Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

Bộ điều khiển thuỷ lực

Khái quát của chương

Chương này trình bày về bộ điều khiển thuỷ lực.

· Mô tả
· Các bộ phận chính
· Hoạt động khi chuyển số

-0-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

M« t¶ M« t¶
C¸c li hîp vµ phanh vËn hµnh bé truyÒn b¸nh
r¨ng hµnh tinh lµm viÖc nhê ¸p suÊt thuû lùc.
Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc sinh ra vµ ®iÒu chØnh ¸p
suÊt thuû lùc nµy vµ thay ®æi c¸c ®­êng dÉn nã.
H×nh vÏ bªn tr¸i thÓ hiÖn m¹ch thuû lùc cña hép
sè kiÓu A140E.
¸p suÊt thuû lùc vËn hµnh qua nhiÒu ®­êng
dÉn ¸p suÊt thuû lùc kh¸c nhau.
Gîi ý:
NÕu ¾c quy chÕt vÉn cã thÓ khëi ®éng ®éng
c¬ cña c¸c xe cã hép sè th­êng b»ng c¸ch
®Èy-khëi ®éng cho xe næ m¸y. Nh­ng víi
c¸c xe cã hép sè tù ®éng th× ®iÒu nµy lµ
kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc.
Trong khi ®Èy khëi ®éng, do b¬m dÇu kh«ng
ho¹t ®éng nªn kh«ng cã ¸p suÊt thuû lùc ®Ó
vËn hµnh bé truyÒn b¸nh r¨ng hµnh tinh.
Nãi c¸ch kh¸c, c«ng suÊt tõ b¸nh xe kh«ng
®­îc truyÒn tíi ®éng c¬.
(1/2)

-1-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

S¬ ®å triÓn khai:
M¹ch thuû lùc
(1/1)

-2-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc cã ba chøc n¨ng sau.

1. T¹o ra ¸p suÊt thuû lùc
B¬m dÇu cã chøc n¨ng t¹o ra ¸p suÊt thuû
lùc. B¬m dÇu s¶n ra ¸p suÊt thuû lùc cÇn
thiÕt cho ho¹t ®éng cña hép sè tù ®éng
b»ng viÖc dÉn ®éng vá bé biÕn m« (®éng
c¬).
2. §iÒu chØnh ¸p suÊt thuû lùc
¸p suÊt thuû lùc t¹o ra tõ b¬m dÇu ®­îc
®iÒu chØnh b»ng van ®iÒu ¸p s¬ cÊp. Ngoµi
ra, van b­ím ga còng t¹o ra ¸p suÊt thuû
lùc thÝch hîp víi c«ng suÊt ph¸t ra cña
®éng c¬.
3. ChuyÓn c¸c sè (lµm cho li hîp vµ phanh
ho¹t ®éng)
Khi li hîp vµ phanh cña bé truyÒn b¸nh r¨ng
hµnh tinh ®­îc ®­a vµo vËn hµnh th× viÖc
chuyÓn c¸c sè ®­îc thùc hiÖn.
§­êng dÉn dÇu ®­îc t¹o ra tuú thuéc vµo vÞ
trÝ chuyÓn sè do van ®iÒu khiÓn thùc hiÖn.
Khi tèc ®é xe t¨ng th× c¸c tÝn hiÖu ®­îc
chuyÓn tíi c¸c van ®iÖn tõ tõ ECU ®éng c¬
& ECT.
C¸c van ®iÖn tõ sÏ vËn hµnh c¸c van
chuyÓn sè ®Ó chuyÓn c¸c sè tèc ®é.
C¸c bé phËn chÝnh cña bé ®iÒu khiÓn thuû lùc
gåm cã.
· B¬m dÇu
· Th©n van
· Van ®iÒu ¸p s¬ cÊp
· Van ®iÒu khiÓn
· Van chuyÓn sè
· Van ®iÖn tõ
· Van b­ím ga
(2/2)

-3-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

C¸c bé phËn chÝnh B¬m dÇu

B¬m dÇu ®­îc dÉn ®éng tõ bé biÕn m« (®éng
c¬) ®Ó cung cÊp ¸p suÊt thuû lùc cÇn thiÕt cho
sù vËn hµnh cña hép sè tù ®éng.
Gîi ý:
Dïng que th¨m dÇu ®Ó kiÓm tra møc dÇu,
l­u ý ®Ó ®éng c¬ ch¹y kh«ng t¶i vµ dÇu hép
sè tù ®éng (ATF) ë nhiÖt ®é vËn hµnh b×nh
th­êng.
Ghi chó:
Khi kÐo mét xe cã hép sè tù ®éng, do b¬m
dÇu kh«ng ho¹t ®éng nªn dÇu b«i tr¬n bªn
trong hép sè cã thÓ kh«ng ®ñ vµ cã nguy c¬
hép sè bÞ kÑt.
V× lÝ do ®ã, xe cã hép sè tù ®éng cÇn ®­îc
kÐo ë tèc ®é thÊp (kh«ng qu¸ 30 km/giê) vµ
mçi lÇn qu·ng ®­êng kh«ng qu¸ 80 km.
Mét ph­¬ng ph¸p tèt h¬n lµ nªn kÐo mét xe
cã hép sè tù ®éng víi c¸c b¸nh chñ ®éng
cña nã ®­îc nhÊc lªn khái mÆt ®Êt, hoÆc
b¸n trôc hoÆc trôc trôc c¸c ®¨ng ®­îc ng¾t
rêi.
(1/1)

Th©n van
Th©n van bao gåm mét th©n van trªn vµ mét
th©n van d­íi.
Th©n van gièng nh­ mét mª cung gåm rÊt
nhiÒu ®­êng dÉn ®Ó dÇu hép sè ch¶y qua.
RÊt nhiÒu van ®­îc l¾p vµo c¸c ®­êng dÉn ®ã,
trong c¸c van cã ¸p suÊt thuû lùc ®iÒu khiÓn vµ
chuyÓn m¹ch chÊt láng tõ ®­êng dÉn nµy sang
®­êng dÉn kh¸c.
Th«ng th­êng, th©n van gåm:
· Van ®iÒu ¸p s¬ cÊp
· Van ®iÒu khiÓn
· Van chuyÓn sè (1-2, 2-3, 3-4)
· Van ®iÖn tõ (sè 1, sè 2)
· Van b­ím ga
Sè l­îng van phô thuéc vµo kiÓu xe, mét sè
kiÓu xe cã c¸c van kh¸c víi c¸c van nªu trªn.
(1/1)

-4-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

Van ®iÒu ¸p s¬ cÊp

1. Vai trß cña c¸c bé phËn
Van ®iÒu ¸p s¬ cÊp ®iÒu chØnh ¸p suÊt thuû
lùc (¸p suÊt c¬ b¶n) tíi tõng bé phËn phï
hîp víi c«ng suÊt ®éng c¬ ®Ó tr¸nh tæn thÊt
c«ng suÊt b¬m.
2. Ho¹t ®éng
Khi ¸p suÊt thuû lùc tõ b¬m dÇu t¨ng th× lß
xo van bÞ nÐn, vµ ®­êng dÉn dÇu ra cöa x¶
®­îc më, vµ ¸p suÊt dÇu c¬ b¶n ®­îc gi÷
kh«ng ®æi. Ngoµi ra, mét ¸p suÊt b­ím ga
còng ®­îc ®iÒu chØnh b»ng van, vµ khi gãc
më cña b­ím ga t¨ng lªn th× ¸p suÊt c¬ b¶n
t¨ng ®Ó ng¨n kh«ng cho li hîp vµ phanh bÞ
tr­ît.
ë vÞ trÝ “R”, ¸p suÊt c¬ b¶n ®­îc t¨ng lªn
h¬n n÷a ®Ó ng¨n kh«ng cho li hîp vµ phanh
bÞ tr­ît.
(1/1)
Van ®iÒu khiÓn
Van ®iÒu khiÓn ®­îc nèi víi cÇn chuyÓn sè vµ
thanh nèi hoÆc c¸p. Khi thay ®æi vÞ trÝ cña cÇn
chuyÓn sè sÏ chuyÓn m¹ch ®­êng dÉn dÇu cña
van ®iÒu khiÓn vµ cho dÇu ho¹t ®éng trong
tõng vÞ trÝ chuyÓn sè.

Gêi ý:
Nãi chung, c¸c c¸p ®­îc sö dông trong c¸c xe
FF (§éng c¬ ®»ng tr­íc, dÉn ®éng b¸nh tr­íc)
vµ thanh nèi ®­îc sö dông trong c¸c xe FR
(§éng c¬ ®»ng tr­íc, dÉn ®éng b¸nh sau).
(1/1)

-5-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

Van chuyÓn sè
1. Vai trß cña c¸c bé phËn
Ta chuyÓn sè b»ng c¸ch thay ®æi sù vËn
hµnh cña c¸c li hîp vµ phanh.
C¸c van chuyÓn sè chuyÓn m¹ch ®­êng
dÉn dÇu lµm cho ¸p suÊt thuû lùc t¸c ®éng
lªn c¸c phanh vµ li hîp. Cã c¸c van chuyÓn
sè 1-2, 2-3 vµ 3-4.
2. VËn hµnh
VÝ dô: Van chuyÓn sè1-2
Khi ¸p suÊt thuû lùc t¸c ®éng lªn phÝa trªn
van chuyÓn sè th× hép sè ®­îc gi÷ ë sè 1 v×
van chuyÓn sè ë d­íi cïng vµ c¸c ®­êng
dÉn dÇu tíi c¸c li hîp vµ phanh bÞ c¾t.
Tuy nhiªn, khi ¸p suÊt thuû lùc t¸c ®éng bÞ
c¾t do ho¹t ®éng cña van ®iÖn tõ th× lùc lß xo
sÏ ®Èy van lªn, vµ ®­êng dÉn dÇu tíi B2 më
ra, vµ hép sè ®­îc chuyÓn sang sè 2.
(1/1)

Van ®iÖn tõ
Van ®iÖn tõ ho¹t ®éng nhê c¸c tÝn hiÖu tõ ECU
®éng c¬ & ECT ®Ó vËn hµnh c¸c van chuyÓn sè
vµ ®iÒu khiÓn ¸p suÊt thuû lùc.
Cã hai lo¹i van ®iÖn tõ.
Mét van ®iÖn tõ chuyÓn sè më vµ ®ãng c¸c
®­êng dÉn dÇu theo c¸c tÝn hiÖu tõ ECU (më
®­êng dÉn dÇu theo tÝn hiÖu më, vµ ®ãng l¹i
theo tÝn hiÖu ®ãng). Mét van ®iÖn tõ tuyÕn tÝnh
®iÒu khiÓn ¸p suÊt thuû lùc tuyÕn tÝnh theo
dßng ®iÖn ph¸t ®i tõ ECU.
C¸c van ®iÖn tõ chuyÓn sè ®­îc sö dông ®Ó
chuyÓn sè vµ c¸c van ®iÖn tõ tuyÕn tÝnh ®­îc
sö dông cho chøc n¨ng ®iÒu khiÓn ¸p suÊt thuû
lùc.
Gîi ý:
Cßn cã mét van ®iÖn tõ chuyÓn sè kiÓu n©ng
lâi cuén d©y ®Ó më ®­êng dÉn dÇu khi tÝn
hiÖu bÞ ng¾t, vµ ®ãng ®­êng dÉn dÇu khi tÝn
hiÖu ®­îc ®ãng.
Ngoµi ra van ®iÖn tõ chuyÓn sè cã sè 1 vµ
sè 2 trong khi van ®iÖn tõ tuyÕn tÝnh chØ cã
mét SLT ®­îc sö dông thay cho van b­ím
ga vµ mét SLU ®Ó ®iÒu khiÓn kho¸ biÕn m«,
v.v...
(1/1)

-6-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

Van b­ím ga
Van b­ím ga t¹o ra ¸p suÊt b­ím ga tuú theo
gãc ®é cña bµn ®¹p ga th«ng qua c¸p b­ím ga
vµ cam b­ím ga. ¸p suÊt b­ím ga t¸c ®éng
lªn van ®iÒu ¸p s¬ cÊp, vµ nh­ vËy sÏ ®iÒu
chØnh ¸p suÊt c¬ b¶n theo ®é më cña van b­ím
ga.
Mét sè kiÓu xe ®iÒu khiÓn ¸p suÊt b­ím ga
b»ng mét van ®iÖn tõ tuyÕn tÝnh (SLT) thay cho
van b­ím ga.
C¸c kiÓu xe nh­ vËy ®iÒu khiÓn ¸p suÊt b­ím
ga b»ng ECU ®éng c¬ & ECT chuyÓn c¸c tÝn
hiÖu tíi van ®iÖn tõ tuyÕn tÝnh theo c¸c tÝn hiÖu
tõ c¶m biÕn vÞ trÝ van b­ím ga (gãc më bµn ®¹p
ga)
(1/1)

-7-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

Ho¹t ®éng khi chuyÓn sè Ho¹t ®éng khi chuyÓn sè

ë ®©y, ®iÒu kiÖn cña mçi sè ®­îc gi¶i thÝch
b»ng viÖc sö dông c¸c van ®iÖn tõ vµ van
chuyÓn sè.

1. Sè 1
§Ó chuyÓn tõ sè trung gian sang sè 1 th×
®­êng dÉn dÇu tíi C1 ®­îc më b»ng c¸ch
chuyÓn m¹ch van ®iÒu khiÓn.
Do van ®iÖn tõ sè 1 bËt “ON” vµ van ®iÖn tõ
sè 2 bÞ t¾t “OFF” nªn ®­êng dÉn dÇu tíi C0
®­îc më. (Van ®iÖn tõ sè 1 ®­îc bËt “ON”
vµ van ®iÖn tõ sè 2 bÞ ng¾t “OFF”).
Sù ho¹t ®éng cña C1 vµ F2 t¹o ra ®­êng
dÉn dÇu cho sè 1.
ë c¸c vÞ trÝ “D” vµ “2” phanh ®éng c¬ kh«ng
bÞ t¸c ®éng do ho¹t ®éng cña F2.
ë vÞ trÝ “L”, ®­êng dÉn tõ B3 ®­îc më vµ
phanh b»ng ®éng c¬ ho¹t ®éng.
¸p suÊt thuû lùc ®Õn bé truyÒn b¸nh
r¨ng hµnh t×nh
C1 tõ van ®iÒu khiÓn
C0 tõ van chuyÓn sè 3-4
B3 tõ van chuyÓn sè 2-3

-8-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

2. Sè 2
Van ®iÖn tõ sè 2 ®­îc chuyÓn tõ t¾t “OFF”
sang bËt “ON” theo c¸c tÝn hiÖu tõ ECU.
(Van ®iÖn tõ sè 1 bËt, vµ van ®iÖn tõ sè 2
bËt).
¸p suÊt thuû lùc cÊp lªn phÝa trªn c¸c van
chuyÓn sè 1-2 vµ 3-4 ®­îc x¶ ra vµ van
chuyÓn sè 1-2 ®­îc ®Èy lªn do lùc lß xo. Do
®ã, ®­êng dÉn dÇu më vµo B2.
C1 vµ B2 (F1) ho¹t ®éng ®Ó chuyÓn sè sang
sè 2.
ë d·y “D” phanh b»ng ®éng c¬ kh«ng bÞ t¸c
®éng do ho¹t ®éng cña F1. ë d·y “2” ®­êng
dÉn dÇu vµo B2 ®­îc më, vµ phanh ®éng c¬
®­îc t¸c ®éng.
¸p suÊt thuû lùc ®Õn bé truyÒn b¸nh
r¨ng hµnh tinh
C1 tõ van ®iÒu khiÓn
C0 tõ van chuyÓn sè 3-4
B2 tõ van chuyÓn sè 1-2
B1 tõ van chuyÓn sè 1-2

3. Sè 3
Van ®iÖn tõ sè 1 ®­îc chuyÓn tõ bËt “ON”
sang t¾t “OFF” theo c¸c tÝn hiÖu tõ ECU.
(Van ®iÖn tõ sè 1 t¾t “OFF” vµ van ®iÖn tõ sè
2 bËt “ON”)
¸p suÊt thuû lùc b¾t ®Çu ®­îc t¸c ®éng lªn
phÝa trªn van chuyÓn sè 2-3 vµ ®Èy van
chuyÓn sè 2-3 xuèng. Do ®ã, ®­êng dÉn
dÇu më vµo C2.
C1 vµ C2 ho¹t ®éng ®Ó chuyÓn sang sè 3.
¸p suÊt thuû lùc ®Õn bé truyÒn b¸nh
r¨ng hµnh tinh
C1 tõ van ®iÒu khiÓn
C0 tõ van chuyÓn sè 3-4
B2 tõ van chuyÓn sè 1-2
C2 tõ van chuyÓn sè 2-3

-9-
Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc

4. Sè O/D
Van ®iÖn tõ sè 2 ®­îc chuyÓn tõ bËt “ON”
sang t¾t “OFF” theo c¸c tÝn hiÖu tõ ECU.
(Van ®iÖn tõ sè 1 t¾t, vµ van ®iÖn tõ sè 2 t¾t)
¸p suÊt thuû lùc b¾t ®Çu t¸c ®éng lªn phÝa
trªn cña van chuyÓn sè 1-2 vµ 3-4 vµ ®Èy
van chuyÓn sè 3-4 xuèng. (¸p suÊt c¬ b¶n
tõ van chuyÓn sè 2-3 t¸c ®éng vµo d­íi van
chuyÓn sè 1-2, do ®ã van chuyÓn sè 1-2
kh«ng di ®éng).
V× vËy, ®­êng dÉn dÇu ®ang t¸c ®éng lªn C0
tõ B0 ®­îc chuyÓn m¹ch vµ tèc ®é ®­îc
chuyÓn lªn sè truyÒn t¨ng O/D.
Khi c«ng t¾c sè truyÒn t¨ng t¾t “OFF”, nã
kh«ng thÓ chuyÓn lªn sè o/D. V× ECU kh«ng
göi tÝn hiÖu ng¾t van ®iÖn tõ sè 2.
¸p suÊt thuû lùc ®Õn bé truyÒn b¸nh
r¨ng hµnh tinh
C1 tõ van ®iÒu khiÓn
C0 tõ van chuyÓn sè 3-4
B2 tõ van chuyÓn sè 1-2
C2 tõ van chuyÓn sè 2-3
(1/1)

-10-
 Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc
Bµi tËp

H·y sö dông c¸c bµi tËp nµy ®Ó kiÓm tra møc hiÓu biÕt cña b¹n vÒ c¸c tµi liÖu trong ch­¬ng nµy. Sau khi tr¶ lêi
mçi bµi tËp, b¹n cã thÓ dïng nót tham kh¶o ®Ó kiÓm tra c¸c trang liªn quan ®Õn c©u hái vÒ c©u hái hiÖn t¹i. Khi
c¸c b¹n cã c©u tr¶ lêi ®óng, h·y trë vÒ v¨n b¶n ®Ó duyÖt l¹i tµi liÖu vµ t×m c©u tr¶ lêi ®óng. Khi ®· tr¶ lêi ®óng mäi
c©u hái, b¹n cã thÓ chuyÓn sang ch­¬ng tiÕp theo.

-11-
 Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè tù ®éng Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc
C©u hái-1
Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho mỗi câu sau đây.

Các câu trả lời

No. Câu hỏi Đúng hoặc Sai
đúng
Đối với các xe có hộp số tự động, thì động cơ không thể khởi động được
1. bằng cách đẩy xe nếu ắc quy chết. Đúng Sai
Bơm dầu nằm bên trong thân van.
2. Đúng Sai
Van chuyển số được nối trực tiếp vào cần chuyển số để vận hành.
3. Đúng Sai
Mới đây, một số kiểu xe điều khiển áp suất bướm ga bằng một van điện
4.từ tuyến tính thay cho van bướm ga. Đúng Sai

C©u hái-2
Hình vẽ dưới đây chỉ ra các nét chính của hộp số tự động. Hãy chọn những từ ứng với 1 đến 5.

a) Bơm dầu b) Van điều khiển c) Van điều áp sơ cấp d) Van bướm ga e) Các van điện từ

Trả lời: 1. 2. 3. 4.

C©u hái-3
Các câu sau đây liên quan tới vai trò của mỗi van. Hãy chọn những từ phù hợp từ 1 đến 4.

Áp suất thuỷ lực được điều khiển bởi một độ lớn Áp suất thuỷ lực được tạo ra từ góc mở thích hợp
1. dòng điện phát từ ECU. 2. của bàn đạp ga.

Đường dẫn dầu được chuyển hướng để vận hành Áp suất thuỷ lực truyền từ bơm dầu được điều chỉnh
3. áp suất thuỷ lực tới phanh hoặc li hợp. 4. đến một áp suất thích hợp.

a) Van chuyển số b) Van điều áp sơ cấp c) Van điện từ tuyến tính d) Van bướm ga

Trả lời: 1. 2. 3. 4.

-12-