ፋንቲቲ እምፕል

1. ዙራሙሬ ማንዲጝ
1.1. እምፕላንቲ ሶኼት

1.1.1. ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ንሴስካው ሴዴድስትጚ

እንስሳት ከእሳት ቃጠሎ ሸሽተው

ሲሰደዱ የሚያሳይ ስእል

እሳት ሲቀጣጠል

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን ፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?

2. እንዳራ ቺኒትጝስ ጋሚን?

ከ. ሲፋንኩ ካስካስ ቹኒቲኑ ንባብ ስሬትስ ዴዴጞ ø ዙርፄ እያን፡፡

1. ንሴስካ አቔ ልውኑ ዳራ ፄዋኒይ?

2. አቕ ካዌኖ ካቻካቻኒስ ካዌንኩ ንሴስካ ዋሻ ታንቡን?
3. አጝጉራ እሊኩ ንሴስካሊቡካላኔታ ቲኪምሰቴኾማ?
4. አቕ ካዌኖ ቻፋቻፋቲንታስታ ሌግስ ፃይጝፃቲታ እንዳር ፄውጝ እይስቴ?

1.1.2. ጛርቱ ንባብ

ፅጌራዳስታ ጉንኪኒ

1
 የሳሳ ዳመናና የጠወለገ የፅጌረዳ
ስእል

ቤዴራ ንባብኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?ቴክልካትስ ይዎተስ ዝኩጝስ እንዳር እንዳር ፋይፄ?

2. ቴክልካው ካግት ይንታው እንዳሩ ዳንጉትሲ?

አዊው ምላኽ ሚንቺስ ዲሪቲት፣

ሴምላላ ካንተስታው ኻፄ ድርቢት፡፡

እንታ ድኹታ አምፕቲኒ ጉንኪኒስ፣

አዴር ቹቕፄይፅ እሪትሳ ቹቕፃዋ፣

እምቢት አዴር ይስጝፅ ግርቡዋ፡፡

ዳማኪ ቴስፊላ አን ክቻውቹ ኩዋ፡፡

ጝሺኪ ካሰውችኾ ኽሳንቲ ጉዳይሲ፣

ዚሩስ አሉዋይፄ እያማንቲ ናማ፣

ዳራኪ ቹቕፃውሌስ ካስኾ ፌያማ፣

ፅጌሬዳው ስር አኾ አታ ቼጌርስታማ

ፋሌንጋ ይንታማ ብኖጊ ዋኽፃኒ፣

አዊውሳ ምላኾ ካላያ ጝሺ አሪ እሉዋኒ፡፡

ታምባውሌስ ይጉኻ ፍንሾ ካሱሲ፡፡

አቒክላ እንጚታ ችግሮ ኩስጝሲ

2
 እርዳታውሳ አታማ ካላልናማ ክሩሲ፡፡

ዛኽካ አፄብካ ብሬ እሲያኒ፣

ትይቶ ቶኬስጝ ዝክሮ ዴጌሳኒ፡፡

እንጚጊ ዎይማጋው ጚስ ቴኬማቲው፣

ሼውዴስ ያኹኒ ፍናፍና ፄዋቲው

ይዎትስ ዝኮኩስ አቕ እርዳትጛቲው፡፡

(ከበደ ሚካኤል፡፡/1934 ዓ.ም/፡፡ ታሪክና ምሳሌ 1 ኛ መጽሃፍ አዲስ አበባ፡፡ወደ አዊኛ አጥሮ የተመለሰ)

አንቤባማ እርዳትስትጝ

በ. ሲፉንኩ ካሲካስ ግትሙ ካንቲስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ፅጌሬዳ ጉንኪኒዴስ ፋቱኽ እንዳራይ!

2. ጉንኩኒ ፅጌረዳ ፋቱኽሳ ፄውይኾማ?
3. ግትሙ እንፅኼንት እንዳርማይ?

1.1.3. ካልካ

በ. ሲፉንኩ ካልካስ ምስሌ ኽይካዋ ድቑዋን፡፡

1. ችካን 2. ፍር 3. ካቺጝ 4. ቡኪጝ 5. ድኪ

ከ. ሲፉንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

1. ቾቻ 6. ፍር
2. ኩቺጝ 7. ቼሌፍጝ
3. ካታካትጝ 8. ኣሬችጝ

3
 4. ፃይፅጝ 9. ሴዴድስትጝ

5. ድቭቕጝ 10. ሙፅድ

ኸ. “ከ” ዎጌንዴስ አስብስ ዲግጝንኹሳ ጎሌልጝስ “በ”ሾስ ድንግርሳን፡፡

ቴ.ቼ በ ከ

1. ሴምላላ በ. ቲፒታ

2 ቹቕፂ ከ. ውል

3 ጉንኪኒ ኸ. አምፕዳ ዝኩኽ

4 ዎይማጋው ሸ. ጋቤዝጝ

5 ዴጌስጝ ሰ. ኻፄ ድርቢት

ሸ. ቴኬማቲው

1.1.4. ኬሌቴፍጝፃማ ኣንቤብጝ

‹‹ጉንኪኒስታ ፅጌራዳ›› ናውሳ ግትሞ ክንፅፃንቲ እያው ሜሜሪስስታ ጊዝስ ክንታንትካ ባኔባንቶ
እንጅኩፂዴስ ጁዬካማጊ ግትሞ ኬሌቴፍጝፄካማ ኣንቤፓን፡፡

1.1.5. ሳዋሳው
ሳዋሳው

እምትጝፃንትካ፡- እምፕል ካሎ እሊው ካልሊ፣ እምፕል አኼሮ እሊው

አኼርሊ፣ እምፕል ዲብቴርቶ እሊው ዲብቴርትሊ እምትጝፃው እምትጝፃንቲ
እስቴ፡፡

አውጚ ኮንኪዳ አገሌጌላንኩ እምትጝፃንትካ፡-

4
1. እስታ
2. (እን) አኽጝስ፣
3. ያኹኒውላ ፣
4. ያኼስጉ፣

5
 ምሳሊስ፡-
1. ኣሌሙ ዴዴጚ፣ አልማዝ ኩፂ ሌጌሴማኸ፡፡
2. ኬቤድ ቅዳሚኺስታ ኣንትጝስ ካሌ፡፡
3. ጚ ጚኾ ካቱስ፣ኣን ዴሜካ ይቹሾ ካሴ፡፡
4. ይታላ ላኹዊኾ፤ይቹ ዴሜካ ታስትኾ፡፡

1.2. ላጛንቲ ሶኼት

1.2.1 ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ሳሜን ካንካው ፓርክ

የሰሜን ብሔራዊ ፓርክ ስዕል ይግባ

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ ካንቲን?

2. ንባቡ ጛሪዴስ እንዳር ማሊን?

ከ. ሲፉንክ ካሲካስ ቹኒቲኑ ካንቲስ ክችክቼ ኣሳቦ ድቑዋን!

1. እን ፓርክ ኣዊይ?
2. ፓርክ ኣጌርስ እያውሳ ትክሞ ዛራዛራን?
3. ፓርካኻዳ እግስታንኩ ንሴስካዋ ድቑዋን?

ኸ. እንዴስ ኩክራ ዝኩንኩ ካስካዋ ክችክቼ አሳቦ እሚኹሳ ፊደሎ ጎሌላን፡፡

6
 1. እምፕል ዙሪሙሪዳ አግስታንኩሳ ፍትሬትኩ ካናኻፅካዋ፣ ካዌንኩ ንሴስካዋስታ ጉዋኻ ቻኽካዋ
አንኬባኬብጝስ ኬሌልስትኹ ስፍሪ––፡፡
በ. ውታኺ ከ. ካን ኸ. ፓርክ ቨ. አይክ
2. ሳሜኑ ፓርክ አግስታው ዋዳይ ?
በ. አዊዳ ከ. ዎሉዳ ኸ. ጎጃምዳ ቨ. ጎንዴርዳ

1.2.2. ጛርቱ ንባብ

ካዌኑ ትክም

ሰዎች ደኖችን ሲጨፈጭፉ፣ ለከብቶች ሲያያስግጡና

ኣልፎ ኣልፎም መንጥረው መኖሪያ ቤት ሲሰሩ
የሚያሳይ ስዕል

ቤዴራ ንባብኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?

2. ፁፉሳ ጛሬ ካንቲካማ እንዳራይ ጋሚን?

ካዌንካ አቒያስ ሜንችካ ትክምካዋ እያና፡፡ ዙራሙሪ አይሩሳ እግልቶ ማንዳና፤ እሪ እሉዋታኪላ ምክንያታ
ያኻና፡፡ ብታኻሱሳ አኾክላ ማንዴካማ እጂፃና፡፡ ኽብፂክላ ሻራሻርስታቲታ ሜኬታና፡፡ ኻፂ ቤሴቓኒ
ማዳባሪታ አጌሌጌሌ፡፡ አዋውሳ እንኩዊንቶኪላ ሜኬታና፡፡ያኼስጉ ጛውሳ ትክሞ ጉድጛ
እርዳትስትካያስኩስታ አላፍት እንኮኽስታቲኩ አቕስ ካዌንካ ቻፋቻፍስታና፤ሌግስ ታንኬንጛና፤ ሼቴፍስታና
እግ ፌኬዳያውላ ጛታፋስ እጋፊ ዳድስ ሴፌራና ፡፡ ሴፌሩኑሳ ብቴ ኩክሪስቴ አሬሴካማ ቕዙ ኽብፂ
ኩሪስ ቑፅስታማ ካሳታ ፄዋና፡፡ እንታኮንኩ ጉዳጋንኩ ቴግባርካ ምግቡ አሪ ምርት ኔኬታታ ምክንያታ
ያኻኒስ ፤ብቲክላ አሬ ኮቴ ዋግፃቲታ ፄዋና፡፡ እኒጛ አቒ ፌቴሩክ ጉዳንትካ ቴግባርካ ዙራሙሬ ቤሬኼትሾ
ኪሳና፡፡ምግቡ አሪው ችግርስ፣ክርጝስስታ ስዴትስኪላ ምክንያታ ያኻና፡፡

ክምካዋ ካዌናኻዳ ሚፃማ ጋፂፅጝኪላ እሊው ችግሬኽ፡፡ ክምካ ካዌናኻዳ አሴሜርጛኑ ጉዝማ ሊግካ
ቴክልካዋ ዱንፃና፤ካንካኩሳ ኻፅካዋኪላ አንጌፋና፡፡ እንዴስ ጁኽሳ ካዌኑ አብት ማናማኔ፡፡ ካዌንካው
7
ማናማንጝ ኩፂ ካዌንኩ ንሴስካ ሴዴድስታንታ ጁፃ ያኼ፡፡ እን አኽጝስኪ “ዲጊዴስ ዙርፃያሱ አባላሚ ብኖ
ካዬ” እስታውስታጊ እንሳ ቴግባሮ ዲጊዴስ ቲሪፅጝ ውላ አጌር አቕቱ አላፍትያኼ፡፡

አንቤባማ እርዳትጝ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ካዌኖ ድፃንኩ ኣጂይ?

2. ንባባኻዳ ዛራዛርስቱንኩ ካዎንካ እንዳራ ኣግፅጝስ ካላን?
3. “ዲጊዴስ ዙርፃያሱ አባላሚ ብኖ ካዬ” ናውሳ ፁፉ ንባብሊ ዋትጜ ዛኽጝፂን?
1.2.3. ካልካ

በ. እንዴስ ኩኩራ ዲጉንኩ ካልካስ ምስሌ ኽዮ ድቑዋን፡፡

1. አቓግቢቲ 5. ፉዋፉዋቲ
2. ኩክራ 6. ኻልት
3. ፍትሬትካ 7. ሼሌምጝ
4. ዎውርጝ

ከ. ሲፉኹ ቴራግድማኻዳ ዝኩንኩ ካልካስ ፌሬስፅካ ኽይካዋ እያን፡፡

ቴ.ቼ ኽይስታንቲ ካል ፊሪስፂ

1 ቼዋንቲ

2 ሚፂ

3 ልግስ

4 ካዌና ብጅካ

8
 5 ካን

6 ኩክራ

7 ማንዲጝ

1.2.4. ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

እንዴስጃላ ;;ዲጊዴስ ዙርፃያሱ አባላሚ ብኖ ካዬ;ናው ጛሪስ ጛረቱ ንባብዳ ዲጉኽሳ ፁፎ ቤናኻዳ ባኔባንቶ
ጅይካማጊ ኬሌቴፍጝፂካማ ኣንቤፓን!

1.2.5. ሳዋሳውስታ ፃፊጝ

በ. ሲፉንኩ ዲብቴርትካዋ እምትጝትጝፅካ ቴኬምስቲካማ እምትጝፃን ፡፡

1. አባራስታ ልክና ኣራኹና፡፡

2. አባራስታ ልክና ኣሬባቲውስ ዲብስ ጌዌስጙና::
3. አባራስታ ልክና ኣይሎ እንካንጛና::
4. ኬቤድስታ እንትኪላ እኖጂሊ ሾሜጌልታንታ እቑስቲካ፡፡
5. ኣድጉዋታዋ ኣባራዋስታ ልክናዋ አሬክጝፅጝስ ኣሴብና፡፡

1.3. ሹኻንቲ ሶኼት

1.3.1 ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ
ፉዲው ካን

9
ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ስሎ ካንቲካማ እንዳራ እርዳትስቲን?

2. ፉዲ እስታውሳ ካኖ ታቕካማ?

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ካንቲስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ፉዲ እስታው ካን አግስታው ዋዳይ?

2. ፉዲው ካኑ ጛሪዳ አግስታው አኒኒ እንዳርማስ ቴኬሚ?
3. ፉዲው ዙራሙሪዳ ካዌናኻዳ አግስታንኩ ንሴስካዋ ዛራዛራን?
4. ፉዲው ካን ዙራሙሪዳ አግስታንኩ ግባርካዴስ እንዳራ ክንትኔ?

1.3.2. ጛርቱ ንባብ

ቦጋሉስታ ኽራው ባኩ ኩስጚ

10
ቤዴራ ንባብኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?

2. ስልዳ ካንትስታንኩሳ ንሴስካዋ ስምስ ታቑንኩሳ ስሞ ድቑ?

ቦጋልስታ ኽራ ምንግስትኩ እንፃኽስታንትካኽ ፡፡ ባይሉስታ ቱሪዝሙ ቢሩዳ ሚንቾ አሜቶ እንፃኽስቴካ፡፡

ቱሪዝምዴስ አግስታው ባርኾቼሱሳ ምንዛሬ ጉድጛ ያቔካ፡፡ አሜትቺፋ ሜንችካ ባርኾቺስኩ ጎቤናንትካ
ይንታኒስ ካንትካ፡፡ እንፅኺው ቤኑ ምክንያትስ ሜንችካ ኢቶፒያኩ ዙራሙርካስ ዙራዙርካ “ካዌንካዋስታ
ንሴስካዋ አንኬባኬባማ እሚጝስ ኽሉቺፋስ ቴኬምስትጝ” ናውሳ አሳቦ ውላ አቕስ እርዳትፅጝስ ሜንቾ
እንፃኽስቴካ፡፡ ካሱኑዳጊ ካዌንካዋስታ ፓርክካዋ ካንታውስ ዋትጛ ማንዲጝ ፋይፃው አኽጘ ø ክንትፃና፡፡

ይቶፒያኩ አጌርኩ ፓርክካውሳስታ ካዌንካውሳ ፋይስቶ ካንታውስ ኹሉቺፋ እርዳትፃና፡፡ እን አጌራዳ

ሚንቺት ኑንኩስ ማንዲስቱንኩ ካዌንካስታ ፓርክካ ዝኩጘ ø ኪላ አቕፃና፡፡ ሰሜን ካንካው አጌሩ ፓርክ፣
ፉቺ ክዩስታ አዋሹ አጌሩ ፓርክካ አንኬባኬብጞ ø ፋይፃንኩ ክቻዴስ ባንኩ አኽጞ ø ጌሌፃና፡፡ ማንዲስቱንኩ
ካዌንካዋ አንኬባኬብጝ ኬውጛቲውሳ ሚፄ ቱሪስትካዴስ አግፅጝስ ካሊፃው አኽጞ ø ክንትፃና፡፡

ቦጋልስታ ኽራ ፓርክካዋስታ ካዌንካዋ አንኬባኬብጝስ ካሊፃንኩ ዳድካ ክቻዴስ እምኘል ካዌንካው

ዙራሙሪዳ ንሴስካዋ አሴሜርጝፅጞ ø ባይጝ አኽጞ ø ሼው እፃና፡፡ ትክላሊስ ካዌንካዴስስታ ፓርክካዴስ
ቴኬምስታንትካ አኽጝስ ካዌንካዋ ኔክትጝጚዴስ ኔፃ ፄዋማ ማንዲጝ ፋይፃው አኽጘ ø ኽሉቺፋ ጌሌፃና፡፡

11
ፄውኑ ፅሬትስ ናኪኒ ጊዝዳ ሜንችካ ቱሪሰትካ እን አጌራ ቱዌካማጌኽ፡፡ ካንካውስታ ፓርክካው ዙራሙሪዳ
ኪስካዋ ጛው እልስ ካንትጝስ ካሌካ፡፡ እንፃኽስታኑ ጉዳይዳኪላ ሼውውሳ ታምብጞ ø ጄሜርካ፡፡ (4 ንቲ ቤኑ
ኽምባ ኽይፂ ኮንኪው ክንታንትካው ሜፃፍዴስ ፣ፍን 10 ኩታ ካፅስትኹዊ)

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ሲፉንኩ ካሲካስ ንባቡ ካንቲስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ቦጋልስታ ኽራ ዋታኮውሳ ባኩሳ ቴግባሮ ኣኮሜቹን?

2. እኑት ኣጌራዳ አቕስቱኑኩ ፓርክካዋ ዛራዛርጝስ ካሌናማ?
3. እንቶጂሱ ዙራሙሪዳ ዝኩንኩ ካዋናብጅካ ዎሼን ዎሼኒይ? ስሞ ዛራዛራን!
4. እንቶጂሱ ዙራሙሪዳ እምፕል ካዋናብጄ ኣግፄኒ እንዳራ ፄውታን?

1.3.3. ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ምስሌ ኽዮ እያን፡፡

6. አሊ

1. ፍትኽጜ

2. እጁ

3. ኣኒኒ

ከ. ሲፋንኩ ካልካስ ፊሪስፄ ኽዮ ይቱኒዴስ ፋሌንጋ ዴብቴርቶ 4. ካናኻፂ

ሲራን!

1. ቤናንቲ 4. ግግዊ
2. አሴሜርጝፅጝ 5. ኬውጛቲው
3. ማንዲስቱኽ

1.3.4 ኬሌቴፍጝፃማ ኣንቤብጝ

12
እንዴስ ጃላ “ቦጋሉስታ ኽራው ባኩ ኩስጚ“ ናውሳ ፁፎ ቤናኻዳ ባኔባንቶ ጅይካማጊ ድምፆ እንኮኽፅጝስ ኣንቤፓን፡፡

1.3.5 ሳዋሳው

ሲፉንኩ ካስካዴስ እምትጝፃንቴ ጎሌልትካማ ፍሻን፡፡

1. አይጛ ዲኪቲ ሺኾ፤ ያኼስጉ ቑንዳስታማ ኹርኾ፡፡

2. ማሙ ካስኾ፤ ኬቤድ ዴሜካ ይንቱኻ፡
3. ቻሞ ኣኹኪ ስዮ ጄፓይፄ፡፡
4. ኣቡኔኪ ታኻ፣ ልክኒ ናካ ኣንታሊን፡፡
5. ፌሬድ ታይካዋ ማንዴ፤ ኣጋሉስታ ሞላ ዴሜካ ጌቤላ ካሱና፡፡

ፋንቲቲ ላጛ
ዳዱ ዴክት
2.1. እምፕላንቲ ሶኼት
2.1.1. ቹኒትጝስታ ዙሚጝ
ዳዱ ዴክት ሜዝሙሩ ግትም

ቤዴራቹኒቲጝኩ ካሲካ

13
በ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ እርዳትስቴን?

2. ሜዝሙሩ ግትምዴስ እሚ እንዳራኒካማ ጋሚን?

ቹንታማ እርዳትስትጝኩ ካሲካ

ከ. ሲፉንኩ ካሲካስ ግትሙ ካንቲስ ዙርሜ ድቑዋን፡፡

1. ኹሉቺፋ ልቡናማ ማኪናዋ እሽትጝ እንዳርማስ ቴኬሜ?

2. ማኪናዋ ጊጝጝፅስታ እሊኩሳ ኬዴምጝ ካሊጙ ምልኻትማ?
3. ማኪናዋ እሽታንቲው አላፍት እንዳርማይ?
2.1.2. ጛርቱ ንባብ

ሾፌር ግርማው ሳሲትጝ

ቤዴራ ኣንቤብጝኩ ካሲካ

በ. እንዴስ ሲፉንኩሳ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ንባቡ ጛሪዴስ እንዳራ ጋሚን?

2. ሾፌርካ አሬኽትስ እሺትጝስታ ፌቴራኑ እጋፊ ቴግባር እንዳርማስ ታምፄ?
3. እምፕልካ እምፕልካ ሾፌርካ ሳሲታኒስ ታምፃኑ ችግር እንዳርማይ?

ግርማ ቺትጛው እንፂጝኒትሳ አቶቢሳዋ እሽትጙ እንፅኺሴያኽ፡፡ አቶቢሳዋ እሽቲጘ ø ጄሜርኹ ጊዝ እምኘል
አሜትስታ ኪንዲ ያኻ፡፡ እምኘላቺ ስግላስ ጁዋማ ማናኻራኻዳ ቱዋማ ማኪናዋ ጉሽፅኾ፡፡ እርዳታንቲኪላ
እንጚዳ እሺኾ፡፡ እርዳታንቴ እቑዊጝስ ቻግኒኩሳ ዳድቴኖ እቑዊጘ ø ጄሜሩታ ማኪና ዋኽትኾ፡፡ ላጜታ
ፊትካ አቖ ዴሜካማ ፅክራ ሴስታ አቖ ማቺፃማ እንዝጚ ጄሜርስትኾ፡፡ ዳድዳኪ ትራፊክ ኣግፃማ ፊቲስ
ኪፂስታኒ ግርማስታ እርዳት ሌንዴዱና፡፡

14
ግርማ አቶቢሳዋ አሬኽትስ እሽቲጘ ø ጀሜርኾ፡፡ ግርማው ጎንዳ እንጅኩዊት እምኘላ ኹና “አዴር ልቡ ኔታ
እሽቲ! አዳጊ ታንባውያኽ፤ ኔኾ፡፡ ጚኪ አዴር ቕኘ ኔይ! እንዳርማ ሚፅኹ ኩዋ!” ንኾ፡፡ እምኘሎ ስፍሬ
ታንቡንታ ጎማ “ዶሽ…ሽ …ሽ” ንጘ ø ጄሜሩስ ፍትኔቶ ኔኬትፃማ ማኪናዋ ቲሪፅኾ፡፡ ኪሳውሳ ጎማዋ እሚያሱ
አኽጝስ እርዳታንቲ ዙራሙሪስ አግስታው ኬቴምዴስ ጎማዋ ያጌምባኺስታ ዳድቴን ቼጌርስቱና፡፡
ሲፍፄታኪ ናቕትዳ እንጅኩዌሽቲት ኹና “እንት ትራፊኩሳ ዴንቦ ኬቤርፃቲው እንዳርማይ?” ኒኾ፡፡
ልንዴትስ ግርማኪ እን ኩፂ ታክሲሉ ዲብ ያኻማጉ ያኼስ እስታማ ፌቴርስትኹ ጋቲው ጋይ” ንኾ፡፡

“ካንት! አዳጊ ታንቡኒ ይዳኪ ያኻ ክዳ ታንባውሳ ጉዳቶ ማሌማ? እን አኽጝስ ክምንታ ድፂ ያኻቲታ
ሲፋንኩሳ ትራፊክኩ እግካዋ ሲፍጝ እይሰቴ፡፡ ላኹ፣ኹሉቺፋ ሌዎሾሱሳ ዳዶ እምቴታ እሽቲ፡፡ ላጛንቲ፤
ፊትካ አቖ ማቺፄኪ፡፡ ሹኻንቲ፤ ፌኬድስታያሱ ስፍሪዳ ማኪናዋ ቲሪፄኪ፡፡ ሴዛንቲ፤ ልኩቴንካው ዳድዳ
ታንቢስ ልኩቴንካ ቤዴራንታ ፂፒ፡፡ ኣንኩዋንቲ፤ ዳድኩሳ ምልኻትካዋ ሲፋማጊ እሽቲጝ፡፡ ዋልታንቲ፣
ክንቲጝናሱ ዙራሙሪዳስታ ዝብ ሚንቻኩ ዙራሙርካዳ ኽስኹሳ ትንካኬ ፄውጝ እይስቴ፤ ክችክቺ
ጋውማ?” ኒኾ፡፡ ማቺፁክሳ ፊትካ አቖ እሊት ማኪናስ እይኒዴስ ፋሌንጋ ትንካኪስ እሽታማጊ ሜኬሪስ
ታምፅኾ፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝኩ ካሲካ

ከ. ሲፉንኩ ካሲካስ ኬች ኬችስ ኩስጝቴካማ ታምቢኑሳ ኣሳቦ ቤንኩ ኣፄብስ ዲግሳን፡፡

1. ማኪናዋ እሽታንቲዴስ እንዳራ ፄውጝ ማንዲስቴ?

2. ግርማት ማኪናው ዳዳ ቲሪቴኹ ምክንያቲ እንዳርማይ?
3. እምፕል ማኪናስ ፌኬድስትኹ አቒው ሚንችትዴስ ጃላ ቻኒጝ ታምፃው ችግር እንዳርማይ?

2.1.3. ካልካ

በ. እንዴስ ኩክራ ዝኩንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬትስ ኽዩ ድቑዋን፡፡

1. ማኪና 4. ቴንኬክስትጝ
2. እሽቲጝ 5. ጋቺጝ
3. አላፍት 6. ዝቕጝ

15
ከ. ሲፉንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬትስ ፊሪስፂስ ዲብ ቴርቶ ሲራን፡፡

1. ድፅጝ 6 ፉሪጝ
2. ጊጝጝ 7 ሳቒጝ
3. ልኩቲኒ 8 አፄብ
4. ቼልቲ
5. ኣዳጊ

2.1.4. ኬሌትፍጝፃማ አንቤብጝ

እንዴስ ፍና ጛርቱ ንባብዳ ዲጉኽሳ ‹‹ ሾፌር ግርማው ሳሲትጝ›› ናውሳ ግትሞ ቤናኻዳ ባኔባንቶ ጅይካማጊ
ድምፆ እንኮኽፂካማጊ ኣንቤፓን፡፡

2.1.5. ሳዋሳው

በ. ሲፉንኩ ዲብቴርትካዴስ እምትጝፃንትካዋ ጎሌሌትካማ ፍሻን፡፡

1. አለሚቱ ጌቤላ ካታ፤ያኼስጉ ሌቤቶ ጄውጘ A ኪ ጄሜርታያ ፡፡

2. ክንትፅፃንቲ ቤናኻ ቱዋ፣ ያኼስጉ ክንፅፅጘ A ጄሜራያ፡፡
3. ባይነስ ጚቹሊ ጌቤላ ካስኾ፤ ልክና ዴሜካ ጝኖ ማንዴታጊ፡፡
4. ጚ ኹሉቺፋ ፂንስጘ A እንካንቴ፤ ጚፄ ዴሜካ ኣንቤብጘ A እንካናላ፡፡

ከ. ሲፉንኩ ኔፄልካ ዲብቴርትካዋ ፃምሪ ዲብቴርትሾ ዙርፃን፡፡

1. በ. ከቤድ ክንቲጝና ካስኾ፡፡

ከ. ከቤድ ፍታኔ ፌቴንስትኾ፡፡
2. በ. አሌሙ ኩሚችያኽ፡፡
ከ. አሌሙ ክንፅፃንቲያኽ፡፡
3. በ. ልክና ጝኖ ፃታ፡፡

16
 ከ. ልክና ክምካዋ ፃታያ፡፡
4. በ. አስራት ጚቹሳ እንካኔ፡፡
ከ. አስራት ኽሳንትካዋ ኬቬርፃላ፡፡
5. በ. አስማር ጌንዜቦ እንካንቴ፡፡
ከ. አስማር እንፅኼ እንካናላ፡፡

2.2. ላጛንቲ ሶኼት

2.2.1. ቹኒኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ባይልኩስታ ዝቤንኩ እንዜጝትጝፅካ

ቤዴራ ቹኒትጝ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን ፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ እርዳትስቲንታ ክንፅፃንቲስ ድቑዋን?

2. ባይልኩ እንዜጝጝፃንትካ እስታንኩ ዋሼንይ?

ኣንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፉንኩ ካሲካስ ዴዴጝ ዙርፄ ድቑዋን፡፡

1. እንታፋዳ ዝኩንኩ ባይልኩ እንዜጝጝትጝፅካዋ ዛራዛራን፡፡

2. ላምባ ጋቲታ እንዝራንኩ እንዜጝጝትጝፅካ ዝኩናማ?

17
 3. ንሴስካስ ቴኬምስትናኩ እንዜጝጝትጝፅካ ዎሼኒይ?
4. ብቲዳ እንዝርጝስ እንዜጝጝትጝፅካ ድቑዋን ፡፡
5. ኣምፕዳ ቤሬራንኩ እንዜጝጝትጝፅካዋ ድቑዋን፡፡
6. ኣኹዳ ኣጌሌጌላንኩ እንዜጝጝትጝፅካዋ ዎሼንካይ?

ከ. ሲፉንኩዴስ ኣሳብስ ኽስኹስ ዲግጛንኩሳ ‹‹ከ››ዴስ ‹‹በ››ሾ ካፂካማጊ

ድንግርጝፃን፡፡

ቴ.ቼ በ ከ

1 ባይሉ እንዜጝጝትጝፂ በ. ሩምብላ

2 ባሩ እንዜጝጝትጝፂ ከ. ሜርኬብ

3 ኣዲዱ እንዜትጝጝትጝፂ ኸ. ፋይስትኹ ስፍሪዳጊ ፉራው

4 ኣይሩ እንዜጝጝትጝፂ ቨ. ብሽክሊሊታ

5 ኤሊኮፍታር ሰ. ብቕሊ

ሸ. ባቡር

2.2.2. ጛርቱ ንባብ

ዳድኩ አዳግካ

18
ቤዴራ ንባብኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ፎቱዴስ እንዳራ እርዳትሰቲን?

2. ዳድኩ አዳግካዴስ እንዳራ ጋሜኹ?

ማኪናው ኣዳጊ ጌፄርዳ ያኻ ኬቴምዳ ሜንች ችግር ታምቤ፡፡ ስፍሪ ስፍሪዳ ኣቒዳኪ ያኻ እሊኩ
ንብሬትካዳ ታምብኹሳ ኣዳጊውሳ ኣኺኔስታ ንባሮ ኩፕፃማ ኣቕፃው ትርፊክዴስ ጄሜራማ ፖሊስኩ
ሞይቴንያኽ፡፡ እንጚ ችግር ኣጌርታ ካንትኑሲ ጋያ አይልስ ደሜካማጊ ይንቱታ ኣጌር አቡቑ ፖሊስ
ኮሚሽንዴስ ኣግስትኹሳ ንባሮ ካንትጝስ እንታኮው ችግርዴስ እምቢታማ ፊጝ እይስቴ፡፡

ዲጊስ ፌዴራል ፖሊስ ኮማሺኑ ኾት ጌሌፅኹታ 2013 ም.አሜትስ ዋልታ አርፍካዳ 1848 ኣቕ ማኪናው
አዳጊስ ክሩንታ ጌሌፃ፡፡2013 ም.አሜቶኺስታ ፓሊስ ኮሚሸን ዴሜካማ ጌሌፁኽስታጊ ሴኒ 2012
ም.ኣሜትዴስ ቴሳስ 2013 ም.አሜትኺታ፣ 20600 ማኪናኩ አዳግካ ኬሴትስቱንታ፡፡ እኒጛ ኣዳግካዴስ
ኬፍቲኒ አዳጊስ 1848 አቕ ክራኒስ፣ 2646 አቕዴሜካ ኬፍቲኒ አዳጊስ ቑፀስቱንኩ፣ 2565 አቕ ዴሜካ
ልቓስ አዳጊስ ቑፅስቱንኩ፣ 2565 አቕ ጝሹላ አዳጊስ ልቓስ ቑፅስቱንታ አቕፃ፡፡ እንዴስ ድምክና ጌንዜብዳ
ታምብኹሳ ቑፃቶ ካንትኑስ ዋልታ አርፋሲ 495 ሚሊዬን ያኻው ብር ድኹታ ጋሚሰታ፡፡

እንጚጊ ታምብጝስ ካሉኺ ዳዱ ፃንኩት ችግር ዝኩጚ፣ ማኪናዋ እሽታንትካው እጋጋው ፍካዶ ፍሻንኩ
ሚንቻማጊ ኣግስትጝ፣ እምፕልካ እምፕልካ እሽታንትካ ዴሜካ አሬኽትስ እሸታኑ ኣኽጚ፣ ማኪንካ ጊዝስ
19
አፄንስታውሌስ ይጉጚ፣ ሜንች ልኩቴን ጋያውላ ኬቴማኻዳ ልኩቴን ዳዳ ፃንጌኻሳ እሚካማ እንዜጝጘ A
ባይጝስታ ልኩቴንካው እንዜጝጚውሳ ዳብዜ ካንታንውሌስ ዳዶ ኬውጝፃንኩ ኣኽጝስያኽ፡፡ (federal Polic
Commissian 3march 2021/Addis Ababa)

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፉንኩ ካሲካስ ካልስ ዙርፃን፡፡

1. “ዳድኩ አዳጊኩ ውቴትካ “ናው ፁፋኻዴስ ማኪናኩ አዳግካ ታምፃኑሳ ቑፆ ዛራዛራን፡፡

2. “ዳድኩ አዳጊኩ ውቴትካ” ናው ፁፋኻዴስ እርዳትስትንኹታ እንታኮዊ ችግርዴስ ፊጝስ እንዳራ
ፄውጝ እይስታውታ ኬች ኬችስ ኩስጛን፡፡
3. እኒጛ አዳግካ ታንቡኑ ምክንያትካዋ እርዳትፃን፡፡

2.2.3. ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካዋ ንባቡ ስሬትስ ፃዩኑሳ ምስሊ ኽዩ ፃፋን፡፡

1. ፓሊስ 4. አሬኽት
2. እጋጋው 5. ድምክና
3. ኬሴትስትጝ 6. ኬውጝፅጝ

ከ. እንዴስ ኩኩራ ዝኩንኩ ካልካስ ፊሪስፄ ኽዮ ፃፋን፡፡

1. ልቓ 4. ሚንቻማጊ
2. አፄንጝ 5. ፃንጌኼ
3. ፃንኩት

2.2.4. ኬሌትፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝቤንዳ “ዳድኩ አዳግካ” ዲጉኽሳ ፁፎ ቤናኻዳ ባኔባንቶ ጅይካማጊ ድምፆ እንኮኽፂካማጊ
ኣንቤፓን፡፡

2.2.5. ፃፊጝ

20
 ታክስፂ፡- ፃምሪ ዲብቴርት ንጝ ላጛስታ ላጛዴስ ጃላ ኔፄልካ
ዲብቴርትካ እምትጜካማ ዲጋኒስ ፌቴርስታው ዲብቴርቱ
ኣይኔትያኽ፡፡

ሲፉንኩ ኔፄልካ ዲብቴርትካዋ ፃምሪ ዲብቴርትስ ዎኬርጝፂካማ ፃፋን፡፡

1. በ. አሌሙ ድሜ ዳዱሳ ሜብራቶ ካንትኾ፡፡

ከ. አለሙ ቲርኾ፡፡
2. በ. ኬቤድ አምሉ ሜብራቶ ካንትኾ፡፡
ከ. ኬቤድ ዳዶ ኬውኾ፡፡
3. በ. ልክና ምሹ ሜብራቶ ካንቴኾ፡፡
ከ. ልክና ቲሪጝስ ቴንኬክስቴኾ፡፡
4. በ. ኽራ ዳዴስ ፃንጌኻሾስ እንዜጝትኾ፡፡
ከ. አስማር ዳዴስ ሌዋሾስ እንዜጝትኾ፡፡

2.3. ሹኻንቲ ሶኼት

2.3.1. ቹኒትጝስታ ዙሚጝ
ሞባይልስታ ማኪናው አዳጊ

ስልክ እያናገሩና መልዕክት እየፃፉ

መንዳትን የሚያሳይ

ቤዴራ ቺኒትጝኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ጛሪዴስ ጂይካማ እንዳራ እርዳትሰቲን?

2. “ማኪናው አዳጊስ ትኩት ››እስትኹ እንዳማሲይ?

21
ከ. ሲፉንኩ ካሲካዋ ቹኒቲኑ ካንቲስ ዙርፄ ድቑዋን፡፡

1. እምፕል ሹፌርዴስ ማንዲስታንኩ ትንካክካዋ ዛራዛራን፡፡

2. ሹፌርካ ማኪናዋ እሸቴካማጊ ስልኬ ዙማትጝፅጝ አኹኪ እንፅኼንቶ እንፃኽጝ እይሰቴማ?
ኣናጚ ጊዛይ እንዳርማ ታምብጝስ ካሌ?
3. አልኮሎ ዝቓማ፣ ሞባይልስ ዙማማጊስታ እንፅኼንቶ እንፃኻማጊ ማኪናዋ እሸትጝ ችግሮ
ታምፅጝስ ካሌማ ?

ኸ. ሲፉንኩ ካሲካስ አሰማምጛውሳ አሳቦ እሚኹሳ እምፕል ዙርፄ ጎሌላን፡፡

1. አዳጊስ ምክንያታ ያኻያሱ ዋሺኒይ?

በ. እሽታማጊ ሰልኬ ዙሚትጝፅጝ ኸ. አሬኽትስ እሽትጝ
ከ. እሽታማጊ እንፅኼንቶ እንፃኽጝ ቨ. ልቡናማ እሽትጝ

2.3.2 ጛርቱ ንባብ

ትራፊክኩ ሜብራትካ

22
ቤዴራ ንባብኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ትራፊክኩ ሜብራትካ ዋታ ኮንኩይ?

2. ትራፊክኩ ሜበሪትካ አዳጊሊ ዝኩኽ ታምትጚ እንዳርማይ?

ማኪንካዋስታ ልኩቴን ኣቖ ፌያፌይጝፃንትካ ሜብራትካ ላጛስ ቤንስታና፡፡ እኒጛኪ እንዝራንትካዋስታ

ልኩቴን ኣቖ ፌያፌይጝፃንትካ ሜብራተኩ ምልኻትካኽ፡፡

እኒጛ ሜብራትኩ ምልኻትካ ኬሌምስ ጌሌፅስታና፡፡ እንዝራንትካው ፌያፌይጝፃንትካ ሜብራትኩ ኬሌምኩ

አይኔትካ ሹኻኽ፡፡ ጛጂኪ ድሚ፣ ምሹስታ አምሉ እስትካማ ሹኻስ ቤንስታና፡፡ እንጛ ኬሌምካዋ
ብብርጝጙስታ እንፃኽስትጝጚ ቤዴራሲፊስ ሴዛስ ቤንስታና፡፡እንጚኪ ፍናፍና ድሚ ብብሬ ፣ድሚዴስ
ሲፋማ ድሚስታ ምሹ፣ አምሉስታ ሲፋማ ዴሜካ ምሹ ብብሬ ንጝያኽ፡፡

እንዝሪንትካዋ ፌያፌይፃንቲ ሜብራትኩ ኬሌምኩ አይነትካ ጛራጛራ ኽይካዋ ፃይካ፡፡ እኒጛኪ ድሚ

ልኩቴኑሳ ኬውጝፄ ፌታውሌስ ቲሪት ንጝ፣ ድሚ ምሹ ቲሪካሺንኩ ፌይጝስ፣ አንትጝዳ ሺንኩ ዴሜካ
ቲሪጝስ ቴርታንታ ምልኻቴ ፡፡ አምሉ ቲሪካሺንኩ ፌያንታ ፌኬዴ፡፡ምሹ ኬሌም ደሜካ ክቻክቺዳ ሺንኩ
አሬኽትስ ፌያንታስታ ዲግጝዳ ዝኩንኩ ልኩቴን ፌያንውሌስ ቲሪያንታ አዜዜ፡፡

ትራፊክኩ ሜብራትካ ትራፊክ ፖሊሶ ዎኬላማ እንዝራንትካዋ እሽታንኩ ሹፌርካኪ ያኼካ፣ ዳድዳ ፌያንኩ
ልኩቴን ብብራው ሜብራቱሳ ኬሌሞ ካንትካማጊ ቴኬምስታንታ ኣሴብስታማ ግቢትስቱኺያኽ፡፡ እንጛዋጊ
ምልኻትካዋ ክችክቺስ ቴኬምስትጝ ደሜካ ውላው እንዝራትካዋ እሽታንኩ ሹፌርካውስታ ዳድዳ ፌያንኩ
ልኩቴኑ ኣላፍትያኽ፡፡

ኣንቤባማ እርዳትስትጝ

በ. ሲፉንኩ ካሲካዋ ኣንቤብቱኑ ታሪክዴስ ጂይካማ ዴዴጝ ዴዴጝስ ካልስ ዙርፃን፡፡

1. እንቶጂስ ዙራሙሪዳ ትራፊክኩ ሜብራትኩ ምልኻትካ ዝኩናማ? ዙርሚ “እላ “ያኹንዴስ

እንዝራንትካ ፌያፌይጛኑ ዋትጛይ?

23
 2. እንቶጂሱ ዙራሙሪዳ ዝኩንኩ አቕ ማኪናው ጌቤላ ካስኒስስታ ኩሪኒስ ዳዴስ ፃንጌኻሾስ
ካሳናማ?
3. ልኩቴኖ ፌያፌይጝፃንትካ ሜብሪትካ እስታንኩ እንዳራ ፄዋንኩይ?
4. ትራፊኩ ሜብሪትካው ኬሌምካው አይኔትካ ውኻይ?
5. ልኩቴኑሳ ኬው ጝፄ ፌታውሌስ ቲሪት ንጝ ዋሺኒው ኬሌሙ ሜብራቲይ?

ከ. ሲፉንኩ አሳብካ ዳዱሳ ዴክቶ ማሉኽስ ክችክቺ ያኹንዴስ “ውን”፣ ክችክቺ

ያኺቲዬስ ዴሜካ “አሱ” ንጝስ ምክንያትሊ እርዳትፃን፡፡

1. ማኪናውሳ አዳጌ ኔኬትጝስ ማኬናዋ እሽትጘ A ካሉንዴስ እጋ ጋውሳ እሽትጙሳ ፍካዶ እሚጝክላ
ካሊሰቴ፡፡
2. ልኩቴን ኹሉቺፋ ሌዋሾሱ ዳዶ እሚካማ እንዜጝጝስ ካላና፡፡
3. ትራፊኩ ሜብራት ድሚ ያኹስ ዳዶ ኬውጝፅስ ካሊሰቴ፡፡
4. ማኪናው ዳዱ ክቻዳ ኩታዋ እንክርጝ ማኪናውሳ አዳጌ ዴሜኬ፡፡

2.3.3. ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካዋ ንባቡ ስሬትስ ምሳሊ ኽዮ እያን፡፡

1. አዳጊ 3. ሴኬርጝ
2. ኪፊፂ 4. እንፅኼንት

ከ. ሲፉንኩ ካልካስ ፌሬስፅካ ኽይካዋ እያን፡፡

1. ፃይካ 4. ፉቺ
2. ብብርጝ 5. ቲሪጝ
3. ቤንጝ

ኸ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

1. ትራፊክ 2. አምሉ

24
 3. ሜብራት 5. ክቻክቺ
4. ልኩቴን

2.3.4. ኬሌትፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝቤንዳ “ትራፊክኩ ሜብራትካ” ዲጉኽሳ ፁፎ ቤናኻዳ ባኔባንቶ ጅይካማጊ ድምፆ እንኮኽፂካማጊ
ኣንቤፓን፡፡

3.3.5 ፃፊጝ እስታ ሳዋሳው

ፃፊጝ
በ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ፃፋን፡፡

1. ድሚ ምሹ 3. ፌይጝ
2. ምሹ 4. ምልኻት

ሳዋሳው
ከ. “ትራፊኩ ሜብራትካ” ናው ጛሪ ስራዳ ዲጉኽ ፁፋኻዳ ዝኩንኩ እምትጝፃንትካ ክቻዴስ ዋልታዋ
ጎሌልትካማ ስፍሪዳ ፃፋን፡፡

25
 ፋንቲቲ ሹኻ
እርዳትጝጚ
3.1. እምፕላንቲ ሶኼት
3.1.1. ቹኒትጝስታ ዙሚጝ
እጛስታ ባድባዳይ

ኣንድ ሰው በደን ውስጥ እርግቧን ሊገላት ሲል ጉንዳኑ የሰውየየውን

እግር ሲነክሰው በድንጋጤ ሲዘል እርግቢቱ ስታመልጥ የሚያሳይ ስዕል

ቤዴራ ቹኒትኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝትካማ እንቶጂሱሳ አሳቦ ክንትፃንቲ/ታስ ድቑዋን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ ማሊን?

2. እጛስታ ባድባዳይ እንዳራ ፄዋኑሳ ፄጌሬ?

ቹኒታማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባብዴስ ስርቲካማ ክችክቼ ዙርሜ ዲብሳን፡፡

1. እጛ ብና ካትኹ እንዳርማሲይ?
2. እጛ አኹስ ካፅስትጝዴስ ዋታ ታኻታ አሚሊቲኹ?
3. እጛ ቻኻ ካቺውሳ ልኮ እጝቱኽ እንዳርማይ?
4. ባድባዳይ ኻፄ ታንኩፄኹ እንዳርማስይ?
5. ባድባዳይማ እጛይ ፄውኑ እርዳትጝጚዴስ እኖጂ ዳራይ ካንትኔ

3.1.2. ጛርቱ ንባብ

ድር

26
ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝትካማ እንቶጂሱሳ አሳቦ እያን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ ማሊን?

2. ጛሪዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?

አቕ እርዳትጝጛኑ ዲብዴስ እምፖል እድር እስቴ፡፡ ኣቕ እድርስ ኣችትጜካማ፣ እምፕል አቔ ሚንች ፍሼ

ካሲው ዲብ ታምቡስ ዋሌንካ ቴቤቤርጝካማ አጌዝና፡፡ኻስስ ዴጌስኹስ አቒስ ድንኩዋኖ ጁዋማ፣ ዎንቤሮ
ክራይጛማ፣ ይዙኪ ኣክኽካዋ ይቪቺስ ዲግስጝስ፣ካላላ፡ አዋጊ ቴቤርጜካ ዲግሳና፡፡ዳሶ እንፃኽስትጝ ይዙኩዊ
እንፅኺ ኣኽጝሲ፣ ዋሌን ኩፕካማ አጌዝጜካማ እንፃኽስታና፡፡

ቹትካኪላ ኻሱ ድግስስ ያኻንኩሳ ምግብካዋ ኩፔካማ እንፃኽስታና፡፡ዋሌንኪ ጄርካ ዴሜካ ዙራሙሪስ

ያኽስታው ኻስስ እምፕልዳ ኩፕካማ እንክራና፡፡አንቕካ ዴሜካ ፂኻስ አጄባንትካ ያኼካማ ኻሶ
ድምክፃና፡፡

27
እንዴስ ድምክና እድርኩ ኣባልካ እምፕል ጝናቕዳ ችግር ታምቡስ፣ ፍናፍና ችግርስ ሜፍቴ እያንኩ
ዋሌንካኽ፡፡ እምፕል ዙራሙሪው አባል ቑንዳስቱስ አኪምኾ ኣኹኪ ፄቤላ ታምፃንኩ ዋሌንኽ፡፡እድርካ
ቲሪትጝጛኑ አቕ ክራኒስ ዴውጝስታ አዜንቴንካዋ ይስጝፅጝስያኽ፡፡ ትም/ሚንስቴር፡፡(2010 ዓ/ም)፡፡ጉርብትና እንዴት ተጀመረ
አዲሰ አበባ፡፡ገፅ 7 ኬሽጛማ ፃፊስትኹዊ)

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

1. እንቶጂሱ ዙራሙሪዳ ድር ዝኮማ? ዝኮ ኒኒዴስ እንፅኺ ዳራይ?

2. እርዳትጝጚ ፋይፃኩ እንዳርካ እንዳርካይ?
3. እምፕል ሙሪዳ አቒ ክሩስ ዋሌን እንፅኺ እንዳሪይ? ኻስዳሳ? ኬችስ ኩስጝጛን፡፡
4. ኽሳንት አቑስታ ስራስሪው እድሩ እንፅኺ ምስሊማ ሊሊቲ?
3.1.3. ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬትስ ምስሊ ኽዮ እያን፡፡

1. ዋሌን 4. ቴቤቤርጝጚ
2. ፂኻ 5. ኻስ
3. እርዳትጝጚ 6. አዜንቴን

ከ. “በ” ስራዳ ዝኩንኩሳ ካልካዋ “ከ” ስራዳ አግስታንኩ ፌሬስፅካ ካልካሊ ድንግርሳን፡፡

በ ከ

1. ቻፌ በ. ጌምፅጝ

2. ድርብጝ ከ. አንቴሌቕስትጝ

3. እሚጝ ከ. ካኒ

4. ብቲ አ ባይፅጝ

5. ሴፌፍጝ ኸ አንቕፅጝ

28
 6. ቡጝ ገ. ጉሽጝ

7. ኻፂ ቨ አምፕ

8. ዎቴርጝ ጞ ጌምጝ

9. ማቺጝ ሰ እንጅኩጝ

10. ቲሪጝ ሸ. ስሮ

ሸ. ጊጝጝ

3.1.4. ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝቤናዳ “ድር“ ናው ጛሪዳ አንቤብቱኑሳ ንባቦ ባኔባንቶ ጂይካማጊ ኬሌቴፍጝፂካማ አንቤፓን፡፡

3.1.5. ፃፊጝ
ዲብቴርት ንጝ እምፕል ዲብዌናስታ ዲብ እሚኹ ማቔንትጜካማ እምፕል ኣሰቦ ፌያፌይጝፄ፡፡ዲብቴርት
ጚው ውክርታ ኒፂሊስታ ፃምሪ እስታንኩ ኣቕስታና፡፡

1. ኒፂሊ ዲብቴርት፡- እምፕል ዲብዌናስታ እምፕል ዲብ ይቢቼ እሚኹ

ዲብቴርት ኒፂሊ ዲብቴርት እስቴ፡፡
ምሳሊስ፡- ክንታንትካ ጉሪጛስ ክንቲ ጝና ካሱና፡፡
2. ፃምሪ ዲብቴርት፡- ላጛስታ አንዴስ ጃላ ያኹንኩ ኔፄልካ ዲብቴርካ
እምፕልዳ ዎኬርጛኒስ ድርቢ ዲብቴርት እስቴ፡፡
ምሳሊስ፡- ዲቦ ማሌካ፤ ያኼስጉ ዙሚጝስ ፋያካያ፡፡

ቴራ ግድማኻዳ ዝኩንኩ ዲብቴርትካዋ ምሳሊው አይኔትስ ሺሽታካማ ፃፋን፡፡

ቴ.ቼ አይኔትስ ማዴብስትካያስኩ ዲብቴርትካ ዲብቴርቱ አይኔት

29
1 አጋሉ ሱክዴስ ኒፂሌ፣ ጜቓ ዴሜካ ክቢሶስታ ቻሞ ጄውና፡፡

2 ኬቤድ ጎቤዝ ክንታንቲ

3 ፍካዱ ጝንሾ ዙርኾ፡፡

3.2. ላጛንቲ ሶኼት

3.2.1. ቹኒትጝስታ ዙሚጝ
ሙሬኑ አጌዝጝጚ

የሠፈር ሰዎች ድሆችን ሲረዱ፣ ሐዘንተኞችን ሲያረጋጉ የሚያሳይ

ስዕል

ቤዴራ ቹኒትጝ
በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡
1. ስልዴስ እንዳራ ማሊን?
2. ጛሪዴስ ጅይካማ እንዳራ አሴብቱን?

ቹኒትጝዴስ ፋሌንጋ

ከ. ሲፉንኩ ካስካዋ ዙርፄ ድቑዋን፡፡

1. አብትዌናስታ ሙሬንካ ዳራይ ፄዋን?

2. አብትዌናስታ ሙሬንካ እርዳትጜካማ?
3. ጌፄርኩሳ አቖ እንዳርማስ አጌዝጝስ ካሊኔ?
4. እዝን ጊዛይ ዋታኮው አኺንስ እርዳትጝጝስ ካሊሰቴ?
3.2.2. ጛርቱ ንባብ

ውጂስታ ታይካ ማንዲ

30
 የበግ መንጋ ጠባቂው ከአንበሳው እግሮች እሾህ ሲያወጣ፣አንበሳው ደግሞ በአንበሳ
እንዲበላ የተወሰነበትን ያን የበግ እረኛ ኣልበላ ብሎ ሲንከባከበው ሞት የፈረደው
ንጉስ ይመለከታል፡፡

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ አሳቦ አግፄን?

2. ጛሪዴስ እንዳራ ማሊን?

ኽታዋኒ ዝቤንዳ እምፕል ውጂ ካዌናኻዳ እንዜጙስ አጙስ ሴብስትኾ፡፡ አንዴስኪ ሺንቓማጊ እምፕል
ታይካ ማንዲሾ ካስኾ፡፡ ;አዴር! ኩውሳ እርዳቴ ፋታታኽ አንቱኽ” ናኒ፣ ታይካ ማንዲ ውጂውሳ ልኮ
ማራማራማ ኣጘ A አግፁኻ፡፡ አንደስኪ ውጂውሳ ልኮ ዛንፔልዳ እንኩራማ ኣጘ A ሜንዜዛማ ፍሻይኾ፡፡
ውጂ ጚው ልኩዴስ ኣጘ A ፋያኒ፡ ኣሜሴጌኑንዴስ ፋሌንጋ፣ሺንቓማጊ ዙሩኾ፡፡

እንጚ ውጂ እሊው ጌርካስ ሙፅድስ እንኪሊ እምስታማ ንጉስስ እይሰቴ፡፡ ንጉስ እንሳ ውጄ ክሪ
ፌሬድስቱንኩሳ ዎንጄሌንካዋ ኹፅጝስ ናማ ሽቡ ጝናዳ ማንዲስታታ ፄውኾ፡፡

ውጂዴስ ኣጘ A ፍሽኹ ታይካ ማንዲ አሱ ክስስ እንፄውስቴ፡፡አንዴስኪ ውጂስ ዝጉዊስታያታ

ፌሬድስቴ፡፡ውጂ ክፃትስ ዝጉዊስታይኹሳ አቔ ኹዋታ ሽቡ ጝናዴስ ባይስትኾ፡፡ሽቡ ጝናሾ ቱጝኑታ
ኹስታታ ዲጋይዊ ኣቒ ታይካ ማንዲ ኣኽጞ A ሺሹኾ፡፡ እንዴስኪ ታይካ ማንዲሾ ዲጋማ ጚውሳ ፍኑሳ
ልኮ ታይካ ማንዲው ዛምፔልዳ እንኩሩኻ፡፡

ቹዋ ጄሮ ፄውታዉታጊ ታይካ ማንዲውሳ ጛሬ ጚው ጎፋርስ ዳሴስጞ A ጄሜርኾ፡፡ ንጉስ እንሳ ኣብኖ

እንኮኹታ እሜ ካሳማ ጚው እልስ ካንታማ ቼሜትጝፅኾ፡፡ አንዴስኪ ውጂኪ ባይስታማ ካዌና፣ ታይካ
ማንዲ ማሪስታማ ጚኾ ካሳንታ አዜዝኾ፡፡(ያረጋል አለነ፡፡2014 አፕሪል ደ/ማረቆስ ዩኒቨርስቲ)

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኣንቤብቱኑ ፁፉ ካንቲስ ዙርፃን፡፡

31
 1. ውጂ ጚውሳ ልኮ ታይካ ማንዲው ዛምፔልዳ እንኩሩኽ እንዳርማሲይ?
2. ንጉስ ዋታ ያኻኒ ውጄስታ ታይካ ማንዲ ባይስታንታ ፄውኹዊ?
3. ውጂ ታይካ ማንዲሾ ካስኹ እንዳር ንጛይ?
4. ሽቡ ጝናኻዳ ታይካ ማንዲ ጚውላ ውጂ ይንታኒ ቡካያሱ እንዳራማይ?
5. እንጚ ሴንዴስ እንዳራይ ክንቲን?
3.2.3. ካልካ

በ. ሲፉንኩ ካልካስ ንባቡ ካንቲስ ኽዮ ድቑዋን፡፡

1. አብትዌና 5. ምሚ
2. ዳግዳጊ 6. ጌፄር
3. እርዳትጝጚ 7. እምቤልጝ
4. ዳንጉዊ 8. እዝን

ከ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ዲብቴርትካዳ ናኺሲ ስፍሬ ኣስሜምጛው ካልስ ዋኽትጝፃን፡፡

1. ግሴጝካ ጛ አድራሳ ካንቴኒ ------------------ኬሌዌና፡፡

2. ቻማ ጋቲታ ካዌናኻስ እንዜጛኒስ ------------ማንዴካማኽ፡፡
3. አሬ ክሚስ ዊድፅኹሳ ------------ እንማቻ ፍንጁና፡፡
4. እኒ ግሴጝካስ አንኬ---------------------------፡፡
5. ኣይኒ ሹምቤ ዳዴኹስ ዎሬምስ---------------------- ክርኾ፡፡

3.2.4. ኬሌቴፍጝፃሜ አንቤብጚ

ፌይኹ ጊዝቤናዳ “ውጂስታ ታያ ማንዲ” ናው ጛሪዳ አንቤብቱኑሳ ንባቦ ባኔባንቶ ጂይካማጊ

ኬሌቴፍጝፂኮማ አንቤፓን፡፡

3.2.5.ሳዋሳው

በ. ሲፉኽ ቲራግድማኻዳ ዝኩንኩ ካልካዳ ክፅልካዋ ዴሜክጝስ ሲራን፡፡

32
 3 ካዌን

1 ዎሬኬት 4 ኻስ

2 ዲብ 5 ድር

ከ. ሲፉኽ ቲራግድማኻዳ ዝኩንኩ ካልካዴስ ክፅልካዋ ጎሌልትካማ ፍሻን፡፡

1 ጝንካ

2 ፍያሊ

3 ክሙሲ

4 ኻርሊ

5 ብንሾ

6 ታይካ

7 ካንታማ

8 ዲብሳያ

33
 3.3 ሹኻንቲ ሶኼት

3.3.1. ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ኣሬጉኽ ኾሺዴስ ስኒፌ

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ጛሪዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?
2. ድኽት ይንታው ዋትጛይ?

ከ. ሲፉንኩ ካስካዋ ቹኒቲኑ ንባብዴስ ዙርፄ ድቑዋን፡፡

1. “ጛሬ ካሊጝ” ንጝ እንዳራ ንጝይ?

2. ፀጋ ቼጌርስቱስ ጊዙ ችግርያኽ ናው እንዳራ ናማጊይ?
3. ፀጋዋ ሌጌፁንኩ አቖ ፍናኪ ብቲዳ፣ ፋሌንጋ ዴሜካ ኹርፄ ጎሌልፅካማ ኹርፁኑ አኺኒ
ጉድማ?
4. እንቶጂ ፀጋዋ ታኻኒ እንዳራ ፄውታን እሸቲን?
5. ቹኒቲኑዴስ እንዳራ ክንቲን?

3.3.2. ጛርቱ ንባብ

አካል ጉዳቴንካሊ ቴቤቤርጚ

34
በዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. እን ፁፉ ጛሪዴስ እንዳራ ጋሚን?
2. አካል ዳንጉክ አቕ እስታንኩ ዎሼንካይ?

አካል ጉዳቴንካ እስታንኩ እንኮኺ ቑፅስቱንኩ፣ ካንትጝስ ካላቲንኩ፣ ልኩ አኹኪ ታፎ አቱንኩ እስታ
ፄጌሩንኩያኽ፡፡

አካሎ ጉዳቴንካ ዋኽ አካል ዝኩክ አቕታ እንፃኽስቴካማ ዝኩጝ፣ክንቴ ክንትጝ ፣ክንትፅጝ፣ ጛሬ ካሊጝስ
አጌሩ ልማቱ ልግስስጊ እሳን ፍሼ እሚካ፡፡ ጛጂዴስ ሜንች እሊኩ አቕዴስ ማንዲጝዴስ ኬቻ እሊኩሊ
ቴቤቤርጜካማ ጛሬ ካሌካማ እንፃኽስቴካማጊ ችግርዴስ ፌካማጊያኽ፡፡

አካል ጉዳቴንካሊ ቴቤቤርጛማ እንፃኽስትጝ ጛጂሱ እግ እይኹስ ሜብቶ ኬቤርፅጝዴስ ድምክና፣ አጌሮ
እንካናንታ፣ ዎጌኖ ኬቤርፃንታ ኣጌዛውያኽ፡፡ጋያውላ ጛጂሊ ቴቤቤርጛማ እንፃኽስትጝ አውኪ አጌር አቑ
አላፍትያኽ፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝኩ ካስካ

35
ከ. ሲፉንኩ ካስካስ ንባቡ ካንቲስ ክችክቼ ዙርፄ ድቑዋን፡፡

1. አካል ጉዳቴንካ እስታንኩ ዎሺንካይ?

2. ዋኽ አካል ዝኩክስታ አካሎ ጉዳቴንካ ኽስጛናማ?
3. አካል ጉዳቴንኪሊ ቴቤቤርጛማ እንፃኽስትጙ ትክም እንዳርማይ?

3.3.3.ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ምስሌ ኽዮ እያን፡፡

1. ድኺ 4. ቤዴል
2. ፊቲሲ 5. ሜጌብስትኾ
3. አንኩቲ 6. ኹርኾ

ከ. ሲፋንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ሲሪካማ ኩክ አፄብካስ አንቤብትካያን፡፡

1. ፍርፋሪ 4. ጌሬፍስትኾ 7. ፊቲስኾ

2. ምግብ 5. ቹዋ ታብል 8. እንኮኽስት
3. ኬሼ 6. እሲጝ

ኸ. አስሜምጛውሳ ካሎ ጎሌልትካማ ብስቴ ስፍሬ ዋኽትጝፃን፡፡

ቡን ፅንጋኺ ኩሪ ኾሼ

አኹ ክማኒ ብቕሊስ ላጛ

1. ባይነስ ዳዳ እንዜጙስ----------------ታስኾ፡፡
1. እሪ እሉዋማ --------------------ዋኻ፡፡
2. እሉዋ ስራስሪስ -----------ይትኾ፡፡
3. አለሚቱ እምፕላኒስ ---------------ስራስሬ ካሜንትኾ፡፡
4. ጜቓ --------------ማኪናስ ቲንትኾ፡፡

36
 3.3.4 ክሌቴፍጝፃማ አንቤብጚ

ፌይኹ ጊዝቤናዳ “አካል ጉዳቴንካሊ ቴቤቤርጝጚ” ናው ጛሪዳ አንቤብቱኑሳ ፁፎ ባኔባንቶ ጂይካማጊ

ኬሌቴፍጝፂካማ አንቤፓን፡፡

3.3.5 ሳዋሳው እስታ ፃፊጝ

ሳዋሳው

ሲፉንኩ ዲብቴርትካኻዴስ ክፅል ዝኩኽሳ ካሎ ጎሌልትካማጊ ፍሻን፡፡

1. ልክና ታይካዋ ጄውትኾ፡፡--------------------

2. አሌሙ ካዌንዳ ኬፄርኾ፡፡-------------------------
3. ኬቤድስ ጚቹ ቲንትኾ፡፡ ---------------------

ፃፊጝ

ሲፋማ ዲጉንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

1. ይቹስ 4. ክምካ
2. ክፄስ 5. ጝንዳ
3. ጝንዴስ

ፋንቲቲ ሴዛ

ፆቲው ቴርታ

4.1. እምፕላንቲ ሶኼት

4.1.1.ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ፆቲው ቴርት ክችክችትጚ

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካሲካ
37
በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡
1. ኹናኹናስታ ጝርጃ ከቻዳ ዝኩኽ ሊሊት እንዳርማይ?
2. እንት ዙራሙሪዳ ኹናኹናስ ያኹ ጝርጃስ እስታማ እንፅኺው ታምብ ዝኮማ? ኩስጝጛን፡፡
3. እንት ዙራሙሪዳ ኹናኹናዳ ታምባንኩ ዴስኩ ቻኒስትካዋ ቶኬምትካማ ኩስጝጛን፡፡

ቹኒታማ እርዳትስትጝ
ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባብ ሰሬታስ ውን ያኹኪ አሱ ንጝስ ዙርፃን፡፡
1. ኹናኹናዳ ታምባንኩ ቤዴልካ/ጉዳትካ አጌርዴስ አጌሮ ሊሊትጛኑ ምክንያታ ባይሉ ቻኒስትዴስ
ጁኹስያኽ፡፡
2. ፆቴ ስሬታ ፄዋማ ካንትስትታው እንፅኺው ቤንጝጚ ውላጊ ካሌቕትስ አሴሜርጛንታ ፄዌ፡፡

3. ውላ ማቤርአቓኻዳጊ ካንትስታው ፆቲው እንፅኺው ቤንጝጚ ኹናኹናው ዝኩዊኒ አቻሳ ዜሬቕ

ናታ ፄዋ፡፡
4. ሊሊትጙንኩ እንፅኺኩ ዜርፍካዳ አሴሜርጙንኩ ኹናኹና ጝርጃዴስ ቼፍስ እንፂጝ ምክንያታ
ያኹኽ ክንቲውስታ ሴሌቴንጙ እድል ውላስጊ ክችክቻ እይስታቲው ያኽጝሴኽ፡፡
5. ኹናኹናዋ ጝርጃዴስ ችግራጊታ ሺሽጝስ ካሊፃው ጉዋል ንኹ ፍትሬቱ ባይሪ ጛው ክምንት
ፅንታው አካሌኽ፡፡

4.1.2 ጛርቱ ንባብ

እንፅኺው ቤንጝጚ

38
 ቤዴራ ንባብኩ ካስካ
በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡
1. እንቶጂሱ ጝናቓኻዳ ጝርጃውስታ እንፅኺው ቤንጝጚ እንዳራይ ፄጌሬ;
እንት አፄብካሊ ኩስጝጛን፡፡
2. ሊሊትጙንኩ እንፅኺኩ ሞይካው ዴስ ዝኩጙ ትክም እንዳርማይ?

እምፕል ጌፄሩ ዙራሙሪዳ ሴናስታ ሴን ዝኮሺና፡፡ ላንጊጊ ፆቲ ቴርታው ክቤቡ አባልካኽ፡፡ ሴን ኩፂ

እንፅኺው ቤንጚዳ አምናላኪ፤ እንፅኼኪላ እንካናላኪ፡፡

ጝኑሳ እንፅኼጊ እንፃኽስቴት ጚቹጃኽ፡፡ ክቤብዳ ሚንቾ ቤንጝጛላ፡፡ ጚቹጃ ኩፂ ቤንጝጝታታ አኽጝስ
ሚንችካ ኩፕካ ዲብካዋ ክንቴ፡፡

ያኼስጉ ጝንዳ ዝኩኽ እንፅኺ ቻኒታው ምክንያታስ ክንቲስ ጊዝዴስ ጊዞ ኒኪቴታጊ ካርኾ፡፡ እን እኽጝስ
አይሎ ኮራኮርስቲኾ፡፡ ጚሜብታሳ ኬቤርፅጝስ ክንቴ ኬሽጝፅጝስ ዎሴንትኾ፡፡ ጝን አቕ ዝኩኒዳ ድምፅ
ኬፍፄታ “አኽጞ A ምግቦ እንጅፅጝስታ ስራስሬ አንኬባኬብጝ፣ ኹናኹናስ አብታዳ ዎሴንጝስታ ስልታኖ
እሚጝ ጝርጃስ እይኹ አይ?” ኒኾ፡፡

ጚፄኪ “ኽታዌንካ ቹዋታብል!” ንኾ፡፡ ጚኪ እንታ ኒኾ፡፡ ዝኩንኹ ዝቤን እንታኮውሳ አሳቦ ፌኬዳላኪ፡፡
እንታኮው አሳብ ዎሺኒይኪ ጝንዳ ዝኮታ ማንዲስታላ” ኒኾ፡፡ ታብሊኪ “ናካ እንዳርማ ስካዊ ዲብ ይንቱኽ
ይጃ? “ንኾ፡፡ ጚፄኪ ዙርፄታ፣ “ክንቲዳ ፅሌ ውቴቶ ኣግፅጙ ምክንያት ይዳ ቱዋ፡፡” ኒኾ፡፡ እሜ
እርዳትስትኾ፡፡ ይጃ ውላ ዲቦ ታቓኽ፡፡ ክፄሪሊ አንቶስ እርዳትታና ናታኽ፡፡

ጝኑሳ እንፅኼኪላ ክቻ ቤንጝቴካማ እንፃኽስቴኻ ናሽቱኻ “ንኾ ፡፡” አባ ይፄኩፂ ድፃው ያቓማኽ፡፡ ፆቲ
ቴርታው ክቤብቲ አላፋ “ጝርጂዳስታ ኹና ክቻዳ ሊሊትጚ እላኽ፡፡”ኔ”፡፡ እን አኽጝስኪ ጝናኻዳ ሊሊትጚ
ፌቶርስታውላስ እምፕልስ አዴልጝስታ ውላስ ማቤሪው ዝኩዊኒ ክችክቻ ያኻታ ፄውጝ ፋይፄ፡፡ ምንጊሱ
ካንቲ እንዳቲሪጝ እይስቴ፡፡ ኒኾ ልንዴትስ፡፡ ታብሊኪ፣ ጚፄኪ፣ ቹዋኪ ክችክቻ አኽጞ A እርዳትስቱና፡፡

ታብሊ”ኔይ፣ ይጃ ናካዴስ ጄሜራማ ውላጊ ጝን እንፅኻሳ ክቻ ቤንጝጝ ናና እንፃኽስትኔ” ንኾ፡፡ አንዴስኪ

ጝናኻዳ ስካዊስታ ክችጙኹ እንፅኺው በንጝጚው ዳድ ቤቴርስትኹዋ፡፡ ጚኪላ ክንቲስ ጉዶ ውቴቶ
ሜዜጌብፄታ እጉ ክንቲስ ዲግሪስ ዳቔርስቲኹዋ፡፡

/አዊጚ ኽምባ ኽይፂ ኮንኪታ ክንታንትካው ሜፃፍ፡፡፡ /2007 ም/አ/ኬሽጛማ ካፅስትኹዊ፡፡

39
 አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ፆቲው ቴርት ንጝ እንዳራ ንጝይ?

2. እንፅኺውሳ ቤንጝጜ ካንትኹስ ጝናቕሊ ኩስጝጝቴካ ታቑናማ?ዋ?
3. እንፅኺ ቤንጝጛማ እንፃኽስትጙ ትክም እንዳርማይ?
4.1.3.ካልካ
በ. ሲፉንኩ ዲብቴርካኻዳ ዝኩኽሳ ብስቴ ስፍሬ ዲጉንኩ ካልካዴስ ጎሌልትካማ ዋኽትጝፃን፡፡

ጝርጃስ ዎሴንስታው ሊሊትጛና

ፆቲው ኹናኹንስ ሺሽጝስ
1. ኹናኹኖ ጝርጃዴስ ችግራ ጋቲታ -------------ካሊስቴ፡፡
2. ኹንስታ ጝርጃ ፍትሬቱስታ ማቤሪው አኼንካስ ካንትስቱስ-----------፡፡
3. እምፕልታቕ ኬሽጝ ናንኩ እንፅኺው ታምብካዋ -------------እያና፡፡
4. ጝሺ ካንትስታው ማቤርአቓኻዳ አቕ እያኑ ቴግባርስታ አላፍት ------ፌቴርስትጝጚያኽ፡፡

ከ. ሲፉንኩ ካልካስ ቹኒቲኑ ካንቲስ ምስሌ ኽዮ ድቑዋን፡፡

1. ባይል 3. አንኬባኬብጝ 5.ማቤራቕ 7. ጝንዴስ ሴጋ

2. ሩብፂ 4. ቺፅጝፂ 6. ቴርት 8. ክምንት

ኸ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ፊሪስፄ ኽዮ እያን፡፡

1. ጝርጃ 4 ሹማጌል
2. ካማንጝ 5. ጝኑ ቴግባር
3. እምፕልት 6. ቑንዳስቴን

4.1.4. ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ “እንፅኺው ቤንጝጚ” ናው ጛርቱ ንባባሳ፣ ባኔባንቶ ኬሌቴፍጝፂካማ አንቤፓን፡፡
4.1.5. ፃፊጝ

40
በ. ቴክኖሎጂዎ እሳንፅጝስ ምክንያት ያኹንኩ ጉሺኩ ካልካዋ ክንፅፃንትካ ካስቲካማ 5 ዛራዛራን፡፡
ምሳሊስ፡- ኢርፎን

ከ. እንዴስ ኩክራ ዲብቴርትኩ አይኔትካስ (ፋንቲቲ ሹኻዳ ክንቴኹስታ) ጛራ ጛራ ላጛ ላጛ ዲብቴርቱሳ

ምሳሌ ፃፋን፡፡

በ. ነፂሊ ዲብቴርት

1. ––––––––––––––––

2. ––––––––––––––––

ከ. ፃምሪ ዲብቴርት

1. ––––––––––––––––

2. ––––––––––––––––

4.2. ላጛንቲ ሶኼት

4.2.1 ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ዎርክኔሹ ክንቴ ኬውጝፅጙ ሙካሪ

ቤዴራ ቹኒትጝ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ቹኒቲኑ ጛሪዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?

2. ፆቲዉ ቴርቱ ሊሊትጚኩ ፌቴርስትጝጚ አሊካ እስቱስ እንዳራ ንጝስ ካሊሰቴ?

ቹኒታማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ቹኒቲኑ ፁፍ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

41
 1. ዎርክኔሾ ፍና ዴስፅኹ ዲብ እንዳርማይ?
2. ዎርክኔሾ ፋሌንጋ ኪፍፅኹ ዲብ እንዳርማይ?
3. ዎርክኔሹ ዲብ ዊዲዳ እንዳራ ያኻውሳ ፄጌሬ ?
4. እንቶጂ ዎርክኔሹ ስፍሪዳ ታኻኒ እንዳራ ፄውታን?

4.2.2. ጛርቱ ንባባ

አውራ አምባኩ ማቤራቕ

ቤዴራ ንባባኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. “አወራ አምባ “እስታው ማቤርአቖ እንኩዋኽትካ ታቔካማ? እንኮኽትካስኪኒ እንዳራ አኺኒዴስ

እንኮኽቲኒ?
2. እንቶጂ ጝን አቓኻዳ እንዳራ እንዳራ ሞያሳ ታቔካ?

አውራ አምባኩ ማቤራአቕ አግስታኑ አማኻሪው ክልልዳ ዴቡብ ጎንዴር ዞን ፎጌራ ዎሬዳዳኽ፡፡ እን
ማቤራዊ ኣግስቴት ፅላ ሙራ አግስቴው ባርዳር ኬቴምዴስ ሳሜን ምስራኩ ዳብዚስ 77 ኪ.ሜ
እቺትዳኽ፡፡ 1964 ም. አ ማቤራቕ ካሜንስትኹ ዙምራ ኑሩ እስታና፡፡ ዙምራ እንፃኺቱ ድሚዳ
ካንቱኽ እንፅኺው ቤንጝጚ ጝርጃውሳ ኽሳንትቶስታ ኹናኹናውሳ ቤዴሎ ካንትፃው እሺኾ፡፡

“ሴዛ አሜቲ ስር ዝኮኩስ ይታላስታ ይቹ እርሺዳ እሼና፡፡ ዙራኒ ይቹ ኬሌቦ እንጅፄ፤ ጝን አቖ

አንኬባኬብቴ፡፡ ድምክኒስ ይታላ ልኮ ቑፄታ አዜዛሽኾ “ናው ዙምራ” እን ዋታ ያኻኒ ያኼ?

ናውሳ ካሴ ካሲጘ A ጄሜርኾ፡፡ እጄማ ካሴ ቤንጝጛንኩሳ ፋዩኻ፡፡ ሜንቾ ጃላሰታ ኩኩራ ኒኒዴስ
ፋሌንጋ “እን እንፅኺ ኹናዌኽ፣ እን እንፅኺ ጝርጃውያኽ ናቲውሳ ማብራቖ ፌቴርጝስ ካሉኻ፡፡ ናኪኒ
ጊዝዳ አውራ ኣምባኩ ኹናኹና እንፅኼ ጎሌላኑላ ቢሪስ አሬሳና፤ቺፅጝፂ እንፅኻሳኪላ ካላና፡፡ እሊው
ሜካስ ዴሜካ ጝርጃ ትቴ ሴጋና፣ ልሻኹዌ ግቢታና፤ አንኬ እንጅፃና እንሳጊ ፄውጝስ ማቤራቕዳ
ታምባው ዳማኪ ኬዊምጚ እላ፡፡ ጋያ ውላ እሊኩ ጛጂሱሳ ሙካሬ ቤንጝጚስ ጎቤናና፡፡ አውራምባ ናካ
ውላ አቒ ክችክቼኽ፡፡ስራስሪስታ ኹናኹና እሊው ማቤራቑ ቤንሊ ዳማኪ አዴልጝ ጋቲታ ክችክቼ
ክብሮ ፃይካ፡፡ ካሴንኩ ከስካስ ክችክቺ ትኩት እይስቴ፡፡ (4 ንቲቤኑ ክንታንቲው ቤንዴስ ካፅስትኹ)

42
 አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

1. አውራምባኩ ማቤርአቕ አግስታኑ ዋሸኒ ዞንዴሲ?

2. አውራምባኩ ማቤርአቓኻዳ ትቴ ሴግጝስታ አንኬ እንጅፅጝ አው እንፅኺይ?
3. ዙምራ እስታንኩ አቒ አቐስታኑ እንዳርሲይ?
4. አውራ አምባኩ ማቤርአቕ ውላ እንፅኼ ክቻ እንፃኽስትጝስ ጉድስቴካማ ቴኬምስትካይ?
5. አውራ አምባውሳ እንፅኺውሳ ዴሶ እኖጂሱ ዙራመሪሾ አግናኒ እንዳር ችግራሳ ያጋውሳ ፄጌሬ;

4.2.3 ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ቺኒቲኑ ፁፉ አኽኒስ ኽዮ ድቑዋን፡፡

1. ሊሊትጚ 5. ዋርቔ 8. ዎጌድፅጝ

2. አሊ 6. ኾትካ 9. ምሸታሪ
3. ልቕልቕቲ 7. ዛቢትጙኽ 10. እንፅኼንት
4. ክችጙ

ከ. ቲራግድማኻዳ ዝኩንኩ ካልካውሳ ጉሽፃንቲ ኮንኬ ክንትፃንትካዋ ካስቲካማ ጎንዳ ዝኩኽ ሳንዱክዳ
ፃፋን፡፡

1 ቴሌቪጅን 6 ሞባይል
2 ቢቻሪ 7 ባትሪ
3 ጋራጅ 8 ማኪና
4 ፍንጃል 9 ዲግሪ
5 ሪዲዎን 10 ክቤብ

4.2.4 ኬሌቴፍፃማ አንቤብጝ

43
ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱ ንባባዳ “አውራ አምባኩ ማቤራቕ እንፅኺው ቤንጝጚ” ናውሳ ፁፎ ቴርት ቴሮ
ጃይካማጊ ኬሌቴፍጝፂካማ ኣንቤፓን፡፡

4.2.5 ፃፊጝ

ቱንዚ እንዳርማይ ?

እምፕሎ አሳቦ ይኾቼ እሜውሰታ ፣እን እምፕል ቹዋ አሳብ ክላ እምፕል አኹኪ እምፕልዴስ ጃላ ያኹንኩ
ዴብቴርትካስ ጌሌፅስታው ያኹኒ እንጚ ቱንዚያኽ፡፡

እምፕል ፁፍ ቱንዚስ ቤንስታማ ዲጋው ያኹኒ አንቤባንቲ ፁፉሳ አሳቦ ሳሴርስ እርዳትስትጝስ ካሌ፤
ዳራሲክላ አንቤባንቲ ሳሴርስ እርዳትስታይንዴስ ቴኬምስታንቲ አኽጝስ ካሌ፡፡

ምሳሊስ፡-

እንፃኻ ክንቲስ አይሎ ጎቤዛኽ፡፡ አውጚስ ሊኽዴስ 95 ሚዚግብፄኽ፡፡ እንግልዝጚስስታ ይሳብስ ክንቲኩ
አይኔትካስጊ ሊኽዴስ 90 ዋስታ አንዴስ ጃላ ውቴቶ ሚዚጌብፂኾ፡፡ እንጚሱ አኺኒስ 3 ንቲ አሜትዴስ
ጄሜርታታ ቤኑ አችዴስ አምላንታ ታኻታጊ ፍያው ፡፡

ናው ምሳሊው አኺኒስ እምፕል ;እኖጂሱ ክንቲ ጝና›ናው ጛሪስ እምፕል ቱንዜ ፃፌታ ክንፅፃንቲስ
አሪምፂንዴስ ፋሌንጋ ክችክስታታ ፃፊ!

4.3 ሹኻንቲ ሶኼት

4.3.1. ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ኣቡኔጂሱ ዛቢትጙኽ ችትጝጝፂ

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካሲካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ፆቲውስታ ፆቲቴርቱ ሊሊትጚ እንዳራይ ፄጌሬ?

2. ጝርጃዴስስታ ኹናኹናዴስ እንፅኺው ቻኒስት ዝኩኽ አዳይ? ዋ?

44
ቹኒታማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ቹኒቲኑ ፁፍ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

1. አቡኔ አይሎ ዴስ ኒኹ እንዳርሲይ?

2. አቡኔ እንካንታኩ ክንቲኩ አይኔትካ ዳርካ ዳርካይ?
3. ጚቹ አቡኔዋ ላጛንቲ አቹሳ ክንቴ ክንታቲታ ፄውትኹ ዳማይ?
4. ማሙዴስስታ አቡኔዴስ ጝናቖ እርዳትጝስ ኬሹንኩ ዋሼንካይ? ዋ?
5. እንት ዘራሙሪስ አቕ ኹናኹናስ ዝኩክ ካንቲት እንዳራይ ፄገሬ?
6. ኹናኹና ጝርጃሊ ክችክቺ እድል እይስታኒ ጝርጃ እንፃኽስታኑሳ እንፃኽስትጝስ ካላናማ?
ኩስጝጛን፡፡
7. አቡኔው ታሪክዴስ እንዳራይ እርዳትስቲን? እንት አፄብካሊ ኩስጝጛን፡፡

4.3.2 ጛርቱ ንባብ

ኹናኹዳ ታምባው ችግር

ልጃገረዶች በአስገድዶ ደፋሪ ሲጎተቱና ሲንገላቱ የሚያሳይ
ስል

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡

1. ኹናኹና ጄርካ አካላሜቴኖ ታምባኑላስ ኽይስታኒ እንዳር ችግር ታምባውሳ ፄጌሬ?

2. እንቶጂሱ ዙራሙሪኩ አንቓ አንቓ ውላ ክንቴ ክንታናማ?

ኹናኹና ሊሊትጙንኩ እምፕልታቑ ቤንካ ያኹኒውላ ጝርጃሊ ክችክችትስ ካንትስታላ፡፡

እንኪ ኹናኹና አግፅጝስ ካላንኩሳ ሜብትካዋስታ ትክምካዋ አግፃቲንታ ፄዌ፡፡ እን ምክንያትስ ኹናኹናዳ
ሚንች ሜኬሪ ታምባ፡፡

45
ጝርጃ ክንቲ ጝና ካሳኒስ ሚንችካ ኹናኹናኪ ክንትጙሳ ድሎ አግፃላ፡፡ ጝንዳ ሜንች እንፅኺ ኹናኹናስ
ባይስታ፡፡ አኾ ችምቢጝ፣ካኔ ሌኬምጝ፣አሬ ፍችፅጝ ፣ምግቦ ቴርስጝ፣ጝኖ ፃንኩፅጝ እንፃኻሬ
አንኬባኬብጝስብታ ፄጌርጛንኩዊ ይዙክካ እንፅኽካ ጌርክ ቺፋ አኮሜችስታኑ ኹናኹናሴኽ፡፡

ጛራ ጛራ እምፕልታአቕ እን አጌሩ ባይልስ ኹናኹና ድማ አካላ ሜቲኖ ታምቤ፡፡ ድማጋታ ጝርጄ ሚፃና፣
ሼራና፡፡ ክምንትዳኪላ ፌቴርስታው ችግር ይዎቶ ድስጝዳኪላ ታምባና፡፡ ሴዴዴስታና ሴዴድስቱንኩ ማንቾ
ጊዞ ሼሼንትካማስታ ትብኾ ቱካማ ኬፄርስታና፡፡ ሼሼን ኹናኹና አራኹንትጝስ ፌያፌይጛንኩ ቑንዝካ
ጋያኪ ዴሜካ ዝቤኑ ኽሳንቲ ቑንዚ ኤድስስ እምስትጙ ድል ኬፊቲኔኽ፡፡ ጌዴድስትጝስ ዴፌርስትጝስታ
ፋይካያሱ ሼ ርትስ ታምባና፡፡ ሼርቶ ፍሽፅጝስ ንካማጊ አዜዝስታያሱሳ እጆ ያኹኪ ሜርዞ ካፅጝስ ክራና ፡፡
(4 ንቲ ክንትፂ ሜፃፍዴስ ካፅስትኹዊ)

አንቤባማ እርዳትስትጝኩ ካስካ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ዙርፃን፡፡

1. ኹናኹና ይባችካስ ባይስትኹ ይዙኩዊ ይዙኩዊ እንፅኺ እንዳሪ?

2. ሚንቺኒ ኹናኹና ጄርካ ሴዴድስታኑ ምክንያት እንዳራይ ፄጌሬ?
3. ሼሼንቱኩ ኹናኹናእምፕልታቕስ ፅሊ ግምት እይስታኑ እንዳራይ ፄጌሬ?
4. ኹናኹናውሳ ሜብቶስታ ትክሞ ኬቤርፅጝስ እኖጂዴስ እንዳሪ ፋይስቴ?
5. ኹናኹና ቴንኬኬስታኑላስ ዴፌርስታኒስ ታምባው ችግር እንዳርማይ? ችግርዴስ ዋታ ፊጝስ ካሊኔ?

4.3.3. ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬትስ ምስሊ ኽያሳ እያን፡፡

1. ክችጝጛያሱ 4. አዴልጝ
2. እንፅኺው ቤንጝጚ 5. ማቢሪኩ እሴትካ
3. ዛቢትጝጝ 6. ኬፊቲኒ ክንቲ

ከ. ሲፋንኩ ካልካዋ ቲኪምስቲካማ ጛራጛራ ዲብቴርቶ ሲራን

46
 1. እጋ መንግስት 4. ታምብ 7. አንኬፅ
2. አብት 5. ዜሬቕቴንካ 8. ጊዲፊ
3. ዎሴንጝ 6. ኬምፕ 9. ይስጝፅጝ 10. እግ

ከ. ሲፋንኩ ካልካስ ፅፌት ስሬታስ ምስሊ ኽዮ እያን፡፡

1. ሜኬሪ 5. ሼሼንት
2. ሴዴድስትጝ 6. አካላሜቴን
3. ኽሳንቲ ቑንዚ 7. ጌዴድፃማ
4. ፅሊ ግምት

4.3.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጚ

ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱ ንባብ “ኹናኹንዳ ታምቡኽ ችግር” ናውሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ ጂይካማጊ ኬሌቴፂካማ
አንቤፓን፡፡

4.3.5 ሳዋሳውስታ ፃፊጝ

እንዴስ ሲፋማ ግሱሳ እንዳርቶ ካንትኹስ ፃፊስቱኽሳ ፁፎ ካንቲኒዴስ ፋሌንጋ ሲፉንኩ ካስካስ ዙርፄ እያን፡፡

ግስ፡- እስትካማ ሜዴብስታንኩ ካልካ ፄውጝጜ አኹኪ አኺኔ

ምልኻታንኩያኽ፡ ምሳሊስ፡-ዱንፁኾ፣ኩኹዋ፣ ዜሜርኾ ፣ታስኾ፣

እንታ እንታ ኮንኩያኽ፡፡

በ. እንዴስ ጃላ እይስትኹ ግሱ እንዳርትዴስ ጁይካማ ሲፉንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

ቴ.ቼ ካልካ ቴ.ቼ ካልካ ቴ.ቼ ካልካ

1. ኬዴስኾ 4. ሴኬርኾ 7. ዎሬስኾ

47
 2. ፋይኾ 5. እንፁትኾ 8. ፋይኾ

3. ጌምኾ 6. ፌሬድኾ 9. ሴጌድኾ

ከ. እንዴስ ጃላ 1-9 ኺታ ዛራዛርስቱንኩ ካልካዴስ ፋይፃንኩሳ ቲኪምስቲካማ እምፕሎ ቱንዜ ፃፋን፡፡

ፋንቲቲ አንኩዋ

ጎቤንጝ

5.1. እምፕላንቲ ሶኼት

5.1.1 ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ኣግፁትጂሱ ጎቤንጚ

ባልና ሚስት በአገር ውስጥ ጢስ ዐባይን፣ ፋሲለደስን፣ራስዳሽንን ና

ዘንገናን ሲጎበኙ የሚያሳይ ስዕል

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ እንት አፄብካሊ ኩስጝቴካማ ካልስ አሳቦ እያን፡፡

1. ስሎ ካንቲካማ እንዳራ እርዳትስቴን?

2. ጛሪዴስ እንዳራ ጋሜን?

ቹኒታማ እርዳትስትጝኩ ካስካ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ቹኒቲኑ ንባብ ስሬትስ ካልስ ድቑዋን፡፡

48
 1. ላሊበላኩ ኪኽካ ግቢትስቱኑ እንዳርማሲ?
2. ሳሜኑ ራስ ዳሽንዳ እንዳራ እንዳራ ካንቲን?
3. እንጃቢሪሾ ዙርካማሳ ጎቤኑኑዋሳይ?
4. ጌታውንስታ አግፁት ጎቤኑንኩ ስፍርካውሳ እንዝጝጜ ዴዴጝፂካማ ቤንኩ ክንታንትካስ ዜጌቤ
ዲግሳን፡፡

5.1.2 ጛርቱ ንባብ

ክቤብኩ አባልካው ጎቤንጛጚ

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ እንት አፄብካሊ ኩስጝቴካማ ካልስ አሳቦ እያን፡፡

1. እንቾጂ ዴኔክፂካ ስፍርካ ጎቤንትካ ታቔናማ?

2. እኖጅሱ ክልልዳ ጎቤንስትጝስ ካላንኩ ዴንክፅካ ስፍርካ አይ እይ?

እምፕልታቕ ሳይንሱ ክቤብዳ ድኹስትኹ ስሬትስ፣ ይካቲት 24 ጌርክ 1988 ም.አ 12 ሳትስ ውላ ክቤቡ
አባልካ ፃዲኩ ዩዋንስ ክንቲ ጝና ግባኻዳ ኩፑና፡፡ ክቤቡ ጉሳንቲ ኪላ 12 ሳትስ እንዜጝጙሳ አኺኒ ካንትኹስ
ጌሌፅፄ ፄውና፡፡

ልክ 12፡15 ሳትስ አዜጌጅጛይኹ ማኪናስ ማቺናና ጎንዴርዴስ አምባ ጊዮርጊስ ዳብዚሾ እንዜጝጘ ø
ጄሜርንኾ፡፡ እኖጂሱ ዳድስ ፌያፌያማ ኩርጝ ኩርጝ ኑንኩ ጊሊብኩ ጉዋጉልካ፣ ኪይ ጝንካውሰታ ካንካዋ
ፌይፅና ካንትናናጊ 33 ኪ.ሜ እንዜጝኑኒዴስ ፋሌንጋ ኮስዬ ባታ እስቴት ኬቤሌ ታምንኾ፡፡ ኮሶዬ አምባ
ጊዮርጊስዳ ጎንዴርሾ 7 ኪ.ሜ ዲግጝኔታ አግስቴትስታ ማኪና ዳድ ዳሪዴስ ናቕትጙንኩ ጝንካ ዝኩንቲ
ጋባሬው ዙራሙሪው ቤናኽ፡፡

ማኪናዋ ዳድዳራዳ ቲሪፅናና ስሜንሾስ ዝኩኽ ካና ያኹኽ ስፍሪዳ ልኩስ 15 ዳኪካ ካኑታ ባርዛፍስ
ኪቤብስትኹ ላማላምኹ ኪይስ ሾፌንስትኹ ሌንቴቕ ብቴ አግፅንኾ፡፡ እን አምባ ፂጊሪ ብቲሾ ቤዴር ንካ
ታምብካማ ዙራሙሬ ጎቤናኒሰ እጂንኩ ክቤቡ ጉሳንቲ ኩፕናና ላማላምኹ ኪይዳ ፉሪጝ እናታ አዜዙና፡፡

49
እኖጂኪላ ሴሜትስታቲውሳ ዙራሙሪውሳ ካንቴ ሴሜትናውሌስ ጉሳንቲውሳ ሜሜሬ ኬቤርፅጝስ ክቦ
ሲሪናና እንጅኩንኾ፡፡

ክቤቡ ጉሳንቲኪላ ጎቤንጝስ አንትኑኽ እን ፉሪንኹሳ ስፍሬ አኽጘ ø ስታ ቴፌሬትሩስ አዴልስቱኽ

ዴስፅጝዴስ ጃላ ታሪክዌናኽ፡፡ አፄ ሃይላ ስላሴ ጛጊዝዳ እንግሊዝት ጉሳንታ ንግስት ኤልሳቤቶ ቻቤልካማ
ሌንጌድፁኑስታ ድግሶ ዴጌስካማ ሹኻ ጌርካ ድንኩዋንስ ፍትኽፁኑ ስፍሬኽ፡፡ አንዴስኪ እን ካንቲኑስታ
ዙሪያዋ ቴክልስ ኬቤብስታማስታ ኬቤርስታማ ዝኩዌ፡፡ ንጝስ ኽይትጝፅጝስ ጌርክዳስ 9፡00 ሳታስ ዊድናና
ዙርንኾ፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝ

በ. ሲፋንኩ ካስካስ ንባቡ ስሬታስ ክችክቼ ዙርፄ አግሌላን፡፡

1. ንባቡ ስሬታስ ያኽስቱኽ ፄው እንዳሪ?

በ. ታሪክቲኒ ስፍሬስታ ቴፌትሩውሳ ግዶ ጎቤንጝጚ ከ.
ክንቲጝናሱ ጎቤንጝጚ
ኸ. ኬቴሙ ጎቤንጝጚ ቨ. ዙ/እላ
2. ጎቤንጝጚ ያኽስቱኽ ዋኒይ?
በ. ይካቲት 24 ጌርክ 11-12፡15
ከ. ይካቲት 24 ጌርክ ጉሪጛስ 12፡15-9፡00 ሳት
ኸ. ጉሪጛ 12፡15-11፡00 ሳት
3. ጎቤንጘ ø ፄውንኩ እጂይ?
በ. ክንቲ ጝናኩ ክንታንትካ ዋኽስ
ከ. ክ/ጝናኩ ክንትፃንትካስታ ክንታንትካ ዋኽስ
ኸ. እምፕልታቕ ሳይንስ ክቤብኩ አባልካ
4. ጎቤናንትካ እንዜጛንስ እንዳራይ ካንቱን?
በ. አፄድስታያሱሳ ታፌ
ከ. ሚንችካ ክምካዋ
ኸ. ጊሊቢውሳ ጉዋጉሌ
ቨ. ክይ ጝንካዋስታ ካንካዋ

50
ከ. ሲፉንኩ አሳብካዋ “ከ” ዴስ ”በ” ሾ ታጌካማ ዛኽትጝፃን፡፡

በ ከ
1. ላሊበላ በ. ፋሲል ግምብ
2. ጃዊኩ ዝኩዋንትካ ከ. ናኼስት እንኮኽስትኹዊ
3. እኖጂ አቕናውሌስ ጛጂድኾና ኸ. ዋልያስታ ችላዳ ዛግሪ
4. ጎንዴር ቨ. አባዊ ፎፎቲ
5. ሰሜን አጌሩ ፓርክዳ ሰ. ዳንግሊ
6. ቺዊሲ ሸ. ኪኽካ ብሽታንካ
7. ራስ ዳሽን ለ. ፌሬንጅካ
8. ባርዳር አ. ጌታውንስታ አግፁት
ገ. ዛንጋና አይክ

5.1.3 ካልካ

በ. ሲፉንኩ ካልካስ (ካልኩፓኩስ) ምስሌ ኽዮ ፁፍስ እያን፡፡

1. አራኹና 5. ባርኾቼ
2. ጎቤንጝ 6. ናኼስት
3. ታክሲል 7. ኪኽካ ብሽታንካ
4. ማኼት

ከ. ሲፉንኩ ካልካስ ፊሪስፄ ኽዮ ፃፋን፡፡

1. ዊድዊዲ 3. ካን 5. አቓግብሪ
2. እንጅኩካማ 4. ዴስንጝ 6. ግዲፅጝ

5.1.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱ ንባብዳ “ክቤብኩ አባልካው ጎቤንጝጚ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ
ጂይካማጊ ቤንኩ ክንታንትካስ አንቤፓን፡፡

51
 5.1.5 ሳዋሳው

ታክስፂ፡- ስማ ጌሊፅፂ(Adjectives) ስማ ጊሊፅፅካ ዲብካውስ ፅኹሮ፣

ማሊፌ፣ ሜቴኖ፣ ኬሌሞስታ ዎጌኖ ጌሌፃንኩ ካልኩ ቤንካኽ፡፡እምፕል ዲብ
እሊው ዲብዴስ ማሊፊስ፣ ፄጌርስ (ኬሌምስ)፣ ሜቴንስ፣ ሊሊትጚ፡፡ እንጚ
ጌሌፅጝስታ ስማ ጊሊፅፅካስያኽ፡፡ ስማ ጌሌፅካ ስምዴስ ፍና ይንታንኩያኽ፡፡

በ. እን ቲራግድሚዳ ዝኩንኩ ካልካ ስማ ጌሊፅፅካኩ አይኔትካስ አችትጝጜካማ ዲጉንኩ ምሳልካኽ፡፡

ፅኹሮ ማሊፌ ኬሌሞ ዎጌኖ ሜቴኖ

ግሌፃንኩ ጌሌፃንኩ ጌሌፃንኩ ጌሌፃንኩ ጌሌፃንኩ

ድኪ ሙላሊ ፃርኪ አዊ ቡዚ
ባኩኒ ትሙርሙሪ ድሚ ድሙኒ እንፁ

ልኺኒ ኬትንኹ ፉቺ ዳንግሊ ፅሊ

ዝሪስቲ ኩልማሚ አምሉ አዚኒ ልቓ

ዋልዋሊ ጉባሊ ምሹ ዚጋሚ ባኑ

ብላፂ ድቡልቡሊ ውሱ ዎሉ ሜንች

ከ. ሲፉንኩ ስማ ጌሌፅካስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

1. ዋልዋሊ 6. ውሱ
2. ዝሪስቲ 7. ልኺስቲ
3. ዋፅዋፂ 8. ድሙኒ
4. ጄግኒ 9. አዊ
5. ጉባሊ 10. ትሙርሙሪ

5.2. ላጛንቲ ሶኼት

5.2.1 ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

52
 ባር ዳርስታ ዙራሙሪ

ቤዴራ ቺኒትጝኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ሳኑ አዊ እንቶጂሱ ዙራሙሪዳ ዋታ ኮዊይ?

2. ዙራሙሪዳ ዋታኮንኩ ካንካስታ ካናኻፅካ ዝኩን?

ከ. ቹኒቲኑ ፁፍ ሰሬታስ ሲፋንኩ ካስካዋ ዙርፃን፡፡

1. ባርዳርዳ ንፋስ ሚንቺው ዋኒይ?

2. ባርዳርዳ አቢቢ ሚንቻውሳ ዋኒይ?
3. ባርዳሮ ግዲፁንኩ አባዊውማ ታናው አይኪይ?

5.2.2 ጛርቱ ንባብ

ክምንትስ ፊታው እንፅኺ

53
ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራይ እርዳትስቲን?

እንጃቢሪ ኬቴምዳ ባይልኩስታ ቱሪዝሙ ልማት ሞይቴንካስታ ፌሬስቴኑ ማቢሪኩ ጉሳንትካ እምፕልዳ
ያኼካማ ኩስጙና፡፡ ዙራሙሪዳ አግስታው ቱሪዝሙሳ ጉስፂውሳ አኺኔ ኬሸጝፃማ፣ አዊው ፌሬስቴንኩ
ማቢሪውሳ ቴግባሮ አሌም አቡቑስ ሜዜጌብፃማ ትክሞ አግፅጝሲ፣ ቱሪስትካዋ ጉድጛ ሌንጌድፅጝስ አላማ
ዌዋማ ልቕልቒቲዳ አግስቴ፡፡

ፌሬስቴኑሳ ሊሊትጙንኩ አላምካዋስታ ቴግባርካዋ ሜዜጌብፅጙ ካሊፃንኩ ሲፌርፅካዳ ሞይቴንካ ፄኒስካማ

ዲግስጝስ ኩስጚ ያኻ፡፡ ሜዜጌብፅጝስ ካሊፃንኩ ብላትካዋጊ ጉሽካማጊ ኩስጜ ፄውካ፡፡

54
እኒጛ ሴልካዴስ እምፕል ዙሪሙሪኩ አቕሊስታ ሙሬንካሊ ኻልትስ ኩስጜ ፄዋማ፣ ፕሮጄክቶ ቴርሳማ
ፌሬስካውሳ ሩብፄስታ ስልታኒ እይስታው እንሳ ስፍሬጊ ፋይፃውታ ቶኬምስታ፡፡ እንሳ ፄውጝስ ዴሜካ ዲቦ
ማሉኽሳ ፖስቴርካዋስታ ቤቴንስታኩሳ ዎሬኬትካዋ ቴርስጝስ ሞኬርስታ፡፡ እንዴስ ድምክና አሌም አቡቑ
ዩኒሴፍስ ማዜጌብፅጝስ ሊሊትጙንኩ ቴግባርካዋ አኮሜቻንኩሳ ሞይቴንካዋ አዲስ አበባዳ ዎኬላማ
ልቕልቕቴ ፄዌካማጊ አግስታና፡፡ እኒጛ ሞይቴን ፌዴራሉ ማኼቱ ቢሩሊ ኩስጜካማጊ ፌዴራሉ አጌርኩ
ማኼትካው ኤጀንሲዳ ሜዝጌብፅጝስ ካልካ እንጚ ቴግባር ክምንትስ ፊታው እንፅኺ አኽጘ ø እርዳትስትጝስ
ካሊስቴ፡፡

ኣንቤባማ እርዳትስትጝኩ ካስካ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ውን አኹኪ አሱ ንጝስ ዙርፃን፡፡

1. ኬቤሊኩ ጉሳንትካስታ ኽሳንት አቕ እንዳርማዳ ኩስጙን?

2. ኬቤሊዳስታ ዙራሙሪዳ ፌሬስቴኑ ማቢሪዴስ ኣግፃኑ ትክም እንዳርማይ?
3. ፌሬስቴኑ ማቢሪዳ እንቶጂሱ ካንቲ እንዳርማይ?
4. እንታፋዳ ፌሬስቴኑ ማቢሪዳ ኣባልካ እንዳራ ቴኬምስታኒስ ካንቲን?

5.2.3 ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

1. ክቤብ 2. ፌሬስቴን 3. ሌንቴቕ 4. ኬቤርስትኹ

5. ዴጌፍጝ 6. ኬምቤብጝ 7. ሌንጌድፅጝ 8. ፊሪሲስ
9. አዴልስትጝ 10. ኣኮሜችጝ 11.ኬሌውጝ 12.ፃፍጝ

ከ. ሲፋንኩ ካልካዋ ፊሪስፂ ኽይሊ ድንግርፃን፡፡

በ ከ
1. ፌያፌያማ በ. ይንትኾ
2. ኩር ከ. ዲጊ
3. ካስኾ ኸ. ጃላ
4. እቺ ቨ. ኹሉቺፋ
5. ኩክራ ሰ. ሌንቴቕ

55
 ሸ. ኣዊሊ

5.2.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱ ንባብዳ “ክምንትስ ፊታው እንፅኺ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ
ጂይካማጊ ቤንኩ ክንታንትካስ አንቤፓን፡፡

5.2.5 ሳዋሳው

በ. ሲፉንኩ ዲብቴርትካኻዳ ዝኩኽሳ ስማ ጊሌፂ ካሎ ጎሌልትካማጊ ፍሻን፡፡

1. ኬቤድ ዎጌሮ ታዮ ጂውኾ፡፡

2. ልክና ድንጉሌ ዱሬ አሬድትኾ፡፡
3. ጌቤላ ካሳታ ባኑሳ ሙሌ ጄፔስ፡፡
4. አግፁት ትሙርሙሬ ካኔ ታጉኻ፡፡
5. አን ድሚ ስዮ እንካኔ፡፡
6. ጉዳይ ታቔ ቡኖ ጌፌርፅኾ፡፡
7. ይቹ ድብልቡሌ ፅምቔ ይትኾ፡፡
8. ቤናኻዳ ዝኩኽ ሊጊሲሚ እንፃይ እቱኻ፡፡

ከ. እንዴስ ኩክራ ስማ ጌሌፅካ ካልካዋ ቴኬምሰቲካማ ዲብቴርቶ ፃፋን፡፡

1. ፅላ 6. ብላፅ
2. ምሹ 7. ዴዴጝ
3. ልቓ 8. ባኩኒ
4. ፉቺ 9. ዚጋማ
5. ሊጊሲማ 10. ሙላሊ
5.3. ሹኻንቲ ሶኼት

5.3.1 ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ትስኪ ፎፎቲ

56
 ቤዴራ
ቺኒትጝኩ
ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ስልዴስ እንዳሪ ካንቲን?

2. አቕ ጎቤንጝዴሰ እንዳራ አግፃኑሳ ፄጊሬ?

ቹኒታማ እርዳትስጝኩ ካስካ

ከ. ቹኒቲኑ ንባብ ሰሬታስ ሲፋንኩ ካስካዋ ዙርፃን፡፡

1. ትስኪ ንጝ እንዳር ንጝይ?

2. ትስኪ ፎፎቲ ፌቴርስታው ዎሼንካ ብንካዴሲይ?
3. ትስኪ ፎፎቲ ፌቴርስቱንዴስ ፋሌንጋ እንዳርማ ካንትስቴ?
4. ትስኬ ፎፎቴ ካንትጝስ ዎሼን ስፍርካዋ ጎቤንታን?

5.3.2 ጛርቱ ንባብ

57
 ቱሪስትኩ ጉስፅካ ስፍርካ

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ካርቴ ካንቲካማ እንዳራ ማሊን?

2. እንት አጌራዳ ቱሪስትኩ ጉስፅካ እስታንኩ ስፍርካዋ ጋሚካ ካሌናማ?

ይቶፒያው ዴስፃንኩ ማኼትካው ምክንያትስ ሚንችካ ቱሪስትካው ፉሪፃ አጌራኽ፡፡ እኒጛ ጉስንትካስ
ዴስፃንኩ ማኼትካ ክቻዴስ ሴስታኪ አሌም አቡቑ አችስ ሜዘጌብስትካ፡፡ ሴሰታዴስ ሹኻኪ አሜኻሪ
ክልልዳ አግስታና፡፡ ጋያኪ ሳሜኑ ካንካው አጌሩ ፓርካኻዳ ዋሊያዋ፣ ችላዳ ዛግራዋ፣ ድሜ ውግሌ፣ኩዋንኩ
ብርክካ ንሴሴካዋ፣ ቴክልካዋስታ ቻኻጉዋኻዋ አቡቓማ እሜ፡፡ ላጛንቲ ዴሜካ ፅክራ እምፓላንቲዳስታ
ፅክራ ላጛንቲሊኽ ዝቤን ቤናዳ እምፕላ ካርጝካዳስ ፋላፋልስትካማ ግቢትስቱንኩ ላሊባላኩ ብሽትንካኽ፡፡
ሹኻንቲ ጎንዳሩ ንጉስካው እንፅኺኩ ግምብካዋ እሚ ኹዌኽ፡፡

ትሺ አባዊ ፎፎቲ፣ ታና አይክስታ ታና አይክኩ ዴሴትካ እን ክልልዳ አግስታንኩ ፍትሬትኩ ቱሪስትኩ

ታምብፅካ ማኼትካኽ፡፡ ዴቡብ ዋሉዳ አግስታው ታሪክዌና ቱሪስቱ ታምፂ ስፍሪ ማክዳላኪላ
እምፕልያኽ፡፡ እን ያኽጝስ አማኻሪው ክልልስ “ይቶፕያኩ ማኼትካው ቹዋ ስፍሬ” ናው ስም እይስታ፡፡

58
እን አጌራዳ እሊኩ ሚንችካ ቱሪስትኩ ታምብፅካ ስፍሪካ አግሰታና፡፡ ምሳሊስ አፋሩ ክልልዳ አዋሽ አጌሩ
ፓርክ ኦሮሙው ክልልዳ ባሌኩ ካንካ፣ ጅማው አባ ጅፋርስታ ሶፍ ኡማሩ እሊኩ ቱሪስትኩ ታምብፅካ
ማኼትካኽ፡፡ ዴብቡዳ አግስታንኪ ዝልግሚ ሼሬንኽኩ አይክካ፣ ኮንሶው እርኬን እንፅኺስስታ ትያው
ትክሊ ካርጝ እን አጌርካኩ ማኼትካኽ፡፡ድምክኒኪ ትግራይዳ እንፅኺስስታ አክሱምኩ አውልትካ ፣ናጃሺ
ሜስጊድካ፣ አራር ክልልዳ ጅጐል ግምብ ሚንችካ አጌርካኻስኩስታ ባርኾቼኩ ቱሪሰትካ ጎቤናኑ ያኽጝስ
እን አጌራስ ሚፄ ያግፃና፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ዙርፃን፡፡

1. ላሊበላኩ ኪኽካ ብሽታንካ ማሌፍስቱኑሳ ጊዞ ጋሚጝስ ካሌናማ?

2. ቲስ አባዊው ፎፎቲ ባርዳርዴስ ዋናሾስታ ዋዳ አግስታዊ?
3. አፋሩዳስታ ኦሮሚያዳ አግስታንኩ ቱሪስትኩ ጉስፅካ ስፍርካዋ ዛራዛራን፡፡
4. እንሳ ፁፎ አንቤብቱንዴስ ፋሌንጋ እንዳራ እርዳትስቲን?

5.3.3 ካልካ

በ. ሲፉንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬትስ ኽዮ እያን፡፡

1. አግፅጝ 6. ባኑ
2. ካይጝ 7. ቤናማ
3. ቱፂ 8. ጌምጝ
4. ብና 9. ችኻ
5. ፄፄር 10. ግዲት

ከ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ፊሪስፄ ኽዮ እያን፡፡

1. ፍትኺጝ 4. ግዲትጝ
2. ኬውጛው 5. ጌምጝ
3. ኬቴም 6. ሳኑ
ኸ. ሲፋንኩ ካልካስ /ካል ኩፓስ) ዲብቴርቶ እንፃኽስቲካማ ክንፅፃንቲስ ካንፅፃን፡፡

59
 1. ሳኑ ጊዝስ 3. ዳራዳራርስቱስ
2. ችኽዴስ ሳኑኺታ 4. ዴስፃሊን

5.3.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፋይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱ ንባብዳ “ቱሪስትኩ ጉስፅካ ስፍርካ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ ጂይካማጊ
ኬሌቴፍጝፂካማ አንቤፓን፡፡

4.3.5 ሳዋሳው

በ. ፅኹሮ ጌሌፃንኩ ስማጌሌፅካዋ ቲኪምስቲካማ ሹኻ ዲብቴርትካዋ ሲራን፡፡

ከ. ሚንቺቶ ጌሌፃንኩ ስማ ጌሌፅካዋ ቲኪምስቲካማ ሴዛ ዲብቴርትካዋ ፃፋን፡፡

ኸ. ኬሌሞ ጌሌፃንኩ ስማ ጌሌፅካዋ ቲኪምስቲካማ አንኩዋ ዲብቴርትካዋ ፃፋን፡፡

ቨ. ማሊፌ ጌሌፃንኩ ስማ ጌለፅካዋ ቲኪምሰቲካማ አንኩዋ ዲብቴርካዋ ሲራን፡፡

ሰ. ዎጌኖ ጌሌፃንኩ ስማ ጌሌፅካዋ ቲኬምስትጝስ አንኩዋ ዲብቴርትካዋ ፃፋን፡፡

ፋንቲቲ ዋልታ

ስፖርት

6.1. እምፕላንቲ ሶኼት

6.1.1. ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ስፓርት እንዳርማይ?
ቤዴራ ቹኒትጙ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ስፖርት ቲንስ፣ ውዳጃትስ እስቱስ እንዳር ንጚ?

60
 2. ስፖርቱ እንክሪው አይኔትካዴስ እንክርጞ ø ካሌኑ ዋሺኒይ?

ከ. ሲፍፃማ ዲጉንኩ ካልካስ ቹኒቲኑ ስሬታስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ስፖርት እንክሪኩ አይኔትካዋ ዛራዛርትካማ እንት አፄብካሊ ኩስጝጛን፡፡

2. ስፖርቱ እንክሪ ውኻ አችስ ቤንስቴ? አይ አይ?
3. ስፖርቱ እንክርካ ኻዳ አሌሙ ዝብስ ኬፍ ንኹ እንካንቶስታ ዝኔ ፊቲስኹ ዋሺኒይ?
6.1.2. ጛርቱ ንባብ
ይቶፒያኩ አትሌትካ

61
ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ስልዴስ ካንቴንኩ አቕ እንዳር ሞይ ዝኩኪ?

2. ይቶፒያኩ አቕስቱንኩ አትሌትካዴስ አዋ አዋ ታቔካ?
ቤዳሩንኩ ይቶፕያኩ አቕስቱንኩ አትሌትካ ምክንያትስ ይቶፒያ አሌምዳ አቕስቲኩ አትሌትካ ክቻዴስ አበበ
ቢኪላ፣ አይሌ ገ/ስላሴ፣ ዳራርቱ ቱሊ፣ትሩነሽ ዲባባ፣ ማሳራት ዴፋር፣ ካናኒሳ ባከለ፣ እንግራ ቶኬምሰታና፡፡
አይሌ ጋብራ ስላሴ ፅካ ሻያ ሜትራሳ ላጚኒ ኦሎምፒኩ ድል ዌናኽ፡፡ ሲፍጝፃማ ሴዛ አሜትካዋ ባርሊንዳ፣
ሹኺኒ ዱባይዳ ክብርኩሳ ዎሴንካዋ ዱንፃማ እቺቱ ንጉስ እስትጝስ ቢካ፡፡

“ፍልክልካ” ናው ክፅሊ ስምስ እቑስቴት ዴራርቱ ቱሊ ኩፂ ዲኒክፂ ብላትስ፣ ይስኹ ዴስጝጚስ አጄብስቱኽ
ልግዲ ጊጚስ ሊኺትጛንትካዋ እሽካያስኩ ፄጌርፄታ ዊፂት ዴኔክፃ አትሌታኽ፡፡ አሌም አቡቑሳ ጂሚሪዳ
ድሎ አግፂኹ ትራኩ (ሽኒው)ጊጚዳኽ፡፡ አውሮፖው ቼፍታ 1990 ም/አ ቡልጋራያት ፕሎብ ዲብ ኬቴምዳ
ካስጙኽ ዎታትካው አትሊቲኩ ሻምፒዎንዳ ፅካ ሻይ ሜትራስ እምፕላንቴ ፍያታ ጄሜራ ታኹትስ ዎርክትስ
ሜዳሊያዋ አግፂኾ፡፡

ድምክኒስ አ.ዝ.ቼ 1991 ም.አ ቶኬዮ ጃፓንዳ ካስጙኽ አሌሙ አትሌቲክሱ ሻምፒዮንዳ ፍፃማ ኬንዳዳ ፅካ
ሻይ ሜትርስ ይትፒያውሳ ክብራ ዎሴኖ ዱንፄታ አሌሙ ኹናኹናውስ ሊጊሲሚ አችቱ ትኩት ጚሾ ዙራታ
ፄውታ፡፡ አ.ዝ.ቼ 1992 ም.አ ሹኻ ፅካ ሻይ ሜትራው ልኺትጝካዳ ዊፄስ ባርሴሎናው አሎምፒክ
ጄሜርጝዴስ ፅሌ ቤዳር ናማ ካስጙኽ አፍሪካው አትሌቲኩ ሻምፒዩንዳ እቺቶ አን ጊዛይ አኽጉራው ክብሩሳ
ዎሴኖ ዱንፄታ አምፕላንቲ ፊጝስ ሜዳሌ አግፂኾ፡፡

ትሩነሽ ዲባባኪላ አንኩዊኒ አሎምፒኩ ሻምፒዮኑሳ ክብሮ አግፄ፡፡ ላጛ ኦሎምፒኩሳ ዎርክካዋ ሚፅጝስ
ካሊት እሊት አትሌታኪ ማሳራት ዳፋርያኽ፡፡ ጋያኪ 3 ሻያ ሜትራስስታ 5 ሻይ ሜትራስ ሊኽትጝታታ
ካቤታጊ ዊፄ፡፡

እሊው ዲኒክፂ ዳሊት ዝኩኽ አትሌት ካናኒሳ ባከለ እስቴ፡፡ 5 ሻይ ሜትርስስታ 10 ሻይ ሜትራስ አሌሙ
ከብሩ ዎሴን ዌና ያኻ፡፡ ካናኒሳ ዊድጙ ዳሊትስ አቕስታንኩ አትሌትካ ክቻዴስ ሜዴብስታዌኽ፡፡

ትክላሊስ እኒ ብርክካ አትሌትካ ጚው ዳድስ ይቶፒያዋ እቑፅጝዴስ ፌይካማ ጛጛራስኪ ያኻ አጌራስ ዝኔ

ፊቲሱንኩዌኽ፡፡ እኒጛው አትሌትካውሳ ዳዶ ሲፍካማ ሊሊትጙንኩ ድልካዋ አግፁንኩ አትሌትካ ኪላ
62
ሜንችካኽ፡፡

ከ. ሲፍካማ ዲጉንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ይቶፒያ አሌምስ አቕስቴታ ፄውንኩ አትሌትካ እይ አይ?

2. ፍልክልካ ናዉ ክፅሊ ስምስ እቑስቴት አትሌታ አይ?
3. ቶኪዮ ጃፓንዳ ካስጙኽ አሌሙ አትሊቲክስ ሻምፕዮንዳ ኹናኹናውስ ሊጊሲሚ እቺቱ ትኩት ጚሾ
ዙራታ ፄውቱት አትሌታ አይ እስቲ?
4. አትሌትካ ይቶፒያዋ እቑፅጝዴስ ፌይኹ እንዳር ትክማይ ዝኮ?
6.1.3. ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ምሳሊ ኽዩ ይቱኒዴስ ፋሌንጋ ዲብቴርቶ ሲሪካማ እንት አፄብካስ አንቤብትካያን፡፡

1. አሬርጝ 5. እንካንት
2. ዴንብ 6. ካሌቕት
3. ዳሊት 7. ጎቤንጝ
4. ጌጌውጝ 8. ብርኪ

ከ. “በ”ው ዛንጌርዳ ዲጉንኩሳ ካልካዋ “ከ” ዛንጌርዳ ዝኩንኩ ካልካሊ ጛ ፊሪስፂ ኽይሊ ድንግርፃን፡፡

በ ከ

1. እንፁ በ. ፉቺ
2. ድንጉሊ ከ. ዴዴጝ
3. ፃርኪ ኸ. ሜልካሚ
4. ኩፒ ቨ. ልቓ
5. ሊጊሲሚ ሰ. ፅሊ
6. ጎቤዝ ለ. ቡዚ
7. ጎጉኒ አ. ድኪ
8. ሚንች ገ. ቑቲ
9. ጉድ ጞ. ሴንፍ
ነ. ሉንፂ
63
6.1.4. ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝ ቤናዳ ጛርቱ ንባብዳ “ይቶፒያኩ አትሌትካ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ ጂይካማጊ
ቤንኩ ክንታንትካስ አንቤፓን፡፡

6.1.5 ሳዋሳው

ታክስፂ፡- ዲብቴርት እስታው ዋኾ አሳቦ ፌያፌይጝፃው፣ ጜዌናስታ እንፂውፂ ግስ ዝኩኽ

ኽሳንቲ ውክሬኽ፡፡

ጜዌና እስታው ዲብቴርታኻዳ ቴግባሮ ፌፄማንቲ ስም አኹኪ ካል ኩፓኽ፡፡

እንፂውፂ ግስ እስታው ዴሜካ ጜዌና ፌፄምኹሳ ቴግባሮ ካንትኹስ ድኹዋው፣ ጌሌፃው

ግስያኽ፡፡

ምሳሊ፡- “ልክኒ ጊጙኻ፡፡” ናው ዲብቴርት ልክኒዋ ጊጙኽ አኽጞ ø ጌሌፃው ያኽ፡፡ ልክኒ- ጜዋና
ጊጙኻ - እንፂውፂ ግስ፡፡

ዲብቴርት

ጜዌና እንፂውፂ ግስ

ሲፉኹ ቲራግድማኻዳ ዲጉንኩ ዲብቴርትካዴስ ዲብዌናሳስታ ዲቦ ፍሻን፡፡

ቴ.ቼ ዲብቴርት ጜዋና እንፂውፂ ግስ

ምሳሊ ብራኑ ይንቱኻ፡፡ ብራኑ ይንቱኻ

1 ግርማ ክንፅፅኾ

2 ኬቤድ ጊፁኻ፡፡

3 አሌሙ ይንታያ፡፡

4 ዴሴ ፃፋያ፡፡

64
5 ታዮ ዋኬኪ፡፡

6 ካሳ ክሜ ጄዋያማ?

7 ጚሹምቤ ኹኻ፡፡

8 ቢታውሽ ካኔ ሌከምትኾ፡፡

9 ታፊ ማልጛ አፌሩኻ፡፡

10 ይታላ ጝኖ ዋይኾ፡፡

6.2. ላጛንቲ ሶኼት

6.2.1 ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ማንድ እንክሪው ታሪክ

ስዕል፡- ገበታ የሚጫወቱ

ሰዎች

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ባይሉ እንክርካዴስ እንቶጂ እንዳር እንዳራይ ታቔካ?

2. ማንድ እንክራ ንጝ እንዳር ንጚ?
ከ. ሲፍካማ ዲጉንኩ ካስካስ ቹኒቲኑ ንባብ ስሬታስ ዙርፄ ድቑዋን፡፡
1. ማንድ እንክራው ባይሉ ስፖርቱ ታሪክ ፃፊስታማ እግስቱኽ አዳይ?
2. ይቶፒያስ ፅናትስታ ምርምሬ አውሮፓስ ሜሴሬቱንኩ አጂይ?
3. ማንድ እንክራ ይቶፒያዳ ዜዊትርስታሺኹ አኽጞ ø ጌሌፅኹ አይ?
4. ማንድ እንክራሳ ኽስኹስ እንክራሽንኩ አጂይ?
65
6.2.2. ጛርቱ ንባብ
ዳባው እንክሪ

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. እንቶጂሱ ዙራሙሪዳ ዳባዋ እንክርታኑ እንዳር ዎርፋሲ?

2. ዳባ እንክራሱሳ ኬቾ ዋታይ ቴርስታኑ?

ዳባ እንክራሳ እንክራኑ ቻፊዴስ ኮልሜም ንኹ ካኒስ እንጁክ እስታው ያኹስ እንክርፃኪላ አይዴስ አኹኪ
ካኒው ስርዴስ ድምብልብላ ታኻታ ቴርስስቲት ዳባ እስቲ፡፡ ዳባ ክምብብልፅጝስስታ ኮሺጝስ ኣሜችታት
ታኻታ ግቢትስቲ፡፡

ዳባው እንክሪ አምላክ ካማንስትጝዴስ ፍና ዜዌትርስታሺኹ አኽጞ ø ኽምቢው ታሪክስ ድኹስታዬ፡፡

እንስኪ ጊኒውሳ ኣሜት ባሎ ምክንያታ ፄውጝስ አባላምካስታ ስራስሪ ዳባውሳ እንክሬ ቴሳስዴስ ጄሜርካማ
ትሮኺስታ ችኹ ቱፄኺስታ እንክራኒስ እሺጞ ø እንክራና፡፡

እንክሪ ያኽስታው ላጛ ኬች ስሬትስ ላጛ ኬችስ ኣችትጜካማ ፣እንክርፂ ስፍሬ ኬሌልካማ ዳባዋ ክችዳ
ፄውካማ እንክሬ ጄሜራና፡፡ አችትጝጚኪ ዙራሙሪስ አኹኪ እምፕል ኬቤሊስ፣ኣኹኪ ፋይጜካማ ኬችስ
ፄዋና፡፡ እሊው ኬፍቲኒ ልኺትጝጚው አይኔት ዴሜካ ላጛ ኬቹ ፣ጃሊኒ ሙሪ ኩክሪኒ ሙሪኒሊ፣ እምፕል

66
ኬቤሊ እሊው ኬቤሊሊ ፣አንታኪ ሚፁንኩስታ ሚፅካያስኩ ክቻዳ ቤንጝጜካማክላ አስሚምጜካማ ዳባዋ
ኮሺጙ ኪስጝጚ ያኽስቴ፡፡

ጋያኪ ዳባ እንክራው ዎርፍ ሴብል ኩፕንኹ ጊዝዳ ሌንቴቕዳ ጌርካ ዳባ እልስ ካንትስትጝስ ካሊምቦ
እንክርጝስ ካሊስቴ፡፡ብሽታን ፋማ ቱንዴስ ፋሌንጋ ዎታትካ ዳባዋ እንክርካማ ዊፃንቲኪ ያኻ ዊፅስታንቲ
ሆ!...ንካማጊ ብሽታንሾ ዙራና፡፡

እንሱ እንክሪ ዙራሙሪስ አኹኪ ብሽታንስ ዳባዋ እንክርጝስ ፋያውጊ አሴቴፍጛውጊ ካላው እንክራንቲው
ቼፍ ጌዴብ እላቲውስታ እምፕል እንክራንቲ ቱስ ኬቹ ጉሳንቲ ካሲስታቲው እሺኾ፡፡ እሊው ኬችኩ
ጉሳንትካስ ጎሌልጚስ እንክራንኩ ዲብኩፂ እምፕል እንክሪስ ጉዲስታማ ፋኒ አኹኪ ስካዊ ቱጝስ ፋያኒ ኬቹ
ታብሊስ፣ ጎቤዝ አሌካሳ አኹኪ እንክርፃንትካስ ድኹዋማ ፌኬድስታያኒ ቱጝስ ካሌ፡፡

እንክራንትካው ሴይጝጚኪላ ግርብዴስ ይጎው ሱሪ፣ ጄቴባብ፣ ይውዴስ ዶንጌትስታው ስዮ ሴይካማ ናካ

ዝቤንኪ እንክራንትካ አግፁኑሳ ስዮጊ ሴይካማ እንክራና፡፡ እምፕል እምፕል ዙራሙሪዳ ዳባ እንካራ
ፄውስታው ጊዝስ እምፕል ጎቤዝካው አሊኪ ኩስጝፃንቲኪላ እንክርፂዉ ክችዳ ጄሜርፃንታስታ እንክሬ
ጉሳንኩ ሴዛ ድንቤሮ ማንዳንትካ ሜዴብስታሺና፡፡ እንክሪው አሊዲኪላ ጎልስ አኹኪ ውቴትስ እሺኾ፡፡
እምፕል ኬች ዳባዋ ታሳማ አስሜምጜካማ ፍሹኑሳ ድንቤሮ ፌይፁንዴስ እንቦሴሬ እስቴ፡፡ እንቦሴሬ ንጝ
እንክራትካዳ እምፕል እድ ቱኻ ንጝስያኽ፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካስ ንባቡ ስሬትስ ዴዴጞ ø ዙርፄ ድቑዋን፡፡

1. ዳባዋ እንክርታኑ ዋዴሲ ? ውኻ ሳታሲ?

2. ዳባ እንክራው ኬች ቲርትጝጛው ዋታይ?
3. ዳባ እንክራዳ ኬቹ ታብልካው እንፅኺ እንዳሪ?
4. ዳባዋ እንዳርዴስ ቴርስጝስ ካሊኔ?
5. ዳባ እንክራ ጉዝማ ሴይስታንኩ ሲይካ ዳርካ ዳርካይ?

6.2.3. ካልካ

67
በ. ሲፋንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬታስ ምስሌ ኽዮ ይቱኒዴስ ፋሌንጋ ዲብቴርቶ ሲሪካማ እንት አፄብካስ
አንቤብትካያን፡፡
1. ጊኒ 3. ኮሽኾ 5. ኬች 7. ልኺትጚ
2. ዳባ 4. አሊኪ 6. እንጁክ 8. ኩሪፃንቲ

ከ. ሲፋንኩ ናኼስካ ስፍርካዳ እይስቱንኩ ካልካዴስ አስሜምጛውሳ ጎሌልትካማ ዲብቴርቶ ዋኽፃን፡፡

ቴሴማ ኣይጛ ዝቒኾ ቱሼ እንክሩና ቒቩና

1. አልማዝ ኹዋሼ------------፡፡
2. ኬቤድ ------------ጚቹስኾ ካስኾ፡፡
3. እንፃሪ ኬችስ ኬችስ ያኼካማ ዳባዋ----------፡፡
4. ----------ዎቴል ጝናዴስ ምሳኾ ኹኻ፡፡
5. አግፁት ጚራሳ -------------ኹፂኾ፡፡

6.2.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዘቤዳ “ዳባው እንክሪ” ናውሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ ጁይካማጊ ቤንኩ ክንታንትካስ አንቤፓን ፡፡

6.2.5 ፃፊጝሰታ ሳዋሳው

ፃፊጝ

እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ጛርካዴስ እምፕሎ ጎሌልጝስ ቱንዜ ፃፋን፡፡

1. ዳባው እንክሪ
2. አንክሻ አንክሻው እንክሪ
3. አኹ ባምባ

ሳዋሳው
68
ሲፉንኩ ዲብቴርትካዋ ውን አኹኪ አሱ ንጝስ ዙርፃን፡፡

1. ዲብቴርት ዲብዌና ጋቲታ ቲሪጝስ ካሌ፡፡

2. ዲብቴርቶ ዲብዌና ይባቺስ ስሪጝስ ካሊስቴ፡፡
3. ዲብዌና ጌሌፃው ግስ ኩፓሳኽ፡፡
4. እምፕል ዲብቴርቱ ዲብ ዲብዌና ጋቲታ ቲሪጝስ ካላላ፡፡
5. እምፕል ዲብቴርት እንፅኺንቶ እሚጝስ ዲብዌናሱስታ ዲቡ ማቔንትጚ ፋይፃላ፡፡

6.3. ሹኻንቲ ሶኼት

6.3.1 ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ፊሪሲው ቾልቲ

ሽምጥ የፈረስ ግልቢያን የሚያሳይ ፎቶ

ቤዴራ ቹኒትጙ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ፊሪሲኩ ትክምካ እንዳርካ እንዳርካይ?

2. ፊሪሲስ እንፅኼንቶ ታምፂካ ታቔካማ?

ከ. ሲፍካማ ዲጉንኩ ካስካስ ቹኒቲኑ ንባብ ስሬታስ ዙርፄ ድቑዋን፡፡

1. እንዝርናንትካውስታ ፌሬስካው ትራንስፖርቱ ሊሊት እንዳርይ?

2. እንቶጂሱ ዙራሙሪስ ፌሬስቴኑ ማቢሪ ዝኮማ? ዝኩኒዴስ አላሚ እንዳሪ?
3. ፊሪሲኩሳ ትክምካዋ ዛራዛርትካማ እንት ቤንኩ አፄብካስ ድቑዋን፡፡
4. ፊሪሲው ቾልት ንጝ እንዳራ ንጚ?
6.3.2 ጛርቱ ንባብ
ጉግሱ ስፖርት

69
ቤዳራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ፊሪሲው ጉግስ እኑስ እንዳራ ንጚ?

2. ፊሪሲው ጉግስ ጉዝማ ፋይፃንኩ ዲብካ እንዳርካ እንዳርካይ?

ጉግስ እስታው እንዳርኪ ዲብ እላቲው ፅንኩት ዜንጐ ፃኽጝስታ ጋሺስ ሜኬትጝ ሊሊት ትቤቤ ዋኽስትኹ
ማልጛ ዲኒክፂስታ ኬፍቲኒ ሰፖርትያኽ፡፡ ፊሪሲው ቢዲርጝጚው ታሪክ ጌለፅንኹሰታጊ ፊሪስቲኒ ፅላትካዋ
ፍንጃማ አሬኻ ታምባማ ዴምስስጝስ ካላው ቴኬማንቲ ሜሳርያኽ፡፡ ፊሪሲው ጉግስ ስፖርት ዋሺኒዳኪ
አሌምዳ እላቲው ቤሬዝስታያሱስታ ስካውታያሱ ባይሉ ስፖርት ያኽ፡፡ እን አኽጝስ ይቶፕያ ሊጊሲሚ
ጊዝስ አጌራ ዋሬራንትካዋ ድላ ፄውቱኽስታ ዎሬም ኬቤርፅናና ባይልስ ኽሳንቶስታ ባይሉ ስቶቲውታ
ምልኻትስ ውላ ቴኬምሰትናው እንዴስ ጁኽስያኽ፡፡

ፊሪሲው ጉግስ ስፖርት ታሪክስታ እንትጝጚ ፊሪሲው ቢዲርጝጚ ስፖርት ታሪክስ ጌሌፅስቱኽስታ ያኻማ
ፊሪሲው ቢዲርጝጚ ያኽስታዉ ጂሚሪው አች ኬፍቲኒዴስስ ጉግስስ ቢኩኽ አኽጝያኽ፡፡ እን ንጝኪ ጂሜሬ
እንዳራላካ ኩራ ጋው ፊሪሲስ፣ ኩር ቻኒስቱኽ ፊሪሲስ አች አቻስ ኹሉቺፋ ፊሪሲው ግልባሳ ካሊጞ ø

70
ዴስጝጜ፡፡ አሊንጊዴስ ይጐ እንዳራኪ ዲቦ እሜውላ ገሌባማጊ ፊሪሲው ማቕዳ አላላማጊ ውብሾ ጌማማጊ
አንዴሰኪ ጋሚዳ እንጅኮማጊ ኬፍቲኔ ጌላብጙሳ ካሊቶ ሜሴኬርፁኒዴስ ፋሌንጋ ጉግሴና ያኽጝስ
ታሜትስቴ፡፡

ምንጊሱ ፊሪሲው ስፖርት ጚጛራሱ እግ ዝኩኒውላ ሜንች ቤዴል እሺኹ አኽጞ ø አቕጝስ ካሊስታ፡፡
ምሳሊስ፡- ላንጊጊ ፍንጃንቲስታ ሜካታንቲ አኹ ፍንጂስታንቲ እምፕል ስፍሪስ ቢዴር አን ሲፍስ ትጝጝስ
ይኾቺ ጋሼ እሜኒኪ ባይኒኪ ዜንጐ ዋውርጝጝካማጊ እሺንኩ አኽጝስ አቒውሳ አካሎ ዋውርስቱኽ ዜንግ
ታሳኑ አዲጌ ታምፃሺኹ አኽጞ ø አንታኪ ፍንጃንቲ እሺኹ እሜ ዙራማ ፍንጂስታንቲ ያኼ፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ሰሬትስ ዙርፃን፡፡

1. ፊሪሲው ጉግስ እንክርጝስ ጅሚሪው እንፅኺ እንዳሪ?

2. እምፕል አቒ ጉግሲኒ አኽጝስ እንዳሪ ማንዲስቴ?
3. ጉግስ ንጝ እንዳር ንጚ?
4. ፊሪሲው ቤዴርጝጚዳ አግፅንኹ ትክም እንዳሪ?
5. ፊሪሲው ጉግስ ጉዝማ ጉዳት ዝኮማ? ዝኮ ኒኒዴስ ጉዳቱሳ አኺኔ ድቑዋን፡፡

6.3.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝ ቤናዳ ጛርቱ ንባብዳ “ጉግሱ ስፖርት” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ ጁይካማ ቤኑ
ክንታንትካስ አንቤብትካያን፡፡

6.3.5 ሳዋሳው እስታ ፃፊጝ

ሳዋሳው

በ. ሲፋንኩ ዲብቴርትካዴስ ጜዋናሳ አግሌልትካማ ፃፋን፡፡

ምሳሊስ፡- ልክና ቲንቱኻ፡፡ ጜዋና ልክናኽ

1. ክንታንትካ ጛ ጝን አንፅኻሳ እንፃኽስቱና፡፡

71
 2. አግፁት ጉሪጛስ ብሽታንሾ ካትኾ፡፡
3. ይታላ ጌቤልዴስ ኮቤ፣ ዴብቴሮሰታ እርሳሶ ዴዋይኾ፡፡
4. ግባርካ ሹምቤ ዜሩና፡፡
5. ስር እኹዋሼ ዝቕኾ፡፡

ከ. ሲፋንኩ ዲብቴርካዳስ እንፂውፄ ግሶ አግሌልትካማ ፃፋን፡፡

1. ክንታንትካ ኬችስ ፂኒሱና፡፡

2. ስር ጝታላሾ ካስኾ፡፡
3. ክምካ አኾ ዝቑና፡፡
4. ፍያልካ ኩርዳ ካናኻፄ ኹዋና፡፡
5. ኽራቹ ጝንአቕስ ኩርሶ ቴርስትኾ፡፡
ፃፊጝ

ኸ. ጜዋናሳስታ አንፂውፄ ግሶ እሚንኩ አንኩዋ ዲብቴርትካዋ ፃፋን፡፡

ፋንቲቲተ ላጜታ

7. ኣኹ

7.1. እምፕላንቲ ሶኼት

7.1.1. ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ኣቒ ኣኹጋቲታ እንዳራ ያኼ?

ቤዴራ ቹኒትጙ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝጛን፡፡

1. አኹ ኣቒው አካልስ እንዳራ ቴኬሜ?

72
 2. ኣቒ ኣኾ ዋዴስ ኣግፄ?

ቹኒታማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካስ ፁፍስ ዙርፄ እያን

1. ኣቒው ኣካል ኣኹዴስ ግቢትስትኹዊ እስቱስ እንዳር ንጝሲይ?

2. ኣቒ ኣኾ ዋዴስ ኣግፄ፣ ኣኾ ኣግፁንዴስ ፋሌንጋ ዋታ ዎጌድፄ?
3. እምፕል ኣቒስ ጌርክስ ዝቓው ኣኹው ሜቴን ዋሳላካይ?

7.1.2. ጛርቱ ንባብ

ኣኹኩ ኣካልካ

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝጛን፡፡

1. እንታፋዳ ዋታኮንኩ ኣኹኩ አካልካ ዝኩን?

2. እንቶጂ ታቑንኩ ኣኹኩ ኣካልካዋ ዛራዛራን፡፡

ኣኹ ብቲዳ እሳንስ ኣግስታው ፍትሬቱ ኣብትያኽ። ኣኹ ብቲዴስ 70% ያኻውሳ ስፍሬ ሾፌና። አኹ
ፍትሬትስ፣ እኻኺው ኣኺኒስስታ ትኔቱ ኣኺኒስ ኣግስቴ።

ኣኹኩ ኣይኔትካ ብታው ፍንዳ ሊሊትጙንኩ ስፍርካዳ ኣግስታና። ኣኹኩ ኣይኔትካ ጛራ ጛራ ሾፌናኑ
ስፍሪው እሳንት ሊሊትጜ። ኣኹኩ ኣካልካ እስታንኩ ውካያኖስካ፣ ባርካ፣ ኣይክካ፣ ብንካ፣ ኣሊካስታ
ቲሪንኩ ኩርካኽ።

ኣኹኩ አካልካ እሚኑ ቺዊው ሚንችቱ ሜቴንስ ቺዊ ጋቲኩስታ ቺዊዌና እስትካማ ላጛስ ቤንስታና። ቺዊ
ጋው ኣኹው ኣካል ብቲዳ ፍትሬትስ ኣግስቴ። ቺዊጋው ኣኹ እሚያው ቺዊው ሜቴን ልቓኽ። እን ኣይኔቱ
ኣኹ ዋርቔዳ፣ ቲሪኹ ኩሪዳ ፣አይክካዳ ፣ብንካዳ፣ ኣሊካዳስታ ብታኻሱ ኣኹዳ ኣግስትጝስ ካሌ። ቺዊ ጋው

73
ኣኹዳ ኣግስታው ቺዊው ሜቴን 1%ዴስ እንፄ። እን ኣኹዳ ኣኹኩ ካናኻፅካስታ ንሲስካ ዝኩጝስ ካላና።
ቺዊ ዝኩኽ ኣኹዳኩፂ ካናኻፅካስታ ንሴስካ ኣግስትጝስ ካላላ፡፡

ባርዴስ ኣኹኪ ውክያኖስዴስ ኣግስታው ኣኹ ባር ኣኹ እስቴ። ባር ኣኹ 3.5% ቺዌ እሚጝስ ካሌ። እንንጝ

ኩፂ እምፕል ሊትር ኣኹዴስ 35 ግራም ቺዊ ዝኮ ንጝያኽ። (6 ኛ ክፍል ህብረተሰብ ትምህርት)

ኣንቤባማ እርዳትስትጝኩ ካስካ

ከ. ሲፉንኩ ካሲካስ ዙርፄ ድቑዋን፡፡

1. ኣኹኩ ኣይኔትካ እስታንኩ ዋሺንካይ?

2. ቺዊጋው ኣኹስታ ቼዌን እስታንኩሳ ዛራዛራን
3. ብቲዳ ዝኩኽ ኣኹዴስ ሚንቻው ቺዊ ዝኩኽ ኣኹማ ቺዊ ጋው ኣኹይ?

7.1.3. ካልካ

በ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬትስ ኽዮ እያን፡፡

1. ኣኮሜችጝ 4. ፃይጝ
2. ፃምካ 5. ኪስስታው
3. ድፅጝ 6. ስስቒ

ከ. ሲፋንኩ ካልካስ ፊርስፄ ኽዮ ፃፋን፡፡

1. ድፅጝ 3. ፅንኩት
2. ዝቕጝ 4. ካጊ
3. ኣኽቲኒ 5. ጌርክቺፋ

ኸ. ሲፋንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ፃፋን፡፡

1. ኣኹ ጋቲታ 3. ቲኒስቲ
2. ኣኮሜችጝ 4. ፅንኩት ኣኹ

74
ቨ. ሲፋንኩ ዲብቴርትካ ኣኽጝስ ዳንጉንኩ ካልካዋ እንትጛራስ ዋኽትጝፃን፡፡

1. ኣቒ ኣኹ ጋቲታ ------------።
2. --------------ኣካላኻዳ ዝኩንኩ ፃምካዋ ድፅጝስ ቴኬሜ።
3. አካልካዴስ ኣኾ ድፅጝስ ካሊስታው ዳዴስ እምፕል ---------------።
4. ኣቒ ዋኒኪ ያኹኒ --------------ኣኾ ዝቕጝ እይስቴ።

7.1.4. ኬሌቴፍጝፃማ ኣንቤብጝ፡-

ፌይኹ ጊዝቤንዳ “ኣኹኩ ኣካልካ” ናውሳ ንባቦ ባኔ ባንቶ ጂይካማጊ ቤንኩ ክንታንትካስ አንቤፓን ፡፡

7.1.5. ሳዋሳው

ግሳ ጌሌፅካ እስታንኩ እምፕል ፄው ኣኮሜችስትኹሳ ስፍሬስታ ጊዞ

ቶኬማንኩ ካልካኽ። እኒጛኪ ጃላ ፣ኺኒ፣ እሜ፣ ናቴ፣ ኽቴ፣ ንማቻ፣ ናካ፣
ኣይጛ፣ ቻ፣ ታኪኒ፣ እንኩዋጛ፣ ንጙዋ፣ ኽታዋ፣ እስታ ፄጌሩንኩያኽ።
ምሳሊስ፡-

1. ናቴ ኣው። (ዋታሾ ያኽጞ A ካንትፄ።)

2. ሌቤቶ ዊዴታ እሜ ቲንትኾ። (ጊዞ ካንትፄ)

ሲፋንኩ ግሳ ጌሌፅካዋ ቴኬምስቲካማ ዲብቴርቶ ፃፋን፡፡

1. ጃላ 7. ኣይጛ
2. ንማቻ 8. ምንጊ
3. እንኩዋጛ 8. ጝሺ
4. ናቴ 9. ናካ
5. ኺኒ 10. ቻ
6. ኽታዋ

75
 7.2. ላጛንቲ ሶኼት
7.2.1. ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ፡-
ኣኹ ይዎትያኽ

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝጛን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?

2. ኣኹ ይዎት ኣኽጝስ ካላው ዋትጛይ?

ቹኒታማ እርዳትስትጝ

76
ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ቹኒቲኑ ንባብ ስሬትስ ዙርፄ እያን።

1. ይዎት ዝኩክ ዲብካ አኾ አግፃኑላ ይጉዋኒ እንዳራይ ያኼን?

2. ብንካ እንዳር ግልጋሎታሳይ እያን?
3. አኹውሳ አብቶ ዋኽስ ዋኾ ቴኬምስትጝስ ካሊናያሱ እንዳር ምክንያታሲ?
4. እኑ አጌራው ቹዋ ቱፂው አግፂ ያኹኽ እንዳሪ?
5. ግብርኒው እንፅኺዳ ችግሮ ፌቴራው ዲብ እንዳር አኽጘ A ድቑዋን።

7.2.2. ጛርቱ ንባብ

ኣባዊ ብን

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝጛን፡፡

1. ስልዴስስታ ጛሪዴስ ዳራ እርዳትስቲን?

2. ኣባዊ ናውሳ ስሞ ታቔካማ?

77
ኣባዊ ምስራክ አፍሪካዴስ ኣቕስቱንኩ ብንካዴስ እምፕልያኽ። ቢክቶሪያ አይክዴስ ጁዋማ ሜድትራንያን
ባሮ ታምቡስ 6695 ኪሎ ሜትሮኺታ እቺቴ።ኣባዊ ብንስ ጌቤራንትካ ፉቺስታ ፃርኪ ኣባዊካ እስታንኩ
ያኻኒስ፣ ፉቺ አባዊ ቢክቶሪያዴስ ጁዋዊ ያኹሲ፣ፃርኪ ኣባዊ ዴሜካ ይትዮፒያ ሲኪሊዴስ ጁዋማ ፉቺ
ኣባዊሊ ካርቱምዳ ታምትጛማ ግብፅሾ እንዜጜ።

ኣባዊስታ ጚስ ጌቤራንትካ ይትዮፒያዋ፣ ኬንያዋ፣ ታንዛንያዋ፣ ሩዋንዳዋ፣ ብራንዲዋ፣ ኮንጎዋ፣ ሱዳኖ፣

ኤርትራዋ፣ ግብፆስታ ዩጋንዳ ኬውጝፃማ ፌያውያኽ። ፉቺስታ ፃርኪ ኣባዊ ካርቱም ናቕታዳ ታምባማ
ኣሌቕትጛማ፣ ኣባዊ እስትጝስ ግብፅሾ እንዜጜ።

ግብፃ ምንጊዴስ ጂሜርታታ ናይሉ ኣኹስ ቲኪምስቴ እሽቲት ኣኽጝ ኣቕስቴ። ግብፁ ዝብ ሴፌሩኽ ኣባዊ
ናቕትዳ ኣኽጝስ ናኪኒው ስልታኒስታኒው ልማትክላ ቲሪትጙኽ ኣባዊ ብን ናቕታዳኽ። ኣባዊስታ ፉቺ አባዩ
ጋምቲዳ ካይሮ፣ ካርቱሞ፣ ጎንዶኮር፣ ኣሌካሳንድሪያስታ ፄጌሩንኩ ኣግስታና። እንጚታጊ ኣባዊ ናቕትዳ
ሮዚሪሰን፣ ሲናር፣ አስዋስታ ኣዌን ፉዋፉዋቲኩ ግድብካ ኣግስታና። (ማህበራዊ ሳይንስ 6 ኛ ክፍል፣ ገፅ 41፡፡)

ኣንቤባማ እርዳትስትጝኩ ካስካ፡-

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ዙርፄ እያን።

1. ኣባዊ ብን ቢክቶሪያዴስ ጁዋማ ዋንስ ዋንስ ፄዋማ ግብፅሾታምባው?

2. ኣባዊ እስታው ብን ፃርኪማ ፉቺይ?
3. ግብፅ ኣባዌ ጌዴብፃላ ኔው እንዳርማሲይ?

7.2.3. ካልካ

በ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ንባብ ካንቲስ ኽዮ ድቑዋን።

1. ኣይል 6. ኣኹው ኣብት

2. እንዜጝትጝፂ 7. ኣይክ
3. ሾፌንጝ 8. ዋሌን
4. ብን 9. ፋይ
5. ካን 10. እሉጝ
78
ከ. ሲፋንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ፃፋን፡፡

1. ካግት 4. ሳኑ 7. ዴዴክ 9. ቴጋና

2. ቱስቲስ 5. ክምካ 8. ቹቓ 10. ፍሺ
3. ሴል 6. እሬ

ኸ. ዲጉንኩ ዴብቴርትካዳ ዳንጉኽሳ ካሎ እንትጛራስ ዋኽትጝፃን

1. -----------ዝኩንኩ ግባርካ ኣሜትስ ላጚኒ ኣሜሬትጝስ ካላና።

2. ኣሜትስ ላጚኒ ኣሜሬትጝስ ኣኾ--------------- ፋይፄ።
3. ዜርስትኹ ኣሪ -------------ጋቲታ ዋጉኒውላ ሌጌሳላ።
4. ኣኹ --------------ኣግስትጝስ ካሌ።
5. ----------------ካላቲው ያኻማ ኣኹ ኹኻ።

7.2.4. ኬሌቴፍጝፃማ ኣንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝቤንዳ ጛርቱ ንባብስ ‹‹ ኣባዊ ብን.›› ናው ጛሪስዲ ጉኽሳ ንባቦ ባኔ ባንቶ ጂካማጊ ኣንቤፓን።

7.2.5. ክርክሪ

ክርክሪኩ ሜሜርካ

1. ካራካርጝፂኩ ጛርካዋ ዎሴንጝስታ ጎሌልጝ፣

2. ክርክሪስ ቹትካ ቹትካ ኣሳብካዋ ኩፕፅጝ፣
3. ኩፕስቱንኩ ቹትካ ኣሳብካዋ ክርክሪስ ኣሜቻው ኣኺኒስ ኣቺትጝ፣
4. ክርክሪ ጊዛይ ጅፍንታጋቲታ ኣሳቦ ዲግስጝ፣
5. እይስትኹ ክርክሪውሳ ቴሮስታ ጊዞ ጉድጛ ቴኬምስትጝ፣

እንዴስ ጃላ እይስትኹሳ ክርክሪውሳ ሜሜሬ ቴኬምስትካማ፣ ኩክሪዳ ዲጉንኩ ክርክሪኩ ጛርካዴስ

እምፕሎ ጎሌልጝስ፣ ቤኑ ኣች ኣችስ ቤንጝቱንዴስ ፋሌንጋ ባኔ ባንቶ ካራካርጝጛን፡፡

ቴ.ቼ ክርክሪኩ አሳብካ

1 ኣኹ ምግብ ዴስ

79
2 ኣቕት ጌንዜብ ዴስ
ዴስስታ
3 ድኺታማ ኮንኬ ካሊጝ ጌንዜቦ ኣግፃማ አይምሮ ኣቲጝ

4 ቢሪ ፊሪሲ

5 ኾሺት እሉዋ እርሽው ቢሪዴስ

6 ቲን ጌንዜብ

7 ኻራ ጌርካ

7.3. ሹኻንቲ ሶኼት

7.3.1. ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ዝቒውሳ ኣኾ ፃሚፃንኩ ዲብካ

በተለያዩ ነገሮች ተበክሎ ሰዎች የሚጠቀሙበት ወራጅ ውኃ ቢሳል

ቤዴራ ቹኒትጝኩ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝጛን፡፡

1. ጛሪዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?

2. ኣኾ ፃሚትዴስ ማንዲጝስ ካሊስታው ዋትጜይ?

ቺኒታማ እርዳትስትጝኩ ካስካ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ቹኒቲኑ ፁፍ ስሬትስ ዙርፄ እያን።

1. ኣኹው ፃሚትጚ እኑስ እንዳር እናናጊይ?

2. ኣኹው ፃሚትጙ ጁፂ እንዳርማይ?
3. አኹ ፃሚታቲታ እኖጂዴስ ማንዲስታው እንዳርማይ?

80
 7.3.2. ጛርቱ ንባብ
ክንፅፃንቲ ቤኬል

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝጛን፡፡

1. ኣኹ ፋይፃኩ ዲብካ እንዳርካ እንዳርካይ?

2. እንቶጂ ዝቔኑሳ አኾ ዋዴሲ አግፄኑ? ፅንኩትቱ አኺኒሳ ዋታይ?

ክንትፃንቲ ቤኬል እምፕል ክንቲጝናዳ 4 ንቲ ቤኑ ዙራሙሪ ሳይንሱ ክንትፃንቲ እሽኾ። ጂሚሪ ጊዝ ቤንጚው
እሺኾ። “ዎችን ክንታንትካ”ንኾ። ክንታንትካ እንጅኩፂዴስ ጁዌካማ “ዎቺኹ ክንትፃንቲ” ኑና። ፃርኬ ሳንኮ
ዳስቴርስ ፃንኩፃማ እሌቱ ክንቲ ጛራሳ ፃፋኾ። እሌቱ ክንቲው ጛሪ “አኹክ አግፅካ “ናው አኽጘ ø ቶኬማማ
ቱፂስ ያኻውሳ ጊሊፄ ድኹኒዴስ ፋሌንጋ ክንታንትካስ ሲፋውሳ ካሴ ዲግስኾ። “እንፃሪ አኽጘ ø አኹ ዋዴስ
አግስቴ?”

ክንታንትካ ባንኩሳ ዛራዛሩና። “አይሎ ጉድያኽ ክንታንትካ! “ንኾ ክንትፃንቲ ቤኬል። “አኹ ይዎት ዝኩክ
ዲብካስጊ ፋይፃንኩ ዲብካ ክቻዴስ እምፕሌኽ። ብቲዴስ 75% አኹስ ሾፌንስትኹያኽ። አኹ እሪዴስ፣
ፍርዴስ፣ አሊዴስ፣ አይክዴስ፣ ባርዴስ፣ ውክያኖስዴስ …. አግስቴ “ንኾ”። አኹ ሊሊትጙንኩ አኹትካው
አካልካዴስ አዋው እንኩዊንቱ ምክንያትስ እምብልቴ። እንብሊው አኹ እንኩዊኒስታ ሳሴር አኽጝስ
ኬፊቲኒ ስፍሪሾ እንዜጛማ ዙራሙሪው አይርሾ ቱዌ። አንዴስኪ ጉንኪኒሾ ኪስስቴ። እጄማጊ እሪሾ
ኪስስቴ። ካስካዋ ክንታንትካስ ዲግሳማጊ ክንትፅጘ ø ኬፄልኾ።

ከ. ሲፋንኩ ካስካስ ንባቡ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

1. አኹኩ አግፅፅካ ያኹንኩሳ ዲብካዋ ዛራዛራን።

2. አኹትካ አካልካ እምብልታኑ እንዳር ምክንያታሲ?

81
 3. ንባባኻዳ ቺዊ እላቲው እስቱኹ እንዳሪ?

7.3.3. ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬትስ ምሳሊ ኽዮ እያን።

1. ሳሴር 6. ክንቲው ጛሪ
2. ኪስስቴ 7. ፍትሬት
3. ፍር 8. ባር
4. እሪ 9. .አይክ
5. ብን 10. አሊ

ከ. “በ” ው ዛንጌርዳ ዲጉንኩ ካልካስ “ከ” ው ዛንጌርዴስ ፋቴካማ ድንግርጝሳን፡፡

“በ” “ከ”

1. እንጅኩፂ በ. ፃሚትጝ
2. ምክንያት ከ. አኹው እንዚጝፂ
3. ባይ ኸ. ዝኩፂ
4. ስንክርስት ቨ. እንዜጛንቲ
5. ዙራንቲ ሰ. ጁፂ

7.3.4. ኬሌቴፍጝፃማ ኣንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝቤንዳ ጛርቱ ንባብስ ‹‹ክንፅፃንቲ ቤኬል›› ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ ጂካማጊ ኣንቤፓን።

7.3.5. ፃፊጝ

በ. እንዴስ ኩክራ እይስቱንኩ ግስካስ ዲብቴርቶ ሲሪካማ ክንፅፃንቲስ ኣሬምፃን፡፡

1. ፉኻ
2. ቡኻ

82
 3. ካራካርጝኾ
4. እንክርኾ
5. ኣፄድኾ

ከ. ቤናኻዳ “ኣኹው ትክም” ናውስ እምፕሎ ቱንዜ ፃፊካማ ክንፅፃንቲስ ካንፅፃን፡፡

83
 ፋንቲቲ ሶኼታ

8. አስሜምጝጚ

8.1. እምፕላንቲ ሶኼት

8.1.1 ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ይንፃስታ አንጉቺ

ቤዳራ ቹኒትጝ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ይንፃስታ አንጉቺ ፅላትካማ ውዳጅካይ? ዋ?

2. ውዳጅ ኔታ ዲግቱኽ አፄብ ኩዋዋ አቤቹኒ እንዳራይ ፄውቴ?

ቹኒታማ እርዳትስትጝኩ ካስካ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ውን ያኹኪ አሱ ንጝስ ዙርፃን፡፡

1. አንጉችካ ይንፅካሊ ፋዩኑሳ ቱትጜ አግፄካ ፡፡

2. ይንፅካ አንጉችካ ዲጊሱኑሳ ዛኽትጝጜ ቻቤልካያ፡፡
3. አንጉችካ ድኪ ጌርካስ ያኻውሳ ፍሮ ግሹና፡፡
4. አንጉችካ ይንፅካኾ ሆ! ንካማጊ ይንቱና፡፡
5. ይንፅካ ኻስ ሴላምስ ዊድስትጝስ ዴሱና፡፡

8.1.2. ጛርቱ ንባብ

ውጂስታ ድብ

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

84
 1. ካዌን ንሴስካው ዝኩዊኒ ዋታይ ፄጌሬ?
2. እን ዙራሙራኻዳ አስማምጜ ፋይፃንኩ ዲብካ ዳርካ ዳርካይ?

ፃንቑና ፃንቑና እፃው እምፕል ሳኑ ዎርፍካስ ውጂስታ ድብ እምፕላ ፅላ አላዴስ አኾ ዝቕጛ እምፕል ሳትስ
ታምባና፡፡ አንዴስ አይ ቤዴራማ ዝቕስ ናው ኣሳብዳ ጌውስጙና፡፡ ክርጛኒምባ ቡንካዋ ጌቴምጙና፡፡ ላንጊጊ
ፅሌ ግርቦ አግፅጝስ ፌኹዌ ዙርፅጛ ቲሪጝ ናኒ ጛጂ ዝኩኑውዴስ ፅሌ ፌክናማ ትምባጎኺስታ ቑራ ቤዳራማ
እቱኽሳ ድግሶ ኹጛ ኩፓማ ማንዲትጙስ ካንቱና፡፡

ውጂስታ ድብ ጛጂሱሳ እሼ ኹጛ ኩፕኑንኩሳ ጓኽካዋ ካንቱንታ” እኒ ፍችስትካ ጉዋኽካስ ምሳኻ እርባታ

አኽናውዴስ ውዳጅካ አኽኑኒ ኬሼ” ንካማ ቡጝክትጜ ባይካማ ኣስሜምጜካማ ኣኾ ዝቕካማ ዙሩና ኑና ፡፡
(ያረጋል አለነ፡፡/2014 አፕሪል /፡፡ ኤዞፕኩ ሴንካ)

ኣንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩሳ ካስካዋ ሴኑ ንባርዴስ ጂካማ ዙርፃን፡፡

1. ውጂስታ ድብ እንዳርማስ ጌውስጙን?

2. ጉዋኽካ እንዳራይ ማንዲትጛሺኑ?
3. ውጂስታ ድብ ጉዋኽካዋ ካንቱኑ ዋኒይ?
4. እን ሴንዴስ እንዳራይ ክንቲን?
8.1.3. ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ምስሊ ኽዮ እያን፡፡

1. ቱትጝጚ 4. አንቓ አንቓ 7. ዛኽትጝጚ

2. አቤችጝ 5. ቤዴል 8. ፍር
3. ድጙዋማ 6. ድኬ አሴብጝ 9. ሹማጊሊ

ከ. ሲፋንኩ ካልካስ ፊሪስፄ ፃፋን ፡፡

1. እምስትጝ 2. ታቒ 3. ጅሚ 4.
ዎታት 5. አቤችጝ 6. አዴግትጝ

85
ከ. “በ” ስራዳ ዝኩንኩ ካልካዋ “ከ” ስራዳ ዝኩንኩ ጛ ኽይካሊ ድንግርሳን፡፡

በ ከ
1. ፃንቑና በ. እቺት ንጝ
2. ኣስሜምጚ ከ. ጎኺው ዜር
3. ቤዴራ ኸ. እምፕልትጚ
4. ፌክንጝ ቨ. አኾ አኾ እፅጚ
5. ቑራ ሰ. ፃርኪ
ሸ. ፍናፍና

8.1.4. ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱ ንባብ “ውጂስታ ድብ” ናው ጛሪስ ዲግኹሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ ኬሌቴፍጝፅካማ
አንቤብጞ A ዴስጛን፡፡

8.1.5. ፃፊጝስታ ሳዋሳው

ፃፊጝ

በ. እንቶጂሱ “ክንቲ ጝናሱሳ እጎስታ ዴንቦ” ኬች ኬችስ ኣኽጝስ አስሜምጝጝቴካማ ፃፊጝስ ክንፅፃንቲስ
ካንፅፃን፡፡

ከ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካዴስ ዊድዊዲ ካልካኩ ክፅልካዋ ኔፄልትካማ

ካንፅፃን፡፡

1. እኖጂሱ 4. ግሴጝካ
2. ቤኬልጂስ 5. ፅንፅካ
3. ፌሬስፅካ

ኸ. ሲፉንኩ ካልካዳ ዊድዊዲ ካልካ ክፅልካዋ ዴሜክትካማጊ ዲብቴርቶ ፃፋን!

1. ፃንኽ 6. ሴሜታ
2. ጌንዜብ 7. ዝኩኽ
3. ዝቒ 8. ዳድ
86
 4. ጊጚ 9. ታይካ
5. ክንቲ

8.2. ላጛንቲ ሶኼት

8.2.1. ቹኒትጝ እስታ ዙሚጝ

ሹኻ ኣቑ ክርክሪ

ቤዴራ ቹኒትጝ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ሊሊትጙንኩሳ ኮንክካዋ ዲብስጞ ø ካሊጙ ትክም እንዳርማይ?

2. እንቶጂ እሊውሳ አጌሮ ካታኒስ ዳድዳ ብቲ ክማኒ ዋታይ ታኼን?

ቹኒታማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ካልስ ዙርፃን፡፡

1. ሹኻ አቕ እንዳር እንዳራ ኮንኬ ዲብሳኑ?

2. ሹኻ አቑ እንፅኺ እንዳሪ?
3. እኒ ሹኻ አቖ ታምትጝፁኽ ምክንያት እንዳሪ ኒካማ አሴብታን?
4. ዳኚ እኒ አቕስ እንዳር ፍርዳሳይ እይኹ?
5. እኒ አቕ ፍያሌ ጄውኑ እንዳራ ፄውጝሲ?
8.2.2 ጛርቱ ንባብ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

ዋሌን አስማምጛኑላስ ይጉኒ አቕ እንዳራይ ፄዋኑ;

87
 አብታሚስታ አዩ ሞይቲኒ

እምፕል አብታሚስታ እምፕል አዩ ሞይቲኒ ዋሌን ያኻና፡፡ አብታሚ ፍናፍና ዋሌንቶ ጄሜሩንታ፣ አዩሳ
ኽሬ ካሊጞ ø አታማ ፣እን አዩ ሞይቲኒ ዋልዴስ እቼማ ካሳያታ ክማኒ ስግላ ቻካቻካ ሺኾ ፡፡

አዩ ሞይቲኒ ኩፂ አብታሚሊ ታምትጙኽ ቺፋ ዲጊ ጊዝስ ዋሌንቶ ባይፃማ ካሳው ያኽጞ A ጌሌፅጝስ ጌርኮ
ኬፄራማጊ አግሌልጛና፡፡

እንሱ አኺኒስ እጂካማጊ ካሳኒ አብታሚ ዴስጝዴስ ጁኽሳ አዩሳ ኽሬ ዜኔጉኻ፡፡ አዩ ሞይቲኒ ዋልዴስ
እቼማ ካሳያታ እሚሺኹሳ ክሬቴኪላ ባዩኻ እስቴ፡፡“ ቻ እሼኒ ቹዋ ክራው ክላ ዜኔግስቴ”፡፡ ኑና፡፡

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ሴኑ ንባርዳ ስርቲካማ ዙርፃን፡፡

1. አዩ ሞይቲኒ አብታሚ ዋሎ ባይፃማ ካሳታ ካሲኹ ቺፍ ያኻስ ናማጌስታ ጌርክዴስ ጌርኮ

ኬፄራማጊ ካሳያሱ ዋታ ያኻኒ?
2. አብታሚ አዩ ሞይቲኒ ዋሌንቶ ባይፃያታ እሜሺኹሳ ክሬቴ ባይኹ ዋታ ያኻኒ?
3. እንጚ ሴን እንዳር ኩፔ ዲቮይ ክንፅፃው?
8.2.3. ካልካ

በ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ንባቡ ካንቲስ ኽዮ ድቑዋን፡፡

1. ምንጊ 5. ፌሬዳንቲ
2. ቱትጚ 6. ይጉጝ
3. አሬድጝ 7. አይ
4. ሽሊቲ 8. ካራካርጝጚ

ከ. ሲፉንኩ ካልካስ ፊሪስፂ ኽዮ እያን፡፡

1. ጄውጝ 5. እርባት
2. ዴሜካማ 6. አስሜምጛማ
3. ታምብጝ 7. ክማኒ

88
 4. ቤንጝጜ

ኸ. ሲፍካማ ዲጉንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

1. ዳኚ 4. እሺ
2. ዲብሳንቲ 5. ካራካርጝጝ
3. አይ

ቨ. ኩክሪዳ ዲጉንኩ ዋኽትጝካያስኩ ዲብቴርካዋ ሲፍካማ ዲጉንኩ ካልካዴስ

ጎሌልትካማ ዋኽፃን፡፡

ኬፄርቱስ ኩፂ ዋሌን ክማስግላ እቺቴ

1. ኹና ------------- ጚራሊ ጌውስጝቴ፡፡

2. ዳንግሊዴስ ማርኮስማ ጐንዳር---------------?
3. ጌርኮ ------እጂቴታ ፂኒስታውሌስ ኬፍንኹሳ ውቴቶ አግፃላ፡፡
4. ፂኒስጝጉ-----እንክሪ ቴኬማላ፡፡
5. ግርቦ ፃቱንኻጊ ቻ ብሸታን ግብራሾ ፋን እስቲካ፤ ስራስሪስታ ሾማጌልካ----- ጝንዳ እጂኒስ፡፡

8.2.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጚ

ፌይኹ ጊዝቤንዳ ጛርቱ ንባብስ ዲጉኽ “አብታማስታ አዩ ሞይቲኒ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ፁፎ ባኔባንቶ
ጂይካማጊ ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጞ ø ዴስጝጛን፡፡

8.2.5 ሳዋሳው

ከ. ቴራግድማኻዳ ዝኩንኩ ካልካዳ ዝኩንኩ ክፅልካዋ ጎሌልትካማ ፍሻን፡፡

1 ፌልካኽ

2 ሳንጉዌኽ 4 ፍያልካ

3 ክንታንታ 5 ኬሬውካ

89
 7 ኣብጂሊስ

6 ዝቤኑ 8 ጌቤልቴን

ኸ. እንዴስ ኩክራ ዝኩንኩ ፃምርካ ካልካዋ ኔፃላን፡፡

1. ክንቲጝና 5. ቻርካታሲ

2. ቤርጋይታ 6. ጉዝጋልሚ

3. ካርጛ ቡዋ 7. አጋራድፂ

4. ዝራ ድጙዊ 8. ካናኻፂ

8.3. ሹኻንቲ ሶኼት

8.3.1 ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

እንካንጝጚ

ቤዴራ ቹኒትጝ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛ

1. እንካንጝጝ ንጝ እንዳር ንጝይ?

2. እንካንጝጛንኩ አቕ ይቢችካማ?

ቹኒታማእርዳትስትጝኩ ካስካ

90
ከ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካስካስ ዙርፄ ድቑዋን፡፡

1. እንካንጚ ሊኺትጜስታ እንችቑዊንቶ ዊፃውያኽ እስቱስ እንዳራ ንጝስይ?

2. አድራስታ ኹሉቺፋ ሺሊምስቴት ላጜታ ዎሼናይ?
3. ላጜትካ ክቻዳ እሽኹሳ ክርክሬ አስሜምጝጝፂት ላጜታ ዎሺናይ?

8.3.2. ጛርቱ ንባብ

ካሊትጝጛማ ዝኩጝ

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛ፡፡

1. እምፕል ዙራሙሪኩ አቕ ክቻዳ እምኔቱስታ አይማኖቱ ሊሊት ዝኩጝ ችግር ዝኩዋውሳ ፄጌሬማ?
ፄጌራላይ? እንት አፄብካሊ ኩሰጝጛን፡፡
2. እኖጂሱሳ ሜብቶ ኬብርፅጝስ እኖጂዴስ እንዳሪ ማንዴስቴ?

ካሊትጝጚው ጉስፂ ያግስታው አቕ ያኼካ ሊሊትጙንኩ ማቤራቕ እምፕል አይኔት እምኔት፣ባይልስታ

ዝኩዊኒ እላቲኩ ያኼስጉ እምፕልዳሰታ ቴቤቤርጜካማ ዝኩዋንኩ አኽጝሴኽ፡፡

ካሊትጚው ጉስፂ ኽስኹሳ ፋይፃው ያኻው እምፕል እሊውሱሳ ሜብቶ ኬቤርፃኑላ ጚጛራሱሳ ቴኬምስትጝ
ይቢቺዳ ያኻውላ፣ ውላጊ እሊውሳ ቴቤቤርጜካማ ጚጛራሱሳ ቴኬምስትጝስ ፋዩስ፣ ስፍሪዳ፣ ጊዝዳስታ
አኺኒዳ ውላዋጊ ሌንጌድፅጘ ø ቴኬምስታንቲ ፄውጝ ካሊስታው አኺኒ ፌቴርስቱስ አሴሴብጚስስታ
ካሊትጝጚስ አምኽጝጜካ ካሊኑሳ አኺኔ ፌቴርጝ ካሊጝ ፋይፄ፡፡

እን ካሊትጚው ጉስፂ ስሬታስ አሴሴብጚስስታ አምኽጝጚ አምንስታቲውሳስታ ፋይሰታቲው ያኹስ እሜ

ሲፋው እምፕል እሊውሳ እምኔቶ፣ ባይሎስታ ዝኩዊኔ እንፁኽ፣ ናኪስቱኽስታ ጉዳጋው ፄውማ አሴብጝ፣
እንዴስ ድምክና አይልስ ድፅጝስ ሞኬርጜኽ፡፡

91
እንታኮው አኺኒስ ካሊትጜካማስታ አሴሴብጜካማ እምፕልዳ አኽጝስታ ዝኩጝ ይጉዋማ ድጙትጝጚው አዳጊ
ታምቤ፡፡ እን አኽጝሴኽ ዲሞክሪሲው ቴርታኻዳ አሴብጝጚስ ካሊስታው ካሊትጝጚው ጉስፂ ፋይፃውስታ
አምንስትጚው ቴግባርዳ እሺጝ ፋይፄ፡፡

( ዜጎች ምን እሴቶችን ይገንቡ ክንቲው ሚኒስቲር 1994፣8-9)

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፉንኩ ካስካስ ዙርፄ ካልስ ድቑዋን

1. ሊሊትጙኽ ባይል፣ ኮንኪ አሴብጝጚስታ እምኔትካ ዝኩኒ ዝብካ እምፕልዳ ቴቤቤርጝካማ

ዝኩዋቲንታ ፅንጋኻ አኽጝስ ካላናማ?ዋትጛ?
2. ጚጛራሱ ባይልስታ እምኔት ኬቤርስታያታ ፋያው ዝብ ዳራ ፄውጝ እይስቴ?
3. ሊሊትጙኽ እምኔትስታ ባይል ዝኩክ ዝብካውሳ ትክሞ ጊዝስስታ አኺኒስ ክችክችስ ሌንጌድትፅጝስ
ካሊስታውላ ይጉኒ ኽይ ዳርማስ ያኽጝስ ካሌ?

8.3.3 ካልካ

ከ. ሲፋንኩ ካልካስ ንባ ስሬታስ ቱዊ ኽያሳ እያን፡፡

1. ቴርት 6. አዴልስትጝ 10.ኣሴብጝጚ

2. ሼውታ 7. እንፃኽስትጝ
3. ድጙትጚ 8. አዜዝስትጝ
4. ጌውስጝካማ 9. ምልኻታንቲ

ከ. ሲፋንኩ ካልካዋ ፊሪስፄ ኽይካሊ ድንግርሳን፡፡

በ ከ
1. ቡዚ በ. ፕንፅጝ
2. ልቓ ከ. ድኺስ
92
 3. አድሪስ ኸ. ዊድዊዲ
4. ጂማሪ ቨ. እንጅኩዊታ
5. ጌውስጙና ሰ. እይጝ
6. ጅይታ ሸ. እንፁ
7. ቻቤልጝ ለ. አቓንቲ ጋው
8. ኩፕፅጝ አ. ችግሚጝ
9. አቓንቲ ገ. አሬክጙና
10. ዙሚጝ ጞ. ሚንች
8.3.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጚ

ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱ ንባብዳ #ካሊትጝጛማ ዝኩጝ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ንባቦ ቴርስ ቴሮ
ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጞ ø ዴስጝጛን፡፡

8.3.5 ፃፊጝ

በ. ፌይኹ ሶኼትዳ ክንቲኑ ክንቲ ጝናሱሳ ዴንቦ ክንትፃንቲ እይኹሳ ክችስጚ አሳቦ ሚፄካማ እንግራ ፃፊካማ
ክንትፅፃንቲስ አሬኬብፃን፡፡

ከ. ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱስ አንቤብቱኽ ፁፍዴስ ዝኩንኩ ዋልታ ዊድዊዲ ክፅልካዋ እሚንኩ ካልካዋ
ጎሌልትካማ ፃፋን፡፡

ኸ. እንዴስ ጃላ ፊዳል “ከ” ዳ ጎሌልቱኩ ካልካስ ዲብቴርትካዋ ሲራን፡፡

93
 ፋንቲቲ ሴስታ

9. ሜንችካው ታምትጝጝፂ

9.1. እምፕላንቲ ሶኼት

9.1.1. ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ዝቡ ሜብትስታ ሚዲያ

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ አሳቦ እያን፡፡

1. ኔፃስታ ክችክቼ ዲቦ ዝብስ ታምፅጝ ንጝ እንዳርማይ?

2. ዝቡሳ ሜብቶ ኬቤርፅፃንኩ ዋታኮንኩ ታምጝጝፃንትካይ?

ቹኒታማ እርዳትስትጝኩ ካስካ

ከ. ሲፋንኩ ካስካስ ቹኒቲኑ ፁፉ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ሚንችካው ታምትጝፂ እናኩ እንዳርካ እንዳርካይ?

2. ሊሊትጙንኩ ንባርካዋ አግፄኑ ዋዴሲ?
3. አቑ ሜብት ታሲስታቲታ ማንዳንኩ ኾትካ አይ አይ?
4. ክንታንትካው ሜብት እንዳሪ?
5. አቒያስኩ ሜብትካው አይኔት ውኻይ? አይ አይ?
9.1.2 ጛርቱ ንባብ
ዝብ ሚዲያኩ ዜርፍካ

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ አሳቦ እያን፡፡

94
 1. ዝብ ሚዲያ ንጝ እንዳራ ንጚ?
2. ዝቤኑ ዝብ ሚዲያዳ እንዳር ትክማሳይ አግፂካ ታቔካ?
ዝቡ ሚዲያ አቒያስ እንፅኼንትካዋ ፌይፌይጝፅካ ሴልካኽ፡፡ እምፕልላኒስ ሚንችካ ንባርካዋ ሚንችካ
አቕስ ታምፃና፡፡ ሚንችካ አቕዴስ ንባርካዋ ቻቤልጝስኪላ ካሊፃና፡፡ ዝብ ታምትጝፂኩ አይኔትካዴስ
ራዲዎን፣ ቴሌቪጅን፣ ጋዚቲ፣ ቤቴንስታቲንኩ ዎሬኬትካ ቶኬምስትና፡፡
ራዲዮን እሌትኩሳስታ ሳትኩሳ አብንካዋ፣ አዋጅካዋ፣ አቕፅካዋ፣ ጌሌፅፅካዋ፣ ክንቲኩሳ እንፅኼንትካዋ፣
ጅምካዋ እ.አ.ኮ ፌያፌይጝፄ፡፡ ራዲዎንስ ፌያፌይጛንኩ ንባርካ እንኮኺስ ቹኒተስታንኩ አኽጝስ
ክንቱንኩስኪያኻ ክንትካያስኩ አቕስ ክቻ ፌያፌይጜ፡፡
ቴሌቪጅንሰኪላ እንጚስታ ራዲዎንስ ፌያፌይጛንኩ ንባርካጊ ፌያፌይጛና፡፡ ያኼስጉ ቴሌቪጅን
ራዲዎንዴስ ሊሊትታው ንባርካ ድምፅስስታ ፄጌርስ ጌዴፍስትካማ ዲጋንኩ አኽጝስያኽ፡፡ እንዴስ ጁኽሳ
ሚንችካ አቕስ ጎሌልስታው አኽጝስ ካሌ፡፡

ኢንታርኔት ፁፍስ፣ ምስልስ፣ ድምፅስስታ ፄጌርጛንኩስ ንባርካዋ አይሎ ፍታን ያኹኽ ዳድስ ፌያፌይጝፄ
ሊሊትጙንኩ ኮምፒውታር ታሪክካዋስታ ታፍኩሳ ስልክካዋ ድምክኒስ ሊሊትካ ንባርኩ ዳድካዋ
ቴኬምስታማ ዴዴጝ ጊዛኻዳ ንባርካዋ ዋሺኒዴስኪ አሌሙ ቤንዴስ አግፅጝስ ካሊስቴ፡፡ እን አኽጝስ እሊኩ
ሚዲያኩ አይኔትካዴስጊ ኽስኹሳ ጎሌልስታው ያኻማጊ ይንታ፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፍካማ ዲጉንኩ ካስካስ ንባቡ ስሬትስ ፁፍስ ዙርፄ እያን፡፡

1. እምፕላኒስ ሜንችካ ንባርካዋ ሜንች አቕስ ታምፅጝስስታ ቻቤልጝስ አጌላጌላው እንዳሪ?

2. ራዲዎንዴስስታ ቴሌቪጅንዴስ ኬሽኹሳ አጋልግሎቶ እያው ዋሺኒይ?
3. ሜፄትዴስስታ ጋዚቲዴስ እሌትስ፣ሶኼትስ፣ያኹኪ አርፊስ ቴርስታው ዋሺኒይ?
4. ናኪኒ ጊዝ አፌሩክ ዝቡ ሚዲያሰዴስ ኬሻውስታ ፍታን ያኹኽ ዋሺኒይ?
5. #አሌም እምፕላ ሙራ ታኻታጊያኽ” እስቱስ እንዳር ንጚ?

9.1.3 . ካልካ

በ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ምስሊ ኽዮ ድቑዋን?

95
 1. ኔፃ 6. አኮሜችጝ
2. ውንት 7. እትሜት
3. አቕት 8. ሜብት
4. ዲግስጝ 9. ታዚ
5. እምፕልታቕ 10. እንግራ ይጉዊ

ከ. ሲፉንኩ ካልካስ (ካልኩፕካስ) ዲብቴርትካዋ ሲራን?

1. ትሴት 3. ማቤርአቕ
2. አጌር አቕ 4. አቕቱ እንፂጝ

5. ሜብቶ አቕጝ

ኸ. ሲፋንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬትስ ምስሊ ኽዮ እያን፡፡

1. አብን 4. ቤቴንስታንኩ
2. ሜሜሪ 5. ፋይስት
3. ጎሌልስትኹ

9.1.4 . ኬሌትፍፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱ ንባብዳ “ዝብ ሚዲያኩ ዜርፍካ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ፁፎ፣ ቤናኻዳ ባኔ ባንቶ
ጂይካማጊ አንቤፓን፡፡
9.1.5 ፃፊጝ

በ. ሲፉንኩ ጛርካዴስ እምፕሎ ጎሌልጝስ እምፕል ዴዴጝ ቱንዜ ፃፋን

1. ክንቲ ጝናሱ ሚኒሚዲያው ክቤብ

2. ቴሌቪጅንዴስ አብኖ ሲፍጝጝ
3. ጋዚቲው አምድ

ከ. ;ታስኾ; ናው ግስስ ክቡ ኣፍዳ ዝኩንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

ታስኾ 96
ታሲ ዱሊስ እኻኺ እሪ

ፅፊስ ኮርኮሮ

ድኾሪ ኪሬዌ

ኸ. ቴር ቼፍ ;ከ;ዳ ሲሪንኩ ዲብቴርትካዳ ;ታስኾ;ናው ካል እሚኹሳ ኽዮ ድቑዋን

9.2. ላጛንቲ ሶኼት

9.2.1 . ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ዝቡ ሚዲያ

ቤዴራ ቹኒትጝኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ አሳቦ እያን፡፡

1. ስልዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?

2. ጛሪዴስ እንዳራ እርዳትስቲን?

ቹኒታማ እርዳትስትጝ ካስካ

ከ. ሲፉንኩ ካስካዋ ካልስ ዙርፃን፡፡

1. ዝቡ ሚዲያ እንዳር ንጝይ?

2. ዝቡ ሚዲያ ዜርካዋ ዛራዛራን፡፡

97
 3. ዝብካ ምንጊ እንፅኼንቶ ፌያፌይጝፃኑ እንዳርማሲ?
4. ሞባይልኩሳ ትክምካዋ ዛራዛራን፡፡

9.2.2 ጛርቱ ንባብ

ጋዚትካስታ ሜፄትካ

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፉንኩ ካስካዋ ኬችስ ኩስጝቴካማ አሳቦ እያን፡፡

1. ጋዚቲውስታ ሜፄቱ እንዳርት እንዳራ ፄጌሬ?

2. ጋዜትካዋስታ ሜፄትካሳ ኣንቤብትካ ታቔካማ?

ዝኩንኹ ዝቤንዳ ጌርክ ቺፋ ሊሊትጙንኩ ፁፍካ ክቻዴስ ጋዜትካ፣ ሜፄትካ፣ ሜፃፍካ፣ ፖስተርካ፣
ቤቴንስታንኩ ፁፍካስታ ፅፌትካ አግስታና፡፡ ጋዜትካ ጌርክ ቺፋ፣ ሶኼት ቺፋ አኹ አርፊ ቺፋ ፋንኩ
ያኻኒስ፣ ሜፄትካ ዴሜካ አርፊስ፣ ሹኻ አርፋስ፣ ዋልቲ አርፋስ አኹ አሜትዴስ እምፕላኒ
ኣቴምስታንኩያኽ፡፡

ጋዜትካዳስታ ሜፄትካዳ ሊሊትጙንኩ እንፅኼንትካ ዝኩንኩ ፁፍካ ፃፊስታና፡፡ ምሳሊስ፡- ምንግስትኩ፣

ማቢሪኩ፣ ይኮኖሚኩስታ ፖሊቲካኩ ሜሜርካዋ፣ ዴንብካዋ፣ ጌሌፅካዋ፣ ክንትካዋ፣ አዋጅካዋ፣
አቕፅካዋስታ ፄጌርጛንኩሳ ጋዜትካስ አቴምፃማ ዝብስ ዲግሴ፡፡ ድምክኒስኪላ እምፕል አጌራኻዳ ሊሊትካ
ስፍርካዳ ታምባንኩ አዳግካዋ፣ ጌቤልኩሳ አኼንካዋ፣ ጊፅኩ አክኽካውሳ ዋይሜ፣ ዙራሙሪው ፃንኩትቱሳ
ፋይስቶ፣ታምትጝፂውሳስታ እንዜጝትጝፂኩሳ ግልጋሎትካዋ፣ ቲኖ ማንዲጙ ሴሎ፣ ክንቲውሳ ትክሞ፣ አጌሩሳ
ሚኬትጝጜ፣ እ.እ.ኮ ጋዚቲዴስስታ ሜፄትዴስ አንቤባማ እርዳትስትጝስ ካሊስቴ፡፡

እኒ ጃላዳ ዛራዛርስቱንኩ ጛሪ ጉዳይካ ጋዚቲዳስታ ሜፄትዳ ሊሊትካ አምድካ ስራዳ ዲጋና፡፡ ምሳሊስ፡-
ጋዚቲዳ ባይሉ አምድ፣ ማቢሪ ጉዳዩ አምድ፣ ስፓርቱ አምድ እ.እ.ኮ ጛሬ ካሌካማ እንጅኩዋና፡፡ ሜፄትካዳ
ዴሜካ ፍሽፂ ፍንዳ ጛሪስታ ያግስታኑ ፍንካ ቴር ቼፍስ ዛራዛርስትካማ ጌሌፅስታና፡፡ አንብቤጝስ ፋናውሳ
ጛሬ ፍንሊ ፍሽፂ ፍንዴስ ካንትናና ሜፄቶ ጌሌቤትጝስ ጉዳዮ አግፅጝስ ካሊኔ፡፡ እምፕልካ እምፕልካ
ምንግስትኩ ሜስሪ ጝንካስታ ጛርትኩ አችትካኪላ ጛው ያኹኽ ጋዚቲስታ ሜፄት ዝኩጝስ ካሌ፡፡ ፍሻንኩ

98
ፁፍካስኪላ እንፃኽስታንኩ እንፅኺኩሳ ውቴትካዋ፣ ልኪቴስታ አይኔቶ፣ እንፅኺው አኺኒዳ ታምባንኩሳ
ችግርካዋስታ ችግሮ ይጉፅጙ ዳድ እ.እ.ኮ ጌሌፅስታና፡፡

ክንትፃንትካስታ ክንታንትካኪላ ጌርክቺፋ ታምባውሳ ኬሴቶስታ አንፅኺውሳ ዋይሜ ዙራሙሪው

እምፕልታቕስ ጌላፃይጝስ ካላና፡፡ ጋያኪ ክንታንትካ ክቤቡ ፄጌርስ አቺትጜካማ ሊሊትጙንኩሳ አብንካዋ
ኩፕፅካማ ዲግስጝስ ፁፉሳስታ ንባቡ ፌቴርጙጚ ካሌቕቶ ኬሽጝፅጝስ ካላና፡፡ ትክላሊስ ጋዜትካስታ ሜፄትካ
አይስኪ እምፕልታቕስ እያኑ ትክም ማልጛ ኬፍንኹያኽ፡፡ ክንታንትካኪላ ጋዜትካስታ ሜፄትካዋ
አንቤብጙሳ ዴሶ ሌጌፅጝዴስ ድምክና ሊሊትጙንኩ ጛሪ ጉዳይካዳ ጛጛርትጛስ ፃፌካማ አሳብካዋ
ጋዜትካዳስታ ሜፄትካዳ ፍሽጝ እይስቴ፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካስ ንባቡ ስሬትስ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ጋዚቲውስታ ሜፄቱ ሊሊትጚ እንዳሪ?

2. ሜፄቱሳስታ ጋዚቲውሳ ትክሞ ዛራዛራን?
3. ጋዚትካዋስታ ሜፄትካዋ ዋዳ ዋዳ ቴኬምስትጝስ ካሊኔ?
4. ጋዚቲዴስስታ ሜፄትዴስ ፃፊስታንኩ እንፅኼንትካ እንዳርካ እንዳርካይ?
ሜፄትዴስስታ ጋዚቲዴስ ፍሽፂ ዝኩኽ ዋሺኒዴሲ?

9.2.3 ካልካ

በ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ምስሊ ኽዮ ድቑን፡፡

1. ዝብ 6. ታምፅጝ
2. ታምትጝጝፂ 7. ምንጊ
3. ንባር 8. ዝቤኑ
4. እንፅኼንት 9. አቕፂ
5. ራዲዎን 10. ቴክኖሎጂ

ከ. እንዴስ ሲፍካማ ዲጉንኩ ቴክኖሎጂኩ ውቴትካዋ ዋታኮንኩ ያኹንታ ክንፅፃንቲሊ ጛራ ጛራ ጉሸትካማ

ኩስጝጛን፡፡
99
 1. ራዲዎን 4. ኢንተርኔት
2. ቴሌቪጅን 5. ዩቱብ
3. ጋዚቲ 6. ሜፄት

ኸ. ሲፉንኩ ካስካስ /አኼርካስ/ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

1. ዝቡ ታምትጝጝፂ 4. ምንጊሱ ዝቤን

2. እንፅኼንት 5. ናኪኒ ዝቤን
3. እንፅኺው አቕፂ 6. ኽታዋሱ ጊዝዳ

ቨ. ሲፋንኩ ካልካስ ንባቦ ስሬታ ፄውጝስ ምስሊ ኽዮ እያን፡፡

1. አቴምኾ 5. አምድ
2. ፖስተር 6. ሜፄት
3. ሜሜሪ 7. ጋዚቲ
4. ሜኬትጝ

9.2.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝ ቤንዳ ጛርቱ ንባብስ “ጋዜትካስታ ሜፄትካ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ፣ ቤናኻዳ ባኔ ባንቶ ጂይካማጊ
አንቤፓን፡፡

9.2.5 ሳዋሳውስታ ፃፊጝ

አማኽጝፅካ

100
 ስምዳስታ ስማ ጌሌፅዳ ሲፍካማ ናቒጝስ፣ ናቒኑሳ ስሞ እሊው ካልሊ አስሜምጝፃንትካ
ናው ስም እይስታ፡፡ምሳሊስ፡-

1. “ዎንቤርዳ እንጅኩኾ፡፡ “ናዉ ዴብቴርትዳ ዝኩኽ ዎንቤርዳ ዝኪት(-ዳ) ስፍሬ

ካንፅፂ፡፡
2. “ግሴጝ ክምካሊ ካሳ፡፡” ናው ዲብቴርታኻዳ ክምካሊ ዝኪት(-ሊ) እምፕልቱ
አኽጘ ø ካንትፄ፡፡
3. ዳድሾ ካሳን፡፡ ናው ዲብቴርታኻዳ ዝኪት(-ሾ) ዳብዜ ካንፅፄ፡፡

በ. ሲፉንኩ ዲብቴርትካኻዳ ዝኩንኩ አማኽጝፅካዋ ጎሌልትካማ ፍሻን፡፡

1. ፃርኪ ሳንክዳ ሳሉኻ፡፡

2. ኽራ ጚቹሊ ሴንታ ካትኾ፡፡
3. ኬቤድ ክማኒ ጝንሾ ዙሩኻ፡፡
4. አምሲ ብቕሊዳ ማቹኻ፡፡
5. ዱራ ጚሪሊ እንክርትኾ፡፡

ከ. ሲፋንኩ ዲብቴርትካኻዳ ዳድስቱንኩ ካልካስ ኽዮ እያን

1. አባባጂሱ ኬች ዎንቼ ኹኻ፡፡

2. ልክና ጃሳ አኹ ኹኻ፡፡
3. አምሳሉውሳ ጉጆ ሌግ ኹኻ፡፡
4. ትላውንያ ኬሌሞ ኹኻ፡፡
5. እን እንፃይ ዲቦ ኹኻ፡
6. ታያዋ ውግሊ ኹኻ፡፡

9.3. ሹኻንቲ ሶኼት

9.3.1. ቹኒትጝስታ ዙማጝ

101
 ሼዎ ብራንካ ክንታንትካ
በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ዙርፃን፡፡
1. አካላ ዳንጉካ ጛ ይዎታሳ ጉስጝስ ካሊፃውሳ እንፅኼ እንፃኽስትጝስ ካላናማ?
2. ክንቲስ ትኩቶ እያማ ክንትጝ አዋ ቴኬማውሳ ፄጌሬ?

ቹኒታማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ቹኒቲኑ ንባብ ስሬትስ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ሼዎ ብራንካ ክንታንትካ እሎ አቱኑ እንዳር ምክንያታሲ?

2. ይቶፒያው ቴሌብጅኑስታ ራዲዎኑ አችት ፁፍ ፅንታሱ ሊኺትጝጚ አቕፄ ፍሽጞ ø ሼዎ ብራንካስ
አይ ድኹኽ?
3. ሼዎ ብራንካ ሊኺትጝጜ ዊፃኒስ እንዳራይ ሼሌምስቱን?
4. ሼዎ ብራንካ እይስትኹ ሽልማቲስ ይስጜካማ እንዳራይ ዲግሱን?
5. እንቶጂ እን ታሪክዴስ እንዳራይ ማሊን?

9.3.2. ጛርቱ ንባብ

ሚኒ ሚዲያ

ቤዳራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ዙርፃን፡፡

1. ሚኒሚዲያ ንጝ እንዳር ንጚ?
2. ሊሊትጙንኩ ንባርካ ቴሌፎንስ ድኹስታኒስ እንኩዋኽትካ ታቔካማ?

ሚኒሚዲያ ልቕልቓውስታ ልቕልቓቲው እስታማ ላጛስ ቤንስቴ፡፡ ልቕልቕናው ሚኒሚዲያ ድምፆ

ጉዋልፃንቴ ቴኬምስታማ እንፅኼንትካዋ አቕስ ፌያፌይጝፅጝስ ቴኬሜ፤ አቕፅካኪላ ድኹስታና፡፡ እን አኽጝስ
እንፅኼንቶ እምፕላኒስ ሚንችካ አቕስ ታምፅጝስ ካሊፄ፡፡ ልቕልቕናቲው ሚኒሚዲያ ኩፂ እምፕል ስፍሪ
ጚኹዊቺዳ እንፅኼንቶ ኬውጛውላ ፌያፌይጛታ ፄዌ፡፡ ሚኒሚዲያ ሊሊትጙንኩ ምንግስቱ ሜስሪ ጝንካኻዳ
ክላ ቲሪትጝጝስ ካላና፡፡ እንሱ ሜስሪጝናስኩሳ አቖ ክንትፄ፣ ፍትኽፄኪላ ፡፡ ሜስሪጝናሱሳ ቴግባሮ
ኬሽጝፃንኩ ካንትካ እይስታንታ ፄዌ፡፡ ሜስሪጝናስኩሳ ጌርክ ችፋኩሳ ቴግባርካዋ አብንካ ዲጋና፡፡
102
ክንቲጝና እንፅኺዳ እሼው ሚኒሚዲያው አይኔት ዴሜካ ክንቲ ጝናዳ ሊሊትጙንኩ እንፅኽካዋ አኮሜችጝስ
ቴኬሜ፡፡ ምሳሊስ፡- ክንታንትካ ጉዶ ምግባሮ እሜካማ ሌጌሳንታ ክንቲ እይስቴ፡፡ ክንቲጝናስኩ ዴምብካ
ክንታንትካስ ጌሌፅስትካያና፡፡

ድምክኒስኪ ክንታንትካ ቤናኻዳ ክንታንኩሳ ክንትካዋ ቴግባርስ ፌቴሻና፤ አቕቶኪላ አድርፃና፡፡

ትክላሊስ ሚኒሚዲያ ኾትኩ ማቤርአቑሳ ካንቴ ኪስጝጝስኪ ያኻ እምትጝፅጝስ እያው ትክም ጉዋል
ንኹያኽ፡፡ ማቤርአቕ ልማቶ ፣ክንቴ ፡ቺፅጝፄ፣ ባይሎስታ እሊኩሳ ዲብካዋ ካንታውስ ዳላውሳ አቕቶ
ያግፃንታ ሚኒሚዲያ ጉዋል ንኹሳ እርዳቴ አዬ፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኣንቤብቱኑ ንባብ ስሬትስ ዙርፄ ካልስ እያን፡፡

1. ልቕልቕናው ሚኒሚዲያ እናው ዋታኮው ሚኒሚዲያሳይ?

2. እንፅኼንት ኬውጛውላ ፌያፌይጝፅጝስ አጌላጌላው ዋሺኒ ሚኒሚዲያሳይ?
3. ክንቲ ጝናዉ እንፅኺዳ እሼው ሚኒሚዲያው አይኔት እንዳር ትክማሳይ እዬ?
4. ማቤርአቕ ሚኒሚዲያዴስ እንዳር እንፅኼንታሳይ አግፃን?
5. ምንግስቱ ሜስሪጝናኻዳ ዝኩኽ ሚኒሚዲያ ሜስሪጝናኩ አቕስ እንዳር ትክማሳይ እዬ?
9.3.3 ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስ ንባቡ ስሬትስ ምስሌ ኽዮ እያን፡፡

1. ኬሴት 5. አቕፂ
2. ብሬል 6. እትሜት
3. ዴኔክስትጝ 7. ኩፒ
4. ጋሻና 8. ጉዋል

ከ. ሲፍፃማ ዲጉንኩ ካልካዋ ቴኬምስትጝስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

1. ሴን 3. ጁትጝጝፅኾ
2. ጌሌፅኾ 4. ሼሌምስትኾ

103
 5. ፌቴርኾ

ኸ. ሲፋንኩ ካልካዴስ ክፅልካዋ ኔፄልትካማ ፃፋን፡፡

1. አፄብካ 4. ዎንቤርዳ
2. ክንትፃንቲሊ 5. ታብሊታ
3. ጌቤልዴስ

ቨ. “ከ” ሾዴስ አሳብስ ዲጋውሳ ታጌካማ ;በ;ሾስ ዝኩኽሊ ዛኽትጝፃን፡፡

በ ከ

1. ኬውጛውላ በ. እንፅኺ
2. ሜስሪጝና ከ. ቢሩ
3. ቴግባር ኸ. ፌፄምጝ
4. አኮሜችጝ ቨ. አሜል
5. ምግባር ሰ. ክችክችታውላ
ሸ. አጌሩ
9.3.4 ኬሌቴፍፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝ ቤንስ ጛርቱ ንባብስ “ሚኒሚዲያ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ፁፎ፣ ቤናኻዳ ባኔባንቶ ጂይካማጊ
አንቤፓን፡፡

9.3.5 ፃፊጝስታ ሳዋሳው

ፃፊጝ

በ. “ክምኾ” ናውሳ ካሎ ኽይ ሊሊታሳ ካንፅፃንኩ አንኩዋ ዲብቴርትካዋ ፃፋን፡፡

ሳዋሳው

104
ከ. ሲፉንኩ አምኽጝፅካዋ ቲኪምስቲካማ ጛራ ጛራ ላጛ ላጛ ዲብቴርትካዋ ፃፋን፡፡ 1. (-ሊ) 2. (-ዳ)
3. (-ሾ)

ፋንቲቲ ፅካ
10. ጊፅ

10.1. እምፕላንቲ ሶኼት

10.1.1 ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ዝቤኑ ጊፅ

ቤዴራ ቹኒትጝ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ጊፅ ንጝ እንዳር ንጚይ? እን ካሲዳ ኩስጝጛን፡፡

2. እንቶጂ ጊፂኒዴስ አግፄንኩ አክኽካ እንዳርካ እንዳርካይ?

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ቹኒቲኑ ፁፍ ስሬትስ ዙርፃን፡፡

1. ጊፂኒ ዙራሙሪኩ አቕስ እያውሳ ትክሞ ዛራዛራን፡፡

2. እምፕል ጊፂኒ አኽጘ ø ፋያው አቒ ቤዴራ አቕትካ እንዳርካይ?
3. ጊፁሳ አይኔቶ ጎሌልጝስ እርዳታንኩ ዴስካዋ ዋዴስ አግፅጝስ ካሊኔ?
10.1.2 ጛርቱ ንባብ
ጊፅኩ እግካ
105
ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. እንቶጂሱ ሙሪዳ ጊፅስ ዲግሳንኩስታ ጌፄንዴስ አግፅናኩ አክኽካዋ ዛራዛራን?

2. ጊፁ ፍካድ እንዳርሲይ ቴኬሜ?

ጊፁሳ እንፅኼ እንፃኽስትጝስ ካሊፃንኩ ሚንችካ እግካ ዝኩና፡፡ እኒ እግካ ክቻዴስ እምፕል ጊፁሳ ፍካዶ
ፍሽጝያኽ፡፡ ጊፁ ፍካድ እምፕል ጊፁ ዜርፍስ እንፃኽስትጝስ ካሊፄ፡፡ እምፕል አቒ ፋያው እንፅኺው ቤንስ
ሲጋውላስ እንፃኽስትጝስ ካላው እጋዊ ጊፁ ፍካድ ዝኩኽያኽ፡፡ ምንግስትኪላ ፌኬዳው እምፕል አቒ ፍካዶ
ፍሹሴኽ፡፡ ፍካድ እንዳርኪ ስቴታ ጋቲታ እንፃኽስትጝስ ካሊፄ፡፡ እንፅኺ ኪላ ቴርቶ ማንዳማ ካሳታ ፄዌ፡፡
ፍካዶ እሜማ እንፃኽስትጝ እግስ ክምስትናታኪላ ፄዋውያኻ፡፡

ጊፁ ፍካድዌና ኬውጝፃውላ እንፃኽስትጝስ ግብሮ ኬይጝ ግዴቲያኽ፡፡ ግብሮ ኬይጝ ምንግስትስኪ ያኻ

እሊኩ ማቤር አቕስ አይልስ ቴኬሜ፡፡ ምንግስትኩ ኾትካ ቹዋ ባጄቶ አግፃኑ ኩፑኽ ግብርዴስያኽ፡፡
ኬይስታው ግብሩ ጌንዜብ ሊሊትጙንኩሳ ልማትካዋ ሊሚፅጝስ ካሊፄ፡፡ ዳዶ፣ ሜብራቶ፣ አኾስታ
ፄጌርጛንኩሳ ዋኽትጝፅጝስ እሼ፡፡ እን አኺኒኪ አጌራዋ ኬፍንኹ አችሾ ካይጝፄ፡፡ ማቢሪው ጉዳይስኪ ክንቲ
ጝናሳ እሳንጝፅጝስ አቕ ክንታንታ ካሊፄ፡፡

ግብራ ኬይ ፋይስታውሳ ግብሮ ኬይጝስ ሚፂስታ ፍሺ፣ ሚፂ ኩፕፃንኩ ኾትካስ አቕፅጝ ፋይፄ፡፡ እንኪላ
እጉ እምፕል አካልያኽ፡፡ ሚፄ ጊፅስ አቕፃኒስ ኬይኑ ግብር ኬፍ አኹኪ ዜሬቕናቲታ ፄውስቴ፡፡ ጊፁሳ
ፍካዶኪላ አዴስፅጝ ፋይፄ፡፡

ትክላሊስ ጊፅኩሳ እንፅኽካዋ እንፃኽስትጝስ ጊፅኩሳ እግካዋ ኬቤርፅጝስታ ሲፍጝ ፋይፄ፡፡ ግብሮ ጊዝስ
ኬይጝ ሚፄስታ ፍሼ አቕፅጝ፣ ፌኬድስቱንኩ አክኽካ ጚ ኹችካዋ ጄውጝስታ ዋይጝ፣ ጊፁሳ ፍካዶ ጊዝ ቺፋ
አዴስጝ አጌር አቕቱ ግዴቲያኽ፡፡ (አውጚው ኽምባ ኽይፂ ኮንኪ 4 ንቲ ቤንዴስ)

አንቤባማ እርዳትስትጝኩ ካስካ

ከ. ሲፋንኩ ካስካዋ ንባቡ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ጊፅኩ እግካ እስታንኩ ዳርካ ዳርካይ?

2. እምፕል ጊፂኒ ሲጋውላ እንፃኽስትጝስ ካሊፃው እንዳር ፃዩሲ?
106
 3. እግስ ክምስትጝ እኑስ እንዳር ንጚይ?
4. ግባርካስታ ጌፄን ኬያኑ ግብር ማቤራቕስ እንዳርሲይ ቴኬሜ?

10.1.3. ካልካ

በ. ሲፋንኩ ካልካስስታ ካልኩፕካስ ንባቡ ስሬትስ ምስሊ ኽዮ እያን፡፡

1. ጊፁ አይኔት 5. ኾትካ
2. ፌቴርጝ 6. ቤንጝፃንትካ
3. ዴንቤንካ 7. ፋይ
4. አዜጌጅጝ 8. ቱስቴ

ከ. ሲፋንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ሲሪካማ እንቶጂስኩ አፄብካስ አንቤብትካያን፡፡

1. ኩስጝፅጝ 5. ጊፅኩ አክኽካ

2. አባላምቲ 6. ድምክና
3. እስካዊ 7. ካሊጝት
4. ፊቲ 8. ፍካድ

ኸ. እንዴስ ኩክራ ዝኩንኩ ካልካስ (አኼርካስ) ፊሪስፄ ኽዮ ፃፋን፡፡

1. አግፅጝስ 4. ኩክሪ
3. ጎሌልጝ 5. ግዴቲ
2. ካሊጝ 6. ፋይስት

10.1.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጚ

ፌይኹ ጊዝቤንዳ ጛርቱ ንባብስ «ጊፅኩ እግካ; ናውሳ ፁፎ ባኔ ባንቶ ጂይካማጊ ኬሌቴፍጝፂካማጊ
አንቤፓን፡፡

10.1.5 .ፃፊጝ

107
በ. እንዴስ ኩክራ ዛራዛርስቱንኩ ካልካዳስ ላጛ ኽይ ዝኩክሳ ጎሌልትካማ ላጛ ኽያስጊ ዲብቴርቶ ሲሬካማ
እርዳትፃን፡፡

1. ፊቲ 7. ጄውጚ
2. ክሚ 8. ካና
3. ሳኑ 9. ክሳሪ

ከ. እንዴስ ሲፋማ ቴራግድማኻዳ እይስቱንኩ ካልካዴስ እንግራ ክፅልካዋ ቲኪምስቲካማጊ ዲብቴርቶ

ፃፋን፡፡

1 ቹትካ 7 ክማዋ

2 ቺዋስ 8 ጚታላስ

3 ይንታ 9 ፊሪሲስ

4 አንታኻ 10 ጉዝጋሚ

5 ፃፌካ 11 ስፍሪሳ

6 ዝቓንቲ 12 ጅማንቲ

10.2. ላጛንቲ ሶኼት

10.2.1 ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ዎርኩ ጊፂኒ

ቤዴራ ቹኒትጙ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

108
 1. እንቶጂሱ ቤንዴስ ትቡሳ ሜፃፎ፣ ዲብቴሮ ያኹኪ ኮቤ ካፂካ ታቔካማ? እን ምግባር ዋታይ
ካንትስቴ? ኬችስ ኩስጝጛን፡፡
2. “አጘ ø አጙስ ፍሺጝ” ናው እስቲ እንዳር ንጚ?

ቹኒታማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካስ ንባቡ ስሬትስ ካልስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ጊፂኒ ጚቹጃኾ ካሳማ ፉራታ ፄውኽ እንዳር ምክንያቲሲ?

2. ጊፂኒስ ጚቹጃ ዎርኮ ቤፍፂኹ ዋዳሲ?
3. ጊፂኒ ዛግራዋ ኩኽ እንዳራ ፄዋትፃይ?
4. ጊፂኒ ድስኹሳ ዎርኮ ዋዴሲይ አግፅኹ? ዋታ ፄዋማ?
5. ጊፂኒ እግስ እምስታማ እንፄውስትኹ እንዳራ ፄዋማይ? ዋታ ያኻማ ኽይስቱኽ?
10.2.2. ጛርቱ ንባብ

ቤዴራ ንባቡ ካስካ

ግባርስታ ጊፂኒ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. እንቶጂ አክኼ ጄውጝስ ጌቤላ ኻትካማ ካቱኑ ጌንዜብ ታቓኑላ ድሳኒ ዋታይ ታኼን?
2. አቖ አቤችጝ እንቶጂሱ ማቤራቓኻዳ ዋታይ ካንትስቴ?

ጌርክዳስ እምፕላቺ እምፕል ጊፂኒ ሊሊትጙንኩሳ አክኽካዋ ጄውጝስ ጌቤላ ካስኾ፡፡ ጊፂኒኪ ፅላጃ ቦርሳኻዳ
እምፕል ሻይ ብሮ እንኩራሺኾ፡፡ አሳ እንኩርኹሳ ብሮ እሚያኻሳማ እንዚጜ ጄሜርኾ፡፡ እንዚጚዳ ዝኮኩስ
እምፕል ብኑ ዙራሙሪዳ አኾ ዝቕጝስ ፉርኾ፡፡

አኾ ዝቑንዴስ ፋሌንጋ እንዚጜ ኬፄልኾ፡፡ አቒ ድንጌትስ ቲሬማ እሜሽኹሳ ቦርሳዋ አቱኻ ፡፡ ኪንክናማ አኾ
ዝቓሹኹ ስፍሪዴስያኽ ዝጉታስኩኽ ንጝስ ጛጛራሳ ካሴማ ዙራማ ብንሾ ካስኾ፡፡ ብን ዙራሙሪዳ እምፕል
ግባሮ እንጅኮስኩኽሳ ካንታማ ያኹኽሳ ዲቦ እንዳ አግፅዬማ ንጝስ ግባሮ ካሴኒ ግባርኪ ይጋ አግፄ ንኾ፡፡
አቒውሳ ቦርሳዋ ታፍስ እሜማ አን አግፁኺ እምፕል ሻይ ብር ዝኩኽሳ ቦርሳዋኽ፡፡ ኩው ያኹኒኪ ካፅ
109
ንኾ፡፡ጊፂኒኪ ልቓ ጊዞ አሴባውጃማ ቦርሳኪ ይዊ፡፡ ያኻችኹኒውላ ቦርሳዳ እሺኹ ብር ላጛ ሻይ ብርያኽ ናኒ
ግባርኪላ ቦርሳዳ እሺኹ እምፕል ሻይ ብር ይኹዊቻኽ ንጝስ ማቔችስ ዲብስኾ፡፡ ጊፂኒኪ እንት ዳዲኺያኽ
ናታ አሴፔ ንኾ፡፡ ላጊጊ አስሜምጛኑላ ይጉጝስ ዳኚሾ ካንስ ንካማ ዎሴኑና፡፡

አንዴስኪ ዳኚሾ ካሱና፡፡ ዳኚኪ ጊፂኔ አቤቻንቲ አቒ ያኽጞ ø ማሉኻ፡፡ ውኻ ብር እሺኹዊ? ናማ ጊፂኔ
ካሲኾ፡፡ ላጛ ሻይ ብር እሽኹዊያኽ፡፡ እን አኽጝስ እን ጌንዜብ ኩው ጋቲውያኽ፡፡ እን ጌንዜብ ይውያኽ
ናንቲ ይንታማ ካፄምባ ካፄታ ቲኪምስቴኻ ናማ ግባርስ እይኾ እሰቴ፡፡

/ሞላ ደመቀ -2011 ዓ/ም የአማራ ክልል ተረታተረት ስብስብ ፍኖተ ጥብብ ማተሚያ ቤት/

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካስ ንባቡ ስሬትስ ዙርፄ እያን፡፡

1. ጊፂኒ ብን ዙራሙሪዳ ፉሩኽ እንዳራ ፄውጝሲ?

2. ጊፂኒ እንዜጙስ ኪንክ ንኹ እንዳራ ያኻማይ?
3. ግባር አግፁኽሳ ጌንዜቦ አይስ እይኹ?
4. ዳኚው ውሳኒ ክችክቺማ ጋቲዊይ?
5. «አንኬሩሳ ጌምፃኻ ኔታ፣ ቑላቑሊውሳ ቺክፂኾ” ንጝ እንዳር ንጚይ?

10.2.3 ካልካ

በ. ሲፉንኩ ካልካስ ምስሌ ኽዮ ድቑዋን፡፡

1. ኽታዋ 2.
ችምቢጝ 4.ሙዳይ 7.እንፄውስትጝ
3. ጊፂኒ 5.ኩችፅጝ 8.ጉሊንቲ
6.ብኽፅጝ 9.ዛግራ

ከ. እንዴስ ኩክራ ዲጉንኩ ካልካስ ዲብቴርቶ ፃፋን፡፡

1. ፃፋን 2. ፊቲሳንቲ 3. ሙዳይ

110
 4. ቤፍፅጝ 5. ላጛታፋ 6. ቼኬንጝ

ኸ. እምፕልዴስ ጃላ ኽዮ እሚንኩ ካልካዋ ዲግኹ ምሳልካው ካንቲስ ቴርስትካማጊ እሊኩ 10 እምፕልዴስ

ጃላ ኽይ ዝኩክ ካልካዋ ፃፋን፡፡ ምሳሊስ፡-

ካልካ ላጛዴስ ጃላ እይስትኩ ኽይ

ቴ.ቼፍ ስር በ. ጄር ንጝ፡፡ ከ. ቤዴር ናማ ንጝ፡፡

ኸ. ካናኻፅካው ብቲው አኽዳ ዝኩኩ አካልያኽ፡፡

ድሚ በ. ካሜንስትኹዴስ ጄሜራማ ዝኩኽ ጊዝ

ከ. ብሬ ፄጌራው ከሌም፣

ኩታ በ. ኬትናማ፣

ከ.እንክርጝስ ታኻት ስፓርትት አክኻ፣

እፂ በ. ድንቤሮ ኬቤርፅጝስ ግቢትስታው፣

ከ. ሴንድስ ሸንክካው ንፍሳቲ፣

ናካ በ. ጅፊስታያ ንጝስ፣

ከ. ጝሺሱ ጌርክ ፣

10.2.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

ፌይኹ ጊዝቤንዳ ጛርቱ ንባብስ «ግባርስታ ጊፂኒ” ናውሳ ንባቦ ባኔ ባንቶ ጂይካማጊ ኬሌቴፍጝፂካማጊ
አንቤፓን፡፡

10.2.5 ፃፊጝ

በ. ላጛስታ ላጛዴስ ጃላ ኽይ ዝኩክ አውጚኩ 5 ካልካዋ እንትጛራስ ፋትካማ ጛራጛራ ላጛ ላጛ

ዲብቴርትካዋ እንዴስ ኩክራ እይስትኹ ምሳሊታ ፄውጝስ ፃፋን፡፡
111
አዊ 1. ብራኖስታ እንኩዊንቶ ይታት ፍትሬታ፡፡
 ይታላ አፍዳ ያኻማ አዌ ዎሽትኾ፡፡
2. ንብሬት፣ ክሚ፣ ጌንዜብ፣… አው ያኽጞ ጌሌፅጝያኽ፡፡
 እን ፃርኪ ብቕሊ አዊ?
3. አዊ እስታው ሚኒራሉ አኹያኽ፡፡
 ባጉኒዳ ዝቕስታዉ አዊ ዝኮ፡፡

ከ. እንዴስ ኩክራ “ጊፁሳ እንፅኼ” ማሉኽስ እምፕል ዴዴጝ ቱንዜ ፃፌካማ ክንፅፃንቲስ አሬምፃን፡፡

10.3. ሹኻንቲ ሶኼት

10.3.1 ቹኒትጝስታ ዙሚጝ

ኮንትሮባንድስቲ ግርማ

ቤዴራ ቹኒትጙ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. እጋጋው ዳድስ ጊፅጝ ማቤራቕስስታ ምንግስትስ ጉዳትማ ትክሚ ዝኩኹዊ?

2. እጋጋው ጊፂኒ ዳዲኺዴስ እንዳርሲይ ሊሊትቴ?

ቹኒታማ እርዳስትጝኩ ካስካ

ከ. ሲፍፃማ ዲጉንኩ ካስካስ ንባቡ ስሬትስ ካልስ ዙርፃን፡፡

1. ግርማ ኹሉችፋ ሲጋማስታ ቼኔክስታማ ዝኩዋታ ፄውኽ እንዳሪ?

2. ጌፄን ጊፁኩሳ አክኽካዋ አጌርሾ ቤፍፃኑላ ሚፃኒ እንዳር ችግራሳ ያጌ?
3. ግርማኩ ጝናቕ ጚው ጊፅዳ አስሜምጝካያሱ እንዳርዴሲ?
4. ኮንትሮባንድ ናቔንትጙ አሴብጝጚኽ ኑስ እንዳር ንጚ?
112
 5. ዊድዊዲዳ ግርማስታ ጚኩ ጝናቕ አስሜምጙኑ እንዳርሲይ?

10.3.2 ጛርቱ ንባብ

እማ ትርፌ

ቤዴራ ንባብኩ ካስካ

በ. ሲፋንኩ ካስካዋ ኬችስ ታኼካማ ኩስጝጛን፡፡

1. ጌፄንካ ማቤርአቕስ እንዳር ትክማሳይ እያን?

2. ጊፂኒ አኽጝስ እንዳር እንዳር ፋይፄ?

እምፕል ሙሪዳ እማ ትርፌስታ አባ ጌሬም እስታንኩ አራኹና እሺና፡፡ ቱትጚካማ አብራ ዝኩጘ ø ጄሜሩኑ
ላጛርጛ ላጛ አሜት ያኼ፡፡ ዎሺኒዳኪ አኺኒዳ ጛስጛዋ አጌዝጝጛና፡፡ እምፕል እሊውሳ ቹኒቴ፡፡ ጝኑ ጉዳይዳ
ኩስጝጛና፤ ዎሴናና፤እንፃኽስታና፡፡ አስሜምጙንኩሳ አሳብካዋ ቴግቤርዳ እሽፃና፡፡

እማ ትርፌ ይሴና እንፅኼ እንካናንታ ኹናኽ፡፡ ሼኬትካዋ ሱክዴስ ፣ቴክልካዋስታ ኩፕካዋ ሚጋዚንዴስ
አሬኬብስቴታ ጉልት ጌቤልዳ ቻራቻርቴ፡፡ጜራ ጌሬም ኩፂ ክምካዋ እሩብፃማጊ እኾሼስታ ክምካዋ ቡዚሳማ

113
ዋዬ፡፡

እማ ትርፌ ጉልት ጌባልዳ ቻራቻርጙ እንፅኺዳ ሜንቾ ጊዞ ፌይፂት አኽጝስ ጌቤልቴንካስጊ አቕስቲትያኽ፡፡
ሶኼቱሳ ኬሌቦ ሾሜትጝስ ጌቤላ ካሳንኩ ማይምካጊ ጎቤናኑላስ ዙራላ፡፡ ውንቴና አኽጝስ ውላ እንካናና፡፡

እማ ትርፌ “ማይሚ ንጉስያኽ” ኔታ ማይምካዋ ኪቢርፂ፡፡ እማ ትርፌ ጅምላ ጌፃንካዴስ ቡኖ ጄውቱስ

ዴሜክ ፅካማ እያና፡፡ ጚኪላ ሚንቾ ፊቴ ፋታውላ ማይምካስ ዳቔርፄታጊ ዋይቴ፡፡ ጄዋንትካ ኪላ
አስሜምጝታታ ጌንዜቡሳስታ አክኺውሳ ኪስጝጜ ፄውቱሲ፣ኹዋኻንታስታ እንክራንታ አኽጝስ ጄዋንትካ
ዴሴካማ ሌቤቶ ፄዋና፡፡ እማ ትርፌ እሊኩ ጉልትኩ ቻራቻራንትካዴስ እንፂጝ ንኹ ዋይሚስ ዋይቴ፡፡

እምፕላቺ እምፕላ ማይማ “እማ ትርፌ ስኔ ፃታያማ?” ኔታ ካስቲኾ፡፡ “ናካስካ እላኪ ይጃ! ኒኾ እማ ትርፌ
ስኔ እምቴ ታቓያ፡፡ ኾሼ አኔፅታታጊ ስኔ ዋይጝስ አሴብትኾ፡፡ ኾሼ ኩፕፄታ አኔፅጞ ø ጄሜርትኾ፡፡
ጌቤልኪላ ብራይኾ፡፡ ስኔ ፋያው ሚንቹኻ፡፡ ጌንዜቡ አክምኪላ ዴሜካማጊ ካስኾ፡፡ እንፅኼኪላ ኬፍ ንኹ
ዜርፍሾ ካይጝፅጝስ ካሊኾ፡፡ እንዴስ ጁኽሳ ይዎቶ ዴስቲስ ዝኩጞ ø ካሊኾ፡፡

አንቤባማ እርዳትስትጝ

ከ. ሲፋንኩ ካስካስ ንባቡ ስሬትስ ፁፍስ ዙርፄ እያን፡፡

1. እማ ትርፌኩ ጊፅኩ ዲብካ እንዳርካ እንዳርካይ?

2. ጌሬሙ እንፅኺ እንዳር እንዳሪ?
3. ውንቴና አኽጝ እንዳርስ ቴኬማውሳይ ፄጌሬ?
4. ማይምካ ንጝ እንዳር ንጚ?
5. እማ ትርፌ ስኔ ዎይታታ ኩስጝፅኹ አይ?

10.3.3 ካልካ

በ. ሲፍፃማ ዲጉንኩ ካልካስ ምስሊ ኽዮ ድቑዋን፡፡

1. ኮንትሮባንድ 4. ኣኔፅጝ 7. ጅፍንት

2. ማይሚ 5. ችንኬት 8. ቤፍፅጝ
3. ጉቡ 6. ሌቤት 9. ሲፍፅጝ

114
ከ. ሲፉንኩ ካልካስ ፊሪስፄ ኽዮ ፃፋን፡፡

1. ዎይሚ 6. ካሎ ቱጝ
2. አስሜርጝጝ 7. አምንጝ
3. ጅፍንት 8. ማንዲጝ
4. ዎሬስጝ 9. እሚጝ
5. ቱትጚ 10. ኬሴርጝ

10.3.4 ኬሌቴፍጝፃማ አንቤብጝ

እንዴስ ኩክራ ዲጉኽ “እማ ትርፌ” ናው ጛሪስ ዲጉኽሳ ንባቦ፣ ዎንቤርዴስ ጂይካማጊ ባኔ ባንቶ ድምፆ
እንኮኽፂካማጊ ኬሌቴፍጝፂካማ አንቤፓን፡፡

10.3.5 ፃፊጝስታ ሳዋሳው

በ. እንዴስ ኩክራ ዝኩንኩ ካልካስ ላጛ ኽዮ ይቱንዴስ ፋሌንጋ ጛራጛራ ላጛ ላጛ ዲብቴርቶ ፃፋን፡፡

1. ቻኻ 6. ጊኒ

2. አዋ 7. ክምንት

3. ሙሪ 8. ካንስ
4. ኩር 9. ክሚ
5. ኹና 10. ቕፕ

ከ. ሲፉንኩ ካልካዳ ካል እንግራስ ክፅሌ ዴሜክጝስ ዲብቴርቶ ሲራን፡፡

1. ኬምፕ
2. እጋፊ
3. ጉቡ
4. ዎሬስጝ
5. ቱትጚ

115
ኸ. እንዴስ ኩክራ “ ግባርካ አሬሴካማስታ ዜርካማ ፊቲሳናማ?; ናው ጛሪስ ላጛ ቱንዜ ፃፊካማ ክንፅፃንቲስ
አሬምፃን፡፡

116