Układ moczowy

Dr n. med. Marek Tomaszewski

Nerka (ren, nefros)
Stosunki ogólne
• powierzchnia (facies anterior et
posterior):
• przednia: wypukła
• tylna: spłaszczona
• koniec (extermitas superior et
inferior):
• górny: szerszy i cieńszy
• dolny: węższy i grubszy
Stosunki ogólne
• brzeg (margo lateralis et
medialis):
• boczny: wypukły
• przyśrodkowy: wklęsły w swej
części środkowej
Stosunki ogólne
• Brzeg przyśrodkowy:
• wnęka nerkowa (hilum renale):
• podłużne i głęboko wcinające się
wgłębienie ograniczone dwiema
wypukłymi wargami z których
przednia jest krótsza i silniej
wypuklona u dołu, tylna- dłuższa i
silniej wypuklona ku górze
Stosunki ogólne
• Brzeg przyśrodkowy:
• zatoka nerkowa (sinus renalis):
• przedłużenie wnęki nerkowej w
głęboką szczelinę, położoną
wewnątrz nerki, przebiegającą
podłużnie
• zawiera: naczynia nerkowe + nerwy +
kielichy/miedniczkę nerkową
• korzeń nerki (radix renis):
• struktury „wchodzące” do nerki: t.
nerkowa + nerwy
• struktury „wychodzące” z nerki: ż.
nerkowa + moczowód + naczynia
limfatyczne
Osłonki nerki
• Tkanka tłuszczowa przynerkowa
(paranephric fat, corpus
adiposum pararenale) (1):
• Wyróżniona przez niektórych
autorów część torebki tłuszczowej
nerki znajdująca się bocznie w
stosunku do brzegu bocznego
nerki
Osłonki nerki
• powięź nerkowa (fascia renalis):
• blaszka przednia/powięź
przednerkowa (lamina anterior/fascia
prerenalis)
• z przodu przylega otrzewna lub
przylegające narządy zaotrzewnowe
• blaszka tylna/powięź zanerkowa
(lamina posteriori/fascia retrorenalis):
• oddzielona jest od powięzi mięśniowej
tylnej ściany brzucha cienką
łącznotkankową warstwą przestrzeni
zaotrzewnowej
• ku górze: powięź przepony
• ku dołowi: powięź lędźwiowa (pokrywa
m. czworoboczny lędźwi + m.
lędźwiowy większy)
Osłonki nerki
• powięź nerkowa (fascia renalis):
• ku górze blaszki (przednia + tylna)
łączą się i przechodzą w powięź
przepony
• bocznie blaszki łączą się ze sobą
• ku dołowi blaszki nie łączą się i
torebka tłuszczowa nerki może się
przedłużać w łącznotkankowe
podłoże dołu biodrowego
• przyśrodkowo na poziomie wnęki
powięź nerkowa jest przebita
naczyniami nerkowymi oraz
moczowodem i przechodzi w
łącznotkankową osłonkę tych tworów
Osłonki nerki
• torebka tłuszczowa (perinephric fat, capsula adiposa):
• obejmuje nerkę + nadnercze
• torebka włóknista (capsula fibrosa):
• obejmuje tylko nerkę
• warstwa:
• zewnętrzna: błona włóknista (tunica fibrosa):
• w warunkach prawidłowych z łatwością daje się odpreparować od błony mięśniowej
• wewnętrzna: błona mięśniowa nerki/błona podwłóknista (tunica
muscularis/subfibrosa):
• ściśle powleka nerkę i zrasta się z jej powierzchnią
• przez wnękę wnika do zatoki, gdzie bierze udział w wytwarzaniu pierścieni mięśniowych
dookoła wierzchołków piramid nerkowych (brodawek)
Osłonki nerki
Umocowanie
• otrzewna:
• częściowo pokrywająca jej powierzchnię przednią
• przylegające trzewa
• pnie naczyń nerkowych
• torebka tłuszczowa i powięź nerkowa
• jędrność warstw łącznotkankowych przynerkowych
• napięcie powłok brzusznych
Stosunek do szkieletu
• położenie: Th11-12-L1-3
• wnęka:
• strona L: trzon L1
• strona P: trzon L2
Stosunek do szkieletu
• L leży wyżej niż P o ½ lub 1
wysokość trzonu kręgu
• przeciętna odległość między
dolnym biegunem nerki a
grzebieniem biodrowym:
• strona L: 4-5 cm
• strona P: 3 cm
Stosunek do szkieletu
• koniec górny:
• nerka L: wyrostek kolczysty Th10
(10 przestrzeń m-ż, trzon Th11)
• nerka P: wyrostek kolczysty Th11
(11 przestrzeń m-ż, trzon Th12)
Stosunek do szkieletu
• górna trzecia część:
• nerka L: 11 i 12 żebro
• nerka P: 12 żebro (nieznacznie
zachodzi na 11 żebro)
Stosunek do szkieletu
• koniec dolny:
• nerka L: chrząstka między L2 a L3
• nerka P: do połowy wysokości
trzonu L3
Powierzchnia tylna
• przepona:
• trójkąt lędźwiowo-żebrowy
przepony
• opłucna:
• zachyłek żebrowo-przeponowy
opłucnej
Powierzchnia tylna
• tylna ściana brzucha:
• m. lędźwiowy większy
• m. czworoboczny lędźwi
• rozcięgno początkowe (powięź
piersiowo-lędźwiowa) m.
poprzecznego brzucha
• inne:
• naczynia (t + ż): podżebrowe
(Th12), lędźwiowe (L1 + L2)
• nerwy: podżebrowy (Th12),
biodrowo-podbrzuszny,
biodrowo-pachwinowy
Powierzchnia przednia nerki lewej
• nadnercze: pole nadnerczowe
(area suprarenalis)
• żołądek: pole żołądkowe (area
ventricularis)
• śledziona: pole śledzionowe (area
lienalis)
• trzustka: pole trzustkowe (area
pancreatica)
• okrężnica (zagięcie L): pole
okrężnicze (area colica)
• jelito cienkie (czcze): pole jelitowe
(area jejunalis)
Powierzchnia przednia nerki prawej
• nadnercze: pole nadnerczowe
(area suprarenalis)
• wątroba (płat P): pole
wątrobowe (area hepatica)
• XII-ca (część zstępująca): pole
XII-cze (area duodenalis)
• okrężnica (zagięcie P): pole
okrężnicze (area colica)
• jelito cienkie (czcze): pole
jelitowe (area jejunalis)
Stosunek do otrzewnej
• zewnątrzotrzewnowo:
• otrzewną powleczona jest jedynie na powierzchni przedniej
• odcinki powierzchni przedniej, które stykają się z narządami zewnątrzotrzewnowymi
(nadnercza, XII-ca, okrężnica, trzustka) nie mają osłony surowiczej i są one
łącznotkankowo zlepione z powięzią nerkową, ograniczając na niej pola włókniste (area
fibrosa)
• do narządów wewnątrzotrzewnowych (wątroba, jelito cienkie, żołądek, śledziona)
przylegają pola surowicze (area serosa), które stanowią znaczną większość powierzchni
przedniej
Budowa wewnętrzna nerki:
kora (cortex renalis)
• położona pod błoną mięśniową
• całkowici obejmuje piramidy z
wyjątkiem ich wierzchołka
• ciałka nerkowe (corpuscula
renis):
• drobne punkciki w obrębie kory
znajdujące się na granicy
widoczności
• to kłębuszek nerkowy + torebka
kłębuszka nerkowego
Budowa wewnętrzna nerki:
kora (cortex renalis)
• słupy nerkowe (columnae
renales):
• wydrążone cylindry kory, w
których tkwią piramidy
• zrazik korowy (lobulus
corticalis):
• niewielki wycinek kory w środku
którego leży promień rdzeniowy
• płat nerkowy (lobuli renalis):
• utworzony jest z piramidy i z
przynależnej do niej istoty korowej
Budowa wewnętrzna nerki:
rdzeń (medulla renalis)
• obejmuje zatokę nerkową i leży
między słupami nerkowymi
• jest w postaci stożków tzw.
piramid nerkowych (pyramides
renales) (10-20)
Budowa wewnętrzna nerki:
rdzeń (medulla renalis)
• promienie rdzeniowe (processus
medullares):
• przedłużenie rdzenia w obrębie
kory
• tworzą część promienistą kory
(pars radiata), w przeciwieństwie
do kory położonej między
promieniami rdzeniowymi tzw.
część skłębiona (pars convoluta)
kory
Budowa wewnętrzna nerki:
rdzeń (medulla renalis)
• w jedną brodawkę łączą się 2 lub
3 piramidy
• piramida nerkowa:
• podstawa (basis pyramidis):
• skierowana ku obwodowi
• na zewnątrz wypukła
Budowa wewnętrzna nerki:
rdzeń (medulla renalis)
• Piramida nerkowa:
• wierzchołek to brodawka nerkowa
(papilla renalis):
• wpukla się w obręb zatoki
• objęta jest kielichem miedniczki
nerkowej
• w miejscu przyrośnięcia podstawy
kielicha dookoła brodawki jest nieco
zwężona- szyjka brodawki (collum
papillae)
• otwory brodawkowe (foramina
papillaria):
• drobne otworki (10-25) na szczycie
brodawki
• są to ujścia cewek nerkowych
• pole sitowe (area cribrosa):
• pole usiane otworkami
Budowa wewnętrzna nerki:
rdzeń (medulla renalis)
• część promienista kory tak jak
piramidy zawierają prostolinijnie
biegnące odcinki cewek
nerkowych
• część skłębiona kory oprócz
ciałek nerkowych zawiera
odcinki kręte kanalików tzw.
labirynt kory
Budowa szczegółowa nerki
• utworzona jest z cewek lub kanalików
nerkowych (tubuli renales):
• wyróżniamy tu dwie rozwojowo różne
części:
• wydzielnicza- nefron:
• kłębuszek otoczony torebką kłębuszka
(Bowmana)- ciałko nerkowe
• kanalik krętu I rzędu
• pętla nefronu (Henlego) (rdzeń nerki)
• ramię zstępujące
• ramię wstępujące
• kanalik kręty II rzędu- wstawka:
• znajduje się w pobliżu ciałka
nerkowego
• wyprowadzająca- cewka zbiorcza (prosta)
• w brodawce nerkowej przewodem
brodawkowym uchodzi do kielicha
miedniczki nerkowej
• znajduje się w rdzeniu nerki
Naczynia i nerwy nerkowe
• t. nerkowa
• ż. nerkowa
• splot nerkowy:
• włókna współczulne: pień współczulny
• korzenie tylne dochodzą do Th10-Th12
• włókna przywspółczulne: CN X
• pole Heada leży nad więzadłem pachwinowym
Drogi odprowadzające mocz
Drogi odprowadzające mocz
• cewki zbiorcze miąższu nerkowego
• przewody brodawkowe
• kielichy nerkowe mniejsze (calices renales minores)
• kielichy nerkowe większe (calices renales majores)
• miedniczka nerkowa (pelvis renalis)
• moczowód (P + L):
• mocz rytmicznie ścieka kroplami do pęcherza moczowego:
• 8-10 kropli
• przerwa (zależna od działalności nerki)
• 8-10 kropli
• przerwa itd..
• pęcherz moczowy
• cewka moczowa
Drogi odprowadzające mocz
• kielichy nerkowe mniejsze:
• od 8-10
• stożkowate, błoniaste przewody
długości około 1 cm
• brodawka jest wpuklona w kielich
• zazwyczaj każdy kielich mniejszy
obejmuje jedną brodawkę (często
2 lub 3 brodawki)
• kielichy nerkowe większe:
• 2 lub 3 kielichy mniejsze łączą się
w kielichy większe
• nie mają formy kielichów
Drogi odprowadzające mocz
• miedniczka nerkowa:
• kielichy większe bez wyraźnej
granicy przechodzą w miedniczkę
nerkową
• jest kształtu lejkowatego,
spłaszczona w kierunku od przodu
do tyłowi
• wierzchołek lejka wystaje z wnęki
nerkowej ku dołowi i przechodzi w
moczowód
Moczowód (ureter)
Moczowód (ureter)
• Długość między miedniczką a dnem pęcherza wynosi 27-30cm
• Po wypreparowaniu i wyprostowaniu dochodzi do 35cm
• Długość L>P
• Składa się z części brzusznej (odcinek przynerkowy i podnerkowy) i
miednicznej (wygięta, wypukłością skierowana bocznie i ku tyłowi-
krzywizna miedniczna)
• Granica obu części leży na wysokości miejsca skrzyżowania linii stawu krzyżowo-
biodrowego z kresą graniczną
• Zgięcie:
• Pierwsze (nerkowe): miejsce przejścia miedniczki w moczowód
• Drugie (brzeżne): na granicy części brzusznej i części miednicznej
• Trzecie: odpowiada krzywiźnie miednicznej (moczowód nie wytwarza tu załamania i
słabym łukiem podąża do pęcherza)
Moczowód (ureter)
• Część brzuszna:
• Od góry do dołu krzyżuje wyrostki żebrowe L3, L4, L5 w odległości około 1,5cm od
ich wierzchołków
• Spoczywając na m. lędźwiowym większym i jego powięzi
• Część krzyżowa:
• Część boczna kości krzyżowej
• Przecina linię stawu krzyżowo-biodrowego na poziomie kresy granicznej
• Zatacza słaby łuk ku tyłowi i bocznie (krzywizna miedniczna) wzdłuż jej ściany
bocznej do poziomu kolca kulszowego
• Kieruje się przyśrodkowo i do przodu do dna pęcherza moczowego (kąt tylno-
boczny trójkąta pęcherzowego)
• Przebija skośnie ścianę pęcherza, uchodząc szczelinowatym otworkiem (ujściem
moczowodu)
Moczowód (ureter)
• Część brzuszna:
• Leży zaotrzewnowo na m. lędźwiowym większym i jego powięzi
• Powierzchnia tylna:
• N. płciowo-udowy
• Naczynia biodrowe wspólne
• Powierzchnia przednia:
• Naczynia jądrowe/jajnikowe (poziom L4)
• Naczynia okrężnicze L
• Prawa strona:
• Część zstępująca XII-cy
• Nasada krezki jelita cienkiego
• Lewa strona:
• Zgięcie XII-czo-jelitowe
• Nasada krezki okrężnicy esowatej
Moczowód (ureter)
• Część miedniczna:
• Odcinek ścienny przylegający do ściany miednicy:
• Mężczyźni:
Do przodu od t. biodrowej wewnętrznej i przyśrodkowo od nerwu i naczyń zasłonowych
• Kobiety:
• Jak u mężczyzn + przyśrodkowo od t. macicznych + wzdłuż tylnego brzegu jajnika
• Odcinek trzewny przylegający do ściany pęcherza:
• Mężczyźni:
• Styka się z górnym końcem pęcherzyka nasiennego
• Potem przecina pod ostrym kątem nasieniowód, który biegnie powyżej i do przodu od niego
• Kobiety:
• Przebiega przez przymacicze między obu blaszkami więzadła szerokiego macicy złączony z jego
blaszką tylną i mniej więcej w odległości 2cm od szyjki macicy przecina t. maciczną, która teraz
biegnie do przodu i ku górze od niego
• Do przodu i ku dołowi stykając się z przednią ścianą pochwy poniżej cieśni macicy
Moczowód (ureter)
• Ściana moczowodu:
• Błona śluzowa:
• Tworzy podłużne fałdy, które zanikają przy rozciąganiu się cewy
• W przekroju poprzecznym fałdy ograniczają gwiazdkowate światło (jak w przełyku)
• Błona mięśniowa:
• Warstwa zewnętrzna:
• Podłużna
• Występuje jedynie w 1/3 dolnej części moczowodu, stanowiąc przedłużenie mięśniówki pęcherza
• Warstwa środkowa: okrężna
• Warstwa wewnętrzna: podłużna
• Czynność: ruchy perystaltyczne i fale perystaltyczne
• Błona zewnętrzna:
• Łączy moczowód z otaczającą luźną tkanką łączną i tłuszczową
Moczowód (ureter)
• Tt.:
• Część brzuszna: t. nerkowa, t. jądrowa/jajnikowa, aorta, t. biodrowa wspólna
• Część miedniczna: t. odbytnicza środkowa, t. pęcherzowa dolna, t. maciczna
• Żż.:
• Część brzuszna: do żż. jądrowych/jajnikowych
• Część miedniczna: do żż. biodrowych wewnętrznych
• Naczynia chłonne:
• Do węzłów biodrowych wewnętrznych, biodrowych i lędźwiowych
• Nerwy:
• Towarzyszą ww. tętnicom w postaci splotów, które w obrębie ściany moczowodu mają
niewielkie komórki zwojowe
• Posiadają włókna czuciowe, współczulne i przywspółczulne (pochodzące z sąsiednich
splotów)
• Miedniczka i kielichy nerkowe są bogato wyposażone w odśrodkowe włókna bólowe
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• To zbiornik mięśniowy do którego nieustannie kroplami ścieka mocz z obu
moczowodów
• Z pęcherza mocz zostaje co jakiś czas wydalany na zewnętrz przez cewkę
moczową
• Pęcherz moczowy pusty ma kształtu tetraedru (czworościanu
trójkątnego),
• Którego cztery kąty są utworzone przez:
• Przyczep więzadła pępkowego pośrodkowego do szczytu pęcherza
• Ujścia moczowodów w ścianie pęcherza
• Wychodzącą z pęcherza cewkę moczową
• A podstawa:
• To dno pęcherza, które od wewnątrz nazywane jest trójkątem pęcherzowym, ograniczonym
trzema punktami (moczowód P i L + cewka moczowa)
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Wymiary pęcherza pustego (wypełnionego):
• Długość: 6cm (12cm)
• Szerokość (przekrój czołowy): 4-5cm (10cm)
• Grubość (przekrój przednio-tylny): 2,5cm (10cm)
• Pojemność:
• Bez uczucia parcia na mocz: 350ml
• Średnie fizjologiczne wypełnienie, w którym zaczyna się już odczuwać parcie
wynosi: 400/500-700ml
• Maksymalna pojemność w granicach prawidłowych, gdy zachodzi obawa
rozerwania pęcherza, wynosi przeciętnie 1000ml i więcej
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Części:
• Szczyt:
• Skierowany do przodu i ku górze
• Zawsze wyraźny w pęcherzu
wypełnionym
• Przedłuża się w więzadło pępkowe
pośrodkowe (jako pozostałość
moczownika, który powstaje z
przewodu omoczni) biegnące do
pępka
• Z bocznego obwodu pęcherza biegną
zbieżnie do pępka więzadła
pępkowe przyśrodkowe, pozostałość
zanikłych tt. pępkowych
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Części:
• Trzon
• Szyja:
• Przedni, krótki zwężający się ku
dołowi i do przodu odcinek dna
• Dno:
• Leży na biegunie przeciwległym od
szczytu
• Skierowane ku tyłowi i ku dołowi
• Uchodzą:
• Z tyłu z obu boków moczowody
• Z przodu wychodzi cewka moczowa
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Pęcherz wypełniony:
• Powierzchnia:
• Przednia
• Tylna
• Boczna P i L
• Pęcherz pusty:
• Powierzchnia:
• Górna
• Dolna
• Brzegi:
• Boczne P i L
Pęcherz moczowy
(vesica urinaria)
• Otrzewna:
• Jest złączona z pęcherzem luźną
tkanką łączną i z łatwością może być
od niego odpreparowana
• Pęcherz opróżniony:
• Otrzewna pokrywa tylko powierzchnię
górną
• Pęcherz wypełniony:
• Otrzewna pokrywa tylko szczyt i ścianę
tylną
• Wytwarza:
• Zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe
• Zagłębienie pęcherzowo-maciczne
• Fałd pęcherzowy poprzeczny:
• Poprzecznie biegnący fałd na górnej
powierzchni pęcherza opróżnionego
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Przestrzeń załonowa (przedpęcherzowa):
• Przestrzeń nie zajęta przez otrzewną między:
• Ścianą brzucha oraz spojeniem łonowym i powierzchnią tylną kości łonowych
• A przednią powierzchnią pęcherza
• Ku dołowi ograniczona jest przez więzadło łonowo-pęcherzowe
• Wypełniona jest luźną tkanką łączną i tłuszczową
• Wytwarzanie się jej umożliwia cięcie nadłonowe, bez otwierania jamy
otrzewnej
• Zachyłek pęcherzowo-brzuszny:
• Wsunięcie się otrzewnej między:
• Przednią ścianą pęcherza
• A przednią ścianą brzucha
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Stosunek do szkieletu:
• Powierzchnia przednia: przylega do ściany miednicy
• Powierzchnie boczne: są dość znacznie oddalone od kresy granicznej
• Dno (ujście wewnętrzne cewki) u mężczyzny przy:
• Średnim wypełnieniu pęcherza:
• Przód: połowa wysokości spojenia łonowego
• Tył: 2 lub 3 kręg guziczny
• Silne wypełnienie odbytnicy:
• Górny brzeg spojenia łonowego
• Maksymalne wypełnienie pęcherza:
• Przesunięte jest ku dołowi w kierunku płaszczyzny wyjścia miedniczy
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Stosunek do narządów sąsiednich:
• Powierzchnia przednia + dno:
• Jest łącznotkankowo połączone z otoczeniem
• Powierzchnia tylna:
• Jest powleczona otrzewną (jest wolna):
• Mężczyzna:
• Pętle jelita cienkiego, zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe
• Przy silnie wypełnionym pęcherzu:
• Strona P: jelito ślepe, wyrostek robaczkowy
• Strona L: okrężnica esowata
• Kobieta:
• Pętle jelita cienkiego (u szczytu), przednia powierzchnia macicy, zagłębienie pęcherzowo-maciczne
• Ściana boczna P i L:
• M. dźwigacz odbytu (tylko gdy jest pusty pęcherz), + m. zasłaniacz wewnętrzny (przy pełnym pęcherzu)
• Luźna tkanka łączna, powięzie, żylny splot pęcherzowy
• Mężczyzna: nasieniowód
• Kobieta: więzadło obłe macicy
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Stosunek do narządów sąsiednich:
• Dno pęcherza:
• Mężczyzna:
• Tył: Ujście moczowodów, obszar
położony między bańkami
nasieniowodu (obszar
międzybańkowy/trójkąt odbytniczo-
pęcherzowy)- odbytnica, pęcherzyki
nasienne, bańki nasieniowodu,
zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe,
• Przód: ujście wewnętrzne cewki
moczowej, podstawa gruczołu
krokowego
• Dookoła dna: splot żylny pęcherzowy
• Kobieta:
• Tył: przednia ściana pochwy, szyjka
macicy, luźna tkanka łączna
• Przód: przepona moczowo-płciowa
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Dostęp do pęcherza:
• Od góry i od przodu bez pośrednio nad spojeniem łonowym
(zewnątrzotrzewnowo)
• Od dołu:
• U mężczyzny: od strony krocza
• U kobiety: przez przednią ścianę pochwy
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Umocowanie i ruchomość pęcherza:
• Układ podporowy:
• Dno miednicy + narządy położone pod pęcherzem:
• Gruczoł krokowy, pochwa
• Układ wieszadłowy:
• Mężczyzna:
• Więzadło i mięsień (gładki) łonowo-sterczowy P i L, więzadło i mięsień (gładki) odbytniczo
pęcherzowy P i L
• Kobieta:
• Więzadło i mięsień (gładki) łonowo-pęcherzowy P i L, więzadło i mięsień (gładki)
pęcherzowo-maciczny P i L
• Mniejsze znaczenie:
• Otrzewna, fałdy otrzewnej, więzadło pępkowe pośrodkowe, naczynia
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Budowa ściany:
• Błona surowicza:
• Tkanka podsurowicza jako otrzewna pokrywa przeważnie tylną ścianę pęcherza
• Błona zewnętrzna:
• Łącznotkankowa powięź otaczająca błonę mięśniową z wyjątkiem tych miejsc, gdzie
pęcherz powleczony jest błoną surowiczą (ściana tylna) oraz gdzie ściślej łączy się z
podłożem (dno)
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Budowa ściany:
• Błona mięśniowa:
• Układa się w pęczki siatkowato łączące się z sobą
• W towarzystwie pasm mięśniowych występują sieci (włókna) sprężyste zwłaszcza na
szczycie i w trójkącie pęcherzowym
• Włókna mięśniowe tworzą m. wypieracz pęcherza (lub m. wypieracz moczu) i układają
się w:
• Zewnętrzną warstwę: podłużną (występuje najwyraźniej na powierzchni przedniej i tylnej)
• Środkową warstwę: okrężną
• Wewnętrzną warstwę: podłużną
• Poszczególne warstwy nie dają się od siebie oddzielić
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Budowa ściany:
• Błona mięśniowa:
• M. zwieracz pęcherza (m. trójkąta pęcherzowego):
• Położony na dnie pęcherza w obrębie trójkąta pęcherzowego i łączy się ściśle z błoną śluzową
• Z zewnątrz łączy się z otoczeniem (gruczołem krokowym lub pochwą):
• Z przodu: m. łonowo-pęcherzowy/m. łonowo-sterczowy
• Z tyłu: m. m. pęcherzowo-maciczny/m. odbytniczo-pęcherzowy
• Ku górze przedłuża się w mięśniówkę moczowodów
• W kierunku ujścia wewnętrznego cewki moczowej wywołuje on okrężne wzniesienie błony
śluzowej (tzw. pierścień cewki moczowej) i stanowi gładki zwieracz pęcherza (zwieracz
wewnętrzny cewki moczowej) w odróżnieniu od prążkowanego zwieracza cewki moczowej
(zwieracza zewnętrznego cewki) pochodzącego z mięśniówki krocza położonego dalej w
obrębie przepony moczowo-płciowej i podlegającego naszej woli (zwieracz zewnętrzny
przedłuża się ku górze i obejmuje jeszcze wierzchołek stercza)
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Budowa ściany:
• Błona śluzowa:
• W połączeniu błony mięśniowej z błoną śluzową pośredniczy luźna tkanka podśluzowa:
• Zabezpiecza ona łatwą przesuwalność błony śluzowej
• W stanie skurczu pęcherza tworzy liczne (większe i mniejsze) fałdy
• W stanie rozkurczu wygładza się
• Brak jest jej w obrębie trójkąta pęcherzowego:
• Błona śluzowa nie ma fałdów i jest gładka niezależnie od stanu skurczu
• Błona śluzowa i błona mięśniowa są silnie z sobą złączone i z tego powodu rozciąganie
dna pęcherza jest ograniczone
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Trójkąt pęcherza:
• Stanowi bezpośrednie przedłużenie
błony śluzowej moczowodów (P i L) i
cewki moczowej
• Położony na dnie pęcherza nieco
wyniosły, gładki, nie fałdujący się obszar
w kształcie trójkąta
• Podstawa skierowana jest ku tyłowi:
• Fałd moczowodowy P i L na którym leży
ujście moczowodu P i L w postaci
podłużnej, zaokrąglonej szczeliny
• Gdy fałdy moczowodowe silnie wpuklają się
do wewnątrz pęcherza, to między nimi
powstaje poprzeczne wzniesienie (tzw. fałd
międzymoczowodowy) oraz ku tyłowi od
niego odpowiednie wgłębienie
wewnętrznej powierzchni pęcherza (dół
zamoczowodowy)
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Trójkąt pęcherza:
• Wierzchołek do przodu do ujścia
wewnętrznego cewki moczowej:
• Na tylnej ścianie pęcherza w obrębie
ujścia wytwarza wyraźne wzniesienie
błony śluzowej (tzw. języczek)
zwężający się do przodu i ku dołowi,
wypełniony splotem żylnym
• Ku dołowi, w obrębie cewki moczowej
przechodzi on w tzw. grzebień cewki
• Okrężne wzniesienie błony
obejmujące języczek to pierścień
cewki moczowej, który jest wywołany
zwieraczem pęcherza
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Tt.: gałęzie t. biodrowej wewnetrznej
• Tt. pęcherzowe górne (1 lub 2): gałęzie początkowej drożnej części t. pępkowej
(szczyt + górna część trzonu)
• T. pęcherzowa dolna
• T. odbytnicza środkowa: dno pęcherza
• Żż.:
• Splot pęcherzowy, który otacza dolną część pęcherza:
• Żż. pęcherzowe górne i dolne do ż. biodrowej wewnętrznej
• Naczynia chłonne:
• Większe naczynia biegną z tt. i dochodzą do węzłów położonych na bocznych
ścianach pęcherza i na jego ścianie przedniej
• Dalej do węzłów biodrowych wewnętrznych, biodrowych wspólnych i lędźwiowych
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
• Nerwy:
• Splot pęcherzowy:
• Włókna współczulne:
• Pochodzą z Th11-L3 i dochodzą do pęcherza za pośrednictwem splotu podbrzusznego
dolnego
• Pobudzenie zatrzymuje mocz w pęcherzu:
• Hamuje napięcie wypieracza i pobudza napięcie zwieracza pęcherza
• Włókna przywspółczulne:
• Pochodzą z 2-5 segmentu krzyżowego drogą nn. trzewnych miednicznych
• Pobudzenie wywołuje oddawanie moczu:
• Pobudza napięcie wypieracza i hamuje napięcie zwieracza pęcherza
• Wypieracz moczu jest wspomagany przez m. brzucha
• Zwieracz pęcherza przez prążkowany zwieracz cewki moczowej unerwiony przez n.
sromowy
Cewka moczowa (urethra)
Cewka moczowa (urethra)
• Męska
• Żeńska
Cewka moczowa męska
(urethra masculina)
• Gdy prącie zwisa ku dołowi cewka moczowa wygina się dwukrotnie w
kształcie litery S:
• Wygięcie bliższe ku górze wklęsłe przebija dno miednicy (przeponę moczowo-
płciową) tworzy krzywiznę podłonową (pod kością łonową)
• Wygięcie dalsze ku górze wypukłe tworzy krzywiznę przedłonową (przed
kością łonową)
• Przy podnoszeniu prącia ku górze lub w chwili wzwodu krzywizna ta zanika
Cewka moczowa męska
(urethra masculina)
• Podział:
• W stosunku do otoczenia
• W stosunku do miednicy
• W zależności od ruchomości
Cewka moczowa męska
(urethra masculina)
• W stosunku do otoczenia (15-
20cm):
• Część śródścienna:
• Początkowy odcinek położony w
ścianie pęcherza moczowego
Cewka moczowa męska
(urethra masculina) 1
• W stosunku do otoczenia (15-20cm): 3
• Część sterczowa (3-4cm): 2
• Położony w gruczole krokowym
• W tylnej ścianie cewki w przedłużeniu
języczka pęcherza (1) błona śluzowa
wytwarza podłużną listewkę- grzebień
cewki (2), który w połowie długości części
sterczowej cewki wznosi się we wzgórek
nasienny (3) i ciągnie się dalej do części
błoniastej gdzie często się rozdwaja
• Na wzgórku drobnymi otworkami uchodzą
obustronnie przewody wytryskowe, a
między nimi ślepy woreczek głębokości
około 10mm- łągiewka sterczowa
• Przewody odprowadzające gruczołu
krokowego uchodzą 20-30 otworkami
częściowo na wzgórku, częściowo w
przedniej ścianie cewki, częściowo w
rynience po P i L stronie od wzgórka
Cewka moczowa męska
(urethra masculina)
• W stosunku do otoczenia (15-20cm):
• Część błoniasta (2-3cm):
• Odcinek przeponowy:
• Przejście przez przeponę moczowo-płciową i wychodzi na zewnątrz miednicy
• Odcinek podprzeponowy (1cm):
• Pod spojeniem łonowym biegnie swobodnie w kroczu, łukowate zstępuje do przodu, po czym
dopiero skośnie od góry zstępuje do ciała gąbczastego
• Część gąbczasta (10-15cm):
• Biegnie przez ciało gąbczaste do ujścia zewnętrznego cewki moczowej
Cewka moczowa męska
(urethra masculina)
• W stosunku do miednicy:
• Część śródmiedniczną (wewnętrzną):
• Położoną w miednicy nad przeponą moczowo-płciową
• Część zewnątrzmiedniczną (zewnętrzną):
• Położona poza miednicą w obrębie krocza i części płciowych zewnętrznych
• W zależności od ruchomości:
• Część ruchoma (część przednia):
• Część położona dalej od wierzchołka krzywizny przedłonowej
• Część ustalona (część tylna):
• Od ujścia wewnętrznego cewki do wierzchołka krzywizny przedłonowej (reszta części
gąbczastej, część błoniasta, część sterczowa)
Cewka moczowa męska
(urethra masculina)
• Zwężenie:
• Ujście zewnętrzne cewki (średnica 5mm):
• Objęte przez pierścień włóknisto-sprężysty
• Ujście wewnętrzne cewki:
• Objęte przez gładki zwieracz wewnętrzny cewki
• W średnim wypełnieniu pęcherza moczowego ujście
wewnętrzne cewki moczowej leży zazwyczaj na
poziomie połowy wysokości spojenia łonowego i
około 2cm ku tyłowi od niego
• Cieśń cewki:
• Miejsce odpowiadające odcinkowi, który przebija
przeponę moczowo-płciową
• Objęty przez prążkowany zwieracz zewnętrzny cewki
• Oddalona jest o około 2cm od dolnego brzegu
spojenia łonowego
• Rozszerzenie:
• Fizjologiczne do 8mm
• Ściana cewki jest bardzo rozciągliwa i światło jej daje
się jeszcze zwiększyć, tak że do cewki można
wprowadzić narzędzie o średnicy znacznie większej
od średnicy cewki fizjologicznie rozszerzonej
Cewka moczowa męska
(urethra masculina)
• Poszerzenie:
• Dół łódkowaty cewki moczowej:
• W obrębie żołędzi tuż ku tyłowi od
ujścia zewnętrznego cewki
• Zastawka dołu łódkowatego- cienki
fałd błony śluzowej na ścianie górnej
dołu łódkowatego
• Dół opuszki (bańka cewki):
• W obrębie przedniego odcinka opuszki
prącia, gdzie uwypukla się głównie
dolna ściana cewki
• Uchodzą tu gruczoły opuszkowo-
cewkowe
• W części sterczowej
Cewka moczowa męska
(urethra masculina)
• Budowa ściany:
• Odcinek podprzeponowy części błoniastej cewki:
• Błona zewnętrzna
• Błona mięśniowa:
• Wewnętrzna warstwa podłużna
• Zewnętrzna warstwa okrężna
• Błona śluzowa
• Inne części cewki moczowej:
• Błona mięśniowa (w odcinku przeponowym wzmocniona jest poprzecznie prążkowanym
zwieraczem zewnętrznym, w części sterczowej łączy się z mięśniówką gruczołu
krokowego tworząc jedną całość, w części śródściennej wzmocniona jest gładkim
zwieraczem) i błona śluzowa
• Tylko błona śluzowa (część gąbczasta)
Cewka moczowa męska
(urethra masculina)
• Naczynia i nerwy są te same co w prąciu
• Błona śluzowa jest szczególnie bogato wyposażona w naczynia
chłonne i w czuciowe zakończenia nerwowe, jest ona niezmiernie
wrażliwa na ból
Cewka moczowa żeńska
(urethra feminina)
Cewka moczowa żeńska
(urethra feminina)
• Na całej swojej długości jest przewodem moczowym (właściwą cewką
moczową)
• Długość: 3-5cm, średnica: 5-7mm
Cewka moczowa żeńska
(urethra feminina)
• Części:
• Śródścienna:
• Rozpoczyna się w ścianie pęcherza moczowego ujściem cewki wewnętrznym
• Nadprzeponowa (miedniczna):
• To najdłuższa część leżąca w miedniczy mniejszej
• Ograniczenia:
• Od tyłu przylega bezpośrednio do przedniej ściany pochwy
• Od góry graniczy z więzadłem łonowo-pęcherzowym
• Od przodu i z boków graniczy ze splotem żylnym pęcherzowym
• Górny odcinek (1cm) połączony jest ze ścianą pochwy tylko wiotką tkanką łączną (pars libera)
• Dolny odcinek jest ściśle spojony tkanką łączną przestrzeni cewkowo-pochwowej (pars fixa)
• Przebiega w tym samym kierunku co pochwa (prostolinijnie bez wygięć)
• Ustawienie miednicy:
• Pionowe: kieruje się od tyłu i góry do przodu i ku dołowi prawie pionowo (nie trzeba zginać jej do przodu żeby
mocz mógł swobodnie odpłynąć)
• Poziome (na plecach): cewka układa się prawie poziomo
Cewka moczowa żeńska
(urethra feminina)
• Przeponowa:
• Wraz z pochwą przebija przeponę moczowo-płciową
• Obejmują (cewka + pochwa) włókna prążkowane m. zwieracza cewki moczowej
• Podprzeponowa:
• Do niej przylegają z obu boków opuszki przedsionka
• Bardzo krótka część końcowa zewnątrzmiedniczna, ujściem cewki zewnętrznym,
położonym na niewielkiej brodawce cewkowej, otwiera się do przedsionka pochwy
Cewka moczowa żeńska
(urethra feminina)
• Budowa ściany:
• Włóknista błona zewnętrzna:
• Jako samodzielnej warstwy nie ma
• Ku tyłowi tkanka łączna bez widocznej granicy przechodzi w przegrodę cewkowo-pochwową, która łączy
cewkę z przednią ścianą pochwy
• Błona mięśniowa:
• Wewnętrzna warstwa: podłużna
• Zewnętrzna warstwa: okrężna, która w obrębie pierścienia cewki moczowej wytwarza gładkie pasma m.
zwieracza pęcherza
• Na zewnątrz okrężne gładkie pasma objęte są poprzecznie prążkowanymi m. zwieracza cewki
moczowej:
• W kierunku pęcherza obejmuje wyłącznie cewkę
• W kierunku przepony moczowo-płciowej i w jej obrębie jako m. zwieracz moczowo-płciowy obejmuje wspólnie
cewkę i pochwę
• Błona śluzowa:
• W tylnej ścianie cewki wpukla się do światła fałd błony śluzowej, grzebień cewki moczowej, który ciągnie
się w przedłużeniu języczka cewki (lub trójkąta pęcherzowego) aż do ujścia zewnętrznego cewki
Cewka moczowa żeńska
(urethra feminina)
• Tt.:
• T. pęcherzowa dolna, gałązki t. pochwowej (od t. macicznej), t. opuszki przedsionka
(w części przeponowej i podprzeponowej, gałęzi t. sromowej wewnętrznej)
• Żż.:
• Splot żylny cewki moczowej do splotu pęcherzowego i pochwowego
• Do żż. narządów płciowych zewnętrznych
• Naczynia chłonne:
• Do węzłów biodrowych wewnętrznych i do węzłów pachwinowych
• Nerwy:
• Splot pęcherzowy, którego gałęzie towarzysząc tt. zaopatrują głównie mięśniówkę
gładką
• Włókna prążkowane zwieracza cewki unerwione są gałąkami n. sromowego