STRATEGICZNE ZARZĄDZANIE W WARUNKACH NIEPEWNOŚCI 03.

10
k.malewska@ue.poznan.pl
Dyżur
● poniedziałek 14.45-15.45
● wtorek 12.10-13.10
● pok. 109 C

Egzamin (w połowie semestru) 8 pytań jednokrotnego wyboru i 5 krótkich pytań, zaliczenie

od 50%

RYZYKO I NIEPEWNOŚĆ W ZARZĄDZANIU ORGANIZACJĄ

Termin ,,ryzyko” - pochodzi od włoskiego słowa risico - oznacza:
- możliwość, prawdopodobieństwo że coś się nie uda
- przedsięwzięcie, którego wynik jest nieznany, niepewny
- zachowanie, które stwarza zagrożenie życia, zdrowia, samopoczucia lub innych
cenionych wartości.

Według słownika Webstera ryzyko - to możliwość doznania obrażeń

ZACHOWANIA RYZYKOWNE:
● są dobrowolne, celowe, zorientowane na wynik i niosące możliwość straty
● ich istotą jest wystawianie się na stratę, z nadzieją jej uniknięcia oraz uzyskania
wyniku nieosiągalnego bez podjęcia ryzyka
● obejmują one zarówno przebywanie w warunkach niekontrolowanych zagrożeń jak i
podejmowanie niebezpiecznych czynności

POZIOMY RYZYKA:
- poziom ogólny
- poziom informacyjny
- poziom przedmiotowy
- poziom symetryczny
- poziom strategiczny
- poziom inwestycyjny

1. W ramach poziomu ogólnego wyróżnia się trzy rodzaje ryzyka:

● ryzyko właściwe - postrzegane jako skomplikowana rzeczywistość, której
zjawiska i procesy można większym lub mniejszym stopniu przewidywać
● ryzyko subiektywne - niedoskonałość człowieka (indywidualne predyspozycje)
● ryzyko obiektywne - niemożliwe do przewidzenia

2. W poziomie informacyjnym jakość infromacji determinuje wielkość ryzyka, w ten

sposób otrzymujemy:
● warunek pewności - stan pełnej informacji
● warunek ryzyka - stan dostatecznej infromacji
● warunek niepewności - stan niepełnej informacji
 3. Na poziomie przedmiotowym rozpatruje się ryzyko poprzez pryzmat rodzaju
działalności gospodarczej. Można wyróżnić takie dziedziny jak:
● ubezpieczenia
● inwestycje
● bankowość
● prawo handlowe, gospodarcze
● przedsiębiorstwo

4. W ramach poziomu symetrycznego wyróżnić można dwa rodzaju ryzyka:

● ryzyko czyste - zagrożenie, którego następstwem jest wyłącznie strata
● ryzyko spekulatywne - zarówno zagrożenie jak i szansa

POZIOM STRATEGICZNY - na poziomie strategiczny ryzyko rozpatruje się jako kluczowy

czynnik zarządzania przedsiębiorstwem (podobnie jak na poziomie spekulatywnym istnieje
możliwość rozróżnienia zarówno szans jak i zagrożeń
POZIOM INWESTYCYJNY - odnosi się do ryzyka związanego z realizacją danego projektu.
Oceny ryzyka projektu dokonuje się w oparciu o podstawowe kryteria:
- geograficzna dywersyfikacja kapitału
- skutki decyzji inwestycyjnych dla globalnej strategii przedsiębiorstwa
- źródło finansowania
- częstotliwość występowania

W publikacjach psychologicznych wyróżnia się ryzyko:

● finansowe - możliwość straty pieniędzy lub zasobów przeliczanych na pieniądze

● fizyczne - utrata życia lub zdrowia
● społeczne - możliwość utraty wiarygodności, wizerunku społecznego, prestiżu lub
przyjaźni
● etyczne - poczucie winy, spadek samooceny lub odczuwanie dyskomfortu wskutek
wewnętrznego moralnego konfliktu

ŹRÓDŁA RYZYKA
Według terminologii ubezpieczeniowej źródłem ryzyka mogą być:
● niebezpieczeństwo - ma charakter obiektywny i występuje w zależności od
przedmiotu ryzyka i jego cech
● hazard - ma charakter subiektywny i występuje w sytuacji, w której zestawienie
pewnych warunków w sposób istotny zwiększa możliwość realizacji ryzyka

ZACHOWANIE RYZYKOWNE wynikać może z:

● motywacji zewnętrznej - są to cechy zadań, zagrożeń i środowiska społecznego
● motywacji wewnętrznej - generują ją czynniki biologiczne (wynikające z instynktu
samozachowawczego, cech układu nerwowego i hormonalnego) oraz
psychologiczne (wynikające z nastawienia jednostki na sukces lub unikanie porażki,
cech osobowości, stanu psychiki oraz realizowanego stylu zachowań)

,,Kłopot polega na tym, że jeżeli nie ryzykujesz, ryzykujesz jeszcze bardziej” - Erica
Jong
POSTAWY MENEDŻERÓW WOBEC RYZYKA I NIEPEWNOŚCI
Wyróżnić można trzy postawy (predyspozycje osobowościowe względem ryzyka i
niepewności:
- neutralność wobec ryzyka - osoba decyduje się podjąć działania tylko wtedy, jeżeli
spodziewa się zysków większych od podjętego ryzyka
- awersja do ryzyka - osoba w ogóle nie podejmuje działań jeżeli szansa na sukces
jest zbyt mała
- zamiłowanie do ryzyka - osoba podejmuje działania nawet wtedy, kiedy
prawdopodobieństwo osiągnięcia zysku jest niewielkie

„... wiele firm woli zginąć niż się zmienić, bowiem zarówno menedżerom, jak i uczestnikom
trudno zaakceptować, iż latami konstruowane rozwiązania strukturalne i proceduralne są już
przestarzałe, że organizację trzeba wziąć delikatnie w ręce niczym drogocenną chińską
wazę...i z całej siły rzucić nią o ścianę. Teoria i praktyka zarządzania są w tym przypadku
zgodne - tylko dramatyczna gotowość do okresowych rewolucji organizacyjnych pozwala im
trwać niemal wiecznie.” (K. Obłój)

ETAPY DZIAŁAŃ W PROCESIE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

1. ETAP PREWENCJI - podejmowanie działań, budowanie strategii w celu
przygotowania organizacji na wystąpienie nieprzewidzianych zdarzeń (szans lub
zagrożeń
2. ETAP REALIZACJI NIEPRZEWIDZIANEGO ZDARZENIA - błyskawiczna reakcja na
zdarzenie, koordynowanie działań, wykorzystywanie umiejętności reorganizacyjnych
i samo organizacyjnych w celu ograniczenia wpływu czynników negatywnych lub
wzmocnienia czynników pozytywnych
3. ETAP REPRESJI - zmniejszanie zasięgu i skutków strat lub zwiększanie korzyści
powstałych w wynik nieprzewidzianego zdarzenia

Wyniki badań nad skłonnością do ryzyka dowodzą, że:

- przedsiębiorcy wykazują większą skłonność do ryzyka od nieprzedsiębiorców

(ryzyko finansowe, w mniejszym stopniu ryzyko etyczne)
- mężczyżni mają większe skłonności do podejmowania ryzyka fizycznego oraz
finansowego niż kobiety. W pozostałych dwóch rodzajach ryzyka nie stwierdzono
różnic.
- występuje istotny spadek skłonności do ryzyka fizycznego u kobiet i mężczyzn po
przekroczeniu wczesnej dojrzałości. Badani w wieku do 25 lat uzyskują wyższe
wyniki od osób w wieku 26-40 lat, których wyniki są wyższe w porównaniu z
badanymi w wieku 41-60 lat
INTUICJA W ZARZĄDZANIU 10.10
Kod do Moodle: Niepewność

INTUICJA W PODEJMOWANIU DECYZJI - dlaczego?

● Duża zmienność i złożoność otoczenia
 ● Mała użyteczność tradycyjnych technik wspomagających podejmowanie decyzji
● Konieczność przewidywania trendów i wykorzystywania pojawiających się okazji
● Nowe postrzeganie zagadnienia intuicji

INNE OKREŚLENIA INTUICJI - jako kompetencja

● wewnętrzne uczenie się,
● pozyskanie wiedzy bez świadomego jej poszukiwania,
● nielogiczny proces zachodzący w podświadomości,
● zdolność umysłu,
● instynktowna wiedza,
● szósty zmysł,
● nagłe olśnienie ,
● paranormalna siła

Według słownika Webstera

INTUICJA - to nagłe zrozumienie, poznanie, siła lub zdolność do pozyskania wiedzy bez
udziału racjonalnego myślenia lub wnioskowania
Nie jest irracjonalnym objawieniem, lecz procesem myślowym, którego mechanizmy są trudne do odtworzenia.Intuicja nie jest
zaprzeczeniem logicznego myślenia, ale stosowaniem w myśleniu zasad odmiennych od klasycznego logicznego
wnioskowania.

NURTY W DEFINIOWANIU INTUICJI

● Racjonalny proces myślenia - wynik wielu danych przyjmujących formę zarówno
faktów jak i uczuć
● Wiedza powstająca podświadomości - brak udziału racjonalnego myślenia
● Pochodna doświadczenia - zdolność przekształcenia doświadczenia w działanie
● Metafizyczne rozumienie intuicji - fizyczne, emocjonalne, umysłowe, duchowe

INTUICJA WYKORZYSTYWANA JEST W SYTUACJACH, GDY:

● występuje wysoki poziom niepewności
● mamy do czynienia z sytuacją jednostkową
● nie posiadamy informacji potrzebnych do podjęcia decyzji
● działamy pod presją czasu
● istnieje kilka alternatywnych rozwiązań problemu

DECYZJE RACJONALNE:
- podejmowane są w wyniku procesu analizy, wnioskowania, w oparciu o
zgromadzone fakty
- racjonalne myślenie może być wyrażone w słowach, liczbach lub symbolach
- jest to akt wyboru poprzedzony wyłącznie świadomym poszukiwaniem rozwiązania
problemu

DECYZJE INTUICYJNE
- podejmowane są w oparciu o fakty i przeczucia
- intuicyjne myślenie nie może być wyrażone w słowach (można przedstawić je w
postaci metafor lub obrazów
- jest to akt wyboru poprzedzony nie tylko świadomym poszukiwaniem rozwiązania
problemu
Z praktyki…
1. brak poszczególnych etapów racjonalnego podejmowania decyzji
2. wykorzystanie racjonalnego modelu podejmowania decyzji (intuicja w tle)
3. wykorzystywanie intuicji w odniesieniu do problemów, które pojawia się w przyszłości
CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE STOSOWANIE INTUICJI

Techniki i ćwiczenia pobudzające wykorzystanie intuicji

TECHNIKI RELAKSACYJNE:
● oczyszczanie umysłu
● przebywanie w samotności
● słuchanie muzyki klasycznej
● modlitwa
● medytacja
● uśmiech
● poświęcenie więcej czasu na analizę problemu

ĆWICZENIA UMYSŁOWE:
● generowanie pomysłów bez wyznaczonego celu
● ćwiczenie wyobraźni
● akceptowanie braku kontroli oraz wieloznaczności
● otwartość na nowe sytuacje i zdarzenia
● ćwiczenie koncentracji
● poszukiwanie unikatowych rozwiązań

Techniki wzmacniające potencjał intuicyjny

TECHNIKI RELAKSACYJNE:
● stosowanie ukierunkowanej wyobraźni
● modlitwa
● post
● utrzymanie dobrej kondycji fizycznej
● identyfikowanie własych pragnień

TECHNIKI UMYSŁOWO-ANALITYCZNE
● wykraczanie poza swoją specjalność
● bycie elastycznym i otwartym
● czytanie prac z zakresu filozofii
● czytanie literatury science fiction
● zapisywanie wszelkich przejawów intuicji i pomysłów w celu ich późniejszego
wykorzystania
WYMOGI SPRAWNEGO FUNKCJONOWANIA ORGANIZACJI
1. POTENCJALIZACJA, czyli akumulacja kapitału społecznego
● rozwijanie zdolności do działania w nieprzewidywalnych sytuacjach (szanse i
zagrożenia)
● aktywne tworzenie korzystnych sytuacji

2. SZYBKOŚĆ DZIAŁANIA
● szybkie reagowanie na słabe sygnały z rynku
● szybkie generowanie nowych produktów oraz rozwój już istniejących
● minimalizacja czasu potrzebnego na penetrację rynku i przekazanie nwoego
produktu odbiorcy
● monitoring, testowanie produktów własnych oraz konkurencji
● szybka likwidacja linii produkcyjnych
● kształtowanie kultury organizacyjnej zorientowanej na zmianę
● penetrowanie globalnej przestrzeni ekonomicznej (przejęcia, alianse, wspólne
przedsięwzięcia)
3. PEWNOŚĆ, RÓWNOWAGA I ROZWÓJ ORGANIZACJI
● Głównym celem organizacji jest utrzymanie równowagi w niepewnym
otoczeniu
● Startegiczna Karta Wyników (BSC) - jest narzędziem pozwalającym na
osiągnięcie stabilności, równowagi i rozwoju przez organizację (obejmuje 4
perspektywy: finansową, klienta, procesów wewnętrznych oraz wzrostu i
doskonalenia)
6. DYNAMICZNE ZARZĄDZANIE
● trafne rozpoznanie migracji wartości
● opracowanie i stałe aktualizowanie modeli biznesu
● sprawnie działający obszar badania i rozwoju
 ● system wytwarzania w klasie światowej
● globalny i lokalny marketing

TECHNIKI WYKORZYSTYWANE W METODACH JAKOŚCIOWYCH

Najbardziej popularne techniki wykorzystywane w metodach jakościowych to:
● metoda delficka - dążenie do uzyskania konsensusu co do przyszłych zdarzeń w
opinii ekspertów
● analiza powiązań krzyżowych - określenie jakie zdarzenie będzie miało
przełomowy wpływ na przedsiębiorstwo w przyszłości i w jakim stopniu to zdarzenie
wpłynie na wystąpienie innych zdarzeń
● metoda scenariuszy - formułuje się prawdopodobne wydarzenia tworząc
wiarygodny i spójny obraz przyszłości

METODY ILOŚCIOWE:
- nie są w stanie uwzględnić nieciągłości zmian zachodzących w otoczeniu firmy
- nie są w stanie przewidzieć pewnych zdarzeń

METODY JAKOŚCIOWE:
- subiektywizm oceny
 - w metodzie scenariuszowej wzrost liczby analizowanych wydarzeń spowoduje
namnożenie akceptowalnych scenariuszy co doprowadzić może do paraliżu prac
analitycznych

Z praktyki:
- w 1980 r. Wise przeanalizował 1500 prognoz sporządzonych w latach 1890-1940 i
doszedł do wniosku, że tylko 40% tych przewidywań miało jakąś wartość
- Ascher opublikował studium dotyczące wyników prognoz statystycznych
- Błąd prognozy wzrastał w odniesnieu do okresów przekraczających 5 lat
- Odchylenia między prognozami pochodzącymi z różnych źródeł były bardzo
znaczące

KSZTAŁTOWANIE
OTOCZENIA POLITYCZNEGO
Interwencyjne działania firmy o charakterze politycznym obejmują:
1. Wywieranie nacisku na legislaturę podczas przyjmowania ustaw, regulacji lub
restrykcji handlowych
2. Uzyskiwanie funduszy rządowych na inwestycje kapitałowe oraz projekty w
dziedzinie B+R
3. Realizowanie strategii odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstwa
4. Negocjowanie kompromisów z innymi grupami nacisku
5. Wykorzystywanie wpływów politycznych w celu zablokowania wejścia na rynek
produktów lub konkurentów zagranicznych

DZIAŁANIA PRZEDSIĘBIORSTWA MAJĄCE NA CELU STWORZENIE

SPRZYJAJĄCEGO KLIMATU SPOŁECZNEGO OBEJMUJĄ:
● środki o charakterze ogólnym
● konkretne działania
OGRANICZENIA METODY POLITYCZNEJ:
● przedsiębiorstwa nie powinny przeceniać swoich realnych możliwości wywierania
wpływu na otoczenie
● powinny upewnić się, czy nie zapewniają sobie krótkoterminowego spokoju za cenę
kryzysów w przyszłości
● powinny być świadome, że mogą mieć miejsce zdarzenia, na które nie będą mogły
wywierać wpływu
● spokój osiągnięty poprzez kooperację może zostać opłacony stagnacją i regresem
rynkowym

METODA STRUKTURALNA - celem tej metody jest zwiększenie elastyczności firmy i jej
zdolności adaptacji do zmieniających się kontekstów. Można to osiągnąć poprzez:
● Dywersyfikacja działalności (kompetentnie przeprowadzona i zarządzana
dywersyfikacja zapewnia firmie wysoki stopień stabilności, nawet jeżeli poszczególne
rodzaje działalności narażone są na wysoki stopień niepewności np. Imperial
Tobacco)
● Alianse strategiczne (prawnie odrębne podmioty nawiązują współpracę mającą na
celu dzielenie się ryzykiem i kosztami oraz wykorzystywanie wspólnych kompetencji,
zasobów, technologii np. GM - Toyota)
● Integracja częściowa (specyficzna wzajemna penetracja przedsiębiorstw np.
systemy franchisingowe lub integracja strumieni informacji - Wal-Mart)
● Wielkie przedsiębiorstwo jako zbiór małych firm (przejmowanie małych
konkurencyjnych przedsiębiorstw, których produkty sprawdziły się na rynku np.
Johnson & Johnson)
● Koncentracja na istotnych kompetencjach (wyeliminowanie wszystkich tych
systemów, które nie są istotne z punktu widzenia osiągnięcia sukcesu przez firmę np.
wielcy kreatorzy mody czy Benetton)
● Koncentrację na zasobach strategicznych (firma powinna zidentyfikować
technologię, umiejętności i kompetencje, które umożliwiają przetrwanie i powodzenie
firmy w ciągu najbliższych kilku lat np. Canon)
OGRANICZENIA METODY STRUKTURALNEJ
● wzrost kosztów
● utrata kontroli nad istotnymi aspektami działania firmy (działania kooperacyjne)
● łatwiejsze wejście nowych konkurentów (koncentracja na kluczowych kompetencjach
- outsourcing)
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM przedstawić można w:
- wąskim znaczeniu - polega na ograniczaniu wpływu zewnętrznych,
nieprzewidywalnych czynników na organizację
- szerokim znaczeniu - oznacza podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie
stopnia oddziaływania ryzyka na funkcjonowanie organizacji i podejmowanie w tym
celu optymalnych decyzji

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM - jest systemem wielu metod i działań zmierzających przede

wszystkim do obniżenia stopnia oddziaływania ryzyka na funkcjonowanie przedsiębiorstwa
oraz do podejmowania w tym celu optymalnych decyzji.

KONCEPCJE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

- Koncepcja RISK MANAGEMENT
- nazywana koncepcją amerykańską, polega na traktowaniu zarządzania
ryzykiem jako synonimu zarządzania ubezpieczeniami
- Koncepcja RISIKO MANAGEMENT
- nazywana koncepcją niemiecką, traktuje zarządzanie ryzykiem jako częśc
zintegrowanego systemu zarządzania, a ryzyko jako integralną część
zarządzania

OPCJE DECYZYJNE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Istnieją sposoby ograniczania lub eliminowania ryzyka (tzw. opcje decyzyjne) Należą do
nich:
- działania zapobiegawcze
- redukcja ryzyka
- kompensacja ryzyka
- racjonalizacja ryzyka
- retencja ryzyka
- podział ryzyka
- unikanie ryzyka
REDUKCJA RYZYKA obejmuje:
- działania mające na celu zapobieżenie wystąpienia zdarzenia losowego i
ograniczanie jego skutków
- stosowanie specjalnych ubezpieczeń i kontroli jakości
- zmiana organizacji przedsiębiorstwa w celu minimalizacji ryzyka

KOMPENSACJA RYZYKA - oznacza równoważenie jednego rodzaju ryzyka przez inne, co

w konsekwencji powoduje redukcję ryzyka w części lub w całości. Nie wszystkie rodzaje
ryzyka się kumulują, czasami mogą się znosić. Polega na:
- takim zestawieniu działań przedsiębiorstwa, żeby podczas ewentualnej straty istniało
również relatywnie wysokie prawdopodobieństwo zysku, który pokryje te straty
- tworzeniu rezerw finansowych na wypadek wystąpienia zdarzeń losowych
- wyrównaniu ryzyka poprzez równoległą realizację kilku projektów

RETENCJA RYZYKA (zatrzymanie ryzyka) - jest świadomą decyzją o wzięciu na siebie

konsekwenji wystąpienia zdarzenia losowego. Opcja ta stosowana jest w przypadku, kiedy
redukcja ryzyka lub jego transfer są niemożliwe lub nieopłacalne.
W działalności gospodarczej istnieje w pewnej mierze możliwość unikania ryzyka. Działania
te jednak zaliczane są do negatywnych metod radzenia sobie z ryzykiem, gdyż uniknięcie
wszystkich rodzajów ryzyka jest niemożliwe.

PODZIAŁ RYZYKA - oznacza poszukiwanie wspólnika, który wraz z perspektywą zysków

zaakceptuje ewentualność straty lub redukcję ryzyka poprzez jego segmentację.