = 0,586 𝑥𝑥10−5
𝛾𝛾12 𝑧𝑧=−1 Hasarsızlık Şartları: Üst tabakanın alt yüzeyi (z=-1) için kontrol:
−124,54
−(𝛆𝛆𝐜𝐜𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 < 𝛆𝛆𝟏𝟏 < (𝛆𝛆𝐓𝐓𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 −222𝑥𝑥10−5 < −6,395𝑥𝑥10−5 < −6,395𝑥𝑥10−5
Ayrıca, şekil değiştirmeler için
mukavemet sınırları:
−(𝛆𝛆𝐜𝐜𝟐𝟐 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 < 𝛆𝛆𝟐𝟐 < (𝛆𝛆𝐓𝐓𝟐𝟐 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 −167𝑥𝑥10−5 < 0,586𝑥𝑥10−5 < 83,3𝑥𝑥10−5
𝜀𝜀1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = = = 125𝑥𝑥10−5
𝐸𝐸1 81000 −(𝛄𝛄𝟏𝟏𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 < 𝛄𝛄𝟏𝟏𝟏𝟏 < (𝛄𝛄𝟏𝟏𝟏𝟏 )𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮𝐮 −80𝑥𝑥10−5 < 124,54𝑥𝑥10−5 < 80𝑥𝑥10−5 X

𝜀𝜀1𝐶𝐶 = = = 222𝑥𝑥10−5
𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝐸𝐸1 81000
Not: Kayma şekil değiştirme açısı (𝛄𝛄𝟏𝟏𝟏𝟏 ) negatif çıkmış olsa bile
𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 25 denklemlerde + alınır. Çünkü malzemenin kesme dayanımında
𝜀𝜀2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = = = 83,3𝑥𝑥10−5
𝐸𝐸2 30000 yönün önemi yoktur.
Tüm eşitsizlikler sağlanamadığı için bu kritere göre
𝜀𝜀2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = = = 167𝑥𝑥10−5 Üst tabakanın altyüzeyinde
𝐸𝐸2 30000
Hasar Oluşur.
𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 12
𝛾𝛾12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = = = 80𝑥𝑥10−5
𝐺𝐺12 15000

c-) Tsai-Hill Kriterine göre,

Soruda Hesaplanan değerler
Hasarsızlık Şartı:
2 2 2 𝜎𝜎1 −5,36
𝜎𝜎1 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 𝜎𝜎2 𝜏𝜏12 𝜎𝜎2 = −0,52 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
− + + <1
𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎1𝑇𝑇 2𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎2𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜏𝜏12 𝑧𝑧=−1 −18,68
Üst tabakanın alt yüzeyi (z=-1) için kontrol:

2 2 2
−5,36 −5,36 𝑥𝑥 −0,52 −0,52 −18,68
− + + = 2,426
101 1012 25 12
2,426 > 1 Üst tabakanın altyüzeyinde Hasar Oluşur.
25.09.2023 225
Fy
𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇
d-) Tabakaya Fx =30kN, Fy=-23kN kuvvetlerine ilaveten,
x
𝑴𝑴𝑻𝑻𝒙𝒙 Q 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇
𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇 = 8𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 , 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 = 12𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 eğilme momentleri de uygulanırsa,
1mm Fx
orta tabakanın ortasında hasar oluşup oluşmayacağını Modifiye 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇
Fx
edilmiş Tsai-Hill kriterine göre tespit edeceğiz
Öncelikle Q elemanında orta tabakanın ortasındaki lokal gerilmeler tespit edilmelidir. Fy

y
d Şıkkı Özel durumlardan hangilerine giriyor? 𝑵𝑵𝒚𝒚 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇
𝑴𝑴𝒚𝒚 =
𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐
• Yapı simetrik olduğundan dolayı da 1.özel durumda sağlanmaktadır ve [B]=0 dır. 𝑴𝑴𝒙𝒙 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇
𝑴𝑴𝒙𝒙 =
Q 𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐
• Q elemanında iç momentler olmasına rağmen sadece orta düzlemdeki (z=0)
𝑵𝑵𝒙𝒙 = 𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏/𝒎𝒎𝒎𝒎
gerilmeler hesaplanacağından, 3.özel hale de girer ve [D] matrisini hesaplamaya 𝑵𝑵𝒙𝒙 𝑴𝑴𝒚𝒚
yine gerek kalmaz. (Bknz 8.7 maddesi)
• Sadece orta düzlem için iç momentler de işleme girmeyeceğinden momentlerin 𝑵𝑵𝒚𝒚 = −𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏/𝒎𝒎𝒎𝒎
şiddetlerinin önemi de yoktur. (Denk.8.32 yi inceleyerek bu durumu görebiliriz.)
Bu durumda daha önce yapılan ilk 8 adım aynen bu d şıkkı için de geçerlidir. Diğer adımlar..>>

9. Adım Alternatifi: Lokal Şekil Değiştirmeler (Gerinmeler) hesaplanır:

orta tabakanın ortasında lokal gerinmeler:
c:cos0o , s:sin0o
𝜀𝜀1 𝜀𝜀x 5,939 5,939
2 2
𝜀𝜀2 𝜀𝜀y 𝑐𝑐 𝑠𝑠 2sc 1 0 0 −6,520
−6,520
𝛾𝛾12 = [𝑇𝑇]𝜃𝜃=00 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc 𝑥𝑥10−4 = 0 1 0 𝑥𝑥10−4
0,607 0,607
2 −sc sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2 0 0 1
𝑧𝑧=0 2 𝑧𝑧=0 2 2
5,939
𝜀𝜀1 −6,520 −4
→ 𝜀𝜀2 = 0,607 𝑥𝑥10
𝛾𝛾12 𝑧𝑧=0
2
10. Adım Alternatifi: Lokal gerilmeler hesaplanır:

orta tabakanın ortasında lokal gerilmeler:
𝜎𝜎1 𝜀𝜀1 84850 10999 0 5,939 𝜎𝜎1 43,22
𝜎𝜎2 = [𝑄𝑄]2 𝜀𝜀2 = 10999 31426 0 −6,520 𝑥𝑥10−4 → 𝜎𝜎2 = −13,96 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝜏𝜏12 𝑧𝑧=0 𝛾𝛾12 𝑧𝑧=0 0 0 15000 0,607 𝜏𝜏12 0,91
𝑧𝑧=0

Modifiye Edilmiş Tsai-Hill Kriterine göre (orta tabakanın ortasında hasar kontrolü):
Hasarsızlık şartı: Hesaplanmış Değerler

2 2 2 𝜎𝜎1 43,22
𝜎𝜎1 𝜎𝜎1 𝜎𝜎2 𝜎𝜎2 𝜏𝜏12 𝜎𝜎2
− + + <1 = −13,96 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝑋𝑋1 𝑋𝑋2 𝑋𝑋2 𝑌𝑌 𝑆𝑆 𝜏𝜏12 𝑧𝑧=0 0,91
𝜎𝜎1 > 0 𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 𝑋𝑋1 = 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = 101𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝜎𝜎2 < 0 𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 𝑋𝑋2 = 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢

= 180𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 , 𝑌𝑌 = 𝜎𝜎2𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
= 50𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝑆𝑆 = 𝜏𝜏12 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 = 12𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
2 2 2
43,22 43,22 −13,96 −13,96 0,91
− + + = 0,285
101 180 180 50 12
Orta Tabakanın orta yüzeyinde (orta düzlemde)

0,285 < 1
Hasar oluşmaz.

Örnek 8.3: Tabloda özellikleri verilmiş olan sürekli fiber takviyeli kompozit
tabakadan 3 tanesi L şeklinde bükülerek ve 450 / 00 / 450 fiber dizilişiyle üst
üste yapıştırılarak tabakalı kompozit bir dirsek elde edilmiştir. Bu dirseğin üst
h
450
ucu sabit bir duvara bağlanmış, üst yüzeyden h/2 kadar aşağıdan yatay
h/2
tt t F=320kN luk bir çeki kuvveti ve alt serbest yüzeyine ise T=0,96kNm lik bir
F
T burulma momenti uygulanmıştır. Tabakaların her birisi t = 2cm kalınlıkta,
h=8cm genişliğindedir. Buna göre bu tabakalı yapıda bu yükleme şartlarında
orta tabakanın alt ve üst yüzeylerinde hasar oluşup oluşmayacağını Tsai-Hill
kriterine göre kontrol ediniz.
E1 E2 G12 XT= 𝝈𝝈𝑻𝑻𝟏𝟏 XC= 𝝈𝝈𝑪𝑪𝟏𝟏 YT= 𝝈𝝈𝑻𝑻𝟐𝟐 YC= 𝝈𝝈𝑪𝑪𝟐𝟐 S= 𝝉𝝉𝟏𝟏𝟏𝟏
𝝂𝝂12 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖
(GPa) (GPa) (GPa)
81 30 0,35 15 96 MPa 200 MPa 48 MPa 110MPa 36 MPa
Tsai-Hill’e göre: Orta Tabakanın alt yüzeyinde, Orta Tabakanın üst yüzeyinde:
Cevaplar: 1.46 > 1 1=1
Hasar oluşur. Hasar oluşur.
25.09.2023 229
A ÖRNEK 8.4: Tek yön ve sürekli fiber takviyeli 1 ve 3 nolu iki levha arasına, 2nolu çift yön
q=240N/m örgü (woven-fabric) bir malzemenin yerleştirilmesi ile bir BCDE kirişi imal
edilecektir. Kiriş şekildeki gibi bir AB çubuğuna bağlanacak, H elemanından
B C D E t1
1
t2 2 desteklenecek ve orta bölgesinden düzgün yayılı yüke maruz kalacaktır.
3
t3
H b Malzeme özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiş olup, 1 nolu levha 600, 3 nolu
2m 2m 2m levha 450 fiber yönlendirme açısına ve her ikisi de t1=t3=10mm kalınlığa; 2
nolu malzeme ise t2= 12mm kalınlığa ve 00 / 900 fiber çift yönlendirmesine
600
sahip olacaktır. Bu şartlar altında yapıda hasar oluşmaması için b
450 genişliğinin minimum değerini Tsa-Hill kriterine göre belirleyiniz.
E1 E2 G12 XT =(𝜎𝜎1𝑇𝑇 )𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 XC =(𝜎𝜎1𝐶𝐶 )𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 YT =(𝜎𝜎2𝑇𝑇 )𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 YC = (𝜎𝜎2𝐶𝐶 )𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 S=(𝜏𝜏12 )𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 t
𝝂𝝂12 θ
Tabaka (GPa) (GPa) (GPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (mm)
1. ve 3.Tabaka 84 30 0,35 12 90 180 30 60 22 10 60o, 45o

2. Tabaka 40 40 0,32 26,4 40 80 40 80 22 12 00 / 900
Cevap: → 𝑏𝑏 > 91,37𝑚𝑚𝑚𝑚

Tek Tabaka ve Tabakalı Yapılar için
TERMAL
9. YÜKLEMELER
(Termal Gerilme-Şekil Değiştirme Hesapları)
(Bu konu 2a videosunun son kısmında tek tabaka için anlatılmıştır. Ayrıca tek tabaka için bir örnek
3 nolu video da çözülmüştür. Bu notlarda hem tek tabaka hem tabakalı yapılar için anlatılmıştır.)
9. Termal Yüklemeler
9.1 Bu bölümde Amacımız: Kompozit ortotropik bir yapıda sıcaklık değişimleri nedeniyle oluşan
şekil değiştirmeleri ve gerilmeleri hesaplayabilmektir.
• Önce tek tabaka sonra tabakalı yapılar için

konu anlatılacaktır.
• Termal genleşme katsayıları bilinen malzeme

özellikleri cinsinden formülize edilecektir.
• Çözülen örneklerin içinde ayrıca probleme özel

formüller de çıkarılmıştır.
9.2 Serbest Durumda Termal Şekil Değiştirmeler
Fiber takviyeli ortotropik kompozit levha, serbest halde iken ΔT kadar sıcaklığı arttırılırsa levhanın boyutlarında
değişmeler meydana gelir. Bu boyut değişimlerine termal (ısıl) şekil değiştirmeler denir. Bunları aşağıdaki gibi hesaplarız:
, α2
Toplam uzamalar: Birim uzamalar:
∆𝐿𝐿2
2 ∆𝐿𝐿1 (9.1)
∆𝐿𝐿1 = 𝛼𝛼1 . Δ𝑇𝑇. 𝐿𝐿1 𝜀𝜀1 = → 𝜀𝜀1 = 𝛼𝛼1 . Δ𝑇𝑇
𝐿𝐿1
𝐿𝐿2 , α1 ∆𝐿𝐿1
∆𝐿𝐿2 = 𝛼𝛼2 . Δ𝑇𝑇. 𝐿𝐿2 → 𝜀𝜀2 = 𝛼𝛼2 . Δ𝑇𝑇 (9.2)
𝜀𝜀2 =
∆𝐿𝐿2 𝐿𝐿1
2 ∆T sonucu lokal kayma şekil değişimi oluşmaz. → 𝛾𝛾12 = 0
∆𝐿𝐿1 𝐿𝐿1 ∆𝐿𝐿1
Denk. 3.3 den, fiber ve matristeki 1 yönündeki gerinmelerin de
2 2 𝜀𝜀1 = 𝜀𝜀𝑓𝑓1 = 𝜀𝜀𝑚𝑚1
kompozitin gerinmesi ile aynı olduğunu hatırlayalım (Püf noktası 1):
α : ısıl genleşme katsayısı: Birim sıcaklık değişiminde birim hacimdeki değişim olarak tanımlanan malzeme
özelliğidir. İngilizcesi : Coeffission of Thermal Expansion ( CTE ).
• İzotropik malzemeler için 1 tane α vardır.
• Ortotropik bir tabaka için 1 yönünde (α1) ve 2 yönünde (α2) ısıl genleşme katsayıları vardır.
9.3 Serbest Durumda Termal Gerilmeler
Şimdi herhangi bir kısmından sınırlandırılmamış, tek yönlü

(unidirectional) takviye edilmiş ortotropik bir kompozit
tabakanın sıcaklığnın ı ΔT kadar arttırıldığın düşünüyoruz.
9.3.1 Yapıyı ortotropik tek bir malzeme olarak incelersek: Her

Temsili hacim elemanı
yönde serbest olarak şekil değiştirme oluşur. Tabaka
𝑃𝑃2 = 0 sınırlandırılmadığı için, malzeme içinde tüm eksenlerde ortaya
çıkacak toplam iç kuvvetler ve dolayısıyla gerilmeler sıfır olacaktır.
𝑃𝑃1 = 𝑃𝑃2 = 0 ,
𝑃𝑃1 = 𝜎𝜎1 . 𝐴𝐴1 = 0 ⟹ 𝜎𝜎1 = 0 ,

𝑃𝑃1 = 0 𝑃𝑃1 = 0
𝑃𝑃2 = 𝜎𝜎2 . 𝐴𝐴2 = 0 ⟹ 𝜎𝜎2 = 0

𝑃𝑃2 = 0
9.3.2 Yapıyı 2 farklı izotropik malzemenin (matris ve fiberin) birleştirilmesiyle oluşturulmuş gibi incelersek:
Yapı hiçbir yerden sınırlandırılmamış olmasına rağmen Matris ve fiberin
herbirisinde 1 yönünde gerilmeler oluştuğunu görürüz. Çünkü iki malzeme
birbirlerine yapışık ve genleşme katsayıları farklıdır. Aynı ∆T sıcaklık farkında,
farklı oranlarda genleşmek isterler. Matris fazla uzamak ister, fiberi çeker (Pf1
kuvveti oluşur); fiber daha az uzamak ister, matrisin uzamasına engeller (Pm1
kuvveti oluşur). 2 yönünde ise fiber ve matris birbirine engel olmaz. Matrisin
genleşmesiyle birlikte, fiberi 2 yönünde ötelenir gibi düşünebiliriz. Matris ve
fiberdeki iç kuvvetler ve dolayısıyla gerilmeler 2 yönünde sıfır çıkar.
 1 yönündeki statik dengeden,
𝑃𝑃𝑚𝑚2 = 𝑃𝑃2 = 0 𝑃𝑃𝑓𝑓𝑓 𝑃𝑃𝑚𝑚1
𝑃𝑃1 = 0 = 𝑃𝑃𝑓𝑓1 + 𝑃𝑃𝑚𝑚1 → 𝑃𝑃𝑓𝑓1 =- 𝑃𝑃𝑚𝑚1 → 𝜎𝜎𝑓𝑓1 = , 𝜎𝜎𝑚𝑚1 =
𝐴𝐴𝑓𝑓𝑓 𝐴𝐴𝑚𝑚1
 2 yönündeki statik dengeden, 𝑃𝑃2 = 𝑃𝑃𝑓𝑓2 = 𝑃𝑃𝑚𝑚2 = 0 → 𝜎𝜎2 = 𝜎𝜎𝑓𝑓2 = 𝜎𝜎𝑚𝑚2 = 0 olur.
(Bu bilgi α2 hesabında kullanılacaktır)
𝑃𝑃𝑓𝑓𝑓 = 𝑃𝑃𝑚𝑚𝑚 = 0
25.09.2023
9.4.1 Sıcaklık Etkisinin Dahil olduğu Hooke Bağıntıları

Bir kompozit tabakada, düzlem gerilme durumunda, 1 ve 2 yönlerinde çeki kuvvetlerinin yanısıra, tabakanın
sıcaklığı da ∆T kadar arttırılırsa oluşan gerinme (şekil değiştirme) değerlerini süperpozisyon yöntemi ile Hooke
bağıntılarından aşağıdaki gibi hesaplarız:
∆T P2 P2
∆T
P1 P1 P1
P1
P2 P2
𝜎𝜎1 𝑣𝑣21
𝜀𝜀1 = + − 𝜎𝜎 + 𝛼𝛼1 ∆𝑇𝑇
𝐸𝐸1
𝐸𝐸2 2
𝜀𝜀2 𝑣𝑣12 𝜎𝜎2

= − 𝜎𝜎 + + 𝛼𝛼2 ∆𝑇𝑇
𝐸𝐸1 1 𝐸𝐸2
𝛾𝛾12 = 0 + 0 + 0

Matris formatında yazarsak:

Düzlem gerilme durumu için sıcaklığın dahil olduğu Hooke bağıntısı:
𝜀𝜀1 𝜎𝜎1 𝛼𝛼1

Lokal gerinmeler: 𝜀𝜀2 = 𝑆𝑆 𝜎𝜎2 + 𝛼𝛼2 ∆T (9.3.a)
𝛾𝛾12 𝜏𝜏12 𝛼𝛼12 = 0
𝜎𝜎1 𝜀𝜀1 − 𝛼𝛼1 ∆T

𝜎𝜎2 = 𝑄𝑄 𝜀𝜀2 − 𝛼𝛼2 ∆T (9.3.b)
Lokal gerilmeler:
Ortotropik veya daha özeli 𝜏𝜏12 𝛾𝛾12
olan enine (transversly) 𝛼𝛼𝑥𝑥

𝜀𝜀x 𝜎𝜎x
izotropik malzemeler için; Global gerinmeler: 𝜀𝜀y = 𝑆𝑆̅ 𝜎𝜎y + 𝛼𝛼y ∆T (9.4.a)
𝛾𝛾xy 𝜏𝜏xy 𝛼𝛼xy
lokal eksenlerde α12 = 0 ’dır.
Yani sıcaklık değişiminin 𝜎𝜎x 𝜀𝜀x − 𝛼𝛼x ∆T (9.4.b)

kayma şekil değişimine ve Global gerilmeler: 𝜎𝜎y = 𝑄𝑄� 𝜀𝜀x − 𝛼𝛼x ∆T
𝜏𝜏xy 𝛾𝛾xy − 𝛼𝛼xy ∆T
kayma gerimesine etkisi
yoktur.
9.4.2 Global Isıl genleşme katsayıları (αx, αy, αxy) :
𝜀𝜀x 𝛼𝛼𝑥𝑥
Sadece sıcaklık farkı ∆T sebebiyle oluşan 𝜀𝜀y = 𝛼𝛼y ∆T (9.5a)
global gerinmeleri şu şekilde yazabiliriz: 𝛾𝛾xy 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑦𝑦
Dönüşüm bağıntısı Lokal ve global ısıl genleşme katsayıları arasında da geçerlidir. Şöyle ki:
𝜀𝜀x 𝜀𝜀1 𝛼𝛼𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥

𝛼𝛼1 𝛼𝛼y 𝛼𝛼1
𝜀𝜀y 𝜀𝜀2 𝛼𝛼y −1
Denk. 6.12 den: 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 = [𝑇𝑇]−1 𝛾𝛾12 𝛼𝛼xy ∆T = [𝑇𝑇]−1 𝛼𝛼2 ∆T 𝛼𝛼xy = [𝑇𝑇] 𝛼𝛼2 (9.5b)
0 0
2 2 2 2
Denk. 9.3.a dan
sin(𝜃𝜃) = s , cos(𝜃𝜃)= c (Sadece ∆T varken)
𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 −2sc
Denk. 6.9 dan Dönüşüm [𝑇𝑇]−1 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 2sc
matrisini hatırlayın:
sc −sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2
Öncelikle α1 ve α2 değerlerini bilinen malzeme özellikleri ve fiber oranı cinsinden formülüze edeceğiz.
9.5 α1’ in Teorik Hesabı
Hiçbir yüzeyinden sınırlandırılmamış (Serbest) kompozit bir tabakanın sıcaklığının ∆T kadar
değiştirildiğini düşünüyoruz 2.17 Denklemindeki Hooke bağıntılarını fiber ve matris için uygularsak:
Matrisin fiberleri çekmesinden
kaynaklan gerilme
Fiberlerde 1 yönünde oluşan 𝜎𝜎𝑓𝑓1
birim şekil değiştirme (gerinme): 𝜀𝜀𝑓𝑓1 = + 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇 𝜎𝜎𝑓𝑓1 = Ε𝑓𝑓 (𝜀𝜀𝑓𝑓1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇) (9.6)
Ε𝑓𝑓
Sıcaklık artışından dolayı
oluşan fiberdeki birim uzama
Benzer şekilde:
𝜎𝜎𝑚𝑚1 (9.7)
Matriste 1 yönünde birim şekil değiştirme (gerinme): 𝜀𝜀𝑚𝑚1 = + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Δ𝑇𝑇 𝜎𝜎𝑚𝑚1 = Ε𝑚𝑚 (𝜀𝜀𝑚𝑚1 − 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Δ𝑇𝑇)
Ε𝑚𝑚
Serbest tabaka için: 𝜎𝜎1 = 0 idi. (Bknz. 3.12.1 maddesi)
Denk. 3.5 :
𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎𝑓𝑓1 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝜎𝜎𝑚𝑚1 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 𝜎𝜎1 = Ε𝑓𝑓 𝜀𝜀𝑓𝑓1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇 𝑉𝑉𝑓𝑓 + Ε𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑚𝑚1 − 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Δ𝑇𝑇 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 0
Denk. 3.3 : Ε𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + Ε𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 . 𝜀𝜀1 + (𝛼𝛼𝑓𝑓 . Ε𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Ε𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 ) Δ𝑇𝑇 = 0
𝜀𝜀1 = 𝜀𝜀𝑓𝑓1 = 𝜀𝜀𝑚𝑚1
𝛼𝛼𝑓𝑓 . 𝐸𝐸𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . 𝐸𝐸𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚
Denk. 8.1 : Ε𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + Ε𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 𝛼𝛼1 . Δ𝑇𝑇 + (𝛼𝛼𝑓𝑓 . Ε𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Ε𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 ) Δ𝑇𝑇 = 0 𝛼𝛼1 = (9.8)
𝐸𝐸1
𝜀𝜀1 = 𝛼𝛼1 . Δ𝑇𝑇
𝐸𝐸1 (Denk. 3.4 den)
9.6 α2’ nin Teorik Hesabı

Yine sınırlandırılmamış kompozit bir levhanın sıcaklığı ΔT kadar değiştirildiğini düşünüyoruz.
9.6 ve 9.7 denklemlerini tekrar düzenlersek;
𝜎𝜎𝑓𝑓1 = Ε𝑓𝑓 (𝜀𝜀𝑓𝑓1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇) 𝜎𝜎𝑓𝑓1 = Ε𝑓𝑓 𝜺𝜺𝟏𝟏 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇 = Ε𝑓𝑓 𝜶𝜶𝟏𝟏 . 𝜟𝜟𝑻𝑻 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇 𝜎𝜎𝑓𝑓1 = Ε𝑓𝑓 (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 )Δ𝑇𝑇 (9.9)
𝜎𝜎𝑚𝑚1 = Ε𝑚𝑚 (𝜀𝜀𝑚𝑚1 − 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Δ𝑇𝑇)

𝜎𝜎𝑚𝑚1 = Ε𝑚𝑚 𝜺𝜺𝟏𝟏 − 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Δ𝑇𝑇 = Ε𝑚𝑚 𝜶𝜶𝟏𝟏 . 𝜟𝜟𝑻𝑻 − 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Δ𝑇𝑇 𝜎𝜎𝑚𝑚1 = Ε𝑚𝑚 (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑚𝑚 )Δ𝑇𝑇 (9.10)
𝜺𝜺𝟏𝟏 = 𝜺𝜺𝒎𝒎𝟏𝟏 = 𝜺𝜺𝒇𝒇𝟏𝟏
Fiber ve matris için Denk. 2.15 deki Hooke bağıntıları;
1 1
𝜀𝜀𝑓𝑓2 = 𝜎𝜎𝑓𝑓2 − 𝜈𝜈𝑓𝑓 𝜎𝜎𝑓𝑓1 + 𝜎𝜎𝑓𝑓3 (a) 𝜀𝜀𝑚𝑚2 = 𝜎𝜎 − 𝜈𝜈𝑚𝑚 𝜎𝜎𝑚𝑚1 + 𝜎𝜎𝑚𝑚3 (b) (9.11)
𝐸𝐸𝑓𝑓 , 𝐸𝐸𝑚𝑚 𝑚𝑚2
9.3.2 konusunda anlatıldığı üzere serbest durumda ∆T sıcaklık farkında 2 yönünde gerilmeler eşit ve sıfırdır.
(𝜎𝜎2 = 𝜎𝜎𝑓𝑓2 = 𝜎𝜎𝑚𝑚2 = 0). Aynı mantık 3 yönü içinde geçerli olacaktır. (𝜎𝜎3 = 𝜎𝜎𝑓𝑓3 = 𝜎𝜎𝑚𝑚3 = 0).

O halde ;
1 𝜈𝜈𝑓𝑓. 𝜎𝜎𝑓𝑓1
𝜀𝜀𝑓𝑓2 = 0 − 𝜈𝜈𝑓𝑓 𝜎𝜎𝑓𝑓1 + 0 + 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇 ⟶ 𝜀𝜀𝑓𝑓2 = 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇 − (9.12)
𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑓𝑓
𝜈𝜈𝑚𝑚. 𝜎𝜎𝑚𝑚1 (9.13)

Benzer şekilde matris için : 𝜀𝜀𝑚𝑚2 = 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Δ𝑇𝑇 −
𝐸𝐸𝑚𝑚
E2 hesabında çıkarılan 3.8 denklemini hatırlayalım: 𝜀𝜀2 = 𝜀𝜀𝑓𝑓2 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝜀𝜀𝑚𝑚2 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 (3.8)
9.12 ve 9.13 eşitliklerini 3.8 denkleminde yerine koyarsak:
𝜈𝜈𝑓𝑓 . Ε𝑓𝑓 (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 )Δ𝑇𝑇 𝜈𝜈𝑚𝑚 . Ε𝑚𝑚 (𝛼𝛼𝑚𝑚 − 𝛼𝛼1 )Δ𝑇𝑇
𝜀𝜀2 = 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Δ𝑇𝑇 + 𝑉𝑉𝑚𝑚
𝐸𝐸𝑓𝑓 𝐸𝐸𝑚𝑚
Bu Denklem düzenlenirse ..>>

𝜀𝜀2 = Δ𝑇𝑇 𝛼𝛼𝑓𝑓 − 𝜈𝜈𝑓𝑓 (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 ) 𝑉𝑉𝑓𝑓 + Δ𝑇𝑇 𝛼𝛼𝑚𝑚 + 𝜈𝜈𝑚𝑚 (𝛼𝛼𝑚𝑚 − 𝛼𝛼1 ) 𝑉𝑉𝑚𝑚
𝜀𝜀2
∆T sıcaklık farkı için sınırlandırılmamış kompozit malzemede : 𝜀𝜀2 = 𝛼𝛼2 . Δ𝑇𝑇 𝛼𝛼2 =
Δ𝑇𝑇
Δ𝑇𝑇 𝛼𝛼𝑓𝑓 − 𝜈𝜈𝑓𝑓 (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 ) 𝑉𝑉𝑓𝑓 + Δ𝑇𝑇 𝛼𝛼𝑚𝑚 + 𝜈𝜈𝑚𝑚 (𝛼𝛼𝑚𝑚 − 𝛼𝛼1 ) 𝑉𝑉𝑚𝑚
𝛼𝛼2 =
Δ𝑇𝑇
Denklemler düzenlendiğinde; 𝛼𝛼2 = 𝛼𝛼𝑓𝑓 − 𝜈𝜈𝑓𝑓 (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 ) 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 + 𝜈𝜈𝑚𝑚 (𝛼𝛼𝑚𝑚 − 𝛼𝛼1 ) 𝑉𝑉𝑚𝑚
Denklemi açtığımızda; 𝛼𝛼2 = 𝛼𝛼𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 − 𝛼𝛼1 . 𝜈𝜈𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑓𝑓 . 𝜈𝜈𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . 𝜈𝜈𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 − 𝛼𝛼1 . 𝜈𝜈𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚
𝛼𝛼2 = 𝛼𝛼𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑓𝑓 . 𝜈𝜈𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . 𝜈𝜈𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 − 𝛼𝛼1 . 𝜈𝜈𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝜈𝜈𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚
𝜈𝜈12 (3.14) denkleminden:
O halde denklem; 𝛼𝛼2 = 𝛼𝛼𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑓𝑓 . 𝜈𝜈𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . 𝜈𝜈𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 −𝜶𝜶𝟏𝟏 . 𝜈𝜈12 halini alır.
Son kez düzenlendiğinde; 𝛼𝛼2 = 𝛼𝛼𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 1 + 𝜈𝜈𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 1 + 𝜈𝜈𝑚𝑚 −𝛼𝛼1 . 𝜈𝜈12 (9.14)

9.7 Diğer Tip kompozitlerin α1 ve α2 değerlerinin teorik hesapları nasıl yapılır?

• Tek yön sürekli fiber takviyeli kompozitler için 9.8 ve 9.14
denklemleri kullanılmaktadır. Diğer tip kompozit tiplerinden;
• Partikül takviyeli, süreksiz fiber (whickers) takviyeli,
çok yön sürekli fiber takviyeli kompozitler izotropik
Doğranmış Fiber Çok yön sürekli
kabul edillirler (quasi-izotropik olarak Partikül Takviyeli fiber takviyeli
(Whiskers) Takviyeli
Kompozit Kompozit Kompozit
isimlendirilirler) ve 1 tane α değerleri vardır ve bu
değer ancak deneysel olarak bulunabilir.
• Çift Örgü (Woven Fabric)takviyeli kompozitler veya sandviç
kompozitlerin α1 ve α2 değerleri birbirlerine eşit olup, 9.8
veya 9.14 denklemlerinden birisiyle hesaplanabilir. (Her iki
denklemden de aynı sonuç çıkması gerekir.)
Çift Örgü (Woven) Elyaf
• Diğer tip kompozitlerin diğer mekanik özellikleri (E1,E2,ν12,G12) Takviyeli Kompozit Sandviç Kompozit
nin teorik hesaplama şekilleri 3.10 konusunda açıklanmıştır.

9.8 Bazı malzemelerin Termal genleşme katsayıları
𝛼𝛼1 × 10−6 /𝑜𝑜 𝐶𝐶 𝛼𝛼2 × 10−6 /𝑜𝑜 𝐶𝐶

Malzeme
Boron/Epoxy 5
Graphite/Epoxy 0,88 31
E-glass/Epoxy 6,3 20
Alüminyum 22 22
Bakır 16 16
Çelik 12 12
Bundan sonraki kısımda serbest veya belli şekillerde sınırlandırılmış tek tabaka için formül
çıkarmaları da içeren örneklerle konuyu iyice pekiştireceğiz;

Örnek Problem 9.1* (video 3) (* Dikkat: Bu örnek ısıl yüklemelerle ilgili formül çıkarmaları da içermektedir.)
İlk sıcaklığı 23 oC olan Alüminyum plaka, 120 oC bir sıcaklıkta, sağ ve sol
yüzeylerinden sabitlenerek kullanılmak istenmektedir. Buna göre;
a-) Plaka bu sıcaklıkta kullanılabilir mi?
b-) %25 oranında çelik fiberlerle tek yönlü olarak takviye edilmesi durumunda aynı
çalışma sıcaklığında (120 oC’de) plaka kullanılabilir mi?
c-) Sağ duvar kaldırıldığında çelik fiberlerle takviyeli plaka dayanım sınırları
içerisinde kaç dereceye kadar kullanılabilir?
d-) Sağ duvar kaldırıldığında, izin verilebilir maksimum sıcaklıkta matristeki
gerilmeyi hesaplayınız.
E ν α Kopma/Akma
Malzeme Elastiklik Modülü Poisson oranı Isıl Genleşme Katsayısı dayanımı
Çelik-fiber (sünek) 210GPa 0,28 10x10-6 1/ oC 800 / 400 MPa
Alüminyum - matris (sünek) 70 GPa 0,27 23x10-6 1/ oC 200/150 MPa

a-) Plaka 120 oC de sıcaklıkta kullanılabilir mi?

Süperpozisyon prensibine göre, sağ duvarı önce kaldırıp sıcaklığı arttırıyoruz, sonra duvardan gelen P tepki kuvvetini
uyguluyoruz.Toplam uzama ( δ ) nın sıfır olmasından hareket ediyoruz.
1 𝛿𝛿𝑇𝑇 𝛿𝛿𝑃𝑃
Δ𝑇𝑇 Δ𝑇𝑇
2
P
𝛿𝛿 = 𝛿𝛿𝑇𝑇 + 𝛿𝛿𝑃𝑃 =0
𝛿𝛿 = 𝛼𝛼. Δ𝑇𝑇. 𝐿𝐿 − 𝜎𝜎 P. L =0
𝜀𝜀 A. E
𝜎𝜎 Alüminyum maksimum akma 𝜎𝜎𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴 150

Δ𝑇𝑇 = Δ𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = = 3 −6 = 93,1oC
Ε𝐴𝐴𝐴𝐴 . 𝛼𝛼𝐴𝐴𝐴𝐴 sınırına kadar ısıtılabilir. Sınır Ε𝐴𝐴𝐴𝐴 . 𝛼𝛼𝐴𝐴𝐴𝐴 70𝑥𝑥10 . 23𝑥𝑥10
durum σ = σakma olduğu andır.
T2 = 23+93,1=116,1 oC
Sonuç olarak 116,1 oC′den daha yüksek bir sıcaklığa çıkıldığında Alüminyum malzemede akma meydana gelir.
120 oC sıcaklıkta Alüm. malzeme tek başına kullanılamaz. (Bu hesabı mukavemet bilgilerimizle yapabiliriz)
b-) %25 oranında çelik fiberlerle tek yönlü takviye edilmesi durumunda aynı çalışma sıcaklığında (120 oC de)
plaka kullanılabilir mi?
a şıkkındaki aynı çözüm yolunu bu sefer ortotropik malzeme için kullanacağız. Değişen tek şeyin Hooke
bağıntılarındaki malzeme sabitleri olduğuna dikkat ediniz.
𝛿𝛿 𝑇𝑇
𝛿𝛿𝑃𝑃
2
Δ𝑇𝑇
1
P
L
𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎2 = 0 ∆T =0, 𝜎𝜎2 = 0
𝛿𝛿 = 𝛿𝛿𝑇𝑇 + 𝛿𝛿𝑃𝑃 = 0
𝜎𝜎1
𝜀𝜀1 . 𝐿𝐿 = 𝛼𝛼1 . Δ𝑇𝑇. 𝐿𝐿 + . 𝐿𝐿 =0
Ε1
𝜀𝜀1 = 𝜀𝜀1𝑇𝑇 + 𝜀𝜀1𝑃𝑃 =0

1
𝜀𝜀1 = 𝛼𝛼1 . Δ𝑇𝑇 + 𝜎𝜎 = 0 ( 𝜎𝜎2 = 0 için 2.17.a denklemiyle aynı olduğuna dikkat ediniz.)
Ε1 1
1 Yönünde Sınırlandırılmış bir ortotropik 𝜎𝜎1
Son eşitlikten…>> Δ𝑇𝑇 = (9.15)
tabakada, herhangi bir andaki sıcaklık farkı : Ε1 . 𝛼𝛼1
𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎𝐶𝐶−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 olduğunda ortropik malzeme hasara uğrar. O halde (9.15) formülünden:
Not: Sınırlandırılmış
durumda şekil değiştirme 1 Yönünde sınırlandırılmış bir ortotropik 𝜎𝜎𝑐𝑐−𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
tabakaya mukavemet sınırları içerisinde Δ𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = (9.16)
tamamen engellenir. 𝐸𝐸1 . 𝛼𝛼1
Bunun için ise her iki uygulanabilecek maksimum sıcaklık farkı:
duvarının da olması şarttır.
𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 400
𝜎𝜎𝐶𝐶 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑓𝑓 + 1 − 𝑉𝑉𝑓𝑓 . 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 , 𝜎𝜎𝑚𝑚 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 =Ε𝑚𝑚 . 𝜀𝜀𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = Ε𝑚𝑚 . = 70𝑥𝑥 = 133,33 MPa
𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 Ε𝑓𝑓 210
𝜎𝜎𝐶𝐶 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = (0,25)x400 + (0,75)x133,33 = 200 MPa
Ε1 = Ε𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + Ε𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 = 210𝑥𝑥(0,25) + 70𝑥𝑥(0,75) → Ε1 = 15𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺
𝛼𝛼𝑓𝑓 . Ε𝑓𝑓 . 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Ε𝑚𝑚 . 𝑉𝑉𝑚𝑚 10𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 0,25 + 23𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 0,75 𝑥𝑥106
𝛼𝛼1 = = → 𝛼𝛼1 = 16,5 𝑥𝑥 10−6 1/ oC
Ε1 105
200 oC → 𝑇𝑇2 = 23 + 115,44 = 138,44 oC →

Kompozit sınırılandırılmış durumda
Δ𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = = 115.44 bu sıcaklığa kadar kullanılabilir.
105𝑥𝑥103 𝑥𝑥 16,5 𝑥𝑥10−6
Sonuç olarak 138,44 oC > 120 oC olduğundan kompozit malzeme 120 oC de kullanılabilir.

c-) Sağ duvar kaldırıldığında, çelik fiberlerle takviyeli kompozit plaka maksimum kaç derecede kullanılabilir?
9.3.2 maddesinde anlatıldığı gibi kompozitin serbest olarak genleşmesine izin verilse dahi, fiber ve matrisin 1
yönünde gerilmeler oluşacaktır. Fiber termal uzamaya ilaveten matrisin kendisini çekmesiyle de bir miktar daha uzar.
𝛿𝛿𝑇𝑇 Kompozitteki toplam uzama = Fiberdeki toplam uzama: 𝜎𝜎
Δ𝑇𝑇 𝑓𝑓1 : Matrisin çekmesinden
𝑃𝑃𝑓𝑓 . 𝐿𝐿 kaynaklı gerilme:
𝛿𝛿𝑇𝑇𝑐𝑐 = 𝛼𝛼1 . ∆𝑇𝑇. 𝐿𝐿 = 𝛿𝛿𝑇𝑇𝑓𝑓 = 𝛼𝛼𝑓𝑓 . Δ𝑇𝑇. 𝐿𝐿 +
𝐴𝐴𝑓𝑓 . Ε𝑓𝑓
Termal uzama Matrisin fiberi çekmesi

Not: Sağ veya sol duvarlardan
Üstteki eşitlikten sebebiyle oluşan uzama
birisi veya ikisi birden kaldırılmış
olsa uzamaya izin verilmiş olur ve 𝜎𝜎𝑓𝑓1
Serbest durumda herhangi Δ𝑇𝑇 = (9.17)
Serbest durum elde edilir. Ε𝑓𝑓 . (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 )
bir anda sıcaklık farkı :
𝜎𝜎𝑓𝑓1 =𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 olduğunda fiberler hasara
uğrar. Bu durumda kompozitin de Serbest durumda izin 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
verilebilir maksimum Δ𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = (9.18)
hasara uğradığı kabul edilir. O halde: Ε𝑓𝑓 . (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑓𝑓 )
sıcaklık farkı:
İncelediğimiz örneğin bu c şıkkı için, sağ (Sağ duvar kaldırıldığında
duvar kaldırıldığından sınırlandırılmamış maksimum çalışma sıcaklığı)
durum sözkonusudur. 9.18denkleminden 400
Δ𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 3 −6
= 293oC → 𝑇𝑇2 = 23 + 293 = 316oC
maksimum sıcaklık farkı : 210𝑥𝑥10 16,5 − 10 𝑥𝑥10

25.09.2023
d-) Sınırlandırılmamış durumda izin verilebilir maksimum sıcaklıkta matristeki gerilmeyi hesaplayacağız:
𝛿𝛿𝑇𝑇 Kompozitteki toplam uzama = Matristeki toplam uzama:

Δ𝑇𝑇 𝜎𝜎𝑚𝑚1 : Fiberlerin
𝑃𝑃𝑚𝑚 . 𝐿𝐿 engellemesinden
𝛿𝛿𝑇𝑇𝑐𝑐 = 𝛼𝛼1 . ∆𝑇𝑇. 𝐿𝐿 = 𝛿𝛿𝑇𝑇𝑚𝑚 = 𝛼𝛼𝑚𝑚 . Δ𝑇𝑇. 𝐿𝐿 + kaynaklı gerilme:
𝐴𝐴𝑚𝑚 . Ε𝑚𝑚
Termal uzama Matrisin fiberi çekmesi

sebebiyle oluşan uzama
Üstteki eşitlikten herhangi bir ∆𝑇𝑇 için matristeki gerilme: 𝜎𝜎𝑚𝑚1 = Δ𝑇𝑇. Ε𝑚𝑚 . (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑚𝑚 ) (9.19)
Maksimum sıcaklık farkı c şıkkında bulunmuştu. Bu anda matristeki gerilme: 𝜎𝜎𝑚𝑚1 = Δ𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 . Ε𝑚𝑚 . (𝛼𝛼1 − 𝛼𝛼𝑚𝑚 ) (9.20)
𝜎𝜎𝑚𝑚1 = 293𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥103 𝑥𝑥 16,5 − 23 𝑥𝑥10−6 → 𝜎𝜎𝑚𝑚1 = −133,33 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
Veya
Denk. 3.5 den : 𝜎𝜎1 = 𝜎𝜎𝑓𝑓1 𝑉𝑉𝑓𝑓 + 𝜎𝜎𝑚𝑚1 𝑉𝑉𝑚𝑚 −𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑉𝑉𝑓𝑓 −400𝑥𝑥𝑥,25
𝜎𝜎𝑚𝑚1 = = 𝜎𝜎𝑚𝑚1 = −133,33 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝑉𝑉𝑚𝑚 0,75
Serbest durumda ısıl yükleme için: 𝜎𝜎1 = 0
Dikkat edilirse maksimum sıcaklıkta matrisin akma sınırı
Maksimum sıcaklıkta : 𝜎𝜎𝑓𝑓1 = 𝜎𝜎𝑓𝑓𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
150MPa aşılmamıştır ve matriste hasar oluşmaz.
Örnek Problem 9.2* (* Bu örnek ısıl yüklemelerle ilgili formül çıkarımlarını içermektedir.)
00 lik fiber yönlendirme açısına sahip bir kompozit tabaka, rijid bir kalıp içerisine
yerleştirilmiştir. Kalıp iç yüzeyleri ile tabaka dış yüzeyleri sürtünmesiz temasta olup bir
sıkıştırma sözkonusu değildir. Tabakanın gerekli malzeme özellikleri alttaki tabloda
verilmiştir. Buna göre
a-) Mukavemet sınırları içerisinde bu tabakanın sıcaklığı maksimum ne kadar
arttırılabilir? Maksimum Gerilme Kriterine göre belirleyiniz.
b-) Fiber yönlendirme açısı θ = 300 ve ∆T = 50 0C için Tsai Hill ve Modifiye Tsai-Hill
kriterine göre hasar kontrolü yapınız.
E1 E2 G12 𝑋𝑋 𝑇𝑇 = 𝝈𝝈𝑻𝑻𝟏𝟏 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝑋𝑋 𝐶𝐶 = 𝝈𝝈𝑪𝑪𝟏𝟏 𝑌𝑌 𝑇𝑇 = 𝝈𝝈𝑻𝑻𝟐𝟐 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝑪𝑪

𝑌𝑌 𝐶𝐶 = 𝝈𝝈𝟐𝟐 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 S= 𝝉𝝉𝟏𝟏𝟏𝟏 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖 𝜶𝜶𝟏𝟏 𝜶𝜶𝟐𝟐
ν12 𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖𝒖
(GPa) (GPa) (GPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (MPa) (1/ 0C) (1/ 0C)
130 30 0,28 12 85 170 40 80 15 10x10-6 24x10-6
Çözüm…>>

Çözüm:
Önce minor poisson oranını hesaplarsak:
2
𝜐𝜐12
𝜐𝜐21 = 𝐸𝐸2 = 0,0646
𝐸𝐸1
1 Ortotropik tabaka, kalıptan dolayı 1 ve 2 yönlerinde şekil değiştirmez,

yani 𝜀𝜀1 = 𝜀𝜀2 =0 dır.
Düzleme dik olan kalınlık yönünde (3 yönünde) şekil değiştirme sınırlandırılmadığından bu yönde
gerilme oluşmaz. Dolayısıyla bu problem düzlem bir problemdir.
Herhangi bir ∆T sıcaklık farkında gerilmeler:
a-) 1 𝜈𝜈21 𝛼𝛼1 + 𝑣𝑣21 . 𝛼𝛼2 ∆𝑇𝑇. 𝐸𝐸1

𝜀𝜀1 = 𝜎𝜎1 − 𝜎𝜎 + 𝛼𝛼1 . Δ𝑇𝑇 = 0 𝜎𝜎1 = − (9.21)
Ε1 Ε2 2 1 − 𝑣𝑣21 . 𝑣𝑣12
𝜈𝜈12 1 𝛼𝛼2 + 𝑣𝑣12 . 𝛼𝛼1 ∆𝑇𝑇. 𝐸𝐸2
𝜀𝜀2 = − 𝜎𝜎 + 𝜎𝜎 + 𝛼𝛼2 . Δ𝑇𝑇 = 0 𝜎𝜎2 = − (9.22)
Ε2 1 Ε2 2 1 − 𝑣𝑣21 . 𝑣𝑣12

1 yönü için inceleme: − 𝜎𝜎1𝐶𝐶 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢
Maksimum Gerilme kriterine göre incelersek: 1 yönü için Hasar oluşmama şartı (Denk.7.1a): −𝑋𝑋 𝐶𝐶 < 𝜎𝜎1 < 𝑋𝑋 𝑇𝑇
𝜎𝜎1 ′ in bu problemde negatif çıkacağını önceden görebiliyoruz. Dolayısıyla 𝜎𝜎1 < 𝜎𝜎1𝑇𝑇 𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢𝑢 olduğunu söyleyebiliriz.
O halde tam hasar oluşma anında : 𝜎𝜎1 = −𝑋𝑋 𝐶𝐶 ve ∆𝑇𝑇 =∆𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 olur. 1 ve 2 Yönlerinde sınırlandırılmış tabakada
1 yönü için maksimum sıcaklık artışı :
𝜎𝜎1 1 − 𝑣𝑣21 . 𝑣𝑣12 𝑋𝑋 𝐶𝐶 1 − 𝑣𝑣21 . 𝑣𝑣12
∆𝑇𝑇 = − (9.23)
9.21 denkleminden ∆T çekilirse : 𝐸𝐸1 𝛼𝛼1 + 𝑣𝑣21 . 𝛼𝛼2 ∆𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚−1 =
𝐸𝐸1 𝛼𝛼1 + 𝑣𝑣21 . 𝛼𝛼2
2 yönü için inceleme:

1 ve 2 Yönlerinde sınırlandırılmış tabakada
2 yönü için maksimum sıcaklık artışı:
Denk.7.1.b: −𝑌𝑌 𝐶𝐶 < 𝜎𝜎2 < 𝑌𝑌 𝑇𝑇 Benzer şekilde,
𝑌𝑌 𝐶𝐶 1 − 𝑣𝑣21 . 𝑣𝑣12
9.22 denkleminden : ∆𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚−2 = (9.24)
𝜎𝜎2 = −𝑌𝑌 𝐶𝐶 ve ∆𝑇𝑇 =∆𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 olur. 𝐸𝐸2 𝛼𝛼2 + 𝑣𝑣12 . 𝛼𝛼1
Hasar anında :
• ∆T nin kayma gerilmesine ve kayma şekil değiştirmesine etkisi olmadığından kayma gerilmesi sıfırdır ve 7.1.c
eşitsizliğini incelemeye gerek yoktur.
• Tabaka ısıtılacağı için sıcaklık farkı ∆𝑇𝑇 pozitif çıkması gerekir. Bu sebeple 9.23 ve 9.24 denklemindeki 𝑋𝑋 𝐶𝐶 , 𝑌𝑌 𝐶𝐶
bası mukavemetleri işaretleri pozitif alınmalıdır.
Verilen değerler yerine koyulduğunda:

−170𝑥𝑥 1 − 0,0646𝑥𝑥𝑥,28 (1 yönünde akma
∆𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚−1 = − → ∆𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚−1 = 111,16 0C oluşturacak sıcaklık farkı)
130𝑥𝑥103 𝑥𝑥 10 + 0,0646𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑥𝑥10−6
−80𝑥𝑥 1 − 0,0646𝑥𝑥𝑥,28 (2 yönünde akma

∆𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚−2 = − → ∆𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚−2 = 97,7 0C oluşturacak sıcaklık farkı)
30𝑥𝑥103 𝑥𝑥 24 + 0,28𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑥𝑥10−6
O halde bu tabakada sıcaklık artışı sınır değeri: ∆𝑇𝑇𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 97,7 0C
Veya bu tabakada hasar oluşmaması şartı: ∆𝑇𝑇 < 97,7 0C
b-) Fiber yönlendirme açısı θ = 300 ve ∆T = 50 0C için Tsai Hill ve Modifiye Tsai-Hill kriterine göre hasar kontrolü yapınız.
Cevaplar:
Tsai-Hill Kriterine göre : 1,42 > 1 hasar oluşur.
300 Modifiye Tsai-Hill Kriterine göre: 0,36 < 1 hasar oluşmaz.

9.9 Tabakalı Kompozitlerde Termal Yüklemeler

Tabakalı kompozit bir yapının sıcaklığının ∆T kadar arttırıldığını ve x, y yönlerinin her
ikisinde de şekil değiştirmeyi engelleyecek bir oyuğun içine yerleştirildiğini düşünüyoruz.
∆T Denk. (9.4.b)
𝜎𝜎x 𝜀𝜀x 𝛼𝛼𝑥𝑥
𝜎𝜎x 𝜀𝜀x − 𝛼𝛼x ∆T � 𝑘𝑘 𝜀𝜀y − [Q]
𝜎𝜎y = [Q] � 𝑘𝑘 𝛼𝛼y ∆T
𝜎𝜎y = [Q]
� 𝑘𝑘 𝜀𝜀x − 𝛼𝛼x ∆T
𝜏𝜏xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥
𝜏𝜏xy 𝛾𝛾xy − 𝛼𝛼xy ∆T
𝜎𝜎x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x 𝛼𝛼𝑥𝑥
Denk. (8.14)
𝜀𝜀x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x � 𝑘𝑘 𝜀𝜀y0 +[Q]
𝜎𝜎y = [Q] � 𝑘𝑘 𝛼𝛼y
� 𝑘𝑘 z 𝜅𝜅𝑦𝑦 − [Q] ∆T (9.25)
𝜀𝜀y = 𝜀𝜀y0 + z 𝜅𝜅𝑦𝑦 𝜏𝜏xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑘𝑘
Birim uzunluğa düşen iç kuvvetler:

Denk. (8.18)
x 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜀𝜀x0 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜅𝜅x 𝑛𝑛 𝛼𝛼𝑥𝑥 ℎ𝑘𝑘
𝑁𝑁y = � � 𝜎𝜎y 𝑑𝑑𝑑𝑑 = � [𝑄𝑄] � 𝑘𝑘 � 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝜀𝜀y0 + � [𝑄𝑄]� 𝑘𝑘 � 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝜅𝜅𝑦𝑦 − � 𝑘𝑘
� [𝑄𝑄] 𝛼𝛼y ∆T � 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑁𝑁xy 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑘𝑘=1 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝑘𝑘=1 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑘𝑘=1 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 ℎ𝑘𝑘−1
ℎ𝑘𝑘−1 ℎ 𝑘𝑘−1 𝑘𝑘
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇
[𝐴𝐴] [𝐵𝐵]
𝑁𝑁𝑦𝑦𝑇𝑇
𝑇𝑇
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥
25.09.2023 255
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇 𝑛𝑛 𝛼𝛼𝑥𝑥 ℎ𝑘𝑘 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇

Sıcaklık farkı kaynaklı
Birim Uzunluğa Düşen İç Kuvvetler: 𝑁𝑁𝑦𝑦𝑇𝑇 = � [𝑄𝑄]
� 𝑘𝑘 𝛼𝛼y � 𝑑𝑑𝑑𝑑 ∆T → 𝑁𝑁𝑦𝑦𝑇𝑇 = 𝐴𝐴 𝑇𝑇 . ∆T (9.26)
𝑇𝑇
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑘𝑘=1 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑇𝑇
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑘𝑘 ℎ𝑘𝑘−1
𝑇𝑇
𝐴𝐴
𝑛𝑛 𝛼𝛼𝑥𝑥
𝑇𝑇 � 𝑘𝑘 . 𝛼𝛼y (9.27)
Termal Katsayı Matrisi 𝐴𝐴 𝑇𝑇 : 𝐴𝐴 = � [𝑄𝑄] ℎ𝑘𝑘 − ℎ𝑘𝑘−1
𝑘𝑘=1 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑘𝑘
𝑁𝑁x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇

Yapısal Yüklerden Kaynaklı 𝑁𝑁y = 𝐴𝐴 𝜀𝜀y0 + 𝐵𝐵 𝜅𝜅𝑦𝑦 − 𝑁𝑁𝑦𝑦𝑇𝑇
(9.28)
Birim Uzunluğa Düşen İç Kuvvetler: 𝑁𝑁xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑇𝑇
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑦𝑦
𝑁𝑁x + 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇 �𝑥𝑥

𝑁𝑁 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x
Sıcaklık farkı + Yapısal Yüklerden Kaynaklı 𝑁𝑁y + 𝑁𝑁𝑦𝑦𝑇𝑇 �𝑦𝑦 = 𝐴𝐴 𝜀𝜀y0 + 𝐵𝐵 𝜅𝜅𝑦𝑦
= 𝑁𝑁 (9.29)
Birim Uzunluğa Düşen Toplam İç Kuvvetler: 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑇𝑇
𝑁𝑁xy + 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑦𝑦 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑁𝑁

Benzer Şekilde Toplam iç Momentleri hesaplayalım:
𝑀𝑀x 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜎𝜎
x
Birim uzunluğa düşen iç momentler: Denk. (8.22) den 𝑀𝑀y = � � 𝜎𝜎y 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧
𝑀𝑀xy 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1 𝜏𝜏𝑥𝑥𝑥𝑥
Denk. (9.25) i, Denk. 8.22 de yerine koyarsak
𝑀𝑀x 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜀𝜀x0 𝑛𝑛 ℎ𝑘𝑘 𝜅𝜅x 𝑛𝑛 𝛼𝛼𝑥𝑥 ℎ𝑘𝑘

� 𝑘𝑘 � 𝑧𝑧. 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑀𝑀y = � [𝑄𝑄] 𝜀𝜀y0 + � [𝑄𝑄]� 𝑘𝑘 � 𝑧𝑧 2 . 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝜅𝜅𝑦𝑦 − � 𝑘𝑘
� [𝑄𝑄] 𝛼𝛼y ∆T � 𝑧𝑧. 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑀𝑀xy 𝑘𝑘=1 ℎ𝑘𝑘−1
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝑘𝑘=1 ℎ
𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑘𝑘=1 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 ℎ𝑘𝑘−1
𝑘𝑘−1 𝑘𝑘
[𝐵𝐵] [𝐷𝐷] 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇

𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇
𝑇𝑇
𝑀𝑀𝑥𝑥𝑥𝑥

𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇 𝑛𝑛 𝛼𝛼𝑥𝑥 ℎ𝑘𝑘

𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇
Sıcaklık farkı kaynaklı 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 = � 𝑘𝑘
� [𝑄𝑄] 𝛼𝛼y � 𝑧𝑧. 𝑑𝑑𝑑𝑑 ∆T → 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 = 𝐵𝐵 𝑇𝑇 ∆T (9.30)
Birim Uzunluğa Düşen İç 𝑇𝑇
𝑀𝑀𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑘𝑘=1 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑘𝑘 ℎ𝑘𝑘−1 𝑇𝑇
Momentler: 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑇𝑇
𝐵𝐵
𝑛𝑛 𝛼𝛼𝑥𝑥
Termal Katsayı Matrisi 𝐵𝐵 : 𝑇𝑇 1 (9.31)
𝐵𝐵 𝑇𝑇
= � [𝑄𝑄]� 𝑘𝑘 . 𝛼𝛼y ℎ𝑘𝑘2 − ℎ𝑘𝑘−1
2
(Simetrik yapılarda sıfırdır.) 2 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑘𝑘=1 𝑘𝑘
𝑀𝑀x 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇

Yapısal Yüklerden Kaynaklı 𝑀𝑀y = 𝐵𝐵 𝜀𝜀y0 + 𝐷𝐷 𝜅𝜅𝑦𝑦 − 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 (9.32)
Birim Uzunluğa Düşen İç Momentler: 𝑀𝑀xy 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑇𝑇
𝑀𝑀𝑥𝑥𝑦𝑦
𝑀𝑀x + 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇 �𝑥𝑥

𝑀𝑀 𝜀𝜀x0 𝜅𝜅x
Sıcaklık farkı + Yapısal Yüklerden Kaynaklı 𝑀𝑀y + 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 = 𝑀𝑀�𝑦𝑦 = 𝐵𝐵 𝜀𝜀y0 + 𝐷𝐷 𝜅𝜅𝑦𝑦
(9.33)
Birim Uzunluğa Düşen Toplam İç Momentler: 𝑇𝑇
𝑀𝑀xy + 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑦𝑦 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑀𝑀 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥

Denk. 9.29 ve 9.33 birleştirilirse;

�𝑥𝑥
𝑁𝑁
𝑁𝑁 𝐴𝐴11 𝐴𝐴12 𝐴𝐴16 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16
𝑁𝑁y + 𝑁𝑁𝑦𝑦𝑇𝑇 �𝑦𝑦 𝜀𝜀x0 �𝑦𝑦
𝑁𝑁 𝜀𝜀x0
𝑁𝑁 𝐴𝐴12 𝐴𝐴22 𝐴𝐴26 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26
𝜀𝜀y0 �𝑥𝑥𝑥𝑥 𝜀𝜀y0
𝑇𝑇
𝑁𝑁xy + 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑁𝑁 𝐴𝐴 𝐵𝐵 𝑁𝑁 𝐴𝐴16 𝐴𝐴26 𝐴𝐴33 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0
= = 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 → = 𝐵𝐵 (9.34)
𝑀𝑀x + 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇 �
𝑀𝑀𝑥𝑥 𝐵𝐵 𝐷𝐷 𝜅𝜅x �𝑥𝑥
𝑀𝑀 11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 𝜅𝜅x
𝑀𝑀y + 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 �𝑦𝑦

𝑀𝑀
𝜅𝜅𝑦𝑦
𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 �𝑦𝑦
𝑀𝑀 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26 𝜅𝜅𝑦𝑦
𝑇𝑇
𝑀𝑀xy + 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑥𝑥 �𝑥𝑥𝑦𝑦 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66
𝑀𝑀 �
−1 �𝑥𝑥
𝑁𝑁
𝜀𝜀x0 𝐴𝐴11 𝐴𝐴12 𝐴𝐴16 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16
�𝑦𝑦
𝑁𝑁
Bu durumda 𝜀𝜀y0 𝐴𝐴12 𝐴𝐴22 𝐴𝐴26 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26
�𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑁𝑁
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 = 𝐴𝐴16 𝐴𝐴26 𝐴𝐴33 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66
(9.35)
Orta düzlemin gerinmeleri 𝜅𝜅x 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 �𝑥𝑥
𝑀𝑀
𝜅𝜅𝑦𝑦 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26
ve şekil değiştirmeleri: 𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥
�𝑦𝑦
𝑀𝑀
𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑀𝑀
Sıcaklık etkisinin de dahil olduğu 9.34 ve 9.35 denklemleri

9.9.1 Gerilme ve Gerinmelerin hesaplama adımları (Sıcaklık etkisi de varken):
8nci konudaki hesaplamalarla arasındaki tek fark, yapısal iç yüklerin yerine toplam iç yüklerin kullanılacak olmasıdır.
�𝑥𝑥 , 𝑁𝑁
1.Adım: Birim uzunluğa düşen toplam iç kuvvetler (𝑁𝑁 �𝑦𝑦 , 𝑁𝑁
�𝑥𝑥𝑥𝑥 ) ve
𝑁𝑁
�𝑥𝑥 , 𝑀𝑀
iç momentler (𝑀𝑀 �𝑦𝑦 , 𝑀𝑀
�𝑥𝑥𝑥𝑥 ) hesaplanır. 𝑁𝑁y + 𝑁𝑁𝑦𝑦𝑇𝑇 �𝑦𝑦
𝑁𝑁
𝑇𝑇
𝑁𝑁xy + 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑁𝑁
Bunun için ise birim uzunluğa düşen, =
𝑀𝑀
a-) Dış yapısal yüklerden kaynaklı iç yapısal kuvvet (Nx,Ny,Nxy) ve �𝑦𝑦
𝑀𝑀y + 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 𝑀𝑀
iç yapısal momentler (Mx, My,Mxy) hesaplanır. 𝑇𝑇
𝑀𝑀xy + 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑥𝑥 �𝑥𝑥𝑦𝑦
𝑀𝑀
b-) Sıcaklık farkından kaynaklı iç kuvvetler (𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇 , 𝑁𝑁𝑦𝑦𝑇𝑇 , 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑇𝑇
) ve
Dikkat: Sınırlandırılmamış yönde sıcaklık
iç momentler (𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇 , 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 , 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑇𝑇
) 9.26 ve 9.30 denklemlerinden hesaplanır. farkı sebebiyle şekil değiştirmeye izin
c-) a ve b şıklarından bulunan değerler yukarıdaki gibi toplanır. verildiğinden termal iç yük oluşmayacaktır.
Örneğin x yönünde cisim sınırlandırılmamış
Diğer Adımlar : 8nci konuda anlatılanlarla aynıdır. Sadece 8.32 denklemi
ise baştan itibaren 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇 =0 alınır. Hesaplamalar
yerine 9.35 denklemyle işlemlere başlanır.
ise sınırlandırılmış durumdaki 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇 yi verir ki
Şimdi bir örnek çözerek konuyu daha iyi anlamaya çalışacağız..>>
böyle bir durumda bunu kullanmak yanlış olur.
Örnek 9.3 Örnek 9.2deki tabakadan 3 tanesi 300 / 00 / 300 fiber dizilişiyle üst üste
yapıştırılarak, aynı kalıbın içerisine yerleştiriliyor. Herbir tabaka 200mm
x 200mm x 2mm boyutlarındadır. Civatalar biraz sıkılarak, yanal
yüzeylerde -20kN luk bası kuvveti oluşturulmuştur. Ayrıca sistemin
sıcaklığı 50 0C arttırılmıştır. Sürtünmelerin tümünü ihmal ederek, orta
tabakanın alt yüzeyinde ortaya çıkan lokal gerilmeleri hesaplayınız.
Çözüm: Malzeme özellikleri örnek 9.2’den alınacaktır.
1.Adım-) Birim uzunluğa düşen toplam iç kuvvet ve momentler hesaplanır.

6mm
a-) Öncelikle birim uzunluğa düşen yapısal yükleri hesaplarsak:
Nx = Ny = -20x103 N / 200mm = -100N/mm 𝑁𝑁x −100

𝑁𝑁y = −100 𝑁𝑁
Nxy = 0 (Sürtünmeler ihmal edildiği için)
𝑁𝑁xy 0
200mm

b-) Sıcaklık farkından kaynaklı iç kuvvet ve momentlerin hesaplanması :

� matrisi öncelikle belirlenecektir: 300
Herbir tabaka için [𝑄𝑄]
00
Tüm tabakalar için [Q] matrisi terimleri:
𝜐𝜐 𝐸𝐸1 𝜐𝜐12 . 𝐸𝐸2 300
𝜐𝜐21 = 𝐸𝐸1 𝐸𝐸12 = 0,0646 𝑄𝑄11 = = 132395𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 𝑄𝑄12 = = 8555 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
2 1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12 1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12
𝐸𝐸2
𝑄𝑄22 = = 30553 MPa 𝑄𝑄66 = 𝐺𝐺12 = 12000 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
1 − 𝜐𝜐21 . 𝜐𝜐12
sin(𝜃𝜃) = s , cos(𝜃𝜃)= c
θ =300 olan 1nci ve 3ncü tabaka için :
� 11 = Q11 𝑐𝑐 4 + Q 22 𝑠𝑠 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2
Q
88590 26900 32641 (Örnek 9.2 de
� 12 = (Q11 + Q 22 - 4Q 66 )𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + Q12 (𝑠𝑠 4 + 𝑐𝑐 4 )
Q 𝑄𝑄� 1 = 𝑄𝑄� 3 = 26900 37669 11458 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 hesaplanmıştı)
32641 11458 30345
� 22 = Q11 𝑠𝑠 4 + Q 22 𝑐𝑐 4 + 2(Q12 +2 Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2
Q
orta tabaka için θ =00 olduğundan:
� 16 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 )𝑠𝑠 𝑐𝑐 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑠𝑠 3 𝑐𝑐
Q
132395 8555 0
� 26 = (Q11 - Q12 - 2Q 66 ) 𝑐𝑐𝑠𝑠 3 – (Q 22 - Q12 - 2Q 66 )𝑐𝑐 3 𝑠𝑠
Q 𝑄𝑄 = 𝑄𝑄� = 8555 30553 0 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
2 2
0 0 12000
� 66 = (Q11 + Q12 - 2Q12 - 2Q 66 ) 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 + Q 66 (𝑠𝑠 4 + 𝑐𝑐 4 )
Q
Yapıyı kodlarsak:
Herbir tabaka için global termal genleşme katsayılarının hesaplanması:
Örn. 9.2 de verilen değerler: 𝛼𝛼1 = 10𝑥𝑥10−6 1 / 0C , 𝛼𝛼2 = 24𝑥𝑥10−6 1 / 0C
Denk. 9.5 2nci (orta ) tabaka için θ =00

𝛼𝛼𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥
𝛼𝛼y 𝛼𝛼1 1 0 0 10 𝛼𝛼𝑥𝑥 10
−1 𝛼𝛼 𝛼𝛼y 𝛼𝛼y
𝛼𝛼xy = [𝑇𝑇] 2
𝛼𝛼xy = 0 1 0 24 𝑥𝑥10−6 → = 24 𝑥𝑥10−6
0 0 0 1 0 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 0
2 2 2
2
Denk. 6.9 1nci ve 3ncü tabaka için θ =300

𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 −2sc 𝛼𝛼𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥
0,75 0,25 −0,87 10 13,5
[𝑇𝑇]−1 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 2sc 𝛼𝛼y 𝛼𝛼y
= 0,25 0,75 0,87 24 𝑥𝑥10−6 → = 20,5 𝑥𝑥10−6
2 𝛼𝛼xy 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥
0,433 −0,433 0,5 0 1,3 −12,12
2 1,3
sin(𝜃𝜃) = s , cos(𝜃𝜃)= c
Termal Katsayı Matrislerini hesaplayacağız:
Denk. 9.27 den

3 𝛼𝛼𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥
𝐴𝐴 𝑇𝑇 � 𝑘𝑘 . 𝛼𝛼y
= � [𝑄𝑄] ℎ𝑘𝑘 − ℎ𝑘𝑘−1 = 𝑄𝑄� 1
𝛼𝛼y (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄𝑄� 2
𝛼𝛼y (ℎ2 − ℎ1 ) + 𝑄𝑄� 3
𝛼𝛼y (ℎ3 − ℎ2 )
𝑘𝑘=1 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 1 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑘𝑘 2 3
𝛼𝛼𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥
= 𝑄𝑄� 1
𝛼𝛼y (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄𝑄� 2
𝛼𝛼y (ℎ2 − ℎ1 ) + 𝑄𝑄� 3
𝛼𝛼y (ℎ3 − ℎ2 )
𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 1 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛼𝛼𝑥𝑥𝑥𝑥
2 3
88590 26900 32641 13,5 132395 8555 0 10

= 26900 37669 11458 −6
20,5 𝑥𝑥10 (−1 − (−3)) + 8555 30553 0 24 𝑥𝑥10−6 (1 − −1 )
32641 11458 30345 −12,12 0 0 12000 0
88590 26900 32641 13,5
+ 26900 37669 11458 20,5 𝑥𝑥10−6 (3 − 1)
32641 11458 30345 −12,12
−8,47 Yapı simetrik olduğu için:
𝑇𝑇
→ 𝐴𝐴 = −5,62 , 𝐵𝐵 𝑇𝑇 =0
−1,23
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇 −8,47 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑇𝑇 −423,26

Sıcaklık farkı kaynaklı 𝑇𝑇
Birim Uzunluğa Düşen İç
𝑇𝑇
Denk. 9.26 dan → 𝑁𝑁𝑦𝑦 = 𝐴𝐴 . ∆T = −5,62 . 50
𝑇𝑇 → 𝑁𝑁𝑦𝑦 = −281,17 𝑁𝑁/𝑚𝑚𝑚𝑚
Kuvvetler: 𝑇𝑇
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥 −1,23 𝑇𝑇
𝑁𝑁𝑥𝑥𝑥𝑥 −61,53
Sıcaklık farkı kaynaklı 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇 0 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑇𝑇 0

𝑇𝑇
Birim Uzunluğa Düşen İç Denk. 9.30 dan → 𝑀𝑀𝑦𝑦 = 𝐵𝐵 𝑇𝑇 ∆T = 0 50 𝑇𝑇
→ 𝑀𝑀𝑦𝑦 = 0
Momentler: 𝑇𝑇
𝑀𝑀𝑥𝑥𝑥𝑥 0 𝑇𝑇
𝑀𝑀𝑥𝑥𝑥𝑥 0

𝑁𝑁 −100 − 423,26 �𝑥𝑥
𝑁𝑁
Sıcaklık farkı + Yapısal Yüklerden Kaynaklı −523,26
𝑁𝑁y + 𝑁𝑁𝑦𝑦𝑇𝑇 �𝑦𝑦 = −100 − 281,17
= 𝑁𝑁 �𝑦𝑦 = −381,17 𝑁𝑁/𝑚𝑚𝑚𝑚
→ 𝑁𝑁
Birim Uzunluğa Düşen Toplam İç 𝑇𝑇
𝑁𝑁xy + 𝑁𝑁𝑥𝑥𝑦𝑦 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑁𝑁 0 − 61,53 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑁𝑁 −61,53
Kuvvetler:

𝑀𝑀 �𝑥𝑥
𝑀𝑀
0+0 0
Sıcaklık farkı + Yapısal Yüklerden Kaynaklı � �
→ 𝑀𝑀𝑦𝑦 = 0
𝑀𝑀y + 𝑀𝑀𝑦𝑦𝑇𝑇 = 𝑀𝑀𝑦𝑦 = 0 + 0
Birim Uzunluğa Düşen Toplam İç �𝑥𝑥𝑥𝑥 0
𝑇𝑇
𝑀𝑀xy + 𝑀𝑀𝑥𝑥𝑦𝑦 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑀𝑀 0+0 𝑀𝑀
Momentler:

Diğer Adımlar:
Yapı 8.7 maddesindeki özel durumlara giriyor mu?

Yapı simetrik olduğu için 1.özel duruma girer [B] =0
Birim uzunluğa düşen toplam iç momentler sıfır olduğundan 2. özel durumda
sağlanır. [D] matrisi işleme girmeyeceği için hesaplamaya gerek yoktur.
Orta düzlemdeki gerilmeler sorulmadığı için yapı 3ncü özel duruma girmez.
Sadece [A] matrisi hesaplanacaktır.
3
𝐴𝐴 = � [𝑄𝑄] 𝐴𝐴 = 𝑄𝑄� 1 (ℎ1 − ℎ0 ) + 𝑄𝑄� 2 (ℎ2 − ℎ1 ) + 𝑄𝑄� 3 (ℎ3 − ℎ2 )
𝑘𝑘=1
88590 26900 32641 132395 8555 0 88590 26900 32641

= 26900 37669 11458 . (−1 − (−3)) + 8555 30553 0 (1 − −1 ) + 26900 37669 11458 (3 − 1)
32641 11458 30345 0 0 12000 32641 11458 30345
619151 124708 130564

→ 𝐴𝐴 = 124708 211780 45833
130564 45833 145379
- Orta düzlemdeki gerinme ve eğrilikler 9.35 denkleminden hesaplayacağız.

�𝑥𝑥
𝑁𝑁 −1
𝐴𝐴11 𝐴𝐴12 𝐴𝐴16 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 −1 619151 124708 130564 0 0 0 −523,26
𝜀𝜀x0 �𝑦𝑦
𝑁𝑁
𝐴𝐴12 𝐴𝐴22 𝐴𝐴26 𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 124708 211780 45833 0 0 0 −381,17
𝜀𝜀y0 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝐴𝐴 𝐴𝐴26 𝐴𝐴33 𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝑁𝑁 130564 45833 145379 0 0 0 −61,53
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥0 = 16 =
𝜅𝜅x 𝐵𝐵11 𝐵𝐵12 𝐵𝐵16 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 �𝑥𝑥
𝑀𝑀 0 0 0 𝐷𝐷11 𝐷𝐷12 𝐷𝐷16 0
𝜅𝜅𝑦𝑦
𝐵𝐵12 𝐵𝐵22 𝐵𝐵26 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26 �𝑦𝑦 0 0 0 𝐷𝐷12 𝐷𝐷22 𝐷𝐷26 0
𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 𝑀𝑀
𝐵𝐵16 𝐵𝐵26 𝐵𝐵66 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66 0 0 0 𝐷𝐷16 𝐷𝐷26 𝐷𝐷66 0
�
Veya [B] = 0 ve [D] işleme girmeyeceğinden orta düzlemin şekil değiştirmeleri
aşağıdaki gibi 3x3 lük matris çarpımına indirgenebilir:
𝜀𝜀x0 �𝑥𝑥
𝑁𝑁 619151 124708 130564 −1 −523,26 2,143 −0,907 −1,639 −523,26
𝜀𝜀y0 = 𝐴𝐴 �𝑦𝑦 = 124708
−1 . 𝑁𝑁 211780 45833 −381,17 = −0,907 5,452 −0,904 𝑥𝑥10−6 . −381,17
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 �𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑁𝑁 130564 45833 145379 −61,53 −1,639 −0,904 8,635 −61,53
𝜀𝜀x0 −6,75
→ 𝜀𝜀y0 = −15,48 𝑥𝑥10−4
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 6,71

- Global gerinmeler (şekil değiştirmeler) hesaplanır:
Denk. 8.13’den
𝜀𝜀𝑦𝑦 = 𝜀𝜀y0 + z 𝜅𝜅𝑦𝑦
𝜀𝜀x 𝜀𝜀x0 −6,75
𝜀𝜀𝑦𝑦 =
→ 𝜀𝜀y0 = −15,48 𝑥𝑥10−4
𝜅𝜅x 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 6,71
0
𝜅𝜅𝑦𝑦 = 0
𝜅𝜅𝑥𝑥𝑥𝑥 0 z’den bağımsız olduğundan, tüm noktaların global
gerinmeleri aynıdır ve orta düzlemin gerinmelerine eşittir.
- Lokal Şekil Değiştirmeler (Gerinmeler) hesaplanır:

Soruda istenen, orta tabakanın alt yüzeyindeki lokal gerilmeler:
c:cos0o , s:sin0o
𝜀𝜀1 𝜀𝜀x −6,75
𝑐𝑐 2 𝑠𝑠 2 2sc 𝜀𝜀1 −6,75
𝜀𝜀2 𝜀𝜀y −15,48
𝛾𝛾12 = [𝑇𝑇]𝜃𝜃=00 = 𝑠𝑠 2 𝑐𝑐 2 −2sc 𝑥𝑥10−4 → 𝜀𝜀2 = −15,48 𝑥𝑥10−4
𝛾𝛾𝑥𝑥𝑥𝑥 6,71
−sc sc 𝑐𝑐 2 − 𝑠𝑠 2 𝛾𝛾12 𝑧𝑧=1 6,71
2 𝑧𝑧=1 2 𝑧𝑧=1 2

- Lokal gerilmeler hesaplanır:
𝜎𝜎1 𝜀𝜀1 132395 8555 0 −6,395

𝜎𝜎2 = [𝑄𝑄]1 𝜀𝜀2 = 8555 30553 0 0,586 𝑥𝑥10−4
𝜏𝜏12 𝑧𝑧=1 𝛾𝛾12 𝑧𝑧=1 0 0 12000 −124,54
𝜎𝜎1 −102,59
→ 𝜎𝜎2 = −53,06 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝜏𝜏12 𝑧𝑧=1 8,05

Kompozit Ders Notlari 25eylul 2023 BP 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kompozit Ders Notlari 25eylul 2023 BP 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KOMPOZİT MALZEME

Son Güncelleme: 25.09.2023

Prof. Dr. Mehmet Zor

Web Sitem: www.mehmetzor.com

Öğretim Üyeleri için Açıklama

İletişim ve Geri Bildirimler için

2. Anizotropik Malzeme Tipleri ve Elastik Mekanik Özellikleri (Anistropic Elasticity)

3. Malzeme Özelliklerinin Teorik Hesaplanması

4. Kompozitin Teorik Mukavemeti ve Verim Alma Sınırları (Yapısal Yükleme Örnekleri)

5. Mekanik Özelliklerin Deneysel Tespitleri

7. Kompozitlerde Hasar Kriterleri

1.1 Kompozit Malzemelerin Tanımı

En az iki farklı malzemenin makro seviyede

(birbiri içerisinde çözünmeyecek şekilde)

birleştirilmesiyle oluşturulan yeni malzemeye

kompozit malzeme denir.

esneklik, vb.) geliştirilmesi ve biraraya getirilmesidir.

1.2 Kompozit Malzemelerin Temel Özellikleri

2. Bileşenler arasında atom alışverişi bulunmamaktadır.

3. Kompozit bileşenleri kimyasal olarak birbirlerini etkilemezler.

4. Malzemeler birbiri içerisinde çözünürse ve atom seviyesinde bir karışım

söz konusu olursa, bu tür malzemeler kompozit değil alaşım olur.

5. Karışım nanometre seviyesindeki partiküller düzeyinde olursa bu tip

kompozitlere nano-kompozitler denir.

ve «takviye elemanı (fiber, elyaf)» ismi verilen daha mukavim bir

başka malzemeden oluşturulur.

7. Bu iki malzeme grubundan, takviye malzemesi kompozit malzemenin

mukavemet ve yük taşıma özelliğini, matris malzeme ise plastik

deformasyona geçişte oluşabilecek çatlak ilerlemelerini önleyici rol

oynamakta ve kompozit malzemenin kopmasını geciktirmektedir.

8. Bir kompozit ikiden fazla malzeme de içerebilir.

1.3 Kompozit Malzemelerde Hedef

• Mekanik Dayanım (Mukavemet) • Elektriksel iletkenlik

1.4 Kompozit Malzemelerin Avantajları

• Taşıdığı karakteristik özellikleri ile diğer

1.5 Kompozit Malzemelerin Tarihçesi

bitkisel veya hayvansal lifler koyarak kırılganlık özelliğini

• Bu konuda en iyi örnek kerpiçtir. Kerpiç üretiminde, killi

çamur içine katılan saman, sarmaşık dalları gibi sap ve

lifler kerpicin mukavemetini ve elastikliğini artırmaktadır.

• Özellikleri ve lif yönleri farklı ağaç levhalar üst üste

istiflenerek yapılan ok yayları bir başka örnek olarak

• Cam liflerinin üretimi, eski Mısır’a kadar dayanmaktadır.

• Liflerle takviye edilmiş sentetik reçineler 1950’li yıllardan itibaren

endüstride kullanılmaya başlanmıştır. Bu malzemenin en tanınmış

grubunu “cam elyaf takviyeli polyester (CTP)” oluşturmaktadır.

• Ülkemizde “fiber-glass” diye tanınan bu malzemeler, 1960’lı yıllardan

elemanların imalatında kullanılmaktadır. Ülkemizde seri üretimi yapılmış

ilk yerli otomobil olan “Anadol”un kaportası da bu malzemedendir.

1.6 Kompozitlerin Uygulama Alanları

• Kompozit malzemeler yapıları ve özellikleri sayesinde çok

• Kompozitler, farklı sektörlerde hammadde olarak kullanıldığı

• Kompozit malzemelerin yaygın olarak kullanıldığı başlıca

 Müzik aletleri endüstrisi, sörf, yarış tekneleri, kayak vs.).

gibi pek çok alanda kullanılmaktadır

 Denizcilik Sektörü  Enerji Sektörü

 Savunma Sanayi  Kimya Sektörü  Gıda ve Tarım Sektörü

Beton kolonlar demir ve betonun birleştirilmesiyle

Çeşitli Kompozit Ürünler

Bir uçak gövdesinde kullanılan kompozitler ve oranları

1.8 Kompozitler ve Mühendislik Faaliyetleri

Kompozitlerin mekanik davranışlarının izotropik malzemelerden daha farklı olması, yöne

Mili kompozit yaparsak, Von-Mises’e göre değil,