H cre Tipleri ve Canlıların Sınıflandırılması

1
ü
 PROKARYOTİK ve ÖKARYOTİK HÜCRELER

PROKARYOTİK ÖKARYOTİK

Nukleus Yok Var

Tipik bir hücrenin çapı 1 µm 10 – 100 µm

Hücre iskeleti Yok Var

Sitoplazmik organeller Sadece Ribozom Var

DNA içeriği
1x106 – 5x106 1,5x107 – 5x109
(baz çiftleri)
Tek sirküler DNA Çoklu lineer DNA
Kromozomlar
molekülü molekülleri
2
 Prokaryot hücre elemanları
• Kapsül
• Hücre duvarı
• Hücre membranı
• Flagella
• Fimbria = Kirpik
• Mezozom
• Sitoplazma
• Ribozomlar
• Sirküler kromozom
• Plazmid

3
Prokaryotik hücre

4
Plazmidler

● Conjugation in bacteria - transfer of an F

factor

5
 Hücre duvarı
• Hücreyi osmotik lizize karşı korur.
• Hücreye şeklini verir.
• Bakteri hücre duvarında N-acetyl muramic acid (NAM) ve N-
acetyl glucosamine (NAG) disakkaridleri kısa amino asit
zincirleri ile çapraz bağlanarak peptidoglikan polimerini
oluştururlar.
• Bu tabaka Murein adını alır.

6
7
8
9
 Eukaryotik hücreler
• Tüm organelleri zarla çevrili
• Kompleks genom organizasyonu
• Genom oldukça büyük
• 6,000-30,000 gene sahipler
• Genler, intron içerir
• Düzenleyici DNA miktarı fazla (gen ekspresyon kontrolünde
görevli)
• Genetik fazlalık yüksek derecede
• Tek veya çok hücreli

10
 Ökaryot hücre elemanları
• Hücre duvarı • Ribozomlar
• Hücre membranı • GER (granuler ER)
• Flagella ve sil (kirpik) • AER (Agranular ER)
• Mikrovilli • Golgi cismi
• Sitoplazma • Vakuoller
• Hücre iskeleti • Lizozomlar
• Nükleus • Kloroplast
• Mitokondri • Sentrozom

11
 Eukaryotik DNA

• DNA, kromozomlarda
paketlenmiştir.

• Lineer DNA

• DNA proteinlerle ilişkili

12
 ÖKARYOT HÜCRENİN GENEL YAPISI

Hücre
heterojen
yapıdadır.
Çünkü böyle
bir hücre bir
çok organel
ihtiva eder.

Hücre; Çekirdek, hücre zarı, sitoplazma ve sitoplazma içindeki organallerden oluşur. Bu organeller
bitki ve hayvan hücresine göre farklılıklar gösterir.

13
ELEKTRON MİKROSKOBİSİ GÖRÜNTÜ

14
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
15
Virüs ve hücrelerin karşılaştırılması

16
CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

(TAKSONOMİ)

(SİSTEMATİK)
17
 Sınıflandırma (Taksonomi)

Canlıların benzer ve ortak özelliklerine

göre gruplandırılmasıdır. Günümüze kadar
iki çeşit sınıflandırma yapılmıştır

18
a) Ampirik (Suni) Sınıflandırma

Canlıların dış görünüşlerine göre yapılmıştır.

• Ölçmenin olmadığı nitel gözlemlerle yapılmıştır.
• Görevi aynı olan (analog) organlar dikkate alınmıştır.

Örnek;
• Yarasanın kanadı

• Kuşun kanadı

• Sineğin kanadı

Bu sınıflamaya göre yarasa ve sinek, kuşlar grubuna dâhil edilmiştir. Geçerliliği olmayan bir sınıflandırmadır.
19
b) Filogenetik (tabii) Sınıflandırma:

• Canlıların bütün özelliklerine (akrabalık ilişkileri, kromozom yapıları, protein

benzerlikleri, anatomik ve fizyolojik özellikleri) göre yapılmıştır.
• Ölçmenin olduğu nicel gözlemlerle yapılmıştır.
• Yapısı aynı, yani homolog organlar dikkate alınmıştır.

Bu sınıflamaya göre yarasa ve balina memeliler grubuna dahil edilmiştir.

Geçerliliği devam eden sınıflandırmadır.

20
 Taksonomi grupları

• Türkçe ve Latince

• Alem = Regnum : Hayvanlar : Animale

• Şube = Phylum : Omurgalı : Chordata

• Sınıf = Classisis. : Memeliler : Mammals

• Takım = Ordo : Karnivor : Carnivora

• Aile = Familia : Felidea : Canidea

• Cins = Genus : Felis

• Tür =Species : Felis domesticus (Ev kedisi)

: Canis domesticus (Ev köpeği)
21
 Taksonomik gruplarda alemden türe doğru gidildikçe;

• Grup sayısı artar.

• Gruptaki birey sayısı azalır.

• Ortak özellikler artar.

• Gen benzerliği artar.

• Protein benzerliği artar.

• Tür sayısı azalır.

• Akrabalık derecesi artar.

• Yapısal benzerlik artar.

22
 TÜR

• İki canlının aynı tür olabilmesi için;

• Ortak özelliklerinin çok olması, aynı atadan gelmesi ve çiftleşerek

verimli nesiller oluşturması gerekir.

• Aynı tür canlıların;

Kromozom sayıları, beslenme şekilleri ve üreme şekilleri aynıdır.

• Aynı tür canlıların;

DNA ve protein dizilişleri farklı olabilir.
23
Canlılar tür adları ile anılır.

• Tür Adı = Cins Adı + tanımlayıcı ad yazılarak elde edilir. Buna,

ikili adlandırma (binominal) denir. Örnek :

• Ev kedisi : Felis domesticus

• Ev köpeği : Canis domesticus
• Kara çam : Pinus nigra
• Fıstık çamı : Pinus pinea
• Kara dut : Morus nigra
• Beyaz dut : Morus alba
• İnsan : Homo sapiens
24
 CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI
• Canlılar hücre yapısına göre ikiye ayrılır.

A.Prokaryot Canlılar
• Çekirdek zarı yoktur.
• DNA sitoplazmadadır.
• Zarlı organelleri yoktur.
• Ribozom organeli bulunur.

1.Monera Alemi
Bakteriler,
Mavi - yeşil algler,
Virüsler (?)
25
 B.Ökaryot Canlılar

• Çekirdek zarı vardır.

• DNA sitoplazmada bulunmaz.
• Zarlı organelleri vardır.
• Ribozom organeli bulunur.

Protistalar, Mantarlar, Bitkiler ve Hayvanlar olmak üzere

dört aleme ayrılırlar.
26
 1. Monera Alemi (Prokaryotik hücre)
• Prokaryot canlılardır.

a) Bakteriler
• Prokaryot canlılardır.
• Ribozomdan başka organeli yoktur.
• Çekirdek zarı yoktur.

b) Mavi - Yeşil Algler

• Prokaryot canlılardır.
• Ribozomdan başka organeli yoktur.
• Çekirdek zarı yoktur.
• Tek tek veya koloni halinde suda yaşarlar.
• Fotosentez yapan ototrof canlılardır.
• Kloroplast yoktur, fakat klorofil vardır.
• Hücre çeperi vardır.

c) Virüsler
27
 BAKTERİ HÜCRESİ

Escherichia coli (E.coli) (patojenik)

28
 BAKTERİLER
Tek tek ya da koloni halinde bulunabilir.
• Hücre zarının dışında hücre duvarı (hücre çeperi) bulunur.
• Bazılarında çeperin dışında kapsül bulunur. Dayanıklılığı ve
direnci arttırır. Karbonhidrattan yapılmıştır.
• Yuvarlak, uzun, spiral veya virgül şeklinde olabilir.

1) Oksijen ihtiyacına göre;

• Oksijenli solunum yapanlar (Aerob)
• Oksijensiz solunum yapanlar (Anaerob)
• Her ikisini yapanlar. (Fakültatif anaerob)

2) Beslenmelerine göre;
• Kendi besinini yapanlar (Ototrofik)
• Fotosentez yapanlar (Fotosentetik)
• Kemosentez (kemosentetik) yapanlardan oluşur.
• Hazır besin alanlar (Heterotrofik)

29
 3) Üremelerine göre;

• Bakterilerin çoğu eşeysiz ürer.

• Fakat bazı türlerde, farklı özelliklere sahip aynı tür bakteriler arasında
konjugasyon köprüsü ile gen aktarımı yapıldığından eşeyli üreme görülür.

• Bazı bakteriler ortam koşulları zorlaşınca endospor oluşturur. Uzun süre

bu halde kalabilir.

• Bakterilerin üreme ortamına bıraktıkları ve diğer bakterileri öldüren

maddelere antibiyotik denir
30
 Virüsler

• Hücresel yapıları yok.

• Sitoplazma, organel ve enzim sistemleri yoktur. Protein kılıf ve nükleik asitten
(DNA veya RNA) oluşur. Zorunlu hücre içi parazittirler.
• Dış ortamda cansız ve kristal yapıdadır.
• Yapılarında bulunan bir kaç enzimleri ile konak hücre içerisine girerek yönetimi
ele geçirip çoğalırlar.
• Virüslerin konakları özeldir, rastgele herhangi bir hücreye giremezler. Örneğin;
kuduz virüsü beyin hücrelerinde, HİV virüsü yardımcı T lenfositlerinde çoğalır.
• Konağı bakteri olan virüslere bakteriyofaj denir. Hücreler virüslere karşı
interferon üretir.

31
 Virüsler

• Aktif hareket etmez,

• Büyümez,
• Beslenmez,
• Kendi kendilerine
bölünmezler.

32
 1. Protista alemi (Ökaryot hücre)

• Amip (Kök ayaklı)

• Öglena (Kamçılı canlı)
• Paramesyum (Terliksi canlı)
• Plasmodium malaria (sporlu)
• Cıvık mantarlar’dan oluşur.

33
 2. Protista Alemi
• Ökaryot canlılardır.
• Hareketlerine göre sınıflandırılırlar.
• Çok çeşitlidir. Amip, Öglena, Paramesyum.

a) Amip (Kök ayaklı)

• Yalancı ayaklarıyla hareket eder.
• Hazır besin alır, yani heterotroftur.
• Fagositoz yapar ya da parazit yaşar.

b) Öglena (Kamçılı)
• Kamçılarıyla hareket eder.
• Hem hazır besin alır hem de
ışıklı ortamda kloroplastı ile
fotosentez yaparak besin üretir.

c) Paramesyum (Terliksi canlı)

• Silleriyle hareket eder.
• Hazır besin alırlar yani heterotroftur.

d) Sporlular (Plasmodium)

34
 3. Mantarlar alemi (Fungi, ökaryotik hücre)

• Küf mantarları,
• Şapkalı mantarlar
• Pas mantarı
• Maya mantarları’dır.

35
 3.Mantarlar Alemi (Fungi)

• Klorofil içermediklerinden beslenmeleri heterotrofiktir. Ya

saprofit ya da parazit yaşarlar.
• Hücrelerinde hücre çeperi içerirler. Depo maddeleri glikojendir.
• Sporlarla ürerler.
• Çok çeşitlidir. Maya mantarları, küf mantarları, şapkalı
mantarlar vs.
• Ekonomik değerleri olanlar olduğu gibi, bazıları da yenir.

36
 4) Bitkiler alemi (Plantae, ökaryot hücre)

Çiçeksiz bitkiler;

• Damarsız çiçeksiz bitkiler (Suyosunu ve Karayosunu)

• Damarlı çiçeksiz bitkilerden (Eğrelti)

Çiçekli bitkiler;

• Açık tohumlu çiçekli bitkiler (Çam, Sedir vs.)

• Kapalı tohumlu çiçekli bitkiler (Elma, Ayva vs.)

37
 5.Hayvanlar alemi (Animale,ökaryot hücre)

• Hepsi heterotroftur.
• Hücrelerinde hücre çeperi yoktur.
• Sentrozom vardır.
• Yedek depo maddeleri glikojendir.
• İskelet sistemlerine göre sınıflandırılır.

38
 5. Hayvanlar alemi (Animale)

Omurgasız hayvanlar
• 1) Süngerler
• 2) Sölenterler
• 3) Solucanlar
• 4) Eklembacaklılar
• 5) Yumuşakçalar
• 6) Derisidikenliler.

Omurgalı hayvanlar
• 1) Balıklar
• 2) Kurbağalar
• 3) Sürüngenler
• 4) Kuşlar
• 5) Memeliler’den oluşur.

39
 BESİN ZİNCİRİ

1.Üretici (Ototrof) Canlılar

• Kendi besinini kendileri yaparlar.

• İnorganik maddelerden organik madde sentezlerler.
• iki çeşittir.
a) Fotosentetik Canlılar
• Klorofil bulundururlar.
• Işık enerjisini kullanırlar.
Örnek; Bitkiler, bazı bakteriler ve mavi yeşil algler.
b) Kemosentetik Canlılar
• Klorofilleri yoktur.
• Kimyasal enerjiyi kullanırlar.
Örnek; Bazı bakteriler.
40
 2.Tüketici (Heterotrof) canlılar

• Hazır besin alırlar.

• Organik maddeleri başka organik maddelere ya da
inorganik maddelere dönüştürürler.

41
 a) Holozoik beslenme

• Katı besinlerle beslenirler.

• Sindirim sistemi gelişmiştir.

• Otçul: (Herbivor) inek, kuzu vs.

• Etçil: (Karnivor) Kedi, köpek vs.
• Hem etçil hem otçul: (Omnivor) insan, ayı.

42
 b) Simbiyotik Beslenme

• Ortak beslenme şeklidir.

• Simbiyotik beslenme üç çeşittir.

1) PARAZİTİZM

• Bir canlı diğerine zarar vererek yaşar.

• İç parazitlerin sindirim sistemleri gelişmemiş, fakat dış parazitlerin
gelişmiştir.
• Örnek; Plasmodium sp., bazı bakteriler,kene vs.

43
 2. Kommensalizm

• İki canlıdan birinin diğerine zarar vermeden birlikte

yaşamasıdır.

Örnek; Köpek balığı ve vantuzlu balık.

44
 3. Mutualizm

• iki canlı birbirine faydalı olarak yaşar.

Örnek; İnsan bağırsağındaki vitamin üreten bakteriler
ve insan.

Örnek; Liken; Suyosunu (ototrof) ve mantar

(heterotrof).

45
46
 c) Saprofit beslenme (Çürükçül beslenme)

• Organik artıklarla beslenme şeklidir.

• Organik maddeleri inorganik maddelere dönüştürürler.
• Ayrıştırıcılar da denir.
Örnek; Bazı bakteriler ve bazı mantarlar.

Not: Bazı canlılar hem üretici hem de tüketicidir. Öglena

ve böcekçil bitkiler gibi.
47