Sarmacki portret polskiego szlachcica.

Teza: Wzór idealnego plemienia Sarmatów nie był odzwierciedlany przez staropolską
szlachtę.

Wstęp:
Sarmata kojarzony jest głównie z postawnym, walecznym i dumnym szlachcicem.
Osoba ta jest skłonna do częstych kłótni i awantur.

GŁÓWNY: „Pamiętniki” Jan Chryzostom Pasek

(…) gospodarował, jeździł za zbożem do Gdańska, polował, procesował się, tłukł się
po sejmach i sejmikach, po weselach i pogrzebach, awanturował się, hulał i pił na
zabój. Bo też był to człowiek żywy i ruchliwy, porywczy i gwałtowny, w gorącej
wodzie kąpany, wesoły, jowialny, gadatliwy, pełny animuszu rycerskiego i fantazji,
ale o głowie ciasnej i sercu małym, pieniacz, chciwy grosza i procesujący się o byle
co po całych latach, choćby o jedną głupią krowę, i do tego pijak, awanturnik,
zawadiaka, kłótnik. W ogóle jest Pasek postacią lichą, a (niestety!) typową, bo
skupiającą w sobie prawie wszystkie ujemne cechy ówczesnej szlachty, jest
doskonałym przykładem sarmatyzmu w ujemnym znaczeniu tego wyrazu, jak
Potocki – w dodatnim.

Autor opisuje swoje ziemiańskie życie dając przez to wzorzec, który powinien być
respektowany i godny naśladowania przez innych.
Pragnie, aby inni uważali go za wzór.
Jan Chryzostom Pasek uważa, że jego zachowania są odpowiednie i postrzega je jako
przywileje, które posiada dzięki urodzeniu.
„Pamiętniki” zawierają opis jego codziennych czynności. Ze streszczonych przez
autora dni wynika, iż wcale nie jest on ideałem, a wręcz jest przeciwnością wzorca
sarmackiego pochodzenia.

Motyw wojny staję się dla Paska idealną możliwością do wzbogacania się.
W tekście można zaobserwować, jak nawołuje do miłości do Ojczyzny – przy czym
sam jej nie ma i kieruje się innymi wzorcami.

Podczas jednej z biesiad wdaje się w pojedynek, który nawet nie jest solidnie
uargumentowany (to sprawia, że jest jeszcze bardziej postrzegany jako Sarmata –
skłonny do kłótni) i okazuje się nie potrzebnie wywołany.
Dodatkowo okazuje się, że w 1684 roku zaangażowany jest on w osiem procesów
sadowych.

DODATKOWY: „Potop” Henryk Sienkiewicz

Obraz Sarmackiego szlachcica pojawia się również w powieści Henryka Sienkiewicza.

Mężczyźni z reguły mają podobne cechy. Mimo oddania ojczyźnie wciąż kierują się
własnym dobrem.

Przykład: Onufry Zagłoba – reprezentuje typowe cechy dla szlachcica sarmackiego.

Głównymi cechami bohatera są: tchórzostwo, lenistwo, przypisywanie sobie zasług
innych osób (nawet będąc w ich towarzystwie) - „Za kimże się wszystkie podwiki
oglądały, jeśli nie za mną?... Pamiętasz, jakeś to narzekał, że na ciebie żadna i nie
spojrzy"., ma skłonność do alkoholu, który powoduje niepotrzebne awantury w życiu
bohatera.

Dla Onufrego bitwy również staja się okazją do hucznych zabaw i rozstrzygania
indywidualnych sporów. Zawsze lubił dobrze zjeść i dużo wypić: „Zawszem mówił,
że gorzałka jeno tęgiej głowie służy”.

Podsumowanie:
Sarmacki wzór szlachcica nie zawsze był idealizowany przez ludzi. Cechy, które taki
człowiek posiada zaliczane są w większości do wad. To zjawisko szczególnie widoczne
jest w literaturze.
Ideał życia ziemiańskiego i rodzinnego ładu.
Teza: Przez Polską szlachtę powstał błędny wzorzec życia, który przełożył się na resztę
społeczeństwa. Ideał życia ziemiańskiego w literaturze.

Szlachta polska narzuciła pewien stereotyp codziennego funkcjonowania. Ta grupa

społeczna prowadziła życie spokojne, sielankowe i dworkowe. Nie mieli zbyt dużej
ilości powodów do zmartwień, a jeśli takowe się pojawiały, to w dość szybkim tempie
były rozwiązywane.

GŁÓWNY: „Pamiętniki” – Jan Chryzostom Pasek.

Autor w swojej literaturze opisuje zjawisko jakiego zamierza się podjąć. Jest to chęć
stabilizacji. Wydaje mu się, że przez podejmowanie życiowych decyzji – jaką jest np.
wejście w związek małżeński z bogatą kobietą zapełni sobie tę pustkę i ułoży sobie
życie.
Życie nie jest dla niego litościwe, ponieważ zmienia często miejsce zamieszkania i jest
średnio zadowolony ze swojego bytu.
Na drodze jego ziemiańskiego życia pojawiają się różne wydarzenia, w których autor
chętnie bierze udział.
W „Pamiętnikach” pojawiają się również opisy codziennych dni i sytuacji mających
podczas nich miejsce. Przytoczona zostaje również wydra – Robak, zwierzę należące
do niego, które wraz z nim podróżuje.

DODATKOWY: „Pan Tadeusz” – Adam Mickiewicz

Jest to epopeja narodowa, napisana przez Mickiewicza jako swoista opowieść narodo-
wotwórcza.

Polacy potrzebowali legendy, na której zbudują swoją tożsamość, dlatego też to dzieło
powstało.

Autor postanowił dlatego wyidealizować wizję ziemiaństwa i jego życia rodzinnego.

PODSUMOWANIE: Na podstawie literatury polskiej można wnioskować, iż zarówno

ziemiaństwo, jak i szlachta mają codzienne troski, zmagania i problemy. Dowodzi
temu „Pamiętnik” Paska oraz losy bohaterów z dzieła Mickiewicza. Życie w skórze
ziemian może wydawać się cudowne – bo każdy chce mieć fragment ziemi tylko dla
siebie. Prawda wydaje się być znacznie bardziej mniej kolorowa, niż jaka była w
opisach autorów.