GİRİZGAH
‘’Bana kalırsa yazıyı yalnızca bilgileri
geleceğe saklayan bir şey olarak
düşünüyorsanız, onunla gelen devrimin
anlamını tam olarak kavrayamamışsınız
demektir. Yazı yaratıcıdır ve yazdığınızda
zaten var olan bir şeyi kaydetmiş
olmazsınız, yeni şeyler yaratırsınız: para,
kurumlar, devletler, karmaşık toplum
formları. Yazı bunlar için
vazgeçilmezdir.” 1
Yazının bulunmasını ise M.Ö. 3000
senesinde finansın temel enstümanlarının
gelişimi izleyecektir. Semboller ve
pictogramlarla ifade edilen tüm ekonomik
yaşam kil tabletelerden oluşan bir yazı
sistematiği içinde “kontrat yani sözleşme”
formunu kazanarak “intertemporal” yani
zamanlararası bir boyutta ilk oluştural
finansal kontratları temelini
oluşturmaktaydı. Sahip olunan bu
ekonomik değerlerin ya da Emtia’nın
zaman içinde transferini ve takasını
sağlayan bu tabletler “para”nın temel
fonksiyonlarını yerine getirirken aynı
zamanda anlaşma yapan taraflar arasındaki
uyuşmazlıklara da son vererek
medineyetlerin gelişiminde itici bir rol
oynuyordu. Bilinenin aksine finansal
kontratlar medeniyetin gelişiminde itici
güç olarak çök önemli ancak bilinmedik
bir rol oynamışlardır. İnsanlık ve bilim,
kâğıt paranın bulunmasına kadar token ve
tablet ikilemi arasında sikkeleri geliştirerek
1
MacGregon, 2017, s. 94)
tüm finansal sistemin temelini oluşturmaya
tam beşbin yıl öncesinden başlamıştı.
Gelinen noktada global finansın çöktüğü
dönemde, 18 Ağustos 2008 senesinde
“bitcoin.org” sitesinin domain ismi alınır.2
İki hafta sonra “Satoshi Nakamoto”
Bitcoin ile ilgili ilk makalesini yayınlar.
Global finansın çöktüğü günlere bankasız
bir dijital finansal sistemin oluşumuna
imzasını atar. 3 Ocak 2009’ da
İngiltere’nin ikinci büyük banka kurtarma
operasyonu başladığında ilk 50 bitcoin
yaratılmıştır. Global krizin arifesinde
doğan Bitcoin eski finansal evrende yeni
bir “para birimi” olmayı başarabilecek mi?
Bu yeni nesil finansal kontrat, fonksiyonel
ve format olarak Keynes tanımladğı para
kavramı içinde kendini
pozisyonlayabilecekmidir? 3
Konuya kısa bir açıklık getirmesi için
alıntıladığım bu satırlarda yatan düşünce
ve gerçekliğin temel dayanak noktası
alarak Bitcoin Market yapısı hakkında kısa
bir kitapçık hazırlamayı uygun gördüm.
Amacım Finansın tarihsel yapısı içinde
Bitcoin’i uzun uzadıya incelemek yahut
Bitcoin hakkında radikal bir savunu veya
karşıtlık yapmak değildir. Bunun için
yeterli birikimim de bulunmamaktadır.
2
(Frisby, 2014, s. 24).
3
Tuğba VATAN, Vahit Ferhan BENLİ, 2018, s. 1
Bitcoin yeni bir finansal yatırım olmasına
rağmen dünya çapında milyonlarca
kullanıcıya ulaşmıştır. Bu pazarda en çok
kullanıcı ve hacme sahip olan Binance
borsası son açıkladığı verilerde dünya
çapında ‘’Binance Global’’ market
uygulamasına kayıtlı 140 milyon kullanıcı
olduğunu beyan etmiştir.4 Binance
borsasının bazı ülkelerde de Türkiye’de
bulunan Binance Tr gibi yerel market
platformları vardır. Son zamanlarda
Amerika ve Avrupa’da birçok yatırım fonu
ve Bankalar Bitcoin’e rağbet etmekte
bazıları Spot Bitcoin5 ve Ethereum6 Etf’si
için resmi yollar ararken bazı bankalarda
müşterilerine kripto para saklama hizmeti
sunmak için linans almaya başlamıştır.7
Yakın zamanda Ethereum vadeli
işlemlerin Kripto borsalar dışında da
8
büyük oyuncuların iştirakı ile
başlamasından sonra Bitcoin markette spot
ve vadeli yönden hacim artışı ve para girişi
olmuş ve devam etmektedir.
yatırımcılarda oluşan bu iyimser havayı
kazanç yoluna dönüştürmek istemektedir.
Geleneksel yatırım araçlarına nazaran
Bitcoin market yapısı farklı ve fiyat
hareketi olarak dengesizdir. Kısa bir örnek
vermek gerekirse Bist’te işlem yapan
kullanıcılar genel olarak %3-5 stop
koyarken ve bu strateji ideal görülürken
Altcoinlere nazaran daha az oynaklık
gösteren Bitcoin’de fiyat hareketi günlük
olarak son zamanlarda %6-7 bandındadır.
Bitcoin’de %6-7 arasında olan günlük fiyat
hareketi daha hacimli altcoinlerde %15
bandındadır. Hacimsiz olanlarda ise daha
fazladır. Üzerinde durmak istediğim konu
genel olarak buradaki market yapısıdır. Ve
ilerleyen sayfalarda daha derli toplu
şekilde mümkün olduğunca kısa ve öz
olarak açıklanacaktır.

Yukarıda bahsetmiş olduğum son

gelişmelerden sonra büyük oyuncuların
yanı sıra orta ve küçük ölçekli

4
https://www.binance.com/en/feed/post/802502?
ref=39156087
5
https://www.forbes.com/advisor/investing/crypto
currency/best-bitcoin-etfs/
6
https://www.coindesk.com/policy/2023/11/16/bl
ackrock-files-application-for-spot-ether-etf/
7
https://www.reuters.com/technology/commerzba
nk-receives-crypto-custody-licence-germany-2023-
11-15/
8
https://www.etf.com/sections/news/sec-
approves-9-ether-futures-etfs
ÖNSÖZ
Satoshi Nakamoto tarafından 2008 yılında yazılan ‘’Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash
System’’ makalesi Satoshi’nin birçok radikal taraftarı tarafından büyük bir devrim olarak
görülse de Bilimsel devrimlerin tarihsel yapısını inceleyen bilim adamlarına göre hiçbir şey
yoktan var olmaz her şeyin bir öncülü vardır ve zamansal olarak bu öncüller birikerek içinde
olduğumuz zamanın teknik gerçekliğini oluşturur. Bunun için en başta ‘’Elektronik Para’’ ve
‘’Dijital Para’’ kavramlarının kendisini ve tarihsel olarak Satoshi’den önceki öncüllerine
işaret eden iki adet Wikipedia makalesi bu kitapçıkta alıntılanarak sizlere sunulacaktır.

Bundan sonra bu kitapçıkta Satoshi’nin yapmak istediği şeyin ana konusu, Bitcoin marketin
tarihsel süreci ve büyük piyasa yapıcılar ele alınacaktır.

Buna ek olarak asıl ilgilendiğim nokta ise Bitcoin market içinde spot al-sat işlemleri yaparken
dikkat edilmesi gereken konular olacaktır.

Abdulgani MERT

19 Kasım 2023

,
ELEKTRONİK PARA 9
Elektronik para (dijital para, dijital döviz veya elektronik döviz), geleneksel kağıt para ya
da madeni para gibi değerlilik, kabul edilirlik, ticaret, biriktirme ve borç verme işlerine
yarayan ama gene de bazı farkları olan bir sayısal unsur, bir değişim aracı, bir döviz cinsidir.

Elektronik paraya şu sebeplerden sanal para da denir:

• Elektronik para eritildiklerinde pek değer kaybetmeyen altın ve gümüş paralar gibi
değerini gram olarak içinde taşımaz, bir yerlerde altın gibi değerli bir karşılığı
emanette olan bir belge de değildir.

• Elektronik para özelliklerinin taklidi zor olan ve detayları herkesçe bilenen fiziki bir
nesne de değildir.

• Her elektronik para onu geliştiren ve hayata geçirenlerce kontrol edilir.

• Elektronik para devlet veya kanun gözünde genel geçerliliği olan bir değişim aracı
değildir, bu yüzden sadece belli gruplar içinde kullanılabilir.

Elektronik paranın

• kağıt yerine bilgisayar dosyaları kullanan,

• kayıtları koruma ve ispat için kripto şifreler kullanan,

• bu yüzden ağ ortamında kullanıma uygun

• değeri bu parayı "basan" ve onun taahhüdünü kabul edenlerce anlamlı

• senet tarzı bir değerli not özeliği taşıyan belge olduğu düşünülebilir.

Bu bakımdan çaycıdan çay, fırıncıdan ekmek almak için toptan satın alınan plastik poletlerin
sayısal ya da sanal benzeri, ama elektronik ortamda olan örn. önceden ödemeli telefonlarda

9
Bu konuda Wikipedia makalesi oldukça açıklayıcı olduğu için alıntılamak istedim.
kontör, hediye kartlarında kart örgütüne emanet edilmiş para, bazı toplu taşımacılık
uygulamalarında önceden ödenmiş bilet (örn. Akbil) gibi şeyler de elektronik paradır.

Elektronik para, ayrıca banka banka mevduatı gibi bir özel bankadaki veya diğer finansal
kuruluştaki istihkakdır.

Elektronik para banka kartları, kredi kartları, internet bankacılığı, mobil bankacılık gibi
yollarla gittikçe daha yüksek oranda banknot ve metal paranın yerini almaktadır. Gelecekte
paranın tamamen elektronik olacağı iddia edilebilir.

Mart 2018'de, Marshall Adaları dünyada bir ilki gerçekleştirip "sovereign" adlı ulusal
elektronik parayı çıkarttı ve ülkenin geçerli parası olduğunu ilan ettiler.

Kanunlarca Sanal Para

Yeni bir gelişme olduğunda ilk tecrübe eden ülkelerin kanunları genellikle ilk söz eder ve
diğer ülkelerin bakış açılarını yönlendirir. Sanal para konusunda Avrupa Birliği ve Amerika
Birleşik Devletleri kanunları böyledir.

Avrupa Merkez Bankası 2012 de sanal parayı "Kanunlarca düzenlenmemiş, geliştirenlerce

kontrol edilen, belli bir sanal grup üyelerince kullanılıp kabul gören, bir çeşit sayısal para"
olarak tanımlamıştır.

Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı 2013'te sanal parayı daha ketumca "Belli
ortamlarda para gibi işleyen ama gerçek paranın bütün özelliklerini taşımayan bir değişim
aracı" diye tanımlamıştır.

Bu tanılara göre sanal paranın en kilit eksiği kanunen genel kabul gören bir değişim aracı
olmamasıdır.
KRİPTO PARA10
Kripto para veya kısaca kripto (Antik Yunancadan, κρυπτός, kruptós, lit. "gizlenmiş,
şifreli"), bir değişim aracı olarak çalışmak üzere, işlemleri güvence altına almak için
matematiğin bir dalı olan kriptografi kullanılarak tasarlanmış bir dijital unsurdur. Kripto
paralar bir nevi dijital döviz, alternatif döviz ve sanal dövizdir. Kripto varlıklar,
merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir.
Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizliği, umumi işlem veri tabanı olan
dağıtık muhasebe defteri (ledger) olarak işlev gören bir blok zincirinden (Blockchain)
gelmektedir.

2009’da Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto paradır. O
zamandan beri birçok farklı kripto para ortaya çıkmıştır. Bitcoin dışındaki kripto para
birimlerine genel olarak altcoin denilir ki bu kısaltma alternatif ve coin yani madeni para’nın
birleşimidir. Uzmanlar, kripto paraların toplam piyasa değerinin ileriki yıllarda 3–4 trilyon11
Amerikan dolarına kadar çıkabileceğini tahmin etmekte

Özellikleri

Bir kripto paranın şu 6 özelliği olması beklenir

Merkeziyetsizlik,

İşlem ve sahip kayıtları,

Yeni arz oluşturma kuralları,

Sahipliğinin kriptografik tekniklerle sadece sahibince ispat edilebilmesi,

Paranın sadece sahibinin emriyle el değiştirebilmesi,

Aynı anda aynı kripto para için birden fazla işlem yapılırsa sadece birinin yerine getirilmesi.

Biraz daha genelleyerek açarsak:

Kripto para temelde bir elektronik paradır ve onun genel özelliklerini aynen taşır:

Değerli olduğuna inanıldığı için, ve taklit edilemediği, kayıtlı olduğu, kayıtlarının yani
muhasebe defterlerinin (ing. "ledger") güvenliğinin, kırılması neredeyse imkansız şifrelerle,

10
Bu konuda Wikipedia makalesi oldukça açıklayıcı olduğu için alıntılamak istedim.
yani kripto tekniklerle sağlandığı, parayı basan kurumun keyfi uygulamalarla ya da kazayla
değerini düşürme ihtimali az olduğu için değerlidir.

Elektronik paraya şu sebeplerden sanal para da denir:

Elektronik para eritildiklerinde pek değer kaybetmeyen altın ve gümüş paralar gibi değerini
gram olarak içinde taşımaz, bir yerlerde altın karşılığı olan bir belge de değildir.

Elektronik para özelliklerinin taklidi zor olan ve detayları herkesçe bilinen fiziki bir nesne de
değildir.

Elektronik para devlet veya kanun gözünde genel geçerliliği olan bir değişim aracı da değildir
(devlet sadece kendi bastığı ulusal parayı öngörür), bu yüzden sadece belli gruplar içinde
kullanılabilir, orada da olsa olsa ticari bir anlaşma ya da senet benzeri hukuki yaklaşım söz
konusu olabilir.

Kripto para aynı zamanda bir ağ (network) parasıdır ki özellikle internet gibi bir bilgisayar ağı
üzerinden elektronik ortamda sayısal (dijital) olarak saklanır, havale edilebilir ve kullanılır.

Bazı kripto paralar (banka kartı gibi), tıpkı geleneksel parada olduğu gibi, parayı "basan"
kurumun kayıtları ve garantisi ile ayakta dururlar. Bunlar için merkezi terimi kullanılır ve
hakimiyet de muhasebe defterlerini tutan o merkezin elindedir.

Başka bazı kripto paralar (bitcoin gibi) muhasebe defterlerinin fazladan kopyaları birçok
yerde tutulduğu ve bunlar her biri başka mercilerce kendi şifreleriyle kilitlenip devamlı ve eş
zamanlı güncellendiği için belli bir merkezden bağımsız bir güven ve garanti söz konusudur.
Bunlar için merkezsiz ya da dağınık terimi kullanılır ve hakimiyet bütün bu muhasebe
defterlerini tutanlar birlikte karar verebildiği kadar onların elindedir yoksa devlet dahil
kimsenin elinde değildir.

Merkezsiz kripto parayı kim basar, ilk kim faydalanır? Genellikle para önceden belli bir
programa göre azar azar otomatik olarak basılır ve merkezsiz işlemleri, şifre hesaplarını
yapan, ve muhasebe defterlerini diğer kopyalarıyla uyumlu tutanlara ispatlanmış emek
karşılığı olarak verilir. Söz konusu emek zor bir hesabın cevabı olabilir; Bu zorluk "bana ver!
bana ver!" şeklinde hizmet tıkayıcı (İng. "Denial of Service/DOS") hadsizlikleri önlemek
amaçlıdır. Çok elektrik israfına sebep olduğu için eleştirilir. Bu yüzden ispatlanmış emek
yerine ispatlanmış hak usulüyle üretilen kripto para çeşitleri de çıkartılmıştır.

Bir TREZOR donanım-cüzdan, banka web sitesinde başlatılan işlemin kayıtlara geçecek olan
aslını, web sitesi ne gösterirse göstersin, kendi ekranında ayrıca gösterip onay beklerken

Kripto para dijital cüzdanlarda saklanır. Aslında saklanan şey, paranın kayıtlardaki sahibinin
sadece kendisinin bileceği, akılda tutulmaya uygun olmayan şifrelerdir. Bu cüzdanlar saklama
hizmeti veren internet sitelerinde veya o sitelere güvenemeyenler için kağıtda yazılı olarak,
veya başka bir maddede yazılı olarak, hatta giderek donanım cüzdan (ing. "hardware wallet")
yani sırların hiç makine dışına çıkması gerekmeyen cebe sığacak kadar küçük tek amaçlı
bilgisayar (ing."single purpose computer") şeklinde elektronik olarak da gerçekleştirilebilirler.
2013 yılında dünyada bir milyon gibi, 2017 de ise 6 milyon gibi, çoğu bitcoin amaçlı
elektronik donanım cüzdan kullanıcısı vardı.

Anlık işlem ve sınırsız (sınırlar ötesi) mülkiyet devri (havale) sağlar.

Bazı kripto paralar bazı topluluklarda kullanılacak şekilde kısıtlı olarak geliştirilmiş olabilir,
mesela bir çevrimiçi oyunda veya sosyal ağda.

Tarihi
1983: Amerikalı David Chaum eCash'i tasarladı.

1995: Amerikalı David Chaum eCash'i digicash üzerinden gerçekleştirdi.

1996: ABD de NSA "Anonim kripto para nasıl basılır" başlıklı bir bildiri yayınladı.

1998: Wei Dai "b-money" adlı anonim merkezsiz kripto parayı anlatan bir bildiri yayınladı.

1998: Nick Szabo bit-gold adlı anonim merkezsiz kripto parayı gerçekleştirdi.

1998: Hal Finney, Dai ve Szabo dan esinlenip herkesin kullanabileceği bir "ispatlanmış emek"
mekanizması geliştirdi.

2009: Satoshi Nakomoto (internette kullandığı takma adı, asıl kimliği bilinmiyor) SHA-256
temelli "ispatlanmış emek" mekanizması ve blok zinciri kullanarak ilk yarı-anonim (kim
ödedi-ödendi bilinemiyor ama hangi hesaptan hangi hesaba ödendi herkes görebilir)
merkezsiz kripto para olan "bitcoin"i gerçekleştirdi.

2011: Nisan ayında Namecoin adı altında internet sansürünün engellenmesi amaçlı merkezsiz
DNS gerçekleştirildi.

2011: Ekim ayında SHA-256 yerine "scrypt" kullanan anonim merkezsiz kripto para
"litecoin" gerçekleştirildi.

Peercoin "ispatlanmış emek" yerine ""ispatlanmış hak" kullanan ilk anonim merkezsiz kripto
para oldu.

IOTA blockchain yerine Tangle kullanan ilk anonim merkezsiz kripto para oldu.

Özel bir blockchain kullanan "DIVI projesi" sanal cüzdan içinde para çeşitleri arasında
kambiyo işlemini ve sahibinin kişisel bilgilerinin işlemle kaydedilmesine olanak veren bir
düzen gerçekleştirildi.

2014: 6 Ağustos'ta İngiltere kripto paraların ekonomiye katkısı ve devletin ne yapmasının

doğru olacağının incelenmesi için düğmeye bastı.

2018: Mart ayında Marshall Adaları "sovereign" adlı ulusal elektronik parayı çıkarttı ve
ülkenin geçerli parası olduğunu ilan etti.
2018: Boston (MA, ABD) merkezli Fidelity Digital Assets, Bitcoin ve Ethereum için
kurumsal trading, müşavirlik, ve güdüm/yönetim hizmeti sunmaya başladı.

2021: El Salvador, kripto parayı resmi para birimi olarak kabul eden ilk ülke oldu.

ELEŞTİRİ

En büyük eleştiri ve tehdit geleneksel finans kurumları ve bankalardan gelmiştir, merkezsiz

kripto paranın aslında garantisi olmadığı, bir balon gibi patlayacağı yönündedir. Hollanda
tarihindeki Lale çılgınlığına, bir çeşit ponzi oyununa benzetilir.

Kripto paraların bankaların birçok işlevini devralma tehdidi söz konusudur, örneğin
geleneksel bankalarda günler süren pahalı havale işlemleri kripto para kullanarak neredeyse
bedava ve anında gerçekleşen bir işlem haline gelebilir. Banka havalelerine kripto para dışı
alternatifler zaten gelişmeye ve yayılmaya başlamıştır (Nijerya'da SMS ile kontör kartları
kullanan ilk teknik, PayPal, Apple Pay ve benzerleri).

Devletler merkezsiz kripto para ile devlet kontrolü dışında sınır ötesi anonim havale olanağını
terör, mafya, yasak kumar, internet haydutlarının yakalanmadan rehine diyeti teslim
alabilmeleri, kapital kaçırma ve vergi kaçırma sebeplerinden pek onaylamazlar ama çeşitli
sebeplerden gene de karşı çıkamayabilirler. Sonuç ülkeden ülkeye büyük farklar, ve durumun
her ülkenin tecrübeleri ışığı altında devamlı değişiyor olmasıdır:

Devlet kontrolünde bir merkezi kripto para seçeneğinin henüz olmaması, kripto paraların
getirdiği pazar ve teknoloji geliştirme faaliyetlerini başka ülkelere kaptırmanın istenmemesi,
olayın toplam ekonomideki çok küçük kalan payı, ve kripto parayı kimlerin kullandığı, yer
yer zaman zaman değişen politikalar yönünde zorlar.

Çin 2014'te çok hızlı bir kullanım gelişmesi ertesi bitcoin ticaretini yasakladı.

Rusyada ruble dışında hiçbir para ile alış veriş yasal değildir.

Bazı ülkeler açıkça izin verir, başkalarında devletin değişik kolları değişik tavır içindedirler.

Güney Kore'de 2017-2018 kışında once yüksek değer artışı ve kullananların sayısın artışı,
peşinden ani değer kaybı ve bu yüzden para kaybedenlerin çok ve genelde gençler olması
devleti kurallar koymaya zorlamıştır.

Son zamanlarda boşanmalarda tarafların evlilik ortak mülkünü adaletten saklamada merkezsiz
kripto para kullanmaları haber konusu olmuştur.

Eleştiren yatırımcıların itirazları borsalarda kripto para kurlarının çok ayarsız yükselme ve
düşmeler yüzünden güvenilemez olduğu yönündedir.

Bir başka eleştiri merkezsiz kripto para üretmek için ispatlanmış emek yönteminin enerji
israfına yol açmasındandır. Hele enerjinin devletçe fakir halk yararına suni ucuzlatıldığı
yerlerde asalaklık olarak görülür.
SATOSHİ NAKAMOTO’NUN ‘’Bitcoin: A Peer-to-Peer
Electronic Cash System’’ MAKALESİNİN ÖZET VE
SONUÇ KISMI

Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Bir Ödeme Sistemi

Özet. Tamamen eşler arası çalışan bir elektronik ödeme sistemi, çevrimiçi ödemelerin bir
finans kurumundan geçmeden, doğrudan bir taraftan diğerine gönderilmesine olanak
sağlamaktadır. Dijital imzalar çözümün bir parçasıdır ancak çift harcamayı önlemek için
yine de üçüncü bir tarafa güvenmek lazım ise, asıl fayda kaybolmuş demektir. Çift harcama
problemine eşler arası ağ kullanarak bir çözüm önermekteyiz. Ağ, işlemleri süregelen özet
tabanlı bir iş kanıtı zincirine ekleyerek zaman damgasıyla işaretlemekte ve iş kanıtı
tekrarlanmadan değiştirilemeyen bir kayıt oluşturmaktadır. En uzun zincir, sadece şahit
olunan olayların sırasının kanıtı olarak hizmet etmemekte, ayrıca kendisinin en büyük
işlemci gücüne sahip havuzdan geldiğinin de kanıtı olmaktadır. İşlemci gücünün
çoğunluğu, ağa saldırmak için işbirliği yapmayan düğümler tarafından kontrol edildiği
sürece, en uzun zinciri oluşturacak ve saldırganları geride bırakacaktır. Ağın kendisi
minimal bir yapıya gereksinim duymaktadır. Mesajlar elden gelenin en iyisi temeline göre
yayınlanmakta ve düğümler istedikleri zaman ağdan ayrılıp, ağ dışında kaldıkları süre
içerisinde olanların kanıtı olarak en uzun iş kanıtı zincirini kabul etmek şartıyla ağa tekrar
katılabilmektedirler.

Sonuç. Güvene dayalı olmayan elektronik işlemler için bir sistem önermiş bulunmaktayız.
Dijital imzalardan oluşan alışılmış bir para sistemi ile başladık. Bu sistem mülkiyet
üzerinde güçlü bir kontrol sağlasa da, çift harcamayı engellemenin bir yolunu bulmadıkça
eksik kalmaktadır. Bunu çözmek için, işlem geçmişini açık bir şekilde kaydetmek için iş
kanıtı kullanan, dürüst düğümler işlemci gücünün çoğunluğunu kontrol ettiği takdirde bir
saldırganın değiştirmesinin hesaplanabilir olarak mantıksız olduğu, eşler arası bir ağ
sunduk. Bu ağın sağlamlığı yapılandırılmamış basitliğinden kaynaklanmaktadır. Düğümler
çok az koordinasyon ile aynı anda çalışmaktadır. Mesajlar belirli bir yere yönlendirilmediği
ve yalnızca elden gelenin en iyisi temelinde iletilmesi gerektiği için, düğümlerin
tanımlanmasına gerek kalmamaktadır. Düğümler ağdan ayrıldıkları süreçte olanların
kanıtı olarak iş kanıtı zincirini kabul etme şartıyla istedikleri zaman ağdan ayrılabilir ve
yeniden ağa katılabilirler. İşlemci güçleriyle oy kullanırlar. Geçerli blokları kabul
ettiklerini, onları yaymaya çalışarak ve geçersiz blokları reddettiklerini ise onların üzerinde
çalışmayı geri çevirerek gösterirler. Gerekli tüm kural ve teşvikler bu fikir birliği
12
mekanizmasıyla uygulanabilmektedir.

12
Satoshi Nakamoto, Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System, 2008 s. 1
Satoshi NAKAMOTO ilk yayınladığı makalesinde genel hatları ile internet alışverişlerinde
güvenilir bir ödeme yöntemi geliştirdiğinden bahsetse de aslında Bitcoin geleneksel finans
sistemine karşı anarşist bir tepkinin yanında daha ‘’adil’’! takas için ‘’değer’’ oluşturma
girişimidir.

2008 yılında makale yayınlanmış, 2009 yılında ise Bitcoin’in ilk bloğu olan Genesis blok
yazılmıştır. Bu blok içinde şöyle bir ifade yer almaktadır: “Şansölye Bankalar için İkinci
Kurtarma Paketinin Eşiğinde” Bretton Woods Anlaşmasından sonra Altın ve gümüşe nazaran
her geçen gün değer kaybeden dalgalı kur rejiminine karşı Altın gibi işlev gören arz kıtlığı
yaşayan dijital bir para birimi oluşturma yöntemine başvurmuş, Enflasyon karşısında her
geçen yıl ezilen dünya vatandaşlarına birikimlerini enflasyona karşı koruyacakları yeni bir
finansal sistem oluşturmaya çalışmıştır. Bu Finansal sistem günümüzde defi ve Web3 ile daha
ileriye gitmiş, dünya vatandaşları bu sistemin içinde kendi rızaları ile bulunmaktadır.
Bu Finansal dünya görüşünü temel alarak oluşturulan yeni değer olan Bitcoin’in teknik temeli
P2P sistemine dayanmaktadır.

Peer-to-peer ya da P2P olarak tanımlanır. Peer eş, denk demektir. İki veya daha fazla
istemci arasında veri paylaşmak için kullanılan bir ağ protokolüdür. Eşler, sunucuları veya
sabit bilgisayarlar tarafından merkezi koordinasyon ihtiyacı olmadan, işlemci gücü, disk
depolama veya ağ bant genişliği gibi kendi kaynaklarının bir kısmını, doğrudan diğer ağ
katılımcıları için kullanılabilir yapabilir. Sadece sunucuların tedarikçi ve istemcilerin tüketici
olduğu geleneksel istemci-sunucu modelinin aksine, eşler, hem tedarikçi hem de tüketicidir.13

P2P sistemi tamamen merkeziyetçi finans oluşumu ve yönetiminin zıddıdır.

Merkeziyetsiz Finans (Decentralized Finance ya da kısaltılmış ismiyle DeFi), süreç

içerisinde hiçbir merkezi bir yapı barındırmayan ve tamamiyle blokzinciri üzerinde çalışan
yazılımların işleyişi yönettiği finans ekosistemidir. Kripto paraların popüler olmasıyla birlikte
finansal ekosistem içerisinde popülerliği artmıştır. DeFi, başta Ethereum olmak üzere herkese
açık blok zincirlerindeki finansal hizmetler için kullanılan kapsayıcı bir terimdir. DeFi ile faiz
kazanma, kredi kullanma, borç verme, sigorta satın alma, türev takası ve varlık takası gibi
bankaların desteklediği hizmetlerin çoğundan yararlanmak mümkündür.14

Ethereum zinciri içerisinde bulunan Lido Dao Aave ve Curve DAO en iyi defi örneklerinden
bir kaçıdır.

19 Kasım 2023 tarihli $2,257,169,381 güncel piyasa değeri olan LDO tokenin
$17,695,399,512 değerinde toplam kilitli varlık bulunmaktadır.

19 Kasım 2023 tarihli $1,415,572,323 güncel piyasa değeri olan Aave tokenin $5,615,619,663
değerinde toplam kilitli varlık bulunmaktadır.

19 Kasım 2023 tarihli $1,854,442,353 güncel piyasa değeri olan CRV tokenin $4,327,143,445
değerinde toplam kilitli varlık bulunmaktadır.

Merkeziyetsiz finansın çalışma prensipleri hakkında Curve Finance Ceo’su Michael

Egorov’un Amerika’da bulunan Gemini kardeşlere ait Gemini Borsası kullanıcıları için
yazdığı teknik karmaşa yerine basit anlatımlı makaleye göz atılabilir.15

13
https://tr.wikipedia.org/wiki/Peer-to-peer
14
https://tr.wikipedia.org/wiki/Merkeziyetsiz_finans
15
https://www.gemini.com/cryptopedia/curve-finance-liquidity-provider-dao
Satoshi NAKAMOTO 2008 yılında Bitcoin hakkında temel makalesini yayımladıktan sonra
çeşitli bilgisayar mühendislerine mail yoluyla ulaşmış ve yapmak istediği işten bahsetmiştir.
https://bitcointalk.org/ sitesi 2009 yılında kurulmuş, fikir alışverişinde bulunulmuş ve çeşitli
teknik meseleler forum içerisinde konuşulmuştur. Satoshi 2010 yılından sonra bir daha
forumdaki ismi ile online olmamıştır. İlk Bitcoin madencileri16 bilgisayar üzerinden kolayca
btc elde elde ederken, takas yoluyla şimdiye nazaran çok az bir değere sahip oluyorlardı.
Ortada merkezi yahut merkeziyetsiz olan şimdiki hali ile borsalar mevzut değildi. Bitcoin’in
ilk ödeme yöntemi olarak kullanılması bu forum üzerinde 2 adet pizza karşılığında 10.000 Btc
ödeme yapmak istediğini söyleyen ‘’laszlo’’ takma isimli Laszlo Hanyecz tarafından 2010
yılında gerçekleştirilmiştir.

16
Bitcoin madenciliği hakkında bakınız: https://www.bitcoin.com/get-started/what-is-bitcoin-mining/
BİTCOİN İÇİN BAZI KÖŞE TAŞLARI

1. Satoshi NAKAMOTO tarafından Bitcoin makalesinin yayımlanması

31 Ekim 201817

2. İlk Blok olan Genesis Bloğun yazılması 50 Btc 1 usd değerinde basılmıştır.
3 Ocak 200918

3. Bitcoin yazılımı v0.1 yayımlandı. Mail adresi ile ulaştığı yazılımcılara indirme
bağlantısının yanı sıra yazılımın kurulumu ve çalıştırılmasıyla ilgili talimatlar ve
Bitcoin yarılanmasından da bahsediyordu.
8 Ocak 200919

4. İlk Bitcoin borsası açılıyor. Bitcointalk kullanıcısı 'dwdollar'ın Ocak ayında

yaptığı duyurunun ardından 17 Mart 2010 tarihinde bilinen ilk Bitcoin borsası
'Bitcoin Market' adıyla açıldı. Başlangıçta Bitcoin fiyatının 0,003 USD civarında
olduğu söyleniyordu. 2011 yılında borsa, Paypal tarafından hizmet dışı bırakıldı.
17 Mart 201020

5. Bitcoin Pizza Günü. Bitcointalk'ta yapılan bir duyurunun ardından Laszlo

Hanyecz, 10.000 Bitcoin karşılığında iki Pizza satın aldı. O zamanlar Coinlerin
değeri yaklaşık 41 USD civarındaydı.
22 Mayıs 201021

6. İlk Bitcoin yarılanması. Blok ödülü 50 yerine yalnızca 25 BTC olan ilk blok
oluşturuldu.
28 Kasım 201222

7. Bitcoin ile ilk Mağaza alışveriş deneyimi

26 Şubat 201423

17
https://www.bitcoin.com/bitcoin.pdf
18
https://blockchair.com/bitcoin/block/0
19
https://www.metzdowd.com/pipermail/cryptography/2009-January/014994.html
20
https://bitcointalk.org/index.php?topic=20.0
21
https://bitcointalk.org/index.php?topic=137.0
22
https://blockchair.com/bitcoin/block/210000
23
Getreidemarkt 18, 1010 Wien, Avusturya
 DOLAR KARŞILIĞINDA İLK BTC SATIŞI

Bu türden ilk işlem 12 Ekim 2009'da Martti Malmi’nin PayPal aracılığıyla 5,02 $ karşılığında
toplam 5,050 BTC satmasıydı. 5,050 Bitcoinin şuan ki değeri $184,615,27424

24
https://www.blockchain.com/explorer/transactions/btc/7dff938918f07619abd38e4510890396b1cef4fbeca1
54fb7aafba8843295ea2
İLK MERKEZİ BİTCOİN BORSASI VE İFLAS ETMESİ

Mt. Gox Borsası

18 Temmuz 2010'da Bitcointalk'ta, ilk borsanın oluşturulduğunun bildirildiği, bir takas

işleminde son fiyatın parametrelerinin belirlendiği, son 24 saatteki en yüksek ve en düşük
değerin, hacmin bildirildiği oldukça kısa bir mesaj belirdi. Son 24 saatteki en yüksek satış
pozisyonlarının ve en düşük alım pozisyonlarının fiyatı gibi.

6 Mart 2011'de Mark Karpeles'e satılan bu borsanın yaratıcısı Jed McCaleb'ti . Tartışmalı, karanlık ve
tuhaf sonu ve kullanıcıların tüm bitcoinlerinin ortadan kaybolmasına kadar en önemli platformlardan
biri haline geldi.

Diğer fiat para birimleriyle üç yeni borsa

Yaklaşık on gün içinde, dolar olmayan fiat para birimlerinin takasına izin veren yenilik yapan
üç yeni borsa ortaya çıktı. Britcoin 27 Mart 2011'de doğdu. Bitcoin'leri İngiliz Sterlinine
(GBP) dönüştürmenize olanak tanır. 31 Mart'ta, Brezilya reali (BRL) aracılığıyla çiftler
arasında alışverişe olanak tanıyan Bitcoin Brezilya hizmetlerine başlıyor . Nihayet 5 Nisan'da
bitcoinlerin avroya (EUR) dönüştürülmesine olanak tanıyan BitMarket.eu doğdu.

Küresel Bitcoin işlemlerinin %70’ine sahip olan Mt.Gox Borsası 2014 yılında uğradığı siber
saldırı sonrası 850.000 adet Bitcoin’in çalındığını duyurmuştu.25 Mahkemenin 140.000 adet
Bitcoin’i mağdur yatırımcılara dağıtılacağı söylense de devam eden bir iade işlemi henüz
olmadı.

25
https://thenextweb.com/news/troubled-exchange-mt-gox-confirms-loss-of-750000-bitcoins-blames-a-bug-
in-the-bitcoin-system
Şuan tradingview sitesinde devam eden en eski BTC grafiği. 19 Ağustos 2011 tarihinde 1
BTC=12 USD değerinden işleme açıldı.

Türk lirası ile BTC alım satımı yapılan ilk Türk kripto alım satım platformu olan BtcTürk 1
Temmuz 2013 tarihinde kurulmuştur. 1 BTC=150 TL değerinden işleme açıldı.

ABD, AVRUPA VE ASYA’DA BELLİ BAŞLI BORSALAR VE KURULUŞ

TARİHLERİ

Amerika Birleşik Devletleri

Kraken: 28 Temmuz 2011 San Francisco

Coinbase: Haziran 2012 San Francisco

Bittrex: 2013 Seattle

Poloniex: Ocak 2014 Delaware

Asya Borsaları

Bitfinex: 2012 Hong Kong

Huobi: 2013 Singapur

Okex: 2013 Pekin

Binance: 2017 Şanghay

Avrupa

Bitsamp: 2011 Lüksemburg