Malzeme Bilgisi

MALZEME BİLGİSİ 2
ATOM YAPISI
Yrd. Doç. Dr. Hayri ÜN

Pamukkale Üniversitesi
2007 - BAHAR
GİRİŞ
Herhangi bir yapının projelendirmesi ve inşaatı aşamasında,

inşaat mühendisinin görevi ve amacı, aşağıda belirtilen üç koşulu
bir arada gerçekleştirmektir:
a) Yapı istenilen işlevi yapabilmelidir,
b) Yapı değişik dış etkilere süresiz dayanıklı olmalıdır,
c) Yapı güzel ve ekonomik olmalıdır.
Bu koşulların yerine getirilmesinde malzeme özellikleri önemli yer
tutar. Malzemenin özelliklerini bilmeden yukarıdaki koşulların
sağlanabilmesi olanaksızdır.
2
PAÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilgisi Dersi Yrd. Doç. Dr. Hayri ÜN
GİRİŞ
Malzemelerden beklenilen en önemli özellikler:

-Gerilmelere karşı göstermiş olduğu dayanım,
-Aşındırıcı etkilere karşı göstermiş olduğu Dayanım,
-Yüksek sıcaklık dayanımı,
-Hafiflik,
-Elektrik ve ısı iletkenliği,
-Üretilebilme ve şekillendirilebilme özelliği, vs.
3
MALZEME ÇEŞİTLERİ
KULLANIŞ YER VE AMACINA GÖRE GRUPLANDIRMA

1. Taşıyıcı malzemeler
Bu gruba giren yapı malzemeleri, yapıyı ayakta tutan,
yükleri karşılayan, yapının iskeletini oluşturan beton, çelik,
betonarme, ahşap gibi mekanik özellikleri yüksek olan
malzemelerdir.
4

2. Detay malzemeleri
Bu malzemeler yapılarda belirli işlevleri olan ve dekoratif
amaçlarla kullanılan cilalı taş, boya gibi malzemelerdir.
5
3. Koruyucu malzemeler
Yapıyı olumsuz dış etkilerden koruyan, cam pamuğu,
perlit, bitümlü malzemeler gibi ısı, ses ve su izolasyon
malzemeleri bu gruba girerler.
Bazı malzemeler ise çok amaçlı olarak kullanıldığı için, bu

gruplama kesinlik taşımaz. Örneğin, boya malzemesi hem
detay hem de izolasyon amaçlıdır. 6
ŞEKİL DEĞİŞİMİNE GÖRE GRUPLANDIRMA

1. Elastik Malzemeler
Yük etkisi altında şekil değiştirip, yük kalkınca yeniden ilk
şekline dönen malzemelere elastik malzemeler denir.
Elastik davranışı en iyi simgeleyen eleman yaydır. Lastik
ve kauçuk elastik malzemelere örnek olarak verilebilir.
7

8
9

2. Plastik Malzemeler
şekline dönmeyen, kalıcı şekil değişimi bırakan
malzemelere plastik malzemeler denir.
Bu davranışa en iyi örnek kildir.
10

3. Elasto-plastik malzemeler Malzemeler
Bu tip malzemeler yükün mertebesine bağlı olarak hem
elastik, hem de plastik davranış gösterirler. Çelik gibi bir
çok yapı malzemesi bu tip davranış gösterirler.
11
BÜNYE BAKIMINDAN GRUPLANDIRILMA
1. Fiziksel Yapı
Fiziksel özellikleri açısından malzemeler homojen,
heterojen, izotrop ve anizotrop malzemeler şeklinde
gruplandırılabilir.
Element Bileşik Homojen Heterojen

karışım karışım
12
BÜNYE BAKIMINDAN GRUPLANDIRILMA
1. Fiziksel Yapı
Fiziksel özellikleri açısından malzemeler homojen,
heterojen, izotrop ve anizotrop malzemeler şeklinde
gruplandırılabilir.
2. Kimyasal Yapı
Kimyasal açıdan ise malzemeler metalik (kristal), amorf,
bileşik, kolloidal ve seramik yapı şeklinde sınıflandırılabilir.
13
YAPI MALZEMELERİNİN DEĞİŞİK ÖZELLİKLERİ VE DENEYLERİ
Yapı malzemelerinin değişik özellikleri vardır.

Bunları genel olarak;
mekanik, fiziksel, kimyasal, fiziko-kimyasal, termal,
elektriksel, akustik ve optik
şeklinde gruplamak olanaklıdır.
Malzemelerin bazı özellikleri diğer özellikleri ile ilişkilidir.

Örneğin, fiziksel özellikler, mekanik özellikleri doğrudan
etkiler. Bazı özellikler malzemenin yapıdaki fonksiyonuna
göre ön plana çıkar. Örneğin, taşıyıcı malzemeler için
mekanik özellikler bilinmesi zorunlu değerlerdir.
14
YAPI MALZEMELERİNİN DEĞİŞİK ÖZELLİKLERİ VE DENEYLERİ

Malzemelerin özellikleri farklı deney yöntemleri ile belirlenir.
1. Kalite kontrol deneyleri:
Belirli malzemelerin standart veya şartnamelerde belirtilen
özellikleri sağlayıp sağlamadığı kontrol edilir. Bu deneyler
laboratuvar veya üretim yerinde yapılabilir.
2. Kıyaslama deneyleri:
Belirli ortamlarda kullanılacak farklı malzemeleri aynı
koşullarda kıyaslamalı olarak denemek suretiyle uygun
malzeme seçimi amacıyla yapılır.
3. Araştırma-geliştirme deneyleri:
Bu tip deneyler daha sofistike olup, yeni malzemelerin
geliştirilmesine veya bilinen malzemelerin bazı
özelliklerinin düzeltilmesine yöneliktir.
15
Malzeme çeşitleri;
- metaller ve alaşımları,
- polimerler,
- seramikler,
- kompozitler,
- yarı iletkenler ve
- biyomalzemeler
olarak sınıflandırılabilir.
16
Metaller ve alaşımları;
Çelik, alüminyum, magnezyum, çinko, dökme demir,
titanyum, bakır gibi malzemelerdir.
Metallerin karakteristik özellikleri,
Element olarak veya bunların alaşımlarının kristalik
yapıya sahip olmaları, ısıyı ve elektriği iyi iletmeleri,
diğer malzemelere göre izafi olarak daha sağlam ve
daha tok olmaları, sünek ve plastik şekillenebilir
olmaları ve darbelere dayanıklı olmaları şeklinde
sayılabilir.
17
Polimerler;
Kauçuk, plastik ve yapıştırıcıları içine alan malzeme
grubudur.
Bu malzemeler polimerizasyon yöntemiyle organik
moleküllerden meydana getirilir.
Polimerler “mer”lerin eklenmesiyle meydana getirilir.
Mesela, etilen (C2H4) bir “monomer” dir. Polietilen
ise “mer”lerin (-C2H4-) oluşturduğu (-C2H4-)n
zinciridir. n burada 100 ile 1000 arasında değişen bir
sayıdır. 18
Polimerler;
Pek çok polimerin temel elementi hidrojen ve karbondur. Diğer
elementler ise akriliklerde olduğu gibi oksijen, naylonda olduğu
gibi azot, fluoroplastiklerde olduğu gibi flor ve silisyumdur.
Polimerlerin elektrik ve ısı iletkenlikleri azdır ve yüksek
sıcaklıklarda bulunmaları uygun değildir.
Uzun molekül zincirine sahip termoplastlar sünektir ve bunlara
şekil verilebilir. Termoset polimerlerin ise dayanıklılıkları daha iyi
olmakla beraber kırılgandırlar.
Polimerler elektronik cihazlarda yaygın olarak
kullanılmaktadırlar. Plastikler metallere göre hafif ve ucuz
olmalarından dolayı tasarımcılar için cazip malzemelerdir. 19
Seramikler;
Tuğla, cam, yüksek sıcaklığa dayanıklı refrakterler ve
aşındırıcı (zımpara taşları) gibi malzemelerdir.
Alüminyum metaldir, fakat oksijenle yapmış olduğu Al2O3
bileşiği bir seramiktir.
Al2O3’ in alüminyuma göre yüksek sıcaklık gibi değişik
çevre şartlarında stabil bir kimyasal yapıya ve yüksek bir
ergime sıcaklığına (2020°C) sahip olması gibi iki üstünlüğü
vardır (alüminyumun ergime sıcaklığı 660°C’ dir).
Al2O3 bu özelliklerinden dolayı yüksek sıcaklığa dayanıklı
refrakter malzeme olarak kullanılır.
20
Seramikler;
Silisyumnitrür (Si3N4) yeni üretilen seramiklerdendir ve
otomobil motorlarının yüksek sıcaklık bölgelerinde
kullanılmaya adaydır. Seramikler, metaller gibi kristalik
yapıya sahip olabilirler; fakat kristalik yapıya sahip olmayan
pek çok seramik de vardır. Kristalik yapıya sahip olmayan
seramiklere genellikle cam denilmektedir. Mesela, pencere
camı %72 SiO2 ve geri kalanı Na2O ve CaO’ dir.
21
Seramikler;
Seramiklerin elektrik ve ısı iletkenlikleri azdır; bundan
dolayı elektrik izolatörleri seramiklerden yapılır. Seramikler
dayanımı yüksek, sert ve kırılgan malzemedirler, yüksek
sıcaklık ve korozyonlu ortamlara dayanıklılıkları
mükemmeldir. Yeni gelişmeler sayesinde, seramikler jet
motoru kanatları gibi yüksek sıcaklıkta çalışan parçaların
imalinde kullanılabilmektedirler.
22
Kompozit malzemeler;
iki veya daha fazla malzemeden meydana gelmişlerdir.
Beton, çimento ile kumun karışımı ile meydana gelen kompozit
bir malzemedir.
Polyester ile camyünü beraber kullanılarak kompozit bir
malzeme yapılabilir.
Kompozit malzemeler, hafif, dayanıklı, sünek ve yüksek
sıcaklığa dayanıklılık gibi özelliklere sahip olarak üretilebilirler.
Karbon fiber takviyeli polimerler gibi kompozit malzemeler uzay
araçları ve uçak sanayinde yaygın olarak kullanılmaktadırlar.
Ağaç, tabiatta bulunan kompozit malzemelere iyi bir örnektir.
23
Yarı iletkenler;
Miktar olarak az kullanılan malzemeler olmakla beraber
elektronik teknolojisinde kullanılmalarından dolayı büyük bir
öneme sahiptirler.
Yarı iletkenler ne iyi bir iletken, ne de iyi bir yalıtkandırlar.
Si, Ge ve Sn yarı iletken elementler olarak bilinir ve periyodik
çizelgede metaller ile ametallerin geçiş sınırındaki elementlerdir.
Si ve Ge element olarak geniş bir şekilde kullanılan yarı
iletkenlerdir.
Bileşik olarak yarı iletkenler; laser malzemesi olarak kullanılan
GaAs, güneş pillerinde kullanılan GdS, renkli televizyon
ekranlarında kullanılan ZnO sayılabilir. 24
Biyomalzemeler;
hasar görmüş vücut parçalarının yerine kullanılan
malzemelerdir.
Bu malzemeler zehirli olmamalı ve vücut ile uyum
sağlamalıdırlar. Daha önce sayılan malzemelerin
uygun özellikte olanları biyomalzeme olabilirler.
Paslanmaz çelik ve titanyum alaşımları protezler için
kullanılan önemli biyomalzemelerdir.
25
Çeşitli Malzemelerin Kullanıldıkları Yerler
ve Özellikleri
Kullanım yerine örnek Özellikleri
Metaller
Bakır Elektrik iletim teli Yüksek elektrik iletkenliği ve iyi plastik
şekillendirilebilme
Gri dökme demir Otomobil motor bloğu İyi dökülebilirlik, iyi işlenebilirlik ve iyi titreşim
absorbe etme
Alaşımlı çelik Cıvata anahtarı Isıl işlemelerle daha iyi dayanım
Seramikler
SiO2-Na2O-CaO Pencere camı İyi ışık geçirgenliği, düşük ısı iletkenliği
Al2O3,MgO, SiO2 Ergimiş metal taşımak için refrakter İyi ısı yalıtımı, yüksek ergime sıcaklığı, ergimiş
metalin etkilerine dayanıklılık
Polimerler
Polietilen Gıda paketi Kolayca şekillenebilme ve hava geçirmez ince levha
Epoxy Entegre devreleri kapsülleme İyi elektrik yalıtkanlığı ve neme dayanıklılık
Fenoller Ağaç levhalarını yapıştırıcı Sağlamlık ve neme dayanıklılık
Yarı iletkenler
Si Transistör ve entegre devreler Benzersiz elektriksel davranış
GaAs Fiber-optik sistemler Elektrik sinyalini ışığa çevirme
Kompozitler
Grafit-epoxy Uçak parçaları Yüksek dayanım/hafiflik oranı
Tungsten karbür-kobalt Kesici takım Yüksek sertlik ve yeterli şoka dayanıklılık
Titanyum kaplı çelik Reaktör kabı Titanyumun yüksek korozyona dayanıklılığı ile
yüksek mukavemet ve düşük maliyet
KATI CİSİMLERİN
İÇ YAPISI
ELEMENTLER VE ATOM YAPISI
Atom elektronlar, protonlar ve nötronlardan oluşur.
Yük Ağırlık
Elektron - 1,6022×10-9 C 9,11×10-31 kg’
Proton + 1,6022×10-9 C 1,673×10-27 kg
Nötron Yüksüz 1,675×10-27 kg
28
Atom numarası:
atomdaki protonların toplam sayısı
Kütle numarası:
atomdaki proton ve nötronların
toplam sayısı
Denge durumundaki bir atomda elektronların (-)
sayısı protonların (+) sayısına eşittir.
Bir atom gramda; örneğin 55,85 gram demirde

6,02×1023 (Avagadro sayısı ) kadar atom vardır.
29
Atom numarasına bağlı

olarak atom çekirdeğinin
yarıçapı 10-12 -10-11 mm
aralığında, atom yarıçapı ise
yaklaşık 10-7 mm
civarındadır.
Hidrojenin atom yarıçapı 0,46×10-7 mm, toryumun

atom yarıçapı 1,8×10-7 mm’ dir
30
Elementler,
Kabaca; metaller, ametaller ve yarı metaller olmak
üzere üçe ayrılabilir.
31
İZOTOP
İZOTOP
Aynı atomun protonları sabit kalmakla beraber
nötronları değişik olabilir ki bunlara izotop denilir.
Örneğin;
26 Atom numarasına sahip demirin izotopları:
54Fe (26 p, 28 n)
55Fe (26 p, 29 n)
56Fe (26 p, 30 n)
57Fe (26 p, 31 n)
58Fe (26 p, 32 n) 32
İZOTOP
HİDROJENİN İZOTOPLARI
Hidrojen Ağır Hidrojen Radyoaktif Hidrojen

Protium Deuterium Tritium
1p+0n 1p+1n 1p+2n
33
İZOTOP
Elementlerin kimyasal özelliklerini
o elementin elektron ve proton
sayısı belirler.
Bir elementin tüm izotoplarında kimyasal özellikleri

aynıdır. İzotoplarda yalnızca fark nötron sayısıdır.
İzotoplarda bazı fiziksel özellikler birbirinden farklı
olabilir. Örneğin bazı izotoplar radyoaktif olmalarına
karşın diğerleri değildir.
34
İZOBAR
Atom numaraları birbirlerine yakın
elementlerin bazı izotopların kütle
sayıları birbirlerine eşit olabilir.
Proton adedi farklı, kütle sayıları farklı atomlara

izobar denir.
35
ATOM MODELLERİ
Lewis-Langmuir Bohr dalga mekaniği

Başlangıçta küp çekirdek etrafında son olarak elektronların
şeklinde ve güneş sistemine dalga hareketi yaptığı
elektronların hareket benzer belirli ve belirli bir bölgede
etmediği tahmin yörüngelerde dönen bulunması ihtimali
edilen model elektronlar olduğu yörüngeler
36
ATOMLAR ARASI
BAĞLAR
ATOMLAR ARASI BAĞLAR
9 Atomların son yörüngelerinde en çok sekiz elektron

bulunabilir (tek yörüngeli atomlarda iki elektron).
9 Tüm atomlar son yörüngelerindeki elektronları 8 yaparak

soy gazlar gibi kararlı hale geçme eğilimindedirler.
38
İyonlaşma Enerjisi:
9 Katyon oluşumunda elektronu uzaklaştırma için gerekli enerji
Elektron
uzaklaştırma
+ yüklü
katyon
Na0 → 11 p+ 11 e- Na+ → 11 p+ 10 e-
39
Elektron İlgisi:
9 Anyon oluşumunda elektron ekleme için gerekli enerji
Elektron
alır (-) yüklü
anyon
Cl0 → 17 p+ 17 e- Cl- → 17 p+ 18 e-
40
İyonlaşma Enerjisi:
9 Katyon oluşumunda elektronu uzaklaştırma için gerekli enerji
Elektron İlgisi:
9 Anyon oluşumunda elektron ekleme için gerekli enerji
İSTENEN
Elektron alma ve verme özelliğini belirleyecek basit bir ifade
Elektronegatiflik:
9 Atomun kimyasal bir bağda elektronu kendisine çekme eğilimi
41
BAĞ ÇEŞİTLERİ
1. İyonik Bağ
2. Kovalent Bağ
3. Metalik Bağ
4. Van Der Waals Bağı
42
9 Atomların son yörüngelerinde en çok sekiz elektron
bulunabilir (tek yörüngeli atomlarda iki elektron).
9 İyonik bağ metaller ile ametaller arasında oluşur.

43
İYONİK BAĞ
9 Son yörüngedeki eksiklikler elektron alışverişi ile sekize
tamamlanır.
Elektron
kaybeder
Na+ Cl-
Na (0) yüksüz Na+ (+) Katyon

Elektron
alır
+ -
Cl (0) yüksüz Cl- (-) Anyon 44
İYONİK BAĞ
9 İyonik bağ metaller ile ametaller arasında oluşur.
45
KOVALENT BAĞ
9 Elektronlar çekirdek etrafında döndükleri gibi kendi
eksenleri etrafında da dönerler.
9 Bu dönme hareketi neticesinde elektromagnetik kuvvetler
oluşur.
- + + -
46
KOVALENT BAĞ
9 Ametaller ile Ametaller arasında olur.
9 Valans elektronlarının ortak kullanımı söz konusudur.
9 Paylaşılan elektron ile pozitif çekirdek arasında çekim

kuvveti oluşur.
47
KOVALENT BAĞ
9 Bu bağ genellikle gazlarda meydana gelir (H2, NH3, O2, CH4 ).
48
KOVALENT BAĞ Buzda her su molekülü diğer 4
molekül tarafından sarılarak
tetrahedron şeklinde bağlanmıştır.
Üç boyutta da hidrojen bağları
mevcuttur.
Buz 0oC’de eriyince hidrojen

bağlarının kabaca %15’i kırılır. Sonuç
olarak tetrahedral yapı bozulur, her
su molekülü komşu 4 molekülden
daha fazla moleküle bağlanır.
Böylece yoğunluk 0.917’den 1’e
çıkar.
49
KOVALENT BAĞ
9 Katılardaki en güzel örneği ise kübik yapıdaki elmastır.
Silisyum, Germanyum, Karbon

gibi elementler dört kovalent
bağ ile tetrahedron bağ
oluştururlar. Bu tetrahedron
gruplar birleşerek elmas kübik
yapı meydana getirirler.
50
KOVALENT BAĞ
9 Katılardaki en güzel örneği ise kübik yapıdaki elmastır.
Silisyum, Germanyum, Karbon

gibi elementler dört kovalent
bağ ile tetrahedron bağ
oluştururlar. Bu tetrahedron
gruplar birleşerek elmas kübik
yapı meydana getirirler.
51
METALİK BAĞ
Metaller son yörüngelerindeki

valans elektronlarını serbest
bırakarak iyon haline gelirler.
Serbest kalan elektronların
metal çekirdeği ile bağları çok
zayıftır ve hiçbir atoma bağlı
kalmadan metal çekirdekleri
etrafında serbestçe dolaşırlar.
52
METALİK BAĞ
Metal atomları biri birine

yaklaştığında son
yörüngelerindeki enerji bantları
biri birinin içine girer ve
serbest elektronlar bu
bantlarda hareket edebilirler.
53
METALİK BAĞ
Metallerin valans elektronlarını
serbest bırakmaları özelliği, iyi
elektrik iletimi sağlamalarına
sebep olur. Bu bantlar içinde
hareket eden negatif yüklü
elektronlar ile pozitif yüklü
çekirdek arasındaki çekim
metalik bağı oluşturur
54
METALİK BAĞ
Metal atomları arasındaki bağ belirli

atomlar ve elektronlara bağlı
olmadığı için, atomların biri birine
göre hareket etmesi ile bu bağ
kopmaz. Bu özellik metallerin
şekillendirilebilmelerini sağlar.
55
VAN DER WAALS BAĞLARI
Bu bağlar, elektron alış verişini
tamamlamış moleküller veya son
yörüngesindeki elektron sayısı
sekiz olan inert gaz atomları
arasında oluşan zayıf bağlardır ve
üç şekilde olabilir:
1. Molekül Kutuplaşması
2. Ani Kutuplaşma
3. Hidrojen Köprüsü
56
9 MOLEKÜL KUTUPLAŞMASI
Kovalent bağ ile kurulmuş bir +

H
molekülde, mesela hidrojen florür +
-
+
molekülünde paylaşılan Florür H H
Dipol
elektronların çoğu florür atomu H oluşumu Florür
etrafında olacağından, molekül +
içinde bir elektrik yükü dengesizliği -
vardır. Molekülün hidrojen tarafı
pozitif florür tarafı negatif olur ve
bu iki yük farkı moleküller arası
çekim kuvvetini oluşturur.
57
9 ANİ KUTUPLAŞMA
Bütün simetrik moleküller ve inert gaz atomlarında, elektronların

hareketi sonucu ani kutuplaşmalar, bunun neticesinde de çekim
kuvveti meydana gelir.
9 HİDROJEN KÖPRÜSÜ
Molekül kutuplaşmasının özel bir halidir. Su molekülünde hidrojenin
çekirdeği ile oksijenin elektronu arasında bir çekim kuvveti oluşur.
Suyun yüksek kaynama sıcaklığı ve yüksek buharlaşma ısısına sahip
olmasının sebebi de budur.
58
ATOMLAR ARASI MESAFE
itme + + itme
çekme
+ -
itme - - itme
59
ATOMLAR ARASI MESAFE
Kuvvet
Metal atomları arasında
Çekme
oluşan itme ve çekme
Net kuvvet
kuvvetlerinin kuvvetin
dengelendiği durumdaki Atomlar arası mesafe
atomlar arasındaki İtme
uzaklığa atomlar arası
mesafe denilir. Bu
konumda iç enerji en r R a=R+r
azdır; yani atomlar en a
kararlı durumdadırlar.
60
ATOMSAL YAPI TÜRLERİ
1. Kristal (Metalik) Yapı
Atomlar 3 boyutta belirli bir düzendedir. Tüm malzeme
boyunca sürekliliğini korur.
61
2. Amorf Yapı
Atomların dizilişinde bir düzensizlik vardır.
62
2. Amorf Yapı
3. Bileşik Yapı
Çok küçük kristal parçalarının gelişigüzel bir yığını vardır.
63
2. Amorf Yapı
3. Bileşik Yapı
4. Kolloidal Yapı
Çok küçük elemanlar halinde bazı cisimler, birbirlerinden
ayrı olarak, ayrı faz veya aynı faz halinde bulunan başka bir
cisim içinde dağılmıştır.
Örneğin, dumanın içinde oldukça küçük çaplı yanmamış
kömür zerreciklerinin bulunması veya bir sıvının diğer bir
sıvı içinde yayılması bu tip yapılardır. Yol malzemelerinden
bitümlü emülsiyonlar bu yapıdadır.
64
2. Amorf Yapı
3. Bileşik Yapı
4. Kolloidal Yapı
5. Seramik Yapı
Bir metal veya iki metal ile bir ametal atomun belirli
steokimetrik oranlarda birleşmesiyle oluşurlar.
Seramiklerde metal olmayan atom çoğunlukla oksijendir.
Seramiklerde metaller katyon, ametaller ise anyon
oluşumuna neden olurlar. Böylece seramiklerde iyonsal
bağlar oldukça yaygındır. Ancak seramiklerde kovalan
bağlara, kristal yapıya, hatta amorf yapıya da rastlanır.
65
Atomlar 3 boyutta belirli bir düzendedir. Tüm malzeme
boyunca sürekliliğini korur.
2. Amorf Yapı
Atomların dizilişinde bir düzensizlik vardır.
3. Bileşik Yapı
Çok küçük kristal parçalarının gelişigüzel bir yığını vardır.
4. Kolloidal Yapı
Çok küçük elemanlar halinde bazı cisimler, birbirlerinden
ayrı olarak, ayrı faz veya aynı faz halinde bulunan başka bir
cisim içinde dağılmıştır.
5. Seramik Yapı
Bir metal veya iki metal ile bir ametal atomun belirli
steokimetrik oranlarda birleşmesiyle oluşurlar.
66
Kristal (Metalik) Yapı
Amorf Yapı
67
KRİSTAL (METALİK) YAPI
Metal atomları üç boyutlu

olarak düzenli bir diziliş
meydana getirirler ki buna
uzay kafesi denilir.
Üç boyutlu olarak
tekrarlanan en küçük
yapıya birim hücre (kafes)
denilir.
68
Kristal sistemi uzunlukları Açıları
kübik a=b=c α = β = γ = 90°
69
α = β = 90°,
hekzagonal a=b=c
γ = 120°
70
tetragonal a=b≠c α = β = γ = 90°
71
rombohedral a=b=c α = β = γ ≠ 90°
72
ortorombik a≠b≠c α = β = γ = 90°
73
α = β = 90°,
monoklinik a≠b≠c
γ ≠ 90°
74
triklinik a≠b≠c α ≠ β ≠ γ ≠ 90°
75
Yapı Malzemesi olarak kullanılan metallerin kristal yapıları
daha çok kübik ve hekzagonal sisteme uymaktadır.
Hacim Merkezli
Kübik (hmk)
Yüzey Merkezli
Kübik (ymk)
Sıkı dizilmiş
hekzogonal (sdk)
76
Hacim Merkezli Kübik (hmk)
Küpün tam merkezine bir atom ve köşelere
de birer atom yerleşmiştir. Küp hacminin
içinde kalan atom hacmi:
1
8 +1= 2 atom hacmi
8
77
Atom yarı çapı ve kristal kafes kenar uzunluğu arasında;
4
a= r bağıntısı vardır.
3
78
Yüzey Merkezli Kübik (ymk):
Küpün her köşesine birer atom ve her bir
yüzeye de birer atom yerleşmiştir. Küp
içinde kalan atom hacmi:
1 1
8 +6 =4 atom hacmi
8 2
79
Atom yarı çapı ve kristal kafes kenar uzunluğu arasında;
a = 2 2 ⋅r bağıntısı vardır.
80
Sıkı Dizilmiş Hegzagonal (sdh):
Atomlar taban düzlemde altıgenin

köşelerine ve bir tane de altıgenin tam
ortasına yerleşmiştir. İki taban
düzlemi arasında taban düzlemindeki
üç atoma teğet olacak şekilde üç tane
atom yerleşmiştir.
81
Sıkı Dizilmiş Hegzagonal (sdh):
Birim kafesteki atom hacmi:
1 1
12 + 2 + 3 = 6 atom hacmi
6 2
Kristal kenar uzunlukları ve atom

yarıçapları arasında;
a=2r ve c=3,266r bağıntıları vardır.
82
83
Tipik bir metal kristali

1018 birim hücresinin
düzgün bir blok şeklinde
düzenlenmesinden
oluşabilir. Kusursuz bir
kristal yapının herhangi
iki hücresinin karşılıklı
yüzleri her iki hücre için
de ortak olur.
84
Metalik malzemelerin çoğu
küçük kristal
kümeciklerinden
oluştuğundan polikristal
adını alırlar. Bu kristal
kümeciklerinin kristal yapısı
da kendi içinde düzenlidir.
Kristal kümeciklerinin
ayrımını, bunların birim
hücrelerinin değişik
yönlerde dizilişinden
anlayabiliriz.
85
Birleşen kristal kümecikleri

arasında tane sınırı adı
verilen atomik bir boşluk
vardır. Bu bölgede belirli bir
düzensizlik görülür. İnce
yapılı bir metalik cismin
kristal kümecikleri daha
küçük yapılıdır. Bu nedenle
kaba tane yapılı kristale
kıyasla daha çok tane sınırı
bulunmaktadır.
86
ALLOTROPİK DEĞİŞİM
Isı ve basıncın etkisiyle bazı
cisimlerin kristal yapılarında
değişimler olabilir.
Örneğin, demirin 0 - 910°C de
hacim merkezli kübik kristal yapısı
var iken, 910°C - 1400°C arasında
kristal yapısı yüzey merkezli kübik
olur.
Bu tip kristal yapı değişimine
allotropik değişim denir.
87
ANİZOTROPİ
Tekil kristal kümeciklerinin (monokristal) özellikleri
kristal eksenlerine göre farklılıklar gösterir.
Monokristallerin yönlere göre farklı davranış
göstermesi nedeniyle; mekanik, fiziksel, kimyasal
özellikleri, dış etkilerin, uygulama doğrultusuna
bağlı olarak, farklı değerler alabilir.
Özelliklerin yönlere göre farklılık göstermesine
anizotropi denir.
88

Malzeme Bilgisi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Malzeme Bilgisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MALZEME BİLGİSİ 2

Yrd. Doç. Dr. Hayri ÜN

Herhangi bir yapının projelendirmesi ve inşaatı aşamasında,

Malzemelerden beklenilen en önemli özellikler:

KULLANIŞ YER VE AMACINA GÖRE GRUPLANDIRMA

KULLANIŞ YER VE AMACINA GÖRE GRUPLANDIRMA

Bazı malzemeler ise çok amaçlı olarak kullanıldığı için, bu

ŞEKİL DEĞİŞİMİNE GÖRE GRUPLANDIRMA

ŞEKİL DEĞİŞİMİNE GÖRE GRUPLANDIRMA

ŞEKİL DEĞİŞİMİNE GÖRE GRUPLANDIRMA

ŞEKİL DEĞİŞİMİNE GÖRE GRUPLANDIRMA

Element Bileşik Homojen Heterojen

YAPI MALZEMELERİNİN DEĞİŞİK ÖZELLİKLERİ VE DENEYLERİ

Yapı malzemelerinin değişik özellikleri vardır.

Malzemelerin bazı özellikleri diğer özellikleri ile ilişkilidir.

YAPI MALZEMELERİNİN DEĞİŞİK ÖZELLİKLERİ VE DENEYLERİ

Atom elektronlar, protonlar ve nötronlardan oluşur.

Elektron - 1,6022×10-9 C 9,11×10-31 kg’

Proton + 1,6022×10-9 C 1,673×10-27 kg

Nötron Yüksüz 1,675×10-27 kg

Bir atom gramda; örneğin 55,85 gram demirde

Atom numarasına bağlı

Hidrojenin atom yarıçapı 0,46×10-7 mm, toryumun

Hidrojen Ağır Hidrojen Radyoaktif Hidrojen

Bir elementin tüm izotoplarında kimyasal özellikleri

Proton adedi farklı, kütle sayıları farklı atomlara

Lewis-Langmuir Bohr dalga mekaniği

9 Atomların son yörüngelerinde en çok sekiz elektron

9 Tüm atomlar son yörüngelerindeki elektronları 8 yaparak

4. Van Der Waals Bağı

9 İyonik bağ metaller ile ametaller arasında oluşur.

Na (0) yüksüz Na+ (+) Katyon

9 Valans elektronlarının ortak kullanımı söz konusudur.

9 Paylaşılan elektron ile pozitif çekirdek arasında çekim

Buz 0oC’de eriyince hidrojen

Silisyum, Germanyum, Karbon

Silisyum, Germanyum, Karbon

Metaller son yörüngelerindeki

Metal atomları biri birine

Metal atomları arasındaki bağ belirli

Kovalent bağ ile kurulmuş bir +

Bütün simetrik moleküller ve inert gaz atomlarında, elektronların

azdır; yani atomlar en a

Kristal (Metalik) Yapı

Metal atomları üç boyutlu

Atomlar taban düzlemde altıgenin

Kristal kenar uzunlukları ve atom

Tipik bir metal kristali

Birleşen kristal kümecikleri

You might also like