Getal & Ruimte: Uitwerkingen

Getal & Ruimte
Uitwerkingen
3 vwo deel 1
Twaalfde editie, 2019 Auteurs
Noordhoff Uitgevers J. H. Dijkhuis

Groningen C. J. Admiraal
J. A. Verbeek
G. de Jong
H. J. Houwing
J. D. Kuis
F. ten Klooster
S. K. A. de Waal
J. van Braak
J. H. M. Liesting-Maas
M. Wieringa
M. L. M. van Maarseveen
R. D. Hiele
J. E. Romkes
M. Haneveld
S. Voets
I. Cornelisse
M. Vos
B.W. van Laarhoven
267358.indb 1 05/04/19 5:53 PM

267358.indb 2 05/04/19 5:53 PM
Inhoud
1 Lineaire problemen 4
2 Gelijkvormigheid 44
3 Kwadratische problemen 69
4 Statistiek en procenten 99
5 Vergelijkingen en ongelijkheden 114
Wiskundige vaardigheden 153
Algemene vaardigheden 158
Kangoeroe-opgaven 160
© Noordhoff Uitgevers
267358.indb 3 05/04/19 5:53 PM

1 Lineaire problemen
Voorkennis Breuken, herleiden en vergelijkingen
Bladzijde 10
3
1 a 5 · 27 = 35
6
c
3 21
7 · 4 = 4 = 54
1
2 1 5 16 80 16 1 3 8 72 2
b 13 · 35 = 3 · 5 = 15 = 3 = 53 d 9 · 15 = 9 · 5 = 5 = 145
3 5 15 5 2
2 a 8·8=3 e 3 · 9 = 9 = 3 = 13
15 3 24
b 17 · 17 = 15 f 8·4= 4 =6
1 9 72 3 7 84
c 8· 24 = 8 · 4 = 4 = 18 g 12 · 14 = 12 · 4 = 4 = 21
2 12 5 120
d 6· 3= 3 =4 h 24 · 6 = 6 = 20
3 a 5x + 7x = 12x d 3x − 12x = − 9x
b 5x − x = 4x e 2x + 6 − 3x − 12 = − x − 6
c 5x − 5x = 0 f 5a + 8 − 8a − 10 = − 3a − 2
4 a 2a − 6b − 2a − b = − 7b c 5y − 3 − 3 − 5y = − 6
b 3a − 8 − 2a + 8 = a d − 2a − 8 + 2a + 8 = 0
Bladzijde 11
5 a 6(5x − 1) = 30x − 6 d (x + 5) · 3 = 3x + 15
b − 3(5 − 2x) = − 15 + 6x e (x + 3)(y − 1) = xy − x + 3y − 3
c − 8(3x + 2) = − 24x − 16 f (2x − y)(y − 6) = 2xy − 12x − y2 + 6y
6 a 5(x − 4) − 2(x − 10) = 5x − 20 − 2x + 20 = 3x

b 3x − 7 − 3(6 + x) = 3x − 7 − 18 − 3x = − 25
c 5(x − 8) − 3(2x − 7) = 5x − 40 − 6x + 21 = − x − 19
d (2x − 3)(x − 1) − 5x + 2 = 2x2 − 2x − 3x + 3 − 5x + 2 = 2x2 − 10x + 5
e 3x − 2(x − 3) = 3x − 2x + 6 = x + 6
f (3x − 2)(x − 3) = 3x2 − 9x − 2x + 6 = 3x2 − 11x + 6
7 a 5x + 2 = 12 c 2x + 8 = 8 1
−2 −2 −8 −8
e 4x − 8 = 3
+8 +8
5x = 10 2x = 0 1
:5 :5 :2 :2 4 x = 11
x=0 ×4 ×4
x=2
d 3 − 5x = −27 x = 44
b 3x − 6 = 18 f 6x − 2 = − 9
−3 −3
+6 +6 +2 +2
− 5x = − 30
3x = 24 6x = − 7
: −5 : −5
:3 :3 :6 :6
x=6
x=8 −7 1
x = 6 = − 16
8 a 3x = 15 d 7x = 3 g 13x = 0
:3 :3 :7 :7 : 13 : 13
3
x=5 x=7 x=0
b 3 + x = 15 e 7−x=3 h 13 + x = 0
−3 −3 −7 −7 − 13 − 13
x = 12 −x = −4 x = − 13
1 : −1 : −1 1
c 3 x = 15
i 13 x = 0
x=4
×3 ×3 1 × 13 × 13
x = 45 f 7x = 3 x=0
×7 ×7
x = 21
4 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers
267358.indb 4 05/04/19 5:53 PM

1 1
9 a 4x + 6 = − 1 b 4x + 6 = −1 c 4x + 6 = − 1
−6 −6 −6 −6 1 1
1 −6 −6
4x = − 7
4x = −7 1
:4 :4 ×4 ×4 4x = − 16
−7 3
x = 4 = − 14 x = − 28 ×6 ×6
24x = − 7
: 24 : 24
7
x = − 24
1.1 Lineaire vergelijkingen
Bladzijde 12
1 a 8x − 16 = 0 geeft 8x = 16
b 8x − 16 = 24 geeft 8x = 24 + 16
c 8x = 2x + 24 geeft 8x − 2x = 24
Bladzijde 13
2 a 3x + 5 = − 2x + 8 geeft 3x + 2x = 8 − 5
b 6x − 3 = 4x + 7 geeft 6x − 4x = 7 + 3
c − 8x − 13 = 5x geeft − 8x − 5x = 13
3 5x − 6 = 3x + 8 geeft 5x − 3x = 8 + 6, dus bij I hoort a.

5x + 6 = 3x − 8 geeft 5x − 3x = − 8 − 6, dus bij II hoort h.
5x + 6 = − 3x + 8 geeft 5x + 3x = 8 − 6, dus bij III hoort g.
5x − 6 = − 3x − 8 geeft 5x + 3x = − 8 + 6, dus bij IV hoort f.
4 a 2x − 5 = 5x − 8 d 4x + 2x = − x − 12
2x − 5x = − 8 + 5 4x + 2x + x = − 12
− 3x = − 3 7x = − 12
− 12 5
x=1 x = 7 = − 17
b 7x + 3 = 6x + 8 e − y − 1 = − 2y + 5
7x − 6x = 8 − 3 − y + 2y = 5 + 1
x=5 y=6
c 4x − 4 = 8x + 6 f 9a = a − 16
4x − 8x = 6 + 4 9a − a = − 16
− 4x = 10 8a = − 16
10 1
x = − 4 = − 22 a = −2
5 a kgv(4, 6) = 12 b kgv(2, 3, 5) = 30
1 1 1 2 1
4x + 2 = 6x − 1 2x + 15 = x + 3
1
12 · 4 x + 12 · 2 = 12 · 16 x + 12 · − 1 1 2
30 · 2 x + 30 · 15 = 30 · x + 30 · 3
1
3x + 24 = 2x − 12 15x + 42 = 30x + 10
Bladzijde 14
6 a 2 + 3(2x − 5) = 3 − 7(3 − x) 1 1 1
2 + 6x − 15 = 3 − 21 + 7x
b 4 (3x − 2) − 4 = 3(6 − x) − 5
3 1 1 1
6x − 7x = 3 − 21 − 2 + 15 4 x − 2 − 4 = 2 − 3x − 5
−x = −5 3 1 1 1
4 · 4x − 4 · 2 − 4 · 4 = 4 · 2 − 4 · 3x − 4 · 5
x=5
3x − 2 − 1 = 2 − 12x − 20
3x + 12x = 2 − 20 + 2 + 1
15x = − 15
x = −1
© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 5
267358.indb 5 05/04/19 5:53 PM

7 a 3x − 5 = 5x − 7 d 4(x − 1) = 8 − 2(2 − x)
3x − 5x = − 7 + 5 4x − 4 = 8 − 4 + 2x
− 2x = − 2 4x − 2x = 8 − 4 + 4
x=1 2x = 8
b 7x + 3 = 6(x − 1) x=4
7x + 3 = 6x − 6 e 9 − 3(x + 2) = 5(x − 3)
7x − 6x = − 6 − 3 9 − 3x − 6 = 5x − 15
x = −9 − 3x − 5x = − 15 − 9 + 6
c 4x − 4 = 5(x − 1) − 8x = − 18
4x − 4 = 5x − 5 − 18 1
x = − 8 = 24
4x − 5x = − 5 + 4
f 3(x − 1) + 3 = 5x
−x = −1
3x − 3 + 3 = 5x
x=1
3x − 5x = 3 − 3
− 2x = 0
x=0
Bladzijde 15
1 1 1 1
8 a 4x + 1 = −3 + 3x c 2 (x + 1) = 3 (x + 2)
1
12 · 4 x + 12 · 1 = 12 · − 3 + 12 · 13 x 1 1 1
2x + 2 = 3x + 3
2
1 1 1 2
3x + 12 = − 36 + 4x 6 · 2x + 6 · 2 = 6 · 3x +6·3
3x − 4x = − 36 − 12 3x + 3 = 2x + 4
− x = − 48 3x − 2x = 4 − 3
x = 48 x=1
1 1 1 3 1 1
b 5x − 2 = 3 − 2x d 4x + 2 = 3 (x − 2) + 2
1 1
10 · 5 x − 10 · 2 = 10 · 3 − 10 · 12 x 3 1 1 2
4x + 2 = 3x − 3 + 2
2x − 5 = 30 − 5x 3 1 1 2
2x + 5x = 30 + 5 12 · 4 x + 12 · 2 = 12 · 3 x − 12 · 3 + 12 · 2
7x = 35 9x + 6 = 4x − 8 + 24
x=5 9x − 4x = − 8 + 24 − 6
5x = 10
x=2
9 a 6 − 5(t − 1) = 2t − 3(t + 1) d − (a − 1) = − 3a + 5(1 + a)

6 − 5t + 5 = 2t − 3t − 3 − a + 1 = − 3a + 5 + 5a
− 5t − 2t + 3t = − 3 − 6 − 5 − a + 3a − 5a = 5 − 1
− 4t = − 14 − 3a = 4
− 14 1 4 1
t = − 4 = 32 a = − 3 = − 13
b 2,1(x − 4) = 1,5x − 6 + 0,2x e 1,8(1 − x) = − 4x − 0,1(3 − x)
2,1x − 8,4 = 1,7x − 6 1,8 − 1,8x = − 4x − 0,3 + 0,1x
2,1x − 1,7x = − 6 + 8,4 − 1,8x + 4x − 0,1x = − 0,3 − 1,8
0,4x = 2,4 2,1x = − 2,1
x=6 x = −1
3 1 3 7 1 1 2 1
c 4 x − 18 = 18 x + 8 f 6t − 2 = 2 (t − 1) − 3 t − 12
3 1
8 · 4 x − 8 · 18 = 8 · 138 x + 8 · 78 1
6t
1 1 2 1
− 2 = 2 t − 2 − 3 t − 12
6x − 9 = 11x + 7 1 1 1 2 1
6 · 6 t − 6 · 2 = 6 · 2 t − 6 · 2 − 6 · 3 t − 6 · 12
6x − 11x = 7 + 9
− 5x = 16 t − 12 = 3t − 3 − 4t − 9
16 1 t − 3t + 4t = − 3 − 9 + 12
x = − 5 = − 35
2t = 0
t=0
267358.indb 6 05/04/19 5:53 PM

10 Stel het aantal derdeklassers x.
5 1
6 x + 8 x + 14 = x
5 1
24 · 6 x + 24 · 8 x + 24 · 14 = 24 · x
20x + 3x + 336 = 24x
20x + 3x − 24x = − 336
− x = − 336
x = 336
x x 2x + 1 x − 1
11 a + = 16 c − = −6
3 5 3 5
x x 2x + 1 x−1
15 · + 15 · = 15 · 16 15 · − 15 · = 15 · − 6
3 5 3 5
5x + 3x = 240
5(2x + 1) − 3(x − 1) = −90
8x = 240
10x + 5 − 3x + 3 = − 90
x = 30
10x − 3x = − 90 − 5 − 3
x − 1 2x − 3
b + =9 7x = − 98
2 3
x = − 14
x−1 2x − 3
6· +6· =6·9 2x + 1 3x − 1 x
2 3 d − =−
3 4 2
3(x − 1) + 2(2x − 3) = 54
2x + 1 3x − 1 x
3x − 3 + 4x − 6 = 54 12 · − 12 · = 12 · −
3 4 2
3x + 4x = 54 + 3 + 6
4(2x + 1) − 3(3x − 1) = −6x
7x = 63
8x + 4 − 9x + 3 = − 6x
x=9
8x − 9x + 6x = − 4 − 3
5x = − 7
−7 2
x = 5 = − 15
12 a a ≠ 0 geeft 0x ≠ 0 en dat klopt niet.

a = 0 geeft 0x = 0 en dat klopt voor elke x.
Dus 0x = a heeft geen oplossing voor a ≠ 0 en 0x = a heeft elk getal als oplossing voor a = 0.
b 2(3x + 5) − 6(x − 1) = 16 6(x + 1) = 3(x + 2)
6x + 10 − 6x + 6 = 16 6x + 6 = 3x + 6
6x − 6x = 16 − 10 − 6 6x − 3x = 6 − 6
0x = 0 3x = 0
elke x is een oplossing x=0
5x − 3(x + 2) = 2(x − 3) 3(x + 4) + 2(x − 1) = 5x + 8
5x − 3x − 6 = 2x − 6 3x + 12 + 2x − 2 = 5x + 8
5x − 3x − 2x = − 6 + 6 3x + 2x − 5x = 8 − 12 + 2
0x = 0 0x = − 2
elke x is een oplossing geen oplossing
c 3(x + 1) + 2x = 5x + p
3x + 3 + 2x = 5x + p
3x + 2x − 5x = p − 3
0x = p − 3
p = 3 geeft oneindig veel oplossingen.
d p ≠ 3 geeft geen oplossing.
267358.indb 7 05/04/19 5:53 PM

1.2 Lineaire formules
Bladzijde 16
1
13 a Bij x = 2 hoort y = − 2 · 2 + 3 = − 1 + 3 = 2.
1
b Bij x = 0 hoort y = − 2 · 0 + 3 = 0 + 3 = 3.
1
c De y-coördinaat van het snijpunt van de grafiek van y = − 2 x + 3 en de y-as is 3.
1 1
d Voor de grafiek geldt: ga je 1 naar rechts, dan ga je − 2 omhoog, dus 2 omlaag.
e De formule van l is y = 2x − 1.
Bladzijde 17
1
14 a l: y = 2 x − 2 y
p
x 0 2
4
y −2 −1
3
n: y = − 2x
x 0 1 2
y 0 −2 m
1
m: y = 1
x
x 0 1 −4 −3 −2 −1 O 1 2 3 4
y 1 1 −1
2
p: y = − 3 x + 2
−2
x 0 3
y 2 0 −3
b Bij de lijn n: y = −2x is sprake −4

van een recht evenredig verband. l
n
Bij de lijn m: y = 1 is sprake van
een constant verband.
15 a Bij x = 7 hoort y = 8 · 7 − 13 = 56 − 13 = 43, dus P(7, 43) ligt op l.

b Bij x = 10 hoort y = 8 · 10 − 13 = 80 − 13 = 67, dus Q(10, 93) ligt niet op l.
c Bij x = −4 hoort y = 8 · −4 − 13 = −32 − 13 = −45, dus de y-coördinaat van A is −45.
d Bij x = 20 hoort y = 8 · 20 − 13 = 160 − 13 = 147, dus p = 147.
e 8q − 13 = 43
8q = 43 + 13
8q = 56
q=7
16 a −7 · −8 + 8 = a
56 + 8 = a
a = 64
b − 7b + 8 = 7
− 7b = 7 − 8
− 7b = − 1
1
b=7
c − 7c + 8 = c
− 7c − c = − 8
− 8c = − 8
c=1
267358.indb 8 05/04/19 5:54 PM

1 y
17 a y = 2x + 3
y = 12 x + 3
x 0 2
4
y 3 4
1 3
b y = 2x + 1
x 0 2 1
2 y = 2x + 1
y 1 2
1
c Janet heeft het getal 8 gekozen.
x
−3 −2 −1 O 1 2 3
−1
Bladzijde 18
18 k is evenwijdig met l, dus a = rck = rcl = 5.
k: y = 5x + b
r 5·1+b=6
P(1, 6) op k
5+b=6
b =6−5 = 1
l: y = 2x + b
r 2 · 8 + b = 12
19
A(8, 12) op l
16 + b = 12
b = 12 − 16 = −4
1
20 m: y = − 2x + b 1
r − · −5 + b = 3
B(− 5, 3) op m 2
1
22 + b = 3
1 1
b = 3 − 22 = 2
21 a = rcq = −4
q: y = − 4x + b
r − 4 · − 3 + b = 21
P(− 3, 21) op q
12 + b = 21
b = 21 − 12 = 9
22 Stel l: y = ax + b.
a = rcl = 5
l: y = 5x + b
r 5 · 8 + b = − 16
R(8, − 16) op l
40 + b = − 16
b = −16 − 40 = −56
Dus l: y = 5x − 56.
23 Stel p: y = ax + b.
p is evenwijdig met q, dus a = rcp = rcq = −2.
p: y = − 2x + b
r −2 · −5 + b = −1
S(− 5, − 1) op p
10 + b = − 1
b = −1 − 10 = −11
Dus p: y = −2x − 11.
267358.indb 9 05/04/19 5:54 PM

Bladzijde 19
24 a b=4
2 2
b De grafiek gaat 5 naar rechts en 2 omlaag oftewel 1 naar rechts en 5 omlaag, dus a = − 5.
2
c De formule van k is y = − 5 x + 4.
Bladzijde 20
25 a Stel k: y = ax + b.
3 1
Door (−1, 1) en (1, 4), dus a = = 12.
2
1
k: y = 12 x + b 1
r 12 · −1 + b = 1
door (−1, 1)
1
− 12 + b = 1
1 1
b = 1 + 12 = 22
1 1
Dus k: y = 12 x + 22.
b Stel l: y = ax + b.
−4 1
Door (−1, 2) en (2, −2), dus a = = − 13.
3
1
l: y = −13 x + b 1
r −13 · −1 + b = 2
door (−1, 2)
1
13 + b = 2
1 2
b = 2 − 13 = 3
1 2
Dus l: y = − 13 x + 3.
3
Door (−3, −1) en (2, 2), dus a = 5.
3
k: y = 5 x + b 3
r 5·2+b =2
door (2, 2)
1
15 + b = 2
1 4
b = 2 − 15 = 5
3 4
Dus k: y = 5 x + 5.
Stel l: y = ax + b.
−5 1
Door (−4, 5) en (−2, 0), dus a = = − 22.
2
1
k: y = −22 x + b 1
r −22 · −2 + b = 0
door (−2, 0)
5+b=0
b = −5
1
Dus l: y = − 22 x − 5.
Stel m: y = ax + b.
3
Door (2, 0) en (3, 3), dus a = = 3.
1
m: y = 3x + b
r 3·2+b=0
door (2, 0)
6+b=0
b = −6
Dus m: y = 3x − 6.
b Stel n: y = ax + b
1
n is evenwijdig met l, dus a = rcn = rcl = − 22.
1
n: y = −22 x + b 1
r −22 · −20 + b = 17
door (−20, 17)
50 + b = 17
b = 17 − 50 = − 33
Dus S(0, −33).
267358.indb 10 05/04/19 5:54 PM

27 Stel q: y = ax + b.
−2 2
Van C(1, −1) naar D(6, −3) is 6 − 1 = 5 naar rechts en −3 − −1 = −2 omhoog, dus a = = − 5.
5
2
q: y = − 5 x + b 2
r − 5 · 1 + b = −1
door C(1, −1)
2
−5 + b = −1
2 3
b = −1 + 5 = − 5
2 3
Dus q: y = − 5 x − 5.
Bladzijde 21
28 a Stel V = as + b.
100 1
Door (−50, 100) en (25, 200), dus a = = 13.
75
1
V = 13 s + b 1
r 1 · 25 + b = 200
door (25, 200) 3
1
333 + b = 200
1 2
b = 200 − 333 = 1663
1 2
Dus V = 13 s + 1663.
b Stel W = aq + b.
− 50 1
Door (−500, 50) en (1000, 0), dus a = = − 30.
1
1500
W = − 30 q + b 1
r − 30 · 1000 + b = 0
door (1000, 0)
1
− 333 + b = 0
1
b = 333
1 1
Dus W = − 30 q + 333.
29 a R
p 1 4
150
R −30 30
120
R = 20p − 50
90
60
30
p
−4 −3 −2 −1 O 1 2 3 4 5 6 7 8 9
−30
−60
−90
−120
−150
b N
t 0 100
800
N 700 500
700
600
500
N = −2t + 700
400
300
200
100
t
−100 O 100 200 300 400
−100
267358.indb 11 05/04/19 5:54 PM

30 a De grafiek van Achtlo snijdt de N-as in een punt onder het punt (0, 2000).
De grafiek van Bovenzand snijdt de N-as in een punt boven het punt (0, 2000).
Het snijpunt van de grafiek van N = 30t + 1800 met de N-as is het punt (0, 1800).
Dus bij Achtlo hoort de formule N = 30t + 1800.
b 18t + 2100 = 30t + 1800
18t − 30t = 1800 − 2100
− 12t = − 300
t = 25
2015 + 25 = 2040, dus in 2040 hebben Achtlo en Bovenzand evenveel inwoners.
c N = 18t + 2100 + 30t + 1800, dus N = 48t + 3900.
d 48t + 3900 = 5000
48t = 5000 − 3900
48t = 1100
1100
t = 48 ≈ 22,9
2015 + 22 = 2037, dus in 2037 hebben Achtlo en Bovenzand samen 5000 inwoners.
Bladzijde 22
31 a lI = 420 + 24t
lII = 690 + 9t
b lI = lII geeft 420 + 24t = 690 + 9t
24t − 9t = 690 − 420
15t = 270
t = 18
Dus op 19 augustus zijn de stengels even lang.
c lI = 2 · lII geeft 420 + 24t = 2(690 + 9t)
420 + 24t = 1380 + 18t
24t − 18t = 1380 − 420
6t = 960
t = 160
Bij 1 augustus hoort t = 0.
Bij 31 augustus hoort t = 30.
Bij 30 september hoort t = 60.
Bij 31 oktober hoort t = 91.
Bij 30 november hoort t = 121.
Bij 31 december hoort t = 152.
Dus op 8 januari van het volgende jaar is stengel I twee keer zo lang als stengel II.
32 a Stel GA = at + b.
− 60
Door (30, 180) en (60, 120), dus a = = − 2.
30
GA = − 2t + b
r − 2 · 30 + b = 180
door (30, 180)
− 60 + b = 180
b = 180 + 60 = 240
Dus GA = −2t + 240.
Stel GB = at + b.
− 30 1
Door (20, 160) en (40, 130), dus a = = − 12.
20
1
GB = −12 t + b 1
r − 12 · 20 + b = 160
door (20, 160)
− 30 + b = 160
b = 160 + 30 = 190
1
Dus GB = − 12 t + 190.
1
b GA = GB geeft −2t + 240 = −12 t + 190
1
−2t + 12 t = 190 − 240
1
− 2 t = −50
t = 100
t = 100 geeft GA = −2 ∙ 100 + 240 = 40
Dus ze moeten dan nog 40 kilometer rijden.
267358.indb 12 05/04/19 5:54 PM

c GA = 0 geeft − 2t + 240 = 0
− 2t = − 240
t = 120
1
GB = 0 geeft −12 t + 190 = 0
1
−12 t = −190
t ≈ 126,7
Motorrijder A komt het eerste aan.
Het tijdsverschil is 126,7 − 120 = 6,7 minuten.
1.3 Lineaire functies
Bladzijde 23
33 a 3 + 5 · 2 = 3 + 10 = 13, dus een rit van 5 km kost 13 euro.
b 3 + 12 · 2 = 3 + 24 = 27, dus een rit van 12 km kost 27 euro.
34 a uitvoer = 5 · 7 − 4 = 35 − 4 = 31
b uitvoer = −4 · 7 − 4 = −28 − 4 = −32
1
35 a 18 · 2 + 6 = 9 + 6 = 15
b invoer −3 0 5 8
1 1
uitvoer 42 6 82 10
36 A 10 + 2 = 12
C 12 ∙ 3 = 36
B 36 − 6 = 30
Dus de juiste volgorde van de stappen is A-C-B.
Bladzijde 24
37 a f (−5) = −4 · −5 + 9 = 20 + 9 = 29
f (3) = −4 · 3 + 9 = −12 + 9 = −3
f (8) = −4 · 8 + 9 = −32 + 9 = −23
b g (−8) = −(−8) = 8
g (7) = −7
g (0) = −0 = 0
c f (5) + g (5) = −4 · 5 + 9 + −5 = −20 + 9 − 5 = −16
d h (x) = f (x) + g (x) = −4x + 9 + −x = −5x + 9
Bladzijde 25
38 a f (8) = 7 · 8 − 8 = 56 − 8 = 48
g (8) = −3(8 − 7) = −3 · 1 = −3
b f (−2) = 7 · −2 − 8 = −14 − 8 = −22
g (−2) = −3(−2 − 7) = −3 · −9 = 27
c f (0) = 7 · 0 − 8 = 0 − 8 = −8
d f (7) = 7 · 7 − 8 = 49 − 8 = 41
g (7) = −3(7 − 7) = −3 · 0 = 0
e h (x) = f (x) + g (x) = 7x − 8 + −3(x − 7) = 7x − 8 − 3x + 21 = 4x + 13
267358.indb 13 05/04/19 5:54 PM

Bladzijde 26
39 a f (3) = −2 · 3 + 7 = −6 + 7 = 1
f (−2) = −2 · −2 + 7 = 4 + 7 = 11
b y
x 0 1
f (x) 7 5
8
c f (−3) = −2 · −3 + 7 = 6 + 7 = 13,
dus A ligt op de grafiek. 7
d f (80) = −2 · 80 + 7 = −160 + 7 = −153 ≠ −167,
dus B ligt niet op de grafiek. 6
e yC = 21, dus f (x) = 21
−2x + 7 = 21 5
−2x = 21 − 7
−2x = 14 f
4
x = −7
Dus xC = −7.
3
x
−1 O 1 2 3 4
−1
40 f (x) = x − 2 y
h g
x 0 2
f (x) 0 5
−2
1 4
g (x) = 3 x + 4
x 0 3 3
g (x) 4 5 f
2
h(x) = 3x
1
x 0 1
x
h (x) 0 3 −2 −1 O 1 2 3 4
−1
−2
−3
267358.indb 14 05/04/19 5:54 PM

41 a f (x) = 2x − 3 y
g f
x 0 2
3
f (x) −3 1
1 2
g(x) = 12 x + 1
x 0 2 1
g (x) 1 4
x
1 −3 −2 −1 O 1 2 3
b g(−18) = 12 · −18 + 1 = −27 + 1 = −26 ≠ −28,
dus R ligt niet op de grafiek van g. −1
c yP = −8, dus g(x) = −8
1
12 x + 1 = − 8 −2
1
12 x = − 8 − 1
1 −3
12 x = − 9
x = −6
−4
Dus xP = −6.
d yQ = 0, dus f (x) = 0
2x − 3 = 0 −5
2x = 3
1
x = 12
1
Dus xQ = 12.
42 a f (−8) = 80, dus − 8a + 8 = 80

− 8a = 72
a = −9
b Evenwijdig met y = −5x + 6, dus a = −5.
c f (−5) = a, dus − 5a + 8 = a
− 6a = − 8
8 1
a = 6 = 13
d f (a) = 24, dus a · a + 8 = 24
a2 + 8 = 24
a2 = 16
a = 4 ∨ a = −4
43 a g(−5) = 20, dus 3 · − 5 + b = 20

− 15 + b = 20
b = 35
b g(b) = 12, dus 3b + b = 12
4b = 12
b=3
1
44 a Evenwijdig met y = 9x + 8, dus 3 a = 9 en dit geeft a = 27.
1
b f (15) = a, dus 3 a · 15 + 12 = a
5a + 12 = a
4a = − 12
a = −3
267358.indb 15 05/04/19 5:54 PM

1.4 Snijpunten van grafieken
Bladzijde 27
45 a Van een punt op de x-as is de y-coördinaat gelijk aan 0.
Van een punt op de y-as is de x-coördinaat gelijk aan 0.
1
b f (0) = − 2 · 0 + 2 = 0 + 2 = 2, dus het snijpunt van de grafiek van f met de y-as is A(0, 2).
1
c f (4) = − 2 · 4 + 2 = −2 + 2 = 0, dus het snijpunt van de grafiek van f met de x-as is B(4, 0).
Bladzijde 28
46 a f (x) = 0 geeft 5x − 20 = 0
5x = 20
x=4
Dus A(4, 0).
f (0) = −20, dus B(0, −20).
2
b g(x) = 0 geeft − 13 x + 7 = 0
2
− 13 x = − 7
2
3 · − 13 x = 3 · − 7
− 5x = − 21
− 21 1
x = − 5 = 45
1
Dus P(45, 0).
g(0) = 7, dus Q(0, 7).
1
47 h(x) = 0 geeft 3 x − 12 = 0
1
3 x = 12
x = 36
Dus P(36, 0).
h(0) = −12, dus Q(0, −12).
y
36
x
O P
12 h
1
opp -OPQ = 2 · 36 · 12 = 216
48 f (0) = 0 + 8 = 8, dus B(0, 8) en OB = 8.

1
opp -OAB = 2 · OA · OB = 24
1
2· OA · 8 = 24
4OA = 24
OA = 6
Dus A(6, 0) of A(−6, 0).
f (6) = 0, dus 6a + 8 = 0
6a = −8
−8 1
a = 6 = −13
267358.indb 16 05/04/19 5:54 PM

f (−6) = 0, dus −6a + 8 = 0
−6a = −8
−8 1
a = −6 = 13
1 1
Dus a = − 13 ∨ a = 13.
49 a f (1) = 2 · 1 + 3 = 2 + 3 = 5
g(1) = −1 + 6 = 5
b Je weet nu B(1, 5).
Bladzijde 29
50 f (x) = g(x) geeft 8x − 20 = − 2x
8x + 2x = 20
10x = 20
x=2
g(2) = −2 · 2 = −4
Dus S(2, −4).
3 2 1 1
51 f (x) = g(x) geeft 5 x − 5 = − 15 x + 410
3 2 1 1
10 · 5 x − 10 · 5 = 10 · −15 x + 10 · 4 10
6x − 4 = − 12x + 41
6x + 12x = 41 + 4
18x = 45
45 1
x = 18 = 22
1 3 1 2 3 5 2 15 4 11 1
f (22) = 5 · 22 − 5 = 5 · 2 − 5 = 10 − 10 = 10 = 110
1 1
Dus S (22, 110).
52 f (x) = 0 geeft 3x − 1 = 0
3x = 1
1
x=3
1
Dus A(3, 0).
g(0) = 2, dus B(0, 2).

f (x) = g(x) geeft 3x − 1 = x + 2
3x − x = 2 + 1
2x = 3
1
x = 12
1 1 1
g(12) = 12 + 2 = 32
1 1
Dus C(12, 32).
1
53 f (x) = 0 geeft 12 x + 9 = 0
1
12 x = − 9
x = −6
Dus A(−6, 0).
1
g(x) = 0 geeft − 2 x + 5 = 0
1
−2x = −5
x = 10
Dus B(10, 0).
267358.indb 17 05/04/19 5:54 PM

1 1
f (x) = g(x) geeft 12 x + 9 = − 2 x + 5
1 1
12 x + 2 x = 5 − 9
2x = − 4
x = −2
1
f (− 2) = 12 · − 2 + 9 = − 3 + 9 = 6
Dus S(−2, 6).
y
g
f 6
x
A 6 O 10 B
1 1
opp - ABS = 2 · (6 + 10) · 6 = 2 · 16 · 6 = 48
54 a g (−1) = 8, dus q · −1 + 4 = 8
−q + 4 = 8
−q = 4
q = −4
q = −4 geeft f (x) = px − 4
f (−1) = 8, dus p · −1 − 4 = 8
−p − 4 = 8
−p = 12
p = −12
Dus p = −12 en q = −4.
b h(5) = 5a + 7
k(5) = −2 · 5 + 3a = −10 + 3a
h(5) = k(5) geeft 5a + 7 = −10 + 3a
5a − 3a = −10 − 7
2a = −17
− 17 1
a = 2 = − 82
1.5 Vergelijkingen met twee variabelen
Bladzijde 30
55 a 6 zakken bruine bollen kosten 6 · 3 = 18 euro.
5 zakken krentenbollen kosten 28 − 18 = 10 euro.
Een zak krentenbollen kost dan 10 : 5 = 2 euro.
b 6 zakken bruine bollen kosten 6 · 1,50 = 9 euro.
5 zakken krentenbollen kosten 28 − 9 = 19 euro.
Een zak krentenbollen kost dan 19 : 5 = 3,80 euro.
c Zes zakken bruine bollen kosten dan 6y euro.
Samen kosten ze 28 euro, dus 5x + 6y = 28.
267358.indb 18 05/04/19 5:54 PM

Bladzijde 31
56 a x = 3 en y = −4 invullen geeft 2 · 3 − − 4 = 10 en dat klopt, dus (3, −4) is een oplossing.
b
= 10
x = −3 en y = 4 invullen geeft 2 · − 3 − 4 = 10 en dat klopt niet, dus (−3, 4) is geen oplossing.
b
= −10
x = 5 en y = 0 invullen geeft 2 · 5 − 0 = 10 en dat klopt, dus (5, 0) is een oplossing.
b
= 10
x = 0 en y = −10 invullen geeft 2 · 0 − − 10 = 10 en dat klopt, dus (0, −10) is een oplossing.
b
= 10
b x = 7 invullen geeft 2 · 7 − y = 10 oftewel 14 − y = 10
−y = −4
y=4
Dus (7, 4) is de oplossing met x = 7.
57 a x = −6 en y = −8 invullen geeft 2 · − 6 − 3 · − 8 = 12 en dat klopt, dus (−6, −8) is een oplossing.
c
= 12
b x = 3 en y = −2 invullen geeft 2 · 3 − 3 · − 2 = 12 en dat klopt, dus (3, −2) is een oplossing.
c
= 12
x = 9 en y = 2 invullen geeft 2 · 9 − 3 · 2 = 12 en dat klopt, dus (9, 2) is een oplossing.
c
= 12
1
x = 12 en y = −3 invullen geeft 2 · 112 − 3 · − 3 = 12 en dat klopt, dus (112, −3) is een oplossing.
c
= 12
x = 5 en y = −1 invullen geeft 2 · 5 − 3 · − 1 = 12 en dat klopt niet, dus (5, −1) is geen oplossing.
c
= 13
c (0, −4) is de oplossing met x = 0.
d (6, 0) is de oplossing met y = 0.
58 a 6x + 4y = 10,4
b 0,5x + y = 85
59 a 12x + 16y = 5740

b x = 225 invulen geeft 225 · 12 + 16y = 5740 oftewel 2700 + 16y = 5740
16y = 3040
y = 190
Dus er zijn dan 190 kaarten van 16 euro verkocht.
c Evenveel kaarten van 12 en 16 euro verkocht geeft x = y oftewel 12x + 16x = 5740
28x = 5740
x = 205
Dus in totaal zijn er 2 ∙ 205 = 410 kaarten verkocht.
60 a x = −1 invullen geeft 2 · −1 + y = 6 oftewel −2 + y = 6, dus y = 6 + 2 = 8.

b
x −1 0 1 2 3 4
y 8 6 4 2 0 −2
267358.indb 19 05/04/19 5:54 PM

c,d y
l
x
−1 O 1 2 3 4
−1
−2
−3
267358.indb 20 05/04/19 5:54 PM

Bladzijde 32
y
61 l: x + 2y = 4
x 0 4
3
y 2 0
2
m
m: x − y = 5
1
x 0 5
y −5 0 x
−1 O 1 2 3 4 5 6
n: 2x + y = 1 −1
x 0 1 l
−2
y 1 −1
−3
−4
−5
−6
62 a x 0 0
y 0 0
Bij x = 0 hoort y = 0 en bij y = 0 hoort dus x = 0.
Je weet nu dus alleen het punt (0, 0).
b x 0 2
y 0 1
c y
x
−2 −1 O 1 2 3 4
−1
267358.indb 21 05/04/19 5:54 PM

63 l: 3x − y = 0 y
l m
x 0 1
4
y 0 3
3
m: 4x − y = 12
n
x 3 4 2
y 0 4
1
n: x + 3y = 5 x
−1 O 1 2 3 4
x 2 5
−1
y 1 0
−2
Bladzijde 33
64 a y = 0 invullen geeft 5x = 20, dus x = 4.
Dus xA = 4.
b x = 0 invullen geeft −2y = 20, dus y = −10.
Dus B(0, −10).
65 a x = −10 en y = 12 invullen geeft 3 · − 10 − 4 · 12 = 18 en dat klopt niet, dus (−10, 12) ligt niet op l.
c
= −78
b y = 0 invullen geeft 3x = 18, dus x = 6.
Dus A(6, 0).
18 1
c x = 0 invullen geeft −4y = 18, dus y = − 4 = − 42 .
1
Dus B(0, − 42).
d y
l
1
x
−1 O 1 2 3 4 5 6 7
−1
−2
−3
−4
−5
e x = 8 en y = a invullen geeft 3 · 8 − 4 · a = 18 oftewel 24 − 4a = 18

−4a = −6
−6 1
a = − 4 = 12
f x = p en y = p invullen geeft 3p − 4p = 18 oftewel −p = 18, dus p = −18.
267358.indb 22 05/04/19 5:54 PM

66 a x = 2y + 8
b y = −3x + 9
Bladzijde 34
67 a 5x − y = 10
5x = y + 10
1
x = 5y + 2
b 2x + y = 7
y = − 2x + 7
c 3x + 6y = 10
3x = − 6y + 10
1
x = − 2y + 33
d 2x − y = − 7
− y = − 2x − 7
y = 2x + 7
1
68 a 3 x + y = 10
1
y = − 3 x + 10
b 5x + 2y = 0
2y = − 5x
1
y = −22 x
c 2x − 3y = 6
− 3y = − 2x + 6
2
y = 3x − 2
69 a y = 2x + 9
− 2x + y = 9
1
b y = 2x
1
2x − y = 0
x − 2y = 0
3
c y = −4 x + 2
3
4x + y = 2
3x + 4y = 8
Door (0, 1), dus b = 1.
2
a=3
2
Dus k: y = 3 x + 1.
2
b y = 3x + 1
2
−3 x + y = 1
− 2x + 3y = 3
c Stel l: y = ax + b.
Door (0, 3), dus b = 3.
−3 1
a= = − 12
2
1
l: y = −12 x + 3
1
l: 12 x + y = 3
l: 3x + 2y = 6
267358.indb 23 05/04/19 5:54 PM

71 Stel m: y = ax + b. Stel n: y = ax + b.
1
−1 1 Door (−2, −1) en (2, 0), dus a = 4.
Door (−1, 4) en (1, 3), dus a = = − 2.
2 1
n: y = 4 x + b 1
1
m: y = − 2 x + b 1 r 4·2+b =0
r −2·1+b=3 door (2, 0)
door (1, 3) 1
1
−2 + b = 3 2+b=0
1
1 1 b = −2
b = 3 + 2 = 32
1 1 1 1
m: y = − 2 x + 32 n: y = 4 x − 2
1 1 1 1
m: 2 x + y = 32 n: − 4 x + y = − 2
m: x + 2y = 7 n: x − 4y = 2
72 Stel k: y = ax + b.
4 2
Van A(−1, −2) naar B(5, 2) ga je 6 naar rechts en 4 omhoog, dus a = = .
6 3
2
k: y = 3x + b 2
r3·5+b=2
door (5, 2) 1
33 + b = 2
1 1
b = 2 − 33 = − 13
2 1
k: y = 3 x − 13
2 1
k: − 3 x + y = −13
k: 2x − 3y = 4
1.6 Stelsels vergelijkingen
Bladzijde 35
73 a x = 2 en y = −1 invullen in x + y = 1geeft 2 − 1 = 1 en dat klopt, dus (2, −1) is
b
=1
een oplossing van x + y = 1.
x = 2 en y = −1 invullen in x − 2y = 4 geeft 2 − 2 · − 1 = 4 en dat klopt, dus (2, −1)
b
=4
is een oplossing van x − 2y = 4.
b S(2, −1)
74 a x = 1 en y = −3 invullen in x − y = 4 geeft 1 − − 3 = 4 en dat klopt.

b
=4
x = 1 en y = −3 invullen in 3x + 2y = −3 geeft 3 · 1 + 2 · − 3 = −3 en dat klopt.
c
= −3
x−y=4
Dus het stelsel b heeft het getallenpaar (1, −3) als oplossing.
3x − 2y = − 3
b x = −2 en y = 5 invullen in x + 2y = 8 geeft − 2 + 2 · 5 = 8 en dat klopt.
c
=8
x = −2 en y = 5 invullen in 2x + y = 1 geeft 2 · − 2 + 5 = 1 en dat klopt.
c
=1
x + 2y = 8
Dus het stelsel b heeft het getallenpaar (−2, 5) als oplossing.
2x + y = 1
c x = 3 en y = −1 invullen in x + y = 2 geeft 3 − 1 = 2 en dat klopt.
b
=2
x = 3 en y = −1 invullen in 3x − 2y = 7 geeft 3 · 3 − 2 · − 1 = 7 en dat klopt niet.
c
= 11
x+y=2
Dus het stelsel b heeft niet het getallenpaar (3, −1) als oplossing.
3x − 2y = 7
267358.indb 24 05/04/19 5:54 PM

Bladzijde 36
75 a x + 3y = 5
x = −3y + 5
Uit x = −3y + 5 en 3x + 5y = 11 volgt 3(− 3y + 5) + 5y = 11
− 9y + 15 + 5y = 11
− 4y = − 4
y=1
y = 1 geeft x = −3 · 1 + 5 = −3 + 5 = 2
Dus de oplossing is (2, 1).
b 2x + y = 5
y = −2x + 5
Uit y = −2x + 5 en 5x + 2y = 14 volgt 5x + 2(− 2x + 5) = 14
5x − 4x + 10 = 14
x=4
x = 4 geeft y = −2 · 4 + 5 = −8 + 5 = −3
Dus de oplossing is (4, −3).
c x + 5y = 10
x = −5y + 10
Uit x = −5y + 10 en 3x + 2y = 4 volgt 3(−5y + 10) + 2y = 4
−15y + 30 + 2y = 4
−13y = −26
y=2
y = 2 geeft x = −5 · 2 + 10 = −10 + 10 = 0
76 a 2x − y = 4
−y = −2x + 4
y = 2x − 4
Uit y = 2x − 4 en 3x − 2y = 2 volgt 3x − 2(2x − 4) = 2
3x − 4x + 8 = 2
−x = −6
x=6
x = 6 geeft y = 2 · 6 − 4 = 8
b x+y=0
y = −x
Uit y = −x en x − 2y = 6 volgt x − 2 · − x = 6
x + 2x = 6
3x = 6
x=2
x = 2 geeft y = −2
c 2x + 3y = 13
2x = −3y + 13
1 1
x = −12 y + 62
1 1 1 1
Uit x = −12 y + 62 en 3x − 7y = 8 volgt 3(−12 y + 62) − 7y = 8
1 1
−42 y + 192 − 7y = 8
1 1
−112 y = −112
y=1
1 1 1 1
y = 1 geeft x = − 12 · 1 + 62 = − 12 + 62 = 5
267358.indb 25 05/04/19 5:54 PM

77 4x − y = 3
−y = −4x + 3
y = 4x − 3
Uit y = 4x − 3 en 2x + 3y = 12 volgt 2x + 3(4x − 3) = 12
2x + 12x − 9 = 12
14x = 21
21 1
x = 14 = 12
1 1
x = 12 geeft y = 4 · 12 − 3 = 6 − 3 = 3
1
Dus S(12, 3).
Bladzijde 37
78 x+y=6
y = −x + 6
Uit y = −x + 6 en 5x + 4y = −20 volgt 5x + 4(− x + 6) = − 20
5x − 4x + 24 = − 20
x = − 44
x = −44 geeft y = 44 + 6 = 50
Dus S(−44, 50).
79 a x + y = 155
b x + 2y = 235
c x + y = 155
x = −y + 155
Uit x = −y + 155 en x + 2y = 235 volgt −y + 155 + 2y = 235 oftewel y = 80.
y = 80 geeft x = −80 + 155 = 75
d Er zitten 75 munten van 1 euro in de parkeermeter.
x + y = 280
80 a b
8x + 12y = 2660
b x + y = 280
y = −x + 280
Uit y = −x + 280 en 8x + 12y = 2660 volgt 8x + 12(− x + 280) = 2660
8x − 12x + 3360 = 2660
− 4x = − 700
x = 175
x = 175 geeft y = −175 + 280 = 105
c De bioscoop telt 105 plaatsen van 12 euro.
81 a x+y=1
b
1,4x + 2y = 1,5
x+y=1
y = −x + 1
Uit y = −x + 1 en 1,4x + 2y = 1,5 volgt 1,4x + 2(− x + 1) = 1,5
1,4x − 2x + 2 = 1,5
− 0,6x = − 0,5
− 0,5 5
x = − 0,6 = 6
5 5 1
x = 6 geeft y = − 6 + 1 = 6
5 1
Dus de oplossing is ( 6, 6 ).
5 1
b De nieuwe drank bestaat uit 6 liter appelsap en 6 liter perziksap.
267358.indb 26 05/04/19 5:54 PM

82 Er gaan zestien begeleiders mee, twee in elke bus. Dus ze gaan met in totaal acht bussen.
Dus x + y = 8.
Er blijven zes plaatsen onbezet, dus er zijn in totaal 390 + 6 = 396 plaatsen in de bussen.
Dus 36x + 54y = 396.
x + y = 18
Het stelsel b moet worden opgelost.
36x + 54y = 396
x+y=8
y = −x + 8
Uit y = −x + 8 en 36x + 54y = 396 volgt 36x + 54(− x + 8) = 396
36x − 54x + 432 = 396
− 18x + 432 = 396
− 18x = − 36
x=2
x = 2 geeft y = −2 + 8 = 6
Dus er zijn twee kleine en zes grote bussen nodig.
Gemengde opgaven
Bladzijde 38
1 a 3(2x − 10) = 3x − (5 − 4x) d 2x + 6x + 1 = −4(2 − 2x) − x
6x − 30 = 3x − 5 + 4x 2x + 6x + 1 = − 8 + 8x − x
6x − 3x − 4x = − 5 + 30 2x + 6x − 8x + x = − 8 − 1
− x = 25 x = −9
1
x = − 25 e 8 − 2(7 − 5x) = 2 (8x − 10)
b 5 − 2x = − 3(2 + x) 8 − 14 + 10x = 4x − 5
5 − 2x = − 6 − 3x 10x − 4x = − 5 − 8 + 14
− 2x + 3x = − 6 − 5 6x = 1
x = − 11 1
x=6
1 1 1
c 13 x − 6 = 12 x + 8 3 1 1
1 1 1
f 8x + 4 = 2 (x − 5) − 7
6 · 13 x − 6 · 6 = 6 · 12 x + 6 · 8 3 1 1 1
8x − 1 = 9x + 48 8x + 4 = 2 x − 22 − 7
3 1 1 1
8x − 9x = 48 + 1 8 · 8 x + 8 · 4 = 8 · 2 x − 8 · 22 − 8 · 7
− x = 49 3x + 2 = 4x − 20 − 56
x = − 49 3x − 4x = − 20 − 56 − 2
− x = − 78
x = 78
1266 1
2 a Horizontaal = 12 en verticaal = 2768 − 1502 = 1266, dus a = = 1052.
12
1
HV = 1052 t + b 1
r 1052 · 4 + b = 1502
door (4, 1502)
422 + b = 1502
b = 1502 − 422 = 1080
1
b HV = 2 HT
1 1
1052 t + 1080 = 2 (107t + 6704)
1 1
1052 t + 1080 = 532 t + 3352
1 1
1052 t − 532 t = 3352 − 1080
52t = 2272
2272
t = 52 ≈ 43,7
1990 + 43,7 = 2033,7, dus dat zal in het jaar 2033 zijn.
267358.indb 27 05/04/19 5:54 PM

y
3 a x 0 3
l
y 5 1
5
1
b x = 24 geeft y = − 13 · 24 + 5 = − 32 + 5 = − 27,
dus A(24, 37) ligt niet op l. 4
1
c yB = −43, dus −13 x + 5 = −43
3
1
−13 x = −43 − 5
1
−13 x = −48 2
1
3· = 3 · −48
−13 x
1
− 4x = − 144
x = 36
Dus xB = 36. x
O 1 2 3 4
1
d C(c, c − 2) op l geeft −13 c + 5 = c − 2
1 −1
3 · −13 c + 3 · 5 = 3 · c − 3 · 2
− 4c + 15 = 3c − 6
− 4c − 3c = − 6 − 15
− 7c = − 21
c=3
1
4 a f (6) = 2 · 6 − 3 = 3 − 3 = 0
1
g(6) = − 12 · 6 + 4 = − 9 + 4 = − 5
f (6) − g(6) = 0 − − 5 = 0 + 5 = 5
y
b x 0 2
g
f (x) −3 −2
5
x 0 2
4
g(x) 4 1
1 1 3
c f (x) = g(x) geeft 2 x − 3 = −12 x + 4
1 1
2 x + 12 x = 4 + 3 2
2x = 7
1
x = 32 1
1 1 1 3 1 f
f (32) = 2 · 32 − 3 = 14 − 3 = −14
1 1 x
Dus S(32, − 14). −1 O 1 2 3 4 5 6
1
d g(− 20) = − 12 · − 20 + 4 = 30 + 4 = 34 −1
Dus yP = 34.
−2
−3
1
e f (x) = 0 geeft 2 x − 3 = 0
1 y
2x = 3
Q
x=6 x
O 6
Dus Q(6, 0).
f (0) = −3, dus R(0, −3). 3 f
Zie de schets hiernaast.
1
opp -OQR = 2 · 6 · 3 = 9 R
267358.indb 28 05/04/19 5:54 PM

Bladzijde 39
5 a p is evenwijdig met q, dus a = rcp = rcq = −4.
b q: y = − 4x + b
r − 4 · − 5 + b = 17
door A(− 5, 17)
20 + b = 17
b = 17 − 20 = − 3
c Stel r: y = ax + b.
r is evenwijdig met q, dus a = rcr = rcq = −4.
r: y = − 4x + b
r − 4 · 7 + b = 28
door B(7, 28)
− 28 + b = 28
b = 28 + 28 = 56
Dus r: y = −4x + 56.
6 a x = −6 en y = 20 invullen geeft 5 · − 6 − 2 · 20 = 15 en dat klopt niet.
⎨
⎧
⎪
⎪
⎪
⎪
⎪
⎪
⎩
= −70
Dus A(−6, 20) ligt niet op m.
1
b x = 0 invullen geeft −2y = 15 oftewel y = − 72.
1
Dus B(0, − 72).
y
c x 1 3 m
y −5 0
3
d x = p en y = 2p invullen geeft 5p − 2 · 2p = 15
5p − 4p = 15 2
p = 15
e m: 5x − 2y = 15 1
m: −2y = −5x + 15
1 1
m: y = 22 x − 72 −1 O 1 2 3 4
x
Stel n: y = ax + b. −1
1
n is evenwijdig met m, dus a = rcn = rcm = 22.
1
n: y = 22 x + b 1 −2
r 2 · −10 + b = −15
door C(−10, −15) 2
− 25 + b = − 15
b = − 15 + 25 = 10 −3
1
n: y = 22 x + 10
−4
1
n: − 22 x + y = 10
n: 5x − 2y = − 20 −5
−6
7 a x + y = 40
y = 40 − x
Uit y = 40 − x en 2x − 3y = 15 volgt 2x − 3(40 − x) = 15
2x − 120 + 3x = 15
2x + 3x = 15 + 120
5x = 135
x = 27
x = 27 geeft y = 40 − 27 = 13
Dus S(27, 13).
b x = 27 en y = 13 invullen in x − 2y = 1 geeft 27 − 2 · 13 = 1 en dat klopt.
⎧
⎪
⎪
⎨
⎪
⎪
⎩
=1
Dus n gaat ook door het punt S(27, 13).
Dus de drie lijnen gaan door één punt.
267358.indb 29 05/04/19 5:54 PM

8 a Heen, met wind mee, geldt 3,6(x + y) = 3600.
Terug, met tegenwind, geldt 4,5(x − y) = 3600.
3600
Uit 4,5(x − y) = 3600 volgt x − y = = 800, dus x = y + 800.
4,5
Uit x = y + 800 en 3,6(x + y) = 3600 volgt 3,6(y + 800 + y) = 3600
3600
2y + 800 =
3,6
2y + 800 = 1000
2y = 1000 − 800
2y = 200
y = 100
Dus de windsnelheid is 100 km/uur.
1
9 a Evenwijdig met l: y = 7x − 2, dus 2a = 7, dus a = 32.
Dit geeft f (x) = 7x + b − 12.
f (6) = −40 geeft 7 · 6 + b − 12 = −40
42 + b − 12 = −40
b = −40 − 42 + 12 = −70
b f (0) = 40 geeft 0 + b − 12 = 40
b = 40 + 12 = 52
Uit f (x) = 2ax + 40 en f (−4) = 0 volgt 2a · −4 + 40 = 0
−8a + 40 = 0
−8a = −40
a=5
x−3 2−x 2x − 1 3 − x
10 a =5+ c − = 12
6 3 5 3
x−3 2−x 2x − 1 3−x
6· =6·5+6· 15 · − 15 · = 15 · 12
6 3 5 3
x − 3 = 30 + 2(2 − x) 3(2x − 1) − 5(3 − x) = 180
x − 3 = 30 + 4 − 2x 6x − 3 − 15 + 5x = 180
x + 2x = 30 + 4 + 3 6x + 5x = 180 + 3 + 15
3x = 37 11x = 198
37 1 x = 18
x = 3 = 123
d 8(2x − 1) + 4(3 − 4x) = 4
b 4(5x + 7) − 2(10x − 3) = 8 16x − 8 + 12 − 16x = 4
20x + 28 − 20x + 6 = 8 16x − 16x = 4 + 8 − 12
20x − 20x = 8 − 28 − 6 0x = 0
0x = − 26 elke x is een oplossing
geen oplossing
267358.indb 30 05/04/19 5:55 PM

Diagnostische toets
Bladzijde 42
1 a 5(x − 3) = 7x + 8 c 2(3x − 1) = x − (3x − 14)
5x − 15 = 7x + 8 6x − 2 = x − 3x + 14
5x − 7x = 8 + 15 6x − x + 3x = 14 + 2
− 2x = 23 8x = 16
23 1
x = − 2 = − 112 x=2
2 1 3 1 1 1
b 3x − 2 = 5x − 5 d 6a + 4 = 3 (a − 3) − 12 a
2 1 3 1 1 1
15 · 3 x − 15 · 2 = 15 · 5 x − 15 · 5 6a + 4 = 3 a − 1 − 12 a
10x − 30 = 3x − 9 1 1 1
6 · 6 a + 6 · 4 = 6 · 3 a − 6 · 1 − 6 · 12 a
10x − 3x = − 9 + 30
7x = 21 a + 24 = 2a − 6 − 9a
x=3 a − 2a + 9a = − 6 − 24
8a = − 30
− 30 3
a = 8 = − 34
1 y
2 a l: y = 12 x − 2
m l
x 0 2
3
y −2 1
2
m: y = − 2x
1
x 0 1
y 0 −2 x
−2 −1 O 1 2 3 4
3
n: y = − 4 x + 2 −1
x 0 4 n
−2
y 2 −1
1
b x = −4 geeft y = 12 · − 4 − 2 = − 6 − 2 = − 8
Dus yA = −8.
c −2b = 12
b = −6
3
d − 4c + 2 = c
3
4 · − 4c + 4 · 2 = 4 · c
−3c + 8 = 4c
− 3c − 4c = − 8
− 7c = − 8
−8 1
c = − 7 = 17
3 k is evenwijdig met l, dus a = rck = rcl = 10.

k: y = 10x + b
r 10 · − 4 + b = 20
R(− 4, 20) op k
− 40 + b = 20
b = 20 + 40 = 60
267358.indb 31 05/04/19 5:55 PM

4 Stel k: y = ax + b.
4
Door (−2, −2) en (3, 2), dus a = 5.
4
k: y = 5 x + b 4
r 5·3+b =2
door (3, 2)
2
25 + b = 2
2 2
b = 2 − 25 = − 5
4 2
Dus k: y = 5 x − 5.
Stel l: y = ax + b.
−3 3
Door (−2, 4) en (2, 1), dus a = = − 4.
4
3
l: y = − 4 x + b 3
r −4·2+b=1
door (2, 1)
1
− 12 + b = 1
1 1
b = 1 + 12 = 22
3 1
Dus l: y = − 4 x + 22.
5 Stel P = ar + b.
− 250 5
Door (−100, 150) en (300, −100), dus a = = − 8.
400
5
P = − 8r + b 5
r − 8 · − 100 + b = 150
door (− 100, 150)
1
622 + b = 150
1 1
b = 150 − 622 = 872
5 1
Dus P = − 8 r + 872.
6 a y
x 0 5
f (x) −2 0
2
2
b f (− 20) = 5 · − 20 − 2 = − 8 − 2 = − 10
2
c f (− 40) = 5 · − 40 − 2 = − 16 − 2 = − 18 1
Dus A ligt op de grafiek van f.
d yB = 20, dus f (x) = 20 x
−2 −1 O 1 2 3 4 5 6
2
5 x − 2 = 20
2 −1
5 x = 20 + 2 f
2
5 x = 22 −2
2
5 · 5 x = 5 · 22
2x = 110
x = 55
Dus xB = 55.
Bladzijde 43
7 a f (−3) = 54 geeft 4a · −3 − 18 = 54
−12a = 54 + 18
−12a = 72
a = −6
b f (2) = 2a geeft 4a · 2 − 18 = 2a
8a − 18 = 2a
8a − 2a = 18
6a = 18
a=3
1 1 1
c Evenwijdig met m: y = 3 x + 8, dus 4a = 3, dus a = 12.
267358.indb 32 05/04/19 5:55 PM

Bladzijde 43
1 y
8 a f (x) = 0 geeft − 2 x + 5 = 0
1
− 2 x = −5 1
22 P
x
x = 10 O
Dus A(10, 0).
f (0) = 5, dus B(0, 5).
b g(x) = 0 geeft 4x − 10 = 0
4x = 10
1 10 g
x = 22
1
Dus P(22, 0).
g(0) = −10, dus Q(0, −10).
Zie de schets hiernaast.
1 1 1
opp -OPQ = 2 · 22 · 10 = 122
Q
9 f (x) = g(x) geeft −8x + 36 = 3(5 − x)

−8x + 36 = 15 − 3x
−8x + 3x = 15 − 36
−5x = −21
− 21 1
x = − 5 = 45
1 1 4 12 2
g(45) = 3(5 − 45) = 3 · 5 = 5 = 25
1 2
Dus S(45, 25).
10 g(−2) = 20 geeft −2b + 8 = 20

−2b = 12
b = −6
b = −6 geeft f (x) = ax − 6
f (−2) = 20 geeft −2a − 6 = 20
−2a = 26
a = −13
11 a x = 45 en y = 70 invullen geeft 5 · 45 − 3 · 70 = 15 en dat klopt.

⎧
⎪
⎪
⎪
⎨
⎪
⎪
⎪
⎩
= 15
Dus A(45, 70) ligt op l.
b y = 0 invullen geeft 5x = 15 oftewel x = 3, dus B(3, 0).
c l: 5x − 3y = 15 y
x 0 3 l
2
y −5 0
m
m: x − 3y = 0 1
x 0 3
x
−1 O 1 2 3 4 5
y 0 1
d x = p en y = 2p invullen geeft −1
5 · p − 3 · 2p = 15
5p − 6p = 15 −2
−p = 15
p = −15 −3
−4
−5
267358.indb 33 05/04/19 5:55 PM

1
12 a 3x − 2 y = 5
1
− 2 y = −3x + 5
y = 6x − 10
1
b y = −4x + 2
1
4x + y = 2
x + 4y = 8
13 Stel l: y = ax + b.
−2 2
Door (−1, 3) en (2, 1), dus a = = − 3.
3
2
l: y = − 3 x + b 2
r − 3 · −1 + b = 3
(
door − 1, 3 )
2
3+b=3
2 1
b = 3 − 3 = 23
2 1
l: y = − 3 x + 23
2 1
l: 3 x + y = 23
l: 2x + 3y = 7
14 4x + y = 11
y = 11 − 4x
Uit y = 11 − 4x en 3x − 2y = 11 volgt 3x − 2(11 − 4x) = 11
3x − 22 + 8x = 11
3x + 8x = 11 + 22
11x = 33
x=3
x = 3 geeft y = 11 − 4 · 3 = 11 − 12 = −1
15 a 5x + 6y = 28
b
4x + 8y = 32
4x + 8y = 32
x + 2y = 8
x = 8 − 2y
Uit x = 8 − 2y en 5x + 6y = 28 volgt 5(8 − 2y) + 6y = 28
40 − 10y + 6y = 28
− 10y + 6y = 28 − 40
− 4y = − 12
y=3
y = 3 geeft x = 8 − 2 ∙ 3 = 8 − 6 = 2
b Een zak krentenbollen kost 2 euro.
Herhaling
Bladzijde 44
1 a 6x − 5 = 7x − 9 c 2(5 − 2a) = 4 − a
6x − 7x = − 9 + 5 10 − 4a = 4 − a
−x = −4 − 4a + a = 4 − 10
x=4 − 3a = − 6
b 4(t − 1) = 3(2t + 1) a=2
4t − 4 = 6t + 3 d 2p − (p − 1) = 8 − 2(p − 1)
4t − 6t = 3 + 4 2p − p + 1 = 8 − 2p + 2
− 2t = 7 2p − p + 2p = 8 + 2 − 1
7 1
t = − 2 = − 32 3p = 9
p=3
267358.indb 34 05/04/19 5:55 PM

1 1
2 a 3 (2 − x) − 4 = 2 x +5 c 1,2(x − 1) = 2,1x − 3(x − 2)
2 1 1 1,2x − 1,2 = 2,1x − 3x + 6
3 − 3x − 4 = 2x + 5
1,2x − 2,1x + 3x = 6 + 1,2
2 1
6 · 3 − 6 · 3x − 6 · 4 = 6 · 12 x + 6 · 5 2,1x = 7,2
4 − 2x − 24 = 3x + 30 7,2 72 24 3
x = 2,1 = 21 = 7 = 37
− 2x − 3x = 30 − 4 + 24
1 1 3
− 5x = 50 d 4 (x + 20) = 2 x − 4 x
x = − 10 1 1 3
5 1 1 1 4x + 5 = 2x − 4x
b 6 x − 4 = 3 x + 12 1 1 3
5 1 4x − 2x + 4x = −5
12 · 6 x − 12 · 4 = 12 · 13 x + 12 · 112 1
10x − 3 = 4x + 18 2 x = −5
x = − 10
10x − 4x = 18 + 3
6x = 21
21 1
x = 6 = 32
1 y
3 a l: y = − 12 x + 4
l n
p
x 0 2
4
y 4 1
3
2
b m: y = 3 x − 1 m
2
x 0 3
y −1 1 1
n: y = 3x x
−2 −1 O 1 2 3 4
x 0 1
−1
y 0 3
−2
p: y = − x + 2
x 0 2 −3
y 2 0
1
4 a x = −8 geeft y = − 12 · − 8 + 4 = 12 + 4 = 16
Dus A(−8, 16) ligt op l.
2
b x = −15 geeft y = 3 · −15 − 1 = −10 − 1 = −11
Dus B(−15, −9) ligt niet op m.
2
c x = 30 geeft y = 3 · 30 − 1 = 20 − 1 = 19
Dus yC = 19.
1
d − 12 · 12 + 4 = a
−18 + 4 = a
a = −14
2
e 3b − 1 = − 3
2
3b = − 3 + 1
2
3b = −2
2
3 · 3b = 3 · −2
2b = −6
b = −3
267358.indb 35 05/04/19 5:55 PM

2
f 3c − 1 =c
2
3c − c =1
1
− 3c = 1
c = −3
Bladzijde 45
5 a l is evenwijdig met k, dus a = rcl = rck = 3.
b 3 · 5 + b = 20
15 + b = 20
b = 20 − 15 = 5
6 m is evenwijdig met p, dus a = rcm = rcp = 5.

m: y = 5x + b
r 5 · − 8 + b = 20
B(− 8, 20) op m
− 40 + b = 20
b = 20 + 40 = 60
3
7 a 4 ·3+b=1
1
24 + b = 1
1 1
b = 1 − 24 = − 14
3 1
b k: y = 4 x − 14
c Stel l: y = ax + b.
−3 1
Door (−1, 1) en (1, −2) geeft a = = − 12.
2
1
l: y = −12 x + b 1
r −12 · 1 + b = −2
door (1, −2)
1
−12 + b = −2
1 1
b = − 2 + 12 = − 2
1 1
Dus l: y = − 12 x − 2.
8 a Op de lijn liggen bijvoorbeeld de roosterpunten (100, 200) en (250, 100).

− 100 2
b Van (100, 200) naar (250, 100) ga je 150 naar rechts en 100 omlaag, dus a = = − 3.
150
2
V = − 3s + b 2
r − 3 · 100 + b = 200
(
door 100, 200 ) 2
− 66 3 + b = 200
2 2
b = 200 + 66 3 = 266 3
2 2
Dus V = − 3 s + 266 3.
1
9 a f (−10) = − 2 · −10 + 3 = 5 + 3 = 8
1
f (20) = − 2 · 20 + 3 = −10 + 3 = −7
1 1 1 3 1
f (12) = − 2 · 12 + 3 = − 4 + 3 = 24
1
b Omdat f (10) = − 2 · 10 + 3 = −5 + 3 = −2 ligt het punt (10, −2) op de grafiek van f.
1 1 1 1
c f (25) = − 2 · 25 + 3 = −122 + 3 = −92 2 −82
1
Dus het punt (25, − 82) ligt niet op de grafiek van f.
1
d − 2 x + 3 = 20
1
− 2 x = 20 − 3
1
− 2 x = 17
x = − 34
Dus de x-coördinaat van P is −34.
267358.indb 36 05/04/19 5:55 PM

e yQ = −10, dus f (x) = −10
1
− 2 x + 3 = − 10
1
− 2 x = − 10 − 3
1
− 2 x = − 13
x = 26
Dus xQ = 26.
Bladzijde 46
1
10 a f (−3) = 17 geeft 3 a · − 3 + 20 = 17
− a + 20 = 17
−a = −3
a=3
1
b Evenwijdig met k: y = 8x + 7, dus 3 a = 8, dus a = 24.
1
c f (9) = a geeft 3 a · 9 + 20 = a
3a + 20 = a
2a = − 20
a = − 10
11 a 5x − 20 = 0
5x = 20
x=4
Dus xA = 4 en A(4, 0).
b f (0) = −20, dus B(0, −20).
1
c g(x) = 0 geeft 5 x − 7 = 0
1
5x = 7
x = 35
Dus het snijpunt met de x-as is (35, 0).
g(0) = −7, dus het snijpunt met de y-as is (0, −7).
1
12 a h(x) = 0 geeft − 22 x + 10 = 0
1
− 22 x = − 10
x=4
Dus A(4, 0).
h(0) = 10, dus B(0, 10).
b OA = 4 en OB = 10
1
opp -OAB = 2 · 4 · 10 = 20
13 a 0,6x + 0,9 = −1,4x + 3,5

0,6x + 1,4x = 3,5 − 0,9
2x = 2,6
x = 1,3
Dus xS = 1,3.
b f (1,3) = 0,6 ∙ 1,3 + 0,9 = 1,68
Dus yS = 1,68 en S(1,3; 1,68).
Bladzijde 47
14 a g(−4) = 10 geeft −4b + 2 = 10
−4b = 8
b = −2
b = −2 geeft f (x) = ax − 2
f (−4) = 10 geeft −4a − 2 = 10
−4a = 12
a = −3
267358.indb 37 05/04/19 5:55 PM

b g(−3) = 7 geeft −3b + 2 = 7
−3b = 5
5 2
b = − 3 = − 13
2 2
b = − 13 geeft f (x) = ax − 13
2
f (−3) = 7 geeft − 3a − 13 = 7
2
− 3a = 83
2
3 · − 3a = 3 · 83
− 9a = 26
26 8
a = − 9 = − 29
15 a x = 12 en y = −1 invullen geeft 12 + 2 · − 1 = 10 en dat klopt.

⎧
⎪
⎪
⎨
⎪
⎪
⎩
= 10
Dus A(12, −1) ligt op l.
b x = −6 en y = 8 invullen geeft − 6 + 2 · 8 = 10 en dat klopt.
⎧
⎪
⎪
⎨
⎪
⎪
⎩
= 10
Dus B(−6, 8) ligt op l.
c x = 0 invullen geeft 2y = 10 oftewel y = 5, dus het snijpunt met de y-as is (0, 5).
d y = 0 invullen geeft x = 10, dus het snijpunt met de x-as is (10, 0).
e x = p en y = 2p invullen geeft p + 2 ∙ 2p = 10
p + 4p = 10
5p = 10
p=2
16 a
x 0 4
y 3 0
b,c y
m
x
−2 −1 O 1 2 3 4 5
−1
l
−2
−3
−4
c
x 0 2
y −3 0
267358.indb 38 05/04/19 5:55 PM

d x = p en y = 3p invullen geeft 3 ∙ p − 2 ∙ 3p = 6
3p − 6p = 6
−3p = 6
p = −2
17 a
x 0 0
y 0 0
Je kunt m nu nog niet tekenen omdat je maar één punt van m weet, namelijk het punt (0, 0).
b x = 1 invullen geeft 2 · 1 − y = 0 oftewel 2 − y = 0, en dit geeft y = 2.
Je weet nu het punt (1, 2).
c y
m
4
x
−1 O 1 2
−1
−2
Bladzijde 48
18 a 3x + y = 7
y = −3x + 7
b 5x − 2y = 10
−2y = −5x + 10
1
y = 22 x − 5
c y = −3x + 12
3x + y = 12
1
d y = 3x − 2
1
−3x + y = −2
x − 3y = 6
19 1 y = 11 − 5x
2 2x − 3(11 − 5x) = 18
3 2x − 33 + 15x = 18
2x + 15x = 18 + 33
17x = 51
x=3
4 y = 11 − 5 ∙ 3 = 11 − 15 = −4
De oplossing van het stelsel is (3, −4).
267358.indb 39 05/04/19 5:55 PM

20 a x − 2y = 13
x = 2y + 13
Uit x = 2y + 13 en 4x + 5y = 13 volgt 4(2y + 13) + 5y = 13
8y + 52 + 5y = 13
8y + 5y = 13 − 52
13y = − 39
y = −3
y = −3 geeft x = 2 · −3 + 13 = −6 + 13 = 7
De oplossing is (7, −3).
b 2x − y = 10
− y = − 2x + 10
y = 2x − 10
Uit y = 2x − 10 en 6x + 7y = 50 volgt 6x + 7(2x − 10) = 50
6x + 14x − 70 = 50
6x + 14x = 50 + 70
20 = 120
x=6
x = 6 geeft y = 2 · 6 − 10 = 12 − 10 = 2
De oplossing is (6, 2).
c x + 5y = 13
x = 13 − 5y
Uit x = 13 − 5y en 3x − 2y = 5 volgt 3(13 − 5y) − 2y = 5
39 − 15y − 2y = 5
− 15y − 2y = 5 − 39
− 17y = − 34
y=2
y = 2 geeft x = 13 − 5 · 2 = 13 − 10 = 3
De oplossing is (3, 2).
21 a Een reep chocolade kost x euro en drie blikjes fris kosten 3y euro, dus x + 3y = 5,50.
b Vier repen chocolade kosten 4x euro en vijf blikjes fris kosten 5y euro, dus 4x + 5y = 11,50.
x + 3y = 5,50
c b
4x + 5y = 11,50
x + 3y = 5,50
x = 5,50 − 3y
Uit x = 5,50 − 3y en 4x + 5y = 11,50 volgt 4(5,50 − 3y) + 5y = 11,50
22 − 12y + 5y = 11,50
− 12y + 5y = 11,50 − 22
− 7y = − 10,50
y = 1,50
y = 1,50 geeft x = 5,50 − 3 · 1,50 = 5,50 − 4,50 = 1,00
De oplossing is (1,00; 1,50).
d Een blikje fris kost 1,50 euro.
Onderzoek Hartslag en fitheid
Bladzijde 49
1 *
2 *
Bladzijde 50
3 a Hb = 0,85(220 − t) = 187 − 0,85t
b Ho = 0,65(220 − t) = 143 − 0,65t
267358.indb 40 05/04/19 5:55 PM

c,d
t 0 20 t 0 20
Hb 187 170 Ho 143 130
H
220
210
200
190
180
S
170
G T
160
150
140
130 Hb
A
120
110
100 Ho
90
80
70
60
t
O 10 20 30 40 50 60
e Alex traint het effectiefste, want hij zit met zijn hartslag in de trainingszone.
Glen traint ook effectief omdat hij met zijn hartslag in de trainingszone zit, maar hij zit met
zijn hartslag dichter bij de bovengrens dan Alex. Bij Glen is het daarom aannemelijker dat
er momenten tijdens zijn training zijn dat hij boven deze grens uitkomt.
4 a Ho = 0,65(230 − t) = 149,5 − 0,65t

Hb = 0,85(230 − t) = 195,5 − 0,85t
b,c t 30 50 t 30 50
Ho 130 117 Hb 170 153
H
220
210
200
190
180
170 M
160
150
L
140
I Hb
130 E
120
110
100 Ho
90
80
70
60
t
O 10 20 30 40 50 60
267358.indb 41 05/04/19 5:55 PM

d Ilse traint het effectiefste, want zij is de enige die in de trainingszone zit.
Els mag de trainingsintensiteit wat opvoeren, voor Mimi en Lotte is het aan
te bevelen rustiger aan te doen
5 a 149,5 − 0,65t = 140 195,5 − 0,85t = 140

−0,65t = 140 − 149,5 −0,85t = 140 − 195,5
−0,65t = −9,5 −0,85t = −55,5
− 9,5 − 55,5
t = − 0,65 ≈ 14,6 t = − 0,85 ≈ 65,3
Eva is minstens 14 en hoogstens 65 jaar.
b 143 − 0,65t = 130 187 − 0,85t = 130
−0,65t = 130 − 143 −0,85t = 130 − 187
−0,65t = −13 −0,85t = −57
−13 − 57
t = − 0,65 = 20 t = − 0,85 ≈ 67,1
Jochem is minstens 20 en hoogstens 67 jaar.
Bladzijde 51
6 a 4 minuten is 4 · 60 = 240 seconden.
100 · 240
F= ≈ 144
62 + 55 + 50
b 3 minuten is 3 · 60 = 180 seconden.
100 · 180
= 60
H1 + H2 + H3
18 000
= 60
H1 + H2 + H3
18 000
H1 + H2 + H3 = = 300
60
c 4 minuten is 4 · 60 = 240 seconden.
100 · 240
= 75
H1 + H2 + H3
24 000
= 75
H1 + H2 + H3
24 000
H1 + H2 + H3 = = 320
75
Stel H3 = x.
Dan is H2 = x + 5 en H1 = x + 5 + 5 = x + 10.
Er geldt x + 10 + x + 5 + x = 320
x + x + x = 320 − 10 − 5
3x = 305
305
x = 3 ≈ 101,7
Dus H3 ≈ 102.
7 a 4 minuten is 4 · 60 = 240 seconden.

Bij een fitheid die goed is, hoort een index van 80-90.
100 · 240 100 · 240
= 80 = 90
H1 + H2 + H3 H1 + H2 + H3
24 000 24 000
= 80 = 90
H1 + H2 + H3 H1 + H2 + H3
24 000 24 000 2
H1 + H2 + H3 = = 300 H1 + H2 + H3 = = 2663
80 90
Stel H1 = x.
Dan is H2 = x − 4 en H3 = x − 4 − 8 = x − 12.
2
x + x − 4 + x − 12 = 300 x + x − 4 + x − 12 = 2663
2
x + x + x = 300 + 4 + 12 x + x + x = 2663 + 4 + 12
2
3x = 316 3x = 2823
x ≈ 105,3 x ≈ 94,2
Dus H1 is minstens 94 en hoogstens 105.
267358.indb 42 05/04/19 5:55 PM

b 3 minuten is 3 · 60 = 180 seconden.
Bij een fitheid die matig is, hoort een index van 55-64.
Stel H1 = x, dan is H2 = x en H3 = x.
100 · 180 100 · 180
= 55 = 64
x+x+x x+x+x
18 000 18 000
= 55 = 64
3x 3x
6000 6000
x = 55 x = 64
6000 6000
x= ≈ 109,1 x= = 93,75
55 64
Dus bij Natasja is H1 minstens 94 en hoogstens 109.
8 *
267358.indb 43 05/04/19 5:55 PM

2 Gelijkvormigheid
Voorkennis Berekeningen in driehoeken
Bladzijde 54
1 In -ABC is ∠C = 90°, dus AC2 + BC2 = AB2
52 + 22 = AB2
AB2 = 25 + 4 = 29
AB = 冑29 ≈ 5,39 cm
In -DEF is ∠D = 90°, dus DE2 + DF2 = EF2
DE2 + 32 = 5,82
DE2 = 33,64 − 9 = 24,64
DE = 冑24,64 ≈ 4,96 cm
In -QRS is ∠S = 90°, dus QS2 + RS2 = QR2
QS2 + 42 = 4,62
QS2 = 21,16 − 16 = 5,16
QS = 冑5,16 = 2,271...
Dus PQ = 2 · 2,271... ≈ 4,54 cm
Bladzijde 55
2 a Zie de figuur hiernaast. Q
∠R = 90°, dus PR2 + QR2 = PQ2
7,22 + QR2 = 8,32 8,3
QR2 = 68,89 − 51,84 = 17,05
QR = 冑17,05 ≈ 4,13 cm
P R
7,2
b Zie de figuur hiernaast. D C

In -ABC is ∠B = 90°, dus AB2 + BC2 = AC2
62 + 42 = AC2
4
AC2 = 36 + 16 = 52
AC = 冑52 ≈ 7,21 cm
Dus elke diagonaal is 7,21 cm. A 6 B
c Zie de figuur hiernaast. E

In -EFG is ∠G = 90°, dus EG2 + FG2 = EF2
EG2 + 4,52 = 72
EG2 = 49 − 20,25 = 28,75 7 7
EG = 冑28,75 ≈ 5,36 cm
Dus de hoogte die bij zijde DF hoort is 5,36 cm.
D F
4,5 G 4,5
3 a ∠C1 = ∠C2 = 105° (overstaande hoeken)
∠B = ∠E = 46° (Z-hoeken)
∠A = 180° − 105° − 46° = 29° (hoekensom driehoek)
b ∠P = 180° − 82° − 31° = 67° (hoekensom driehoek)
∠T1 = ∠Q = 31° (F-hoeken)
∠T2 = 180° − 31° = 149° (gestrekte hoek)
4 a ∠K = ∠L1 = 32° (basishoeken)

∠M = 180° − 90° − 32° = 58° (hoekensom driehoek)
∠N1 = 180° − 32° − 32° = 116° (hoekensom driehoek)
∠N2 = 180° − 116° = 64° (gestrekte hoek)
b ∠A12 = ∠B3 = 68° (F-hoeken)
∠D1 = 180° − 32° − 68° = 80° (hoekensom driehoek)
∠A1 = 68° − 38° = 30°
∠C2 = ∠A1 = 30° (Z-hoeken)
∠S1 = 180° − 32° − 30° = 118° (hoekensom driehoek)
∠S2 = 180° − 118° = 62° (gestrekte hoek)
267358.indb 44 05/04/19 5:55 PM

2.1 Kruisproducten en parallelprojectie
Bladzijde 56
3 12 2 20 300
1
1 1
5 20 33 333 500
2 2 · 25 = 50 en 10 · 5 = 50, dus 2 · 25 = 10 · 5.
10 · 21 = 210 en 14 · 15 = 210, dus 10 · 21 = 14 · 15.
De twee vermenigvuldigingen hebben steeds dezelfde uitkomst.
Bladzijde 57
8 · 95 2
3 a x= = 503 b 7(x + 1) = 2(x − 5) c 2x = 4(1,5 − x)
15
7x + 7 = 2x − 10 2x = 6 − 4x
5x = −17 6x = 6
− 17 2 x=1
x= = − 35
5
4·7 2,3 · 12 5 · 30 2
4 a x= = 14 b x= = 6,9 c x= = 163
2 4 9
5 a 5(x − 1) = 3(x + 3) b 3(2x + 1) = 4(x − 1) c 12(x − 1) = 5 · 7,2

5x − 5 = 3x + 9 6x + 3 = 4x − 4 12x − 12 = 36
2x = 14 2x = −7 12x = 48
x=7 −7 1 x=4
x= = − 32
2
15 · 9 3
6 a 7,9x = 2,3(3x + 2) b x= = 334 c 3(7 + 2x) = 2(1 − x)
4
7,9x = 6,9x + 4,6 21 + 6x = 2 − 2x
x = 4,6 8x = −19
− 19 3
x= = − 28
8
Bladzijde 58
6 9 21 · 9 1
7 a geeft x = = 312
21 x 6
6 y 6 · 84
geeft y = = 24
21 84 21
8 x−3
b geeft 15(x − 3) = 8(x + 7,5)
15 x + 7,5 15x − 45 = 8x + 60
7x = 105
x = 15
8 2y
geeft 15 · 2y = 8(y − 11)
15 y − 11 30y = 8y − 88
22y = − 88
y = −4
2x 1−x
c geeft 2x · 3 = 4(1 − x)
4 3 6x = 4 − 4x
10x = 4
4 2
x= =
10 5
© Noordhoff Uitgevers Gelijkvormigheid 45
267358.indb 45 05/04/19 5:55 PM

2
2·5 3y 4
geeft 4 · 3y = 5 · 15
4 15 12y = 12
y=1
18 x 17 · 18 6
8 a geeft x = = 1225
25 17 25
18 81 25 · 81 1
geeft y = = 1122
25 y 18
15 x + 3
b geeft 15x = 7(x + 3)
7 x 15x = 7x + 21
8x = 21
21 5
x= = 28
8
15 y
geeft 15(y − 5) = 7y
7 y−5 15y − 75 = 7y
8y = 75
75 3
y= = 98
8
c
x+5 x geeft 3(x + 5) = 2x
2 3 3x + 15 = 2x
x = − 15
− 15 4y geeft − 15(1 − y) = 3 4y
·
3 1−y − 15 + 15y = 12y
3y = 15
y=5
9 a De lengte van de schaduw verandert niet.

b De schaduw schuift steeds verder omhoog.
6
10 a 4 kubussen hebben een schaduw van 6 cm, dus 1 kubus heeft een schaduw van = 1,5 cm,
4
dus als je zes van zulke kubussen opstapelt is de schaduw 6 · 1,5 = 9 cm.
b 1 kubus heeft een schaduw van 1,5 cm, dus een toren met een schaduw van 24 cm bestaat
24
uit = 16 kubussen.
1,5
aantal kubussen 4 6 16 20 40
c
lengte schaduw in cm 6 9 24 30 60
Bladzijde 59
80 120 72 60
11 Hierbij hoort de verhoudingstabel .
88 a b c
80 120 88 · 120
geeft a = = 132 cm
88 a 80
80 72 88 · 72
geeft b = = 79,2 cm
88 b 80
80 60 88 · 60
geeft c = = 66 cm
88 c 80
267358.indb 46 05/04/19 5:55 PM

Bladzijde 60
y 20 40
12 a Hierbij hoort de verhoudingstabel .
22 x 32
y 40 22 · 40
geeft y = = 27,5
22 32 32
Dus de toren is 40 + 20 + 27,5 = 87,5 meter hoog.
20 40 20 · 32
b geeft x = = 16
x 32 40
De schaduw is 22 + 16 + 32 = 70 meter lang.
13 a RS = x meter geeft QR = x + 1 meter en PQ = x + 2 meter.

PQ QR RS x+2 x+1 x
Hierbij hoort de verhoudingstabel oftewel .
PrQr QrRr RrSr PrQr 18,75 17,50
x+1 x
geeft 18,75x = 17,50(x + 1)
18,75 17,50 18,75x = 17,50x + 17,50
1,25x = 17,50
17,50
x= = 14
1,25
Dus PQ = 14 + 2 = 16 meter, QR = 14 + 1 = 15 meter en PS = 16 + 15 + 14 = 45 meter.
16 15 14
b Uit vraag a volgt de verhoudingstabel .
PrQr 18,75 17,50
16 15 16 · 18,75
geeft PrQr = = 20 meter
PrQr 18,75 15
14 a * m
Zie de figuur hiernaast. A
Aanpak
• Teken een lijnstuk KL.
• Teken een halve lijn m met eindpunt K. n
• Zet hierop met de passer vijf gelijke lijnstukken uit. Het
punt A is het snijpunt van het laatste cirkelboogje en lijn m. K L
• Teken door de punten A en L de lijn n.
• Construeer vervolgens vier lijnen evenwijdig met lijn n,
door de andere snijpunten van de cirkelboogjes en lijn m.
• Omdat de lijnstukken op m even lang zijn, zijn de projecties
van deze lijnstukken op het lijnstuk KL ook even lang. KL is
dus in vijf gelijke stukken verdeeld.
2
b Zie de figuur hiernaast. Er geldt dat PR = 13PQ. r
C
Aanpak
• Teken een lijnstuk PQ en verleng deze aan de kant van Q. B
• Teken een halve lijn r met eindpunt P.
• Zet hierop met de passer vijf gelijke lijnstukken uit. Het t
snijpunt van het derde cirkelboogje en lijn r noemen we B, s
en van het vijfde cirkelboogje en r noemen we C. P
Q R
• Teken de lijn s door B en Q. Nu is PQ op de manier van
vraag a in drie gelijke stukken te verdelen.
• Construeer de lijn t door het punt C, evenwijdig met s.
R is het snijpunt van t en het verlengde van PQ.
2 2
• Er geldt QR = 3PQ oftewel PR = 13PQ.
Merk op dat de gestippelde evenwijdige lijnen niet getekend
hoeven te worden.
267358.indb 47 05/04/19 5:55 PM

2.2 Gelijkvormigheid
Bladzijde 61
ACr 3
15 a De vergrotingsfactor is k = = = 2.
ABr 1,5
b CCr = k · BBr = 2 · 0,8 = 1,6 meter
AC = k · AB = 2 · 1,2 = 2,4 meter
BC = AC − AB = 2,4 − 1,2 = 1,2 meter
c
1,2 0,8 1,5
2,4 1,6 3
Ja, de tabel is een verhoudingstabel.
Bladzijde 62
16 a ∼ -QRP
-ABC ,
AB BC AC 18 16 12
b geeft
QR RP QP 8 RP QP
8 · 12 1 8 · 16 1
PQ = = 53 en PR = = 79.
18 18
17 a ∼ -PTS
-PQR ,
PQ QR PR 12 8 7
b geeft
PT TS PS 5 TS PS
5·7 5·8
PS = ≈ 2,9 en ST = ≈ 3,3.
12 12
18 a ∼ -EBD
-ABC ,
AB BC AC 6,1 3,2 4,3
b geeft
EB BD ED EB BD 7,6
3,2 · 7,6 6,1 · 7,6
BD = ≈ 5,7 en BE = ≈ 10,8.
4,3 4,3
Bladzijde 63
19 a ∠A1 = ∠A2 (gegeven)
∼ -AED (hh)
r -ABC ,
∠B = ∠E (gegeven)
AB BC AC 6 4 3
b geeft
AE ED AD 8 ED AD
8·3 8·4 1
AD = = 4, DE = = 53 en CD = AD − AC = 4 − 3 = 1.
6 6
Bladzijde 64
20 a ∠A (in -ABC) = ∠A (in -ADE)
r -ABC , ∼ -AED (hh)
∠C1 = ∠D (= 90°)
b In -ABC is ∠C1 = 90°, dus AB2 = AC2 + BC2
AB2 = 32 + 42 = 25
AB = 冑25 = 5
AB BCAC 5 4 3
geeft
AE EDAD AE 9 AD
5·9 1 9·3 3
AE = = 114 en AD = = 64.
4 4
267358.indb 48 05/04/19 5:55 PM

21 ∠B (in -ABC) = ∠B (in -BDE)
r -ABC , ∼ -EBD (hh)
∠A = ∠E (= 90°)
In -BDE is ∠E = 90°, dus BD2 = BE2 + DE2
BD2 = 122 + 52 = 169
BD = 冑169 = 13
AB BC AC 18 BC AC
geeft
EB BD ED 12 13 5
18 · 13 1 1 1
BC = = 192 en CE = BC − BE = 192 − 12 = 72.
12
22 ∠A (in -ABC) = ∠A (in -ACD)

r -ABC , ∼ -ACD (hh)
∠C12 = ∠D (= 90°)
In -ABC is ∠C12 = 90°, dus AB2 = AC2 + BC2
AB2 = 202 + 152 = 625
AB = 冑625 = 25
AB BC AC 25 15 20
geeft
AC CD AD 20 CD AD
20 · 20
AD = = 16 en BD = AB − AD = 25 − 16 = 9.
25
23 ∠B (in -ABC) = ∠B (in -BDE) (gegeven)

∼ -DBE (hh)
r -ABC ,
∠A = ∠D (= 90°)
AB BC AC 3,5 BC 1,76
geeft
DB BE DE 68,4 BE DE
68,4 · 1,76
DE = ≈ 34,4
3,5
Dus de hoogte van de mast is 34,4 meter.
24 ∠B (in -BCF) = ∠C (in -ACD) (gegeven) -BCF ,

∼ -CAD (hh)
r
∠C (in -BCF) = ∠A (= 90°)
BC CF BF 5 CF 7
geeft
CA AD CD 8 AD CD
8·7
CD = = 11,2
5
Dus de ladder CD is 11,2 meter.
2.3 Gelijkvormige driehoeken
Bladzijde 65
25 -BEF ∼ -AED en -BEF ∼ -CDF.
Bladzijde 66
26 ∠A = ∠D1 (F-hoeken)
∼ -DEC (hh)
r -ABC ,
∠C (in -ABC) = ∠C (in -CDE)
AB BC AC 30 BC AC
geeft
DE EC DC 20 21 24
30 · 24
AC = = 36 en AD = AC − CD = 36 − 24 = 12.
20
30 · 21 1 1 1
BC = = 312 en BE = BC − CE = 312 − 21 = 102.
20
267358.indb 49 05/04/19 5:55 PM

27 In -QRS is ∠R = 90°, dus QS2 = QR2 + RS2
QS2 = 82 + 62 = 100
QS = 冑100 = 10
∠P = ∠R (= 90°)
r -PQT , ∼ -RQS (hh)
∠T = ∠S (Z-hoeken)
PQ QT PT 20 QT PT
geeft
RQ QS RS 8 10 6
20 · 6 20 · 10
PT = = 15 en QT = = 25.
8 8
28 ∠A (in -APQ) = ∠D (F-hoeken)

∼ -DPC (hh)
r -APQ ,
∠P (in -APQ) = ∠P (in -CDP)
AP PQ AQ 3 PQ AQ
geeft
DP PC DC 9 PC 12
3 · 12
AQ = =4
9
29 ∠B = ∠A (= 90°)
∼ -ACD (hh)
r -BCE ,
∠C (in -BCE) = ∠C (in -ACD)
BC CE BE 1,30 CE 1,75
geeft
AC CD AD 21,30 CD AD
21,30 · 1,75
AD = ≈ 28,7
1,30
Dus de hoogte van de boom is 28,7 meter.
Bladzijde 67
30 ∠B = ∠D (= 90°)
∼ -EDC (hh)
r -ABC ,
∠A = ∠E (Z-hoeken)
AB BC AC 25 8 AC
geeft
ED DC EC ED 20 EC
25 · 20
DE = = 62,5
8
Dus de breedte van het kanaal is 62,5 meter.
31 Zie de figuur hiernaast. D E 115 C 200 T'

In -EST' is ∠E = 90°, dus ST ′2 = ES2 + ET ′2
115
ST ′2 = 1152 + 3152 = 112 450
ST ′ = 冑112 450 = 335,33... S
Bram geven we aan met het lijnstuk HV en zijn schaduw met

het lijnstuk H′V. Zie de figuur hiernaast. A 230 B
∠S = ∠V (= 90°)
r -STTr , ∼ -VHHr (hh)
∠Tr = ∠Hr (F-hoeken) T
ST TTr STr ST TTr 335,33... H

geeft 1,85
VH HHr VHr 1,85 HHr 4,47
S T' V H'
1,85 · 335,33... 335,33... 4,47
ST = ≈ 139
4,47
Dus de hoogte van de piramide is 139 meter.
PR · QT
32 Je kunt PQ niet berekenen met PQ = omdat je PR niet weet.
RS
267358.indb 50 05/04/19 5:55 PM

Bladzijde 68
33 a ∠E (in -ADE) = ∠E (in -CEF)
∼ -FCE (hh)
r -ADE ,
∠D = ∠C (= 90°)
Stel CE = x, dan is DE = 8,4 + x.
AD DE 6 8,4 + x
geeft
FC CE 1,8 x
6x = 1,8(8,4 + x)
6x = 15,12 + 1,8x
4,2x = 15,12
15,12
x= = 3,6, dus CE = 3,6.
4,2
b In -CEF is ∠C = 90°, dus EF2 = CE2 + CF2
EF2 = 3,62 + 1,82 = 16,2
EF = 冑16,2 ≈ 4,0
34 a ∠B = ∠E (Z-hoeken)
r -ABC , ∼ -DEC (hh)
∠A = ∠D (= 90°)
Stel AC = x, dan is CD = 6,6 − x.
BC AC 6,2 x
geeft
EC DC 2,6 6,6 − x
2,6x = 6,2(6,6 − x)
2,6x = 40,92 − 6,2x
8,8x = 40,92
40,92
x= = 4,65, dus AC = 4,65.
8,8
b In -ABC is ∠A = 90°, dus AB2 + AC2 = BC2
AB2 + 4,652 = 6,22
AB2 = 6,22 − 4,652 = 16,8175
AB = 冑16,8175 = 4,100...
1
opp -ABC = 2 · 4,100... · 4,65 ≈ 9,5
35 a ∠Q (in -ABQ) = ∠Q (in -CPQ)

∼ -PCQ (hh)
r -ABQ ,
∠B = ∠C (= 90°)
AB
BQ 8 7
geeft
PC
CQ PC 3
8·3 3
CP = = 37
7
3 4
b DP = CD − CP = 8 − 37 = 47
In -ADP is ∠D = 90°, dus AP2 = AD2 + DP2
4
AP2 = 42 + (47)2 = 36,897...
AP = 冑36,897... ≈ 6,1
267358.indb 51 05/04/19 5:55 PM

Bladzijde 69
36 ∠A (in -ADS) = ∠C (in -CES) (Z-hoeken) -ADS ,
∼ -CES (hh)
r
∠D (in -ADS) = ∠E (in -CES) (Z-hoeken)
In -CDE is ∠C = 90°, dus DE2 = CD2 + CE2
DE2 = 122 + 52 = 169
DE = 冑169 = 13
Stel DS = x, dan is ES = 13 − x.
AD DS 7 x
geeft
CE ES 5 13 − x
5x = 7(13 − x)
5x = 91 − 7x
12x = 91
91
x= ≈ 7,6, dus DS ≈ 7,6.
12
37 a Zie de figuur hiernaast. C

∠A (in -ABC) = ∠A (in -ADE)
∼ -ADE (hh)
r -ABC ,
∠B = ∠D (= 90°)
AB BC x+6 9
geeft 9
AD DE x 2 E
9x = 2(x + 6) 2
9x = 2x + 12
A B
7x = 12 x D 6
12
x= ≈ 1,7
7
Dus de lengte van deze schaduw is 1,7 meter.
b Zie de figuur hiernaast. C
Stel BG = y, dan is BF = y + 3,5.
∠F (in -BCF) = ∠F (in -FGH)
∼ -GFH (hh)
r -BFC ,
∠B = ∠G (= 90°)
9
BF BC y + 3,5 9 H
geeft
GF GH 3,5 2,5
2,5
2,5(y + 3,5) = 9 · 3,5 B F
2,5y + 8,75 = 31,5 y G 3,5
2,5y = 22,75
22,75
y= = 9,1
2,5
De afstand van de rechtermuur tot de lantaarnpaal is 9,1 meter.
38 a Zie de figuur hiernaast. C

H
In -ADF is ∠D1 = 180° − 90° − ∠A1 (hoekensom driehoek) 1
= 90° − ∠A1
Verder is ∠A2 = 180° − 90° − ∠A1 (gestrekte hoek)
1
= 90° − ∠A1 B
Dus ∠D1 = ∠A2. 2
∠D1 = ∠A2
r - ADF ,∼ - BAE (hh) D 2,5
∠F = ∠E (= 90°) 1 1,5
In -ABE is ∠E = 90°, dus AE2 + BE2 = AB2 1,2
AE2 + 1,52 = 2,52
AE2 = 2,52 − 1,52 = 4 F
1 2
E
AE = 冑4 = 2 A G
AD DF 1,2 DF
geeft
BA AE 2,5 2
1,2 · 2
DF = = 0,96 meter
2,5
267358.indb 52 05/04/19 5:56 PM

b In -BCH is ∠C1 = 180° − 90° − ∠B1 (hoekensom driehoek)
= 90° − ∠B1
Verder is ∠B2 = 180° − 90° − ∠B1 (gestrekte hoek)
= 90° − ∠B1
Dus ∠C1 = ∠B2.
∠B2 = ∠C1
r -AEB , ∼ -BHC (hh)
∠E = ∠H (= 90°)
AE AB 2 2,5
geeft
BH BC BH 1,2
2 · 1,2
BH = = 0,96
2,5
Dus CG = BE + BH = 1,5 + 0,96 = 2,46 meter.
39 a ∠A (in -ABS) = ∠C (in -CDS) (Z-hoeken) -ABS ,

∼ -CDS (hh)
r
∠B (in -ABS) = ∠D (in -CDS) (Z-hoeken)
In -BCD is ∠B = 90°, dus BD2 + BC2 = CD2
BD2 + 152 = 252
BD2 = 252 − 152 = 400
BD = 冑400 = 20
Stel BS = x, dan is DS = 20 − x.
AB BS 10 x
geeft
CD DS 25 20 − x
25x = 10(20 − x)
25x = 200 − 10x
35x = 200
200 5 5
x= = 57, dus BS = 57.
35
In -BCS is ∠B = 90°, dus CS2 = BS2 + BC2
5
CS2 = (57)2 + 152 = 257,65...
CS = 冑257,65... ≈ 16,1
AB AS 10 AS
b geeft
CD CS 25 16,05...
10 · 16,05...
AS = = 6,42...
25
Dus AC = AS + CS = 6,42... + 16,05... ≈ 22,5.
Bladzijde 71
40 In -EFG is ∠F = 90°, dus EG2 = EF2 + FG2
EG2 = 42 + 32 = 25 P
EG = 冑25 = 5
Zie de schets hiernaast met GS = EG − ES = 5 − 2 = 3.
∠E = ∠G (= 90°)
r -EPS , ∼ -GCS (hh) E 2 S 3 G
∠P = ∠C (in -CGS) (Z-hoeken)
EP ES EP 2
geeft 4
GC GS 4 3
4·2 2
EP = = 23
3 A C
267358.indb 53 05/04/19 5:56 PM

41 In -ABC is ∠B = 90°, dus AC2 = AB2 + BC2
1 1
AC2 = 62 + (42)2 = 564
Zie de figuur hiernaast.

AC = 冑561 1
4 = 72
Q
∠C = ∠G (= 90°)
∼ -SGQ (hh)
r -ACQ ,
∠Q (in -ACQ) = ∠Q (in -GQS) 3
1
AC CQ 72 5
geeft E S G
SG GQ SG 3
1 2
72 · 3 1 1 1
GS = = 42 en ES = EG − GS = 72 − 42 = 3. A C
5 72
1
42 Zie de figuur hiernaast. E H

∠A = ∠D (= 90°)
∼ -DHP (hh)
r -AQP ,
∠P (in -AQP) = ∠P (in -DHP) Q
4
AQ AP AQ 3
geeft
DH DP 4 5
4·3 2 P
3 A 2
D
AQ = = 25
5
6 C
Zie de figuur hiernaast met BR = AB − AR = 6 − 4 = 2. D T
∠A = ∠B (= 90°) S
r -APR ,∼ -BSR (hh) 2
∠P = ∠S (in - RBS) (Z-hoeken) 4
A B
R 2
AP AR 3 4
geeft
BS BR BS 2 3
3·2 1
BS = = 12
4 P
43 De uitgebreide stelling van Pythagoras geeft D C

(lengte stok)2 = 962 + 722 + 502 = 16 900,
dus lengte stok = 冑16 900 = 130 cm.
Zie hiernaast een schets van het grondvlak ABCD van het aquarium. 72
In -ABD is ∠A = 90°, dus BD2 = AB2 + AD2
BD2 = 962 + 722 = 14 400
BD = 冑14 400 = 120cm A
96
B
De stok steekt 130 − 26 = 104 cm in het water.

Zie hiernaast een schets van het diagonaalvlak met daarin de stok. H F
50 − x 26
Stel de hoogte van het water DP = x. Dan is HP = 50 − x. P
S
Q
∠P = ∠Q (= 90°) 104 50
r -HPS ,∼ -BQS (hh) x
∠H (in -HPS) = ∠B (in -BQS) (Z-hoeken)
D B
HP HS 50 − x 26 120
geeft
BQ BS x 104
26x = 104(50 − x)
26x = 5200 − 104x
130x = 5200
5200
x= = 40, dus de hoogte van het water is 40 cm.
130
Dus er zit 96 · 72 · 40 = 276 480 cm3 = 276,48 dm3 ≈ 276 L water in het aquarium.
267358.indb 54 05/04/19 5:56 PM

2.4 Bewijzen met gelijkvormigheid
Bladzijde 72
44 ∠A = ∠C1 (Z-hoeken)
∠B = ∠C3 (Z-hoeken) s ∠A + ∠C2 + ∠B = 180°
∠C1 + ∠C2 + ∠C3 = 180° (gestrekte hoek)
Bladzijde 73
45 a In het bewijs wordt gebruik gemaakt van Z-hoeken. Dit mag alleen als geldt dat
AB // CD en AD // BC. Volgens de definitie van een parallellogram zijn deze zijden
inderdaad evenwijdig.
b ∠B1 = ∠D2 (Z-hoeken)
r ∠B1 + ∠B2 = ∠D1 + ∠D2
∠B2 = ∠D1 (Z-hoeken)
∠B12 = ∠D12
c In vraag b is bewezen dat ∠B12 = ∠D12 en in de theorie is bewezen dat ∠A12 = ∠C12,
dus nu is bewezen dat in een parallellogram de overstaande hoeken even groot zijn.
Bladzijde 74
46 ∠A1 = ∠C2 (Z-hoeken)
∼ -CDA (hh)
r -ABC ,
∠A2 = ∠C1 (Z-hoeken)
AB BC AC
-ABC ∼ -CDA geeft
CD DA AC
AC = AC, dus AB = CD en BC = DA.
Dus de overstaande zijden in een parallellogram zijn even lang.
47 ∠A1 = ∠C2 (Z-hoeken)

∼ -CDS (hh)
r -ABS ,
∠B1 = ∠D2 (Z-hoeken)
AB BS AS
-ABS ∼ -CDS geeft
CD DS CS
Uit opgave 46 volgt AB = CD, dus AS = CS en BS = DS.
Dus de diagonalen in een parallellogram delen elkaar middendoor.
DE DF EF 1 1
48 = = = 12, dus de vergrotingsfactor k = 12.
AB AC BC
Bladzijde 75
49 AC : BD = 1 : 1
CD (in -ADC) : CD (in -BDC) = 1 : 1 s -ACD ,
∼ -BCD (zzr)
( ) ( )
∠D in -ADC = ∠D in -BDC = 90° ( )
Uit de gelijkvormigheid -ACD ∼ -BCD volgt dat ∠A = ∠B, want van gelijkvormige
driehoeken zijn de overeenkomstige hoeken gelijk.
Bladzijde 76
50 a In een gelijkbenige driehoek zijn de hoeken tegenover de even lange zijden even groot,
dus ∠A = ∠B, en ∠B = ∠C. Hieruit volgt dat ∠A = ∠B = ∠C.
b ∠A = ∠B = ∠C
r 3 · ∠C = 180°, dus ∠C = 60°
∠A + ∠B + ∠C = 180° (hoekensom driehoek)
en ∠A = ∠B = ∠C = 60°.
Dus in een gelijkzijdige driehoek zijn alle hoeken 60°.
267358.indb 55 05/04/19 5:56 PM

51 a ∠A12 = ∠B2 (basishoeken)
r ∠A123 = ∠B23
∠A3 = ∠B3 (= 90°)
AE : AB = 1 : 1 (vierkant ABDE) ∼ -GBA (zhz)
u -CAE ,
BC = AC (gegeven)
r AC : BG = 1 : 1
BC : BG = 1 : 1 (vierkant BCGF)
CE AE
b -CAE ∼
~ -GBA, dus
GA BA s CE = AG
AB = AE (vierkant ABDE)
52 ∠B1 = ∠B3 = 60° (gelijkzijdige driehoek)

∠B12 = 60° + ∠B2 s ∠B23 = ∠B12
∠B23 = 60° + ∠B2 ∼ -BAE (zhz)
u -BCD ,
AB : BC = 1 : 1 (gelijkzijdige driehoek ABC)
BE : BD = 1 : 1 (gelijkzijdige driehoek BDE)
BC CD
-BCD ∼ -BAE, dus
BA AE s AE = CD
AB = BC (gelijkzijdige driehoek ABC)
53 a ∠C (in - ABC) = ∠D (= 90°)

∼ - ACD (hh)
r - ABC ,
∠A (in - ABC) = ∠A (in - ACD)
AB AC
b geeft AC2 = AB ⋅ AD
AC AD
c ∠C (in -ABC) = ∠D (= 90°)
r -ABC ,∼ -CBD (hh)
∠B (in -ABC) = ∠B (in -BCD)
AB BC
geeft BC2 = AB ⋅ BD
CB BD
d AC2 + BC2 = AB ⋅ AD + AB ⋅ BD = AB(AD + BD) = AB ⋅ AB = AB2, dus AC2 + BC2 = AB2.
Hiermee is de stelling van Pythagoras bewezen.
2.5 Middenparallel en zwaartelijn
Bladzijde 77
54 a ∠A (in -APQ) = ∠A (in -ABC)

AQ : AC = 1 : 2 s -APQ , ∼ -ABC (zhz)
AP : AB = 1 : 2
AP 1 PQ 1
b Uit -APQ ∼ -ABC en = volgt = .
AB 2 BC 2
c Uit -APQ ∼ -ABC volgt dat ∠P1 = ∠B. Er is dus sprake van een paar even grote F-hoeken.
Uit de stelling boven opgave 54 volgt dat PQ // BC.
55 a CD = BD = 3, dus BC = 6.
1 1
EF = 2BC = 2 · 6 = 3
AC = 2DF = 2 · 2 = 4
1 1
EC = 2AC = 2 · 4 = 2
Dus de omtrek van vierhoek EFDC is 3 + 2 + 3 + 2 = 10.
b ∠A = ∠C (basishoeken), dus AB = BC = 6.
Dus de omtrek van -ABC is 6 + 6 + 4 = 16.
267358.indb 56 05/04/19 5:56 PM

56 Aanpak Uitwerking
• Teken door D de lijn evenwijdig met EF. y
• Teken door E de lijn evenwijdig met DF.
• Teken door F de lijn evenwijdig met DE. C
5
• De snijpunten van deze lijnen zijn de
hoekpunten A, B en C van -ABC.
4
3 F E
A B
1
D
x
O 1 2 3 4 5 6 7
Bladzijde 78
57 a In -ACD is RS een middenparallel, dus RS // AC
r PQ // RS
In -ABC is PQ een middenparallel, dus PQ // AC
b In -ABD is PS een middenparallel, dus PS // BD
r PS // QR
In -BCD is QR een middenparallel, dus QR // BD
PS // QR
r PQRS is een parallellogram.
PQ // RS
58 a PR verbindt de middens van de zijden AB en AC, dus PR is een middenparallel.

b PR is een middenparallel, dus PR // BC. Hieruit volgt dat
∠R2 = ∠C1 (Z-hoeken)
r -PRZ ∼ -BCZ (hh)
∠P2 = ∠B1 (Z-hoeken)
PR RZ PZ
c Uit -PRZ ∼ -BCZ volgt
BC CZ BZ t RZ = PZ = PR = 1
PR 1 CZ BZ BC 2
=
BC 2
Bladzijde 79
1
59 a PS is zwaartelijn, dus QS = 2QR = 5.
In -PQS is ∠Q = 90°, dus PS2 = PQ2 + QS2 = 122 + 52 = 169
PS = 冑169 = 13
1 1 1
Z is het zwaartepunt van -PQR, dus SZ = 3PS = 3 · 13 = 43.
1
b RT is zwaartelijn, dus QT = 2PQ = 6.
In -QRT is ∠Q = 90°, dus RT2 = QR2 + QT2 = 102 + 62 = 136
RT = 冑136 = 11,661...
2 2
Z is het zwaartepunt van -PQR, dus RZ = 3RT = 3 · 11,661... ≈ 7,77.
267358.indb 57 05/04/19 5:56 PM

60 Aanpak Uitwerking
• Z is zwaartepunt, dus er moet gelden y
AZ : EZ = 2 : 1. Van A naar Z is
2 naar rechts en 1 omhoog, C
4
dus van Z naar E is 1 naar rechts en
0,5 omhoog, dus E(4; 2,5).
• AE is zwaartelijn, dus E is het midden 3
E
van BC, dus BE = CE. Dus C(1, 4).
Z
2 (1)
(2)
1 B
A
x
O 1 2 3 4 5 6 7
61 a In -ABC is ∠B = 90°, dus BC2 + AB2 = AC2

BC2 + 102 = 12,52
BC2 = 12,52 − 102 = 56,25
BC = 冑56,25 = 7,5
1
CP is zwaartelijn, dus BP = 2AB = 5.
In -BCP is ∠B = 90°, dus CP2 = BC2 + BP2 = 56,25 + 52 = 81,25
CP = 冑81,25 ≈ 9,01
2 2
Z is het zwaartepunt van -ABC, dus CZ = 3 CP = 3 · 9,013... ≈ 6,01.
1
b AQ is zwaartelijn, dus BQ = 2 BC = 3,75.
In -ABQ is ∠B = 90°, dus AQ2 = AB2 + BQ2 = 102 + 3,752 = 114,0625

AQ = 冑114,0625 = 10,680...
1 1
Z is het zwaartepunt van -ABC, dus QZ = 3AQ = 3 · 10,680... ≈ 3,56.
1
62 CQ is zwaartelijn, dus BQ = 2AB = 4.
In -BCQ is ∠Q = 90°, dus CQ2 + BQ2 = BC2
CQ2 + 42 = 52
CQ2 = 52 − 42 = 9
CQ = 冑9 = 3
1 1
Z is het zwaartepunt van -ABC, dus QZ = 3CQ = 3 · 3 = 1.
In -BQZ is ∠Q = 90°, dus BZ2 = BQ2 + QZ2 = 42 + 12 = 17
BZ = 冑17 = 4,12...
2 2
Z is het zwaartepunt van -ABC, dus BZ = 3BP oftewel 3BP = 4,12...
2BP = 3 · 4,12...
1
BP = 12 · 4,12... ≈ 6,2
63 Zie de figuur hiernaast met -ABC, zwaartelijn BD en C

zwaartepunt Z.
In -ABC is ∠A = 90°, dus AC2 + AB2 = BC2 D 1 25
Z
AC2 + 242 = 252 32
1
2
1
2 3
AC2 = 252 − 242 = 49 1
2
A B
AC = 冑49 = 7 F
1 1 24
BD is zwaartelijn, dus AD = 2 AC = 32.
∠A12 = ∠F (= 90°)
∼ -FBZ (hh)
r -ABD ,
∠D2 = ∠Z3 (F-hoeken)
AD BD 2 2 2 1 1
en Z is het zwaartepunt van -ABC, dus BZ = 3 BD en dit geeft FZ = 3 AD = 3 · 32 = 23.
FZ BZ
1 1
Dus opp -ABZ = 2 · 24 · 23 = 28.
267358.indb 58 05/04/19 5:56 PM

Gemengde opgaven
Bladzijde 80
1 a 6(x + 5) = 8
6x + 30 = 8
6x = −22
− 22 2
x= = − 33
6
y − 3 2y + 1
b geeft 3(y − 3) = 5(2y + 1)
5 3 3y − 9 = 10y + 5
− 7y = 14
y = −2
4 −2 − 3 4·5
geeft x = = −4
x 5 −5
c (x + 7)(x − 1) = (x − 3)(x + 3)
x2 − x + 7x − 7 = x2 − 9
6x = −2
−2 1
x= = −3
6
2 ∠A (in -ABS) = ∠C (in -CDS) (Z-hoeken) ∼ -CDS (hh)

r -ABS ,
∠B (in -ABS) = ∠D (in -CDS) (Z-hoeken)
AB BS AS 6 BS AS
geeft
CD DS CS 4 2 3
6·3 1 6·2
AS = = 42 en BS = = 3.
4 4
3 ∠C (in -CDS) = ∠B (F-hoeken) -CDS , ∼ -BAS (hh)

r
∠S (in -CDS) = ∠S (in -ABS)
Stel DS = x, dan is AS = 5 + x.
CD DS CS 4 x 8
geeft
BA AS BS 6 5 + x BS
6·8
BS = = 12, dus BC = BS − CS = 12 − 8 = 4.
4
6x = 4(5 + x)
6x = 20 + 4x
2x = 20
x = 10, dus DS = 10.
4 a ∠F2 = 90° − ∠F1 (rechte hoek)

r ∠E1 = ∠F2
∠E1 = 180° − 90° − ∠F1 = 90° − ∠F1 (hoekensom driehoek)
∠B (in -BEF) = ∠B (in -ABF) (= 90°) ∼ -BFA (hh)
r -BEF ,
∠E1 = ∠F2
b ∠B (in -BEF) = ∠D (= 90°)
r -BEF , ∼ -DCF (hh)
∠F1 (in -BEF) = ∠F1 (in -CDF)
∠B (in -BEF) = ∠F12 (= 90°)
r -BEF ,∼ -FEA (hh)
∠E1 (in -BEF) = ∠E1 (in -AEF)
267358.indb 59 05/04/19 5:56 PM

c In -CDF is ∠D = 90°, dus CF2 = CD2 + DF2 = 2,52 + 62 = 42,25
CF = 冑42,25 = 6,5
BE EF BF BE 3 BF
∼ -DCF volgt
Uit -BEF , en dit geeft .
DC CF DF 2,5 6,5 6
3·6
BF = = 2,76..., dus BC = CF − BF = 6,5 − 2,76... ≈ 3,7.
6,5
∼ - DCF
- BEF ,
r - DCF , ∼ - FEA
∼ - FEA
- BEF ,
DC CF DF 2,5 6,5 6
geeft
FE EA FA 3 EA FA
3·6
AF = = 7,2
2,5
5 ∠D (in - DEF) = ∠A (F-hoeken)

∼ -AEG (hh)
r -DEF ,
∠E (in - DEF) = ∠E (in - AEG)
DE DF 6 DF
geeft
AE AG 10,8 8,4
6 · 8,4
DF = ≈ 4,67
10,8
∠B (in - BGH) = ∠A (in - AEG) (Z-hoeken)
∼ -AGE (hh)
r -BGH ,
∠H (in - BGH) = ∠E (in - AEG) (Z-hoeken)
BG BH 3,2 BH
geeft
AG AE 8,4 10,8
3,2 · 10,8
BH = ≈ 4,11
8,4
Bladzijde 81
6 Zie de figuren hiernaast. 34 C
∠A = ∠P (= 90°)
∠B = ∠Q (F-hoeken) ∼ -PQR (hh)
r -ABC ,
AB = 410 − 34 = 376 h R
AB AC 376 AC
geeft 4,6
PQ PR 6,2 4,6
D B P Q
4,6 · 376 34 A 6,2
AC = ≈ 279
6,2 410
Dus de hoogte h van de rots is 279 meter.
7 In -ACD is ∠D = 90°, dus AC2 = AD2 + CD2 = 62 + 14,42 = 243,36

AC = 冑243,36 = 15,6
In -BCD is ∠D = 90°, dus BC2 = BD2 + CD2 = 19,22 + 14,42 = 576
BC = 冑576 = 24
In -KLN is ∠L = 90°, dus KN 2 = KL2 − LN 2 = 7,82 − 32 = 51,84.
In -KMN is ∠N = 90°, dus MN 2 = KM 2 − KN 2 = 122 − 51,84 = 92,16
MN = 冑92,16 = 9,6
AC 15,6
= =2
KL 7,8
AB 6 + 19,2
= ∼ -KLM (zzz)
= 2v -ABC ,
LM 3 + 9,6
BC 24
= =2
KM 12
267358.indb 60 05/04/19 5:56 PM

8 a Zie de figuur hiernaast. P
∠D = ∠H (= 90°)
∼ -QHP (hh)
r -MDP , 2
∠P (in -DMP) = ∠P (in -HPQ) 1
1
E 2 Q H
1
MD DP MD 7 12
geeft
QH HP 1
12 2 S
5
1
7 · 12 1
MD = = 54
2
∠E = ∠H (= 90°) M
A 3
D
∼ -HQP (hh)
r -EQS ,
∠S = ∠P (Z-hoeken)
1
EQ ES 12 ES
geeft , dus ES = 2.
HQ HP 1
12 2
b Zie de figuur hiernaast. P
1
∠D = ∠H (= 90°) 33
∼ -PRH (hh)
r -PND , 2 1
∠P (in -DNP) = ∠P (in -HPR) R 23 F
H
2
PN PD PN 7 23
geeft T
PR PH 1
33 2 5
1
33 ·7 2
PN = = 113
2 D
5 B
N
In -ABD is ∠A = 90°, dus BD2 = AB2 + AD2 = 42 + 32 = 25
BD = 冑25 = 5
In -HRP is ∠H = 90°, dus HR2 + HP2 = PR2
1
HR2 + 22 = (33)2
1 1
HR2 = (33)2 − 22 = 79
2
HR =
1
冑7 1 2
9 = 23
FR = HF − HR = 5 − 23 = 23
∠H = ∠F (= 90°)
∼ -FRT (hh)
r -HRP ,
∠R (in -HPR) = ∠R (in -FRT)
2 1
HR RP 23 33
geeft
FR RT 1
23 RT
1 1
23 · 33 11
RT = 2
= 212
23
1
9 MN is een middenparallel van -ABC, dus MN = 2BC = 8.
1
CM is zwaartelijn, dus AM = 2 AB = 6.
In -ABC is ∠A = 90°, dus AC2 + AB2 = BC2
AC2 + 122 = 162
AC2 = 162 − 122 = 112
AC = 冑112 = 10,583...
1 1
BN is zwaartelijn, dus AN = 2AC = 2 · 10,583... = 5,291...
In -ACM is ∠A = 90°, dus CM 2 = AM 2 + AC2 = 62 + 112 = 148
CM = 冑148 = 12,165...
1 1
Z is het zwaartepunt van -ABC, dus MZ = 3CM = 3 · 12,165... ≈ 4,06.
In -ABN is ∠A = 90°, dus BN 2 = AB2 + AN 2 = 122 + 5,291...2 = 172
BN = 冑172 = 13,114...
1 1
Z is het zwaartepunt van -ABC, dus NZ = 3BN = 3 · 13,114... ≈ 4,37.
267358.indb 61 05/04/19 5:56 PM

Diagnostische toets
Bladzijde 84
7 11 2 · 11 1
1 a geeft x = = 37 b 5(2x + 3) = 4(x − 1) c 3y = 4 − y
2 x 7
10x + 15 = 4x − 4 4y = 4
6x = −19 y=1
7 3 2·3 6
geeft y = =7 − 19 1
2 y 7 x= = − 36
6
4,2 a 5,5
2 Hierbij hoort de verhoudingstabel .
5,1 7,5 b
4,2 a 4,2 · 7,5

geeft a = ≈ 6,2
5,1 7,5 5,1
4,2 5,5 5,1 · 5,5

geeft b = ≈ 6,7
5,1 b 4,2
3 ∠C = ∠D (= 90°) ∼ -EBD (hh)

r -ABC ,
∠B (in -ABC) = ∠B (in -BDE)
In -ABC is ∠C = 90°, dus AB2 = AC2 + BC2
AB2 = 82 + 62 = 100
AB = 冑100 = 10
AB BC AC 10 8 6
geeft
EB BD ED 6,5 BD ED
6,5 · 6 6,5 · 8
DE = = 3,9 en BD = = 5,2.
10 10
4 Zie de figuur hiernaast. C

AE = 127 cm = 1,27 m en de lengte van Coen is DE.
∠B = ∠E (= 90°)
r -ABC , ∼ -AED (hh)
∠A (in -ABC) = ∠A (in -ADE)
D 35
AB BC AC 30 35 AC
geeft
AE ED AD 1,27 ED AD
1,27 · 35
DE = ≈ 1,48 1,27
30 A
E
B
Dus de lengte van Coen is 148 cm. 30
5 ∠A = ∠D (in -DPQ) (F-hoeken)

∼ -DQP (hh)
r -ABP ,
∠P (in -ABP) = ∠P (in -DPQ)
AB BP AP 6 BP 5,5
geeft
DQ QP DP DQ QP 1,5
6 · 1,5
DQ = ≈ 1,6
5,5
267358.indb 62 05/04/19 5:56 PM

Bladzijde 85
6 ∠A = ∠D (in -BDE) (F-hoeken)
∼ -DBE (hh)
r -ABC ,
∠B (in -ABC) = ∠B (in -BDE)
Stel BE = x, dan is BC = x + 4,8.
AB BC AC AB x + 4,8 5,4
geeft
DB BE DE 2,6 x 1,8
5,4x = 1,8(x + 4,8)
5,4x = 1,8x + 8,64
3,6x = 8,64
8,64
x= = 2,4, dus BE = 2,4.
3,6
2,6 · 5,4
AB = = 7,8 en AD = AB − BD = 7,8 − 2,6 = 5,2.
1,8
∠D = ∠H (= 90°)
∼ -QHP (hh)
r -ADP , 2
∠P (in -ADP) = ∠P (in -HPQ)
Q
E H
AD DP 6 5
geeft
QH HP QH 2 3 3
6·2 2
HQ = = 25 A D
5 6
b Zie de figuur hiernaast. P

∠H = ∠G (= 90°)
∼ -GUR (hh)
r -HPR , 2
∠P = ∠U (in -GRU) (Z-hoeken)
R 2 G
H
HP HR 2 3 3
geeft
GU GR GU 2 U
3
2·2 1
GU = = 13
3 D
5 C
S
c Zie de figuur van vraag b.
∠D = ∠H (= 90°)
∼ -HPR (hh)
r -DPS ,
∠P (in -DPS) = ∠P (in -HPR)
DP DS 5 DS
geeft
HP HR 2 3
3·5 1
DS = = 72
2
1 1
In -ADS is ∠D = 90°, dus AS2 = AD2 + DS2 = 62 + (72)2 = 924
AS = 冑92
1
4 ≈ 9,6
8 a ∠C1 = ∠C2 = 60° (gelijkzijdige driehoek)

BC : AC = 1 : 1 (gelijkzijdige driehoek ABC) s -BCE ,
∼ -ACD (zhz)
CE : CD = 1 : 1 (gelijkzijdige driehoek CDE)
BC BE
b -BCE ∼
~ -ACD, dus
AC AD s BE = AD
BC = AC (gelijkzijdige driehoek ABC)
267358.indb 63 05/04/19 5:56 PM

1
9 a KM is een middenparallel van -PQR, dus KM = 2QR = 4,2.
b KQ = KP = 5,6
In -KMQ is ∠K = 90°, dus MQ2 = KM 2 + KQ2 = 4,22 + 5,62 = 49
MQ = 冑49 = 7
2 2 14 2
Z is het zwaartepunt van -PQR, dus QZ = 3MQ = 3 · 7 = 3 = 43.
c LQ = LR = 4,2 en PQ = 2 · 5,6 = 11,2.
In -LPQ is ∠Q = 90°, dus LP2 = PQ2 + LQ2 = 11,22 + 4,22 = 143,08
LP = 冑143,08 = 11,961...
1 1
Z is het zwaartepunt van -PQR, dus LZ = 3LP = 3 · 11,961... ≈ 4,0.
Herhaling
Bladzijde 86
9·5 3
1 a x= = 67
7
5·9 6
b x= = 313
13
3 11 3 · 17 7
c geeft x = = 411
x 17 11
11 5 17 · 5 8
geeft y = = 711
17 y 11
2 a 7(3x − 2) = 4(x + 4)
21x − 14 = 4x + 16
17x = 30
30 13
x= = 117
17
3 x+5
b geeft 3(7x − 5) = 11(x + 5)
11 7x − 5 21x − 15 = 11x + 55
10x = 70
x=7
3 7 11 ·7 2
geeft y = = 253
11 y 3
13 7 9·7 11
3 geeft a = = 413
9 a 13
13 11 9 · 11 8
geeft b = = 713
9 b 13
4 a ∠C (in -ABC) = ∠C (in -CDE)

∼ -EDC (hh)
r -ABC ,
∠B = ∠D (= 90°)
AB BC AC
b
ED DC EC
c In -ABC is ∠B = 90°, dus AC 2 = AB2 + BC 2 = 52 + 122 = 169
AC = 冑169 = 13
AB BC AC 5 12 13
d geeft
ED DC EC ED DC 5
5·5 12 · 5
DE = ≈ 1,9 en CD = ≈ 4,6.
13 13
267358.indb 64 05/04/19 5:56 PM

Bladzijde 87
5 a Zie de figuur hiernaast. F
∠B = ∠E (F-hoeken)
∼ -DEF (hh)
r -ABC , C
∠A = ∠D (= 90°)
ABAC 4,20 12,40 16,65
geeft 12,40
DEDF DE 16,65
4,20 · 16,65
DE = ≈ 5,64 A
4,20
B D E
12,40
Dus de lengte van de schaduw van mast II is 564 cm.
b Zie de figuur hiernaast. M
∠B = ∠L (F-hoeken) C
∼ -KLM (hh)
r -ABC ,
∠A = ∠K (= 90°)
AB AC 4,20 12,40
geeft 12,40
KL KM 4,82 KM
4,82 · 12,40
KM = ≈ 14,23, dus mast III is 14,23 meter. A B K L
4,20 4,20 4,82
6 a ∠A = ∠D1 (F-hoeken)
∼ -DEC (hh)
r -ABC ,
∠B = ∠E1 (F-hoeken)
AB AC 12 10
b geeft
DE DC DE 3
12 · 3
DE = = 3,6
10
7 a ∠P = ∠T (Z-hoeken)
∼ -TQS (hh)
r -PQR ,
∠R = ∠S (Z-hoeken)
PR QR 5 6
b ∼ -TQS volgt
Uit -PQR , en dit geeft .
TS QS TS 4
5·4 1
ST = = 33
6
8 4,5x = 3,2(x + 2,5)

4,5x = 3,2x + 8
1,3x = 8
8
x= ≈ 6,2, dus CD ≈ 6,2.
1,3
Bladzijde 88
9 a ∠A (in -ADQ) = ∠P (Z-hoeken)
∼ -PCQ (hh)
r -ADQ ,
∠D = ∠C (in -CPQ) (Z-hoeken)
DQ = CD − CQ = 5,2 − 2,9 = 2,3
AD DQ 1,8 2,3
geeft
PC CQ PC 2,9
1,8 · 2,9
PC = ≈ 2,3
2,3
b ∠P (in -ABP) = ∠P (in -CPQ)
∼ -QCP (hh)
r -ABP ,
∠B = ∠C (in -CPQ) (F-hoeken)
AB AP 5,2 8,1
geeft
QC QP 2,9 QP
8,1 · 2,9
PQ = ≈ 4,5
5,2
267358.indb 65 05/04/19 5:56 PM

4 D 6 C
∠P (in -DPQ) = ∠P (in -BCP)
∼ -PBC (hh)
r -PQD ,
∠D = ∠C (= 90°)
Q 8
PD QD 4 QD
geeft
PC BC 10 8
4·8 1 A 6 B
DQ = = 35
10
b Zie de figuur hiernaast. S
∠U (in -RUH) = ∠P (Z-hoeken)
∼ -PDR (hh)
r -UHR ,
∠H = ∠D (= 90°) H
U
G
UH HR UH 5
geeft , dus UH = 4. 5
PD DR 4 5
c Zie de figuur van vraag b. R 10
∠P (in -DPR) = ∠P (in -CPS)
∼ -CPS (hh)
r -DPR , 5
∠D = ∠C (= 90°)
DP DR 4 5
geeft P
4 D 6
C
CP CS 10 CS
10 · 5 1 1 1
CS = = 122 en GS = CS − CG = 122 − 10 = 22.
4
1 1
In -BCS is ∠C = 90°, dus BS2 = BC2 + CS2 = 82 + (122)2 = 2204
BS = 冑220 1
4 ≈ 14,84
11 a ∠C1 = 60° − ∠C2 (gelijkzijdige driehoek ABC)

r ∠C1 = ∠C3
∠C3 = 60° − ∠C2 (gelijkzijdige driehoek CDE)
∠C1 = ∠C3
∼ -BCE (zhz)
AC : BC = 1 : 1 (gelijkzijdige driehoek ABC) s -ACD ,
CD : CE = 1 : 1 (gelijkzijdige driehoek CDE)
AC AD
b -ACD ∼ -BCE, dus
BC BE s AD = BE
AC = BC (gelijkzijdige driehoek ABC)
12 a DE is middenparallel, dus AB = 2DE = 11.

b Twee zwaartelijnen verdelen elkaar in stukken die zich verhouden als 1 : 2.
1 1
DZ = 2AZ = 2 · 6 = 3
c BE = 3EZ = 3 · 4 = 12
267358.indb 66 05/04/19 5:56 PM

Onderzoek Bewijzen uit het ongerijmde
Bladzijde 89
1 1 0 1 0 0 1
0 1 0 0 1 1
1 0 1 1 0 0
0 1 1 0 0 1
0 1 0 1 1 0
1 0 0 1 1 0
2 Zet je een 0 naast een van de andere twee nullen, dan komen er drie enen in de
overgebleven vakjes. Er staan dan drie gelijke cijfers naast elkaar, en dat mag niet.
Bladzijde 90
3 a In de vakjes moeten nog een nul en twee enen komen.
• Stel ik zet een 0 in één van de gekleurde vakjes.
• Dan komt er een 1 in elk van de overige lege vakjes.
• In de laatste drie vakjes komen dan drie enen naast elkaar te staan, en dat mag niet.
• Er kan in de gekleurde vakjes dus geen 0 komen te staan.
• Dus in beide gekleurde vakjes moet een 1 staan.
0 0 1 0 0 1 1 0 1 1 0 1
b In de vakjes moeten nog een nul en twee enen komen.
• Stel ik zet een 0 in het eerste of het tweede gekleurde vakje.
• Dan komt er in elk van de andere twee gekleurde vakjes een 1 te staan.
• In het eerste vakje na de gekleurde vakjes staat ook een 1, dus dan komen er drie enen naast elkaar te
staan, en dat mag niet.
• Er kan in het eerste en in het tweede gekleurde vakje dus geen 0 komen te staan.
• Dus in het eerste en in het tweede gekleurde vakje moet een 1 staan, en dus in het derde gekleurde
vakje een 0, en in het vierde gekleurde vakje een 1.
0 0 1 1 0 1 1 0 1 1 0 1 0 0
c In de vakjes moeten nog drie nullen en twee enen komen.
In de lege witte vakjes kunnen niet twee nullen of twee enen komen, want dan staan er of drie nullen of
drie enen naast elkaar, en dat mag niet. Dus in de twee lege witte vakjes komen een 0 en een 1.
In de gekleurde vakjes moeten dan nog twee nullen en een 1 komen.
• Stel ik zet een 1 in het eerste gekleurde vakje.
• In de drie laatste vakjes komen dan drie nullen naast elkaar te staan, en dat mag niet.
• Stel ik zet een 1 in het laatste gekleurde vakje.
• In de drie voor-na-laatste vakjes komen dan drie nullen naast elkaar te staan, en dat mag niet.
• Er kan in het eerste en in het derde gekleurde vakje dus geen 1 komen te staan.
• Dus in het eerste gekleurde vakje moet een 0 staan, in het tweede gekleurde vakje een 1, en in het
derde gekleurde vakje een 0.
1 0 1 0 1 1 0 1 0 0 1 0
4 1 0 1 0 1 0
0 1 0 1 0 1
1 0 0 1 1 0
0 1 1 0 0 1
0 1 1 0 1 0
1 0 0 1 0 1
267358.indb 67 05/04/19 5:56 PM

5 a *
b • Zowel sneller als langzamer vallen is met elkaar in tegenspraak.
• Dus de aanname ‘we vallen niet even snel’ moet wel onjuist zijn.
• We vallen dus even snel.
6 • Dit is in tegenspraak met de aanname ‘x is het grootste getal dat kleiner is dan 10’.
• Dus de aanname ‘x is het grootste getal dat kleiner is dan 10’ is onjuist.
• Er bestaat dus geen grootste getal dat kleiner is dan 10.
Bladzijde 91
7 • Stel x is het kleinste getal dat groter is dan 100.
• Het gemiddelde g van x en 100 is kleiner dan x en groter dan 100.
• Er is dus een getal g dat kleiner is dan x en groter is dan 100.
• Dit is in tegenspraak met de aanname ‘x is het kleinste getal dat groter is dan 100’.
• Dus de aanname ‘x is het kleinste getal dat groter is dan 100’ is onjuist.
• Er bestaat dus geen kleinste getal dat groter is dan 100.
8 • Stel x is het grootste getal.

• Het getal g = x + 1 is groter dan x.
• Er is dus een getal g dat groter is dan x.
• Dit is in tegenspraak met de aanname ‘x is het grootste getal’.
• Dus de aanname ‘x is het grootste getal’ is onjuist.
• Er bestaat dus geen grootste getal.
9 • Stel er is geen chauffeur met acht of meer boetes.

• Het maximale aantal boetes dat de 68 chauffeurs samen hebben gekregen is dan 68 ⋅ 7 = 476.
• Dit is in tegenspraak met het totale aantal van 477 boetes.
• Dus de aanname ‘er is geen chauffeur met acht of meer boetes’ is onjuist.
• Er is dus minstens één chauffeur die acht of meer boetes heeft gekregen.
10 • Stel er is geen dag waarop minstens zeven leerlingen jarig zijn.

• Het maximale aantal leerlingen dat op het Regiuscollege kan zitten is dan 365 ⋅ 6 = 2190.
• Dit is in tegenspraak met het totale aantal van 2197 leerlingen.
• Dus de aanname ‘er is geen dag waarop minstens zeven leerlingen jarig zijn’ is onjuist.
• Er zijn dus minstens zeven leerlingen van het Regiuscollege op dezelfde dag jarig.
11 a p2 = (2k + 1)2 = 4k2 + 4k + 1 = 2(2k2 + 2k) + 1

b Als k een geheel getal is, dan is 2k2 + 2k dat ook.
Stel 2k2 + 2k = m, dan is p2 = 2m + 1 met m een geheel getal, en dus is p2 een oneven getal.
c Als p is oneven, dan volgt hieruit dat p2 is oneven.
Dus p is oneven levert nooit op dat p2 is even.
Dus als p2 een even getal is, dan moet p een even getal zijn.
267358.indb 68 05/04/19 5:56 PM

3 Kwadratische problemen
Voorkennis Ontbinden in factoren en vergelijkingen oplossen
Bladzijde 94
1 a x2 − 12x = x(x − 12) d 8x2 + 12x = 4x(2x + 3)
b x2 + x = x(x + 1) e 16x2 − 48x = 16x(x − 3)
c 5x2 − 3x = x(5x − 3) f 5x2 + 160x = 5x(x + 32)
2 a x2 + 8x + 12 = (x + 2)(x + 6) d x2 − x − 12 = (x + 3)(x − 4)
b x2 − 7x + 12 = (x − 3)(x − 4) e x2 + x − 12 = (x − 3)(x + 4)
c x2 − 4x − 12 = (x + 2)(x − 6) f x2 − 13x + 12 = (x − 1)(x − 12)
Bladzijde 95
3 a x2 − 7x − 18 = (x + 2)(x − 9) d x2 + x − 6 = (x − 2)(x + 3)
b x2 + 9x + 18 = (x + 3)(x + 6) e x2 − x − 2 = (x + 1)(x − 2)
c x2 + 7x + 6 = (x + 1)(x + 6) f x2 + 3x + 2 = (x + 1)(x + 2)
4 a x2 + 10x + 16 = 0 d x2 − 2x − 15 = 0 g x2 + 7x − 30 = 0
(x + 2)(x + 8) = 0 (x + 3)(x − 5) = 0 (x − 3)(x + 10) = 0
x+2=0∨x+8=0 x+3=0∨x−5=0 x − 3 = 0 ∨ x + 10 = 0
x = −2 ∨ x = −8 x = −3 ∨ x = 5 x = 3 ∨ x = −10
b x2 + 10x = 0 e (2x − 1)(3x + 1) = 0 h x2 + x − 72 = 0
x(x + 10) = 0 2x − 1 = 0 ∨ 3x + 1 = 0 (x − 8)(x + 9) = 0
x = 0 ∨ x + 10 = 0 2x = 1 ∨ 3x = −1 x−8=0∨x+9=0
x = 0 ∨ x = −10 1 1 x = 8 ∨ x = −9
x = 2 ∨ x = −3
c (x − 10)(2x + 5) = 0 i x2 + x = 0
f 2x2 − x = 0
x − 10 = 0 ∨ 2x + 5 = 0 x(x + 1) = 0
x(2x − 1) = 0
x = 10 ∨ 2x = −5 x=0∨x+1=0
1 x = 0 ∨ 2x − 1 = 0
x = 10 ∨ x = − 22 x = 0 ∨ x = −1
x = 0 ∨ 2x = 1
1
x=0∨x=2
5 a x2 + 2x = 24 c x2 − 7 = 6x e x2 = 16x
x2 + 2x − 24 = 0 x2 − 6x − 7 = 0 x2 − 16x = 0
(x − 4)(x + 6) = 0 (x + 1)(x − 7) = 0 x(x − 16) = 0
x−4=0∨x+6=0 x+1=0∨x−7=0 x = 0 ∨ x − 16 = 0
x = 4 ∨ x = −6 x = −1 ∨ x = 7 x = 0 ∨ x = 16
b x2 = 3x + 18 d x2 + 40 = 14x f x2 = 16x + 36
x2 − 3x − 18 = 0 x2 − 14x + 40 = 0 x2 − 16x − 36 = 0
(x + 3)(x − 6) = 0 (x − 4)(x − 10) = 0 (x + 2)(x − 18) = 0
x+3=0∨x−6=0 x = 4 ∨ x = 10 x + 2 = 0 ∨ x − 18 = 0
x = −3 ∨ x = 6 x = −2 ∨ x = 18
6 a x(x + 1) = 5x c (2t − 1)(t + 2) = 0 e (p − 4)(p + 4) = 6p

x2 + x = 5x 2t − 1 = 0 ∨ t + 2 = 0 p2 − 16 = 6p
x2 − 4x = 0 2t = 1 ∨ t = − 2 p2 − 6p − 16 = 0
x(x − 4) = 0 1 (p + 2)(p − 8) = 0
t = 2 ∨ t = −2
x=0∨x−4=0 p+2=0∨p−8=0
d (x + 3)2 = 2x + 9
x=0∨x=4 p = −2 ∨ p = 8
x2 + 6x + 9 = 2x + 9
b (x − 2)2 = 14 − x f (2a + 5)(2a − 5) = 0
x2 + 4x = 0
x2 − 4x + 4 = 14 − x 2a + 5 = 0 ∨ 2a − 5 = 0
x(x + 4) = 0
x2 − 3x − 10 = 0 2a = − 5 ∨ 2a = 5
x=0∨x+4=0 1 1
(x + 2)(x − 5) = 0 a = − 22 ∨ a = 22
x = 0 ∨ x = −4
x+2=0∨x−5=0
x = −2 ∨ x = 5
© Noordhoff Uitgevers Kwadratische problemen 69
267358.indb 69 05/04/19 5:56 PM

3.1 Kwadratische vergelijkingen
Bladzijde 96
1 a x2 + 2x − 24 = 0
(x − 4)(x + 6) = 0
x−4=0∨x+6=0
x = 4 ∨ x = −6
b Dit heeft geen zin omdat de factor voor x2 niet gelijk is aan 1.
De product-som-methode kan alleen bij de vorm x2 + …x + … = 0.
c 2x2 + 2x − 24 = 0
x2 + x − 12 = 0
(x + 4)(x − 3) = 0
x+4=0∨x−3=0
x = −4 ∨ x = 3
1
2 a 2x2 − 32x − 72 = 0 c − x2 + 6x − 5 = 0 e − 2 x2 = 3x − 8
x2 − 16x − 36 = 0 x2 − 6x + 5 = 0 1
(x + 2)(x − 18) = 0 (x − 1)(x − 5) = 0 − 2 x2 − 3x + 8 = 0
x = − 2 ∨ x = 18 x=1∨x=5 x2 + 6x − 16 = 0
1 2 1 d 3x2 + 135 = 54x (x + 8)(x − 2) = 0
b 4 x + 32 x + 12 = 0
3x2 − 54x + 135 = 0 x = −8 ∨ x = 2
x2 + 14x + 48 = 0
x2 − 18x + 45 = 0 f 4x2 = 60 − 8x
(x + 8)(x + 6) = 0
(x − 15)(x − 3) = 0 4x2 + 8x − 60 = 0
x = −8 ∨ x = −6
x = 15 ∨ x = 3 x2 + 2x − 15 = 0
(x + 5)(x − 3) = 0
x = −5 ∨ x = 3
Bladzijde 97
1 1 1
3 a − 2x2 + 48 = 10x c (2 x − 3)2 = 12 − 4 x e (x − 2)(2x − 5) = x + 2
− 2x2 − 10x + 48 = 0 1 2 1 1 2x2 − 5x − 4x + 10 = x + 2
x2 + 5x − 24 = 0 4 x − 3x + 9 = 12 − 4 x 2x2 − 10x + 8 = 0
1 2 3 1
(x + 8)(x − 3) = 0 4 x − 24 x + 72 = 0 x2 − 5x + 4 = 0
x = −8 ∨ x = 3 (x − 1)(x − 4) = 0
x2 − 11x + 30 = 0
b (3x − 1)(5x + 30) = 0 x=1∨x=4
(x − 5)(x − 6) = 0
3x − 1 = 0 ∨ 5x + 30 = 0 f (2x − 1)2 = 12x − 11
x=5∨x=6
3x = 1 ∨ 5x = − 30 4x2 − 4x + 1 = 12x − 11
1 d (x − 5)2 = 2x − 10
x = 3 ∨ x = −6 4x2 − 16x + 12 = 0
x2 − 10x + 25 = 2x − 10
x2 − 4x + 3 = 0
x2 − 12x + 35 = 0
(x − 1)(x − 3) = 0
(x − 5)(x − 7) = 0
x=1∨x=3
x=5∨x=7
4 a Zie de figuur hiernaast.

opp I = 8 · x = 8x
2x II III II 2x
opp II = 2x · x = 2x2
opp III = 12 · 2x = 24x
12
opp tegelpad = 2 · opp I + 2 · opp II + opp III
= 2 · 8x + 2 · 2x2 + 24x
= 16x + 4x2 + 24x
I 8 8 I
= 4x2 + 40x
b 4x2 + 40x = 44
c 4x2 + 40x = 44
4x2 + 40x − 44 = 0 x x
x2 + 10x − 11 = 0
(x + 11)(x − 1) = 0
x = − 11 ∨ x = 1
De oplossing x = −11 kan niet, dus aan de zijkanten is het tegelpad 1 meter breed.
Aan de achterkant is het tegelpad 2 meter breed.
267358.indb 70 05/04/19 5:56 PM

5 Zie de figuur hiernaast.
opp I = x · x = x2 I III x I
opp II = 6 · x = 6x
20
opp III = 20 · x = 20x
x x
opp tegelpad = 4 · opp I + 2 · opp II + 2 · opp III
= 4 · x2 + 2 · 6x + 2 · 20x II 6 II
= 4x2 + 12x + 40x
= 4x2 + 52x
4x2 + 52x = 120
4x2 + 52x − 120 = 0
x2 + 13x − 30 = 0 I x III I
(x − 2)(x + 15) = 0
x = 2 ∨ x = −15
De oplossing x = −15 kan niet, dus de breedte van het tegelpad is 2 meter.
6 a x − 3 = 5 ∨ x − 3 = −5
b (x − 7)2 = − 3 heeft geen oplossing.
Bladzijde 98
7 a (x + 12)2 = 9 d (x − 81)2 = 0
x + 12 = 3 ∨ x + 12 = − 3 x − 81 = 0
x = − 9 ∨ x = − 15 x = 81
b (x − 1)2 = − 9 e − 2(x − 7)2 + 100 = 2
geen oplossing − 2(x − 7)2 = − 98
c 3(x + 17)2 = 75 (x − 7)2 = 49
(x + 17)2 = 25 x − 7 = 7 ∨ x − 7 = −7
x + 17 = 5 ∨ x + 17 = − 5 x = 14 ∨ x = 0
x = − 12 ∨ x = − 22 1 1 2
f 2 (x + 12 ) − 2 = 0
1 1 2
2 (x + 12 ) = 2
1
(x + 12)2 = 4
1 1
x + 12 = 2 ∨ x + 12 = − 2
1 1
x = 2 ∨ x = − 32
1 1
8 a 4(x − 22)2 − 14 = 5 c 7(x − 1)2 + 12 = 12
1 1 7(x − 1)2 = 0
4(x − 22)2 = 64
(x − 1)2 = 0
1 25 1
(x − 22)2 = 4 · 4 x−1=0
1 25 x=1
(x − 22)2 = 16
d − (x − 6)2 + 40 = 4
1 1 1 1
x − 22 = 14 ∨ x − 22 = − 14 − (x − 6)2 = − 36
3 1 (x − 6)2 = 36
x = 34 ∨ x = 14
x − 6 = 6 ∨ x − 6 = −6
b (x + 31)2 + 20 = 0 x = 12 ∨ x = 0
(x + 31)2 = − 20
geen oplossing
25 cm 25 cm
9 Stel de zijde van het vierkant x cm.
Voor de lengte l en de breedte b van de doos in cm geldt:
25 cm 25 cm
l = b = x − 2 ∙ 25 = x − 50.
De inhoud van de doos is 40 L = 40 dm3 = 40 000 cm3.
x
Dit geeft 25(x − 50)2 = 40 000
(x − 50)2 = 1600
25 cm 25 cm
x − 50 = 40 ∨ x − 50 = − 40
x = 90 ∨ x = 10 25 cm 25 cm
De oplossing x = 10 kan niet, dus de afmetingen van
het stuk karton zijn 90 bij 90 cm
x
267358.indb 71 05/04/19 5:56 PM

10 x2 + 7 = 10
x2 = 3
x = 冑 3 ∨ x = −冑 3
Bladzijde 99
11 a (x + 1)2 = 6 d 3(x − 4)2 = 9
x + 1 = 冑 6 ∨ x + 1 = −冑 6 (x − 4)2 = 3
x = − 1 + 冑6 ∨ x = − 1 − 冑6 x − 4 = 冑 3 ∨ x − 4 = −冑 3
4 x = 4 + 冑3 ∨ x = 4 − 冑3
b (x + 5)2 = 9
e 2(x − 2)2 − 100 = 0
2 2
x + 5 = 3 ∨ x + 5 = −3 2(x − 2)2 = 100
1
x = −43 ∨ x = −53
2 (x − 2)2 = 50
x − 2 = 冑50 ∨ x − 2 = −冑50
c (x − 3)2 = − 6 x = 2 + 冑50 ∨ x = 2 − 冑50
geen oplossing x = 2 + 5冑2 ∨ x = 2 − 5冑2
1 2
f 3 (x + 7) − 9 = 15
1 2
3 (x + 7) = 24
(x + 7)2 = 72
x + 7 = 冑72 ∨ x + 7 = −冑72
x = − 7 + 冑72 ∨ x = − 7 − 冑72
x = − 7 + 6冑2 ∨ x = − 7 − 6冑2
12 a 2(x + 4)2 − 6 = 0 c − (x + 1)2 + 3 = 30

2(x + 4)2 = 6 − (x + 1)2 = 27
(x + 4)2 = 3 (x + 1)2 = − 27
x + 4 = 冑 3 ∨ x + 4 = −冑 3 geen oplossing
x = − 4 + 冑3 ∨ x = − 4 − 冑3 1
d − 3 (x − 5)2 + 25 = 0
b (x − 3)2 − 9 = 7
1
(x − 3)2 = 16 − 3 (x − 5)2 = − 25
x − 3 = 4 ∨ x − 3 = −4 (x − 5)2 = 75
x = 7 ∨ x = −1 x − 5 = 冑75 ∨ x − 5 = −冑75
x = 5 + 冑75 ∨ x = 5 − 冑75
x = 5 + 5冑3 ∨ x = 5 − 5冑3
3.2 Kwadraatafsplitsen
Bladzijde 100
13 a (x + 1)2 = x2 + 2x + 1 d x2 + 2x = x2 + 2x + 1 − 1 = (x + 1)2 − 1
b (x − 3)2 = x2 − 6x + 9 e x2 − 6x = x2 − 6x + 9 − 9 = (x − 3)2 − 9
c (x + 4)2 = x2 + 8x + 16 f x2 + 8x = x2 + 8x + 16 − 16 = (x + 4)2 − 16
14 a x2 + 10x + 3 = (x + 5)2 − 25 + 3 = (x + 5)2 − 22

1 1 1 3
b x2 − x + 5 = (x − 2)2 − 4 + 5 = (x − 2)2 + 4 4
1 1 1 1 1 3
c x2 + 5x + 8 = (x + 2 2)2 − (2 2)2 + 8 = (x + 2 2)2 − 6 4 + 8 = (x + 2 2)2 + 1 4
1 1 1 1
15 a x2 + 14x = (x + 7)2 − 49 c x2 + 7x = (x + 3 2)2 − (3 2)2 = (x + 3 2)2 − 12 4
b x2 − 2x = (x − 1)2 − 1 1 1
d x2 − x = (x − 2)2 − 4
1 1 1 1
16 a x2 + 20x = (x + 10)2 − 100 c x2 + 9x = (x + 4 2)2 − (4 2)2 = (x + 4 2)2 − 20 4
1 1 1 1 1 1 1 1 1
b x2 − 15x = (x − 7 2)2 − (7 2)2 = (x − 7 2)2 − 56 4 d x2 − 4 2 x = (x − 2 4)2 − (2 4)2 = (x − 2 4)2 − 5 16
17 a x2 + 6x + 8 = (x + 3)2 − 9 + 8 = (x + 3)2 − 1 b x2 − 4x − 7 = (x − 2)2 − 4 − 7 = (x − 2)2 − 11
267358.indb 72 05/04/19 5:57 PM

Bladzijde 101
18 a x2 + 4x + 2 = (x + 2)2 − 4 + 2 = (x + 2)2 − 2
b x2 − 2x − 1 = (x − 1)2 − 1 − 1 = (x − 1)2 − 2
1 1 1 1
c x2 + 5x − 21 = (x + 22 )2 − 64 − 21 = (x + 22 )2 − 274
1 1
d x2 − 3x = (x − 12)2 − 24
1 1 1 1 1 1 7
e x2 + 2 x + 12 = (x + 4)2 − 16 + 12 = (x + 4)2 + 116
f x2 + 12x + 39 = (x + 6)2 − 36 + 39 = (x + 6)2 + 3
19 a x2 + 14x + 50 = (x + 7)2 − 49 + 50 = (x + 7)2 + 1

b x2 − 6x + 16 = (x − 3)2 − 9 + 16 = (x − 3)2 + 7
c x2 − 100x − 500 = (x − 50)2 − 2500 − 500 = (x − 50)2 − 3000
1 1 1 1
d x2 − 7x + 8 = (x − 32)2 − 124 + 8 = (x − 32)2 − 4 4
1 1 1 1
e x2 − x − 1 = (x − 2)2 − 4 − 1 = (x − 2)2 − 14
1 3 1 1 3 1 1
f x2 + 2 x − 16 = (x + 4)2 − 16 − 16 = (x + 4)2 − 4
20 a Er zijn geen twee gehele getallen met product 1 en som −4.

b, c x2 − 4x + 1 = 0
(x − 2)2 − 4 + 1 = 0
(x − 2)2 − 3 = 0
(x − 2)2 = 3
x − 2 = 冑 3 ∨ x − 2 = −冑 3
x = 2 + 冑3 ∨ x = 2 − 冑3
Bladzijde 102
21 a x2 + 6x + 1 = 0 d x2 + 25 = 10x
(x + 3)2 − 9 + 1 = 0 x2 − 10x + 25 = 0
(x + 3)2 = 8 (x − 5)2 − 25 + 25 = 0
x + 3 = 冑 8 ∨ x + 3 = −冑 8 (x − 5)2 = 0
x = − 3 + 冑8 ∨ x = − 3 − 冑8 x−5=0
x = − 3 + 2冑2 ∨ x = − 3 − 2冑2 x=5
3
b x2 + 8x + 9 = 0 e x2 = x + 4
(x + 4)2 − 16 + 9 = 0 3
x2 − x − 4 = 0
(x + 4)2 = 7
1 1 3
x + 4 = 冑 7 ∨ x + 4 = −冑 7 (x − 2)2 − 4 − 4 = 0
x = − 4 + 冑7 ∨ x = − 4 − 冑7 1
(x − 2)2 = 1
c x2 − 2x + 9 = 2
1 1
x2 − 2x + 7 = 0 x − 2 = 1 ∨ x − 2 = −1
(x − 1)2 − 1 + 7 = 0 1 1
x = 12 ∨ x = − 2
(x − 1)2 = − 6
geen oplossing f x2 + 3x + 6 = 3
x2 + 3x + 3 = 0
1 1
(x + 12)2 − 24 + 3 = 0
1 3
(x + 12)2 = − 4
geen oplossing
22 a x2 − 16x − 10 = 0 c x2 = 5x + 1
(x − 8)2 − 64 − 10 = 0 x2 − 5x − 1 = 0
(x − 8)2 = 74 1 1
(x − 22)2 − 64 − 1 = 0
x − 8 = 冑74 ∨ x − 8 = −冑74 1 1
x = 8 + 冑74 ∨ x = 8 − 冑74 (x − 22)2 = 74
b x2 + 120 = 20x
x2 − 20x + 120 = 0
x − 22 =
1
冑7 1 1
4 ∨ x − 22 = − 冑7 1
4
+ 冑7 − 冑7
(x − 10)2 − 100 + 120 = 0 1 1 1 1
x = 22 4 ∨ x = 22 4
(x − 10)2 = − 20
geen oplossing
267358.indb 73 05/04/19 5:57 PM

23 a 3x2 − 9x + 9 = 0 c − x2 + 20x + 15 = 0
x2 − 3x + 3 = 0 x2 − 20x − 15 = 0
1 1
(x − 12)2 − 24 + 3 = 0 (x − 10)2 − 100 − 15 = 0
1 3 (x − 10)2 = 115
(x − 12)2 = − 4
x − 10 = 冑115 ∨ x − 10 = −冑115
geen oplossing
1 2 x = 10 + 冑115 ∨ x = 10 − 冑115
b 4x = x + 1 d 5x2 + 95 = 20x
1 2 5x2 − 20x + 95 = 0
4x − x − 1 = 0
x2 − 4x + 19 = 0
x2 − 4x − 4 = 0
(x − 2)2 − 4 + 19 = 0
(x − 2)2 − 4 − 4 = 0
(x − 2)2 = − 15
(x − 2)2 = 8
geen oplossing
x − 2 = 冑 8 ∨ x − 2 = −冑 8
x = 2 + 冑8 ∨ x = 2 − 冑8
x = 2 + 2冑2 ∨ x = 2 − 2冑2
24 Zie de figuur hiernaast. B

Stel BC = x, dit geeft AB = x + 11,2. x + 11,2
In -ABC is ∠B = 90°, dus AB2 + BC 2 = AC 2. x A
Dit geeft
(x + 11,2)2 + x2 = 20,82 20,8
x2 + 22,4x + 125,44 + x2 = 432,64 C
2x2 + 22,4x − 307,2 = 0
x2 + 11,2x − 153,6 = 0
(x + 5,6)2 − 5,62 − 153,6 = 0
(x + 5,6)2 − 31,36 − 153,6 = 0
(x + 5,6)2 = 184,96
x + 5,6 = 冑184,96 ∨ x + 5,6 = −冑184,96
x = − 5,6 + 13,6 ∨ x = − 5,6 − 13,6
x = 8 ∨ x = − 19,2
De oplossing x = −19,2 kan niet, dus de afstand BC is 8 km.
3.3 Kwadratische functies
Bladzijde 103
25 a f (3) = 3 · 32 + 8 = 3 · 9 + 8 = 35
b f (− 8) = 3 · (− 8)2 + 8 = 3 · 64 + 8 = 200
f (0) = 3 · 02 + 8 = 0 + 8 = 8
f (1) = 3 · 12 + 8 = 3 + 8 = 11
26 a g (5) = − 2 · 52 + 8 · 5 = − 50 + 40 = − 10
g (− 3) = − 2 · (− 3)2 + 8 · − 3 = − 18 − 24 = − 42
b g (−1) = −2 · (−1)2 + 8 · −1 = −2 − 8 = −10, dus P(−1, −10) ligt op de grafiek van g.
Bladzijde 104
27 a y = x2 − 7x − 5
b h (5) = 52 − 7 · 5 − 5 = 25 − 35 − 5 = −15
h (−4) = (−4)2 − 7 · −4 − 5 = 16 + 28 − 5 = 39
c xA = −1 geeft yA = h (−1) = (−1)2 − 7 · −1 − 5 = 1 + 7 − 5 = 3
d xB = 6 geeft yB = h (6) = 62 − 7 · 6 − 5 = 36 − 42 − 5 = −11
267358.indb 74 05/04/19 5:57 PM

28 a f (−2) = −(−2)2 + 2 · −2 + 7 = −4 − 4 + 7 = −1
f (4) = −42 + 2 · 4 + 7 = −16 + 8 + 7 = −1, dus f (−2) = f (4).
b x −2 −1 0 1 2 3 4
f (x) −1 4 7 8 7 4 −1
c,d y
f(x) = −x 2 + 2x + 7
7
x
−2 −1 O 1 2 3 4
−1
−2
x=1
e Het hoogste punt is (1, 8).
Bladzijde 105
29 a f (1) = −12 + 4 · 1 = −1 + 4 = 3
f (3) = −32 + 4 · 3 = −9 + 12 = 3, dus f (1) = f (3).
1+3
xtop = =2
2
y
b x −1 0 1 2 3 4 5
f (x) −5 0 3 4 3 0 −5 4
Het is vanwege de symmetrie van de grafiek verstandig

3
om xtop in het midden van de tabel op te nemen.
f(x) = −x 2 + 4x
Je krijgt dan de tabel hierboven, van x = −1 tot x = 5.
2
c De top is het punt (2, 4).
x
−1 O 1 2 3 4 5
−1
−2
−3
−4
267358.indb 75 05/04/19 5:57 PM

1
30 a g (− 4) = 2 · (− 4)2 + 2 · − 4 + 1 = 8 − 8 + 1 = 1
1
g (0) = 2 · 02 + 2 · 0 + 1 = 0 + 0 + 1 = 1, dus g (− 4) = g (0).
b x −5 −4 −3 −2 −1 0 1
1 1 1 1
g (x) 32 1 −2 −1 −2 1 32
3
g(x) = 1 x 2 + 2x + 1
2
2
x
−5 −4 −3 −2 −1 O 1
−1
De top is het punt (−2, −1).

1
c g (− 10) = 2 · (− 10)2 + 2 · − 10 + 1 = 50 − 20 + 1 = 31,
dus A(−10, 31) ligt op de grafiek van g.
1
31 a f (0) = − 2 · 02 + 3 · 0 + 3 = 0 + 0 + 3 = 3
1
f (6) = − 2 · 62 + 3 · 6 + 3 = − 18 + 18 + 3 = 3, dus f (0) = f (6).
b x 0 1 2 3 4 5 6
1 1 1
f (x) 3 52 7 72 7 52 3
x 0 3
g (x) 3 6
7 B
5
g(x) = x + 3
4
1
f(x) = − 2 x 2 + 3x + 3
3
A
x
−1 O 1 2 3 4 5 6 7
c A(0, 3) en B(4, 7)
267358.indb 76 05/04/19 5:57 PM

1 1
d f (− 4) = − 2 · (− 4)2 + 3 · − 4 + 3 = − 2 · 16 − 12 + 3 = − 8 − 12 + 3 = − 17
g (− 4) = − 4 + 3 = − 1
QR = g (−4) − f (−4) = −1 − −17 = −1 + 17 = 16
Bladzijde 106
32 a x = 4 geeft f (4) = −0,06 · 42 + 0,72 · 4 + 2,1 = 4,02 meter.
b x = 2 geeft f (2) = −0,06 · 22 + 0,72 · 2 + 2,1 = 3,3
x = 10 geeft f (10) = −0,06 · 102 + 0,72 · 10 + 2,1 = 3,3
Dus de hoogte van de bal bij x = 2 is gelijk aan die bij x = 10.
2 + 10
c xtop = = 6 geeft maximale hoogte is f (6) = −0,06 · 62 + 0,72 · 6 + 2,1 = 4,26 meter.
2
d x = 14 geeft f (14) = −0,06 · 142 + 0,72 · 14 + 2,1 = 0,42
Op 14 meter afstand van Bianca is de bal nog boven de grond, dus de bal komt op meer
dan 14 meter van haar op de grond.
33 a x = 1 geeft f (1) = −0,75 · 12 + 4,5 · 1 − 3,75 = 0

x = 5 geeft f (5) = −0,75 · 52 + 4,5 · 5 − 3,75 = 0
Dus de dwarsdoorsnede van de tunnel loopt van x = 1 tot x = 5.
1+5
b xtop = = 3 geeft ytop = f (3) = − 0,75 · 32 + 4,5 · 3 − 3,75 = 3
2
Dus de maximale hoogte van de tunnel is 3 meter.
c De bestelbus rijdt midden op de weg en steekt vanaf het midden naar beide kanten 1 meter uit.
x = 2 geeft f (2) = −0,75 · 22 + 4,5 · 2 − 3,75 = 2,25
De hoogte van de tunnel bij x = 2 en bij x = 4 is 2,25 meter en de bestelbus is 2,2 meter hoog.
De bestelbus kan dus door de tunnel.
3.4 Snijpunten en toppen
Bladzijde 107
34 a Van een punt op de x-as is de y-coördinaat 0.
Van een punt op de y-as is de x-coördinaat 0.
b f (0) = 02 + 2 · 0 − 8 = 0 + 0 − 8 = −8
Het snijpunt van de grafiek met de y-as is C(0, −8).
c f (2) = 22 + 2 · 2 − 8 = 4 + 4 − 8 = 0
Dus B(2, 0).
d f (−4) = (−4)2 + 2 · −4 − 8 = 16 − 8 − 8 = 0
Dus A(−4, 0).
Je weet nu de coördinaten van de snijpunten A en B van de grafiek van f met de x-as.
e Om de x-coördinaten van de punten A en B te berekenen, los je de vergelijking x2 + 2x − 8 = 0 op.
1 1
35 f (x) = 0 geeft − 2 x2 + 3x + 32 = 0
x2 − 6x − 7 = 0
(x + 1)(x − 7) = 0
x = −1 ∨ x = 7
Dus A(−1, 0) en B(7, 0).
−1 + 7 1 1 1 1
xtop = = 3 en ytop = f (3) = − 2 · 32 + 3 · 3 + 32 = − 4 2 + 9 + 32 = 8, dus T(3, 8).
2
Van -ABT is de basis AB = 7 − −1 = 8 en de bijbehorende hoogte is 8.
1
Dus opp -ABT = 2 · 8 · 8 = 32.
Bladzijde 108
1
36 h (x) = 0 geeft − 2 x2 − 5x = 0
x2 + 10x = 0
x(x + 10) = 0
x = 0 ∨ x = −10
De snijpunten met de x-as zijn (−10, 0) en (0, 0).
Het snijpunt met de y-as is (0, 0).
267358.indb 77 05/04/19 5:57 PM

1 2
37 g (x) = 0 geeft − 3 x2 + 3 x + 1 = 0
x2 − 2x − 3 = 0
(x + 1)(x − 3) = 0
x = −1 ∨ x = 3
De snijpunten met de x-as zijn (−1, 0) en (3, 0).
g (0) = −0 + 0 + 1 = 1
38 f (x) = 0 geeft x2 + 8x − 20 = 0
(x − 2)(x + 10) = 0
x = 2 ∨ x = −10
Dus A(−10, 0) en B(2, 0).
f (0) = 0 + 0 − 20 = −20, dus C(0, −20).
Van -ABC is de basis AB = 2 − −10 = 12 en de bijbehorende hoogte is 20.
1
Dus opp -ABC = 2 · 12 · 20 = 120.
39 a h = 0 geeft −0,125x2 + 2x − 6 = 0
x2 − 16x + 48 = 0
(x − 4)(x − 12) = 0
x = 4 ∨ x = 12
Dus A(4, 0) en B(12, 0) en AB = 12 − 4 = 8.
4 + 12
b xtop = = 8, dus het hoogste punt van de doorgang is bij x = 8.
2
Bij het midden van de boot hoort x = 8, en bij de zijkanten van de boot horen x = 8 − 2 = 6
en x = 8 + 2 = 10.
x = 6 geeft h = −0,125 · 62 + 2 · 6 − 6 = 1,5
De hoogte van de brug bij x = 6 en bij x = 10 is 1,5 meter en de boot steekt 1,4 meter boven het
wateroppervlak uit. Dus de boot kan onder de brug door varen.
40 a f (x) = 0 geeft x2 − 6x = 0
x(x − 6) = 0
x=0∨x=6
Dus xB = 6.
0 + xB 1
b xtop = = 2 xB
2
1
c xtop = 2 · 6 = 3
ytop = f (3) = 32 − 6 · 3 = 9 − 18 = − 9
41 a De verschuiving is 3 omlaag.
b Een verschuiving van 4 omhoog.
c De x-coördinaten van de toppen van de drie parabolen zijn gelijk.
Bladzijde 110
4
42 a a = 1 en b = 4, dus xtop = − = − 2.
2·1
ytop = f (− 2) = (− 2) + 4 · − 2 + 1 = − 3
2
Dus de top is het punt (−2, −3).

2
b a = −1 en b = 2, dus xtop = − = 1.
2 · −1
ytop = g (1) = − 12 + 2 · 1 + 10 = 11
Dus de top is het punt (1, 11).
− 8,4
c a = 1,2 en b = −8,4, dus xtop = − = 3,5.
2 · 1,2
ytop = h(3,5) = 1,2 · 3,52 − 8,4 · 3,5 + 1 = − 13,7
Dus de top is het punt (3,5; −13,7).
4
d a = −0,25 en b = 4, dus xtop = − = 8.
2 · − 0,25
ytop = k(8) = − 0,25 · 82 + 4 · 8 − 17 = − 1
Dus de top is het punt (8, −1).
267358.indb 78 05/04/19 5:57 PM

1
43 a a = −0,025 en b = 1, dus xtop = − = 20.
2 · − 0,025
htop = −0,025 · 202 + 20 = 10
De top is het punt (20, 10).
b De maximale hoogte van de bal is 10 meter.
c x = 36 geeft h = −0,025 · 362 + 36 = 3,6 meter
Dus de bal gaat over Daan heen.
44 a Bij 6 uur ’s morgens hoort t = 6.

t = 6 geeft T = −0,05 · 62 + 1,5 · 6 = 7,2 °C
Bij 6 uur ’s avonds hoort t = 18.
t = 18 geeft T = −0,05 · 182 + 1,5 · 18 = 10,8 °C
1,5
b a = −0,05 en b = 1,5, dus ttop = − = 15.
2 · − 0,05
Dus om 3 uur ’s middags is de temperatuur maximaal.
c ttop = 15 geeft Ttop = −0,05 · 152 + 1,5 · 15 = 11,25
De maximale temperatuur is 11 °C.
36
45 a = −2 en b = 36, dus ptop = − = 9.
2 · −2
Otop = −2 · 92 + 36 · 9 = 162
Dus de maximale opbrengst per dag is 162 euro.
1,5
46 a a = −0,1 en b = 1,5, dus xtop = − = 7,5.
2 · − 0,1
htop = −0,1 · 7,52 + 1,5 · 7,5 − 2,025 = 3,6
De hoogte van de tunnel is 3,6 meter.
b Bij 4 meter links van het midden hoort x = 7,5 − 4 = 3,5.
x = 3,5 geeft h = −0,1 · 3,52 + 1,5 · 3,5 − 2,025 = 2
De hoogte van de tunnel 4 meter links en rechts van het midden is 2 meter.
De oppervlakte van de wanden is 2 · 20 · 2 = 80 m2.
De totale kosten zijn 80 · 120 = 9600 euro.
3.5 De functie f(x) = a(x − d)(x − e)
Bladzijde 111
47 a (−7, 0) en (1, 0) d (1, 0) en (8, 0)
b (−7, 0) en (1, 0) e (0, 0) en (8, 0)
c (−7, 0) en (1, 0) f (25, 0) en (−96, 0)
Bladzijde 112
48 a De snijpunten met de x-as zijn (4, 0) en (8, 0).
1 1
f (0) = 2 (0 − 4)(0 − 8) = 2 · − 4 · − 8 = 16, dus het snijpunt met de y-as is (0, 16).
4+8 1 1
xtop = = 6 geeft ytop = f (6) = 2 (6 − 4)(6 − 8) = 2 · 2 · − 2 = − 2, dus de top is het punt (6, −2).
2
b De snijpunten met de x-as zijn (−7, 0) en (1, 0).
g (0) = − 5(0 + 7)(0 − 1) = − 5 · 7 · − 1 = 35, dus het snijpunt met de y-as is (0, 35).
−7 + 1
xtop = = − 3 geeft ytop = g (− 3) = − 5(− 3 + 7)(− 3 − 1) = − 5 · 4 · − 4 = 80,
2
dus de top is het punt (−3, 80).
c De snijpunten met de x-as zijn (0, 0) en (−12, 0).
0 + − 12
xtop = = − 6 geeft ytop = h (− 6) = 8 · − 6 · (− 6 + 12) = 8 · − 6 · 6 = − 288,
2
dus de top is het punt (−6, −288).
267358.indb 79 05/04/19 5:57 PM

d De snijpunten met de x-as zijn (−12, 0) en (−20, 0).
k(0) = − (0 + 12)(0 + 20) = − 1 · 12 · 20 = − 240, dus het snijpunt met de y-as is (0, −240).
− 12 + − 20
xtop = = − 16 geeft ytop = k(− 16) = − (− 16 + 12)(− 16 + 20) = − 1 · − 4 · 4 = 16,
2
dus de top is het punt (−16, 16).
49 a De snijpunten met de x-as zijn A(−3, 0) en B(6, 0).

1 1
f (0) = − 3 (0 + 3)(0 − 6) = − 3 · 3 · − 6 = 6, dus C(0, 6).
−3 + 6 1
xtop = = 12
2
1 1 1 1 1 1 1 3
ytop = f (12) = − 3(12 + 3)(12 − 6) = − 3 · 42 · − 42 = 64
1 3
Dus T(12, 64).
1 1 8 2
b xD = 5 geeft yD = f (5) = − 3 (5 + 3)(5 − 6) = − 3 · 8 · − 1 = 3 = 23
1 1 1 1
c f (x) = − 3 (x + 3)(x − 6) = − 3 (x2 − 6x + 3x − 18) = − 3 (x2 − 3x − 18) = − 3 x2 + x + 6,
1
dus f (x) = − 3 x2 + x + 6.
50 a h = 0 voor x = 1,8 en x = 9,6, dus de breedte van de tunnel is 9,6 − 1,8 = 7,8 meter.
1,8 + 9,6
xtop = = 5,7 geeft htop = − 0,15(5,7 − 1,8)(5,7 − 9,6) = 2,2815
2
Dus de hoogte van de tunnel is 2,3 meter.
b Bij de positie van Jordy hoort x = 9,6 − 2,1 = 7,5.
x = 7,5 geeft h = − 0,15(7,5 − 1,8)(7,5 − 9,6) = 1,7955
Dus Jordy is 1,79 meter of kleiner.
c Bij de positie van de scheidingswand hoort x = 1,8 + 2,5 = 4,3.
x = 4,3 geeft h = − 0,15(4,3 − 1,8)(4,3 − 9,6) = 1,9875
15,9
De scheidingswand is 1,9875 meter hoog, dus de lengte van de tunnel is = 8 meter.
1,9875
51 De grafiek is een dalparabool, dus de formule y = − (x + 1)(x − 5) valt af.
De grafiek snijdt de x-as in de punten (−1, 0) en (5, 0), dus de formules y = (x − 1)(x − 5)
1
en y = 2 (x − 1)(x − 5) vallen af.
1
De top is (2, − 42).
x = 2 invullen bij y = (x + 1)(x − 5) geeft y = (2 + 1)(2 − 5) = 3 · −3 = −9, dus deze formule valt af.
1 1 1 1
x = 2 invullen bij y = 12 (x + 1)(x − 5) geeft y = 12 (2 + 1)(2 − 5) = 12 · 3 · −3 = − 132, dus deze formule valt af.
1 1 1 1
x = 2 invullen bij y = 2 (x + 1)(x − 5) geeft y = 2 (2 + 1)(2 − 5) = 2 · 3 · −3 = − 42, dus dit is de juiste formule.
Bladzijde 113
52 a Door A(1, 0) en B(9, 0), dus y = a(x − 1)(x − 9).
Door C(−1, 16), dus a(−1 − 1)(−1 − 9) = 16
a · −2 · −10 = 16
20a = 16
16
a = 20 = 0,8
Dus y = 0,8(x − 1)(x − 9).
b y = 0,8(x − 1)(x − 9) = 0,8(x2 − 9x − x + 9) = 0,8(x2 − 10x + 9) = 0,8x2 − 8x + 7,2
53 Door (−3, 0) en (7, 0), dus y = a(x + 3)(x − 7).

Door (0, 4), dus a(0 + 3)(0 − 7) = 4
a · 3 · −7 = 4
−21a = 4
4
a = − 21
4
Dus y = − 21 (x + 3)(x − 7).
−3 + 7 4 4 16
xtop = = 2 geeft ytop = − 21 (2 + 3)(2 − 7) = − 21 · 5 · − 5 = 421,
2
16
dus de top van de parabool is T(2, 421 ).
267358.indb 80 05/04/19 5:57 PM

54 Door (0, 0) en (40, 0), dus h = ax(x − 40).
Door (10, 6), dus a · 10 · (10 − 40) = 6
a · 10 · −30 = 6
−300a = 6
6
a= = − 0,02
− 300
Dus h = −0,02x(x − 40).
0 + 40
xtop = = 20 geeft htop = − 0,02 · 20 · (20 − 40) = 8.
2
Dus de maximale hoogte van de bal is 8 meter.
3.6 De functie f(x) = a(x − p)2 + q
Bladzijde 114
55 a Als je de rode grafiek 2 omhoog schuift valt deze precies op de blauwe.
b Als je de rode grafiek 1 omlaag schuift valt deze samen met de groene.
56 a x 0 1 2 3 4 5
f (x) 0 1 4 6 16 25
x 2 3 4 5 6 7
g (x) 0 1 4 6 16 25
f (0) = g (2), f (1) = g (3), enzovoort, dus in het algemeen geldt f (x) = g (x + 2).
b g (18) = 256, dus voor x = 18.
c g (27) = 625, dus voor x = 27.
Bladzijde 115
3 naar rechts
57 a y = 0,8x2 + 2 h y = 0,8(x − 3)2 + 2, dus g (x) = 0,8(x − 3)2 + 2.
1 5 naar links 1 3 omlaag 1
b y = − 4 x2 + 3 h y = − 4 (x + 5)2 + 3 h y = − 4 (x + 5)2 + 3 − 3,
1
dus h (x) = − 4 (x + 5)2.
3 omlaag
58 a y = − x2 + 2 h y = − x2 + 2 − 3, dus y = − x2 − 1.
4 naar rechts
b y = − x2 + 2 h y = − (x − 4)2 + 2
7 naar links 4 omhoog
c y = − x2 + 2 h y = − (x + 7)2 + 2 h y = − (x + 7)2 + 2 + 4, dus y = − (x + 7)2 + 6.
2 naar links 3 omlaag
d y = − x2 + 2 h y = − (x + 2)2 + 2 h y = − (x + 2)2 + 2 − 3, dus y = − (x + 2)2 − 1.
59 a Door de grafiek van f (x) = x2 twee naar rechts en vijf omhoog te schuiven krijg je de grafiek
van g (x) = (x − 2)2 + 5.
b Door de grafiek van h (x) = −2(x − 3)2 + 5 vier naar links en negen omlaag te schuiven krijg je de
grafiek van k(x) = −2(x + 1)2 − 4.
Bladzijde 116
1 5 naar links 1 2 omlaag 1 1
60 y = − 4 x2 + 3 h y = − 4 (x + 5)2 + 3 h y = − 4 (x + 5)2 + 3 − 2, dus k (x) = − 4 (x + 5)2 + 1.
1
k(x) = 0 geeft − 4 (x + 5)2 + 1 = 0
1
− 4 (x + 5)2 = − 1
(x + 5)2 = 4
x + 5 = 2 ∨ x + 5 = −2
x = −3 ∨ x = −7
De snijpunten met de x-as zijn A(−7, 0) en B(−3, 0), dus AB = −3 − −7 = 4.
267358.indb 81 05/04/19 5:57 PM

0
61 xtop = − = 0 geeft ytop = f (0) = − 5 · 02 = 0, dus de top van de y
2 · −5
grafiek van f is (0, 0). A(8, 2)
Een verschuiving van de grafiek van f met 2 omhoog en 8 naar rechts

geeft het punt A(8, 2) als top van de grafiek van g. x
O
Een verschuiving van de grafiek van f met 6 omlaag en 2 naar rechts
geeft het punt B(2, −6) als top van de grafiek van h. 8
De afstand tussen de toppen van de grafieken van g en h is de lengte
van de schuine zijde van de rechthoekige driehoek ABC hiernaast.
AB 2 = BC 2 + AC 2 = 62 + 82 = 100, dus AB = 冑100 = 10.
De afstand tussen de toppen van de grafieken van g en h is 10.
B(2, −6) 6 C(8, −6)
62 Door de grafiek van q zeven naar links en vijf omhoog te schuiven, ontstaat de grafiek van p.
y = 6(x − 4)2 − 2 h y = 6(x + 7 − 4)2 − 2 h y = 6(x + 3)2 − 2 + 5,
dus p(x) = 6(x + 3)2 + 3.
p(x) = 6(x + 3)2 + 3 = 6(x2 + 6x + 9) + 3 = 6x2 + 36x + 54 + 3 = 6x2 + 36x + 57
Dus a = 6, b = 36 en c = 57.
63 a Door de grafiek van f (x) = 0,5x2 drie omlaag te schuiven, ontstaat de

grafiek van g (x) = 0,5x2 − 3.
De top van de grafiek van g is het punt (0, −3).
b De top van de grafiek van h (x) = 0,5x2 + 5 is het punt (0, 5).
Bladzijde 117
64 a a = 1, dus dalparabool. c a = 7, dus dalparabool.
De top is het punt (5, −6). De top is het punt (2, −3).
y y
f
x
O
x
(5, −6) O
(2, −3)
b a = −3, dus bergparabool. d a = −2, dus bergparabool.
De top is het punt (−2, 7). De top is het punt (7, 3).
y y
(−2, 7)
(7, 3)
g x
O
k
x
O
267358.indb 82 05/04/19 5:57 PM

65 a a = −3, dus bergparabool. d a = −1, dus bergparabool.
De top is het punt (0, 0). De top is het punt (−3, −5).
y y
(0, 0) x
x O
O
(−3, −5)
f
k
b a = 1, dus dalparabool. e a = −3, dus bergparabool.

De top is het punt (0, −3). De top is het punt (0, 5).
y y
(0, 5)
g p
x x
O O
(0, −3)
c a = 1, dus dalparabool. f a = −3, dus bergparabool.

De top is het punt (3, 0). De top is het punt (−5, 0).
y y
(−5, 0)
h x
O
x
O (3, 0)
66 a De top van de parabool is het punt (−3, −6).

12
b a = −2 en b = 12, dus xtop = − = 3.
2 · −2
ytop = − 2 · 32 + 12 · 3 = − 18 + 36 = 18
−2 + −6
c Door (−2, 0) en (−6, 0), dus xtop = = − 4.
2
ytop = 3(− 4 + 2)(− 4 + 6) = 3 · − 2 · 2 = − 12
1,8
d a = −0,2 en b = 1,8, dus xtop = − = 4,5.
2 · − 0,2
ytop = − 0,2 · 4,52 + 1,8 · 4,5 + 10 = 14,05
Dus de top is het punt (4,5; 14,05).
e De top is het punt (−1,8; −1,3).
0 + − 1,8
f Door (0, 0) en (−1,8; 0), dus xtop = = − 0,9.
2
ytop = 0,2 · − 0,9 · (− 0,9 + 1,8) = − 0,162
Dus de top is het punt (−0,9; −0,162).
267358.indb 83 05/04/19 5:57 PM

Bladzijde 118
67 a De top van de parabool is het punt (640, 70), dus het wegdek bevindt zich 70 meter
boven het wateroppervlak.
De linker pijler bevindt zich op x = 0, dus de bijbehorende hoogte is
h = 0,00039(0 − 640)2 + 70 = 229,744.
De pijlers steken dus 229,744 − 70 ≈ 160 meter boven het wegdek uit.
b De afstand van de eerste pijler tot het laagste punt van de draagkabel is 640 meter,
dus de afstand tussen de twee pijlers is 2 ∙ 640 = 1280 meter.
c Het hoogste punt van de twee verticale kabels is 70 + 65 = 135 meter.
Dit geeft 0,00039(x − 640)2 + 70 = 135
0,00039(x − 640)2 = 65
2
(x − 640)2 = 166 6663
冑 2
冑
x − 640 = 166 6663 ∨ x − 640 = − 166 6663
2
x = 640 + 冑166 6663 ∨ x = 640 − 冑166 6663

2 2
x = 1048,24... ∨ x = 231,75...
De afstand tussen de twee verticale kabels is 1048,24... − 231,75... ≈ 816 meter.
68 De formules zijn allemaal van de vorm y = a(x − p)2 + q.

Het gaat om een bergparabool, dus a < 0.
xtop < 0 en ytop > 0, dus p < 0 en q > 0.
1
De enige formule met a < 0, p < 0 en q > 0 is y = − 2 (x + 2)2 + 4.
Bladzijde 119
69 a Top (−3, −2), dus y = a(x + 3)2 − 2.
Door (−1, 2), dus a(−1 + 3)2 − 2 = 2
a · 22 − 2 = 2
4a − 2 = 2
4a = 4
a=1
Dus y = (x + 3)2 − 2.
b Top (3, 4), dus y = a(x − 3)2 + 4.
Door (−1, 0), dus a(−1 − 3)2 + 4 = 0
a(−4)2 + 4 = 0
16a + 4 = 0
16a = −4
−4 1
a= = −4
16
1
Dus y = − 4 (x − 3)2 + 4.
c Top (−2, 1), dus y = a(x + 2)2 + 1.
Door (3, 6), dus a(3 + 2)2 + 1 = 6
a · 52 + 1 = 6
25a + 1 = 6
25a = 5
5 1
a= =
25 5
1
Dus y = 5 (x + 2)2 + 1.
70 a Top T(5, −12), dus y = a(x − 5)2 − 12.

Door A(8, −39), dus a(8 − 5)2 − 12 = −39
a · 32 − 12 = −39
9a − 12 = −39
9a = −27
a = −3
Dus y = −3(x − 5)2 − 12.
b y = −3(x − 5)2 − 12 = −3(x2 − 10x + 25) − 12 = −3x2 + 30x − 75 − 12,
dus y = −3x2 + 30x − 87.
c x = 0 geeft y = −0 + 0 − 87 = −87, dus het snijpunt met de y-as is (0, −87).
267358.indb 84 05/04/19 5:57 PM

71 Top T(3, 8), dus y = a(x − 3)2 + 8.
Door A(5, 6), dus a(5 − 3)2 + 8 = 6
a · 22 + 8 = 6
4a + 8 = 6
4a = − 2
1
a = −2
1
Dus y = − 2 (x − 3)2 + 8.
1
y = 0 geeft − 2 (x − 3)2 + 8 = 0
1
− 2 (x − 3)2 = − 8
(x − 3)2 = 16
x − 3 = 4 ∨ x − 3 = −4
x = 7 ∨ x = −1
De snijpunten met de x-as zijn B(−1, 0) en C(7, 0), dus BC = 7 − −1 = 8.
0 + 2200
72 Door (0, 0) en (2200, 0), dus xtop = = 1100.
2
De top is het punt (1100; 60,5), dus y = a(x − 1100)2 + 60,5.
Door (2200, 0), dus a(2200 − 1100)2 + 60,5 = 0
a · 11002 + 60,5 = 0
1 210 000a + 60,5 = 0
1 210 000a = − 60,5
− 60,5
a= = − 0,00005
1 210 000
Dus de formule voor het wegdek van de tuibrug is y = − 0,00005(x − 1100)2 + 60,5.
860
De x-coördinaat van de linker pilaar is 1100 − = 670. Hierbij hoort de hoogte
2
− 0,00005(670 − 1100)2 + 60,5 = 51,255.
Het wegdek bevindt zich bij de pilaren ongeveer 51 meter boven het wateroppervlak.
Gemengde opgaven
Bladzijde 120
1
1 a f (− 6) = − 2 · (− 6)2 + − 6 + 4 = − 18 − 6 + 4 = − 20
g(12) = 12 + 2 = 14
1
b f (− 8) = − 2 · (− 8)2 + − 8 + 4 = − 32 − 8 + 4 = − 36,
dus A(−8, −36) ligt op de grafiek van f.
1
c f (x) = 0 geeft − 2 x2 + x + 4 = 0
x2 − 2x − 8 = 0
(x + 2)(x − 4) = 0
x = −2 ∨ x = 4
Dus B(−2, 0) en C(4, 0) en BC = 4 − −2 = 6.
f (0) = −0 + 0 + 4 = 4, dus D(0, 4) en OD = 4.
1 1
opp -BCD = 2 · BC · OD = 2 · 6 · 4 = 12
1 1 1 1
d x = 7 geeft f (7) = − 2 · 72 + 7 + 4 = − 24 2 + 7 + 4 = − 13 2, dus H(7, − 13 2).
x = 7 geeft g(7) = 7 + 2 = 9, dus I(7, 9).
1 1
Dus HI = 9 − − 132 = 22 2.
2 h = 0 geeft −0,8x2 + 4x + 19,2 = 0

x2 − 5x − 24 = 0
(x + 3)(x − 8) = 0
x = −3 ∨ x = 8
Dus de afstand tussen de trottoirbanden A en B is 8 − −3 = 11 meter.
267358.indb 85 05/04/19 5:57 PM

3 a (3x − 5)(x + 3) = x − 9 d (x − 4)2 = 10 − x
3x2 + 9x − 5x − 15 = x − 9 x2 − 8x + 16 = 10 − x
3x2 + 4x − 15 = x − 9 x2 − 7x + 6 = 0
3x2 + 3x − 6 = 0 (x − 1)(x − 6) = 0
x2 + x − 2 = 0 x=1∨x=6
(x + 2)(x − 1) = 0 e x(x − 5) − 70 = x2
x = −2 ∨ x = 1 x2 − 5x − 70 = x2
b 10(5x − 3)(2x + 1) = 0 − 5x − 70 = 0
5x − 3 = 0 ∨ 2x + 1 = 0 − 5x = 70
5x = 3 ∨ 2x = − 1 x = − 14
3 1 1
x = 5 ∨ x = −2 2
1 2
f 2 (2x − 3) − 1 = 7
c 3 x − 2x = 9 1 2
1 2 2 (2x − 3) = 8
3 x − 2x − 9 = 0 (2x − 3)2 = 16
2
x − 6x − 27 = 0 2x − 3 = 4 ∨ 2x − 3 = − 4
(x − 9)(x + 3) = 0 2x = 7 ∨ 2x = − 1
x = 9 ∨ x = −3 1 1
x = 32 ∨ x = − 2
8
4 a a = 1 en b = 8, dus xtop = − = − 4.
2·1
ytop = f (− 4) = (− 4)2 + 8 · − 4 − 17 = 16 − 32 − 17 = − 33
b Top (−4, −33), dus g (x) = a(x + 4)2 − 33.
Door A(−6, 3), dus a(−6 + 4)2 − 33 = 3
a(−2)2 − 33 = 3
4a − 33 = 3
4a = 36
a=9
g (x) = 9(x + 4) − 33 = 9(x2 + 8x + 16) − 33 = 9x2 + 72x + 144 − 33,
2
dus g (x) = 9x2 + 72x + 111.
5 a De snijpunten met de x-as zijn (2,8; 0) en (8,2; 0).

Dus de breedte van de tunnel is 8,2 − 2,8 = 5,4 meter.
2,8 + 8,2
xtop = = 5,5 geeft htop = − 0,381(5,5 − 2,8)(5,5 − 8,2) = 2,77749
2
b De bestelauto is 2,4 meter breed en rijdt midden door de tunnel,
2,4 2,4
dus bereken de hoogte van de tunnel voor x = 5,5 − = 4,3 (of voor x = 5,5 + = 6,7).
2 2
x = 4,3 geeft h = − 0,381(4,3 − 2,8)(4,3 − 8,2) = 2,22885
Dus de hoogte van de bestelauto is minder dan 2,22885 meter.
c Door P(1,9; 0) en Q(9,5; 0), dus h = a(x − 1,9)(x − 9,5).
1,9 + 9,5
xtop = = 5,7, dus de top is het punt (5,7; 3,61).
2
Dit geeft a(5,7 − 1,9)(5,7 − 9,5) = 3,61
a · 3,8 · −3,8 = 3,61
−14,44a = 3,61
3,61
a= = − 0,25
− 14,44
Dus h = −0,25(x − 1,9)(x − 9,5) = −0,25(x2 − 9,5x − 1,9x + 18,05) = −0,25(x2 − 11,4x + 18,05),
dus h = −0,25x2 + 2,85x − 4,5125.
267358.indb 86 05/04/19 5:58 PM

Bladzijde 121
6 Zie de figuur hiernaast. x
opp I = x · x = x2 I III I x
opp II = 4 · x = 4x
opp III = 12 · x = 12x
opp tegelpad = 4 · opp I + 2 · opp II + 2 · opp III II 4 II
= 4 · x2 + 2 · 4x + 2 · 12x
= 4x2 + 8x + 24x 12
= 4x2 + 32x x I III I
opp tegelpad = 80, dus 4x2 + 32x = 80 x
4x2 + 32x − 80 = 0
x2 + 8x − 20 = 0
(x − 2)(x + 10) = 0
x = 2 ∨ x = −10
De oplossing x = −10 kan niet, dus het pad is 2 meter breed.
7 a x = 0 geeft h = −0,2(0 − 3,2)2 + 4,048 = 2

Dus op 2 meter hoogte laat Rachel de bal los.
b De top is het punt (3,2; 4,048).
Dus de maximale hoogte van de bal is 4,048 meter.
c h = 3,5, dus los op −0,2(x − 3,2)2 + 4,048 = 3,5
−0,2(x − 3,2)2 = −0,548
(x − 3,2)2 = 2,74
x − 3,2 = 冑2,74 ∨ x − 3,2 = −冑2,74
x = 3,2 + 冑2,74 ∨ x = 3,2 − 冑2,74
x ≈ 4,86 ∨ x ≈ 1,54
Rachel staat op 4,86 meter van de korfbaalpaal, dus ze laat de bal los op meer dan 450 cm van de
korfbaalpaal.
8 a x2 + 6x = 40 d (x + 6)2 + 14 = 50
x2 + 6x − 40 = 0 (x + 6)2 = 36
(x + 10)(x − 4) = 0 x + 6 = 6 ∨ x + 6 = −6
x = − 10 ∨ x = 4 x = 0 ∨ x = − 12
b x2 + 6x = 41 e (3x − 2)2 = 6x − 5
x2 + 6x − 41 = 0 9x2 − 12x + 4 = 6x − 5
(x + 3)2 − 9 − 41 = 0 9x2 − 18x + 9 = 0
(x + 3)2 = 50 x2 − 2x + 1 = 0
x + 3 = 冑50 ∨ x + 3 = −冑50 (x − 1)2 − 1 + 1 = 0
x = − 3 + 冑50 ∨ x = − 3 − 冑50 (x − 1)2 = 0
x = − 3 + 5冑2 ∨ x = − 3 − 5冑2 x−1=0
c x2 + 6x = − 10 x=1
x2 + 6x + 10 = 0 f 2(3x − 6)2 − 50 = 4
(x + 3)2 − 9 + 10 = 0 2(3x − 6)2 = 54
(x + 3)2 = − 1 (3x − 6)2 = 27
geen oplossing 3x − 6 = 冑27 ∨ 3x − 6 = −冑27
3x = 6 + 冑27 ∨ 3x = 6 − 冑27
3x = 6 + 3冑3 ∨ 3x = 6 − 3冑3
x = 2 + 冑3 ∨ x = 2 − 冑3
9 a Door (−6, 0) en (2, 0), dus y = a(x + 6)(x − 2).

Door (0, 5), dus a(0 + 6)(0 − 2) = 5
a · 6 · −2 = 5
−12a = 5
5
a = − 12
5
Dus y = − 12 (x + 6)(x − 2).
−6 + 2 5 5 80 20 2
xtop = = − 2 geeft ytop = − 12 (− 2 + 6)(− 2 − 2) = − 12 · 4 · − 4 = 12 = 3 = 63,
2
2
dus de top is het punt (− 2, 63).
267358.indb 87 05/04/19 5:58 PM

b Top (−5, −2), dus y = a(x + 5)2 − 2.
Door (0, 5), dus a(0 + 5)2 − 2 = 5
a · 52 − 2 = 5
25a − 2 = 5
25a = 7
7
a = 25 = 0,28
Dus y = 0,28(x + 5)2 − 2 = 0,28(x2 + 10x + 25) − 2 = 0,28x2 + 2,8x + 7 − 2 = 0,28x2 + 2,8x + 5.
Dus a = 0,28, b = 2,8 en c = 5.
10
10 a a = 1 en b = 10, dus xtop = − = −5
2·1
2
ytop = (− 5) + 10 · − 5 + 15 = 25 − 50 + 15 = − 10
b De top is het punt (−6, −15).
1 −1
c a = 2 en b = −1, dus xtop = − = 1.
1
2·2
1 1 1
ytop = 2 · 12 − 1 − 2 = 2 − 1 − 2 = − 2 2
1
Dus de top is het punt (1, − 2 2).
d De top is het punt (0, 12).
e y = 4 − (x + 1)2 = − (x + 1)2 + 4
Dus de top is het punt (−1, 4).
− 2 + 12
f Door (−2, 0) en (12, 0), dus xtop = = 5.
2
1 1
ytop = 7 (5 + 2)(5 − 12) = 7 · 7 · − 7 = − 7
11 De grafiek van g gaat door P(2, 0) en Q(6, 0), dus g (x) = a(x − 2)(x − 6).
Als we het punt A(−6, 10) op de grafiek van f 6 naar rechts en 4 omlaag schuiven,
krijgen we het punt (0, 6). Dit punt ligt op de grafiek van g.
De grafiek van g door (0, 6) geeft a(0 − 2)(0 − 6) = 6
a · −2 · −6 = 6
12a = 6
1
a=2
1
Dus g (x) = 2 (x − 2)(x − 6).
2+6
Voor de top van de grafiek van g geldt xtop = = 4.
2
1 1
Dit geeft ytop = g (4) = 2 (4 − 2)(4 − 6) = 2 · 2 · − 2 = − 2.
Dus de top van de grafiek van g is het punt (4, −2).
Als we de top van de grafiek van g 6 naar links en 4 omhoog schuiven, krijgen
we de top T van de grafiek van f. Dus de top van de grafiek van f is T(−2, 2).
Diagnostische toets
Bladzijde 124
1 2
1 a 4x − 8 = x c (x + 3)2 = 8x + 12
1 2 x2 + 6x + 9 = 8x + 12
4x − x − 8 = 0 x2 − 2x − 3 = 0
x2 − 4x − 32 = 0 (x − 3)(x + 1) = 0
(x − 8)(x + 4) = 0 x = 3 ∨ x = −1
x = 8 ∨ x = −4 d (3x − 1)(6x + 5) = 0
b (x − 6)(2x − 6) = 20x 3x − 1 = 0 ∨ 6x + 5 = 0
2x2 − 6x − 12x + 36 = 20x 3x = 1 ∨ 6x = − 5
2x2 − 18x + 36 = 20x 1 5
x = 3 ∨ x = −6
2x2 − 38x + 36 = 0
x2 − 19x + 18 = 0
(x − 1)(x − 18) = 0
x = 1 ∨ x = 18
267358.indb 88 05/04/19 5:58 PM

2 Zie de figuur hiernaast. x
opp I = x · x = x2 II I x
opp II = 12 · x = 12x
opp III = 12 · x = 12x
opp pad = 2 · opp I + 2 · opp II + opp III
= 2 · x2 + 2 · 12x + 12x 12 III
= 2x2 + 24x + 12x
= 2x2 + 36x
Er geldt 2x2 + 36x = 126
12
2x2 + 36x − 126 = 0
II I x
x2 + 18x − 63 = 0 x
(x − 3)(x + 21) = 0
x = 3 ∨ x = −21
De oplossing x = −21 kan niet, dus de breedte van het pad is 3 meter.
3 a 4(x − 3)2 = 16
(x − 3)2 = 4
x − 3 = 2 ∨ x − 3 = −2
x=5∨x=1
b 3(x + 25)2 + 75 = 0
3(x + 25)2 = − 75
(x + 25)2 = − 25
geen oplossing
c − (x − 6)2 + 200 = 31
− (x − 6)2 = − 169
(x − 6)2 = 169
x − 6 = 13 ∨ x − 6 = − 13
x = 19 ∨ x = − 7
1 2
4 a 5 (x − 7) − 3 = 1
1 2
5 (x − 7)
2
=4
(x − 7) = 20
x − 7 = 冑20 ∨ x − 7 = −冑20
x = 7 + 冑20 ∨ x = 7 − 冑20
x = 7 + 2冑5 ∨ x = 7 − 2冑5
b − 2(x + 5)2 + 10 = 4
− 2(x + 5)2 = − 6
(x + 5)2 = 3
x + 5 = 冑 3 ∨ x + 5 = −冑 3
x = − 5 + 冑3 ∨ x = − 5 − 冑3
c 2(x + 10)2 − 86 = 10
2(x + 10)2 = 96
(x + 10)2 = 48
x + 10 = 冑48 ∨ x + 10 = −冑48
x = − 10 + 冑48 ∨ x = − 10 − 冑48
x = − 10 + 4冑3 ∨ x = − 10 − 4冑3
5 a x2 + 6x = (x + 3)2 − 9
b x2 − 4x + 5 = (x − 2)2 − 4 + 5 = (x − 2)2 + 1
1 1 1 1
c x2 − 3x − 70 = (x − 12 )2 − 24 − 70 = (x − 12 )2 − 724
267358.indb 89 05/04/19 5:58 PM

6 a x2 = 2x + 17
x2 − 2x − 17 = 0
(x − 1)2 − 1 − 17 = 0
(x − 1)2 = 18
x − 1 = 冑18 ∨ x − 1 = −冑18
x = 1 + 冑18 ∨ x = 1 − 冑18
x = 1 + 3冑2 ∨ x = 1 − 3冑2
b x2 + 12 = 4x
x2 − 4x + 12 = 0
(x − 2)2 − 4 + 12 = 0
(x − 2)2 = − 8
geen oplossing
3
c x2 + 8x + 34 = 0
3
(x + 4)2 − 16 + 34 = 0
1
(x + 4)2 = 124
x+4= 冑12
1
1
4∨x+4=−
1
冑12 1
4
x = − 4 + 32 ∨ x = − 4 − 32
1 1
x = − 2 ∨ x = − 72
1
7 a De formule van f is y = − 2 x2 + 2x + 1.
1
b f (10) = − 2 · 102 + 2 · 10 + 1 = − 50 + 20 + 1 = − 29
1
f (− 8) = − 2 · (− 8)2 + 2 · − 8 + 1 = − 32 − 16 + 1 = − 47
1
c f (− 2) = − 2 · (− 2)2 + 2 · − 2 + 1 = − 2 − 4 + 1 = − 5, dus A(−2, −5) ligt op de grafiek van f.
1
d xp = 6 geeft yP = f (6) = − 2 · 62 + 2 · 6 + 1 = − 18 + 12 + 1 = − 5
1 1 1
e f (− 1) = − 2 · (− 1)2 + 2 · − 1 + 1 = − 2 − 2 + 1 = − 12
1 1 1
f (5) = − 2 · 52 + 2 · 5 + 1 = − 122 + 10 + 1 = − 12, dus f (−1) = f (5).
x −1 0 1 2 3 4 5
1 1 1 1
f (x) − 12 1 22 3 22 1 − 12
f(x) = − 12 x 2 + 2x + 1
2
x
−1 O 1 2 3 4 5
−1
−2
1
8 f (x) = 0 geeft − 2 x2 − 3x + 20 = 0
x2 + 6x − 40 = 0
(x − 4)(x + 10) = 0
x = 4 ∨ x = −10
Dus de snijpunten met de x-as zijn (4, 0) en (−10, 0).
f (0) = −0 − 0 + 20 = 20, dus het snijpunt met de y-as is (0, 20).
267358.indb 90 05/04/19 5:58 PM

− 12
9 a a = 2 en b = −12, dus xtop = − = 3.
2·2
ytop = f (3) = 2 · 32 − 12 · 3 + 1 = 18 − 36 + 1 = − 17
2
b a = −0,1 en b = 2, dus xtop = − = 10.
2 · − 0,1
2
ytop = g (10) = − 0,1 · 10 + 2 · 10 − 8 = − 10 + 20 − 8 = 2
Bladzijde 125
78
10 a = −4 en b = 78, dus ptop = − = 9,75.
2 · −4
Wtop = −4 · 9,752 + 78 · 9,75 − 100 = 280,25
De maximale winst is € 280,25.
11 a h = −0,25(x − 2,4)(x − 9,2), dus A(2,4; 0) en B(9,2; 0).

Dus de breedte van de tunnel is 9,2 − 2,4 = 6,8 meter.
2,4 + 9,2
xtop = = 5,8 geeft htop = −0,25(5,8 − 2,4)(5,8 − 9,2) = 2,89.
2
b x = 9,2 − 1,8 = 7,4 geeft h = −0,25(7,4 − 2,4)(7,4 − 9,2) = 2,25, dus CD = 2,25 meter.
De oppervlakte van de scheidingswand is 12 · 2,25 = 27 m2.
12 a Door A(−4, 0) en B(8, 0), dus y = a(x + 4)(x − 8).

Door C(6, 30), dus a(6 + 4)(6 − 8) = 30
a · 10 · −2 = 30
−20a = 30
30 1
a= = − 12
− 20
1
Dus y = − 12 (x + 4)(x − 8).
1 1 1 1
Dit geeft y = − 12 (x + 4)(x − 8) = − 12 (x2 − 8x + 4x − 32) = − 12 (x2 − 4x − 32) = − 12 x2 + 6x + 48.
−4 + 8 1 1
b xtop = = 2 geeft ytop = − 12 (2 + 4)(2 − 8) = − 12 · 6 · − 6 = 54, dus de top is het punt (2, 54).
2
2 omlaag
13 a y = − 2x2 + 3 h y = − 2x2 + 3 − 2, dus y = − 2x2 + 1
7 naar rechts
b y = − 2x2 + 3 h y = − 2(x − 7)2 + 3
c y = − 2x2 + 3 h y = − 2(x + 1)2 + 3 h y = − 2(x + 1)2 + 3 + 8, dus y = − 2(x + 1)2 + 11
4 naar rechts 3 omlaag
d y = − 2x2 + 3 h y = − 2(x − 4)2 + 3 h y = − 2(x − 4)2 + 3 − 3, dus y = − 2(x − 4)2
14 a Door de grafiek van f (x) = 2x2 één naar links en vijf omlaag te schuiven, krijg je
de grafiek van g (x) = 2(x + 1)2 − 5.
b Door de grafiek van h (x) = −4x2 + 9 drie naar rechts en zeven omlaag te schuiven,
krijg je de grafiek van k(x) = −4(x − 3)2 + 2.
15 a a = 5, dus dalparabool. b a = −3, dus bergparabool.

De top is het punt (−2, −7). De top is het punt (1, 16).
y
y
(1, 16)
f
x x
O O
(−2, −7) g
267358.indb 91 05/04/19 5:58 PM

c a = −6, dus bergparabool. d a = −6, dus bergparabool.
De top is het punt (0, −4). De top is het punt (4, 0).
y y
(4, 0)
x x
O O
(0, −4)
k
h
16 Top T(−3, 8), dus y = a(x + 3)2 + 8.

Door (1, −20), dus a(1 + 3)2 + 8 = −20
a · 42 + 8 = −20
16a + 8 = −20
16a = −28
− 28 −7 3
a = 16 = 4 = − 14
3 3 3 1 3 3 1 3
Dus y = − 14 (x + 3)2 + 8 = − 14 (x2 + 6x + 9) + 8 = − 14 x2 − 102 x − 154 + 8 oftewel y = − 14 x2 − 102 x − 74.
Herhaling
Bladzijde 126
1 2
1 a 4 2x − x − 8 = 0 c − x2 = 9x + 18
x − 4x − 32 = 0 − x2 − 9x − 18 = 0
(x − 8)(x + 4) = 0 x2 + 9x + 18 = 0
x = 8 ∨ x = −4 (x + 6)(x + 3) = 0
b 2x2 + 6x = 8 x = −6 ∨ x = −3
2x2 + 6x − 8 = 0 d 5x2 − 30 = 5x
x2 + 3x − 4 = 0 5x2 − 5x − 30 = 0
(x + 4)(x − 1) = 0 x2 − x − 6 = 0
x = −4 ∨ x = 1 (x − 3)(x + 2) = 0
x = 3 ∨ x = −2
2 a (x − 5)2 = 2x − 7 c (2x + 3)(2x − 3) = 0

x2 − 10x + 25 = 2x − 7 2x + 3 = 0 ∨ 2x − 3 = 0
x2 − 12x + 32 = 0 2x = − 3 ∨ 2x = 3
(x − 4)(x − 8) = 0 1 1
x = − 12 ∨ x = 12
x=4∨x=8
d (2x + 3)(2x − 3) = 16x + 11
b x(3x + 1) = 2(18 − x)
4x2 − 9 = 16x + 11
3x2 + x = 36 − 2x
4x2 − 16x − 20 = 0
3x2 + 3x − 36 = 0
x2 − 4x − 5 = 0
x2 + x − 12 = 0
(x − 5)(x + 1) = 0
(x + 4)(x − 3) = 0
x = 5 ∨ x = −1
x = −4 ∨ x = 3
x
3 a Zie de figuur hiernaast.
opp I = x · x = x2
opp II = 11 · x = 11x
opp III = 13 · x = 13x
II 11
opp IV = 8 · x = 8x
opp pad = 2 · opp I + opp II + opp III + opp IV 8 IV
= 2 · x2 + 11x + 13x + 8x
= 2x2 + 32x
13
x I III I
x
267358.indb 92 05/04/19 5:58 PM

b opp pad = 72 geeft 2x2 + 32x = 72
2x2 + 32x − 72 = 0
x2 + 16x − 36 = 0
(x − 2)(x + 18) = 0
x = 2 ∨ x = −18
De oplossing x = −18 kan niet, dus het pad is 2 meter breed.
4 a (x + 3)2 = 81 c − 4(x − 9)2 = 0

x + 3 = 9 ∨ x + 3 = −9 (x − 9)2 = 0
x = 6 ∨ x = − 12 x−9=0
b (x − 2)2 + 7 = 3 x=9
(x − 2)2 = − 4 d 0,5(x + 7)2 + 6 = 8
geen oplossing 0,5(x + 7)2 = 2
(x + 7)2 = 4
x + 7 = 2 ∨ x + 7 = −2
x = −5 ∨ x = −9
5 a (x + 5)2 − 3 = 10 c 2(x − 4)2 + 16 = 0

(x + 5)2 = 13 2(x − 4)2 = − 16
x + 5 = 冑13 ∨ x + 5 = −冑13 (x − 4)2 = − 8
x = − 5 + 冑13 ∨ x = − 5 − 冑13 geen oplossing
b 3(x − 7)2 − 32 = 40 1
d − 3 (x − 3)2 + 17 = − 7
3(x − 7)2 = 72 1
(x − 7)2 = 24 − 3 (x − 3)2 = − 24
x − 7 = 冑24 ∨ x − 7 = −冑24 (x − 3)2 = 72
x = 7 + 冑24 ∨ x = 7 − 冑24 x − 3 = 冑72 ∨ x − 3 = −冑72
x = 7 + 2冑6 ∨ x = 7 − 2冑6 x = 3 + 冑72 ∨ x = 3 − 冑72
x = 3 + 6冑2 ∨ x = 3 − 6冑2
Bladzijde 127
6 a x2 − 4x + 1 = (x − 2)2 − 4 + 1 = (x − 2)2 − 3
b x2 + 12x + 40 = (x + 6)2 − 36 + 40 = (x + 6)2 + 4
c x2 + 40x + 60 = (x + 20)2 − 400 + 60 = (x + 20)2 − 340
1 1
d x2 − 5x = (x − 22 )2 − 64
7 a,b x2
+ 6x − 1 = 0 d x2 − 2x + 3 = 0
(x + 3)2 − 9 − 1 = 0 (x − 1)2 − 1 + 3 = 0
(x + 3)2 = 10 (x − 1)2 = − 2
x + 3 = 冑10 ∨ x + 3 = −冑10 geen oplossing
x = − 3 + 冑10 ∨ x = − 3 − 冑10 e x2 + 6x − 40 = 0
c x2 + 10x − 14 = 0 (x + 3)2 − 9 − 40 = 0
(x + 5)2 − 25 − 14 = 0 (x + 3)2 = 49
(x + 5)2 = 39 x + 3 = 7 ∨ x + 3 = −7
x + 5 = 冑39 ∨ x + 5 = −冑39 x = 4 ∨ x = − 10
x = − 5 + 冑39 ∨ x = − 5 − 冑39 f x2 − 5 = 6x
x2 − 6x − 5 = 0
(x − 3)2 − 9 − 5 = 0
(x − 3)2 = 14
x − 3 = 冑14 ∨ x − 3 = −冑14
x = 3 + 冑14 ∨ x = 3 − 冑14
8 a f (−4) = −2 · (−4)2 + 8 · −4 + 1 = −32 − 32 + 1 = −63

f (3) = −2 · 32 + 8 · 3 + 1 = −18 + 24 + 1 = 7
f (5) = −2 · 52 + 8 · 5 + 1 = −50 + 40 + 1 = −9
b f (4) = −2 · 42 + 8 · 4 + 1 = −32 + 32 + 1 = 1, dus A(4, 1) ligt op de grafiek van f.
c f (0) = −2 · 02 + 8 · 0 + 1 = 1, dus f (0) = f (4).
0+4
xtop = =2
2
267358.indb 93 05/04/19 5:58 PM

d x −1 0 1 2 3 4 5
f (x) −9 1 7 9 7 1 −9
y
f(x) = −2x 2 + 8x + 1
9
8
7
6
5
4
3
2
1
x
−1 O 1 2 3 4 5
−1
−2
−3
−4
−5
−6
−7
−8
9 a x2 − 6x − 7 = 0
(x + 1)(x − 7) = 0
x = −1 ∨ x = 7
De snijpunten van de grafiek van f met de x-as zijn (−1, 0) en (7, 0).
b f (0) = 0 − 0 − 7 = −7
De grafiek van f snijdt de y-as in het punt (0, −7).
− 12
10 a a = 2 en b = −12, dus xtop = − = 3.
2·2
ytop = f (3) = 2 · 32 − 12 · 3 − 8 = 18 − 36 − 8 = −26
De top is het punt (3, −26).
6
b a = −0,3 en b = 6, dus xtop = − = 10.
2 · − 0,3
ytop = g (10) = −0,3 · 102 + 6 · 10 − 5,2 = 24,8
De top is het punt (10; 24,8).
11
c a = −0,1 en b = 11, dus xtop = − = 55.
2 · − 0,1
ytop = h (55) = −0,1 · 552 + 11 · 55 = 302,5
De top is het punt (55; 302,5).
9
d a = 18 en b = 9, xtop = − = − 0,25.
2 · 18
ytop = k(−0,25) = 18 · (−0,25)2 + 9 · −0,25 − 16 = −17,125
De top is het punt (−0,25; −17,125).
Bladzijde 128
21,6
11 a a = −0,6 en b = 21,6, dus ptop = − = 18.
2 · − 0,6
Bij een prijs van € 18 is de winst maximaal.
b Wtop = −0,6 · 182 + 21,6 · 18 − 25 = 169,4
De maximale winst is € 169,40.
12 a De snijpunten met de x-as zijn (6, 0) en (−8, 0).

6 + −8
xtop = = − 1 geeft ytop = f (− 1) = 5(− 1 − 6)(− 1 + 8) = 5 · − 7 · 7 = − 245
2
De top is het punt (−1, −245).
267358.indb 94 05/04/19 5:58 PM

b De snijpunten met de x-as zijn (−3, 0) en (−15, 0).
− 3 + − 15
xtop = = − 9 geeft ytop = g (− 9) = − (− 9 + 3)(− 9 + 15) = − 1 · − 6 · 6 = 36
2
De top is het punt (−9, 36).
c De snijpunten met de x-as zijn (6, 0) en (−20, 0).
6 + − 20 1 1 169 1
xtop = = − 7 geeft ytop = h (− 7) = − 8(− 7 − 6)(− 7 + 20) = − 8 · − 13 · 13 = 8 = 218
2
1
De top is het punt (− 7, 218).
d De snijpunten met de x-as zijn (0, 0) en (15, 0).
0 + 15 1 1 1 1 1 1
xtop = = 72 geeft ytop = k (72) = 8 · 72 · (72 − 15) = 8 · 72 · − 72 = − 450
2
1
De top is het punt (72, − 450).
13 a h = − 0,2(x + 10,8)(x + 3,4), dus xA = −10,8 en xB = −3,4.

De tunnel is −3,4 − −10,8 = −3,4 + 10,8 = 7,4 meter breed.
− 3,4 + − 10,8
b xtop = = − 7,1 geeft htop = − 0,2(− 7,1 + 10,8)(− 7,1 + 3,4) = 2,738
2
De tunnel is ongeveer 2,74 meter hoog.
c xC = −3,4 − 1,4 = −4,8 geeft h = − 0,2(− 4,8 + 10,8)(− 4,8 + 3,4) = 1,68
Dus CD = 1,68 meter.
d De oppervlakte van de scheidingswand is 10 · 1,68 = 16,8 m2.
14 a Door (−3, 0) en (7, 0), dus y = a(x + 3)(x − 7).

Door (3, −48) geeft a(3 + 3)(3 − 7) = −48
a · 6 · −4 = −48
−24a = −48
a=2
Dus y = 2(x + 3)(x − 7).
b Door (−1, 0) en (3, 0), dus y = a(x + 1)(x − 3).
Door (0, 5) geeft a(0 + 1)(0 − 3) = 5
a · 1 · −3 = 5
−3a = 5
5 2
a= = − 13
−3
2
Dus y = − 13 (x + 1)(x − 3).
15 a Door A(−4, 0) en B(6, 0), dus y = a(x + 4)(x − 6).

Door C(2, 48) geeft a(2 + 4)(2 − 6) = 48
a · 6 · −4 = 48
−24a = 48
a = −2
Dus y = −2(x + 4)(x − 6).
−4 + 6
b xtop = = 1 en ytop = − 2(1 + 4)(1 − 6) = − 2 · 5 · − 5 = 50, dus de top is het punt (1, 50).
2
c y = −2(x + 4)(x − 6) = −2(x2 − 6x + 4x − 24) = −2(x2 − 2x − 24) = −2x2 + 4x + 48
Bladzijde 129
6 omlaag
16 a y = 5x2 − 7 h y = 5x2 − 7 − 6, dus y = 5x2 − 13
17 naar rechts
b y = 5x2 − 7 h y = 5(x − 17)2 − 7
3 naar links 4 omlaag
c y = 5x2 − 7 h y = 5(x + 3)2 − 7 h y = 5(x + 3)2 − 7 − 4, dus y = 5(x + 3)2 − 11
2 omhoog 5 naar rechts
d y = 5x2 − 7 h y = 5x2 − 7 + 2 = 5x2 − 5 h y = 5(x − 5)2 − 5
17 a Door de grafiek van f (x) = −2x2 negen naar links en vier omlaag te schuiven, krijg je
de grafiek van g (x) = −2(x + 9)2 − 4.
b Door de grafiek van h (x) = 6x2 − 4 vijf naar rechts en elf omhoog te schuiven, krijg je
de grafiek van k(x) = 6(x − 5)2 + 7.
267358.indb 95 05/04/19 5:58 PM

18 a a = 5, dus dalparabool. c a = 0,1, dus dalparabool.
De top is het punt (7, 20). De top is het punt (0, 8).
y y
h l
(0, 8)
(7, 20)
x x
O O
b a = 0,1, dus dalparabool. d a = −6, dus bergparabool.

De top is het punt (−8, 0). De top is het punt (−3, −12).
y y
k x
O
(−3, −12)
x
(−8, 0) O m
19 a Top (−2, −6), dus y = a(x + 2)2 − 6.

Door (−4, 16) geeft a(−4 + 2)2 − 6 = 16
a · (−2)2 − 6 = 16
4a − 6 = 16
4a = 22
22 1
a= = 52
4
1
Dus y = 52 (x + 2)2 − 6.
b Top (3, 12), dus y = a(x − 3)2 + 12.
Door (0, −24) geeft a(0 − 3)2 + 12 = −24
a · (−3)2 + 12 = −24
9a + 12 = −24
9a = −36
a = −4
Dus y = − 4(x − 3)2 + 12.
c Top (−5, 0) geeft y = a(x + 5)2.
Door (−1, 48) geeft a(−1 + 5)2 = 48
a · 42 = 48
16a = 48
a=3
Dus y = 3(x + 5)2.
20 a y = 5(x − 3)2 − 8 = 5(x2 − 6x + 9) − 8 = 5x2 − 30x + 45 − 8 = 5x2 − 30x + 37

b Top (1, 8), dus y = a(x − 1)2 + 8.
Door (3, 20) geeft a(3 − 1)2 + 8 = 20
a · 22 + 8 = 20
4a + 8 = 20
4a = 12
a=3
Dus y = 3(x − 1)2 + 8 = 3(x2 − 2x + 1) + 8 = 3x2 − 6x + 3 + 8 oftewel y = 3x2 − 6x + 11.
267358.indb 96 05/04/19 5:58 PM

Onderzoek Ontbinden voor gevorderden
Bladzijde 130
1
1 a x2 + 33 x + 1 = 0
2 7
(x + 13)2 − 29 + 1 = 0
2 7
(x + 13)2 = 19
2
冑7
x + 13 = 19 ∨ x + 13 = − 19
2
冑7
2 1 2 1
x + 13 = 13 ∨ x + 13 = − 13
1
x = −3 ∨ x = −3
1
b x2 + 33 x + 1 = 0
1
(x + 3)(x + 3) = 0
1
x = −3 ∨ x = −3
c *
1 1
2 a x2 + 44 x + 1 = 0 d x2 + 43 x + 4 = 0
1 1
(x + 4)(x + 4) = 0 (x + 3)(x + 13) = 0
1 1
x = −4 ∨ x = −4 x = − 3 ∨ x = − 13
1 1 1
b x2 + 12 x − 1 = 0 e x2 + 6 x − 6 = 0
1 1 1
(x + 2)(x − 2) = 0 (x + 2)(x − 3) = 0
1 1 1
x = −2 ∨ x = 2 x = −2 ∨ x = 3
3 1 3
c x2 − 4 x − 4 = 0 f x2 − 24 x − 5 = 0
1 1
(x − 1)(x + 4) = 0 (x − 4)(x + 14) = 0
1 1
x = 1 ∨ x = −4 x = 4 ∨ x = − 14
3 a Er moet gelden p ∙ r = 6 en p + r = 5,
dus p = 3 en r = 2.
Dit geeft 6x2 + 5x + 1 = 0
(3x + 1)(2x + 1) = 0
3x + 1 = 0 ∨ 2x + 1 = 0
3x = − 1 ∨ 2x = − 1
1 1
x = −3 ∨ x = −2
b 12x2 + 7x + 1 = 0 d − 35x2 + 2x + 1 = 0
(4x + 1)(3x + 1) = 0 (7x + 1)(− 5x + 1) = 0
4x + 1 = 0 ∨ 3x + 1 = 0 7x + 1 = 0 ∨ − 5x + 1 = 0
4x = − 1 ∨ 3x = − 1 7x = − 1 ∨ − 5x = − 1
1 1 1 1
x = −4 ∨ x = −3 x = −7 ∨ x = 5
1 1
c 20x2 − 12x + 1 = 0 e − 6 x2 + 6 x + 1 = 0
(− 10x + 1)(− 2x + 1) = 0 1 1
(2 x + 1)(− 3 x + 1) = 0
− 10x + 1 = 0 ∨ − 2x + 1 = 0
1 1
− 10x = − 1 ∨ − 2x = − 1 2x + 1 = 0 ∨ −3x + 1 = 0
1 1 1 1
x = 10 ∨ x = 2
2x = −1 ∨ −3x = −1
x = −2 ∨ x = 3
5 5
4 Alle termen door 6 delen geeft de vergelijking x2 + 26 x + 6 = 0.
5
De uitgebreide tabel van 6 levert nu een lange zoektocht op naar de juiste ontbinding.
267358.indb 97 05/04/19 5:58 PM

Bladzijde 131
5 a opp ABCD = opp I + opp II
= 2x(x + 1) + 3(x + 1)
Maar ook geldt: opp ABCD = AB ∙ BC = (2x + 3)(x + 1).
Dus 2x(x + 1) + 3(x + 1) = (2x + 3)(x + 1).
b 2x(x − 5) + 5(x − 5) = (2x + 5)(x − 5)
c 2x(3x + 4) − 5(3x + 4) = (2x − 5)(3x + 4)
d 7(x − 1) − x(x − 1) = (7 − x)(x − 1)
e 7x(2x + 3) + 4(2x + 3) = (7x + 4)(2x + 3)
6 a 6x2 + 21x + 5(2x + 7) = 3x(2x + 7) + 5(2x + 7) = (3x + 5)(2x + 7)

b 2x − 1 − 5x(2x − 1) = 1(2x − 1) − 5x(2x − 1) = (1 − 5x)(2x − 1)
c x(5x − 2) − 15x + 6 = x(5x − 2) − 3(5x − 2) = (x − 3)(5x − 2)
d 4x(2x + 1) − 2x − 1 = 4x(2x + 1) − 1(2x + 1) = (4x − 1)(2x + 1)
7 a 6x2 + 17x + 5 = 0
6x2 + 2x + 15x + 5 = 0
2x(3x + 1) + 5(3x + 1) = 0
(2x + 5)(3x + 1) = 0
2x + 5 = 0 ∨ 3x + 1 = 0
2x = − 5 ∨ 3x = − 1
1 1
x = − 22 ∨ x = − 3
b 6x2 + 17x + 5 = 0
6x2 + 15x + 2x + 5 = 0
3x(2x + 5) + 1(2x + 5) = 0
(3x + 1)(2x + 5) = 0
3x + 1 = 0 ∨ 2x + 5 = 0
3x = − 1 ∨ 2x = − 5
1 1
x = − 3 ∨ x = − 22
Je krijgt hiermee inderdaad dezelfde oplossingen als bij vraag a.
8 a 6x2 + 7x + 5 = (px + q)(rx + s)

r 6x2 + 7x + 5 = prx2 + psx + qrx + qs
(px + q)(rx + s) = prx2 + psx + qrx + qs
b 6x2 + 17x + 5 = prx2 + psx + qrx + qs
= prx2 + (ps + qr)x + qs
Dus ps + qr = 17 en ps ⋅ qr = pqrs = pr ⋅ qs = 6 ⋅ 5 = 30.
c De twee getallen die je zoekt zijn 2 en 15, want 2 · 15 = 30 en 2 + 15 = 17.
Dus ps = 2 en qr = 15.
Dus als je 6x2 + 17x + 5 kunt ontbinden in factoren, dan geldt 6x2 + 17x + 5 = prx2 + psx + qrx + qs
met pr = 6, ps = 2, qr = 15 en qs = 5.
Dus je kunt 6x2 + 17x + 5 ontbinden in factoren door het te schrijven als 6x2 + 2x + 15x + 5.
9 a 2x2 + 11x + 5 = 0 c 10x2 + 11x − 6 = 0

2x2 + 10x + x + 5 = 0 10x2 + 15x − 4x − 6 = 0
2x(x + 5) + 1(x + 5) = 0 5x(2x + 3) − 2(2x + 3) = 0
(2x + 1)(x + 5) = 0 (5x − 2)(2x + 3) = 0
2x + 1 = 0 ∨ x + 5 = 0 5x − 2 = 0 ∨ 2x + 3 = 0
2x = − 1 ∨ x = − 5 5x = 2 ∨ 2x = − 3
1 2 1
x = −2 ∨ x = −5 x = 5 ∨ x = − 12
b 6x2 − 19x + 15 = 0 d 3x2 − 16x − 35 = 0
6x2 − 10x − 9x + 15 = 0 3x2 − 21x + 5x − 35 = 0
2x(3x − 5) − 3(3x − 5) = 0 3x(x − 7) + 5(x − 7) = 0
(2x − 3)(3x − 5) = 0 (3x + 5)(x − 7) = 0
2x − 3 = 0 ∨ 3x − 5 = 0 3x + 5 = 0 ∨ x − 7 = 0
2x = − 3 ∨ 3x = 5 3x = − 5 ∨ x = 7
1 2 2
x = − 12 ∨ x = 13 x = − 13 ∨ x = 7
267358.indb 98 05/04/19 5:58 PM

4 Statistiek en procenten
Voorkennis Grote getallen en procenten
Bladzijde 134
1 a 8530 × 72,8 miljoen = 620 984 miljoen ≈ 621 miljard
7,6 miljard 7600 000 000
b = ≈ 918 000
8275 8275
c 85 miljard : 17 miljoen = 85 000 miljoen : 17 miljoen = 5000
8570 miljard 8 570 000 miljoen
d = ≈ 471 000
18,2 miljoen 18,2 miljoen
85 miljard 85 000 miljoen

2 a = = 5029,5... e-mails per Nederlander
5029,5...
Dus in 2015 ontving een Nederlander gemiddeld ≈ 14 e-mails per dag.
365
6,5 miljoen
b = 0,38... liter koffie per Nederlander per dag
16,9 miljoen
Dus in 2015 dronk een Nederlander gemiddeld 365 ∙ 0,38... ≈ 140 liter koffie.
Bladzijde 135
3 a 510 miljoen − 365,5 miljoen = 144,5 miljoen km2 land
= = 0,019... km2 land per persoon
7,6 miljard 7600 miljoen
Dus per persoon is er gemiddeld 0,019... ∙ 106 ≈ 19 000 m2 land.
b Een jaar is 365 ∙ 24 ∙ 60 ∙ 60 seconden.
Dus een lichtjaar is 300 000 ∙ 365 ∙ 24 ∙ 60 ∙ 60 ≈ 9461 miljard km.
4,2 miljard 4200 miljoen
c Een lange wandeling was in 2016 gemiddeld = = 8,73... km.
481 miljoen 481 miljoen
111 minuten is 111 : 60 = 1,85 uur.
Dus de gemiddelde wandelsnelheid tijdens een lange wandeling in 2016 was
8,73... : 1,85 ≈ 4,7 km per uur.
4 a 32% van 720 is 0,32 × 720 = 230,4.

b 3,1% van 180 is 0,031 × 180 = 5,58.
c 0,08% van 50 000 is 0,0008 × 50 000 = 40.
d 91,8% van 528 000 is 0,918 × 528 000 = 484 704.
92
5 a 92 van 305 is 305 × 100% ≈ 30,2%.
1,8
b 1,8 van 3,9 is 3,9 × 100% ≈ 46,2%.
0,3
c 0,3 van 17 is 17 × 100% ≈ 1,8%.
8
d 8 miljoen van 15 miljoen is 15 × 100% ≈ 53,3%.
832
e 832 van 21 duizend is 21 000 × 100% ≈ 4,0%.
f 4,5 miljard = 4500 miljoen
820
820 miljoen van 4,5 miljard is 4500 × 100% ≈ 18,2%.
6368
6 a Dat is 48 612 × 100% ≈ 13,1%.
b Er was 0,12 × 48 612 000 ≈ 5 833 000 m2 kantorenvoorraad in Amsterdam.
1036
c Van de kantorenvoorraad in Nederland was 48 612 × 100% ≈ 2,1% in Arnhem.
d In Arnhem stond 0,126 × 1036 duizend = 130,536 duizend m2 leeg.
130,536
Dus van de leegstaande kantorenvoorraad in Nederland was 6368 × 100% ≈ 2,0% in Arnhem.
© Noordhoff Uitgevers Statistiek en procenten 99
267358.indb 99 05/04/19 5:58 PM

4.1 Cijfermateriaal en tabellen
Bladzijde 136
1 a BIOSCOOPBEZOEK IN NEDERLAND
jaar 1965 1992 2009 2015 2016

aantal bezoeken in miljoenen 35,3 13,6 27,2 33,0 34,2
287,6 miljoen
b In 2016 kostte een bioscoopkaartje gemiddeld ≈ 8,41 euro.
34,2 miljoen
1,2
c Dat is 34,2 × 100% ≈ 3,5% van het totale aantal bioscoopbezoeken.
Bladzijde 137
2 a OMZET BIOLOGISCHE VOEDING IN MILJOENEN EURO’S
jaar supermarkten speciaalzaken foodservice overig totaal

2015 653 338 80 199 1270
2016 735 336 100 229 1400
b In 2016 was de omzet in speciaalzaken 336 − 100 = 236 miljoen euro hoger dan die in de foodservice.
c In 2016 was de omzet van de categorie ‘overig’ 229 − 199 = 30 miljoen euro meer dan in 2015.
d 22,6 miljard = 22 600 miljoen
Het marktaandeel van de omzet van biologische producten in supermarkten in 2015 was
653
22 600 × 100% ≈ 2,9%.
3 a Een olijfboom draagt 150 jaar vrucht.

Gemiddeld levert een boom 60 kg olijven per jaar.
Dus in totaal levert een boom 150 × 60 = 9000 kg olijven.
Voor 1 liter olijfolie is 5 kg olijven nodig.
Dus een boom levert in totaal in zijn bestaan 9000 : 5 = 1800 liter olijfolie.
b 150 olijfbomen per hectare, dus op 25 hectare staan 25 × 150 = 3750 olijfbomen.
1 boom levert gemiddeld 60 kg olijven per jaar.
Voor 1 liter olijfolie is 5 kg olijven nodig.
Dus 1 boom levert 60 : 5 = 12 liter olijfolie per jaar.
Dus Gio kan jaarlijks 3750 × 12 = 45 000 liter olijfolie produceren.
c 150 olijfbomen per hectare, dus 40 miljoen olijfbomen komt overeen met
40 000 000 : 150 ≈ 267 000 hectare.
In Tunesië is er ongeveer 267 000 hectare olijfgaard.
d Een boom levert gemiddeld 60 kg olijven per jaar.
Dus Tunesië produceert jaarlijks 40 miljoen × 60 = 2400 miljoen kg olijven.
Dat is 2,4 miljoen ton.
Bladzijde 138
4 a In 2015 was de totale omzet 937 − 38 = 899 miljoen euro.
In 2015 werden 928 000 + 55 000 = 983 000 fietsen verkocht.
899 000 000
In 2015 kostte een fiets gemiddeld ≈ 910 euro.
983 000
b In 2015 was de omzet van e-bikes 534 − 20 = 514 miljoen euro, en was de gemiddelde prijs van een
514 000 000
e-bike 1860 euro. Dus in 2015 werden ≈ 276 000 e-bikes verkocht.
1860
In 2016 werden 271 000 e-bikes verkocht.
Dus in 2016 werden minder e-bikes verkocht dan in 2015.
c In 2016 was de totale omzet 937 miljoen euro.
271 000 verkochte e-bikes zorgden dat jaar voor 534 miljoen euro omzet.
534 000 000
Dus de gemiddelde prijs van een e-bike was ≈ 1970 euro.
271 000
In 2016 zorgde de verkoop van de 928 000 − 271 000 = 657 000 niet-elektrische fietsen
voor een omzet van 937 − 534 = 403 miljoen euro.
267358.indb 100 05/04/19 5:58 PM

403 000 000
Dus de gemiddelde prijs van een niet-elektrische fiets was ≈ 613 euro.
657 000
1970
≈ 3,2, dus in 2016 kostte een e-bike gemiddeld meer dan drie keer zoveel als een niet-elektrische fiets.
613
5 a 8,1 miljoen × 14 600 = 118 260 miljoen
Dus in 2016 legden alle Nederlandse auto’s samen 118,26 miljard km af.
b In 2016 legde een Nederlandse auto gemiddeld 14 600 : 365 = 40 km per dag af.
Bladzijde 139
14,4 miljard 14 400 miljoen
6 a In 2005 fietste een Nederlander gemiddeld = = 883,4... km.
Dat is gemiddeld 883,4... : 365 ≈ 2,4 km per dag.
b In 2015 per Nederlander 0,72 × 365 = 262,8 fietstochten.
Het totale aantal fietstochten in 2015 is 262,8 × 16,9 miljoen = 4441,32 miljoen.
15,0 miljard 15 000 miljoen
De gemiddelde lengte van een fietstocht in 2015 is = ≈ 3,4 km.
Bladzijde 140
7 a 3800 fitnesscentra en 1370 leden per fitnesscentrum, dus 3800 × 1370 ≈ 5,2 miljoen leden in Frankrijk.
8300
b 8300 fitnesscentra en 10,04 fitnesscentra per 100 000 inwoners, dus × 100 000 ≈ 82,7 miljoen
10,04
inwoners in Duitsland.
9,6 × 1400
c Het aantal leden per 100 inwoners in Groot-Brittannië is ≈ 13.
1000
23 295
8 a 64 stoelen per 10 000 inwoners en 23 295 stoelen, dus × 10 000 ≈ 3,6 miljoen inwoners in
64
Zuid-Holland.
13 334
b 105 stoelen per 10 000 inwoners en 13 334 stoelen, dus × 10 000 = 1,26... miljoen inwoners.
105
69 doeken per 1,26... miljoen inwoners, dus de doekdichtheid van Utrecht was
69
× 10 000 ≈ 0,54.
1,26... miljoen
47
c 0,41 zalen per 10 000 inwoners en 47 doeken, dus × 10 000 = 1,14... miljoen inwoners.
0,41
8079
8079 stoelen, dus de stoeldichtheid van Overijssel was × 10 000 ≈ 70.
1,14... miljoen
d totale aantal bioscopen = 4 + 5 + 4 + … + 22 + 13 = 144
totale aantal stoelen = 5154 + 354 + 3053 + … + 19 869 + 11 849 = 129 801
129 801
Dus gemiddeld ≈ 901 stoelen in een bioscoop in Nederland in 2015.
144
e In Groningen had een bioscoop gemiddeld de meeste zalen, namelijk 28 : 4 = 7.
Bladzijde 141
9 a In 1960 had Nederland 11,4 miljoen inwoners.
In 1970 had Nederland 13,0 miljoen inwoners.
1965 ligt midden tussen 1960 en 1970, dus een schatting van het aantal inwoners in 1965 is
11,4 + 13,0
= 12,2 miljoen inwoners.
2
b In 1990 had Nederland 14,9 miljoen inwoners.
Dat is een toename van 15,9 − 14,9 = 1 miljoen in tien jaar, oftewel 0,1 miljoen per jaar.
1998 is acht jaar na 1990, dus een schatting van het aantal inwoners in 1998 is
14,9 + 8 × 0,1 = 15,7 miljoen.
c In 2010 had Nederland 16,7 miljoen inwoners.
Dat is een toename van 16,9 − 16,7 = 0,2 miljoen in vijf jaar.
2025 is tien jaar na 2015, dus een schatting van het aantal inwoners in 2025 is 16,9 + 2 × 0,2 = 17,3 miljoen.
267358.indb 101 05/04/19 5:58 PM

Bladzijde 142
792
10 a In 4 jaar 4955 − 4163 = 792 erbij, dus in één jaar erbij.
4
792
Het aantal verkochte vliegvakanties in 2004 was 4163 + 3 × = 4757.
4
256
b In 12 jaar 5211 − 4955 = 256 erbij, dus in één jaar erbij.
12
256
Het aantal verkochte vliegvakanties in 2006 was 4955 + 1 × ≈ 4976.
12
256
c Het aantal verkochte vliegvakanties in 2025 is 5211 + 8 × ≈ 5382.
12
Bladzijde 143
6,6
11 a In 9 jaar 96,7 − 90,1 = 6,6 eraf, dus in één jaar eraf.
9
6,6
De frisdrankconsumptie in 2010 was 96,7 − 3 × = 94,5 liter.
9
b In 9 jaar 25,7 − 21,9 = 3,8 erbij.
2025 is 9 jaar na 2016, dus de consumptie van mineraal- en bronwater in 2025 is 25,7 + 3,8 = 29,5 liter.
3,4
c In 9 jaar 27,5 − 24,1 = 3,4 eraf, dus in één jaar eraf.
9 3,4
De consumptie van sap en nectar in 2100 is 24,1 − 84 × ≈ −7,6 liter.
9
Dat kan niet. Het is niet juist te veronderstellen dat de consumptie van sap en nectar vanaf 2016 elke
negen jaar met 3,4 liter afneemt.
1,0
12 a Per 225 − 150 = 75 meter 20,2 − 19,2 = 1,0 °C eraf, dus per meter °C eraf.
1,0 75
Op een hoogte van 180 meter is de temperatuur 20,2 − 30 × = 19,8 °C.
0,7 75
b Per meter °C eraf.
50 0,7
Op een hoogte van 420 meter is de temperatuur 17,4 − 70 × ≈ 16,4 °C.
50
c Bij een daling van 20,2 − 19,2 = 1 °C komt er 225 − 150 = 75 meter bij.
De temperatuur is 20 °C op een hoogte van 150 + 0,2 × 75 = 165 meter.
d Bij een daling van 18,1 − 17,4 = 0,7 °C komt er 350 − 300 = 50 meter bij.
2,4
De temperatuur is 15 °C op een hoogte van 350 + × 50 ≈ 521 meter.
0,7
23
13 a In 3 jaar 161 − 138 = 23 erbij, dus in één jaar erbij.
3
23
Op 15-jarige leeftijd was de lichaamslengte van Bas 138 + 2 × ≈ 153 cm.
3
4
In 3 jaar 52 − 48 = 4 erbij, dus in één jaar erbij.
3
4
Op 15-jarige leeftijd was de armlengte van Bas 48 + 2 × ≈ 51 cm.
3
b Per 138 − 112 = 26 cm lichaamslengte 48 − 42 = 6 cm erbij, dus per cm
6
lichaamslengte cm erbij.
26
6
Toen zijn lichaamslengte 120 cm was, was zijn armlengte 42 + 8 × ≈ 44 cm.
26
4
c Per 42 − 34 = 8 cm armlengte 8 − 4 = 4 jaren erbij, dus per cm armlengte jaar erbij.
8
4
Toen zijn armlengte 37 cm was, was zijn leeftijd 4 + 3 × = 5,5 jaar.
8
4.2 Rekenen met procenten
Bladzijde 144
14 a De toename is 9,25 − 8,50 = 0,75 euro.
0,75
b De procentuele toename is × 100% ≈ 8,8%.
8,50
267358.indb 102 05/04/19 5:58 PM

Bladzijde 146
20 379 − 15 109
15 a × 100% ≈ 34,9%, dus de toename is 34,9%.
15 109
32 641 − 42 404
b × 100% ≈ − 23,0%, dus 23,0% minder.
42 404
c aantal meisjes = 0,533 × 32 667 ≈ 17 412
20 379
d percentage = × 100% ≈ 42,4%
48 067
1012
16 a percentage = × 100% ≈ 64,5%
1569
1569 − 1480
b × 100% ≈ 6,0%, dus de toename is 6,0%.
1480
c aantal bovenbouwleerlingen voor de zomervakantie = 1480 − 828 = 652
aantal bovenbouwleerlingen na de zomervakantie = 1569 − 1012 = 557
557 − 652
× 100 ≈ −14,6, dus de relatieve afname is 14,6%.
652
1012 − 557
d × 100 ≈ 81,7, dus 81,7% meer.
557
4 736 205 − 4 331 658

4 331 658
176 562 − 195 180
b × 100% ≈ − 9,5%, dus de afname is 9,5%.
195 180
c totale aantal passagiers in 2016 = 63 526 363 + 4 736 205 + 1 683 863 + 176 562 + 152 451 = 70 275 444
63 526 363
percentage = × 100% ≈ 90,4%
70 275 444
152 451 − 176 562
d × 100% ≈ − 13,7%, dus 13,7% minder.
176 562
e totale aantal passagiers in 2015 = 58 245 291 + 4 331 658 + 1 692 406 + 195 180 + 180 879 = 64 645 414
absolute toename = 70 275 444 − 64 645 414 = 5 630 030
5 6300 30
relatieve toename = × 100% ≈ 8,7%
64 645 414
Bladzijde 147
433 − 96
96
39
b percentage = × 100% ≈ 21,1%
39 + 146
38 − 112
c × 100% ≈ − 66,1%, dus 66,1% minder.
112
96 miljoen
d waarde 1 kg avocado’s in 2008 = = 1,65... euro
58 miljoen
433 miljoen
waarde 1 kg avocado’s in 2016 = = 2,34... euro
39 miljoen + 146 miljoen
2,34... − 1,65...
× 100% ≈ 41,4%, dus 41,4% meer waard.
1,65...
21,2 − 26,6
19 a × 100% ≈ − 20,3%, dus de procentuele afname is 20,3%.
26,6
Dus Geert heeft gelijk.
6,8
b De procentuele toename is × 100% ≈ 295,7%.
2,3
c aantal stemmers in 2012 = 0,746 × 12,7 miljoen = 9 474 200
aantal stemmen voor GroenLinks in 2012 = 0,023 × 9 474 200 ≈ 217 907
aantal stemmers in 2017 = 0,813 × 12,9 miljoen = 10 487 700
In 2017 haalde GroenLinks 2,3% + 6,8% = 9,1% van de stemmen.
aantal stemmen voor GroenLinks in 2017 = 0,091 × 10 487 700 ≈ 954 381
954 381 − 217 907
× 100% ≈ 338,0%, dus de toename is 338,0%.
217 907
267358.indb 103 05/04/19 5:59 PM

950 000
d In 2012 stemde × 100% = 10,02...% van de stemmers op de PVV.
9 474 200
1 360 000
In 2017 stemde × 100% = 12,96...% van de stemmers op de PVV.
10 487 700
Het aandeel van de PVV is met 12,96...% − 10,02...% = 2,94...%, dus met ongeveer
2,9 procentpunt gestegen.
Bladzijde 148
20 a nieuwe hoeveelheid = 1,38 × 5000 = 6900
6900 − 5000
b procentuele toename = × 100% = 38%
5000
Je ziet de decimalen van het getal 1,38 waarmee je vermenigvuldigt terug in de procentuele toename 38%.
c Met het getal 1,26.
Bladzijde 149
21 a 1,15 e 0,49 i 0,9947
b 1,43 f 1,005 j 0,75
c 0,85 g 0,949 k 2,25
d 1,043 h 2 l 5
22 a 51,8% toename e 5,4% afname i 50% afname

b 2,7% toename f 91,4% afname j 95% afname
c 280% toename g 50% toename k 90% afname
d 54% afname h 400% toename l 0,4% toename
23 a 18,3% toename, dus × 1,183.

33,6% toename, dus × 1,336.
Bij de periode 2009-2018 hoort de factor 1,183 × 1,336 = 1,5804...
Dus de procentuele toename is 58,0%.
b 8,3% afname, dus × 0,917.
42,6% afname, dus × 0,574.
Dus de procentuele afname is 47,4%.
Bladzijde 150
24 a 39,9% toename, dus × 1,399.
Het aantal elektrische auto’s op 31 december 2016 was 1,399 × 9368 ≈ 13 106.
b 24,8% afname, dus × 0,752.
In 2015 werd 0,752 × 69,7 miljard ≈ 52,4 miljard m3 aardgas gewonnen.
c 2,8% afname, dus × 0,972.
3,8% toename, dus × 1,038.
d 12,9% afname, dus × 0,871.
1,5% afname, dus × 0,985.
Het aantal landbouwbedrijven in Nederland in 2017 was 0,871 × 0,985 × 63 913 ≈ 54 833.
25 a aantal hotelovernachtingen in 2014 = 0,111 × 6 489 000 = 720 279

aantal toeristische overnachtingen in 2015 = 1,148 × 6 489 000 = 7 449 372
aantal hotelovernachtingen in 2015 = 0,123 × 7 449 372 ≈ 916 273
916 273 − 720 279
× 100% ≈ 27,2%, dus de toename is 27,2%.
720 279
b Bij de periode 2008-2016 hoort de factor 0,983 × 0,985 × 0,971 × 0,962 = 0,9044...
Dus de afname is 9,6%.
26 Rob denkt dat als het aantal woningen in 2015 ten opzichte van 1995 met 50% is toegenomen, het aantal
woningen in 1995 ten opzichte van 2015 met 50% is afgenomen. Maar dat is niet zo.
267358.indb 104 05/04/19 5:59 PM

Bladzijde 152
27 a 8% duurder, dus factor 1,08.
36
De oude prijs is ≈ 33,33 euro.
1,08
b 8% duurder, dus factor 1,08.
De nieuwe prijs is 1,08 × 25 = 27 euro.
c Inclusief 21% btw, dus factor 1,21.
54
De prijs exclusief btw is ≈ 44,63 euro.
1,21
d Verlaging 12%, dus factor 0,88.
1750
De oude prijs is ≈ 1988,64 euro.
0,88
28 a 16,4% toename, dus factor 1,164.

35,5 miljoen
In 2000 gingen de Nederlanders in totaal ≈ 30,5 miljoen keer op vakantie.
1,164
b 6,0% toename, dus factor 1,06.
In 2016 brachten de Nederlanders 1,06 × 16,6 miljoen = 17,596 miljoen vakanties door in eigen land.
Dus in 2016 gingen de Nederlanders 35,5 miljoen − 17,596 miljoen ≈ 17,9 miljoen keer op vakantie
naar het buitenland.
29 a 1,8% daling, dus factor 0,982.

271 000
In 2015 werden ≈ 276 000 e-bikes verkocht.
0,982
b In 2016 was de omzet uit de verkoop van e-bikes 271 000 × 1970 = 533 870 000 euro.
3,9% stijging, dus factor 1,039.
533 870 000
In 2015 was de omzet uit de verkoop van e-bikes ≈ 513 830 600 euro.
1,039
513 830 600
In 2015 was de gemiddelde prijs van een e-bike ≈ 1860 euro.
276 000
30 a Toename 15,2%, dus factor 1,152.
Toename 27,6%, dus factor 1,276.
9,7 miljoen
In 1990 waren er ≈ 6,6 miljoen autovakanties naar het buitenland.
1,152 × 1,276
b 7,1% afname, dus factor 0,929.
5,9% afname, dus factor 0,941.
In 2016 was de gemiddelde vakantieduur van een buitenlandse vakantie
0,929 × 0,941 × 12,7 ≈ 11,1 dagen.
c 88,8% toename, dus factor 1,888.
62,0% toename, dus factor 1,62.
Bij de periode 1990-2016 hoort de factor 1,888 × 1,62 = 3,05856.
Dus 205,9% meer.
Bladzijde 153
31 0,081 × 35 000 = 2835
2800 < 2835, dus er ligt minder dan 35 000 km fietspad in Nederland.
147
32 a TOTAAL = ≈ 363, dus 363 toestellen vertrokken die dag van Schiphol.
0,405 15,30
b De oude huurprijs was = 450 euro.
0,034
De nieuwe huurprijs is 450 + 15,30 = 465,30 euro.
2613
33 a In Nederland ligt = 6177,3... km vaarweg.
0,423
In Noord-Holland ligt 0,138 × 6177,3... ≈ 852 km vaarweg.
104
b In Limburg ligt = 248,2... km vaarweg.
0,419
248,2...
In Zuid-Nederland ligt ≈ 783 km vaarweg.
0,317
267358.indb 105 05/04/19 5:59 PM

4.3 Diagrammen en procenten
Bladzijde 154
136
34 a hoek = × 360° ≈ 199,8°
245
b Omdat het totale aantal biologische boerenbedrijven per provincie verschilt.
Hoe meer biologische boerenbedrijven er in een provincie zijn, hoe groter het cirkeldiagram.
c Dit staafdiagram bestaat uit twee staven.
Bladzijde 155
35 a staafdiagram, beelddiagram
b lijndiagram
c staafdiagram, beelddiagram, cirkeldiagram
d lijndiagram
e staafdiagram, beelddiagram, cirkeldiagram
f steel-bladdiagram
g staafdiagram, cirkeldiagram
h histogram, cirkeldiagram
i lijndiagram
j steel-bladdiagram
33,0 − 30,5
36 a × 100% ≈ 8,2%, dus gestegen met 8,2%.
30,5
b aantal bezoekers Nederlandse films in 2014 = 0,209 × 30,8 miljoen = 6 437 200
aantal bezoekers Nederlandse films in 2016 = 0,123 × 34,2 miljoen = 4 206 600
4 206 600 − 6 437 200
× 100% ≈ − 34,7%, dus afgenomen met 34,7%.
6 437 200
c Omdat de lijndiagrammen over verschillende dingen gaan.
49,3 miljoen
d In 2014 kostte een kaartje voor een Nederlandse film gemiddeld ≈ 7,66 euro.
6 437 200
aantal bezoekers buitenlandse films in 2014 = 30 800 000 − 6 437 200 = 24 362 800
49,3 miljoen
opbrengst buitenlandse films = × 0,803 = 200 953 807,... euro
0,197
200 953 807,...
In 2014 kostte een kaartje voor een buitenlandse film gemiddeld ≈ 8,25 euro.
24 362 800
7,66 − 8,25
× 100% ≈ − 7,2,% dus in 2014 kostte een kaartje voor een Nederlandse film
8,25
gemiddeld 7,2% minder dan een kaartje voor een buitenlandse film.
Bladzijde 156
13 500 − 10 800
37 a × 100% = 25%, dus toegenomen met 25%.
10 800
12 700 miljoen
b melkproductie per melkkoe in 2014 = ≈ 8089 kg
1 570 000
13 500 miljoen
melkproductie per melkkoe in 2015 = ≈ 8333 kg
1 620 000
8333 − 8089
× 100% ≈ 3,0%, dus 3,0% meer.
8089
1 620 000
c Gemiddeld ≈ 89 melkkoeien per melkveebedrijf in 2015.
18 264
11 600 miljoen
d melkproductie per melkveebedrijf in 2010 = ≈ 585 711 kg
19 805
13 500 miljoen
melkproductie per melkveebedrijf in 2015 = ≈ 739 159 kg
18 264
739 159 − 585 711
× 100% ≈ 26,2%, dus toegenomen met 26,2%.
585 711
267358.indb 106 05/04/19 5:59 PM

Bladzijde 157
38 a In 2000 werd 0,71 × 35,1 PJ = 24,921 PJ hernieuwbare energie verbruikt voor warmte.
In 2010 werd 0,44 × 92,4 PJ = 40,656 PJ hernieuwbare energie verbruikt voor warmte.
40,656 − 24,921
× 100% ≈ 63,1%, dus in 2010 werd 63,1% meer hernieuwbare energie voor warmte
24,921
verbruikt dan in 2000.
119,2 PJ
b In 2015 werd × 100% ≈ 2041,1 PJ energie verbruikt.
0,0584
c In 2000 werd 0,29 × 35,1 PJ = 10,179 PJ hernieuwbare energie verbruikt voor elektriciteit.
In 2005 werd 0,47 × 57,6 PJ = 27,072 PJ hernieuwbare energie verbruikt voor elektriciteit.
27,072 − 10,179
× 100% ≈ 166,0%, dus 166,0% meer.
10,179
d In 2015 werd 0,1 × 119,2 PJ = 11,92 PJ hernieuwbare energie verbruikt voor vervoer.
In 2010 werd 0,1 × 92,4 PJ = 9,24 PJ hernieuwbare energie verbruikt voor vervoer.
9,24 − 11,92
× 100 ≈ −22,5, dus 22,5% minder.
11,92
e In 2010 werd 0,46 × 92,4 PJ = 42,504 PJ hernieuwbare energie verbruikt voor elektriciteit.
In 2015 werd 0,4 × 119,2 PJ = 47,68 PJ hernieuwbare energie verbruikt voor elektriciteit.
Hiermee is de eerste bewering te verdedigen, want in 2015 was het verbruik van hernieuwbare energie
verbruikt voor elektriciteit 47,68 − 42,504 = 5,176 PJ meer dan in 2010.
In 2010 werd 46% van de hernieuwbare energie verbruikt voor elektriciteit.
In 2015 werd 40% van de hernieuwbare energie verbruikt voor elektriciteit.
Hiermee is de tweede bewering te verdedigen, want in 2015 was het aandeel van het verbruik van
hernieuwbare energie voor elektriciteit kleiner dan in 2010.
39 a De staaf die bij het aantal meisjes hoort is vier keer zo lang als de staaf die bij het aantal jongens hoort.
b Hilco gaat ervan uit dat de staven bij 0 beginnen. De staven beginnen echter bij 500.
Er zitten 580 meisjes en 520 jongens op het Newton College, dus de uitspraak van Hilco klopt niet.
Bladzijde 158
40 a In oktober is de omzet 32 400 euro.
b De omzet in mei is 32 000 euro.
De omzet in juni is 34 000 euro.
34 000 − 32 000
× 100% ≈ 6,3%, dus 6,3% meer.
32 000
c Op de verticale as is geen scheurlijn gebruikt. Dat had wel gemoeten.
8000
41 a = 2, dus twee keer zoveel.
4000
b Het rechter melkpak is twee keer zo hoog als het linker. Het rechter melkpak is ook twee keer zo breed
als het linker. Dus de oppervlakte van het rechter melkpak is 2 × 2 = 4 keer zo groot als de oppervlakte
van het linker.
c Omdat het melkpak bij Nederland een vier keer zo grote oppervlakte heeft dan dat bij de overige
EU-landen, wordt de indruk gewekt dat een Nederlandse koe vier keer zoveel melk geeft als een koe
van een overig EU-land.
Bladzijde 159
42 Je weet niet waar de jaarcijfers over gaan, omdat er langs de verticale as geen informatie staat en ook geen
eenheid. Misschien gaat het wel over het aantal geconstateerde gebreken bij hun producten, of over het
aantal ontslagen.
43 Bij de 16-jarigen is zowel de lengte als de breedte als de hoogte van de staaf 2,25 keer zo groot als bij de
14-jarigen. De inhoud is dus 2,253 ≈ 11,4 keer zo groot. Er wordt zo de indruk gewekt dat de 16-jarigen
11,4 keer zoveel zakgeld krijgen als de 14-jarigen. Dat is niet realistisch, het is 2,25 keer zoveel.
Verder is de titel van het diagram onvolledig.
267358.indb 107 05/04/19 5:59 PM

44 Er is alleen gekeken naar het aantal absenten in oktober. Je weet dus niet hoe het zit met de aantallen
absenten in de rest van het jaar.
In de periode 2010-2016 neemt het aantal absenten gelijkmatig toe. Dus voor deze periode klopt de
uitspraak van de directeur niet.
Er zijn geen gegevens beschikbaar van de jaren na 2016. Je weet dus niet hoe het zit met de absenten in
oktober van de jaren na 2016.
Het is van belang te weten hoeveel leerlingen er elk jaar op deze school hebben gezeten. Als er in 2016
minder leerlingen op deze school zaten dan bijvoorbeeld in 2015, dan is het aantal absenten in 2016 naar
verhouding groter dan in 2015.
De getallen langs de assen zorgen voor een misleidende indruk.
45 a Dat weet je niet, omdat je het totale aantal leerlingen op beide scholen niet weet.
b De straal van het cirkeldiagram van het Pascal College is 1,5 keer zo groot als die van het Gauss
College, dus de oppervlakte van het cirkeldiagram van het Pascal College is 1,52 = 2,25 keer zo groot.
Dus op het Pascal College zitten 2,25 × 672 = 1512 leerlingen.
aantal vwo-leerlingen Gauss College = 0,307 × 672 ≈ 206
aantal vwo-leerlingen Pascal College = 0,167 × 1512 ≈ 253
Dus het Gauss College telt minder vwo-leerlingen dan het Pascal College.
4.4 Rekenen met Excel
Bladzijde 160
46 a *
b Robin van Persie heeft gemiddeld 0,49 doelpunten per interland gescoord.
c *
d *
e Bep Bakhuys heeft de meeste doelpunten per interland gemaakt.
f Op de nieuwe ranglijst neemt Robin van Persie de veertiende positie in.
47 a *
b *
c *
d Finland is het dunst bevolkt met 16 inwoners per km2.
e Nederland neemt de tweede positie in met 412 inwoners per km2.
Bladzijde 161
48 a *
b In 2015 was de filedruk op de A20 van Hoek van Holland naar Gouda bij koplocatie Terbregseplein het
grootst. Die filedruk was 169 631 kmmin.
c *
d De absolute toename in filedruk is het grootst op de A4 van Den Haag naar Amsterdam bij koplocatie
Zoeterwoude-Dorp. Deze toename is 116 150 kmmin.
e *
f De procentuele toename is het grootst op de A9 van Amstelveen naar Alkmaar bij koplocatie Velsen.
Die toename is 4565,9%.
De procentuele afname is het grootst op de A16 van Breda naar Rotterdam bij koplocatie
Terbregseplein. Die afname is 39,2%.
g Op de A16 van Breda naar Rotterdam bij koplocatie Terbregseplein is de toename in procentpunten het
grootst. Die toename is 0,53%.
Op de A4 van Den Haag naar Amsterdam bij koplocatie Zoeterwoude-Dorp is de afname in
procentpunten het grootst. Die afname is 0,95%.
Gemengde opgaven
Bladzijde 162
1 a Een jaar is 365 × 24 × 60 = 525 600 minuten.
42 000 000
In 2015 werd er gemiddeld per dag ≈ 80 jaar gebeld.
525 600
267358.indb 108 05/04/19 5:59 PM

1400
b 1400 minuten is = 23,33... uur.
60 19,2 miljoen
In 2015 belde een huishouden gemiddeld × 23,33... ≈ 58 uur met mobiele telefoons.
7,7 miljoen
c 365 × 42 miljoen = 15 330 miljoen vaste belminuten in 2015.
19,2 miljoen × 1400 = 26 880 miljoen mobiele belminuten in 2015.
Het scheelt 26 880 miljoen − 15 330 miljoen = 11 550 miljoen minuten.
5,2
2 a In 3 jaar 10,0 − 4,8 = 5,2 erbij, dus in één jaar erbij.
5,2 3
4,8 + 2 × ≈ 8,3, dus het aantal ritten in 2010 was 8,3 × 105.
3 9,0
b In 4 jaar 19,0 − 10,0 = 9,0 erbij, dus in één jaar erbij.
9,0 4
19,0 + 10 × = 41,5, dus het aantal ritten in 2025 is 41,5 × 105.
4
c In 2 jaar 4,8 − 2,5 = 2,3 erbij.
2,5 − 2,3 = 0,2, dus het aantal ritten in 2004 was 0,2 × 105.
20 000 − 98 400
d × 100% ≈ − 79,7%, dus het antwoord van vraag c wijkt hier 79,7% van af.
98 400
3 Bij de periode 2008-2016 hoort de factor 0,94 × 0,946 × 0,98 × 1,097 = 0,955...
243 800
De gemiddelde verkoopprijs in 2008 was ≈ 255 000 euro.
0,955...
Bladzijde 163
4 a 27,8% minder, dus factor 0,722.
In 2017 was het aantal akkerbouwbedrijven 0,722 × 14 800 ≈ 10 686.
16 310
In 2000 was het aantal melkveebedrijven = 23 300.
0,7
1 800 000
c In 2017 was de gemiddelde oppervlakte van een landen tuinbouwbedrijf = 33,65... ha.
53 490
1 800 000
In 2000 was de oppervlakte cultuurgrond = 1 986 754,9... ha.
0,906
53 490
In 2000 waren er ≈ 97 432 landen tuinbouwbedrijven.
0,549 1 986 754,9...
In 2000 was de gemiddelde oppervlakte van een landen tuinbouwbedrijf = 20,39... ha.
33,65... − 20,39... 97 432
De gevraagde procentuele toename is × 100% ≈ 65,0%.
20,39...
d Er was 0,476 × 1,8 miljoen = 856 800 ha cultuurgrond in gebruik bij melkveebedrijven.
856 800
Dat is gemiddeld = 52,53... ha per melkveebedrijf.
16 310
Er was 0,248 × 1,8 miljoen = 446 400 ha cultuurgrond in gebruik bij akkerbouwbedrijven.
446 400
Dat is gemiddeld = 41,77... ha per akkerbouwbedrijf.
10 686
52,53... − 41,77...
Een melkveebedrijf had in 2017 gemiddeld × 100% ≈ 25,8% meer cultuurgrond in
41,77...
gebruik dan een akkerbouwbedrijf.
3 332 000 000

5 a In 2016 waren er ≈ 2591 drogisterijen.
1 286 000
3 257 000 000
b aantal personeelsleden in 2015 = ≈ 28 895
112 719
3 332 000 000
aantal personeelsleden in 2016 = ≈ 29 996
111 081
29 996 − 28 895
Het scheelt × 100% ≈ 3,8%.
28 895
267358.indb 109 05/04/19 5:59 PM

1 184 000
c gemiddelde vloeroppervlakte per winkel in 2015 = ≈ 203 m2
5846
1286 000
gemiddelde vloeroppervlakte per winkel in 2016 = ≈ 211 m2
6098
Dus in 2016 was de gemiddelde vloeroppervlakte per winkel het grootst.
80,4 − 61,5
6 a × 100% ≈ 30,7%, dus 30,7% meer.
61,5
97,4 × 103
b totaal 2006 = ≈ 212,7 × 103
0,458
68,2 × 103
totaal 2009 = ≈ 127,5 × 103
0,535
127,5 − 212,7
× 100% ≈ − 40,1%, dus 40,1% minder.
212,7
c In 2012 was het aandeel van koopstarters 52,4%, dus het aandeel van de doorstromers was 47,6%.
61,5 × 103
In 2012 werden 0,476 × ≈ 55,9 × 103 woningen door doorstromers gekocht.
0,524
In 2014 was het aandeel van koopstarters 47,6%, dus het aandeel van de doorstromers was 52,4%.
73,1 × 103
In 2014 werden 0,524 × ≈ 80,5 × 103 woningen door doorstromers gekocht.
0,476
Dus in 2014 werden meer woningen door doorstromers gekocht dan in 2012.
Diagnostische toets
Bladzijde 166
1 a In 2015 werden 300 miljoen : 1,5 = 200 miljoen zonnepanelen in gebruik genomen.
b Het gemiddelde vermogen van een zonnepaneel dat in 2016 in gebruik is genomen, is
75 miljoen
= 0,25 kilowatt.
300 miljoen
c In 2016 is in Nederland 2 miljoen × 0,25 = 500 000 kilowatt aan zonnepanelen in gebruik genomen.
2 a Het totale aantal overnachtingen in bungalowparken in Friesland is 166 × 118,8 × 94,9 ≈ 1 872 000.
292,1 × 137,9
b Het gemiddelde aantal gasten van een bungalowpark in Drenthe is ≈ 8950.
4,5
89,4
c Het gemiddelde aantal gasten per slaapplek in een bungalow in Overijssel is ≈ 19.
4,6
18 492
3 a In 7 jaar 120 482 − 101 990 = 18 492 erbij, dus in één jaar erbij.
7
18 492
101 990 + 5 × ≈ 115 199, dus het aantal voertuigkilometers in 2000 was 115 199 miljoen.
7
5165
b In 6 jaar 133 093 − 127 928 = 5165 erbij, dus in één jaar erbij.
6
5165
133 093 + 8 × ≈ 139 980, dus het aantal voertuigkilometers in 2024 is 139 980 miljoen.
6
Bladzijde 167
4 a In 2010 waren er 2662 + 1057 = 3719 bedrijven met geiten in Nederland.
1057
De gevraagde afname is × 100% ≈ 28,4%.
3719
499 556 − 352 828
b × 100% ≈ 41,6%, dus de relatieve toename is 41,6%.
352 828
499 556 − 783 906
c × 100% ≈ − 36,3%, dus 36,3% minder.
783 906
5 24,5% toename, dus × 1,245.

54,1% toename, dus × 1,541.
267358.indb 110 05/04/19 5:59 PM

5,5 miljoen ton
In 2015 was de suikerbietenproductie ≈ 4,9 miljoen ton.
1,116
77,8 ton
In 2015 was de suikerbietenproductie per hectare landbouwgrond ≈ 83,3 ton.
0,934
4,9 miljoen ton
c oppervlakte in 2015 = ≈ 58 824 ha
83,3 ton
5,5 miljoen ton
oppervlakte in 2016 = ≈ 70 694 ha
77,8 ton
In 2016 was de oppervlakte waarop suikerbieten werden geteeld groter dan in 2015.
70 694 − 58 824
Het scheelt × 100% ≈ 20,2%.
58 824
Opmerking: Werk je met niet afgeronde getallen, dan krijg je als antwoord 19,5%.
439 × 56
7 Het aantal melkkoeien in 2016 was ≈ 1 315 000.
0,0187
8 a In 2014 werden 0,08 × 388 000 ≈ 31 000 Renaults verkocht.

b Bij lijndiagrammen hebben alleen de punten betekenis, de tussenliggende lijnstukjes niet. Dus ook de
snijpunten van de lijnstukjes van de lijndiagrammen hebben geen betekenis.
c aantal verkochte Renaults in 2012 = 0,088 × 502 000 = 44 176
aantal verkochte Renaults in 2013 = 0,089 × 417 000 = 37 113
In 2013 werden minder Renaults verkocht dan in 2012.
37 113 − 44 176
× 100% ≈ − 16,0%, dus het scheelt 16,0%.
44 176
d De hoek van de sector Renault is 0,092 × 360° ≈ 33,1°.
9 Het rechter symbool is drie keer zo hoog en drie keer zo breed als het linker symbool, dus de oppervlakte
is negen keer zo groot. Je zou dus denken dat er in 2016 negen keer zoveel webshops waren als in 2009.
Het waren er echter maar drie keer zoveel.
Herhaling
Bladzijde 168
720 miljoen
1 a Een Nederlander eet gemiddeld = 42,35... bananen per jaar.
17 miljoen
42,35...
Dat zijn er gemiddeld ≈ 3,5 per maand.
12
b Een tros bevat gemiddeld 40 × 5 = 200 bananen.
720 miljoen
Alle Nederlanders samen eten = 3,6 miljoen trossen bananen per jaar.
200
c Een schip vervoert per keer 250 000 × 18,5 = 4 625 000 kg.
Dat zijn 4 625 000 × 5 = 23 125 000 bananen.
2 a In 2016 was het aantal boekwinkels = ≈ 723.
441 duizend 0,441 miljoen
b In 2016 was het aantal personeelsleden van boekwinkels = ≈ 4143.
4143
Dat zijn er gemiddeld ≈ 6 per boekwinkel.
723
c In 2014 was de verkoop = ≈ 3557 euro per m2 vloeroppervlakte.
106 000
d In 2014 was de gemiddelde vloeroppervlakte van een boekwinkel = 140,2... m2.
756
119 000
In 2016 was de gemiddelde vloeroppervlakte van een boekwinkel = 164,5... m2.
723
Dus in 2016 was de gemiddelde vloeroppervlakte van een boekwinkel groter dan in 2014.
Het scheelt 164,5... − 140,2... ≈ 24 m2.
267358.indb 111 05/04/19 5:59 PM

Bladzijde 169
1,2
3 a In 11 jaar 30,8 − 29,6 = 1,2 erbij, dus in één jaar erbij.
11 1,2
In 2000 was de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen in het huwelijk traden 29,6 + 5 × ≈ 30,1 jaar.
0,2 11
b In 10 jaar 31,0 − 30,8 = 0,2 erbij, dus in één jaar erbij.
10 0,2
In 2030 is de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen in het huwelijk treden 31,0 + 14 × ≈ 31,3 jaar.
10
1965 − 2431
4 a × 100% ≈ − 19,2%, dus de relatieve afname is 19,2%.
2431
53 750 − 41 649
b × 100% ≈ 29,1%, dus toegenomen met 29,1%.
41 649
c totale aantal kippen in 2010 = 41 649 × 2431 = 101 248 719
totale aantal kippen in 2016 = 53 750 × 1965 = 105 618 750
Het totale aantal kippen in Nederland is in de periode 2010-2016 toegenomen met
105 618 750 − 101 248 719
× 100% ≈ 4,3%.
101 248 719
41 500 − 30 500
5 a × 100% ≈ 36,1%, dus 36,1% groter.
30 500
11,35 − 17,02
b × 100% ≈ − 33,3%, dus 33,3% minder.
17,02
17 020 000
c bevolkingsdichtheid Nederland = = 410,1...
41 500
11 350 000
bevolkingsdichtheid België = = 372,1...
30 500
410,1... − 372,1...
De bevolkingsdichtheid van Nederland is × 100% ≈ 10,2%
372,1...
hoger dan die van België.
Bladzijde 170
6 procentuele
+3,6% +17,6% −18,1% −67,5% +0,8% +163% −88,7% −91,5% +103% −2,1%
verandering
verm. factor 1,036 1,176 0,819 0,325 1,008 2,63 0,113 0,085 2,03 0,979
7 a Toename 38%, dus × 1,38.

Toename 21%, dus × 1,21.
b Afname 18%, dus × 0,82.
Afname 7,8%, dus × 0,922.
Dus de procentuele afname is 24,4%.
c Toename 95,2%, dus × 1,952.
Toename 27,0%, dus × 1,27.

140 000
In het eerste kwartaal van 2016 werd ≈ 136 000 keer het theorie-examen rijvaardigheid afgenomen.
1,028
56 000
In het eerste kwartaal van 2017 waren er ≈ 60 000 geslaagden.
0,939
5556
9 a In het tweede kwartaal van namen ≈ 6800 personen deel aan het praktijkexamen bromfiets.
0,817
267358.indb 112 05/04/19 5:59 PM

Bladzijde 171
2432
b In het eerste kwartaal van 2017 werden ≈ 12 601 theorie-examens bromfiets afgenomen.
0,193
In het tweede kwartaal van 2017 werden 12 601 + 2432 = 15 033 theorie-examens bromfiets afgenomen.
1440 − 1200
10 a × 100% = 20%, dus toegenomen met 20%.
1200
52 000 − 39 700
b × 100% ≈ 31,0%, dus toegenomen met 31,0%.
39 700
45700
c In 2010 was de gemiddelde oppervlakte van een biologisch landbouwbedrijf ≈ 37 hectare.
1250
49 300
d In 2014 was de totale oppervlakte landbouwgrond in Nederland ≈ 1 826 000 hectare.
0,027
11 De figuur rechts is drie keer zo breed en drie keer zo hoog als de figuur links, dus de oppervlakte van de
figuur rechts is negen keer zo groot. Je zou dus kunnen denken dat een bitcoin op 16 december 2017 negen
keer zoveel waard is als op 29 oktober 2017. Dat is echter niet zo, het is drie keer zoveel.
Onderzoek De Bic Mac-index
Bladzijde 172
1 Het is erg voorbarig dit te beweren op basis van de prijs van één product. Deze prijs zegt niks over de
prijzen van andere supermarktboodschappen. Verder is het bijvoorbeeld van belang te weten wat
Amerikanen gemiddeld verdienen vergeleken met Nederlanders. Voor een Amerikaan met weinig geld
zullen de bananen duurder zijn dan voor een Nederlander met veel geld.
2 Als McDonald’s niet lokaal inkoopt en dus ingrediënten van elders gebruikt, dan betalen ze hiervoor prijzen
die elders gelden. Ze zullen dat vervolgens doorrekenen in de verkoopprijs van de Big Mac, die dan geen
goede graadmeter meer is van het prijsniveau in een economie. In dat geval heeft het vergelijken van de
Big Mac-prijzen dus geen zin.
3 a In de zomer van 2017 kostte een Big Mac in Nederland 1,14 × 3,90 ≈ $ 4,45.
Dus in de zomer van 2017 was een Big Mac in Nederland goedkoper dan in de VS.
4,45 − 5,30
× 100% ≈ − 16,0%, dus 16,0% goedkoper.
5,30
5,30
b ≈ 1,36, dus de koers van de euro had volgens de Big Mac-prijzen toen $ 1,36 moeten zijn.
3,90
c Een Amerikaanse toerist die in Nederland een Big Mac kocht was voordeliger uit, want $ 4,45 is minder
dan $ 5,30.
Bladzijde 173
4,45
4 a In de zomer van 2017 was de Big Mac-index van Nederland × 100 ≈ 84,0.
5,30
b *
5 Voor Steve was het toen financieel gunstig om als toerist in Nederland op vakantie te zijn.
Maar het hoeft niet zo te zijn dat het leven voor Steve in de VS toen duurder was dan het leven voor een
inwoner van Nederland. Je weet bijvoorbeeld niets over de inkomensniveaus in beide landen. Het kan best
zijn dat je in Amerika meer verdient dan in Nederland, waardoor het leven in Amerika naar verhouding
goedkoper is dan in Nederland.
6 a *
b *
7 *
8 *
267358.indb 113 05/04/19 5:59 PM

5 Vergelijkingen en ongelijkheden
Voorkennis Lineaire en kwadratische vergelijkingen
Bladzijde 176
1 a 3x − 11 = 5(1 − x) c 2x = 5(1 − x) − 5
3x − 11 = 5 − 5x 2x = 5 − 5x − 5
3x + 5x = 5 + 11 2x + 5x = 0
8x = 16 7x = 0
x=2 x=0
b 3 − (x + 3) = 5 − 2x d 6 − 3(2x + 5) = 2(1 − x) − 9
3 − x − 3 = 5 − 2x 6 − 6x − 15 = 2 − 2x − 9
− x + 2x = 5 − 6x + 2x = 2 − 9 − 6 + 15
x=5 − 4x = 2
1
x = −2
Bladzijde 177
1 1 1 1 1
2 a 3x + 2 = 2x − 3 c 4 (2x + 3) = 5 (x + 4)
1 1 1 1 3 1 4
6 · 3x + 6 · 2 = 6 · 2x − 6 · 3
2x + 4 = 5x + 5
2x + 3 = 3x − 18 1 3 1 4
2x − 3x = − 18 − 3 20 · 2 x + 20 · 4 = 20 · 5 x + 20 · 5
− x = − 21 10x + 15 = 4x + 16
x = 21 10x − 4x = 16 − 15
2 1 6x = 1
b 13 x − 1 = 2 x + 6
1
2 1 x=6
6 · 13 x − 6 · 1 = 6 · 2 x + 6 · 6 1
d 3(x − 5) = 4(x + 23)
10x − 6 = 3x + 36
1
10x − 3x = 36 + 6 3x − 15 = 4x + 93
7x = 42 1
3 · 3x − 3 · 15 = 3 · 4x + 3 · 93
x=6
9x − 45 = 12x + 28
9x − 12x = 28 + 45
− 3x = 73
1
x = − 243
3 a x2 − 5x − 14 = 0 c (x + 5)2 = 17
(x + 2)(x − 7) = 0 x + 5 = 冑17 ∨ x + 5 = −冑17
x = −2 ∨ x = 7 x = − 5 + 冑17 ∨ x = − 5 − 冑17
b x2 − 8x = 0 d x2 + 6x − 2 = 0
x(x − 8) = 0 (x + 3)2 − 9 − 2 = 0
x=0∨x=8 (x + 3)2 = 11
x + 3 = 冑11 ∨ x + 3 = −冑11
x = − 3 + 冑11 ∨ x = − 3 − 冑11
4 a 6x2 − 18x = 60 c 3x2 = 7x

6x2 − 18x − 60 = 0 3x2 − 7x = 0
x2 − 3x − 10 = 0 x(3x − 7) = 0
(x + 2)(x − 5) = 0 x = 0 ∨ 3x = 7
x = −2 ∨ x = 5 x = 0 ∨ x ≈ 2,33
b 3x2 − 72 = 0 d x2 − 2x − 10 = 0
x2 − 24 = 0 (x − 1)2 − 1 − 10 = 0
x2 = 24 (x − 1)2 = 11
x = 冑24 ∨ x = −冑24 x − 1 = 冑11 ∨ x − 1 = −冑11
x ≈ 4,90 ∨ x ≈ − 4,90 x = 1 + 冑11 ∨ x = 1 − 冑11
x ≈ 4,32 ∨ x ≈ − 2,32
267358.indb 114 05/04/19 5:59 PM

5.1 De abc-formule
Bladzijde 178
1 a Nee dat lukt niet, want je kunt geen twee getallen vinden met product 2 en som −6.
b x2 − 6x + 2 = 0
(x − 3)2 − 9 + 2 = 0
(x − 3)2 = 7
x − 3 = 冑 7 ∨ x − 3 = −冑 7
x = 3 + 冑7 ∨ x = 3 − 冑7
c Ontbinden in factoren lukt niet en met kwadraatafsplitsen krijgt ze allemaal breuken.
2 a x2 = 6x + 3
x2 − 6x − 3 = 0
a = 1, b = − 6 en c = − 3
b x2 − 5x = 2x − 7(1 + x)
x2 − 5x = 2x − 7 − 7x
x2 − 5x = − 7 − 5x
x2 + 7 = 0
a = 1, b = 0 en c = 7
Bladzijde 179
3 a 3x2 − 7x + 2 = 0 d 4x2 + 5x + 1 = 0
a = 3, b = − 7 en c = 2 a = 4, b = 5 en c = 1
D = (− 7)2 − 4 · 3 · 2 = 25 D = 52 − 4 · 4 · 1 = 9
7 + 冑25 7 − 冑25 − 5 + 冑9 − 5 − 冑9
x= ∨x= x= ∨x=
6 6 8 8
7+5 7−5 −5 + 3 −5 − 3
x= ∨x= x= ∨x=
6 6 8 8
1 1
x=2∨x=3 x = −4 ∨ x = −1
e 2x2 + 3x − 5 = 0
b 5x2 − x − 4 = 0
a = 2, b = 3 en c = − 5
a = 5, b = − 1 en c = − 4
D = 32 − 4 · 2 · − 5 = 49
D = (− 1)2 − 4 · 5 · − 4 = 81
− 3 + 冑49 − 3 − 冑49
1 + 冑81 1 − 冑81 x= ∨x=
x= ∨x= 4 4
10 10
−3 + 7 −3 − 7
1+9 1−9 x= ∨x=
x= ∨x= 4 4
10 10 1
4 x = 1 ∨ x = − 22
x = 1 ∨ x = −5
f 7x2 − 5x − 2 = 0
c 10x2 + 9x + 2 = 0
a = 7, b = − 5 en c = − 2
a = 10, b = 9 en c = 2
D = (− 5)2 − 4 · 7 · − 2 = 81
D = 92 − 4 · 10 · 2 = 1
− 9 + 冑1 − 9 − 冑1 5 + 冑81 5 − 冑81
x= x= ∨x=
∨x= 14 14
20 20
−9 + 1 −9 − 1 5+9 5−9
x= ∨x=
x= ∨x=
20 20 14 14
2
2 1 x = 1 ∨ x = −7
x = −5 ∨ x = −2
4 a 3x2 + 3 = 10x b 6x2 + x = 2

3x2 − 10x + 3 = 0 6x2 + x − 2 = 0
a = 3, b = − 10 en c = 3 a = 6, b = 1 en c = − 2
D = (− 10)2 − 4 · 3 · 3 = 64 D = 12 − 4 · 6 · − 2 = 49
10 + 冑64 10 − 冑64 − 1 + 冑49 − 1 − 冑49
x= ∨x= x= ∨x=
6 6 12 12
10 + 8 10 − 8 −1 + 7 −1 − 7
x= ∨x= x= ∨x=
6 6 12 12
1 1 2
x=3∨x=3 x = 2 ∨ x = −3
© Noordhoff Uitgevers Vergelijkingen en ongelijkheden 115
267358.indb 115 05/04/19 5:59 PM

c 4x2 + 3 = 8x e 9x − 4 = 5x2
4x2 − 8x + 3 = 0 − 5x2 + 9x − 4 = 0
a = 4, b = − 8 en c = 3 a = − 5, b = 9 en c = − 4
D = (− 8)2 − 4 · 4 · 3 = 16 D = 92 − 4 · − 5 · − 4 = 1
8 + 冑16 8 − 冑16 − 9 + 冑1 − 9 − 冑1
x= ∨x= x= ∨x=
8 8 − 10 − 10
8+4 8−4 −9 + 1 −9 − 1
x= ∨x= x= ∨x=
8 8 − 10 − 10
1 1 4
x = 12 ∨ x = 2 x=5∨x=1
d 7x = 2x2 + 5 f 50x2 + 1 = 15x

− 2x2 + 7x − 5 = 0 50x2 − 15x + 1 = 0
a = − 2, b = 7 en c = − 5 a = 50, b = − 15 en c = 1
D = 72 − 4 · − 2 · − 5 = 9 D = (− 15)2 − 4 · 50 · 1 = 25
− 7 + 冑9 − 7 − 冑9 15 + 冑25 15 − 冑25
x= ∨x= x= ∨x=
−4 −4 100 100
−7 + 3 −7 − 3 15 + 5 15 − 5
x= ∨x= x= ∨x=
−4 −4 100 100
1 1 1
x = 1 ∨ x = 22 x = 5 ∨ x = 10
5 a 5x2 + 2x + 1 = 0, dus a = 5, b = 2 en c = 1.
D = 22 − 4 · 5 · 1 = − 16
b De vergelijking heeft geen oplossing omdat 冑 − 16 niet bestaat.
c 9x2 + 6x + 1 = 0, dus a = 9, b = 6 en c = 1.
D = 62 − 4 · 9 · 1 = 0 − 6 + 冑0 − 6 − 冑0
d De vergelijking heeft maar één oplossing omdat en gelijk zijn.
18 18
Bladzijde 180
6 a x2 + 6x + 6 = 0, dus a = 1, b = 6 en c = 6.
D = 62 − 4 · 1 · 6 = 12
D > 0, dus twee oplossingen.
1 2 1
b 16 x − 10x + 400 = 0, dus a = 16 , b = − 10 en c = 400.
1
D = (− 10)2 − 4 · 16 · 400 = 0
D = 0, dus één oplossing.
c − 3x2 + 5x − 4 = 0, dus a = − 3, b = 5 en c = − 4.
D = 52 − 4 · − 3 · − 4 = 25 − 48 = − 23
D < 0, dus nul oplossingen.
7 a 2x2 + 4x + 1 = 0 d 3x2 = 2x + 8
a = 2, b = 4 en c = 1 3x2 − 2x − 8 = 0
D = 42 − 4 · 2 · 1 = 8 a = 3, b = − 2 en c = − 8
− 4 + 冑8 − 4 − 冑8 D = (− 2)2 − 4 · 3 · − 8 = 100
x= ∨x= 2 + 冑100 2 − 冑100
4 4
x ≈ − 0,29 ∨ x ≈ − 1,71 x= ∨x=
6 6
b x2 + x − 5 = 0
1
x = 2 ∨ x = − 13
a = 1, b = 1 en c = − 5
e 2x2 + x + 5 = 0
D = 12 − 4 · 1 · − 5 = 21
a = 2, b = 1 en c = 5
− 1 + 冑21 − 1 − 冑21
x= ∨x= D = 12 − 4 · 2 · 5 = − 39
2 2 D < 0, dus geen oplossing.
x ≈ 1,79 ∨ x ≈ − 2,79
f 3x + 1 = 2x2
c 25x2 + 20x + 1 = 0
− 2x2 + 3x + 1 = 0
a = 25, b = 20 en c = 1
a = − 2, b = 3 en c = 1
D = 202 − 4 · 25 · 1 = 300
D = 32 − 4 · − 2 · 1 = 17
− 20 + 冑300 − 20 − 冑300
x= ∨x= − 3 + 冑17 − 3 − 冑17
50 50 x= ∨x=
x ≈ − 0,05 ∨ x ≈ − 0,75 −4 −4
x ≈ − 0,28 ∨ x ≈ 1,78
267358.indb 116 05/04/19 5:59 PM

8 a − 2x2 + 5x = 2
− 2x2 + 5x − 2 = 0
a = − 2, b = 5 en c = − 2
D = 52 − 4 · − 2 · − 2 = 9
− 5 + 冑9 − 5 − 冑9
x= ∨x=
−4 −4
−5 + 3 −5 − 3
x= ∨x=
−4 −4
1
x=2∨x=2
b 2x2 + 6 = x
2x2 − x + 6 = 0
a = 2, b = − 1 en c = 6
D = (− 1)2 − 4 · 2 · 6 = − 47
D < 0, dus geen oplossing
c x(5x − 7) = − 2
5x2 − 7x = − 2
5x2 − 7x + 2 = 0
a = 5, b = − 7 en c = 2
D = (− 7)2 − 4 · 5 · 2 = 9
7 + 冑9 7 − 冑9
x= ∨x=
10 10
7+3 7−3
x= ∨x=
10 10
2
x=1∨x=5
Bladzijde 181
9 a 2x2 + 3x + 1 = 0 d 4x2 + 1 = 4x
a = 2, b = 3 en c = 1 4x2 − 4x + 1 = 0
D = 32 − 4 · 2 · 1 = 1 a = 4, b = − 4 en c = 1
− 3 + 冑1 − 3 − 冑1 D = (− 4)2 − 4 · 4 · 1 = 0
x= ∨x=
4 4 4 1
−3 + 1 −3 − 1 x= =2
x= ∨x= 8
4 4 e 4x(x − 7) + 45 = 0
1 4x2 − 28x + 45 = 0
x = −2 ∨ x = −1
a = 4, b = − 28 en c = 45
b 2x2 + 3x = 1
D = (− 28)2 − 4 · 4 · 45 = 64
2x2 + 3x − 1 = 0
28 + 冑64 28 − 冑64
a = 2, b = 3 en c = − 1 x= ∨x=
D = 32 − 4 · 2 · − 1 = 17 8 8
28 + 8 28 − 8
− 3 + 冑17 − 3 − 冑17 x= ∨x=
x= ∨x= 8 8
4 4 1 1
x ≈ 0,28 ∨ x ≈ − 1,78 x = 42 ∨ x = 22
1 2
c 2x2 + 3x + 2 = 0 f 3 x − 6 = 2x
a = 2, b = 3 en c = 2 1 2
D = 32 − 4 · 2 · 2 = − 7 3 x − 2x − 6 = 0
x2 − 6x − 18 = 0
D < 0, dus geen oplossing.
a = 1, b = − 6 en c = − 18
D = (− 6)2 − 4 · 1 · − 18 = 108
6 + 冑108 6 − 冑108
x= ∨x=
2 2
x ≈ 8,20 ∨ x ≈ − 2,20
267358.indb 117 05/04/19 5:59 PM

10 a x2 − 2x + 2 = 0
a = 1, b = − 2 en c = 2
D = (− 2)2 − 4 · 1 · 2 = − 4
b De vergelijking x2 − 2x + 2 = 0 heeft geen oplossing omdat D < 0.
Je kunt dat zien in de figuur omdat de grafiek van f (x) = x2 − 2x + 2 de x-as niet snijdt.
1
c 2 x2 − 2x + 2 = 0
1
a = 2, b = − 2 en c = 2
1
D = (− 2)2 − 4 · 2 · 2 = 0
1
d De vergelijking 2 x2 − 2x + 2 = 0 heeft één oplossing omdat D = 0.
1
Je kunt dat zien in de figuur omdat de grafiek van f (x) = 2 x2 − 2x + 2 de x-as raakt.
Bladzijde 182
11 a y = x2 + 2x + 3 c y = x2 + 9x + 20
a = 1, b = 2 en c = 3 a = 1, b = 9 en c = 20
D = 22 − 4 · 1 · 3 = − 8 D = 92 − 4 · 1 · 20 = 1
D < 0, dus geen snijpunten met de x-as. D > 0, dus twee snijpunten met de x-as.
b y = − x2 − x + 1 d y = 4x2 − 4x + 1
a = − 1, b = − 1 en c = 1 a = 4, b = − 4 en c = 1
D = (− 1)2 − 4 · − 1 · 1 = 5 D = (− 4)2 − 4 · 4 · 1 = 0
D > 0, dus twee snijpunten met de x-as. D = 0, dus één snijpunt (raakpunt) met de x-as.
12 De parabool y = ax2 − bx + c met a < 0

D>0 D=0 D<0
x x x
De parabool heeft twee De parabool heeft één snijpunt De parabool heeft geen
snijpunten met de x-as. (raakpunt) met de x-as. snijpunt met de x-as.
13 a y = 2x2 + 3x − 4 c y = x2 + 2x
a = 2, b = 3 en c = − 4 a = 1, b = 2 en c = 0
D = 32 − 4 · 2 · − 4 = 41 D = 22 − 4 · 1 · 0 = 4
D > 0, dus twee snijpunten met de x-as. D > 0, dus twee snijpunten met de x-as.
a > 0, dus de grafiek is een dalparabool. a > 0, dus de grafiek is een dalparabool.
x x
b y = − x2 + 6x + 1 d y = 8x2 − x + 1
a = − 1, b = 6 en c = 1 a = 8, b = − 1 en c = 1
D = 62 − 4 · − 1 · 1 = 40 D = (− 1)2 − 4 · 8 · 1 = − 31
D > 0, dus twee snijpunten met de x-as. D < 0, dus geen snijpunten met de x-as.
a < 0, dus de grafiek is een bergparabool. a > 0, dus de grafiek is een dalparabool.
x
267358.indb 118 05/04/19 5:59 PM

1
e y = − 4x2 + 6x − 24 f y = − x2 − 2
1 a = − 1, b = 0 en c = − 2
a = − 4, b = 6 en c = − 24
D = 02 − 4 · − 1 · − 2 = − 8
1
D = 62 − 4 · − 4 · − 24 = 0 D < 0, dus geen snijpunten met de x-as.
D = 0, dus één snijpunt (raakpunt) met de x-as. a < 0, dus de grafiek is een bergparabool.
x
a < 0, dus de grafiek is een bergparabool.
x
14 a y = ax2 + 6x + 2
D = 62 − 4 · a · 2 = 36 − 8a
De parabool raakt de x-as dus D = 0.
36 − 8a = 0
−8a = −36
1
a = 42
b y = 9x2 + bx + 4
D = b2 − 4 · 9 · 4 = b2 − 144
De parabool raakt de x-as dus D = 0.
b2 − 144 = 0
b2 = 144
b = 12 ∨ b = − 12
5.2 Oplossingsmethoden
Bladzijde 183
15 a x2 − 16 = 0 kun je herleiden tot de vorm x2 = c.
Bij x2 − 16x = 0 kun je het linkerlid ontbinden in factoren.
b Bij x(x − 3) = 0 kun je direct A · B = 0 geeft A = 0 ∨ B = 0 toepassen.
Bij x(x − 3) = 10 werk je eerst de haakjes weg.
2 2
16 a 3 x + 2x − 1 = 0
2
a = 3, b = 2 en c = − 1
2 2
D = 22 − 4 · 3 · − 1 = 63
x=
− 2 + 63
2
冑
∨x=
2
− 2 − 63 冑
1 1
13 13
x ≈ 0,44 ∨ x ≈ − 3,44
b Ze krijgt de vergelijking 2x2 + 6x − 3 = 0.
c 2x2 + 6x − 3 = 0
a = 2, b = 6 en c = − 3
D = 62 − 4 · 2 · − 3 = 60
− 6 + 冑60 − 6 − 冑60
x= ∨x=
4 4
x ≈ 0,44 ∨ x ≈ − 3,44
Je krijgt dezelfde oplossingen.
d *
267358.indb 119 05/04/19 5:59 PM

Bladzijde 184
17 a x2 + 6x = 0 d 6x2 + 36x = 96
x(x + 6) = 0 6x2 + 36x − 96 = 0
x = 0 ∨ x = −6 x2 + 6x − 16 = 0
b x2 + 6x = 7 (x − 2)(x + 8) = 0
x2 + 6x − 7 = 0 x = 2 ∨ x = −8
(x − 1)(x + 7) = 0 e x2 + 6 = 0
x = 1 ∨ x = −7 x2 = − 6
c x2 + 6x + 7 = 0 geen oplossing
a = 1, b = 6 en c = 7 f − x2 + 7x + 6 = 0
D = 62 − 4 · 1 · 7 = 8 x2 − 7x − 6 = 0
− 6 + 冑8 − 6 − 冑8 a = 1, b = − 7 en c = − 6
x= ∨x= D = (− 7)2 − 4 · 1 · − 6 = 73
2 2
x ≈ − 1,59 ∨ x ≈ − 4,41 7 + 冑73 7 − 冑73
x= ∨x=
2 2
x ≈ 7,77 ∨ x ≈ − 0,77
18 a − x2 + 3x + 1 = 0 d 3x − 1 = 2x2
x2 − 3x − 1 = 0 − 2x2 + 3x − 1 = 0
a = 1, b = − 3 en c = − 1 a = − 2, b = 3 en c = − 1
D = (− 3)2 − 4 · 1 · − 1 = 13 D = 32 − 4 · − 2 · − 1 = 1
3 + 冑13 3 − 冑13 − 3 + 冑1 − 3 − 冑1
x= ∨x= x= ∨x=
2 2 −4 −4
b 4x2 − 8x = 0 −3 + 1 −3 − 1
x= ∨x=
4x(x − 2) = 0 −4 −4
1
x=0∨x=2 x=2∨x=1
c 4x2 + 4 = 8x 1 2
4x2 − 8x + 4 = 0 e 2 x + 5x = 12
x2 − 2x + 1 = 0 1 2
2 x + 5x − 12 = 0
(x − 1)(x − 1) = 0
x2 + 10x − 24 = 0
x=1
(x − 2)(x + 12) = 0
x = 2 ∨ x = − 12
f (x − 2)(x − 3) = 20
x2 − 3x − 2x + 6 = 20
x2 − 5x − 14 = 0
(x + 2)(x − 7) = 0
x = −2 ∨ x = 7
1 2 1 1
19 a (2x + 3)2 = 36 c 15 x + 5 x = 3
2x + 3 = 6 ∨ 2x + 3 = − 6
x2 + 3x = 5
2x = 3 ∨ 2x = − 9
1 1 x2 + 3x − 5 = 0
x = 12 ∨ x = − 42
a = 1, b = 3 en c = − 5
b (7x + 8)(3x − 57) = 0
D = 32 − 4 · 1 · − 5 = 29
7x + 8 = 0 ∨ 3x − 57 = 0
− 3 + 冑29 − 3 − 冑29
7x = − 8 ∨ 3x = 57 x= ∨x=
1 2 2
x = − 17 ∨ x = 19 x ≈ 1,19 ∨ x ≈ − 4,19
d (x − 1)(3x + 7) = − 3
3x2 + 7x − 3x − 7 = − 3
3x2 + 4x − 4 = 0
a = 3, b = 4 en c = − 4
D = 42 − 4 · 3 · − 4 = 64
− 4 + 冑64 − 4 − 冑64
x= ∨x=
6 6
−4 + 8 −4 − 8
x= ∨x=
6 6
2
x = 3 ∨ x = −2
267358.indb 120 05/04/19 5:59 PM

1 4
e x(x − 1) = 5 − 5 x f (3x − 1)2 − (2x + 1)2 = 7
1 4 9x2 − 6x + 1 − (4x2 + 4x + 1) = 7
x2 − x = 5 − 5 x
9x2 − 6x + 1 − 4x2 − 4x − 1 = 7
5x2 − 5x = 1 − 4x
5x2 − 10x − 7 = 0
5x2 − x − 1 = 0
a = 5, b = − 10 en c = − 7
a = 5, b = − 1 en c = − 1
D = (− 10)2 − 4 · 5 · − 7 = 240
D = (− 1)2 − 4 · 5 · − 1 = 21
10 + 冑240 10 − 冑240
1 + 冑21 1 − 冑21 x= ∨x=
x= ∨x= 10 10
10 10 x ≈ 2,55 ∨ x ≈ − 0,55
x ≈ 0,56 ∨ x ≈ − 0,36
Bladzijde 185
20 a Zie de figuur hiernaast. x x
opp I = x · x = x2
x I III I x
opp II = 8 · x = 8x
opp III = 18 · x = 18x 18
opp tegelpad = 4 ∙ opp I + 2 ∙ opp II + 2 ∙ opp III
= 4 · x2 + 2 · 8x + 2 · 18x
= 4x2 + 16x + 36x II 8 8 II
= 4x2 + 52x
b opp zwembad = 18 ∙ 8 = 144 m2
5 18
opp tegelpad = 6 · 144 = 120 m2
Dus de vergelijking is 4x2 + 52x = 120. x I III I x
2
c 4x + 52x = 120 x x
4x2 + 52x − 120 = 0
x2 + 13x − 30 = 0
(x − 2)(x + 15) = 0
x = 2 ∨ x = − 15
21 Zie de figuur hiernaast. x 10 − 2x x

opp I = 18 · x = 18x
opp II = 2x(10 − 2x)
opp III = 18 · x = 18x 2x II
De oppervlakte van de bloemperken is
18x + 2x(10 − 2x) + 18x = 18x + 20x − 4x2 + 18x = − 4x2 + 56x.
5
De oppervlakte is ook 12 · 10 · 18 = 75.
− 4x2 + 56x = 75
− 4x2 + 56x − 75 = 0
a = − 4, b = 56 en c = − 75 18 I III 18
D = 562 − 4 · − 4 · − 75 = 1936
− 56 + 冑1936 − 56 − 冑1936
x= ∨x=
−8 −8
1 1
x = 12 ∨ x = 122
1 1
De oplossing x = 122 kan niet, dus x = 12.
De afmetingen van het grasveld zijn 18 − 2x bij 10 − 2x meter,
dus 15 bij 7 meter.
267358.indb 121 05/04/19 5:59 PM

22 Stel AB = x, dan is BC = 2x en AC = x + 4.
In -ABC is ∠B = 90°, dus AC 2 = AB 2 + BC 2.
Dit geeft (x + 4)2 = x2 + (2x)2
x2 + 8x + 16 = x2 + 4x2
− 4x2 + 8x + 16 = 0
x2 − 2x − 4 = 0
a = 1, b = − 2 en c = − 4
D = (− 2)2 − 4 · 1 · − 4 = 20
2 + 冑20 2 − 冑20
x= ∨x=
2 2
2 − 冑20
< 0, dus deze oplossing kan niet.
2
2 + 冑20
Dus AB = .
2
23 Zie de schets hieronder. Het pad is overal even breed.

I V I
5
VI
I VII 7 IV
10
II 3
I III I
Stel de breedte van het pad x meter. Dan is opp I = x2, opp II = 3x, opp III = 15x, opp IV = 7x,
opp V = 5x, opp VI = 4x en opp VII = 10x − x2.
opp tegelpad = 5 · x2 + 3x + 15x + 7x + 5x + 4x + 10x − x2 = 4x2 + 44x
De oppervlakte van het tegelpad is 104 m2.
Hieruit volgt 4x2 + 44x = 104
4x2 + 44x − 104 = 0
x2 + 11x − 26 = 0
(x − 2)(x + 13) = 0
x = 2 ∨ x = − 13
6912
24 Van een klein rechthoekig stuk is de oppervlakte = 1152 m2.
6
Stel de lengte van een klein rechthoekig stuk x meter en de breedte y meter.
Dan geldt 8x + 9y = 576
9y = −8x + 576
8
y = − 9 x + 64
Ook geldt xy = 1152.
8 8
Uit y = − 9 x + 64 en xy = 1152 volgt x(− 9 x + 64) = 1152
8
− 9 x2 + 64x = 1152
8
− 9 x2 + 64x − 1152 = 0
− 8x2 + 576x − 10 368 = 0
x2 − 72x + 1296 = 0
(x − 36)(x − 36) = 0
x = 36
8
x = 36 geeft y = − 9 · 36 + 64 = 32
Dus van een klein rechthoekig stuk is de lengte 36 meter en de breedte 32 meter.
267358.indb 122 05/04/19 5:59 PM

5.3 Lineaire ongelijkheden
Bladzijde 186
25 a Er mogen 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 of 8 personen in de lift.
b Een team moet 7, 8, 9, 10 of 11 spelers op het veld hebben staan.
26 a x≤8 c x<8 e x≤8

b x>8 d x≤8 f x≥8
27 a 2,50x + 10,50 = 3,75x + 5,50

2,50x − 3,75x = 5,50 − 10,50
− 1,25x = − 5
x=4
De bedrijven zijn even duur bij 4 dagen huren.
b Bij FietsenMaar betaalt hij 2,50 · 5 + 10,50 = 23 euro.
Bij CheapBikes betaalt hij 3,75 · 5 + 5,50 = 24,25 euro.
Dus FietsenMaar is voor hem het voordeligste.
c CheapBikes is voordeliger bij minder dan 4 dagen huren.
Bladzijde 187
28 a 5x − 10 < 4x + 6 c 4(x − 1) > 5 − 3(2 − x)
5x − 4x < 6 + 10 4x − 4 > 5 − 6 + 3x
x < 16 4x − 3x > 5 − 6 + 4
b 4q ≥ 3(7 + q) x>3
4q ≥ 21 + 3q d 2(a + 5) < a − 100
4q − 3q ≥ 21 2a + 10 < a − 100
q ≥ 21 2a − a < − 100 − 10
a < − 110
29 a 2 < 3 klopt
b 2 < − 3 klopt niet
c − 3 < − 2 klopt
d 3 < 2 klopt niet
Bladzijde 188
30 a 3x < 18 geeft x < 6
b − 4x > 12 geeft x < − 3
c − 2x ≤ 26 geeft x ≥ − 13
1
d 3 x ≥ − 6 geeft x ≥ − 18
e − 8x < − 8 geeft x > 1
f − 6x ≤ 0 geeft x ≥ 0
1
g − 2 x > 6 geeft x < − 12
h − x < 0 geeft x > 0
i − x > − 4 geeft x < 4
1 1 1
31 a 5 x − 1 ≤ 2 x − 10 b 3(x − 2) < 3(x − 1) − 2x
2x − 10 ≤ 5x − 1 3x − 6 < 3x − 3 − 2x
2x − 5x ≤ − 1 + 10 3x − 3x + 2x < − 3 + 6
− 3x ≤ 9 2x < 3
1
x ≥ −3 x < 12
267358.indb 123 05/04/19 5:59 PM

32 a 3x + 5 < 5x + 11 c − 0,2x + 22 ≤ 2x
3x − 5x < 11 − 5 − 0,2x − 2x ≤ − 22
− 2x < 6 − 2,2x ≤ − 22
x > −3 x ≥ 10
b 4x ≤ 2x − 6 d − 3(p − 2) ≥ 9 − 3(1 − p)
4x − 2x ≤ − 6 − 3p + 6 ≥ 9 − 3 + 3p
2x ≤ − 6 − 3p − 3p ≥ 9 − 3 − 6
x ≤ −3 − 6p ≥ 0
p≤0
1 1
33 a 4x > 5x − 7 c −3x − 1 > 2x
4x − 5x > − 7 − 2x − 6 > 3x
−x > −7 − 2x − 3x > 6
x<7 − 5x > 6
b 5(t − 3) ≥ 5 − 3t 1
x < − 15
5t − 15 ≥ 5 − 3t
d 5 − 2(p − 1) ≤ 8 − p
5t + 3t ≥ 5 + 15
5 − 2p + 2 ≤ 8 − p
8t ≥ 20
1 − 2p + p ≤ 8 − 5 − 2
t ≥ 22 −p ≤ 1
p ≥ −1
34 a 5(x − 2) > 10(x − 1) c 5 − 2(x − 1) ≤ − (x + 2)

5x − 10 > 10x − 10 5 − 2x + 2 ≤ − x − 2
5x − 10x > − 10 + 10 − 2x + x ≤ − 2 − 5 − 2
− 5x > 0 −x ≤ −9
x<0 x≥9
b 3(x − 1) ≥ 5(x − 2) 3 1 3
3x − 3 ≥ 5x − 10
d 4 p − 2 (4p − 2) > − 8 p
3 3
3x − 5x ≥ − 10 + 3 4 p − 2p + 1 > − 8 p
− 2x ≥ − 7 6p − 16p + 8 > − 3p
1 6p − 16p + 3p > − 8
x ≤ 32
− 7p > − 8
1
p < 17
Bladzijde 189
35 a 1 L = 1000 mL
Bij de gegevens hoort de ongelijkheid 200 + 5x ≤ 1000.
b 200 + 5x ≤ 1000
5x ≤ 1000 − 200
5x ≤ 800
x ≤ 160
c Er gaat hoogstens 160 mL water in een glas.
36 a 0,32x + 49 < 0,24x + 55

0,32x − 0,24x < 55 − 49
0,08x < 6
x < 75
GreenCar is voordeliger bij minder dan 75 km rijden.
b 0,24x + 55 < 0,32x + 49 − 10
0,24x − 0,32x < 49 − 10 − 55
− 0,08x < − 16
x > 200
AutoShare is minstens 10 euro goedkoper dan GreenCar bij meer dan 200 km rijden.
267358.indb 124 05/04/19 6:00 PM

37 a 0x is 0 en dat is kleiner dan 6, welk getal je voor x ook kiest.
Dus elk getal is oplossing van de ongelijkheid 2(x − 3) + 5x < 7x.
b 0x < −6 geeft 0 < −6 en dat klopt voor geen enkele waarde van x, dus er is geen oplossing.
0x > −6 geeft 0 > −6 en dat klopt voor elke waarde van x, dus er zijn oneindig veel oplossingen.
0x ≥ 0 geeft 0 ≥ 0 en dat klopt voor elke waarde van x, dus er zijn oneindig veel oplossingen.
0x < 0 geeft 0 < 0 en dat klopt voor geen enkele waarde van x, dus er is geen oplossing.
2(x − 8) − 3x < 10 − x
2x − 16 − 3x < 10 − x
2x − 3x + x < 10 + 16
0x < 26
Dit klopt voor elke waarde van x, dus er zijn oneindig veel oplossingen.
5(2x − 1) + 5 ≤ 10x
10x − 5 + 5 ≤ 10x
10x − 10x ≤ 5 − 5
0x ≤ 0
Dit klopt voor elke waarde van x, dus er zijn oneindig veel oplossingen.
c 2(x + 7) + 3x < 5x + p
2x + 14 + 3x < 5x + p
2x + 3x − 5x < p − 14
0x < p − 14
Kies je voor p het getal 14, dan staat er 0x < 0 en dat klopt voor geen enkele waarde van x.
Kies je voor p een getal kleiner dan 14, dan staat er 0x < een negatief getal en dat klopt voor
geen enkele waarde van x.
Dus voor p ≤ 14 krijg je een ongelijkheid die geen oplossing heeft.
d Kies je voor p een getal groter dan 14, dan staat er 0x < een positief getal en dit klopt voor
elke waarde van x.
Dus voor p > 14 krijg je een ongelijkheid waarvan elk getal een oplossing is.
e −3(x + 4) − 2x < 3 − 5x + p
−3x − 12 − 2x < 3 − 5x + p
−3x − 2x + 5x < 3 + p + 12
0x < 15 + p
Kies je voor p het getal −15, dan staat er 0x < 0 en dat klopt voor geen enkele waarde van x.
Kies je voor p een getal kleiner dan −15, dan staat er 0x < negatief getal en dat klopt voor geen
enkele waarde van x.
Dus voor p ≤ −15 krijg je een ongelijkheid die geen oplossing heeft.
38 a Uit a < b en b < c volgt a < c.

b Uit a > b en c < b volgt a > c.
c Kies bijvoorbeeld a = 5, b = 0 en c = 5.
Dan geldt a > b, b < c en a = c.
Dus het invullen van < of > is niet mogelijk.
d Uit a > b en c < 0 volgt ac < bc.
e Uit a < b en a = c volgt b > c.
f Uit a > b en c < 0 volgt a − c > b − c.
5.4 Ongelijkheden en grafieken
Bladzijde 190
39 a Een periode met hoge inspanning duurt 60 seconden.
b De tweede periode van inspanning begint na 240 seconden en eindigt na 300 seconden.
c Tussen t = 96 en t = 162 en tussen t = 276 en t = 342 is de frequentie meer dan 130.
Bladzijde 191
40 a −1 < x < 3
b x < −5 ∨ x > 4
267358.indb 125 05/04/19 6:00 PM

41 a Van 12 uur tot 16 uur was het buiten warmer dan binnen.
b Om 9:30 uur is het binnen vier graden warmer dan buiten.
c Van 8 tot 11 uur en van 18 tot 20 uur is het temperatuurverschil tussen binnen en buiten
meer dan 1,5 °C. Dat is dus gedurende 5 uur.
Bladzijde 192
42 a g(5) = 4
b f (0) = 4, g(0) = 8, f (1) = 6, g(1) = 6, f (2) = 8, g(2) = 4
c Bij x = 2 ligt de grafiek van f boven de grafiek van g, dus f (2) > g(2).
Bij x = 4 ligt de grafiek van f boven de grafiek van g, dus f (4) > g(4).
Bij x = 7 ligt de grafiek van f onder de grafiek van g, dus f (7) < g(7).
d x = 4 is een oplossing van de ongelijkheid f (x) > g(x) omdat bij x = 4 de grafiek
van f boven de grafiek van g ligt.
e x = 3 is een oplossing van f (x) > g(x).
x = 8 is geen oplossing van f (x) > g(x).
f De getallen tussen 1 en 6 zijn de oplossingen van f (x) > g(x).
Notatie: 1 < x < 6.
Bladzijde 194
43 a f (x) = g(x) geeft x = 1 ∨ x = 6
1 6
f (x) < g(x) geeft x < 1 ∨ x > 6
b h(x) = k(x) geeft x = −1 ∨ x = 5
−1 5
h(x) > k(x) geeft −1 < x < 5
c l(x) = m(x) geeft x = 0 ∨ x = 5
0 5
l(x) > m(x) geeft x < 0 ∨ x > 5
44 a h(x) = 3 geeft x = 0 ∨ x = 6
0 6
h(x) > 3 geeft 0 < x < 6
b k(x) = −1 geeft x = −2 ∨ x = 5
−2 5
k(x) < −1 geeft x < −2 ∨ x > 5
c l(x) = 2 geeft x = 2 ∨ x = 7
2 7
l(x) < 2 geeft 2 < x < 7
45 a f (x) = g(x) geeft x = 1 ∨ x = 6
1 6
f (x) < g(x) geeft x < 1 ∨ x > 6
b f (x) = 3 geeft x = 0 ∨ x = 6
0 6
f (x) > 3 geeft 0 < x < 6
c h(x) = k(x) geeft x = −4 ∨ x = 2
−4 2
h(x) > k(x) geeft −4 < x < 2
267358.indb 126 05/04/19 6:00 PM

d h(x) = 1 geeft x = −1
−1
h(x) > 1 geeft x > −1
e l(x) = m(x) geeft x = 0 ∨ x = 5
0 5
l(x) < m(x) geeft 0 < x < 5
f m(x) = 0 geeft x = 6
6
m(x) < 0 geeft x > 6
5.5 Kwadratische ongelijkheden
Bladzijde 195
46 a x2 = − 2x + 3
x2 + 2x − 3 = 0
(x − 1)(x + 3) = 0
x = 1 ∨ x = −3
b xA = −3 en xB = 1
c
−3 1
f (x) < g(x) geeft −3 < x < 1
Bladzijde 196
47 a −x2 + 2x + 4 = x − 2
−x2 + x + 6 = 0
x2 − x − 6 = 0
(x + 2)(x − 3) = 0
x = −2 ∨ x = 3
Uit de figuur volgt
−2 3
−x2 + 2x + 4 > x − 2 geeft −2 < x < 3
b x2 − 5 = −x + 1
x2 + x − 6 = 0
(x − 2)(x + 3) = 0
x = 2 ∨ x = −3
Uit de figuur volgt
−3 2
x2 − 5 ≥ −x + 1 geeft x ≤ −3 ∨ x ≥ 2
c x2 − 2 = −x2 + 4x + 4
2x2 − 4x − 6 = 0
x2 − 2x − 3 = 0
(x + 1)(x − 3) = 0
x = −1 ∨ x = 3
Uit de figuur volgt
−1 3
x2 −2< −x2 + 4x + 4 geeft −1 < x < 3
267358.indb 127 05/04/19 6:00 PM

Bladzijde 197
1 2
48 a 2x − 1 = x + 3
1 2
2x − x − 4 = 0
x2 − 2x − 8 = 0
(x + 2)(x − 4) = 0
x = −2 ∨ x = 4
Uit de figuur volgt
−2 4
1 2
2 x − 1 < x + 3 geeft −2 < x < 4
1 2
b 2 x − 2x = 6
1 2
2 x − 2x − 6 = 0
x2 − 4x − 12 = 0
(x + 2)(x − 6) = 0
x = −2 ∨ x = 6
Uit de figuur volgt
−2 6
1 2
2 x − 2x ≤ 6 geeft − 2 ≤ x ≤ 6
1 1 3
c − 4 x2 + 12 = − 4 x − 1
1 3 1
− 4 x2 + 4 x + 22 = 0
x2 − 3x − 10 = 0
(x + 2)(x − 5) = 0
x = −2 ∨ x = 5
Uit de figuur volgt
−2 5
1 1 3
− 4 x2 + 12 < − 4 x − 1 geeft x < −2 ∨ x > 5
49 a x2 = 9
x = 3 ∨ x = −3
Uit de figuur volgt
−3 3
x2 > 9 geeft x < −3 ∨ x > 3
b x2 − 5x = x2 − 10
−5x = −10
x=2
Uit de figuur volgt
2
x2 − 5x > x2 − 10 geeft x < 2
1 1
c − 2 x2 + 2x = 2 x2 − 3
−x2 + 2x + 3 = 0
x2 − 2x − 3 = 0
(x + 1)(x − 3) = 0
x = −1 ∨ x = 3
Uit de figuur volgt
−1 3
1 1
− 2 x2 + 2x ≤ 2 x2 − 3 geeft x ≤ − 1 ∨ x ≥ 3
267358.indb 128 05/04/19 6:00 PM

50 a 0,005v2 − 0,8v + 36 = 6
0,005v2 − 0,8v + 30 = 0
v2 − 160v + 6000 = 0
(v − 60)(v − 100) = 0
v = 60 ∨ v = 100
Uit de figuur volgt
60 100
0,005v2
− 0,8v + 36 < 6 geeft 60 < v < 100
Bij snelheden tussen 60 en 100 km per uur is het benzineverbruik minder dan 6 liter per 100 km.
− 0,8
b vtop = − = 80
2 · 0,005
Het benzineverbruik is minimaal bij een snelheid van 80 km per uur.
c v = 80 geeft B = 0,005 · 802 − 0,8 · 80 + 36 = 4.
Dus bij een snelheid van 80 km per uur kan de auto 100 km rijden met 4 liter benzine.
Op één liter benzine rijdt de auto dus maximaal 25 km.
51 Er wordt winst gemaakt als R > K, dus als −0,02q2 + 40q > 16q + 238.
−0,02q2 + 40q = 16q + 238
−0,02q2 + 24q − 238 = 0
q2 − 1200q + 11 900 = 0
(q − 10)(q − 1190) = 0
q = 10 ∨ q = 1190
Uit de figuur volgt
10 1190
−0,02q2 + 40q > 16q + 238 geeft 10 < q < 1190
Dus bij 11 tot en met 1189 verkochte artikelen maakt het bedrijf winst.
Bladzijde 198
52 a f (−3) = (−3)2 − 4 · −3 + 3 = 24, dus f (−3) > 0.
f (0) = 0 − 0 + 3 = 3, dus f (0) > 0.
f (1) = 12 − 4 · 1 + 3 = 0, dus f (1) = 0.
f (2) = 22 − 4 · 2 + 3 = −1, dus f (2) < 0.
f (3) = 32 − 4 · 3 + 3 = 0, dus f (3) = 0.
f (5) = 52 − 4 · 5 + 3 = 8, dus f (5) > 0.
b Bij f (x) > 0 hoort het gedeelte van de grafiek dat boven de x-as ligt.
Bij f (x) < 0 hoort het gedeelte van de grafiek dat onder de x-as ligt.
Bladzijde 199
53 a −x2 + 7x − 12 = 0
x2 − 7x + 12 = 0
(x − 3)(x − 4) = 0
x=3∨x=4
Uit de figuur volgt
3 4
−x2 + 7x − 12 < 0 geeft x < 3 ∨ x > 4
b x2 − 3x = 0
x(x − 3) = 0
x=0∨x=3
Uit de figuur volgt
0 3
2
x − 3x ≤ 0 geeft 0 ≤ x ≤ 3
267358.indb 129 05/04/19 6:00 PM

1
c − 2(x + 2)(x − 5) = 0
x = −2 ∨ x = 5
Uit de figuur volgt
−2 5
1
− 2(x + 2)(x − 5) > 0 geeft −2 < x < 5
1
54 a 13 x(x − 5) = 0
x=0∨x=5
Uit de figuur volgt
0 5
1
13 x(x − 5) ≥ 0 geeft x ≤ 0 ∨ x ≥ 5
1
b − 4(x + 1)(x + 5) = 0
x = −1 ∨ x = −5
Uit de figuur volgt
−5 −1
1
− 4(x + 1)(x + 5) > 0 geeft −5 < x < −1
c −x2 − x + 2 = 0
x2 + x − 2 = 0
(x − 1)(x + 2) = 0
x = 1 ∨ x = −2
Uit de figuur volgt
−2 1
−x2 − x + 2 < 0 geeft x < −2 ∨ x > 1
55 a Hierbij hoort de ongelijkheid 0,25t2 − 2,6t + 1 < 0.

0,25t2 − 2,6t + 1 = 0
t2 − 10,4t + 4 = 0
(t − 0,4)(t − 10) = 0
t = 0,4 ∨ t = 10
Uit de figuur volgt
0,4 10
0,25t2 − 2,6t + 1 < 0 geeft 0,4 < t < 10
b Het vriest 10 − 0,4 = 9,6 uur, dus 9 uur en 36 minuten.
− 2,6
c De laagste temperatuur wordt bereikt op ttop = − = 5,2.
2 · 0,25
t = 5,2 geeft T = 0,25 · 5,22 − 2,6 · 5,2 + 1 = −5,76
Dus het wordt kouder dan −5 °C.
Bladzijde 200
1 1
56 a − 2(x + 2)(x − 3) = 0 b 3 (x + 7)(x + 10) = 0
x = −2 ∨ x = 3 x = −7 ∨ x = −10
x
−2 3
x
−10 −7
Uit de figuur volgt
Uit de figuur volgt 1
1 3 (x + 7)(x + 10) ≥ 0 geeft x ≤ − 10 ∨ x ≥ − 7
− 2(x + 2)(x − 3) > 0 geeft −2 < x < 3
267358.indb 130 05/04/19 6:00 PM

1
c 3x(x + 7) = 0 d − 4(x + 1)(x + 9) = 0
x = 0 ∨ x = −7 x = −1 ∨ x = −9
x
−9 −1
x
−7 0
Uit de figuur volgt

Uit de figuur volgt 1
3x(x + 7) < 0 geeft −7 < x < 0 − 4(x + 1)(x + 9) < 0 geeft x < −9 ∨ x > −1
57 a x2 − 2x − 8 = 0 c − x2 + 2x = 0
(x + 2)(x − 4) = 0 −x(x − 2) = 0
x = −2 ∨ x = 4 x=0∨x=2
x
0 2
x
−2 4
Uit de figuur volgt

− x2 + 2x ≥ 0 geeft 0 ≤ x ≤ 2
Uit de figuur volgt
d 3(x + 7)(x − 8) = 0
x2 − 2x − 8 > 0 geeft x < −2 ∨ x > 4
x = −7 ∨ x = 8
b − x2 + 7x − 12 = 0
x2 − 7x + 12 = 0
(x − 3)(x − 4) = 0
x=3∨x=4
x
3 4
x
−7 8
Uit de figuur volgt

3(x + 7)(x − 8) < 0 geeft −7 < x < 8
Uit de figuur volgt

− x2 + 7x − 12 < 0 geeft x < 3 ∨ x > 4
58 a De vergelijking f (x) = 0 heeft geen oplossing omdat de grafiek van f de x-as niet snijdt
of raakt.
b Voor elke x ligt de grafiek van f boven de x-as, dus voor elke x geldt f (x) > 0, dus elke x
is oplossing van de ongelijkheid x2 + 2x + 3 > 0.
Bladzijde 201
59 a f (x) < 0 voor elke x e g (x) > 0 voor x 2 3
b f (x) > 0 voor geen enkele x f g (x) < − 3 voor geen enkele x
c f (x) < 3 voor elke x g h(x) < 0 voor x 2 8
d g(x) < 0 voor geen enkele x h h(x) > 0 voor geen enkele x
60 a f (x) < 0 voor geen enkele x f g (x) > 2 voor geen enkele x
b f (x) > 0 voor x 2 − 5 g h(x) < 0 voor geen enkele x
c f (x) > − 5 voor elke x h h(x) > 0 voor elke x
d g (x) < 0 voor x 2 0 i h(x) < − 3 voor geen enkele x
e g (x) > 0 voor geen enkele x j h(x) > − 6 voor elke x
267358.indb 131 05/04/19 6:00 PM

61 a − x2 + 2x − 2 < 0 voor elke x d x2 − 6x + 9 > 0 oftewel (x − 3)2 > 0 voor x 2 3
b − x2 + 2x − 2 > 0 voor geen enkele x e x2 − 6x + 9 < 0 voor geen enkele x
c − x2 + 2x − 2 > 2 voor geen enkele x f x2 − 6x + 9 > − 20 voor elke x
Bladzijde 202
62 a x2 + 2x + 3 > 0 voor elke x
b x2 + 2x + 3 ≥ 0 voor elke x
c x2 + 2x + 3 < 0 voor geen enkele x
d x2 + 2x + 3 ≤ 0 voor geen enkele x
e − x2 + 8x − 16 > 0 voor geen enkele x
f − x2 + 8x − 16 ≥ 0 oftewel − (x − 4)2 ≥ 0 voor x = 4
g − x2 + 8x − 16 < 0 oftewel − (x − 4)2 < 0 voor x 2 4
h − x2 + 8x − 16 ≤ 0 voor elke x
63 a x2 + 2x + 3 = 0 d − 2x2 + x − 1 = 0
a = 1, b = 2 en c = 3, dus a = −2, b = 1 en c = −1, dus
D = 22 − 4 ·1 · 3 = −8. D = 12 − 4 · −2 · −1 = −7.
D < 0, dus x2 + 2x + 3 = 0 heeft geen oplossing. D < 0, dus − 2x2 + x − 1 = 0 heeft geen oplossing.
x
x
2
x + 2x + 3 > 0 voor elke x − 2x2 + x − 1 < 0 voor elke x
b − x2 + 4x − 5 = 0 e x2 − 4x + 4 = 0
a = −1, b = 4 en c = −5, dus (x − 2)2 = 0
D = 42 − 4 · −1 · −5 = −4. x=2
D < 0, dus − x2 + 4x − 5 = 0 heeft geen oplossing.
x
x
2
− x2 + 4x − 5 > 0 voor geen enkele x x2 − 4x + 4 > 0 voor x ≠ 2
c x2 − 4x + 7 = 0 f Zie vraag e.
a = 1, b = −4 en c = 7, dus x2 − 4x + 4 < 0 voor geen enkele x
D = (−4)2 − 4 · 1 · 7 = −12.
D < 0, dus x2 − 4x + 7 = 0 heeft geen oplossing.
x
2
x − 4x + 7 < 0 voor geen enkele x
64 a 3x2 + 3x − 4 < x + 1 geeft 3x2 + 2x − 5 < 0

3x2 + 2x − 5 = 0
a = 3, b = 2 en c = −5, dus D = 22 − 4 · 3 · −5 = 64.
− 2 + 冑64 − 2 − 冑64
x= ∨x=
6 6
−2 + 8 −2 − 8
x= ∨x=
6 6
2
x = 1 ∨ x = − 13
x
−1 23 1
2
3x2 + 2x − 5 < 0 oftewel 3x2 + 3x − 4 < x + 1 voor − 13 < x < 1.
267358.indb 132 05/04/19 6:00 PM

b − x2 − 6x + 4 < − 2x + 8 geeft −x2 − 4x − 4 < 0
− x2 − 4x − 4 = 0
x2 + 4x + 4 = 0
(x + 2)2 = 0
x = −2
x
−2
−x2 − 4x − 4 < 0 oftewel − x2 − 6x + 4 < − 2x + 8 voor x 2 − 2.

c 3x + 5 > x2 + 2x + 6 geeft −x2 + x − 1 > 0
− x2 + x − 1 = 0
a = −1, b = 1 en c = −1, dus D = 12 − 4 · −1 · −1 = −3.
D < 0, dus − x2 + x − 1 = 0 heeft geen oplossing.
x
−x2 + x − 1 > 0 oftewel 3x + 5 > x2 + 2x + 6 voor geen enkele x.
5.6 Werken met parameters
Bladzijde 203
65 a f (x) = x2 + 4x + 6
a = 1, b = 4 en c = 6 f
D = 42 − 4 · 1 · 6 = −8
D < 0, dus f (x) = 0 heeft geen oplossing.
a = 1, dus de grafiek is een dalparabool.
b f (x) = x2 + 4x − 3
a = 1, b = 4 en c = −3 f
D = 42 − 4 · 1 · −3 = 28
D > 0, dus f (x) = 0 heeft twee oplossingen.
x
05_267358_Deel 1_Chapter 5.indd 133 05/04/19 6:27 PM

c f(x) = x2 + 4x + 4
f
a = 1, b = 4 en c = 4
D = 42 − 4 · 1 · 4 = 0
D = 0, dus f (x) = 0 heeft één oplossing.
x
Bladzijde 204
66 a f (x) = −x2 + 6x + p
a = −1, b = 6 en c = p
D = 62 − 4 · −1 · p = 36 + 4p
De x-as raken, dus D = 0 geeft 36 + 4p = 0
4p = −36
p = −9
b Geheel onder de x-as, dus D < 0 geeft 36 + 4p < 0
4p < −36
p < −9
c f (3) = 8 geeft −32 + 6 · 3 + p = 8
−9 + 18 + p = 8
p = −1
67 a f (p) = 7 geeft 3p2 + p2 + 3 = 7

4p2 = 4
p2 = 1
p = 1 ∨ p = −1
b f (x) = 3x2 + px + 3
a = 3, b = p en c = 3
D = p2 − 4 · 3 · 3 = p2 − 36
Top op de x-as oftewel de x-as raken, dus D = 0 geeft p2 − 36 = 0
p2 = 36
p = 6 ∨ p = −6
1
68 a f (x) = 2 x2 + 2x + p
1
a = 2, b = 2 en c = p
1
D = 22 − 4 · 2 · p = 4 − 2p
Geheel boven de x-as, dus D < 0 geeft 4 − 2p < 0
−2p < −4
p>2
1
b f (−8) = 160 geeft 2 · (− 8)2 + 2 · − 8 + p = 160
1
2 · 64 − 16 + p = 160
32 − 16 + p = 160
p = 144
c f (0) = 0 + 0 + p = p, dus het snijpunt met de y-as is (0, p).
Het snijpunt met de y-as ligt dus onder de x-as als p < 0.
1
d f (4) = 0 geeft 2 · 42 + 2 · 4 + p = 0
1
2 · 16 + 8 + p = 0
8+8+p=0
p = − 16
1
p = −16 geeft f(x) = 2 x2 + 2x − 16
1
f (x) = 0 geeft 2 x2 + 2x − 16 = 0
x2 + 4x − 32 = 0
(x − 4)(x + 8) = 0
x = 4 ∨ x = −8
Dus Q(−8, 0).
267358.indb 134 05/04/19 6:00 PM

Bladzijde 205
69 a x2 + px − 3p = 0 heeft geen oplossing als D < 0.
a = 1, b = p en c = −3p
D = p2 − 4 · 1 · −3p = p2 + 12p
D < 0 geeft p2 + 12p < 0
p2 + 12p = 0
p(p + 12) = 0
p = 0 ∨ p = −12
p
−12 0
D < 0 geeft −12 < p < 0

Dus de vergelijking x2 + px − 3p = 0 heeft geen oplossing voor −12 < p < 0.
b x2 − 3px + 9p = 0 heeft geen oplossing als D < 0.
a = 1, b = −3p en c = 9p
D = (−3p)2 − 4 · 1 · 9p = 9p2 − 36p
D < 0 geeft 9p2 − 36p < 0
9p2 − 36p = 0
9p(p − 4) = 0
p=0∨p=4
p
0 4
D < 0 geeft 0 < p < 4

Dus de vergelijking x2 − 3px + 9p = 0 heeft geen oplossing voor 0 < p < 4.
70 a x2 + px + p + 3 = 0 heeft twee oplossingen als D > 0.

a = 1, b = p en c = p + 3
D = p2 − 4 · 1 · (p + 3) = p2 − 4p − 12
D > 0 geeft p2 − 4p − 12 > 0
p2 − 4p − 12 = 0
(p + 2)(p − 6) = 0
p = −2 ∨ p = 6
p
−2 6
D > 0 geeft p < −2 ∨ p > 6

Dus de vergelijking x2 + px + p + 3 = 0 heeft twee oplossingen voor p < −2 ∨ p > 6.
267358.indb 135 05/04/19 6:00 PM

1
b x2 + (p + 4)x − 2 p = 0 heeft twee oplossingen als D > 0.
1
a = 1, b = p + 4 en c = − 2 p
1
D = (p + 4)2 − 4 · 1 · − 2 p = p2 + 8p + 16 + 2p = p2 + 10p + 16
D > 0 geeft p2 + 10p + 16 > 0
p2 + 10p + 16 = 0
(p + 2)(p + 8) = 0
p = −2 ∨ p = −8
p
−8 −2
D > 0 geeft p < −8 ∨ p > −2

1
Dus de vergelijking x2 + (p + 4)x − 2 p = 0 heeft twee oplossingen voor p < −8 ∨ p > −2.
71 a De parabool ligt geheel boven de x-as als D < 0.

1
y = 2 x2 + px − 2p
1
a = 2, b = p en c = −2p
1
D = p2 − 4 · 2 · − 2p = p2 + 4p
D < 0 geeft p2 + 4p < 0
p2 + 4p = 0
p(p + 4) = 0
p = 0 ∨ p = −4
p
−4 0
D < 0 geeft −4 < p < 0

1
Dus de parabool y = 2 x2 + px − 2p ligt geheel boven de x-as voor −4 < p < 0.
b De parabool ligt geheel onder de x-as als D < 0.
1
y = − x2 + (p + 4)x + 2 p
1
a = −1, b = p + 4 en c = 2 p
1
D = (p + 4)2 − 4 · − 1 · 2 p = p2 + 8p + 16 + 2p = p2 + 10p + 16
D < 0 geeft p2 + 10p + 16 < 0
p2 + 10p + 16 = 0
(p + 2)(p + 8) = 0
p = −2 ∨ p = −8
p
−8 −2
D < 0 geeft −8 < p < −2

1
Dus de parabool y = − x2 + (p + 4)x + 2 p ligt geheel onder de x-as voor −8 < p < −2.
267358.indb 136 05/04/19 6:00 PM

1
72 a p = 0 geeft 3x = 1 oftewel x = 3, dus één oplossing als p = 0.
px2 + 3x = 1 − px
px2 + px + 3x − 1 = 0
px2 + (p + 3)x − 1 = 0
Deze vergelijking heeft één oplossing als D = 0.
a = p, b = p + 3 en c = −1
D = (p + 3)2 − 4 · p · − 1 = p2 + 6p + 9 + 4p = p2 + 10p + 9
D = 0 geeft p2 + 10p + 9 = 0
(p + 1)(p + 9) = 0
p = −1 ∨ p = −9
Dus de vergelijking px2 + 3x = 1 − px heeft één oplossing voor p = 0 ∨ p = −1 ∨ p = −9.
b De grafieken van f en g hebben geen gemeenschappelijke punten als de vergelijking f (x) = g(x)
geen oplossing heeft.
f (x) = g(x) geeft 5x2 + px − 6 = −4x2 + 2x + p
5x2 + 4x2 + px − 2x − 6 − p = 0
9x2 + (p − 2)x − p − 6 = 0
De vergelijking 9x2 + (p − 2)x − p − 6 = 0 heeft geen oplossing als D < 0.
a = 9, b = p − 2 en c = −p − 6
D = (p − 2)2 − 4 · 9 · (−p − 6) = p2 − 4p + 4 + 36p + 216 = p2 + 32p + 220
D < 0 geeft p2 + 32p + 220 < 0
p2 + 32p + 220 = 0
(p + 10)(p + 22) = 0
p = −10 ∨ p = −22
p
−22 −10
D < 0 geeft −22 < p < −10

Dus de grafieken van f en g hebben geen gemeenschappelijke punten voor −22 < p < −10.
Gemengde opgaven
Bladzijde 206
1 1
1 a 5x2 + 7x = 2 e 4 x(x − 2 ) = 1
5x2 + 7x − 2 = 0 1 2 1
a = 5, b = 7 en c = − 2 4x − 8x = 1
D = 72 − 4 · 5 · − 2 = 89 2x2 − x = 8
− 7 + 冑89 − 7 − 冑89 2x2 − x − 8 = 0
x= ∨x= a = 2, b = − 1 en c = − 8
10 10
b − 3x2 + 5 = 20 D = (− 1)2 − 4 · 2 · − 8 = 65
− 3x2 = 15 1 + 冑65 1 − 冑65
x2 = − 5 x= ∨x=
4 4
geen oplossing f x(2x − 5) − x(7 − x) = 15
c 2x(x − 3) = x − 9 2x2 − 5x − 7x + x2 = 15
2x2 − 6x = x − 9 3x2 − 12x = 15
2x2 − 7x + 9 = 0 3x2 − 12x − 15 = 0
a = 2, b = − 7 en c = 9 x2 − 4x − 5 = 0
D = (− 7)2 − 4 · 2 · 9 = − 23 (x + 1)(x − 5) = 0
D < 0, dus geen oplossing. x = −1 ∨ x = 5
d (3x − 1)(3x + 1) = 80 g 5 + (x − 2)2 = 3x2 − 7
9x2 − 1 = 80 5 + x2 − 4x + 4 = 3x2 − 7
9x2 = 81 x2 − 4x + 9 = 3x2 − 7
x2 = 9 − 2x2 − 4x + 16 = 0
x = 3 ∨ x = −3 x2 + 2x − 8 = 0
(x − 2)(x + 4) = 0
x = 2 ∨ x = −4
267358.indb 137 05/04/19 6:00 PM

h (3x + 2)2 − (4x − 3)2 = − 3 − (2x − 7)2
9x2 + 12x + 4 − (16x2 − 24x + 9) = − 3 − (4x2 − 28x + 49)
9x2 + 12x + 4 − 16x2 + 24x − 9 = − 3 − 4x2 + 28x − 49
− 7x2 + 36x − 5 = − 4x2 + 28x − 52
− 3x2 + 8x + 47 = 0
3x2 − 8x − 47 = 0
a = 3, b = − 8 en c = − 47
D = (− 8)2 − 4 · 3 · − 47 = 628
8 + 冑628 8 − 冑628
x= ∨x=
6 6
2 a y = − 3x2 − 2x + 1 c y = 5 + (x + 3)2
a = − 3, b = − 2 en c = 1 y = 5 + x2 + 6x + 9
D = (− 2)2 − 4 · − 3 · 1 = 16 y = x2 + 6x + 14
D > 0, dus twee snijpunten met de x-as. a = 1, b = 6 en c = 14
a < 0, dus de grafiek is een bergparabool. D = 62 − 4 · 1 · 14 = − 20
D < 0, dus geen snijpunten met de x-as.
x a > 0, dus de grafiek is een dalparabool.
1
b y = − 4 x2 + 6x − 36
1
a = − 4, b = 6 en c = − 36
1 x
D = 62 − 4 · − 4 · − 36 = 0
d y = (x − 3)(5 − x) + 6
D = 0, dus één snijpunt (raakpunt) met de x-as.
y = 5x − x2 − 15 + 3x + 6
y = − x2 + 8x − 9
x a = − 1, b = 8 en c = − 9
D = 82 − 4 · − 1 · − 9 = 28
D > 0, dus twee snijpunten met de x-as.
3 a 5x − 3 < 6x + 3 d − 7(x − 1) ≤ 4(3 + x) + 6

5x − 6x < 3 + 3 − 7x + 7 ≤ 12 + 4x + 6
−x < 6 − 7x − 4x ≤ 12 + 6 − 7
x > −6 − 11x ≤ 11
b 0,3x − 1,8 ≥ x − 0,4 x ≥ −1
0,3x − x ≥ − 0,4 + 1,8 1
e −3x + 7 ≤ x
− 0,7x ≥ 1,4
x − 21 ≥ − 3x
x ≤ −2
x + 3x ≥ 21
c − 3(x − 1) ≥ 5(x + 2) − 7
4x ≥ 21
− 3x + 3 ≥ 5x + 10 − 7 1
− 3x − 5x ≥ 10 − 7 − 3 x ≥ 54
1 1 1
− 8x ≥ 0 f 4 (3x − 2) − 4 < 3(6 − x) − 5
x≤0 3 1 1 1
4 x − 2 − 4 < 2 − 3x − 5
3 1 1 1
4 · 4 x − 4 · 2 − 4 · 4 < 4 · 2 − 4 · 3x − 4 · 5
3x − 2 − 1 < 2 − 12x − 20
3x + 12x < 2 − 20 + 2 + 1
15x < − 15
x < −1
267358.indb 138 05/04/19 6:01 PM

4 a f (x) = g(x) geeft x = 0 ∨ x = 2 e f (x) = 0 geeft x = 0 ∨ x = 4
0 2 0 4
f (x) > g(x) geeft x < 0 ∨ x > 2 f (x) < 0 geeft 0 < x < 4
b f (x) = h(x) geeft x = −1 ∨ x = 4 f g(x) = 0 geeft x = 0
g(x) < 0 voor x 2 0
−1 4 g h(x) = 5 geeft x = −1
f (x) < h(x) geeft − 1 < x < 4
c g(x) = h(x) geeft geen oplossing −1
g(x) > h(x) voor geen enkele x h(x) > 5 geeft x < −1
d f (x) = 5 geeft x = −1 ∨ x = 5 h h(x) = 0 geeft x = 4
−1 5 4
f (x) > 5 geeft x < −1 ∨ x > 5 h(x) < 0 geeft x > 4
5 Het gewicht van de stenen is 4x kg.

Tom en de kar met stenen wegen samen 45 + 120 + 4x = 4x + 165 kg.
4x + 165 ≤ 380
4x ≤ 380 − 165
4x ≤ 215
3
x ≤ 534
Het aantal stenen is maximaal 53.
6 a Zie de figuur hiernaast. 10x

1 1 1 x
opp I = 2 · 5 · (5x − 7) · 5 = 122 x − 172
5
opp II = 10 · (5x − 7) = 50x − 70 I
1
opp III = 2 · 2 · 10 = 10
Dus de oppervlakte van de dwarsdoorsnede is 10 II
opp = 10x(x + 5 + 10) − 2 · opp I − 2 · opp II − 2 · opp III
III
1 1
= 10x(x + 15) − 2 · (122 x − 172) − 2 · (50x − 70) − 2 · 10 5x − 7 2 10
= 10x2 + 150x − 25x + 35 − 100x + 140 − 20 14
= 10x2 + 25x + 155
2
b 10x + 25x + 155 = 320
10x2 + 25x − 165 = 0
2x2 + 5x − 33 = 0
a = 2, b = 5 en c = − 33
D = 52 − 4 · 2 · − 33 = 289
− 5 + 冑289 − 5 − 冑289
x= ∨x=
4 4
− 5 + 17 − 5 − 17
x= ∨x=
4 4
1
x = 3 ∨ x = − 52
1
De oplossing x = − 52 kan niet, dus x = 3.
Bladzijde 207
7 a x2 + 2x − 3 = 0
(x − 1)(x + 3) = 0
x = 1 ∨ x = −3
Uit de figuur volgt
−3 1
x2 + 2x − 3 > 0 geeft x < −3 ∨ x > 1
267358.indb 139 05/04/19 6:01 PM

b −x2 + 6x = 8
−x2 + 6x − 8 = 0
x2 − 6x + 8 = 0
(x − 2)(x − 4) = 0
x=2∨x=4
Uit de figuur volgt
2 4
−x2 + 6x ≥ 8 geeft 2 ≤ x ≤ 4
c x2 − 3 = −2x + 5
x2 + 2x − 8 = 0
(x − 2)(x + 4) = 0
x = 2 ∨ x = −4
Uit de figuur volgt
−4 2
x2 − 3 < −2x + 5 geeft −4 < x < 2
1 2
8 a 2 x − 2x + 2 = 0
x2 − 4x + 4 = 0
(x − 2)(x − 2) = 0
x=2
1 2
2 x − 2x + 2 > 0 geeft x 2 2
1 2
b 2 x2 − 2x + 2 < − 4 voor geen enkele x
c − x + 3x − 3 < 0 voor elke x
d − x2 + 3x − 3 > 1 voor geen enkele x
1
e 3 x2 + 2x + 4 > 0 voor elke x
1 2
f 3 x + 2x + 4 < − 1 voor geen enkele x
9 a −2,5q2 + 150q − 200 =1800

−2,5q2 + 150q − 2000 = 0
q2 − 60q + 800 = 0
(q − 20)(q − 40) = 0
q = 20 ∨ q = 40
Uit de figuur volgt
20 40
−2,5q2 + 150q − 200 > 1800 geeft 20 < q < 40
Dus bij 21 tot en met 39 paar verkochte sportschoenen per dag maakt het bedrijf meer dan
1800 euro winst per dag.
150
b qtop = − = 30
2 · − 2,5
q = 30 geeft W = − 2,5 · 302 + 150 · 30 − 200 = 2050
De maximale winst per dag is 2050 euro.
10 a − x2 + 3x + 4 = 0
x2 − 3x − 4 = 0
(x + 1)(x − 4) = 0
x = −1 ∨ x = 4
x
−1 4
Uit de schets volgt

− x2 + 3x + 4 < 0 geeft x < −1 ∨ x > 4
267358.indb 140 05/04/19 6:01 PM

1
b 3 (x − 1)(x + 9) = 0
x = 1 ∨ x = −9
x
−9 1
Uit de schets volgt

1
3 (x − 1)(x + 9) ≤ 0 geeft − 9 ≤ x ≤ 1
1
c x2 − x + 4 = 0
1
a = 1, b = − 1 en c = 4
1
D = (− 1)2 − 4 · 1 · 4 = 0
1
x=2
x
1
2
Uit de schets volgt

1 1
x2 − x + 4 > 0 geeft x 2 2
1
11 a f (x) = − 2 x2 + px + p − 4
1
a = − 2, b = p en c = p − 4
1
D = p2 − 4 · − 2 · (p − 4) = p2 + 2p − 8
De top van de grafiek op de x-as, dus D = 0 geeft p2 + 2p − 8 = 0
(p − 2)(p + 4) = 0
p = 2 ∨ p = −4
De top van de grafiek ligt op de x-as voor p = 2 ∨ p = − 4.
1
b f (x) = p − 2 geeft − 2 x2 + px + p − 4 = p − 2
1
− 2 x2 + px − 2 = 0
1
a = − 2, b = p en c = − 2
1
D = p2 − 4 · − 2 · − 2 = p2 − 4
De vergelijking heeft twee oplossingen voor D > 0.
p2 − 4 = 0
p2 = 4
p = 2 ∨ p = −2
p
−2 2
D > 0 geeft p < − 2 ∨ p > 2

De vergelijking f (x) = p − 2 heeft twee oplossingen voor p < − 2 ∨ p > 2.
267358.indb 141 05/04/19 6:01 PM

1
c f (2p) = 0 geeft − 2 · (2p)2 + p · 2p + p − 4 = 0
− 2p2 + 2p2 + p − 4 = 0
p−4=0
p=4
1
p = 4 geeft f (x) = − 2 x2 + 4x
1
f (x) = 0 geeft − 2 x2 + 4x = 0
x2 − 8x = 0
x(x − 8) = 0
x=0∨x=8
Dus A(8, 0) en B(0, 0).
Diagnostische toets
Bladzijde 210
1 a 2x2 + 3x − 20 = 0 c 6x = 7x2 + 1
a = 2, b = 3 en c = − 20 − 7x2 + 6x − 1 = 0
D = 32 − 4 · 2 · − 20 = 169 a = − 7, b = 6 en c = − 1
− 3 + 冑169 − 3 − 冑169 D = 62 − 4 · − 7 · − 1 = 8
x= ∨x= − 6 + 冑8 − 6 − 冑8
4 4
x= ∨x=
− 3 + 13 − 3 − 13 − 14 − 14
x= ∨x= x ≈ 0,23 ∨ x ≈ 0,63
4 4
1
x = 22 ∨ x = − 4 d 5x = 7x2 + 1
− 7x2 + 5x − 1 = 0
b 8x2 + 14x = 15
a = − 7, b = 5 en c = − 1
8x2 + 14x − 15 = 0
D = 52 − 4 · − 7 · − 1 = − 3
a = 8, b = 14 en c = − 15
D < 0, dus geen oplossing.
D = 142 − 4 · 8 · − 15 = 676
− 14 + 冑676 − 14 − 冑676
x= ∨x=
16 16
− 14 + 26 − 14 − 26
x= ∨x=
16 16
3 1
x = 4 ∨ x = − 22
2 a y = 3x2 + 4x + 1 c y = x2 + 3x + 4
a = 3, b = 4 en c = 1 a = 1, b = 3 en c = 4
D = 42 − 4 · 3 · 1 = 4 D = 32 − 4 · 1 · 4 = − 7
D > 0, dus twee snijpunten met de x-as. D < 0, dus geen snijpunten met de x-as.
a > 0, dus de grafiek is een dalparabool. a > 0, dus de grafiek is een dalparabool.
b y = − 4x2 + 3x + 1 x
a = − 4, b = 3 en c = 1 2
d y = − 2x + 4x − 2
D = 32 − 4 · − 4 · 1 = 25
a = − 2, b = 4 en c = − 2
D = 42 − 4 · − 2 · − 2 = 0
D = 0, dus één snijpunt (raakpunt) met de x-as.
x x
267358.indb 142 05/04/19 6:01 PM

1 2
3 a 3 2x = 10 d (x + 10)2 = 16
x = 30 x + 10 = 4 ∨ x + 10 = − 4
x = 冑30 ∨ x = −冑30 x = − 6 ∨ x = − 14
1
x ≈ 5,48 ∨ x ≈ − 5,48 e 3 x2 + x = 6
b (x + 10)(x + 9) = 16 x2 + 3x = 18
x2 + 9x + 10x + 90 = 16 x2 + 3x − 18 = 0
x2 + 19x + 74 = 0 (x − 3)(x + 6) = 0
a = 1, b = 19 en c = 74 x = 3 ∨ x = −6
D = 192 − 4 · 1 · 74 = 65 f (2x − 5)2 − (x + 1)2 = 7x
− 19 + 冑65 − 19 − 冑65 4x2 − 20x + 25 − (x2 + 2x + 1) = 7x
x= ∨x= 4x2 − 20x + 25 − x2 − 2x − 1 − 7x = 0
2 2
x ≈ − 5,47 ∨ x ≈ − 13,53 3x2 − 29x + 24 = 0
1 2 a = 3, b = − 29 en c = 24
c 3x + x = 1 D = (− 29)2 − 4 · 3 · 24 = 553
x2 + 3x = 3 29 + 冑553 29 − 冑553
x2 + 3x − 3 = 0 x= ∨x=
6 6
a = 1, b = 3 en c = − 3 x ≈ 8,75 ∨ x ≈ 0,91
D = 32 − 4 · 1 · − 3 = 21
− 3 + 冑21 − 3 − 冑21
x= ∨x=
2 2
x ≈ 0,79 ∨ x ≈ − 3,79
4 a Zie de figuur hiernaast. x x

opp I = x · x = x2
x I II I x
opp II = 12 · x = 12x
opp III = 8 · x = 8x 12
opp IV = 4x · x = 4x2
opp V = 12 · 4x = 48x
opp = 2 · opp I + opp II + 2 · opp III + 2 · opp IV + opp V III 8 8 III
= 2 · x2 + 12x + 2 · 8x + 2 · 4x2 + 48x = 10x2 + 76x
2
b 10x + 76x = 192
10x2 + 76x − 192 = 0 12
5x2 + 38x − 96 = 0
a = 5, b = 38 en c = − 96
D = 382 − 4 · 5 · − 96 = 3364
− 38 + 冑3364 − 38 − 冑3364
x= ∨x= 4x IV V IV 4x
10 10
− 38 + 58 − 38 − 58
x= ∨x=
10 10
3
x = 2 ∨ x = − 95
3
De oplossing x = − 95 kan niet, dus de breedte van
het pad is 2 meter.
267358.indb 143 05/04/19 6:01 PM

5 a 0,5x + 1 < 2x − 2 c 5x − 3 < 6x − 3
0,5x − 2x < −2 − 1 5x − 6x < − 3 + 3
− 1,5x < − 3 −x < 0
x>2 x>0
2 1 5 1
b 3 a − 2 (2a − 6) ≥ − 6 a + 1 d 5 − 12 x ≤ 3 − (x − 1)
2 5 1
3a − a + 3 ≥ − 6a + 1 5 − 12 x ≤ 3 − x + 1
2 5 10 − 3x ≤ 6 − 2x + 2
6 · 3a − 6 · a + 6 · 3 ≥ 6 · − 6a + 6 · 1
4a − 6a + 18 ≥ − 5a + 6 − 3x + 2x ≤ 6 + 2 − 10
4a − 6a + 5a ≥ 6 − 18 −x ≤ −2
3a ≥ − 12 x≥2
a ≥ −4
6 4,25x − 2,50x − 50 > 80

1,75x − 50 > 80
1,75x > 130
x > 74,28...
Dus Louise verkoopt minstens 75 kettingen.
7 a f (x) = g(x) geeft x = −1 ∨ x = 2 d f (x) = 0 geeft x = −1 ∨ x = 3
−1 2 −1 3
f (x) > g(x) geeft − 1 < x < 2 f (x) > 0 geeft −1 < x < 3
b f (x) = 3 geeft x = 0 ∨ x = 2 e g(x) = 0 geeft x = −1
0 2 −1
f (x) < 3 geeft x < 0 ∨ x > 2 g(x) < 0 geeft x < −1
c g(x) = 3 geeft x = 2 f g(x) = 1 geeft x = 0
2 0
g(x) < 3 geeft x < 2 g(x) > 1 geeft x > 0
Bladzijde 211
1 2 1 1 1
8 a 2 2x + x = 22 − x b − 2 x2 + 2x = − 22
x + 2x = 5 − 2x − x2 + 4x = − 5
x2 + 4x − 5 = 0 − x2 + 4x + 5 = 0
(x − 1)(x + 5) = 0 x2 − 4x − 5 = 0
x = 1 ∨ x = −5 (x + 1)(x − 5) = 0
Uit de figuur volgt x = −1 ∨ x = 5
Uit de figuur volgt
−5 1
1 2 1 −1 5
2 x + x > 22 − x geeft x < − 5 ∨ x > 1 1 1
− 2 x2 + 2x ≥ − 22 geeft − 1 ≤ x ≤ 5
9 −0,05t2 + 1,5t + 0,2 = 9

t2 − 30t − 4 = −180
t2 − 30t + 176 = 0
(t − 8)(t − 22) = 0
t = 8 ∨ t = 22
Uit de figuur volgt
8 22
−0,05t2 + 1,5t + 0,2 > 9 geeft 8 < t < 22
Het is die dag warmer dan 9 °C tussen 8 en 22 uur.
267358.indb 144 05/04/19 6:01 PM

1
10 a −x2 + 3x = 0 b 2 (x − 1)(x + 4) = 0
−x(x − 3) = 0 x = 1 ∨ x = −4
x=0∨x=3 Uit de figuur volgt
Uit de figuur volgt
−4 1
0 3 1
−x2 + 3x > 0 geeft 0 < x < 3 2 (x − 1)(x + 4) > 0 geeft x < − 4 ∨ x > 1
11 a f (x) < 0 voor geen enkele x f g (x) > 3 voor geen enkele x
b f (x) > 0 voor elke x g h(x) < 0 voor elke x
c f (x) > − 3 voor elke x h h(x) > 0 voor geen enkele x
d g (x) < 0 voor x 2 4 i h(x) < 6 voor elke x
e g (x) > 0 voor geen enkele x
12 a f (p) = − p2 + 6p · p + 3p = − p2 + 6p2 + 3p = 5p2 + 3p

f (p) = 2 geeft 5p2 + 3p = 2
5p2 + 3p − 2 = 0
a = 5, b = 3 en c = − 2
D = 32 − 4 · 5 · − 2 = 49
− 3 + 冑49 − 3 − 冑49
p= ∨p=
10 10
−3 + 7 −3 − 7
p= ∨p=
10 10
2
p = 5 ∨ p = −1
2
Het punt A ligt op de grafiek p = 5 ∨ p = − 1.
b f (x) = − x2 + 6px + 3p
a = − 1, b = 6p en c = 3p
D = (6p)2 − 4 · − 1 · 3p = 36p2 + 12p
De top van de grafiek op de x-as, dus D = 0 geeft 36p2 + 12p = 0
12p(3p + 1) = 0
12p = 0 ∨ 3p = − 1
1
p = 0 ∨ p = −3
1
De top van de grafiek ligt op de x-as voor p = 0 ∨ p = − 3.
c f (x) = 0 heeft twee oplossingen als D > 0.
1
D = 0 geeft p = 0 ∨ p = − 3 (zie vraag b).
p
− 13 0
1
D > 0 geeft p < − 3 ∨ p > 0
1
f (x) = 0 heeft twee oplossingen voor p < − 3 ∨ p > 0.
267358.indb 145 05/04/19 6:01 PM

Herhaling
Bladzijde 212
1 a 2x2 + 5x − 12 = 0 c 7x = 12x2 + 1
a = 2, b = 5 en c = − 12 − 12x2 + 7x − 1 = 0
D = 52 − 4 · 2 · − 12 = 121 a = − 12, b = 7 en c = − 1
− 5 + 冑121 − 5 − 冑121 D = 72 − 4 · − 12 · − 1 = 1
x= ∨x=
4 4 − 7 + 冑1 − 7 − 冑1
− 5 + 11 − 5 − 11 x= ∨x=
x= ∨x= − 24 − 24
4 4 1 1
1 x=4∨x=3
x = 12 ∨ x = − 4
d 10x2 + 99x = 10
b 2x2 + 5x = 42
10x2 + 99x − 10 = 0
2x2 + 5x − 42 = 0
a = 10, b = 99 en c = − 10
a = 2, b = 5 en c = − 42
D = 992 − 4 · 10 · − 10 = 10 201
D = 52 − 4 · 2 · − 42 = 361
− 99 + 冑10 201 − 99 − 冑10 201
− 5 + 冑361 − 5 − 冑361 x= ∨x=
x= ∨x= 20 20
4 4 − 99 + 101 − 99 − 101
− 5 + 19 − 5 − 19 x= ∨x=
x= ∨x= 20 20
4 4 1
1
x = 32 ∨ x = − 6 x = 10 ∨ x = − 10
2 a 2x2 + 7x + 6 = 0 c 2x2 + 7x + 7 = 0
a = 2, b = 7 en c = 6 a = 2, b = 7 en c = 7
D = 72 − 4 · 2 · 6 = 1 D = 72 − 4 · 2 · 7 = − 7
− 7 + 冑1 − 7 − 冑1 D < 0, dus geen oplossing.
x= ∨x=
4 4 d 2x2 + 7x = 7
1 2x2 + 7x − 7 = 0
x = − 12 ∨ x = − 2
a = 2, b = 7 en c = − 7
b 2x2 + 7x = 6
D = 72 − 4 · 2 · − 7 = 105
2x2 + 7x − 6 = 0
− 7 + 冑105 − 7 − 冑105
a = 2, b = 7 en c = − 6 x= ∨x=
4 4
D = 72 − 4 · 2 · − 6 = 97 x ≈ 0,81 ∨ x ≈ − 4,31
− 7 + 冑97 − 7 − 冑97
x= ∨x=
4 4
x ≈ 0,71 ∨ x ≈ − 4,21
3 a y = − 4x2 + 20x − 28 c y = 4x2 − 20x + 25

a = − 4, b = 20 en c = − 28 a = 4, b = − 20 en c = 25
D = 202 − 4 · − 4 · − 28 = − 48 D = (− 20)2 − 4 · 4 · 25 = 0
D < 0, dus geen snijpunten met de x-as. D = 0, dus één snijpunt (raakpunt) met de x-as.
a < 0, dus de grafiek is een bergparabool. a > 0, dus de grafiek is een dalparabool.
x
x
b y = 4x2 − 20x + 1
d y = − 4x2 + 20x − 24
a = 4, b = − 20 en c = 1
a = − 4, b = 20 en c = − 24
D = (− 20)2 − 4 · 4 · 1 = 384
D = 202 − 4 · − 4 · − 24 = 16
a > 0, dus de grafiek is een dalparabool.
267358.indb 146 05/04/19 6:01 PM

1 2 1 2
4 a 4 2x = 5 e 4x + x = 1
x = 20
x2 + 4x = 4
x = 冑20 ∨ x = −冑20
x2 + 4x − 4 = 0
x ≈ 4,47 ∨ x ≈ − 4,47
a = 1, b = 4 en c = − 4
1 2
b 4x + x = 3 D = 42 − 4 · 1 · − 4 = 32
x2 + 4x = 12 − 4 + 冑32 − 4 − 冑32
x= ∨x=
x2 + 4x − 12 = 0 2 2
(x − 2)(x + 6) = 0 x ≈ 0,83 ∨ x ≈ − 4,83
x = 2 ∨ x = −6 1 2
c (x + 2)2 = 9
f 4x + x + 1 = 0
x + 2 = 3 ∨ x + 2 = −3 x2 + 4x + 4 = 0
x = 1 ∨ x = −5 (x + 2)(x + 2) = 0
d (x + 2)(x + 3) = 9 x = −2
x2 + 3x + 2x + 6 = 9 g x(x + 2) = 0
x2 + 5x − 3 = 0 x = 0 ∨ x = −2
a = 1, b = 5 en c = − 3 h x(x + 2) = 9
D = 52 − 4 · 1 · − 3 = 37 x2 + 2x = 9
− 5 + 冑37 − 5 − 冑37 x2 + 2x − 9 = 0
x= ∨x=
2 2 a = 1, b = 2 en c = − 9
x ≈ 0,54 ∨ x ≈ − 5,54 D = 22 − 4 · 1 · − 9 = 40
− 2 + 冑40 − 2 − 冑40
x= ∨x=
2 2
x ≈ 2,16 ∨ x ≈ − 4,16
5 a opp III = 36x, opp IV = 3x2 en opp V = 24x.

b opp terras = opp I + opp II + opp III + opp IV + opp V
= 24x + 3x2 + 36x + 3x2 + 24x
= 6x2 + 84x
c Je kunt de vergelijking 6x2 + 84x = 432 opstellen.
6x2 + 84x = 432
6x2 + 84x − 432 = 0
x2 + 14x − 72 = 0
(x − 4)(x + 18) = 0
x = 4 ∨ x = − 18
d De oplossing x = −18 kan niet, dus x = 4.
De breedte aan de korte zijde van het zwembad is 3x = 3 · 4 = 12 meter.
Bladzijde 213
1
6 a − 5x < 20 d −5x < 1
x > −4 x > −5
b 5x < − 20 1
x < −4
e 2x < −4
c −x ≤ −8 x < −8
x≥8 f −x ≥ 0
x≤0
7 a 3x ≤ 7x + 6 c 5 − (x − 1) < 4 − 2x
3x − 7x ≤ 6 5 − x + 1 < 4 − 2x
− 4x ≤ 6 − x + 2x < 4 − 5 − 1
1 x < −2
x ≥ − 12
1 2
b 4(x − 2) > 7(x + 1) + 3 d 3 x − 1 ≥ 2x + 3
4x − 8 > 7x + 7 + 3 1 2
3 · 3 x − 3 · 1 ≥ 3 · 2x + 3 · 3
4x − 7x > 7 + 3 + 8
x − 3 ≥ 6x + 2
− 3x > 18
x − 6x ≥ 2 + 3
x < −6
− 5x ≥ 5
x ≤ −1
267358.indb 147 05/04/19 6:02 PM

2 1
e 3(1 − x) < 2(1 + x) f 3 x + 2 > 12 x − 2
3 − 3x < 2 + 2x 2 1
6 · 3 x + 6 · 2 > 6 · 12 x − 6 · 2
− 3x − 2x < 2 − 3
4x + 12 > 9x − 12
− 5x < − 1
1 4x − 9x > − 12 − 12
x>5 − 5x > − 24
4
x < 45
8 a 3,50x − (1,50x + 75) > 80

3,50x − 1,50x − 75 > 80
2x − 75 > 80
2x > 80 + 75
2x > 155
x > 77,5
b Mevrouw Talens heeft minstens 78 potten jam verkocht.
9 a −5 < x < −1 c 2<x<4

b x < −1 ∨ x > 3 d x < −3 ∨ x > 0
Bladzijde 214
10 a f (x) = g(x) geeft x = 0 ∨ x = 2 d g(x) = 0 geeft x = 1 ∨ x = 3
0 2 1 3
f (x) < g(x) geeft x < 0 ∨ x > 2 g(x) < 0 geeft 1 < x < 3
b f (x) = h(x) geeft x = −1 ∨ x = 2 e f (x) = 2 geeft x = −1 ∨ x = 1
−1 2 −1 1
f (x) > h(x) geeft − 1 < x < 2 f (x) < 2 geeft x < −1 ∨ x > 1
c g(x) = h(x) geeft x = 1 ∨ x = 2 f g(x) = 3 geeft x = 0 ∨ x = 4
1 2 0 4
g(x) > h(x) geeft x < 1 ∨ x > 2 g(x) < 3 geeft 0 < x < 4
11 a − x2 + 3x = x − 3 b x2 = 4x
− x2 + 2x + 3 = 0 x2 − 4x = 0
x2 − 2x − 3 = 0 x(x − 4) = 0
(x + 1)(x − 3) = 0 x=0∨x=4
x = −1 ∨ x = 3 Uit de figuur volgt
Uit de figuur volgt
0 4
−1 3 x2 ≥ 4x geeft x ≤ 0 ∨ x ≥ 4
− x2 + 3x > x − 3 geeft − 1 < x < 3
Bladzijde 215
12 a −0,15t2 + 3,6t + 8 = 20
−0,15t2 + 3,6t − 12 = 0
t2 − 24t + 80 = 0
(t − 4)(t − 20) = 0
t = 4 ∨ t = 20
Uit de figuur volgt
4 20
−0,15t2
+ 3,6t + 8 > 20 geeft 4 < t < 20
b De temperatuur is tussen 04:00 uur en 20:00 uur hoger dan 20 °C.
c De temperatuur is 20 − 4 = 16 uur hoger dan 20 °C, dus de temperatuur is 24 − 16 = 8 uur lager
dan 20 °C.
De temperatuur is dus 8 ∙ 60 = 480 minuten lager dan 20 °C.
267358.indb 148 05/04/19 6:02 PM

1
13 a x2 + 3x = 0 c 3 (x − 1)(x + 3) = 0
x(x + 3) = 0 x = 1 ∨ x = −3
x = 0 ∨ x = −3 Uit de figuur volgt
Uit de figuur volgt
−3 1
−3 0 1
x2 + 3x > 0 geeft x < − 3 ∨ x > 0 3 (x − 1)(x + 3) ≥ 0 geeft x ≤ − 3 ∨ x ≥ 1
1
b − x2 + 2x + 3 = 0 d − 3 x(x − 2) = 0
x2 − 2x − 3 = 0 x=0∨x=2
(x + 1)(x − 3) = 0 Uit de figuur volgt
x = −1 ∨ x = 3
Uit de figuur volgt 0 2
1
− 3 x(x − 2) < 0 geeft x < 0 ∨ x > 2
−1 3
2
− x + 2x + 3 > 0 geeft − 1 < x < 3
Bladzijde 216
14 a h(x) > 0 voor geen enkele x g l(x) > 0 voor x 2 3
b h(x) < 0 voor elke x h l(x) < 0 voor geen enkele x
c h(x) < 2 voor elke x i l(x) > − 3 voor elke x
d k(x) < 0 voor x 2 0 j m(x) > 0 voor elke x
e k(x) > 0 voor geen enkele x k m(x) < 0 voor geen enkele x
f k(x) < 2 voor elke x l m(x) < − 3 voor geen enkele x
15 a f (3) = 50 geeft 39 + p = 50
p = 11
Het punt A ligt op de grafiek van f voor p = 11.
b f (− 4) = 4 · (− 4)2 + − 4 + p = 60 + p
f (− 4) = 8 geeft 60 + p = 8
p = − 52
Het punt B ligt op de grafiek van f voor p = − 52.
c f (p) = 4 · p2 + p + p = 4p2 + 2p
f (p) = 6 geeft 4p2 + 2p = 6
4p2 + 2p − 6 = 0
2p2 + p − 3 = 0
a = 2, b = 1 en c = − 3
D = 12 − 4 · 2 · − 3 = 25
− 1 + 冑25 − 1 − 冑25
p= ∨p=
4 4
−1 + 5 −1 − 5
p= ∨p=
4 4
1
p = 1 ∨ p = − 12
1
Het punt C ligt op de grafiek van f voor p = 1 ∨ p = − 12.
d f (x) = 4x2 + x + p
a = 4, b = 1 en c = p
D = 12 − 4 · 4 · p = 1 − 16p
e D = 0 geeft 1 − 16p = 0
− 16p = − 1
1
p = 16
1
De top van de grafiek van f ligt op de x-as voor p = 16.
f De grafiek van f ligt geheel boven de x-as als D < 0.
D < 0 geeft 1 − 16p < 0
− 16p < − 1
1
p > 16
1
De grafiek van f ligt geheel boven de x-as voor p > 16.
267358.indb 149 05/04/19 6:02 PM

16 a − x2 + 12px − 36p = 0
a = −1, b = 12p en c = −36p
D = (12p)2 − 4 · − 1 · − 36p = 144p2 − 144p
b D > 0 geeft 144p2 − 144p > 0
144p2 − 144p = 0
144p(p − 1) = 0
p=0∨p=1
p
0 1
D > 0 geeft p < 0 ∨ p > 1

De vergelijking heeft twee oplossingen voor p < 0 ∨ p > 1.
c De vergelijking heeft één oplossing als D = 0.
D = 0 geeft p = 0 ∨ p = 1
De vergelijking heeft één oplossing voor p = 0 ∨ p = 1.
d De vergelijking heeft geen oplossing als D < 0.
D = 0 geeft p = 0 ∨ p = 1
p
0 1
D < 0 geeft 0 < p < 1

De vergelijking heeft geen oplossing voor 0 < p < 1.
Onderzoek Het gulden getal
Bladzijde 217
1 a, b, c, d
267358.indb 150 05/04/19 6:02 PM

e rechthoek lange zijde korte zijde lange zijde
korte zijde
1 1 1 1
2 2 1 2
3 3 2 1,5
4 5 3 1,667
5 8 5 1,6
6 13 8 1,625
7 21 13 1,615
8 34 21 1,619
9 55 34 1,618
10 89 55 1,618
lange zijde
f Op den duur krijg je weer dezelfde verhouding
korte zijde
Bladzijde 218
2 Neem bijvoorbeeld A = 3.
1 1
B = + 1 = 1,333... F= + 1 = 1,611...
3 1,636...
1 1
C= + 1 = 1,75 G= + 1 = 1,620...
1,333... 1,611...
1 1
D= + 1 = 1,571... H= + 1 = 1,617...
1,75 1,620...
1 1
E= + 1 = 1,636... I= + 1 ≈ 1,618
1,571... 1,617...
Je krijgt dezelfde benadering van ϕ, met welk getal je ook begint.
3 Neem bijvoorbeeld A = 4.
B = 冑4 + 1 = 2,236... F = 冑1,634... + 1 = 1,623...
C = 冑2,236... + 1 = 1,798... G = 冑1,623... + 1 = 1,619...
D = 冑1,798... + 1 = 1,672... H = 冑1,619... + 1 = 1,618...
E = 冑1,672... + 1 = 1,634... I = 冑1,618... + 1 ≈ 1,618
Je krijgt dezelfde benadering van ϕ, met welk getal je ook begint.
1 1
4 ϕ2 ≈ 1,6182 ≈ 2,618 en ϕ ≈ ≈ 0,618
1,618
1
Op grond van deze uitkomsten kun je vermoeden dat ϕ2 = ϕ + 1 en ϕ = ϕ − 1.
lange zijde
5 a De rechthoeken zijn gelijkvormig, dus de verhouding bij de rechthoeken
korte zijde
is gelijk. Bij de kleine rechthoek is de lange zijde x en de korte zijde 1.
Bij de grote rechthoek is de lange zijde x + 1 en de korte zijde x.
x x+1
Dus is een verhoudingstabel.
1 x
b Kruislings vermenigvuldigen bij de verhoudingstabel van vraag a geeft
x2 = x + 1
x2 − x − 1 = 0
a = 1, b = − 1 en c = − 1
D = (− 1)2 − 4 · 1 · − 1 = 5
1 + 冑5 1 − 冑5
x= ∨x=
2 2
1 + 冑5
Dus de exacte waarde van ϕ is .
2
267358.indb 151 05/04/19 6:02 PM

1 + 冑5 1 + 冑5
2
c £ ≥ = 2,618... en + 1 = 2,618..., dus ϕ2 = ϕ + 1.
2 2
1 1 + 冑5 1
= 0,618... en − 1 = 0,618..., dus ϕ = ϕ − 1.
1 + 冑5 2
£ ≥
2
6 a ϕ4 = ϕ · ϕ3 = ϕ · (2ϕ + 1) = 2ϕ2 + ϕ = 2(ϕ + 1) + ϕ = 3ϕ + 2

ϕ5 = ϕ · ϕ4 = ϕ · (3ϕ + 2) = 3ϕ2 + 2ϕ = 3(ϕ + 1) + 2ϕ = 5ϕ + 3
ϕ6 = ϕ · ϕ5 = ϕ · (5ϕ + 3) = 5ϕ2 + 3ϕ = 5(ϕ + 1) + 3ϕ = 8ϕ + 5
b ϕ7 = 13ϕ + 8 en ϕ8 = 21ϕ + 13
1
7 a Deel bij ϕ2 = ϕ + 1 linker- en rechterlid door ϕ. Dit geeft ϕ = 1 + ϕ .
1 1
Hieruit volgt ϕ − 1 = ϕ , oftewel ϕ = ϕ − 1.
1 1 2
b ϕ2 + = ϕ + 1 + Q 2 2
ϕ R = ϕ + 1 + (ϕ − 1) = ϕ + 1 + ϕ − 2ϕ + 1 = ϕ + 1 + ϕ + 1 − 2ϕ + 1 = 3
ϕ2
Bladzijde 219
8 Stel BC = 1 en AC = x.
Dan is AB = x + 1.
x x+1
Nu is een verhoudingstabel.
1 x
In opgave 5 heb je gezien dat hieruit volgt dat x = ϕ.
2
AC x ϕ AB x + 1 ϕ + 1 ϕ
Dus = = = ϕ en = x = ϕ = ϕ = ϕ.
BC 1 1 AC
9 a De constructie van figuur 5.64 gaat als volgt.

• Teken lijnstuk AB.
1
• Teken een rechthoekige driehoek ABD met BD = 2AB en ∠B = 90°.
• Teken een cirkelboog met middelpunt D, door B. De boog snijdt AD in E.
• Teken een cirkelboog met middelpunt A, door E. De boog snijdt AB in C.
D
A C B
b Zie de figuur van vraag a.

AB = 2, dus BD = DE = 1.
∠B = 90°, dus AD2 = AB2 + BD2 = 4 + 1 = 5, dus AD = 冑5.
AE = AD − DE = 冑5 − 1
AC = AE = 冑5 − 1 en BC = AB − AC = 2 − (冑5 − 1) = 3 − 冑5.
AC 冑5 − 1
= = 1,618... = ϕ, dus lijnstuk AB is met deze constructie volgens de gulden snede verdeeld.
BC 3 − 冑5
c *
10 *
11 *
267358.indb 152 05/04/19 6:02 PM

Wiskundige vaardigheden
1 Machten herleiden
Bladzijde 222
1 a x6 · x8 = x14 f 3x8 · x11 = 3x19
b 5x6 · 3x8 = 15x14 g 15x6 · 7x = 105x7
c −2x5 · 3x5 = −6x10 h 8x30 · 3x50 = 24x80
d 5x · x7 = 5x8 i 7x9 · −9x7 = −63x16
e −4x · 3x = −12x2
2 a 5x3 + 6x3 = 11x3 f 3x7 − 3x7 = 0

b 3x7 − x7 = 2x7 g 6x3 · x2 − x · 6x4 = 6x5 − 6x5 = 0
c x6 + x6 = 2x6 h 7x · x3 + x4 = 7x4 + x4 = 8x4
d 3x8 + 8x3 kan niet i x3 · x6 + x5 · x4 = x9 + x9 = 2x9
e 7x6 − 8x6 = −x6
3 a 7x3 · 3x4 = 21x7 f −7x3 − x · x2 = −7x3 − x3 = −8x3

b 7x3 + 4x3 = 11x3 g 7x2 · x − 6x3 = 7x3 − 6x3 = x3
c 6x5 · −2x = −12x6 h 2x2 · −3x3 + 4x4 · x = −6x5 + 4x5 = −2x5
d 3x2 · x5 − x7 = 3x7 − x7 = 2x7 i x2 · x5 + 2x · 5x6 = x7 + 10x7 = 11x7
e 5x3 · 3x4 − 2x6 · x = 15x7 − 2x7 = 13x7
4 a (x5)3 = x15 f (−3a3)2 = 9a6

b (a4)7 = a28 g (−2x3)5 = −32x15
c (5p)2 = 25p2 h −5(x3)4 = −5x12
d (3ab)3 = 27a3b3 i (5y2)2 = 25y4
e 5(x2)6 = 5x12 j (3a · −2b4)2 = (−6ab4)2 = 36a2b8
5 a 2(a3)2 + 3a6 = 2a6 + 3a6 = 5a6 f 2(a3)4 + (2a4)3 = 2a12 + 8a12 = 10a12
b (3a3)3 − 5a9 = 27a9 − 5a9 = 22a9 g 7(x3)2 − (x2)3 = 7x6 − x6 = 6x6
c (a4)3 − 2(a2)6 = a12 − 2a12 = −a12 h x(x5)4 − (2x7)3 = x · x20 − 8x21 = x21 − 8x21 = −7x21
d (5x3)2 · 2x4 = 25x6 · 2x4 = 50x10 i (a3)5 − (4a5)3 = a15 − 64a15 = −63a15
e (−3p)2 + 5p2 = 9p2 + 5p2 = 14p2
Bladzijde 223
x10 12x7
6 a = x8 f =2
x2 6x7
3 2
x8 18x y
b =1 g = − 3x2
x8 − 6xy2
x7 27x3y6
c =x = 3x3y
x6 h
9y5
10
5x
d = 5x8 21x3 + 9x3 30x3
x2 i = = 3x2
3x7 10x 10x
e = x4
3x3
7 a 2a3 · 8a6 = 16a9 f (2a)4 · (−3a6)2 = 16a4 · 9a12 = 144a16

8a6 g (5x2)4 − 125x8 = 625x8 − 125x8 = 500x8
b = 4a3
2a3 (4x3)2 16x6
c 2a3 + 8a6 kan niet h = 5 = 8x
2x5 2x
d (2a3)4 + 5(a6)2 = 16a12 + 5a12 = 21a12
40x6y8 40x6y8
(2a3)4 16a12 i = = 5x3y5
e = = 2a10 (2xy)3 8x3y3
8a2 8a2
© Noordhoff Uitgevers Wiskundige vaardigheden 153
267358.indb 153 05/04/19 6:02 PM

8 a 2x3 · 3x2 = 6x5
(x4)2 + 5(x2)4 x8 + 5x8 6x8
b = = 5 = 2x3
3x5 3x5 3x
c 3(x3)4 + (x6)2 − 2x · x11 = 3x12 + x12 − 2x12 = 2x12
30a7
d = 6a4
5a3
e 3a · a7 − (a4)2 = 3a8 − a8 = 2a8
f 5(a3)2 − (3a2)3 + a6 = 5a6 − 27a6 + a6 = −21a6
(5x)2 − x2 25x2 − x2 24x2
g = = = − 4x
− 6x − 6x − 6x
h −5(x4)2 · (−3x)2 · x6 = −5x8 · 9x2 · x6 = −45x16
i 4(3x3)2 − 5x5 · −7x = 4 · 9x6 + 35x6 = 36x6 + 35x6 = 71x6
j (6x5)2 · 6x3 + (−4x3)3 · x4 = 36x10 · 6x3 − 64x9 · x4 = 216x13 − 64x13 = 152x13
2 Haakjes wegwerken
Bladzijde 224
9 a (3x + 4)(5x + 2) = 15x2 + 6x + 20x + 8 = 15x2 + 26x + 8
b 3x + 4(5x + 2) = 3x + 20x + 8 = 23x + 8
c (3x + 4)5x + 2 = 15x2 + 20x + 2
d (8a − 3)(2a − 7) = 16a2 − 56a − 6a + 21= 16a2 − 62a + 21
e (8a − 3)2a − 7 = 16a2 − 6a − 7
f 8a − 3(2a − 7) = 8a − 6a + 21 = 2a + 21
10 a (5x − 3)(2x − 7) = 10x2 − 35x − 6x + 21 = 10x2 − 41x + 21

b (5x + 3)2x + 3(2x + 1) = 10x2 + 6x + 6x + 3 = 10x2 + 12x + 3
c 5x + 3(2x − 7) − 8 = 5x + 6x − 21 − 8 = 11x − 29
d (2a − 7)(3a − 2) − 5(a − 1) = 6a2 − 4a − 21a + 14 − 5a + 5 = 6a2 − 30a + 19
e (8a + 1)3a − 2(a − 1) − 5 = 24a2 + 3a − 2a + 2 − 5 = 24a2 + a − 3
f 5a(2a − 7) − (2 − 3a)(a − 2) = 10a2 − 35a − (2a − 4 − 3a2 + 6a) = 10a2 − 35a − 2a + 4 + 3a2 − 6a =
13a2 − 43a + 4
11 a (2x − 1)(5x − 3) − 2(x − 7) = 10x2 − 6x − 5x + 3 − 2x + 14 = 10x2 − 13x + 17

b 7(x − 3) + (x + 1)2 = 7x − 21 + x2 + 2x + 1 = x2 + 9x − 20
c 2x − (5x − 3) − 2(x − 7) = 2x − 5x + 3 − 2x + 14 = −5x + 17
d (2x − 1)5x − (2x − 3)(x − 1) = 10x2 − 5x − (2x2 − 2x − 3x + 3) = 10x2 − 5x − 2x2 + 2x + 3x − 3 = 8x2 − 3
e (x − 3)2 − 5(x + 1) = x2 − 6x + 9 − 5x − 5 = x2 − 11x + 4
f (x − 1)2 + (x + 1)2 = x2 − 2x + 1 + x2 + 2x + 1 = 2x2 + 2
12 a 5(x − 3) − 3(2x − 1) + 12 = 5x − 15 − 6x + 3 + 12 = −x
b 5x(x − 3) − 3x(1 − 2x) = 5x2 − 15x − 3x + 6x2 = 11x2 − 18x
c (5x − 8)2 − (5x + 8)2 = 25x2 − 80x + 64 − (25x2 + 80x + 64) = 25x2 − 80x + 64 − 25x2 − 80x − 64 =
−160x
d 5x(2x + 1) + 2x(8 − 5x) = 10x2 + 5x + 16x − 10x2 = 21x
e (2x + 1)(3x − 1) − x(2 + 6x) = 6x2 − 2x + 3x − 1 − 2x − 6x2 = −x − 1
f (3x − 4)2 + (3x + 4)2 = 9x2 − 24x + 16 + 9x2 + 24x + 16 = 18x2 + 32
3 Ontbinden in factoren
13 a 7x − x2 = x(7 − x) d 17x − 51x2 = 17x(1 − 3x)

b 3x2 + 9x = 3x(x + 3) e 100x2 − 20x = 20x(5x − 1)
c −5x + 20x2 = 5x(−1 + 4x) f −500x2 − 200x = −100x(5x + 2)
Bladzijde 225
14 a a2 − 11a + 10 = (a − 1)(a − 10) e x2 − x − 6 = (x + 2)(x − 3)
b a2 + 9a − 10 = (a − 1)(a + 10) f x2 − 5x + 6 = (x − 2)(x − 3)
c a2 − 3a − 10 = (a + 2)(a − 5) g x2 + 5x − 6 = (x − 1)(x + 6)
d a2 + 7a + 10 = (a + 2)(a + 5) h x2 − 7x + 6 = (x − 1)(x − 6)
154 Wiskundige vaardigheden © Noordhoff Uitgevers
267358.indb 154 05/04/19 6:02 PM

15 a 3a2 − 21a = 3a(a − 7) e a2 − 10a + 25 = (a − 5)(a − 5)
b 7x2 + 2x = x(7x + 2) f a2 − 24a − 25 = (a + 1)(a − 25)
c 5a2 − 10a + 15 = 5(a2 − 2a + 3) g x2 − 24x + 80 = (x − 4)(x − 20)
d a2 − 10a − 24 = (a + 2)(a − 12) h p2 − 2p − 80 = (p + 8)(p − 10)
16 a x2 − 2x + 1 = (x − 1)(x − 1) d 100 − 20x + x2 = x2 − 20x + 100 = (x − 10)(x − 10)

b 8x2 − 16x = 8x(x − 2) e 121 + 22x + x2 = x2 + 22x + 121 = (x + 11)(x + 11)
c 15x − 34 + x2 = x2 + 15x − 34 = (x − 2)(x + 17) f x2 − 48 + 8x = x2 + 8x − 48 = (x − 4)(x + 12)
17 a −5 − 4x + x2 = x2 − 4x − 5 = (x + 1)(x − 5) d 225 + x2 − 30x = x2 − 30x + 225 = (x − 15)(x − 15)

b x2 + 12 − 7x = x2 − 7x + 12 = (x − 3)(x − 4) e −x2 − 5x = −x(x + 5)
c x2 + 25 + 10x = x2 + 10x + 25 = (x + 5)(x + 5) f 110 − 21x + x2 = x2 − 21x + 110 = (x − 10)(x − 11)
4 Kwadratische vergelijkingen
Bladzijde 226
18 a x2 + 4x = 12 e x2 − 7x = 0 i −5x2 + x = 6x
x2 + 4x − 12 = 0 x(x − 7) = 0 −5x2 − 5x = 0
(x − 2)(x + 6) = 0 x=0Úx=7 −5x(x + 1) = 0
x = 2 Ú x = −6 f (x − 7)(8 − x) = 0 x = 0 Ú x = −1
b x2 + 4x = 12x x=7Úx=8 j (4x − 20)(3x − 1) = 0
x2 − 8x = 0 g x2 = x + 6 4x = 20 Ú 3x = 1
1
x(x − 8) = 0 x2 − x − 6 = 0 x=5Úx=3
x=0Úx=8 (x + 2)(x − 3) = 0 2
k x + 8x + 16 = 0
c x2 = 12x x = −2 Ú x = 3 (x + 4)(x + 4) = 0
x2 − 12x = 0 h x2 − 5x = 15x − 75 x = −4
x(x − 12) = 0 x2 − 20x + 75 = 0 l
1
3x − 2 x2 = − x
x = 0 Ú x = 12 (x − 5)(x − 15) = 0 1
d x2 − 7x = 8 x = 5 Ú x = 15 4x − 2 x2 = 0
1
x2 − 7x − 8 = 0 2 x(8 − x) = 0
(x + 1)(x − 8) = 0 x=0∨x=8
x = −1 Ú x = 8
19 a x(x + 8) = 9 d (x − 3)(x − 6) = 4 g (x + 2)(1 + x) = 42

x2 + 8x = 9 x2 − 6x − 3x + 18 = 4 x + x2 + 2 + 2x = 42
x2 + 8x − 9 = 0 x2 − 9x + 14 = 0 x2 + 3x − 40 = 0
(x − 1)(x + 9) = 0 (x − 2)(x − 7) = 0 (x − 5)(x + 8) = 0
x = 1 Ú x = −9 x=2Úx=7 x = 5 Ú x = −8
b (x − 2)(x + 8) = 11 e (6x − 1)(4x + 3) = 0 h (x − 1)(2x + 5)(8 − 3x) = 0
x2 + 8x − 2x − 16 = 11 6x = 1 Ú 4x = −3 x = 1 Ú 2x = −5 Ú 3x = 8
x2 + 6x − 27 = 0 1 3
x = 6 ∨ x = −4
1
x = 1 ∨ x = − 22 ∨ x = 23
2
(x − 3)(x + 9) = 0
f (x + 3)2 = x + 5 i x(x − 3) − 5(x + 1) = x − 13
x = 3 Ú x = −9
x2 + 6x + 9 = x + 5 x2 − 3x − 5x − 5 = x − 13
c (x − 3)(x − 6) = 18
x2 + 5x + 4 = 0 x2 − 9x + 8 = 0
x2 − 6x − 3x + 18 = 18
(x + 1)(x + 4) = 0 (x − 1)(x − 8) = 0
x2 − 9x = 0
x = −1 Ú x = −4 x=1Úx=8
x(x − 9) = 0
x=0Úx=9
5 Letters door getallen vervangen

20 a Voor a = 5, b = −2 en c = 3 is a + b + c = 5 − 2 + 3 = 6.
b Voor a = 5, b = −2 en c = 3 is ab − c = 5 ∙ −2 − 3 = −10 − 3 = −13.
c Voor a = 5, b = −2 en c = 3 is b2 + 3c − a = (−2)2 + 3 ∙ 3 − 5 = 4 + 9 − 5 = 8.
d Voor a = 5, b = −2 en c = 3 is 5abc = 5 ∙ 5 ∙ −2 ∙ 3 = −150.
e Voor a = 5, b = −2 en c = 3 is 3b2 − (ac)2 = 3 ∙ (−2)2 − (5 ∙ 3)2 = 3 ∙ 4 − 152 = 12 − 225 = −213.
f Voor a = 5, b = −2 en c = 3 is (2a − b)2 = (2 ∙ 5 + 2)2 = (10 + 2)2 = 122 = 144.
267358.indb 155 05/04/19 6:02 PM

21 a Voor a = −3, b = 5 en c = −4 is ab − bc + b2 = −3 ∙ 5 − 5 ∙ −4 + 52 = −15 + 20 + 25 = 30.
b Voor a = −3, b = 5 en c = −4 is 7ab − 2ac = 7 ∙ −3 ∙ 5 − 2 ∙ −3 ∙ −4 = −105 − 24 = −129.
c Voor a = −3, b = 5 en c = −4 is 2a2 + c2 = 2 ∙ (−3)2 + (−4)2 = 2 ∙ 9 + 16 = 18 + 16 = 34.
d Voor a = −3, b = 5 en c = −4 is abc − 2a = −3 ∙ 5 ∙ −4 − 2 ∙ −3 = 60 + 6 = 66.
e Voor a = −3, b = 5 en c = −4 is ab2 − a2b = −3 ∙ 52 − (−3)2 ∙ 5 = −3 ∙ 25 − 9 ∙ 5 = −75 − 45 = −120.
f Voor a = −3, b = 5 en c = −4 is (5a − c)2 = (5 ∙ −3 + 4)2 = (−15 + 4)2 = (−11)2 = 121.
22 a Voor a = 1, b = 1 en c = 1 is a − b2 + 3c = 1 − 12 + 3 ∙ 1 = 1 − 1 + 3 = 3.
b Voor a = 2, b = −1 en c = 2 is a − b2 + 3c = 2 − (−1)2 + 3 ∙ 2 = 2 − 1 + 6 = 7.
c Voor a = −1, b = 0 en c = 3 is a − b2 + 3c = −1 − 02 + 3 ∙ 3 = −1 − 0 + 9 = 8.
d Voor a = 4, b = 2 en c = 1 is a − b2 + 3c = 4 − 22 + 3 ∙ 1 = 4 − 4 + 3 = 3.
e Voor a = 0, b = −4 en c = 0 is a − b2 + 3c = 0 − (−4)2 + 3 ∙ 0 = 0 − 16 + 0 = −16.
f Voor a = 7, b = −5 en c = 6 is a − b2 + 3c = 7 − (−5)2 + 3 ∙ 6 = 7 − 25 + 18 = 0.
23 a Voor a = 0, b = 2 en c = 1 is b2 − 4ac = 22 − 4 ∙ 0 ∙ 1 = 4 − 0 = 4.
b Voor a = −1, b = −3 en c = 2 is b2 − 4ac = (−3)2 − 4 ∙ −1 ∙ 2 = 9 + 8 = 17.
c Voor a = 1, b = 0 en c = −1 is b2 − 4ac = 02 − 4 ∙ 1 ∙ −1 = 0 + 4 = 4.
d Voor a = 5, b = 7 en c = 2 is b2 − 4ac = 72 − 4 ∙ 5 ∙ 2 = 49 − 40 = 9.
e Voor a = 3, b = −6 en c = 3 is b2 − 4ac = (−6)2 − 4 ∙ 3 ∙ 3 = 36 − 36 = 0.
f Voor a = −9, b = −12 en c = −3 is b2 − 4ac = (−12)2 − 4 ∙ −9 ∙ −3 = 144 − 108 = 36.
6 Wortels
Bladzijde 227
24 a (冑3)2 = 3
b (2冑5)2 = 22 · (冑5)2 = 4 · 5 = 20
c 3(冑7)2 = 3 · 7 = 21
d (− 3冑11)2 = (− 3)2 · (冑11)2 = 9 · 11 = 99
e − 10(冑2)2 = − 10 · 2 = − 20
f − (10冑10)2 = − (10)2 · (冑10)2 = − 100 · 10 = − 1000
25 a 冑5 · 冑3 = 冑15
b 冑3 · 冑27 = 冑81 = 9
c 2冑2 · − 3冑5 = − 6冑10
d − 3 · 6冑7 = − 18冑7
e − 2冑2 · 50 · 冑2 = − 2冑100 · 冑2 = − 2 · 10 · 冑2 = − 20冑2
f −冑3 · 9冑2 = − 9冑6
26 a 冑2 + 冑2 = 2冑2
b 3冑5 + 4冑5 = 7冑5
c 冑6 − 4冑6 = − 3冑6
d 7 + 2冑7 kan niet
e 9 + 2冑9 = 9 + 2 · 3 = 9 + 6 = 15
f 冑5 − 2冑5 + 5冑5 = 4冑5
156 Wiskundige vaardigheden © Noordhoff Uitgevers
267358.indb 156 05/04/19 6:02 PM

27 a 3(冑3)2 − 2冑2 · 冑32 = 3 · 3 − 2冑64 = 9 − 2 · 8 = 9 − 16 = − 7
b 2冑6 − 3冑3 · 冑2 = 2冑6 − 3冑6 = −冑6
c (2冑 6)2 + (− 6冑 2)2 = 22 · (冑 6)2 + (− 6)2 · (冑 2)2 = 4 · 6 + 36 · 2 = 24 + 72 = 96
d 3冑11 − 11 + 冑11 = 4冑11 − 11
e 冑(− 3)2 + 3冑3 = 冑9 + 3冑3 = 3 + 3冑3
f
1
冑 2 1
5 (− 5) + 3 冑 1
冑 1冑 1
冑 1 1 1 1
3 · 3 = 5 25 + 3 1 = 5 · 5 + 3 · 1 = 1 + 3 = 13
g 冑2 · 冑5 · 冑10 − (−冑10)2 = 冑100 − (− 1)2 · (冑10)2 = 10 − 1 · 10 = 0
h 5 · 2冑7 − 7 · 2冑5 + 15冑5 = 10冑7 − 14冑5 + 15冑5 = 10冑7 + 冑5
冑冑冑冑冑冑
2 2 2 2 2 2
1 1 1 1 1 1 1 1 1
4R = 2 · Q 2R − 3 · Q 3R + 4 · Q 4 R = 4 · 2 − 9 · 3 + 16 · 4 = 2 − 3 + 4 = 3
2 2 2
i Q2 2R − Q 3 3R + Q 4
7 Kruisgetalpuzzel
Bladzijde 228
28
1 M2 P 3 R S 4 T U
3 4 1 9 2 5
5 U 6 T7 S 8 R P 9 O
2 1 9 8 7 2
10 U 11 A 12 E 13 O 14 I O 15 I E
5 1 1 9 3 5 8 6
16 M 17 N 18 B A 19 G H
8 3 1 0 4 9
20 A 21 E 22 P 23 Q U 24 V
7 4 4 7 0 1
W 25 K K 26 E O I
3 7 5 6 1 9
27 B B 28 L 29 E 30 S 31 D
7 1 5 7 2 2
32 Z Z 33 A E L 34 M 35 D 36 E
4 0 1 0 0 1 8 3
C 37 H I 38 T 39 D V
1 9 1 7 2 2
40 Z A 41 E I 42 O U
7 3 3 6 5 5
De geheime boodschap is PRIMA GEPUZZELD.
267358.indb 157 05/04/19 6:02 PM

Algemene vaardigheden
Bladzijde 231
1 A Lucifers pakken
a De speler die begint pakt in de eerste beurt 4 lucifers van de stapel van 12 lucifers.
Daarna pakt hij steeds evenveel lucifers als zijn tegenstander, maar dan van de stapel
waar zijn tegenstander niet van heeft gepakt.
b De speler die begint pakt in de eerste beurt 4 lucifers van de stapel van 12 lucifers.
Daarna pakt hij steeds evenveel lucifers als zijn tegenstander, maar dan van de stapel
waar zijn tegenstander niet van heeft gepakt, totdat beide stapels twee lucifers
bevatten. Vervolgens kunnen twee situaties ontstaan.
• De andere speler pakt 1 lucifer. In dat geval pakt de speler die was begonnen de
twee lucifers van de andere stapel.
• De andere speler pakt 2 lucifers. In dat geval pakt de speler die was begonnen 1
lucifer van de andere stapel.
B Een geldstuk verschuiven
Speler I legt, om te winnen, het geldstuk op veld H8.
Speler II begint.
Als speler II in een van zijn beurten het muntstuk verschuift naar
• kolom A dan verschuift speler I het muntstuk naar veld A2 en wint,
• kolom B dan verschuift speler I het muntstuk naar veld B1 en wint,
• rij 1 dan verschuift speler I het muntstuk naar veld B1 en wint,
• rij 2 dan verschuift speler I het muntstuk naar veld A2 en wint.
Als speler II slim is dan verschuift hij dus niet vrijwillig het muntstuk naar kolom A,
kolom B, rij 1 of rij 2.
Speler I wint door het muntstuk evenveel velden naar beneden of naar links te
verschuiven als zijn tegenstander in de beurt daarvoor naar links of naar beneden
is gegaan. Op deze manier komt het muntstuk in een beurt van speler I op veld C3.
Vervolgens moet speler II het muntstuk wel naar kolom A, kolom B, rij 1 of rij 2
verschuiven en dus wint speler I.
2 A Een dominospel
Met elke dominosteen bedek je een wit en een zwart veld van het
schaakbord. De velden A8 en H1 die weg zijn gehaald, zijn beide wit. Je kunt dus niet het resterende
speelbord volledig bedekken met dominostenen.
B Victor de vlo
Bedenk dat de muntstukken op een 5 × 5 rooster zoals hiernaast liggen.
Dit rooster bestaat uit 13 zwarte en 12 witte velden.
Als Victor op een zwart veld zit moet hij naar een wit veld springen en
als hij op een wit veld zit moet hij naar een zwart veld springen.
Als Victor op een wit veld begint, dan is hij in de beurten 1, 3, 5, 7, …
op een wit veld. Hij moet dan dus op een wit veld eindigen en dat kan
niet, want dan zouden er 13 witte velden moeten zijn en er zijn er
maar 12.
Dus Victor kan niet altijd een route vinden waarbij hij elk geldstuk
precies één keer aandoet, ongeacht de plaats waar hij begint.
158 Algemene vaardigheden © Noordhoff Uitgevers
267358.indb 158 05/04/19 6:02 PM

3 A Getallen met dezelfde som
1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 + 10 + 11 + 12 + 13 + 14 = 105 en 105
is niet deelbaar door 2.
Dus je kunt de getallen 1 tot en met 14 niet in twee groepen verdelen zo,
dat de som van de getallen in elke groep gelijk is.
B Torens bouwen
Alle kubussen op elkaar geeft een hoogte van 1 + 2 + 3 + … + 14 = 105 cm (zie 3A).
105 is niet deelbaar door 2, dus Leo kan niet twee even hoge torens maken als hij alle
kubussen moet gebruiken.
© Noordhoff Uitgevers Algemene vaardigheden 159
267358.indb 159 05/04/19 6:02 PM

Kangoeroe-opgaven
Bladzijde 234
1 E Verkeersbord E heeft oneindig veel symmetrieassen.
2 C getal −1 −2 −3 −4 −5 −6
Lucasje 00 000 0000 00000 000000 0000000
Dus volgens Lucasje is 000 + 0000 = 000000, want −2 + −3 = −5.
3 A 2016 = 2 · 2 · 2 · 2 · 2 · 3 · 3 · 7 en 24 = 2 · 2 · 2 · 3.
Dus 2016 uur = 2 · 2 · 3 · 24 · 7 uur, oftewel 2 · 2 · 3 · 7 dagen, dus 2 · 2 · 3 = 12 weken.
4 E De zijde van het grote vierkant is 8 cm en dat is gelijk aan één keer de lengte plus één keer de breedte
van een blauwe rechthoek. De helft van de omtrek van een blauwe rechthoek is dus 8 cm, dus de omtrek
van zo’n blauwe rechthoek is 16 cm.
5 D Delen we het getal x door 6, dan is de rest 3. Dus delen we een drie keer zo groot getal door 6, dan krijg
je rest 9. Maar hier kun je nog een keer 6 uit halen, dus is de rest wederom 3.
6 C Na de G is er de keuze uit twee punten O en direct daarna de keuze uit twee punten E.
Er zijn daarom 2 ∙ 2 = 4 mogelijke paden.
1
7 D 50% meer goed dan fout betekent dat de verhouding fout : goed = 1 : 12 = 2 : 3, oftewel van elke 5 vragen
3 goed. Dus Emma had 30 : 5 · 3 = 18 vragen goed.
Bladzijde 235
8 D A, B, C en E kunnen wel: 4 + −1 = 3, 2 + 2 = 4, 6 + −1 = 5 en 6 + 2 = 8.
Dus D lukt niet.
9 B M en O moeten beiden voorbij de D en de E. Dat kost minimaal vier stappen.

Zie het wisselschema hieronder.
D D M M M
E M D D O
M E E O D
O O O E E
1
10 A De straal van beide cirkels is gelijk aan een 2 en de afstand tussen beide middelpunten is volgens de
stelling van Pythagoras gelijk aan 冑22 + 22 = 冑8 = 冑4 · 冑2 = 2冑2, dus de afstand tussen de cirkels is
1
2冑2 − 2 · 2 = 2冑2 − 1.
11 D d = c2 + 7 = b2 + 3 = a + 9, dus d > b2 > c2 > a. En omdat ook geldt d ≥ 7, is d groter dan a, b en c.
12 A De rode nummers horen bij vrije dagen, de zwarte bij werkdagen.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
Dus in Utopia heeft men één keer per maand precies één werkdag tussen twee vrije dagen.
13 E 1 + 9 = 10, 2 + 8 = 10, 3 + 7 = 10 en 4 + 6 = 10. Van deze paren kan meester Kwel er telkens maar één
hebben opgeschreven. Het vijfde cijfer moet dus wel de 5 zijn.
Bladzijde 236
14 A Om het toernooi te winnen, moet je drie wedstrijden winnen. Cecilia wint twee keer en verliest één keer,
dus verliest de finale van Greetje. Greetje heeft twee keer gewonnen en moet dus nog een derde keer
gewonnen hebben. Eveline heeft één keer gewonnen en moet dus nog een keer verloren hebben. Dus de
zevende uitslag is: Greetje wint van Eveline.
160 Kangoeroe-opgaven © Noordhoff Uitgevers
267358.indb 160 05/04/19 6:02 PM

1
15 C De kleine witte driehoekjes zijn elk een vergroting van de grote driehoek met vergrotingsfactor 5.
1 1
De oppervlakte van een klein driehoekje is dus (5)2 = 25 deel van de oppervlakte van de grote driehoek.
22 88
Van de figuur is dus 25 = 100 deel oftewel 88% rood gekleurd.
16 E Zie de figuur hiernaast.

In beide situaties is de lengte van de rubberband
hetzelfde, namelijk 12 keer de straal plus de omtrek
van één buis.
17 D 1 + 2 + 4 + 8 + 16 + 32 + 64 + 128 = 255
Stel de som van de kaarten die ze pakt is x.
Dan geldt x − 31 = 255 − x
2x = 286
x = 143
1 + 2 + 4 + 8 + 16 + 32 + 64 = 127, dus ze pakt sowieso de kaart met het getal 128.
128 + 64 > 143, 128 + 32 > 143 en 128 + 16 > 143, dus ze pakt verder nog de kaarten
met de getallen 1, 2, 4 en 8, want 128 + 1 + 2 + 4 + 8 = 143.
Amal heeft dus vijf kaarten gepakt.
18 C De vijf vakjes op de beide diagonalen moeten in ieder geval elk een

andere kleur krijgen, zie de linker figuur hiernaast. Peter heeft dus
minstens vijf kleuren nodig. Daarmee lukt het ook, zie de rechter
figuur hiernaast.
Bladzijde 237
19 B Zie de figuur hiernaast met de soort vierhoek ACGH. H G
-ACH is een gelijkzijdige driehoek, dus in -ACH is ∠A = 60°.
In ACGH is ∠C = ∠G = ∠H = 90°, dus de som van de vier hoeken E F
van vierhoek ACGH is 330°.
D C
A
B
20 D Stel er zijn r rode kangoeroes en 2016 − r zwarte. Dan zijn er

2016 − r r
r breuken en er zijn 2016 − r breuken .
r 2016 − r
2016 − r r
Opgeteld geeft dit r · + (2016 − r) · = 2016 − r + r = 2016.
r 2016 − r
21 B Er moet gelden
(product rij)3 = (product kolom)3 = 1 ∙ 2 ∙ 4 ∙ 5 ∙ 10 ∙ 20 ∙ 25 ∙ 50 ∙ 100 = 109, 20 1 50
dus product rij = product kolom = 冑3 109 = 1000 = product diagonaal.
In de bovenste rij moet rechts het getal 50 komen. 25 10 4
Onder het getal 1 kunnen vervolgens alleen de getallen 10 en 100 komen.
Daarna onder het getal 20 kunnen alleen de getallen 25 en 2 komen, en als
2 100 5
laatste kunnen onder het getal 50 alleen de getallen 4 en 5 komen.
Bedenk dat links en rechts van 100 het product 10 moet zijn, dus daar kunnen
alleen de getallen 2 en 5 komen. Dus 25 en 4 moeten links en rechts van 10 komen.
Alleen met 10 in het midden krijg je in elke kolom, rij en diagonaal het product 1000.
22 C Volg je de plant, dan leg je verticaal 1 m af en horizontaal 5 · 0,15 = 0,75 m.

Je kunt de lengte van de plant dus opvatten als een schuine zijde van een rechthoekige
driehoek met rechthoekszijden 0,75 m en 1 m. De schuine zijde heeft lengte
冑0,752 + 12 = 冑Q R
3
4
2
+1= 冑1 = 冑
9
16
25 5 1
16 = 4 = 14 , dus de lengte van de plant is 1,25 meter.
© Noordhoff Uitgevers Kangoeroe-opgaven 161
267358.indb 161 05/04/19 6:02 PM

23 C Om rest 17 te krijgen, moet je een getal delen door 18 of een getal groter dan 18. Voor rest 16, moet je
delen door 17 of een getal groter dan 17, enzovoort.
Van 99 is de som van de cijfers 18. De deling geeft 99 : 18 = 5 rest 9.
Van 98 en 89 is de som van de cijfers 17 en krijg je 98 : 17 = 5 rest 13 en 89 : 17 = 5 rest 4.
Van 97, 88 en 79 is de som van de cijfers 16. Je krijgt 97 : 16 = 6 rest 1, 88 : 16 = 5 rest 8 en
79 : 16 = 4 rest 15.
Dus 15 is de grootst mogelijke rest.
Bladzijde 238
24 B Omdat de zwarte vakjes niet naast of boven elkaar staan, kun je per stap maximaal één vakje zwart
maken. Het kost Ibrahim dus minstens 12 stappen. Daarmee lukt het ook. Zie hieronder.
stap 1 stap 2 stap 3 stap 4 stap 5 stap 6
stap 7 stap 8 stap 9 stap 10 stap 11 stap 12
25 E Stel v is de stroomsnelheid van de rivier, m is de snelheid van de motorboot, en a is de afstand

a a
Appeldam-Braamdijk. Dan is = 4 en m − v = 6.
m+v
a a
Uit = 4 volgt a = 4(m + v) en uit m − v = 6 volgt a = 6(m − v).
m+v
Dus 4(m + v) = 6(m − v)
4m + 4v = 6m − 6v
−2m = −10v
m = 5v
a a
Invullen van m = 5v in = 4 geeft =4
m+v 5v + v
a
=4
6v
a
= 24
v
a
De tijd die de houten plank erover doet is , dus de plank doet er 24 uur over.
v
26 B Zie de figuur hiernaast met vierkant ABCD en het groene vierkant D C
KLMN. Er geldt opp KLMN = opp ABCD − 4 · opp -ABK. N M
冑10
In -ABE is ∠A = 90°, dus BE = 冑1 + Q R = 冑
2 1
3
2 10
9 = 3
1
= 3冑10.
E K
∠B (in -ABK) = ∠B (in -ABE)
s -ABK ˜ -EBA (hh) met L
∠K = ∠A (in -ABE) (= 90°) A B
AB 1 3
vergrotingsfactor = = .
BE 1冑10 冑10
3 2
1 1 1 3 1 9 1 9 3
opp -ABE = 2 · 1 · 3 = 6, dus opp -ABK = ¢ ≤ · 6 = 10 · 6 = 60 = 20.
冑10
3 8 2
Dus opp KLMN = opp ABCD − 4 · opp -ABK = 1 − 4 · 20 = 20 = 5.
27 E Stel de vier getallen zijn a, a + 1, a + 2 en a + 3. Dan zijn de sommen 3a + 3, 3a + 4, 3a + 5 en 3a + 6.

Dit zijn twee opeenvolgende drievouden, 3a + 3 = 3(a + 1) en 3a + 6 = 3(a + 2), met de getallen 3a + 4
en 3a + 5 ertussen. De eerste keer dat hierin geen priemgetallen voorkomen, is bij de getallen 24, 25, 26
en 27. De kleinste a is dus de a waarvoor 3a + 3 = 24, dus a = 7.
162 Kangoeroe-opgaven © Noordhoff Uitgevers
267358.indb 162 05/04/19 6:02 PM

28 A Zie de figuur hiernaast. Filip
Stel Anna zat op plek 1. Dan zat links van haar de skiër. Tegenover Ben hockey
zat de schaatser, dus Ben kan alleen op plek 2 of 3 hebben gezeten en de 3
schaatser alleen op plek 1 of 4. Eva en Filip zaten naast elkaar, wat
Ben Eva
betekent dat Ben op plek 2 moet hebben gezeten en Eva en Filip op de 2 4
skiën schaatsen
plekken 3 en 4. De schaatser zat tegenover Ben, en dus op plek 4. Links
1
van de hockeyer, die nog op plek 1 of 3 kan hebben gezeten, zat een vrouw.
Anna
Dit betekent dat de hockeyer op plek 3 moet hebben gezeten.
zwemmen
Dus Anna doet aan zwemmenen en Eva zat op plek 4.
Dus Eva doet aan schaatsen.
Bladzijde 239
29 D Kijk eerst naar wie nummer 2015 de handen heeft geschud, daarna achtereenvolgens naar nummer 1,
nummer 2014, nummer 2, enzovoort.
nummer Schudde de handen van

2015 1 t/m 2014, 2016
1 2015 (zie hierboven)
2014 2 t/m 2013, 2015, 2016
2 2014, 2015
2013 3 t/m 2012, 2014, 2015, 2016
3 2013, 2014, 2015
…
Zo doorgaand zie je dat nummer 2016 de handen heeft geschud van de nummers 1008 t/m 2015, oftewel
van 1008 deelnemers.
30 B Je wilt het jaartal zo klein mogelijk houden, dus 2???. Verder heb je voor de maanden (01 t/m 12) en
dagen (01 t/m 31) in ieder geval de 0 en 1 nodig, dus het kleinste jaartal is 2345. Vervolgens maak je
met de cijfers 0, 1, 6 en 7 eerst de kleinste maand en dan de kleinste dag.
De eerstvolgende speciale datum is 17.06.2345.
© Noordhoff Uitgevers Kangoeroe-opgaven 163
267358.indb 163 05/04/19 6:02 PM

Verantwoording
Beeld
Technisch tekenwerk: OKS, Chennai (India)
Colofon
Omslagontwerp: InOntwerp, Assen
Ontwerp binnenwerk: Ebel Kuipers, Sappemeer
Lay-out: OKS, Chennai (India)
Eventuele op- en aanmerkingen over deze of andere uitgaven kunt u richten aan: Noordhoff Uitgevers bv,
Afdeling Voortgezet onderwijs, Antwoordnummer 13, 9700 VB Groningen of via het contactformulier op
www.mijnnoordhoff.nl.
De informatie in deze uitgave is uitsluitend bedoeld als algemene informatie. Aan deze informatie kunt u geen
rechten of aansprakelijkheid van de auteur(s), redactie of uitgever ontlenen.
0 / 19
© 2019 Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Utrecht, The Netherlands
Deze uitgave is beschermd op grond van het auteursrecht. Wanneer u (her)gebruik wilt maken van de informatie in
deze uitgave, dient u vooraf schriftelijke toestemming te verkrijgen van Noordhoff Uitgevers bv. Meer informatie
over collectieve regelingen voor het onderwijs is te vinden op www.onderwijsenauteursrecht.nl.
This publication is protected by copyright. Prior written permission of Noordhoff Uitgevers bv is required to
(re)use the information in this publication.
ISBN 978-90-01-90093-9
164 Verantwoording © Noordhoff Uitgevers
267358.indb 164 05/04/19 6:02 PM

Getal & Ruimte: Uitwerkingen

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Getal & Ruimte: Uitwerkingen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Getal & Ruimte

Twaalfde editie, 2019 Auteurs

Noordhoff Uitgevers J. H. Dijkhuis

267358.indb 1 05/04/19 5:53 PM

5 Vergelijkingen en ongelijkheden 114

Wiskundige vaardigheden 153

Algemene vaardigheden 158

267358.indb 3 05/04/19 5:53 PM

6 a 5(x − 4) − 2(x − 10) = 5x − 20 − 2x + 20 = 3x

4 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 4 05/04/19 5:53 PM

1.1 Lineaire vergelijkingen

3 5x − 6 = 3x + 8 geeft 5x − 3x = 8 + 6, dus bij I hoort a.

© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 5

267358.indb 5 05/04/19 5:53 PM

9 a 6 − 5(t − 1) = 2t − 3(t + 1) d − (a − 1) = − 3a + 5(1 + a)

6 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 6 05/04/19 5:53 PM

12 a a ≠ 0 geeft 0x ≠ 0 en dat klopt niet.

© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 7

267358.indb 7 05/04/19 5:53 PM

b Bij de lijn n: y = −2x is sprake −4

15 a Bij x = 7 hoort y = 8 · 7 − 13 = 56 − 13 = 43, dus P(7, 43) ligt op l.

8 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 8 05/04/19 5:54 PM

© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 9

267358.indb 9 05/04/19 5:54 PM

10 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 10 05/04/19 5:54 PM

© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 11

267358.indb 11 05/04/19 5:54 PM

12 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 12 05/04/19 5:54 PM

1.3 Lineaire functies

© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 13

267358.indb 13 05/04/19 5:54 PM

14 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 14 05/04/19 5:54 PM

42 a f (−8) = 80, dus − 8a + 8 = 80

43 a g(−5) = 20, dus 3 · − 5 + b = 20

© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 15

267358.indb 15 05/04/19 5:54 PM

48 f (0) = 0 + 8 = 8, dus B(0, 8) en OB = 8.

16 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 16 05/04/19 5:54 PM

g(0) = 2, dus B(0, 2).

© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 17

267358.indb 17 05/04/19 5:54 PM

1.5 Vergelijkingen met twee variabelen

18 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 18 05/04/19 5:54 PM

57 a x = −6 en y = −8 invullen geeft 2 · − 6 − 3 · − 8 = 12 en dat klopt, dus (−6, −8) is een oplossing.

59 a 12x + 16y = 5740

60 a x = −1 invullen geeft 2 · −1 + y = 6 oftewel −2 + y = 6, dus y = 6 + 2 = 8.

© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 19

267358.indb 19 05/04/19 5:54 PM

20 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 20 05/04/19 5:54 PM

© Noordhoff Uitgevers Lineaire problemen 21

267358.indb 21 05/04/19 5:54 PM

e x = 8 en y = a invullen geeft 3 · 8 − 4 · a = 18 oftewel 24 − 4a = 18

22 Hoofdstuk 1 © Noordhoff Uitgevers

267358.indb 22 05/04/19 5:54 PM