Mózgowie

Opony mózgowia (meninges)

1. Funkcje
a. ochranianie mózgowia
b. rusztowanie i ochrona dla tętnic, żył i naczyń mózgowia
c. ograniczają przestrzenie wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym (niezbędne do
funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego)
d. zawierają komórki kościotwórcze (opona twarda)

2. Opona twarda (dura mater)

a. położona najbardziej zewnętrznie
b. mocna i włóknista
c. złożona z 2 blaszek → między którymi znajduje się potencjalna przestrzeń
nadtawrdówkowa
● zewnętrzna (okostnowa)
○ łączy się z kośćmi otaczającymi jamę czaszki → pełni funkcję okostnej.
(łączy się z okostną otaczającą zewnętrzną powierzchnię sklepienia czaszki
przez otwory czaszki)
○ na zewnątrz od niej biegną tętnice oponowe
● wewnętrzna
○ bardzo silna błona włóknista
○ w otworze wielkim czaszki przekształca się w oponę twardą rdzenia
kręgowego
○ łączy się z oponą pajęczą leżącą bezpośrednio pod oponą twardą
d. blaszki przylegają do siebie z wyjątkiem
● zatok żylnych
● przysadki mózgowej
● zwoju trójdzielnego
● worka śródchłonki
e. w miejscach bruzd mózgowia blaszka wewnętrzna podwaja się i tworzy wypustki,
które dzielą jamę czaszki na przedziały i stanowią ochronę mózgowia
● sierp mózgu (cerebral fax)
○ przebiega w płaszczyźnie strzałkowej w strzelinie podłużnej mózgu
○ rozpoczyna się (od przodu) na grzebieniu kogucim, biegnie wzdłuż bruzdy
zatoki strzałkowej górnej, a kończy na guzowatości potylicznej wewnętrznej
(zrasta się z namiotem móżdżku)
○ wzdłuż wypukłego brzegu sierpa mózgu leży zatoka strzałkowa górna, a
wzdłuż wklęsłego (dolnego) leży zatoka strzałkowa dolna
● namiot móżdżku (cerebellar tentorium)
○ rozpięty nad dołem tylnym czaszki → oddziela płaty potyliczne od móżdżku
 ○ przyczepia się obustronnie do bruzdy zatoki poprzecznej kości potylicznej i
brzegu górnego części skalistej kości skroniowej
○ dzieli jamę czaszki na przedział
■ nadnamiotowy → podzielony sierpem na prawą i lewą część
■ podnamiotowy
○ wzdłuż brzegu przednio-przyśrodkowego znajduje się wcięcie namiotu,
przez który przechodzi śródmózgowie
● sierp móżdżku (cerebellar falx)
○ leży w dole tylnym czaszki wzdłuż grzebienia potylicznego wewnętrznego
○ jego brzeg przedni wnika między półkule móżdżku, a wzdłuż brzegu
wypukłego biegnie zatoka potyliczna
○ od góry łączy się z namiotem móżdżku
● przeponę siodła (saddle diaphragm)
○ rozpięta nad siodłem tureckim
○ pokrywa przysadkę mózgową
○ znajduje się w niej lejek, przez któr przechodzi lejek

a. unaczynienie
● jest oddzielone od unaczynienia mózgowia
● tętnice:
○ gałąź oponowa przednia (gałąź tętnicy sitowej przedniej od tętnicy ocznej)
→ unaczynia oponę dołu przedniego
○ tętnica oponowa tylna (gałąź tętnicy gardłowej wstępującej)
○ gałęzi oponowe tętnicy potylicznej i tętnic kostnych (zaopatrujących oponę
dołu tylnego czaszki)
 ○ tętnica oponowa środkowa (gałąź tętnicy szczękowej → wchodzi do jamy
czaszki otworem kolcowym) → unaczynia oponę i kości czaszki dołu
przedniego, środkowego i częściowo tylnego (jej pęknięcie powoduje
powstawanie krwiaków nadoponowych)
■ gałąź czołowa
■ gałąź ciemieniowa
● żyły → towarzyszą tętnicom
b. unerwienie → głównie od nerwu trójdzielnego
● dół przedni → gałąź oponowa nerwu szczękowego (V2)
● dół środkowy
○ część przednia → gałąź oponowa nerwu szczękowego (V2)
○ pozostała część → gałąź oponowa nerwu żuchwowego (V3)
● dół tylny → gałąź oponowa nerwu podjęzykowego (XII) i błędnego (X)
● namiot móżdżku → gałąź namiotu (od nerwu ocznego (V1))

2. Opona pajęcza (arachnoid mater)

a. cienka i przezroczysta błoną przylegającą do opony twardej → ogranicza potencjalną
przestrzeń podtwardówkową
b. nie posiada żadnych naczyń krwionośnych
c. do wewnątrz od opony pajęczej znajduje się przestrzeń podpajęczynówkowa
● wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym
● w miejscach bruzd i zagłębień mózgowia poszerza się i tworzy zbiorniki
d. w sąsiedztwie opon zatoki twardej (zwłaszcza zatoki strzałkowej górnej) tworzy wypustki →
ziarnistości pajęczynówki, które są drogą odpływu płyny mózgowo-rdzeniowego z
przestrzeni podpajęczynówkowej do zatok opony twardej

3. Opona miękka (pia mater)

a. wnika do bruzd i szczelin mózgowia i otacza sploty naczyniowe komór i naczynia wnikające
do mózgowia
b. jest bogato unaczyniona
c. razem z oponą pajęczą nazywana wspólnie leptomeninx

Przestrzeń podpajęczynówkowa – subarachnoid space

Jedyna rzeczywista przestrzeń, która znajduje się między oponą pajęczą i miękką,
zawiera płyn mózgowo-rdzeniowy – CSF. W określonych miejscach poszerza się tworząc
zbiorniki podpajęczynówkowe (w cz. podstawnej mózgowia). Przestrzeń
podpajęczynówkowa zawiera płyn mózgowo-rdzeniowy i nn. krwionośne.

Splot naczyniówkowy wytwarza CSF ok. 0,5l na dobę i uchodzi do komór bocznych
(lateral ventricles). Następnie płyn ten przepływa przez otwór międzykomorowy do
komory trzeciej (third ventricle), a dalej drogą wodociągu śródmózgowia uchodzi do
komory czwartej (forth ventricle). Z komory czwartej CSF wypływa przez otwory boczne i
otwór pośrodkowy do przestrzeni podpajęczynówkowej.

Układ komorowy
Układ komór, w których splotach naczyniowych produkowany jest płyn
mózgowo rdzeniowy, które stanowią drogę jego krążenia

Komory boczne - (Lateral Ventricles)

○ wyróżnia się w niej część: środkową, rogi przedni, tylny, dolny

○ róg przedni - róg czołowy - położony w płacie czołowym, do przodu od otworu

międzykomorowego (interventricular foramen) na przekroju czołowym ma kształt
trójkątny:

Ograniczenia rogu przedniego:

ciało modzelowate - corpus
callosum
przegroda przezroczysta - septum pellucidum
głowa jądra ogoniastego - head of caudate
nucleus
○ część środkowa - jest najdłuższa
ścianę górną tworzą włókna ciała
modzelowatego
ścianę dolną tworzą:
● od strony przyśrodkowej do boku:
○ sklepienie - fornix
○ splot naczyniówkowy - choroid plexus
○ blaszka przytwierdzona - lamina affixa
○ prążek krańcowy - stria terminalis
○ trzon jądra ogoniastego - body of
caudate nucleus

○ róg tylny - róg potyliczny - znajduje się

w płacie potylicznym
■ ścianę boczną tworzy obicie - (tapetum)
■ w ścianie przyśrodkowej
widoczne są dwie wyniosłości:
ostroga ptasia - (calcarine spur )
(spowodowana obecnością bruzdy
ostrogowej) oraz wyżej położona
wyniosłość opuszki rogu
tylnego

○ róg dolny - rozpoczyna się w miejscu

połączenia części środkowej z rogiem
tylnym i dolnym - tzw. trójkąt komorowy
■ ścianę górno-boczną tworzą: obicie, ogon jądra ogoniastego,
prążek krańcowy oraz ciało migdałowate
■ ścianę dolno-przyśrodkową - wyniosłość poboczna,
hipokamp, strzępek hipokampa oraz splot naczyniówkowy
● występujący w części środkowej i rogu dolnym komory
bocznej splot naczyniówkowy jest główną strukturą
wytwarzającą płyn mózgowo-rdzeniowy

Komora trzecia (third ventricle)

- z obu stron znajduje się
wzgórze (thalamus)
- przedzielone poziomo
biegnącą bruzdą podwzgórzową -
ciągnie się ona od otworu międzykomorowego do
 wejścia do wodociągu mózgowia

○ w ścianie bocznej ku tyłowi od słupów sklepienia jest otwór

międzykomorowy (MONRO) - (interventricular foramen)
łączy komory boczne z komorą trzecią
○ w ścianie przedniej znajduje się:
■ blaszka krańcowa - lamina terminalis
■ słupy sklepienia - column of fornix
■ spoidło przednie - anterior commissure
○ ścianą dolną jest podwzgórze
○ ścianę tylną tworzą struktury nadwzgórza:
■ spoidło tylne - posterior commissure
■ spoidło uzdeczek - habenular commissure
■ szyszynka - pineal gland

Wodociąg śródmózgowia - aqueduct of midbrain

wodociąg śródmózgowia (Sylviusza) - (aqueduct of

midbrain/cerebral aqueduct)
- przez niego przepływa płyn mózgowo rdzeniowy do komory
czwartej z komory trzeciej

Komora czwarta (fourth ventricle)

Z komory czwartej płyn mózgowo rdzeniowy

odchodzi do przestrzeni podpajęczynówkowej
otworami Luschki i do kanału środkowego kanałem
pośrodkowym - Magendiego
ZATOKI OPONY TWARDEJ
(dural venous sinuses)
Przekrój poprzeczny przez zatokę jamistą (cavernous
sinus)
 Otwór międzykomorowy (MONRO) - interventricular
foramen
Znajduje się w ścianie bocznej ku tyłowi od słupów sklepienia.
Łączy komory boczne z komora trzecią
100. Mózgowie – podział
101. Bruzdy i zakręty półkul, klinek, przedklinek
102. Kresomózgowie nieparzyste – spoidła, przegroda przezroczysta
103. Jądra kresomózgowia
104. Torebki
105. Wzgórze
106. Podwzgórze

107. Pień mózgu-podział

Nazwą pień mózgu określamy zwykle rdzeń przedłużony, most i śródmózgowie, a więc
wszystkie twory tyłomózgowia i śródmózgowia z wyjątkiem móżdżku. Pień mózgu
charakteryzuje się obecnością jąder większości nerwów czaszkowych(III-XII)
(Obraz pnia mózgu)
 Pień mózgu
MOST - PONS
1. BUDOWA ZEWNĘTRZNA
a. znajduje się między rdzeniem przedłużonym a śródmózgowiem do przodu od
móżdżku
b. 2 części: brzuszna i grzbietowa
2. Część brzuszna
a. brzuszna - położona z przodu - odpowiednik piramid rdzenia
przedłużonego
b. na powierzchni brzusznej widać włókna poprzeczne mostu - transverse
pontine fibres - przechodzące w kierunku bocznym w konary środkowe
móżdżku - middle cerebellar peduncle
c. w linii pośrodkowej na brzusznej powierzchni mostu jest zagłębienie - bruzda
podstawna - basilar sulcus - przebiega w niej t. podstawna
1.
2.

3. Część grzbietowa
a. część grzbietowa tworzy dno komory IV i przechodzi u dołu w część
grzbietową rdzenia przedłużonego

4. powierzchnia tylna mostu tworzy górną część dna komory IV, ograniczonej od
góry przez konary górne móżdżku - superior cerebellar peduncle

5. z boku w trójkącie utworzonym przez rdzeń przedłużony, most, konar środkowy

móżdżku wychodzą korzenie nn. czaszkowych: VIII, VII, VI, a powyżej na bocznej
granicy mostu znajdują się korzenie n. trójdzielnego (V)
6. BUDOWA WEWNĘTRZNA
a. część brzuszna mostu - zawiera liczne włókna nerwowe zorganizowane w
pęczki włókien podłużnych, włókna poprzeczne i nieregularnie
rozmieszczone kom. nerwowe - jądra mostu
b. pęczki włókien podłużnych są utworzone przez zstępujące drogi nerwowe
wchodzące głównie w skład dróg korowo-rdzeniowych
c. włókna poprzeczne tworzą drogi dochodzące do móżdżku przez jego konar
środkowy
d. jądra części grzbietowej mostu:
i. jądra ruchowe - n. V, VI, VII
ii. jądra przywspółczulne - n. VII
iii. jądra czuciowe - n. V
1.

a. w części tej znajdują się elementy tworu siatkowatego oraz drogi

zstępujące pnia - wstęga przyśrodkowa i boczna
108. Śródmózgowie- pokrywa, blaszka czworacza, konary mózgu, nakrywka, odnogi
mózgu

Nakrywka - Tegmentum of midbrain

- Nakrywka znajduję się w środkowej części śródmózgowia.
- Przebiega w niej wodociąg mózgu otoczony przez istotę szarą wodociągową
- W przedniej części nakrywki leżą : jądra nerwu okoruchowego, jądra
czerwienne i istota czarna

Odnoga mózgu - cerebral crus

- jest parzysta
- zbudowana w całości z istoty białej - włókien nerwowych przechodzących z torebki
wew. do mostu
- ⅗ środkowe zajmują drogi piramidowe
- ⅕ przyśrodkową i boczną zajmują włókna korowo-mostowe
- ⅕ przyśrodkowa - włókna biegnące jako droga czołowo-mostowa
- ⅕ boczna włókna jako droga ciemieniowo-potyliczno-skroniowo-mostowa
- w pewnym rozproszeniu w odnodze mózgu biegną włókna drogi korowo-siatkowej

109. Istota czarna

110. Jądro czerwienne
111. Pole przedpokrywowe

Dół międzykonarowy - interpeduncular fossa

Wychodzą z niego z pnia mózgu korzenie nerwu okruchowego (III)
(To jest jedyna informacja o nim w Woźniaku)

ISTOTA DZIURKOWANA TYLNA POSTERIOR

PERFORATED SUBSTANCE
114. Most – wyniosłości piramidowe, bruzda podstawna
Rdzeń przedłużony – medulla oblongata
↓
 Widok od przodu i od dołu

Czerwonym kolorem oznaczyłam struktury do który

może być zadane pytanie dodatkowe

● górna część rdzenia kręgowego -

spinal cord - po przejściu przez otwór wielki przechodzi w rdzeń przedłużony - położony na
podstawnej części kości potylicznej

POWIERZCHNIA BRZUSZNA
● na powierzchni brzusznej widoczne są parzyste piramidy - pyramid of medulla oblongata -
zawierają drogi piramidowe oddzielone od siebie szczeliną pośrodkową przednią -
anterior median fissure
● w najniższej części rdzenia przedłużonego szczelina przerwana przez krzyżujące się tu
włókna dróg piramidowych tworzące skrzyżowanie piramid - decussation of pyramids
● oliwka - olive - zawiera jądra oliwki,
● ograniczona przez bruzdę przednio-boczną - anterolateral sulcus
● od strony bocznej przez bruzdę tylno-boczną - posterolateral sulcus

z bruzdy przednio-bocznej wychodzą korzenie n. XII

z bruzdy tylno-bocznej wychodzą korzenie n. XI, X, IX

POWIERZCHNIA GRZBIETOWA
● bruzda pośrodkowa tylna - posterior median sulcus - po obu jej stronach położone są drogi
nerwowe z rdzenia kręgowego -
● przyśrodkowo pęczek smukły - gracile fasciculus
● bocznie pęczek klinowaty - cuneate fasciculus
● zakończone guzkiem smukłym - gracile tubercle
oraz guzkiem klinowatym - cuneate tubercle
● znajdują się w nich jądro smukłe - gracile nucleus
● jądro klinowate- cuneate nucleus
● powyżej guzków mieści się trójkątna przestrzeń ograniczona konarami dolnymi móżdżku -
inferior cerebellar peduncle - stanowi dolną część dna komory IV
Pytania:
Co unaczynia rdzeń przedłużony?
➔ Gałęzie t. kręgowej;
● t. rdzeniowa przednia i tylna
➔ t. kręgowe prawa i lewa na wysokości przejścia mostu w rdzeń przedłużony łączą się w t.
podstawną –> biegnie w bruździe podstawnej mostu

Budowa wewnętrzna
116. Miejsca wyjścia nn. czaszkowych na podstawie mózgowia
Konary móżdżku
118. Móżdżek – robak, półkule, migdałki, jądra

Pole przedpokrywowe - Pretectal area

Pole przedpokrywowe to część blaszki pokrywy położona do przodu od wzgórków
górnych, na wysokości spoidła tylnego. Dochodzą do niego aksony pasma wzrokowego,
stąd komórki pola przesyłają informacje do zespołu jąder nerwu okoruchowego (głównie
jądra przywspółczulnego Westphala-Edingera.

Znajdują się tu skupienia ciał komórek nerwowych takich jak:

- jądro pasma wzrokowego (eng. nucleus of optic tract)
- jądro pola przedpokrywowego
- jądro oliwki wzgórka górnego
- jądro główne przedpokrywowe
Wymienione powyżej jądra są uznawane za miejsce ośrodka biorącego udział w odruchu
źrenic na światło
Wzgórze - Thalamus