Chuyeân ñeà THÔ MÔÙI 1932 - 1945

I. XUNG QUANH LÒCH SÖÛ THÔ MÔÙI:

1. Cuoäc ñaáu tranh cuûa thô môùi vôùi thô cuõ:
Hai thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû XX, nhöõng ngöôøi phaù luaät leä thô cuõ
phaûi keå ñeán caùc nhaø thô: Phan Boäi Chaâu, Taûn Ñaø. Coù theå thaáy roõ ñieàu
naøy qua caùc baøi “ Chôi Xuaân”, “Baøi ca chuùc teát thanh nieân”, “ Xuaát döông
löu bieät”, “ Toáng bieät”, “ Haàu trôøi”…
Naêm 1928, Phaïm Vaên Vónh ñaõ phaù vôõ vaàn luaät khi dòch baøi “Con ve
vaø con kieán” cuûa LaphoângTen. Naêm 1932, Phan Khoâi vieát baøi thô “Tình
giaø”ø:
“Hai möôi beán naêm xöa, moät ñeâm vöøa gioù laïi vöøa möa
Döôùi ngoïn ñeøn môø, trong gian nhaø nhoû, hai caùi ñaàu xanh keà nhau
than thuôû”
Baøi thô môùi ñaàu tieân gaây ñöôïc dö luaän treân vaên ñaøn caû nöôùc. Löu
Troïng Lö leân tieáng uûng hoä Phan Khoâi, vì cho ñoù laø “moät tieáng chuoâng
caûnh tænh laøng thô giöõa luùc ñang trieàn mieân trong coõi cheát”. Löu cuõng ñaõ
cho ra hai baøi thô “Ñöôøng ñôøi” vaø “Vaéng khaùch thô” gaây xoân xao laøng thô:
“Roài ngaøy laïi ngaøy
Saéc maøu: phai,
Laù caønh:ruïng,
Ba gian: troáng,
Xuaân ñi,
Chaøng cuõng ñi.”
Cuoäc ñaáu tranh giöõa thô cuõ vaø thô môùi ñaõ dieãn ra daàn daàn gay gaét.
Theá Löõ vaø nhieàu nhaø thô tieáp tuïc baøi xích thô cuõ. Dieãn ñaøn naøy dieãn ra
trong nhieàu naêm. Theá Löõ, Löu Troïng Lö, Nguyeãn Nhöôïc Phaùp, Haøn Maïc
töû, Xuaân Dieäu, Huy Caän, Cheá lan Vieân, Nguyeãn Bính… naùo nöùc ñoùn thô
môùi. Khoaûng töø 1938 chuyeän thô môùi, thô cuõ ñaõ nhöôøng choã treân vaên
ñaøn cho thô hay vaø thô dôû. Ñeán 1941 cuoäc ñaáu tranh thô cuõ vaø thô môùi ñaõ
kheùp laïi. Moät cuoäc haønh trình gian lao cuûa thô môùi ñaõ ñi qua.
2. Thô môùi vaø nhöõng nhaùnh reõ
Caùc nhaø thô môùi Vieät Nam thöôøng aûnh höôûng thô laõng maïn, töôïng
tröng cuûa Phaùp vôùi nhöõng möùc ñoä ñaäm nhaït khaùc nhau. Nhieàu ngöôøi aûnh
höôûng thô Huygoâ nhö Huy Thoâng, Phaïm Khaéc Khoan. Nhaø thô Xuaân Dieäu
aûnh höôûng Baudellaire; Haøn Maïc Töû cuõng theo khuynh höôùng töôïng tröng;
Theá Löõ hay Nguyeãn Xuaân Sanh cuõng theo höôùng töôïng tröng laõng maïn…
Trong soá nhöõng nhaø thô môùi vaãn coù ngöôøi tìm veà hoàn thô Ñöôøng,
thô Vieät. Thaùi Can, Quaùch Taán, Lei Ba tìm veà Ñöôøng thi; Nguyeãn Bính, Anh
Thô, Baøng Baù Laân, Ñoaøn Vaên Cöø laïi tìm veà nhöõng caûnh queâ, böùc tranh
queâ, hoàn queâ.
Laïi coù nhöõng nhaø thô laäp neân “ tröôøng thô loaïn”, ñi tìm caûm höùng laï
cho thô nhö Haøn Maïc töû, Quaùch Taán, Cheá Lan Vieân, Bích Kheâ….
Coù theå noùi chöa bao giôø phong traøo thô laïi roän leân, ña saéc, nhieàu
thanh nhö luùc naøy. Ñieåm ñaùng möøng cho moät thôøi ñaïi thô.

II. " CAÙI TOÂI" – MOÄT ÑOÙNG GOÙP LÔÙN CUÛA THÔ MÔÙI

1
1. "Caùi toâi" trong thô môùi ñaõ töøng coù trong thô Vieät Nam töø raát sôùm
nhöng noù chöa phaùt trieån thaønh moät quan nieäm, moät thöù cuûa chuû
nghóa
ÔÛ Hoà Xuaân Höông, Nguyeãn Du, Phaïm Thaùi, Nguyeãn Coâng Tröù….
Caùi toâi ñaõ naûy nôû . ñaõ töï boäc loä, baøy toû khaùt voïng nhöng noù chæ
thoaùng qua, hay chöa ñöôïc ñoùn nhaän chaân thaønh. Caùi toâi chöa phaûi laø ñoái
töôïng phaûn aùnh trong thô. Coù theå xem caùc baøi: “Laøm leõ”, “Töï tình”, “ Ñoäc
tieåu thanh kyù”, “ Vaên teá Tröông Quyønh Nhö”, “ Baøi ca ngaát ngöôõng”, laø
nhöõng ví duï minh hoïa.
Ñeán Taûn Ñaø- “nhaø thô cuûa hai theá kyû” ñaõ theå hieän söï phoùng tuùng
cuûa caùi toâi muoán leân baàu trôøi, muoán thoaùt tieân, phong tình nhöng vaãn chöa
vöôït ra khoûi khuoân khoå cuûa thöù vaên hoïc nhaø nho, chính Taûn Ñaø ñaõ than
cho kieáp vaên chöông:
Taøi cao phaän thaáp chí khí uaát
Giang hoà meâ chôi queân queâ höông
(Thaêm maû cuõ beân ñöôøng)
Nhaø thô Xuaân Dieäu cuõng ñaõ nhaän xeùt veà Taûn Ñaø: “ngöôøi thi syõ
ñaàu tieân môû ñaàu cho thô hieän ñaïi”.
Nhö theá coù theå noùi caùi toâi trong thô môùi coù coäi nguoàn töø truyeàn
thoáng nhöng laø moät böôùc ñoät phaù caùch taân cuûa thô.
2. Thôøi ñaïi”Thô môiù” laø thôøi ñaïi” chöõ toâi”
Hoaøi Thanh ñaõ töøng vieát trong cuoán “Thi Nhaân Vieät Nam”: “ Ngaøy
thöù nhaát : ai bieát ñích ngaøy naøo, chöõ toâi xuaát hieän treân thi ñaøn Vieät Nam
noù thöïc söï bôõ ngôõ. Noù nhö laïc loaøi nôi ñaát khaùch. Bôûi noù mang theo moät
quan nieäm töø xöa khoâng coù caù nhaân”. Ñuùng ngaøy xöa khoâng coù quan nieäm
caù nhaân, chæ coù quan nieäm ñoaøn theå, coäng ñoàng vì theá caùi toâi xuaát hieän
khoâng theå toàn taïi ñöôïc. “Chöõ toâi” chæ xuaát hieän vaø toàn taïi khaúng ñònh
ñöôïc khi ñaõ xuaát hieän moät nhaø thô, moät ngheä syõ chuyeân nghieäp. Khoâng
coù söï phaùt trieån ñoâ thò, khoâng coù nhöõng traøo löu tö töôûng giaûi phoùng caù
nhaân… thì khoâng coù ñieàu naøy.
Söï xuaát hieän caùi toâi laø moät böôùc ñoät bieán cuûa vaên hoïc. Vaên hoïc
môùi ñaõ gaït boû nhöõng raøng buoäc öôùc leä, luaân lyù, chôû ñaïo, noùi chí cuûa
moät thôøi. Nhöõng khaùi nieäm khoâng gian ba chieàu, xu theá höôùng noäi, caùi
toâi ñích thöïc, caù tính saùng taïo, phong caùch nhaø vaên….chæ coù theå xuaát
hieän cuøng thô môùi. Caùi toâi ñaõ trôû thaønh moät thöù chuû nghóa, moät thöù
trieát lyù soáng cuûa nhaø thô: “ ta laø moät rieâng ta laø thöù nhaát” (Xuaân Dieäu).
Thô môùi ñaõ ñeà cao caùi toâi nhö moät ñoái töôïng ñeå khaùm phaù cuûa ngheä
thuaät. Con ngöôøi caù nhaân, con ngöôøi caù tính ñöôïc ñeà cao, nhöõng nieàm vui, noãi
buoàn öôùc voïng cuûa con ngöôøi ñeàu ñöôïc quan taâm, theå hieän trong thô. Xu
höôùng, höôùng tôùi con ngöôøi laø khaùt voïng traû laïi cho vaên hoïc yù nghóa nhaân
baûn cuûa noù ñaõ ñöôïc thô môùi phaùt huy ña daïng ñaày ñuû.
Tuy nhieân caàn thaáy, caùi toâi thô môùi khi phaùt trieån ñeán ñænh vinh
quang roài cuõng baét ñaàu khuûng hoaûng beá taéc. Ñoù laø moät qui luaät chung
cuûa thô ca nhaân loaïi.
III. MOÄT SOÁ GÖÔNG MAËT THÔ MÔÙI
1. Theá Löõ
1.1. Theá Löõ laø nhaø thô cuûa söï gaëp gôõ hai nguoàn thi caûm: quaù khöù vôùi
mô maøng, töông lai vôùi hieän taïi, laø ngöôøi “döïng thaønh neàn thô môùi ôû xöù

2
naøy” (Hoaøi Thanh). Thô Theá Löõ hay buoàn vaån vô, khi thoaùt leân tieân khoâng
heát buoàn (“ Tieáng saùo Thieân Thai”), khi trôû veà traàn theá laïi caøng buoàn hôn
(“ Nhôù röøng”).

1.2. “ Nhôù röøng”

“Nhôù röøng” laø moät khuùc tröôøng ca döõ doäi theå hieän moät taâm traïng vó
ñaïi cuûa chuùa sôn laâm, vöøa laø moät hoïa phaåm hoaønh traùng kyø vó laøm noåi
baät hình töôïng chuùa sôn laâm, vò chuùa teå cuûa muoân loaøi:
“Gaäm moät moät khoái caêm hôøn trong cuõi saét
Ta naèm daøi trong ngaøy thaùng daàn qua
Khinh luõ ngöôøi kia ngaïo maïn ngaån ngô”
“Ta böôùc chaân leân doõng daïc ñaøng hoaøng
Löôïm taám thaân nhö soùng cuoän nhòp nhaøng
Vôøn boùng aâm thaàm laù gai coù saéc”
“Nhôù röøng” theå hieän moät caùi toâi ñaàu tieân trong thô môùi raát maõnh
lieät. Ñuùng nhö Vuõ Ñình Lieân noùi, noù coù söùc maïnh tuyeân ngoân beânh vöïc
cho thô môùi:
Naøo ñaâu nhöõng ñeâm vaøng beân bôø suoái
Tay say moài ñöùng uoáng aùnh traêng tan
Nhôù röøng boäc loä noãi buoàn cuûa caù nhaân tröôùc thôøi theá. Ñaây khoâng
chæ laø bi kòch cuûa moät con hoå maø laø bi kòch cuûa thô môùi, cuûa thôøi ñaïi. Baøi
thô caûm xuùc töø hieän taïi, lieân töôûng veà quaù khöù, roài laïi quay veà hieän taïi. ÔÛ
ñaây coù söï ñoái laäp giöõa “cuõi saét” vôùi “röøng giaø”. Nhôù “röøng giaø” laø nhôù
tieác töï do, nhôù tieác moät thôøi oanh lieät, nhôù caùi cao caû . Ñaùnh maát röøng, ñaùnh
maát quaù khöù laø ñaùnh maát taát caû nhöõng gì ñeïp nhaát cuûa mình. Nhöõng ñieäp töø
“naøo ñaâu”, “ ñaâu” trôû ñi trôû laïi nhö xoaùy saâu noãi day döùt khoân nguoâi…
“Nhôù röøng” coù nhöõng ñoaïn ñöôïc coi laø tuyeät buùt. Boán böùc tranh töø
bình laø boán noãi hoaøi nieäm ñaày tieác nuoái, uaát haän. Boán caâu hoûi trong
moät ñoaïn thô maø gioïng ñieäu ngaøy moät taêng tieán. Hình aûnh con hoå oai
huøng, laãm lieät giöõa cuoäc ñôøi bò vaây buûa bôûi cuõi saét.
2. Löu Troïng Lö
2.1. Thô Löu Troïng Lö ít khi mang boùng daùng cuoäc ñôøi beân ngoaøi: thô
oâng laø nguoàn thi caûm trong moäng. Thô oâng haàu heát caûm xuùc dieãn ra beân
trong, thöôøng ngöôøi ta chæ thaáy nhöõng caûnh khoâng ôû thôøi naøo. Thô oâng laø
nhöõng khuùc ca bi ai cuûa nhöõng ngöôøi hay mô moäng vaø naëng loøng yeâu daáu.
2.2. “ Tieáng Thu”
“Tieáng Thu” laø tieáng huyeàn, “Tieáng Thu” laø caû moät baûn hoøa aâm
vöøa mô hoà vöøa bieåu hieän. Ñoù laø hoàn thô. Baûn hoøa aâm naøy vöøa laëp laïi
vöøa phaùt trieån. “Tieáng Thu” ngaân leân quyeán ruõ nhôø hai heä thoáng vaàn
baèng vaàn traéc quyeän vaøo nhau, nhôø böôùc thô naêm chöõ ñeàu ñaën, nhôø loái
ñieäp khuùc, ñaëc bieät söï phaùt trieån doøng thô trong töøng khoå (töø hai, roài ba,
roài boán caâu). Caûm xuùc thô bôûi theá töøng böôùc ñöôïc ñaåy leân cao traøo.
Ba khoå thô trong baøi noùi ñeán ba thöù tieáng cuûa maøu thu. Ba thöù tieáng
aáy laàn löôït ñöôïc caát leân theo moät traät töï phaùt trieån: tieáng thoån thöùc cuûa
muøa thu, tieáng raïo röïc cuûa loøng ngöôøi coâ phuï, tieáng laù thu rôi xaøo xaïc :
“Em khoâng nghe muøa thu
Döôùi traêng môø thoån thöùc?

3
 Em khoâng nghe raïo röïc
Hình aûnh keû chinh phu
Tong loøng ngöôøi quaû phuï?

Em khoâng nghe röøng thu

Laù thu keâu xaøo xaïc
Con nai vaøng ngô ngaùc
Ñaïp leân laù vaøng khoâ.

Caûm nhaän aâm thanh töø xa ñeán gaàn, töø mô hoà ñeán cuï theå, töø toaøn
theå ñeán caù theå, töø caûnh ñeán ngöôøi… “Thoån thöùc”, “raïo röïc” chöa thöïc laø
aâm thanh noåi leân, môùi chæ laø aâm neàn, coøn “xaøo xaïc” môùi laø aâm noåi.
Hay noùi khaùc ñi ñoù laø aâm thanh caûm giaùc vaø thích giaùc. Noãi “thoån thöùc”
cuûa taïo vaät, noãi “raïo röïc” cuûa loøng ngöôøi ñaõ coäng höôûng thaønh noãi xoân
xao meânh moâng ñang rung leân trong loøng trôøi ñaát. Hoàn thu baøng baïc trong
toaøn baøi nhöng hieän leân soáng ñoäng ôû tieáng “xaøo xaïc”. Hai tieáng “xaøo
xaïc” gôïi veû aâm u huyeàn bí cuûa muøa thu, cuûa röøng giaø.
Toaøn baøi coù ba möôi aâm baèng, möôøi chín aâm saéc. Caùi neàn baèng cuûa
aâm höôûng döôøng nhö mang trong noù caùi khoâng khí aâm u baøng baïc, mô maøng.
Caùi nhòp rung traàm trong loøng coõi thu meânh moâng. Caùi vaàn traéc cuoái caâu laø
nhöõng töø laùy laøm cho tieáng voïng roõ hôn, cao hôn. Trong caùi neàn baèng cuûa caûm
xuùc mô maøng thanh tónh chôït ngaân leân tieáng thu. Cöù theo caûm xuùc seõ laàn
töôûng ñöôïc caû aâm thanh tieáng göôm khua, tieáng voù ngöïa ôû ngoaøi chieán tröôøng
maø ngöôøi chinh phuï ñang “raïo röïc”. Nhö theá thu trôû neân mô hoà, xa vaéng.
Baøi thô coù ba caâu hoûi doàn daäp, tha thieát. Ba caâu hoûi cuøng moät hình
thöùc laïi thaønh caâu hoûi lôùn. “ Tieáng Thu” laø tieáng buoàn. Noãi buoàn khoâng ñöôïc
chia seû. Taát caû ñeàu buoàn coâ ñôn.
3. Cheá Lan Vieân
3.1. Cheá Lan Vieân laø moät " taâm hoàn kyø dò": vôùi Cheá Lan Vieân “taát caû nhö
voâ nghóa, taát caû khoâng ngoaøi nghóa khoå ñau”. Noãi buoàn cuûa Cheá khoâng
muøa, khoâng naêm thaùng, khoâng duyeân côù. Ñang “xuaân” laïi nhô ù ñeán “thu”,
maø ñeán laïi buoàn röôøi röôïi. Nhaø thô luoân hoát hoaûng keâu, tieáng keâu khaéc
khoaûi veà noãi coâ ñôn trong taâm hoàn. Theá giôùi ngheä thuaät cuûa Cheá laø caûnh
“Ñieâu taøn” hoang pheá cuûa nhöõng ma Hôøi, xöông khoâ, hoàn, tieáng khoùc ai oaùn.
Hoàn cuûa ai truù aån ôû ñaâu ta
YÙ cuûa ai traøo leân trong ñaùy oùc
Ñeå bay ñi theo tieáng cöôøi ñieäu khoùc
1.2. “Xuaân”
Môû ñaàu baøi thô baèng moät gioïng ñieäu döùt khoaùt töø choái. Nhaø thô ñoái
laäp tuyeät ñoái vôùi taát caû. Noãi khoå ñau cuûa Cheá Lan Vieân quaù lôùn, mang heát
caû noãi khoå ñau theá heä vaøo mình:
Toâi coù chôø ñaâu coù ñôïi ñaâu
Ñem chi xuaân laïi gôïi theâm saàu?
Vôùi toâi taát caû nhö voâ nghóa
Taát caû khoâng ngoaøi nghóa khoå ñau
Caùi vui cuûa “Xuaân” chæ laøm taêng theâm caùi buoàn cuûa ngöôøi.
Cheá Lan Vieân coù yù nghó laï luøng, chaén neûo xuaân sang, töùc laø chaén böôùc
ñi cuûa thôøi gian:

4
 Ai ñaâu trôû laïi muøa thu tröôùc
Nhaët laáy cho toâi nhöõng laù vaøng
Vôùi cuûa hoa töôi muoân caùnh raõ
Veà ñaây ñem chaén neûo xuaân sang
Hoaøi Thanh coi ñaây laø yù muoán ngoâng cuoàng, ngoä nghónh. Xuaân
Dieäu ñaém say vôùi muøa xuaân, coøn Cheá Lan Vieân laïi xua ñuoåi muøa xuaân.
Cheá ñuùng laø taâm hoàn dò thöôøng, chaùn heát nhöõng saéc maøu, nhöõng hình
aûnh traàn gian, khoâng nguoâi höôùng veà quaù khöù buoàn ñau, aûm ñaïm, muoán
nhaët nhaïnh gom goùp nhöõng laù vaøng, nhöõng caùnh hoa taøn ñeå chaén neûo
xuaân sang.

Lôøi thô töø gioïng ñieäu meänh leänh, khaån caàu ñaõ chuyeån sang gioïng
taâm tình chia seû.
Ai bieát hoàn toâi say moäng aûo
YÙ thu goùp laïi caûn tình xuaân
Coù moät ngöôøi ngheøo khoâng bieát teát
Mang lyø chieác aùo ñoä thu taøn
Coù ñöùa treû thô khoâng daùm khoùc
Voâ tình boãng noåi tieáng cöôøi ran
Hình aûnh “ ngöôøi ngheøo”, “treû thô” chính laø hình aûnh töï bieåu hieän
mình cuûa Cheá Lan Vieân. Hình aûnh toâ ñaäm veû laäp dò, nhaán maïnh söï khaùc
thöôøng cuûa mình vôùi ñôøi. Ngöôøi mang lyø chieác aùo khoâng ñeám xæa gì ñeán
moïi bieán chuyeån xung quanh, treû thô chaúng bieát khoùc cöôøi cho ñuùng luùc
ñuùng choã. Nhaø thô soáng giöõa cuoäc ñôøi laø theá.
Hai caâu keát cuûa baøi thô caêng cao veà nhòp ñieäu, caûm xuùc trong toaøn
baøi:
Chao oâi! Mong nhôù! OÂi mong nhôù!
Moät caùnh chim thu laïc cuoái ngaøn
Caâu thô nhòp ngaén vôùi nhöõng lôøi caûm thaùn, ñieäp töø cöù xoaùy saâu
vaøo noãi nhôù. Moät caùnh chim thu laïc cuoái ngaøn gôïi caûm giaùc xa vaéng coâ
ñôn. Ñang muøa Xuaân Cheá Lan Vieân laïi nhôù muøa thu.
Muøa thu hay muøa xuaân vôùi Cheá Lan Vieân khoâng phaûi laø caûnh trí
maø laø trieát lyù veà thôøi gian, laø thaùi ñoä soáng. Muøa thu laø daáu tích cuûa
moät thôøi oai linh huøng vó, vì coù röïc rôõ neân môùi coù luïi taøn. Höôùng xuùc
caûm Cheá trong baøi thô laø theá.
4. Haøn Maëc Töû
4.1. Haøn Maëc Töû suoát ñôøi thô laø moät taâm hoàn tuyeät voïng keâu thöông:
Thô Haøn thaám ñaãm tö töôûng thaùnh kinh, aûnh höôûng saâu naëng chuû
nghóa töôïng tröng. Coù leõ vì theá thô haøn thöôøng höôùng ngöôøi ñoïc ñeán coõi
hö voâ. Thô oâng hay noùi ñeán” traêng”,” maùu”,” hoàn”. Thô oâng laø tieáng keâu
ruù trong noãi coâ ñôn ruøng rôïn, con ngöôøi nhö taùch bieät theá giôùi, tan röõa
daàn.
Gioù rít taàng cao traêng ngaû ngöûa
Vôõ tan thaønh vuõng ñoïng thaønh khoâ
Toâi naèm trong vuõng traêng ñeâm aáy
Saùng daäy kinh hoaøng möûa maùu ra.

5
 Thô môùi khoâng thieáu noãi ñau, nhöng ñau töø taâm hoàn ñeán theå xaùc,
ñau khi thöùc caû khi nguû, ñau ñeán öùa ra, voït ra thaønh thô chæ coù Haøn Maëc
Töû.
4.2. “ Muøa Xuaân Chín”:
Baøi thô coù boán khoå thô, ba khoå ñaàu nghieâng veà traïng thaùi raïo röïc
xuaân tình. Traïng thaùi raïo röïc ñang doàn ñaåy leân thoaét chuyeån thaønh traïng
thaùi baâng khuaâng buoàn ôû khoå keát.
“Muøa Xuaân Chín” baét ñaàu baèng “trong laøn naéng öûng khoùi mô tan”,
cöù theá böùc tranh roäng maõi, cao maõi veà khoâng gian “tieáng ca vaét veûo löng
chöøng nuùi”, cuoái cuøng “chò aáy naêm nay coøn gaùnh thoùc” xuaát hieän trong
söï söïc nhôù cuûa ngöôøi khaùch thì theá giôùi baøi thô cuõng daøi xa nhaát veø thôøi
gian. Xuaân chín môû ra baèng naéng öûng, chín daàn, chín maõi (khoå 2,3) roài heát
xuaân thaønh” naéng chang chang”. Baøi thô môû ra baèng söï ngaây ngaát vôùi hieän
taïi, keát laïi baèng hoaøi nieäm nhöõng ngaøy qua.
Baøi thô goïi xuaân, gôïi xuaân nhöng thöïc ra laø gôïi tình, xuaân chín laø tình
chín. Tình chín beân trong hieän ra veû beân ngoaøi. Xuaân tình cuûa thieân nhieân
vaø cuûa con ngöôøi cuøng naåy nôû, cuøng chín theo nhòp ñoä , chín sang nhau,
chín trong nhau. Böùc tranh xuaân traøn ñaày nhöõng ñoäng thaùi raïo röïc, daäy tình
khao khaùt yeâu ñöông.Ñaèng sau caûng saéc thieân nhieân, hieän ra hình aûnh moät
thieáu nöõ traøn ngaäp xuaân tình. Boùng ngöôøi vöøa loà loä, vöøa mô hoà. “Soùng
coû” laø hình aûnh hay.”Soùng coû xanh töôi gôïn tôùi trôøi” cuõng laø soùng tình,
höông tình bay xa, lan xa. “Tieáng ca vaét veûo” vì theá cuõng laø tieáng haùt cuûa
nhöõng thoân nöõ, cuõng laø cuûa muøa xuaân… Khi tieáng ca ñaõ ñeán vôùi ai “
döôùi khoùm truùc” thaàm thì, thì ñoù laø löùc xuaân ñaõ chín, xuaân tình chan chöùa,
caû vuõ truï ñaõ ngaäp veû xuaân, khí xuaân.
Xuaân chín nghóa laø ñaõ chaám döùt xuaân. Noù chaám döùt vaøo caùi ngaøy
cuoái cuøng cuûa quaõng ñôøi thieáu nöõ. Nöûa sau cuûa baøi thô ñaõ trôû thaønh
tieác xuaân thì. ÔÛ giöõa ñænh ñieåm cuûa cuoäc chôi trong hieän taïi, nhìn veà
ngaøy mai maø buoàn:
“Ngaøy mai trong ñaùm xuaân xanh aáy
Coù keû theo choàng boû cuoäc chôi”
ngoaùi veà dó vaõng maø thöông
Chò aáy naêm nay coøn gaùnh thoùc
Doïc bôø soâng traéng naéng chang chan
Moät caûnh trong “ naéng öûng”, moät caûnh giöõa “naéng chang chang”. Caùi
thöïc trôû thaønh hö aûo. Caùi “naéng chang chang “ kia seõ laøm cho “naéng öûng”
tieâu tan. Hoâm nay hoï laø nhöõng thoân nöõ haùt beân ñoài, ngaøy mai hoï laø
nhöõng ngöôøi chò gaùnh thoùc.
Hai chaëng ñöôøng ñôøi trong thaân phaän con ngöôøi ôû moïi kieáp ngöôøi.
Nhö theá laø xuaân chín. Baøi thô khoâng kheùp laïi maø cöù theá môû ra…
5. Nguyeãn Bính:
5.1. Nguyeãn Bính laø nhaø thô mang höông vò ñoàng queâ ñeán vôùi moïi ngöôøi:
Thô Nguyeãn Bính khoâng chæ höông noäi maø coøn höôùng ngoaïi, höôùng
vaøo queâ höông, nhöõng ngöôøi thaân , nhöõng phong tuïc, nhöõng thuù vui daân
giaõ.
Thô Nguyeãn Bính luoân thöùc tænh hoàn queâ, nhôù queâ trong loøng moïi
ngöôøi. Noãi buoàn Nguyeãn Bính trong saùng traûi roäng ra khoâng gian, coù chieàu saâu

6
thôøi gian. Oâng buoàn vì söï xung ñoät cuûa vaên hoùa noâng thoân vaø vaên hoùa ñoâ
thò, caùi ñeïp trinh nguyeân cuûa laøng queâ cöù phai daàn:
Hoa chanh nôû giöõa vöôøn chanh
Thaày u mình vôùi chuùng mình chaân queâ
Hoâm qua em ñi tænh veà
Höông ñoàng gioù noäi bay ñi ít nhieàu
(Chaân queâ)
5.2. “Töông Tö”
Töông tö laø moät thöù beänh muoân thuôû cuûa con ngöôøi. Môû ñaàu noãi
nhôù cuûa ca dao ñaõ loàng noãi nhôù cuûa thô môùi. Caâu treân môû ra chieàu roäng
cuûa khoâng gian, caâu döôùi laïi môû ra chieàu daøi cuûa thôøi gian
Thoân ñoaøi ngoaøi nhôù thoân ñoâng
Moät ngöôøi chín nhôù möôøi mong moät ngöôøi
Töông tö aáy laø caên beänh cuûa tình yeâu ñôn phöông, töông tö laø moät qui
luaät taâm lyù töï nhieân cuõng nhö qui luaät cuûa ñaát trôøi. Noãi töông tö khoâng
coøn daáu ñöôïc ñaõ phaûi töø “ moät ngöôøi” ñeán “toâi” ,“naøng”.
Ngöôøi töông tö cöù traên trôû thao thöùc khoâng döùt. Ngöôøi töông tö cöù töï
ñaët ra caâu hoûi traên trôû veà khoaûng caùch. Khoaûng caùch khoâng gian cöù roäng
daàn, khoaûng caùch thôøi gian nhö cöù xa daàn. Chöùng kieán thôøi gian troâi chaûy,
khoâng gian chuyeån mình maø loøng ngöôøi day döùt:
Hai thoân chung laïi moät laøng
Côù sao beân aáy chaúng sang beân naøy
Ngaøy qua, ngaøy laïi qua ngaøy
Laù xanh nhuoäm ñaõ thaønh caây laù vaøng
Baûo raèng caùch trôû ñoø giang
Khoâng sang laø chaúng ñöôøng sang ñaõ ñaønh
Nhöng ñaây caùch moät ñaàu ñình
Coù xa xoâi maáy maø tình xa xoâi
Töông tö thöùc maáy ñeâm roài
Bieát cho ai hoûi ngöôøi bieát cho
Bao giôø beán môùi gaëp ñoø
Hoa khueâ caùc böôùm giang hoà gaëp nhau
Ñoaïn thô boäc loä noã löïc muoán xoùa nhoøa moïi khoaûng caùch cuûa ngöôøi töông
tö. Anh ta bieát bi kòch cuûa mình laø phi lyù “ coù xa xoâi maáy maø tình xa xoâi”. Nhöõng
hình töôïng soùng ñoâi trong thô “naøy – aáy”, “ ñoø- beán”, nhöõng caâu nghi vaán, nhöõng töø
khaåu ngöõ “baûo raèng”, “côù sao”, “ñaõ ñaønh”, “maø tình”, “bieát cho” boäc loä söï thao
thöùc traên trôû cuûa keû töông tö muoán xoùa nhoøa khoaûng caùch. Ñaèng sau noãi traên trôû
coøn laø thaùi ñoä roãi hôøn, traùch cöù, nhôù thöông “ côù sao” “ coù xa xoâi maáy” “ bieát cho
ai”…
Baøi thô khoâng kheùp laïi noãi buoàn maø môû ra bao khaùt voïng
Nhaø em coù moät giaøn giaàu
Nhaø toâi coù moät haøng cau lieân phoøng
Thoân ñoaøi ngoài nhôù thoân ñoâng
Cau thoân ñoaøi nhôù giaàu khoâng thoân naøo.
Caùch xöng hoâ gaàn guõi, söï xa caùch noái gaàn. Hai caâu cuoái trôû laïi
ñieäp khuùc noãi nhôù môû ñaàu nhöng khoâng coøn laø noãi nhôù vu vô maø noãi
nhôù cuï theå.
Keát thuùc baøi thô aâm höôûng laïc quan vang leân.

7
6. Vuõ Ñình Lieân
6.1. Thô Vuõ Ñình Lieân coù hai nguoàn thi caûm laø loøng thöông ngöôøi vaø
tình hoaøi coå: OÂng thöông nhöõng ngöôøi thaân taøn ma daïi vaø nhôù nhöõng
caûnh cuõ ngöôøi xöa. OÂng buoàn cho moät neàn nho hoïc nöôùc nhaø ôû thôøi
maït vaän.
6.2. “OÂng ñoà”
“OÂng ñoà” laø baøi thô coù söï gaëp gôõ cuûa hai nguoàn thi caûm. Baøi thô
keå chuyeän vaø taû caûnh theo trình töï thôøi gian. Baøi thô coù coát truyeän:
Moãi naêm hoa ñaøo nôû
Laïi thaáy oâng ñoà giaø
Baøy möïc taøu giaáy ñoû
Beân phoá ñoâng ngöôøi qua
Bao nhieâu ngöôøi thueâ vieát
Taám taéc ngôïi khen taøi
Hoa tay thaûo nhöõng neùt
Nhö phöôïng muùa roàng bay
Nhöng moãi naêm moät vaéng
Ngöôøi thueâ vieát nay ñaâu
Giaáy ñoû buoàn khoâng thaém
Möïc ñoïng trong nghieân saàu…
OÂng ñoà vaãn ngoài ñaáy
Qua ñöôøng khoâng ai hay
Laù vaøng rôi treân giaáy
Ngoaøi trôøi möa buïi bay
Naêm nay ñaøo laïi nôû
Khoâng thaáy oâng ñoà xöa
Nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ
Hoàn ôû ñaâu baây giôø.
Nhòp ñieäu cuûa lôøi keå thaønh nhòp ñieäu cuûa thôøi gian. Luùc ñaàu nhaø
thô coøn cao gioïng phaán khôûi taám taéc khen cuøng moïi ngöôøi, roài laëng leõ
buoàn cho söï suy taøn (khoå 3). Khoå thöù 3 khoâng taû oâng ñoà, chæ taû giaáy
möïc. Giaáy vaãn ñoù moät kieåu voâ hoàn laëng leõ. Möïc vaãn ñoïng trong nghieân.
Lôøi thô tróu naëng.
Khoå thöù tö giaøu chaát taïo hình. OÂng ñoà laïi xuaát hieän nhöng ngoài trô
treân væa heø. Caùi tónh caøng trôû neân laëng hôn beân caùi ñoäng. Caùi “ moät”
caøng trôû neân coâ ñôn tröôùc caùi nhieàu, caùi naùo nhieät, Söï töông phaûn cao
ñoä.
Khoå cuoái laø söï hoäi tuï vaên hoùa thô Ñöôøng, vaên hoùa thô Phaùp nôi
taâm hoàn giaøu thöông caûm cuûa Vuõ Ñình Lieân. Ñaøo vaãn nôû, ngöôøi xöa
vaéng, caûnh ñaáy ngöôøi ôû ñaâu? Thaân xaùc khoâng thaáy, hoàn cuõng ôû ñaâu.
Caùi ñeïp cuûa chöõ vieát töø hoàn oâng ñoà hay hoàn vaên hoùa xöa, hoàn daân toäc
ñaâu roài? Hoûi hoàn “nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ” hay cuõng töï hoûi loøng
mình. Vuõ Ñình Lieân muoán khôi saâu tìm caùi cuõ trong hoàn lôùp ngöôøi môùi.
Baøi thô oâng ñoà nhaéc ta khoâng phaûi chæ caàn thuûy chung vôùi ngöôøi
khaùc maø caàn bieát thuûy chung vôùi chính mình.
7. Xuaân Dieäu
7.1. Thô Xuaân Dieäu môùi laï maø thaân queân. Xuaân Dieäu laø nhaø thô môùi
nhaát trong nhöõng nhaø thô môùi: ÔÛ caùi toâi ñoäc ñaùo, ôû ñoâi maét nhìn theá

8
giôùi xanh non bieác rôøn treû trung töôi roùi, ôû nieàm khaùt khao giao caûm vôùi ôû
ñôøi, ôû mieàn ham soáng ñeán maõnh lieät, ôû quan nieäm thaåm myõ môùi meû, ôû
söï caùch taân môùi meû cho thô. Thô Xuaân Dieäu töôûng nhö hai ñieàu traùi ngöôïc
nhöng raát thoáng nhaát: muøa xuaân, bình minh thöôøng ñi lieàn vôùi nhöõng chieàu
thu taøn, ñeâm traêng laïnh; söï ham hoá voà vaäp ñi lieàn vôùi söï bô vô, coâ ñôn laïc
loûng; thô coå ñieån maø cuõng raát taây.
Xuaân Dieäu laø nhaø thô cuûa thôøi gian, cuûa traàn theá:
Keû ñöïng traùi tim trìu maùu ñaát
Hai tay chín moùng baùm vaøo ñôøi
7.2. “Thô duyeân”
“Thô duyeân” laø thô ñeå laøm duyeân. Duyeân ñöôïc hieåu laø quan heä hoøa
hôïp töông giao giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi, con ngöôøi vôùi thieân nhieân,
thieân nhieân vôùi thieân nhieân. Baøi thô coù naêm khoå thô thì moät nöûa soá caâu
ñöôïc daønh ñeå noùi veà thieân nhieân vaø moät nöûa soá caâu ñeå noùi veà con
ngöôøi.
“Thô duyeân” môû ra baèng moät buoåi chieàu thu ñeïp thô moäng:
Chieàu moäng hoøa thô treân nhaønh duyeân
Caây me ríu rít caëp chim chuyeàn
Ñoå trôøi xanh ngoïc qua muoân laù
Thu ñeán nôi nôi ñoäng tieáng huyeàn
Caûnh chieàu thu hieän leân qua moïi giaùc quan, qua rung ñoäng tinh vi cuûa
nhaø thô: ñöôøng neùt duyeân daùng, aâm thanh ríu rít, maøu saéc xanh möôùt. Caùc
ñoäng töø ñaõ môû ra caûnh chieàu trong saùng, meàm maïi, xoân xao, ñaày söùc
soáng. Böùc tranh chieàu thu ñeïp vôùi caûnh vaät coù ñoâi coù caëp, caûnh vaät nhòp
nhaøng, hoøa ñieäu, taát caû ñang hoøa ñaøn.
Hai khoå thô tieáp theo dieãn taû raát ñaét noãi xao xuyeán loøng ngöôøi khi
laéng nghe nhöõng giao löu bí aån trong trôøi ñaát, con ngöôøi cuõng töông giao haøi
hoøa vôùi nhau. Khoå thô coù hình aûnh ñeïp:
Con ñöôøng nhoû nhoû gioù xieâu xieâu
Laû laû caønh hoang naéng trôû chieàu
Moät thoaùng caûnh chieàu hoang vaéng nhö bao truøm caûnh vaät. Loøng
ngöôøi nhö choáng cheánh maát veû an baèng. Toaøn boä caùi thaàn cuûa hai caâu thô
laø ôû nhöõng caëp töø laùy vì chuùng vöøa moâ taû ñöôïc nhöõng ñöôøng neùt
daùng ñieäu meàm maïi nhoû nhaén seõ saøng cuûa caûnh vaät, vöøa taïo neân nhaïc
ñieäu quyeán luyeán eâm dòu cuûa caâu thô. Noùi nhö Hoaøi Thanh “ caûnh nhö
muoán theo lôøi thô maø tan ra. Noù chæ maát moät tyù roõ raøng ñeå ñöôïc theâm
raát nhieàu thô moäng”. Baøi thô cuõng theå hieän con ngöôøi “laàn ñaàu rung ñoäng
noãi thöông yeâu”.“Anh” ,” em” trong baøi thô luùc naøo cuõng soùng ñoâi, töø yù
ñeán loøng, ñeán böôùc chaân ñeàu qua hoøa tuyeät dieäu.
Em böôùc ñieàm nhieân khoâng vöôùng chaân
Anh ñi löõng ñöõng chaúng theo gaàn
Caû hai nhö sôï ñau thu, ñoäng thu, nhö sôï tô duyeân ñaát trôøi kheõ ñöùt.
Laëng leõ nhöng vaãn roän raøng, caùch xa nhöng vaãn thaàm hieåu. Tuy noùi “
ñieàm nhieân” nhöng caû anh vaø em ñaõ maát ñi veû ñieàm nhieân.
Hai khoå cuoái laø khoaûnh khaéc hoaøng hoân voäi vaõ vaø loøng ngöôøi
thuùc duïc. Caùc töø laùy aâm, caùc ñoäng töø, tính töø ñaõ dieãn taû taøi tình:
Maây bieác veà ñaâu bay gaáp gaáp
Con coøn treân ruoäng caùnh phaân vaân

9
 Chim nghe trôøi roäng giang theâm caùnh
Hoa laïnh chieàu thöa söông xuoáng daàn.
Hoaøng hoân buoâng daàn, caûnh hoái haû, troáng vaéng, coâ ñôn. Hình aûnh
caùnh coø trong thô raát môùi bôûi caùch caûm cuûa taùc giaû. Con coø khoâng bò
hoøa tan vaøo vuõ truï, noù phaân vaân, con coø vaän ñoäng toaøn thaân nhöng chæ
dieãn ra beân trong, coù söï ngaäp ngöøng do döï… Keát thuùc baøi thô khôûi thöùc
moät nieàm hoan laïc cuûa moät traùi tim luoân suïc soâi traøn ñaày.
Loøng anh thoâi ñaõ cöôùi loøng em
Söï töông giao cuûa ñaát trôøi ñaõ taïo neân söï giao hoøa giöõa anh vaø em.
Caâu thô baäp beï, hoàn nhieân, vuïng daïi.
Nhö theá ta ñaõ hieåu ñöôïc vì sao tieâu ñeà baøi thô laïi laø “ thô duyeân”.
8. Huy Caän
8.1. Thô Huy Caän coù caùi hoàn xöa cuûa Ñaát Nöôùc cuûa toå tieân . Thô Huy
Caän aõo naõo. Noãi buoàn toûa ra töø khaép khoâng gian truøm leân khaép thôøi
gian, thaám saâu vaøo töøng caâu, töøng chöõ. Ñaát trôøi caøng bao la, Huy Caän
caøng coâ ñôn. Noãi buoàn Huy Caän thöôøng laëng leõ, aâm thaàm lan toûa meânh
moâng. Huy Caän laø nhaø thô môùi coøn raát coâ ñieån ôû caùch nhìn khoâng gian:
vuõ truï toaøn khoái vónh cöûu, voâ taän, voâ cuøng.
8.2. “Traøng Giang”
Moãi khoå thô laø moät khoâng gian meânh moâng voâ bieân, toaøn baøi thô
söï voâ bieân meânh moâng taêng daàn. Caû baøi thô laø noãi buoàn cuûa söï leû loi
coâ ñôn, cuûa söï hoang vaéng. Cuoái baøi thô laø cuoäc troán chaïy khoûi noãi coâ
ñôn.
Baøi thô môû ra baèng caûnh soâng daøi, trôøi roäng, caûnh chia lìa troáng
vaéng, bôûi “thuyeàn vaø nöôùc laïi saàu traêm ngaû cuûi moät caønh khoâ laïc maáy
doøng”. Tieáp theo beân soâng coù chôï, coù laøng, coù beán nhöng caûnh vaät thöa
thôùt, vaéng laëng ñeán haét hui, söï troáng vaéng caû baàu trôøi maët ñaát, caû doøng
soâng, beán ñoø… Hai beân bôø soâng caùch trôû, khoâng ñoø, khoâng caàu, khoâng
ngöôøi, cöù chia lìa laëng leõ muoán tìm moät söï thaân maät gaàn guõi nhöng khoâng
coù ñöôïc. Kheùp laïi baøi thô laø khoaûnh khaéc hoaøng hoân raát coå ñieån ôû loái
mieâu taû vaø loái caûm xuùc. Caûnh chieàu caøng cao, roäng trong saùng caøng chia
lìa. Soâng caøng roäng, caøng nhieàu con soùng laên taên töø xa vaøo bôø thì noãi
nhôù queâ caøng day döùt. Huy Caän noùi khoâng caàn khoùi hoaøng hoân cuõng
nhôù nhaø nhöng thöïc ra ñaõ mang heát noãi buoàn cuûa thô coå ñieån vaøo trong thô
cuûa mình. Baøi thô Huy Caän khoâng chæ laø noãi buoàn veà caûnh soâng nöôùc
chieàu taø maø noãi buoàn veà nhaân theá, veà söï coâ ñôn leû loi cuûa nhöõng con
ngöôøi trong thôøi cuoäc.
Baøi thô chuû yeáu nhöõng hình aûnh coå ñieån quen thuoäc nhö “thuyeàn”,
“nöôùc”, “ trôøi”, “beán”, “beøo”, “maây”, “chim”…. Nhöng cuõng khoâng ít nhöõng
hình aûnh ñôøi thöôøng gaàn guõi bình dò nhö “cuûi”, “coàn”, “ bôø xanh”, “baõi
vaøng”… Caâu thô “cuûi moät caønh khoâ laïc maáy doøng” ñöôïc coi laø saùng taïo
ñoäc ñaùo cuûa nhaø thô, bôûi leû noù khoâng chæ gôïi söï laïc loûng, voâ ñònh voâ
höôùng cuûa con ngöôøi giöõa doøng soâng cuûa cuoäc ñôøi maø coøn gôïi caû kieáp
ngöôøi troâi noåi ( Nhaø thô ñaõ nhieàu laàn duõng “goã”, “ beøo”,… cuoái cuøng
choïn töøø “ cuûi”).
Caû baøi thô giaøu chaát taïo hình, lieân töôûng, töôûng töôïng phong phuù,
nhöng khoù coù theå queân ñöôïc nhöõng vaàn thô:
“Naéng xuoáng trôøi leân, saâu choùt voùt

10
 Soâng daøi, trôøi roäng, beán coâ lieâu”
“ Lôùp lôùp maây cao ñuøn nuùi baïc
Chim nghieâng caùnh nhoû boùng chieàu sa”
Ñoäng töø, tính töø, töø laùy, ñoái laäp, nhòp ñieäu ôû caùc caâu thô raát hieäu
quaû; nhòp nhaøng, thô moäng, trong saùng nhöng vaãn cöù troáng vaéng, chia lìa,
laïnh leõo.
9. Anh Thô
9.1. Thô cuûa Anh Thô chæ quen loái taû caûnh, taû nhöõng caûnh bình thöôøng
xung quanh laøng queâ: Taäp böùc tranh queâ chæ laø böùc aûnh. Thô cuûa Anh Thô
ñaõ ñem ñeán moät tieáng thô ñieàm nhieân coù phaàn döûng döng, bình tónh. Ngoøi
buùt cuûa Anh Thô ñaõ döïng leân caû moät theá giôùi queâ tónh laëng, thanh thaûn
nhieàu khi mang taâm traïng ngaån ngô, caû moät chuùt buoàn vu vô.
9.2. “Chieàu Xuaân”
Ba khoå thô cuûa baøi thô vôùi ba khoaûng khoâng gian ñaëc tröng : Treân
beán vaéng, ngoaøi ñöôøng ñeâ, trong ruoäng luùa.
Möa ñoå buïi eâm eâm treân beán vaéng
Ñoø bieáng löôøi naèm maëc nöôùc soâng troâi
Quaùn tranh ñöùng im lìm trong vaéng laëng
Beân choøm xoan hoa tím ruïng tôi bôøi
Ngoaøi ñöôøng ñeâ coû non traøn bieác coû
Ñaøn saùo ñen saø xuoáng moå vu vô
Maáy caùnh böôùm raäp rôøn troâi tröôùc gioù
Nhöõng traâu boø thong thaû cuùi aên möa
Trong ñoàng luùa xanh rôøn vaø öôùt laëng
Luõ coø con choác choác vuït bay ra
Laøm giaät mình moät coâ naøng yeám thaém
Cuùi cuoác caøo coû ruoäng saép ra hoa
Ñaây laø khoaûnh khaéc chieàu xuaân cuûa noâng thoân Vieät Nam, cuûa vuøng ñoàng
baèng Baéc boä….
Chieàu Xuaân mang nhòp soáng thong thaû, yeân bình. Anh Thô ñaõ gaït ra
ngoaøi nhöõng oàn aøo, nhöõng chaán ñoäng maïnh maø tìm ñeán nhöõng gì tónh
laëng trong saùng qua nhöõng töø laùy, tính töø mieâu taû. Moät theá giôùi queâ tónh
laëng, thanh thaûn, yeân bình, thaäm chí ngaån ngô, buoàn vu vô ñöôïc hieän ra.
Thieân nhieân ñeïp nhöng ngöng ñoïng baát bieán. Coù theå thaáy ñaëc ñieåm naøy
cuûa Anh Thô khaùc vôùi Xuaân Dieäu.
“Chieàu Xuaân” laø moät böùc tranh saùng trong neàn thô môùi Vieät Nam.
10. Teá Hanh
10.1. Thô Teá Hanh coù tieáng noùi khoûe khoaén: Teá Hanh ñaõ laøm rung
ñoäng ngöôøi ñoïc veà moät mieàn queâ ôû mieàn Trung. Thô Teá Hanh ñöa ta vaøo
moät theá giôùi thaät gaàn guõi: moät vuøng queâ höông ven bieån. Thô oâng noàng
naøn tha thieát.

10.2.” Queâ höông”

Hình aûnh laøng chaøi löôùi hieän ra nhö hoøn ñaûo bò bao vaây bôûi maøu
traéng cuûa nöôùc
Laøng toâi ôû voán laøm ngheà chaøi löôùi
Nöôùc bao vaây caùch bieán nöûa ngaøy soâng

11
 Caûnh ra khôi coù thieân nhieân ñeïp ( trôøi trong, gioù nheï, mai hoàng). Taâm
hoàn nhöõng chaøng trai maïnh meõ haêng say. Hình aûnh con thuyeàn laø hoaùn duï
bieåu töôïng coù söùc soáng cuûa hoàn queâ (baêng nhö con Tuaán maõ, phaêng maùi
cheøo, caùnh buoàm tröông, röôùn thaân traéng). Caùnh buoàm no gioù laø hình aûnh
ñeïp nhaát, ñoù laø hoàn laøng.
Caûnh trôû veà nhoän nhòp, oàn aøo taáp naäp. Caûnh ra ñi ñöôïc taäp trung
mieâu taû ôû maøu saéc , hình aûnh, caûnh trôû veà ñöôïc mieâu taû ñoïng aâm thanh.
Nhöõng cuïm töø “oàn aøo”, “taáp naäp”, “ñaày ghe” laø caûnh phôi phôùi cuûa daân
chaøi.
Noåi baät leân trong khung caûnh laøng chaøi laø nhöõng daân chaøi. Nhöõng
ngöôøi daân cöôøng traùng nhö nhöõng böùc töôïng ñoàng. Nhöõng con ngöôøi naøy
ñöùng tröôùc caûnh “caù ñaày ghe” vaàn im laëng traàm tö. Chính luùc caàn vui hoï
laïi buoàn “caû thaân hình noàng thôû vò xa xaêm”. Coù phaûi moät quaù khöù
khoâng caát mình leân ñöôïc maø khieán hoï traàm tö. Caâu thô quan saùt con
thuyeàn, lieân töôûng soá phaän raát tinh teá:
Chieác thuyeàn im beán moûi trôû veà naèm
Nghe chaát muoái thaám daàn trong thôù voû
Con thuyeàn nhu con ngöôøi cuõng vaát vaû naéng möa, cuõng coù cuoäc ñôøi
rieâng cuûa noù.
Ñoaïn cuoái baøi thô laø noãi nieàm xa queâ, kyù öùc hieän veà trong thò giaùc
laø töôûng töôïng nhöng kyù öùc qua khöùu giaùc laïi raát gaàn:
“Toâi nghe nhôù caùi muøi, noàng maën quaù”
Hoàn Teá Hanh bò bao vaây baèng caùi muøi noàng maën raát rieâng naøy
cuõng nhö queâ oâng ñöôïc bao vaây baèng boán beà soâng nöôùc. Caùi vò maën cuûa
muoái thaám saâu daàn laø vò maën cuûa queâ cuûa bieån vôùi nhaø thô.
IV. THIEÂN NHIEÂN – NEÙT ÑEÏP CUÛA THÔ MÔÙI
1. Thieân nhieân trong thô môùi theå hieän moät caùch caûm môùi, caùch nhìn
môùi cuûa thi nhaân
Thieân nhieân trong thô coå öôùc leä, nhaø thô thöôøng möôïn thieân nhieân
ñeå baøy toû taâm traïng cuûa mình. Caùc nhaø nho thöôøng laáy thieân nhieân laøm
chuaån möïc cho caùi ñeïp. Khoâng gian trong thô trung ñaïi chuù yù ñeán laøng queâ
coå truyeàn, chuù yù ñeán khoâng gian vónh cöûu toaøn khoái. Thôøi gian vôùi hoï
coù chaûy troâi nhöng tuaàn hoaøn.
Thieân nhieân ôû thô môùi cuï theå soáng ñoäng, töôi nguyeân, saéc maøu treû
trung töôi noùi, thöôøng laø caûnh vaät quanh ta. Quan nieäm thaåm myõ laáy con
ngöôøi laøm chuaån möïc cho caùi ñeïp, khoâng gian bò chia caét vôõ vuïn ra, thôøi
gian theo nhòp soáng cuûa con ngöôøi. Thieân nhieân ñaõ trôû thaønh ñoái töôïng ñeå
con ngöôøi höôûng thuï.
2. Thieân nhieân trong thô môùi vaän ñoäng khoâng ngöøng
Trong thô trung ñaïi do quan nieäm laáy caùi tónh laøm goác cuûa ñoäng cho
neân moïi böùc tranh thieân nhieân ñeàu tónh laëng, caûnh vaät thöôøng ñöùng im.
Trong thô môùi, thieân nhieân vaø con ngöôøi tìm ñeán nhau. Caù nhaân nhaø
thô luoân thao thöùc neân thieân nhieân luoân vaän ñoäng: khoâng gian vaän ñoäng,
caûnh vaät bieán chuyeån, thôøi gian troâi chaûy…”
3. Thieân nhieân trong thô môùi coù nhieàu saéc ñieäu
Saéc ñieäu thieân nhieân chi phoái bôûi caùch nhìn, caù tính nhaø thô. Trong
thô Xuaân Dieäu caûnh vaät xanh non bieác rôøn treû trung töôi roùi; trong thô Haøn
khi töôi saùng xanh non nhöng luùc laø nhoøe ñi trong söông khoùi khoâng gian thôøi

12
gian; trong thô Nguyeãn Bính, Ñoaøn Vaên Cöø, Anh Thô thieân nhieân laøng queâ,
cuoäc soáng ñeïp trinh nguyeân; trong thô Huy Caän laïi chia lìa xa caùch…
Thieân nhieân trong thô môùi coù nhöõng baøi buoàn nhöng coù nhöõng baøi
vui, ñoaïn vui. Thieân nhieân ñöôïc boäc loä loøng yeâu nöôùc thaàm kín cuûa taùc
giaû.
* Keát luaän:
1. Thô môùi thuoäc traøo löu saùng taùc laõng maïn 1930 – 1945 ñeå phaân bieät
vôùi thô cuõ vaø thô sau naøy.
2. Thô môùi coù nhöõng ñoùng goùp lôùn cho neàn thô ca daân toäc vaø noù
naèm trong nguoàn maïch daân toäc. Thô môùi chuaån bò cho söï phaùt trieån
cuûa thô ca daân toäc sau naøy.

* Löu yù: Baøi naøy coù söû duïng tö lieäu cuûa Tieán Syõ Chu Vaên Sôn,
ÑHSP1HN

13