Sürdürülebilir Kentler Ve Kentsel Planlama Etkile - Imi

İklim Değişikliği Eğitim Modülleri Serisi 11
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ,
SÜRDÜRÜLEBİLİR
KENTLER VE
KENTSEL
PLANLAMA
ETKİLEŞİMİ
Modüller Kent Modülü - Sürdürülebilir Kentler

Elektronik versiyonu için QR kodu Elektronik versiyonu için QR kodu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ,
SÜRDÜRÜLEBİLİR
KENTLER VE KENTSEL
PLANLAMA ETKİLEŞİMİ
Hazırlayan:
Doç. Dr. Elif Çolakoğlu
2019, Ankara
İklim Değişikliği Alanında Ortak Çabaların Desteklenmesi Projesi (iklimİN)
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, SÜRDÜRÜLEBİLİR KENTLER VE

KENTSEL PLANLAMA ETKİLEŞİMİ
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR…………………………………………………………………………………….……………………...……2
YÖNETİCİ ÖZETİ………………….……………………………….……………………………….………………………....3
GİRİŞ: KENTLERDE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ALGISI ÜZERİNE…….…………………...…..6
1. SÜ R DÜ R Ü LE Bİ L İ R KA LK I N MA V E K E N T SE L SÜ R DÜ R ÜL E Bİ L İ RL İ K GÖSTE R GE LE R İ N DE
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ……………………………………………………………………………..…………….…….....8
1.1. Kentsel Sürdürülebilirlik Nedir? ……………………………….…………………………………………………8
1.2. Kentsel Sürdürülebilirlik Göstergelerinde Değişen İklimin Belirlenmesine Yönelik Göstergeler……..11
2. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN BUGÜNÜN KENTLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ……….……….……….……….…..…18
3. KENTLERDE YEREL YÖNETİMLERİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE MÜCADELESİ……….……….……….……….20
3.1. Paris İklim Anlaşması’nın Öncesi ve Sonrasında İklim Politikaları ve Yerel Yönetimler……….….…..…20
3.2. Yerel Yönetimlerin Uluslararası Düzeyde İklim Değişikliğiyle Mücadelede İşbirliğine Dönük Ortak
Girişim ve Platformları……….……….……….……….….……….…….……….……….……….……….…………..25
3.2.1. Uluslararası Sürdürülebilir Kentler Birliği…………………………………………………....………26
3.2.2. Büyük Kentler İklim Liderlik Grubu…………………………………………………………....……...27
3.2.3. Belediye Başkanları Küresel İklim ve Enerji Sözleşmesi………………………………...….……...31
3.2.4. İklim Değişikliğiyle Mücadeleye Yönelik Devlet Dışı Aktörler Platformu…………………...…..33
3.3. İklim Değişikliğine Dayanıklı Ulusal Uyum Stratejileri Bağlamında Geliştirilen İyi ve Başarılı Uygulama
Örnekleri……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….…….……….…...…34
3.3.1. Bloomberg’in New York Rüyası, Mücadelesi ve Başarısı……….……….……….……….……...….34
3.3.2. İklim Değişikliğiyle Mücadele Eden İlk Kentlerden San Francisco……………….……….……….38
3.3.3. Copenhagen, Seller ve İklim Uyum Planı……….….……….……….……….……….……….….…39
3.3.4. Siyasi Kararlılığın Arkasından Gelen Başarı ve İklimle Mücadelede Stockholm Örneği….….…41
3.3.5. Tropikal Bir Ada (Kent) Devleti Olarak Singapore Örneği………………………………………….42
SONUÇ……….……….……….………….……….…………………………………………………………………………..43
KAYNAKÇA……………….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….….44
1
İklim Değişikliği, Sürdürülebilir Kentler ve Kentsel Planlama Etkileşimi
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
ABD Amerika Birleşik Devletleri
Association of Southeast Asian Nations
ASEAN
Güneydoğu Asya Uluslar Birliği
BM Birleşmiş Milletler
Carbon Disclosure Project
CDP
Karbon Beyan Projesi
Conference of the Parties
COP
Taraflar Konferansı
European Economic Area
EEA
Avrupa Ekonomik Alanı
International Council for Local Environmental Initiatives
ICLEI
Uluslararası Yerel Çevre Girişimleri Konseyi
Intergovernmental Panel on Climate Change
IPCC
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli
Lima-Paris Action Agenda
LPAA
Lima-Paris Eylem Gündemi
United States National Aeronautics and Space Administration
NASA
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi
Non-State Actor Zone for Climate Action
NAZCA
İklim Değişikliğiyle Mücadeleye Yönelik Devlet Dışı Aktörler Platformu
New York City
NYC
New York Şehri
Organisation for Economic Co-operation and Development
OECD
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
Sustainable Urban Drainage System
SUDS
Sürdürülebilir Kentsel Drenaj Sistemi
United Cities and Local Governments
UCLG
Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler
United Nations
UN
Birleşmiş Milletler
2
YÖNETİCİ ÖZETİ
Çevre ve kalkınma ilişkisiyle doğrudan ya da dolaylı kentlerini koruma altına alabilecektir. Değişmekte
sebep-sonuç bağlantısı bulunan “değişmekte olan olan iklim ile mücadele ederken kentin geleceğine
iklim” sorunsalı, kamunun yönetilmesinde en güncel ilişkin alınan tüm kararlarda özel sektörün,
tartışma konularının başında gelmektedir. Yaşam üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının ve kentin
alanlarımız üzerinde olumsuz etkiler yaratan bu gerçek sahipleri olan kentli sakinlerin yer alması,
sorunun esasında, kentlerin kapasitelerini aşan aşırı hem iyi yönetişim ilkelerinin ve uygulamalarının
nüfusun yanı sıra, bu nüfusun etkinlikleri gerçekleştirilmesini, hem de kararın alınmasına
gösterilmektedir. Artık kentler, geçmiş yüzyılın yardımcı olunması bakımından ayrıca gereklidir. Bu
sonlarından itibaren dünya nüfusunun yarısından aktörlerin işbirliğine yönelik faaliyetlerini ve
fazlasını barındırmaya başlamış; iklimin doğal stratejilerini geliştirmeleri, elbette öncelikli olarak
değişkenliğine ek olarak, fosil yakıtların aşırı güçlü siyasi iradenin ve hükümet politikalarının bu
kullanımı, arazi kullanım değişiklikleri, yönde bir istenç yaratması ve özellikle yerel
ormansızlaşma gibi hız kazanan insan faaliyetleri yönetimlerin asıl uygulayıcı olarak kentsel
etkisiyle birlikte, atmosferdeki doğal dengenin sürdürülebilirliğin sağlanmasına yönelik bu süreçte
bozulmasına ve sera gazı emisyonlarının artmasına yer almaları başarının sağlanması için bir ön
da yol açmaktadır. Bu doğrultuda, iklim değişikliğine koşuldur. Bu bakımdan ilgili kentsel politikanın
yol açan sera gazlarının yerleşim alanlarında iklim belirlenmesi ve planlanmasını, karar almayı ve
sisteminin düzgün biçimde işlemesine olanak uygulamayı içeren tüm süreçlerde toplumun tüm
verecek düzeyde tutulması amacıyla kentlerde sera aktörleriyle koordinasyonun sağlanması ve etkin
gazı envanterlerinin çıkartılıp, belirlenen azaltım katılımı için verilebilecek iyi ve başarılı uygulama
hedefleri doğrultusunda enerji, tarım ve su örnekleri arasında New York, San Francisco ve
kaynaklarının yönetiminin ve planlamasının yeniden Copenhagen gibi kentler bulunmaktadır. Söz
oluşturulması gerekmektedir. İklim değişikliğiyle konusu kentler bu çalışmada ayrı ayrı ele alınmakla
mücadele ederken mevcut durumun daha iyi analiz birlikte, Türkiye’deki kentlerin iklimle mücadelesinde
edilmesi ve belirli hedefleri somut olarak en iyi farklı yönleriyle örnek oluşturmaktadır. Bu kentlerin
biçimde ortaya koymak için bu envanterlerin tümünün ortak özelliği ise; her birinin mutlaka bir
yapılması gereklidir. Kentlerdeki karbon akışlarının azaltım hedefine sahip olması ve bu doğrultuda ilgili
anlaşılması ve ölçülmesi sayesinde kentsel altyapılarını değişmekte olan iklimin sonuçlarından
sürdürülebilirliğin belirlenmesi için etkili bir ölçüm en az zarar görecek biçimde oluşturmalarıdır.
sağlanacak ve belirlenecek kentsel altyapı Belirlenen girişimler, kendilerine özgü olmakla
düzenlemeleriyle sürdürülebilir ve yaşanabilir birlikte, yerel yönetimlerin benzer uygulamaları
kentler oluşturulabilecektir. gerçekleştirdikleri de görülebilmektedir.
Öte yandan, bugünün kentlerinin kendi uyum

stratejilerini, politika ve önlemlerini uygulamaya
geçirirken gösterecekleri kararlılık, süreklilik ve
uyum önemlidir. Zira bu kentli yöneticiler şimdiden
yapacakları önleme, hazırlık ve müdahaleye ilişkin
ölçütleri içeren planlar ve altyapı yatırımları
ile kentlerini iklim değişikliğinin tehlikelerinden
koruyabilecek ve böylece ısınan dünyaya karşı
3
Kentli yönetimlerin uluslararası ölçekte bazı emisyonlarının azaltılmasına ilişkin alınabilecek

oluşumlar içinde yer aldıkları ve ortak platformlar önlemlerin ve politikaların yanı sıra, bu yönde başarı
içinde birlikte hareket ettikleri ve iklimle ilgili yapılan sağlayan iyi uygulama örneklerini ve yeni
uluslararası ölçekli toplantılarda baskı grupları örgütlenme modellerini kentler bağlamında
oluşturdukları görülmektedir. Başta “Uluslararası açıklamayı hedeflemektedir. New York ve Stockholm
Sürdürülebilir Kentler Birliği” olmak üzere, “Büyük gibi iyi ve başarılı uygulama örnekleriyle ise; yerel
Kentler İklim Liderlik Grubu”, “Belediye Başkanları yönetimlerin belirledikleri iklim politikalarını
Küresel İklim ve Enerji Sözleşmesi” ve “İklim sürdürülebilir kalkınma stratejilerine ve daha az
Değişikliğiyle Mücadeleye Yönelik Devlet Dışı emisyonla enerji, ulaşım ve tarım gibi sektörlerdeki
Aktörler Platformu” bu mücadelede uluslararası politikalarına nasıl dahil ettikleri ele alınmaktadır.
düzeyde en çok bilinen ve öne çıkan ağlardır. Bu
ağlarda, kentsel karbon emisyonunun azaltımına ve
iklim değişikliğinin etkilerine karşı kentlerinin
uyumunu sağlama amacına yönelik olarak kilit
mekanizmalar olarak hareket etmekte ve başarı
sağlayabilmektedir. Bu oluşumlara dahil olmak bu
bakımdan mücadeleyi kolaylaştırmaktadır. Zira artık
yeni dönemde yerelin sahip olduğu gücün ortaya
konmasında bu gibi oluşumların varlığı önemlidir.
Habitat III toplantısında, önceki toplantılara kıyasla,
yerel yönetimlerin katılım düzeyinin yüksek olması
iklim değişikliğiyle mücadelede yerele verilen
değerin bir işareti olabilir.
Bu çalışmanın amacı, temel olarak günümüz

kentlerindeki yeniden yapılanmaya yönelik bu
sürdürülebilirlik meselesini kentlerin ve yerel
yönetimlerin iklim değişikliğiyle mücadelesi
bağlamında ele almaktır. Genel olarak kent
planlama eylem ve stratejilerinde iklim değişikliğine
dirençli ve düşük karbonlu kentlerin nasıl olması
gerektiğine ilişkin temel ilkeleri ortaya koyma
hedefine yönelik olarak kurgulanan bu çalışmada,
öncelikle kentsel sürdürülebilirlik kavramı
tanımlanmakta ve daha sonra sırasıyla, ortaya çıkışı,
geçmişten bugüne olan gelişimi ile kentsel
alanlardaki sorunlara ya da mücadele alanlarına
sürdürülebilir çözümler sağlama amacıyla geliştirilen
göstergeler ve bunların içindeki sosyo-ekonomik
yapı üzerindeki farklı etkilere odaklanmaktadır.
Sonrasında, kentsel sürdürülebilirlik için yerel
yönetimlerin iklim değişikliğiyle mücadeleleri
kapsamında uluslararası düzeyde karbon
4
5
GİRİŞ: KENTLERDE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE olası çatışma alanları ön plana çıkmaktadır. Bunlar,
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ALGISI ÜZERİNE… ulusal ve küresel ekonomilerde meydana gelen
değişikliklerle sıklıkla tehdit edilen kentsel
Günümüzün tüm dünya ülkelerinin gelişmişlik ekonomik gelişme; sosyal ve politik değişimlerle
düzeyi farklılaşsa bile, özellikle ekonomik, sosyal, birlikte kentleşme; genellikle büyük ölçüde
kültürel, siyasi ve diğer alanlarda kentleşme yetersiz, doğal çevreleri olumsuz yönde etkileyen
sürecinden etkilendiği görülmektedir. Kentlerdeki ve yoksulluğu arttıran altyapı; sürdürülebilir
nüfusun giderek artması, bunda büyük etkendir. kentleşmeyi gerçekleştirmekle sorumlu
Sanayi Devrimi öncesinde dünyadaki nüfusun kurumların yönetim/yönetişim yeteneklerinin
yaklaşık %11’i gelişmiş ülkelerin kentlerinde yetersizliği; kırsal ve kentsel alanlar arasındaki
yaşamakta iken, 1900’lü yılların başlarında bu karşılıklı bağımlılığın faydalarını fark etmeyi
oran, %26’ya çıkmıştır. Bu ise, söz konusu zorlaştıran ekonomik, çevresel ve yönetişim
dönemde kent nüfusunun kır nüfusundan üç kat gerginlikleri olarak sayılabilir (UN-HABITAT &
daha fazla arttığını göstermektedir. Sonraki DFID, 2002: 4-5). Bu sorunlardan özellikle hava, su
yıllarda da aynı eğilimler süregelmiştir. 1950’li ve toprak gibi çevresel kirlilikle bağlantılı
yıllara kadar gelişmiş dünyanın kentlerinde sorunların uluslararası düzeye taşınmasıyla
yaşayanlar mevcut nüfusun yarısından fazlasını birlikte, 1970’lerden beri kentsel
(%55) ifade ederken, 1990’lı yılların sonlarına sürdürülebilirliğin öne çıktığı ve bu alanda söz
kadar kentlerde yaşayanların oranının dörtte üçe konusu sorunların ele alındığı görülmektedir. Bu
ulaştığı belirtilmektedir. 20. yüzyılın sonuna açıdan bakıldığında; ekonomik, sosyal ve çevresel
gelindiğinde, dünya nüfusunun yarısından fazlası, politikalar arasında bir denge ve entegrasyonun
artık kentsel alanlarda yaşamaktaydı. Bugün ise sağlanmasının kent sakinlerinin yaşam kalitesini
yaklaşık 3,9 milyar insan, kentlerde yaşamaktadır, olumlu yönde etkilediğinden, kentsel
fakat 2050 yılına kadar bu rakamın (dünya sürdürülebilirlik, sürdürülebilir kalkınma
nüfusunun yaklaşık %62’si) 6 milyarın üzerine politikalarının kentsel alandaki yansımaları
çıkacağı varsayılmaktadır. Ancak bu büyüme; anlamına gelmektedir. Dünya nüfusunun
kentlerin yönetimiyle ilişkili, birbirleriyle bağlantılı yarısından fazlasını (%54) barındıran günümüz
ve karmaşık olan eğitim, sağlık, barınma, altyapı kentleri, enerji tüketiminin %60-80’inden sorumlu
ve diğer hizmetlere erişim gibi pek çok sorunu olup, sera gazı emisyonlarının %70’inden fazlasına
beraberinde getirmiştir. Özellikle gelişmekte olan sahip olduklarından iklim değişikliğiyle
ülkelerin, bahsi geçen bu sorunlardan ve finansal mücadelede ciddi bir öneme sahiptir (United
zorluklardan kurumsal eksikliklere kadar sahip Nations, 2014: 1; UN Habitat, 2016: 16; Le Quéré
oldukları bu yoksunlukların etkisinden dolayı daha ve ark., 2013; Intergovernmental Panel on Climate
fazla etkilendikleri görülmektedir (United Nations, Change, 2014: 113).
2014: 26). Artık ülke ekonomisinin büyük bir
kısmına ve sosyal refaha, bu kentsel yayılmanın
etkileri olumsuz bir şekilde yansımakta ve genel
olarak kent alanlarındaki gelişmeye yönelik
girişimler, sürdürülebilirlik koşullarını yerine
getirememektedir. Bu bakımdan, kentlerde
sürdürülebilirliğin sağlanması için ele alınması
gereken temel sorunlar arasında, ekonomik
büyüme ve çevresel sürdürülebilirlik arasındaki
6
İklim değişikliği ise, bugün özellikle yerel düzeyde stratejilerinde iklim değişikliğinin etkilerine dirençli
üzerinde en çok durulan bu sorunlar arasında olup, ve düşük karbonlu kentlerin nasıl olması gerektiğine
çevre-kalkınma ilişkisinin odağında yer alan tartışma ilişkin temel ilkeleri ortaya koyma hedefi
konularındandır. Çünkü kömür, petrol ve doğal doğrultusunda şekillenmektedir. Bunun için
gazdan oluşan fosil yakıtların aşırı kullanımı, arazi öncelikle kentsel sürdürülebilirlik kavramı
kullanım değişiklikleri, ormansızlaşma gibi insan tanımlanmakta ve daha sonra sırasıyla, ortaya çıkışı,
etkinlikleri, karbondioksit, metan gibi sera gazlarının geçmişten bugüne olan gelişimi ile kentsel
atmosferdeki birikimlerinin hızla artmasına neden alanlardaki sorunlara ya da mücadele alanlarına
olmaktadır. Bu durum, atmosferdeki sistemin enerji sürdürülebilir çözümler sağlama amacıyla geliştirilen
dengesinin bozulmasına ve yeryüzünün ve göstergeler ve bunların içindeki sosyo-ekonomik
atmosferin yeryüzüne yakın katmanının daha fazla yapı üzerindeki farklı etkiler üzerinde durulmaktadır.
ısınmasına yol açmaktadır. Oluşan sera etkisi, Ardından, bu çalışmada, kentsel sürdürülebilirlik için
kentlerde daha çok hissedilmekte ve insan yerel yönetimlerin iklim değişikliğiyle mücadeleleri
faaliyetleri sonucunda etkisi ve şiddeti artarak bir kapsamında uluslararası düzeyde karbon
çevre sorunsalına dönüşmektedir. Bunun sonucunda emisyonlarının azaltılmasına ilişkin alınabilecek
ise, özellikle yaşam alanlarındaki sıcaklık önlemlerin ve politikaların yanı sıra, bu yönde başarı
terselmesinin de etkisiyle kentsel ısı adaları sağlayan iyi uygulama örneklerini ve yeni
oluşmaktadır. Bu kentsel ısı adaları, özellikle plansız örgütlenme modellerini kentler bağlamında
ve çarpık kentleşme sonucunda kentlerin açıklamayı hedeflemektedir. Zira sözü edilen
çevrelerindeki kırsal alanlara göre daha çok uygulama örnekleriyle yerel yönetimlerin
ısınmasına ve bunun sonucunda da birçok çevresel belirledikleri iklim politikalarını sürdürülebilir
sorunun yaşanmasına yol açmaktadır. Bunlar, deniz kalkınma stratejilerine ve daha az emisyonla enerji,
seviyesinin yükselmesine bağlı olarak sel, kasırga ulaşım ve tarım gibi sektörlerdeki politikalarına nasıl
gibi aşırı hava olayları veya daha fazla kuraklığın dahil ettikleri ele alınmaktadır. Ayrıca bu çalışma
ortaya çıkması, tarım ve gıda için gerekli suyun kapsamında ele alınan kentler seçilirken, ülkemiz
azalmasına ve tropik hastalıkların yaygınlaşmasına kentlerinin iklim değişikliğiyle verdikleri mücadelede
kadar çeşitlilik göstermektedir. Bu nedenle, iklim karşılaştıkları temel sorunlara karşı uygulamalarıyla
değişikliğine yol açan sera gazlarının yerleşim örnek oluşturabilecek kentler olmasına dikkat
alanlarında iklim sisteminin düzgün biçimde edilmiştir. Kuşkusuz bu kentler dışında tüm dünyada
işlemesine olanak verecek düzeyde tutulması etkin mücadele veren çokça örnek kent
amacıyla kentlerde sera gazı envanterlerinin bulunmaktadır. Söz konusu çalışmaya ilişkin veriler
çıkartılıp, belirlenen azaltım ve etkilere uyum ise, güncel olmakla birlikte, yazarın özellikle yaklaşık
hedefleri doğrultusunda enerji, tarım ve su son on yıla ilişkin tecrübe ve deneyimlerine bağlı
kaynaklarının yönetiminin ve planlamasının yeniden olarak şekillenen bazı çalışmalarından elde edilen
oluşturulması gerekmektedir. Bu doğrultuda bilgilere dayanmaktadır (Bazıları için bkz. Çolakoğlu,
oluşturulacak kentsel altyapı düzenlemeleriyle 2017a: 39-48; Çolakoğlu, 2016: 160-181;
sürdürülebilir ve yaşanabilir kentler oluşturulacaktır. Çolakoğlu, 2018: 23-42; Çolakoğlu, 2017b: 71-84;
Çolakoğlu, 2013; Algan & Çolakoğlu, 2017: 463-
Bu çalışma, esas olarak günümüz kentlerindeki 482).
yeniden yapılanmaya yönelik bu sürdürülebilirlik
meselesini, kentlerin ve yerel yönetimlerin iklim
değişikliğiyle mücadelesi bağlamında ele almayı
amaçlamaktadır. Bu çalışma, kent planlama eylem ve
7
etmektedirler. Bu gibi kentler, bu bakımdan iklim

1. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA VE
değişikliğinin olumsuz sonuçlarına karşı ilk
KENTSEL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK mücadele alanları olarak kabul edilebilir.
Bu sorunla mücadelede kentsel sürdürülebilirlik
GÖSTERGELERİNDE İKLİM
göstergelerinin ortaya konulmasından önce, bu
DEĞİŞİKLİĞİ çalışmada öncelikle kavramsal çerçevesi detaylı
olarak açıklanarak, sürdürülebilir kentleşmenin ne
olduğu açıklanmaktadır.
İnsanların yoğun yaşadıkları kentlerde doğal
kaynakların hızla ve kontrolsüzce tüketilmesi ve
yüksek seviyede çevreye verilen zarar, insanlığın 1.1. Kentsel Sürdürülebilirlik Nedir?
geleceğini tehdit etmekle birlikte, bu yaşamsal
alanlarda bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde Dar anlamda kentleşme, sadece kırdan kente bir
etkilemektedir. İklim değişikliği, bu sorunların en nüfus hareketini ifade etmektedir. Ancak bugün bu
önde gelenlerindendir. Yaşam alanlarında kavramı sadece bir nüfus hareketi olarak görmek,
sürdürülebilirliğin sağlanması ve iklim değişikliğine yanılsamalara yol açabilecektir. Bu bakımdan
yol açan sera gazlarının iklim sisteminin düzgün kentleşme, geniş anlamda bir toplumdaki bu nüfus
biçimde işlemesine olanak verecek düzeyde hareketini yaratan ekonomik ve sosyal yapısındaki
tutulması, bu bakımdan önem kazanmaktadır. Bu değişimini de anlatır. Bu nedenle, sözü edilen
amaçla, kentlerde sera gazı envanterlerinin kavram, sanayileşme ve ekonomik gelişmeyle
çıkartılıp, belirlenen azaltım hedefleri birlikte kent sayısının artması ve günümüz
doğrultusunda enerji, tarım ve su kaynaklarının kentlerinin büyümesidir. Ayrıca bu kavram, toplum
yönetiminin ve planlamasının yeniden oluşturulması yapısında artan ölçüde örgütleşme, işbölümü ve
gerekmektedir. Bu envanterler, elbette iklim uzmanlaşmanın yaratıldığı ve insan davranış ve
değişikliğiyle mücadele ederken, hem mevcut ilişkilerinde kentlere özgü değişikliklere neden olan
durumun daha iyi analiz edilmesine ve hem de bir nüfus birikimi sürecini belirtmektedir (Keleş,
belirli hedefleri somut olarak en iyi biçimde ortaya 2015: 35). Ancak kentleşmenin denetimsiz ve
koymada yardımcı olacaktır. Türkiye’deki kentlerin, kontrolsüz büyümesi, bugün kentsel alanlardaki
bir an önce bu yönde bir dönüşümün yaratılacağı yaşanabilirliği ve yaşam kalitesini büyük ölçüde
güçlü bir stratejiye ihtiyacı bulunmaktadır. etkilemektedir. Bu kentlerde başta barınma olmak
üzere, imar, su ve kanalizasyon altyapı donanımı,
Bugünün sürdürülebilir kentleri ise, bu bakımdan ulaşım ve çevresel bozulmalar gibi sorunlarla yüz
suya erişebilirlik, atık su, enerji arzı ve geri dönüşüm yüze kalınmaktadır. Sonraki yıllarda bu durumun ve
meseleleri dahil tüm konularda verilerin elde eğilimin daha kötüye gideceği kentsel nüfus artış
edildiği bir merkeze (hub) dönüştürülerek, hızının yüksek olmasından anlaşılmaktadır.
bulundukları yerlerin değişen iklimleriyle
mücadelede önceliklerinin belirlenmesinde ve Diğer taraftan, kentte yaşayanlar, yaşamak için
hedeflerinin saptanmasında sürdürülebilirlik yerleşmeyi seçtikleri bu kentsel alanlarda daha iyi
göstergelerini temel veriler olarak kullanmakta yaşam koşullarına ve hizmetlerine erişimleri
ve bu verileri birer stratejiye dönüştürerek açısından daha büyük beklentilere sahiptir. Kentsel
kendilerine bir rehber edinmektedirler. Bu sürdürülebilirlik kavramı ise, bireylerin yaşam
sayede, hem yaşam alanlarını korumakta, hem kalitesini ve niteliğini olumlu yönde etkileyebilecek
doğal kaynakları üzerindeki baskıyı hafifletmekte ve ve onların beklentilerini karşılayabilecek bir söylem
hem de bu sorunla başarılı bir biçimde mücadele olarak ortaya çıkmaktadır. Zira küresel düzeyde
8
çözümler gerektiren bu kavram, büyük ölçüde bir yaşayacağı öngörüsü doğrultusunda, özellikle
toplumda sosyal dayanışmayı inşa etmeyi, gelişmekte olan ülkelerin eğitimli personel eksikliği
ekonomik güçlenmeyi ve fırsatları arttırmayı ve ile birlikte, yerel düzeyde temiz su, sağlık bakımı,
kentsel alanlardaki çevre bilincini geliştirmeyi okullar ve ulaştırma gibi yeterli düzeyde kamu
hedeflemektedir. Günümüz ve gelecek kuşaklar hizmetlerinin verilmemesinden dolayı büyük bir
arasında eşit fırsatlara dayanan bir kentsel kentsel krizle karşı karşıya kalabilecekleri ve bu
sürdürülebilirlik planı, esas olarak doğa ve insan nedenle tüm bu ülkelere kentsel sürdürülebilirliği
gelişimi arasındaki dengeyi sağlayarak ve bu gerçekleştirmeleri gerektiği tavsiye edilmektedir
kaynaklara zarar vermeden kontrollü kullanımına (Türkiye Çevre Sorunları Vakfı, 1989: 317–327).
izin vermekte ve çevre dostu teknolojiler ve
yaklaşımlar kullanarak sürdürülebilir kalkınmayı Bu tavsiyeler doğrultusunda sonraki yıllarda
gerçekleştirmektedir. Böylelikle, kentsel alanlarda uluslararası toplumun, özellikle kentlerde
herkese yaşanabilir ve refah seviyesi yüksek bir sürdürülebilirliğin sağlanmasına yönelik geliştirdiği
yaşam standardının temin edilmesinin yanı sıra, kimi programlarla somut adımları attığı
mevcut sorunların temelinden çözümüne yönelik görülmektedir. 1992 yılında Rio’da düzenlenen BM
sosyal, ekonomik ve çevresel politikaların ve Çevre ve Kalkınma Konferansı sonucunda kabul
stratejilerin entegre edilebilmesi sağlanabilecektir. edilen Gündem 21’in “Sürdürülebilir İnsan
Yerleşiminin Geliştirilmesi” başlıklı 7. Bölümündeki
Kentsel sürdürülebilirliğin tanımı, esasen “sürekli ve programlar, insan yerleşimlerinin sosyal, ekonomik
dengeli kalkınma” olarak da bilinen ve çevresel kalitesini iyileştirmek için hazırlanan
sürdürülebilirlikten ya da sürdürülebilir sürdürülebilir kalkınma hedeflerini göstermektedir
kalkınmadan doğmuştur (Keleş, 1998: 112; World (United Nations Environment Programme, 2015b).
Commission on Environment and Development, Bunlar kısaca şu şekilde aktarılabilir;
1987: 54). Bu kavram 1972 yılının Haziran ayında
İsveç’in Stockholm kentinde düzenlenen Birleşmiş § Herkes için yeterli düzeyde barınmanın
Milletler (BM) İnsan Çevresi Konferansı’nda ilk kez sağlanması
uluslararası düzeyde kullanılmıştır. Konferans § İnsan yerleşimi yönetiminin iyileştirilmesi
sonunda kabul edilen bildirge kentsel § Sürdürülebilir arazi kullanımı planlamasının ve
yönetiminin desteklenmesi
sürdürülebilirlikle ilgili olup, kentsel planların, çevre
§ Entegre çevre altyapısının sağlanması
üzerindeki olumsuz etkilerden kaçınarak ve herkes
§ Sürdürülebilir enerji ve ulaşım sistemlerinin
için sürdürülebilirliğin üç temel dayanağı olarak
teşvik edilmesi
sosyal, ekonomik ve çevresel en yüksek faydayı
§ Afet eğilimli alanlarda insan yerleşiminin iyi
elde ederek sürdürülebilir kalkınma stratejilerine planlanmasının ve yönetiminin teşvik edilmesi
uyarlanması ve benimsenmesi gerektiği § Sürdürülebilir inşaat sektörü faaliyetlerinin
öngörülmektedir (United Nations Environment teşvik edilmesi
Programme, 2015a). Sonraki yıllarda kentsel § İnsan yerleşiminin gelişimi için kapasite
sürdürülebilirlik kavramı tartışılmaya devam oluşumunun desteklenmesi
edilmiştir. Sürdürülebilirlik kavramının bilinirliğinin
Esasında konferans sonrasında kabul edilen
arttığı 1987 yılında BM Çevre ve Kalkınma
Komisyonunca yayımlanan Ortak Geleceğimiz Gündem 21’de önerilen bu programların ve
Brundtland Raporu’nda sürdürülebilir kalkınmanın
(Brundtland) Raporu’nda; “Kentsel Mücadele”
başlığı altında; dünya nüfusunun yarısından sağlanmasına yönelik öngörülen yaklaşımın daha
fazlasının yüzyılın sonuna kadar kentlerde da geliştirildiği görülmektedir.
9
10
Rio Konferansı’ndan dört yıl sonra, 03–14 Haziran sürdürülebilirliğe yönelik önemli adımlar olduğu
1996 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen BM kabul edilebilir.
İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat II), genel
olarak herkes için yeterli barınmanın sağlanmasını ve Kısacası, kentsel sürdürülebilirlik, kentsel gelişmenin
insan yerleşimlerinin daha güvenli, sağlıklı, çevresel, sosyal, ekonomik ve politik-kurumsal
yaşanabilir, adil, sürdürülebilir ve üretken olmasını sürdürülebilirliği gibi tüm boyutları ele alan bir araç
amaçlamıştır. Konferans sonunda benimsenen olarak tanımlanabilir. Bu nedenle, sözü edilen
raporda; “Kentleşmekte Olan Bir Dünyada kavram dinamik ve çok boyutlu süreçleri
Sürdürülebilir İnsan Yerleşimlerinin Gelişimi” başlığı kapsamaktadır. Ayrıca, bu kavram, küçük şehir
altında kentsel sürdürülebilirliğin gerçekleştirilmesi merkezlerinden metropollere tüm insan yerleşimleri
amacıyla etkili stratejilerin uygulanması için yerel arasında ve kasabalar ve kentler ile onların kırsal
yönetimlerin bulundukları toplumun ilgili tüm alanları arasındaki ilişkileri içermektedir (UN-
taraflarıyla, başta bireyler, sosyal gruplar ve özel HABITAT & DFID, 2002: 4). Günümüzde kentsel
sektör olmak üzere işbirliği içinde çalışmasının teşvik alanların genişlemeyi sürdürmelerinden dolayı, artık
edilmesinin gerektiği vurgulanmaktadır. 20 yıllık sadece belli idari sınırlar içinde kalan yerleşim
aralarla yapılan Habitat konferanslarının sonuncusu birimleri olarak değil, çevreleri ile birlikte
(Habitat III), Kito’da 2016 yılında gerçekleştirilmiştir. değerlendirilmelidir. Merkezi politikaların, katılımcı
nitelikte ve aynı zamanda koordinasyon içinde
İlaveten, 1994 yılında Danimarka’nın Aalborg yürütülmesi gerekmektedir.
kentinde düzenlenen “İlk Avrupa Sürdürülebilir
Kentler ve Kasabalar Konferansı”nın sonunda kabul 1.2. Kentsel Sürdürülebilirlik
edilen Aalborg Şart’ı, kentsel sürdürülebilirlik
Göstergelerinde Değişen İklimin
açısından en etkili gelişmelerden biridir. Şart’ta;
kentsel sürdürülebilirliğin, doğanın taşıma Belirlenmesine Yönelik Göstergeler
kapasitesine ve bireylerin yaşam koşullarına uygun
olarak sosyal adaletin, sürdürülebilir ekonominin ve Kentlerde sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleşip
çevresel sürdürülebilirliğin başarılmasında önemli gerçekleşmediğine ya da ne ölçüde gerçekleştiğini
bir rehber olduğu belirtilmektedir. Bu nedenle, Şart, belirlemeye yönelik farklı coğrafi bölgeler ile
sadece yerel sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması zamanlar arasında karşılaştırmalar yapılmasına
için kapsamlı bir çerçeve sağlamakla kalmamakta, olanak tanıyan ölçülebilir ve anlaşılabilir ekonomik,
aynı zamanda yerel makamları Yerel Gündem 21 sosyal ve çevresel göstergeler bulunmaktadır
süreçlerine dahil etmeye çağrıda bulunmaktadır. (Türkiye Çevre Vakfı, 1997: 95). Bu göstergelerin
Bugün 40’tan fazla ülkeden yaklaşık 2.700 yerel belirlenmesine yönelik ilk adım, 1992 BM Çevre ve
yönetim, bu Şart’ı imzalamıştır (The European Kalkınma Konferansı sonrasında kabul edilen
Sustainable Cities Platform, 2015a). Üstelik 1994 Gündem 21 ile atıldığı söylenebilir. Çünkü bu
yılında Aalborg’da yapılan ilk konferanstan sonra belgenin temel hedeflerinden biri olarak
1996’da Lizbon, 2000’de Hannover, 2004’te sürdürülebilir kalkınma süreçlerini ölçmek,
Aalborg, 2007’de Seville, 2010’da Dunkerque ve tanımlamak ve performansının izlenmesi için
2013’te Cenevre toplantıları yapılmıştır (The göstergelerin geliştirilmesi belirlenmiştir (Joss ve
European Sustainable Cities Platform, 2015b). ark., 2015: 7). Bu bakımdan, günümüzde bu
Bütünleşik bir çerçeve sağlayan tüm bu yerleşimlerin sosyo-ekonomik yapısı üzerindeki
konferansların ve toplantıların, kentsel etkileri ile üretim ve tüketimin kentsel doğasını farklı
yönleriyle ele alan düzinelerce gösterge
11
bulunmaktadır (Aşıcı, 2012: 51-52). Bu göstergeler, Aalborg Şartı’nda atılmıştır. Bu Şart’ta kentlerde
esasen genel bir çerçeve sunan sürdürülebilir sürdürülebilirliğin ölçülebilmesi için bir araç olarak
kalkınma hedefleri olan “çevresel sorumluluk”, sürdürülebilirlik göstergelerine duyulan gereksinme
“ekonomik kapasite” ve “sosyal dayanışma” ile dile getirilmiş ve kabul edilmiştir (Mega, 1996: 138).
belirlenen göstergelere dayanmaktadır (Mengi & Sonraki yıllarda ise, uluslararası ve bölgesel
Algan, 2003: 11-13). Buna göre; sosyal güvenlik ve düzeylerde çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından
refah, sağlık bakımı, bireysel yaşam koşulları, göstergeler geliştirilmiştir. Dünya Bankası bunlardan
barınma ve sığınma, kültür ve boş zaman etkinlikleri, biridir. 1990 yılında bu kurum tarafından konuya
sosyal uyum ve katılım, işbirliğinin gelişimi, eğitim ve ilişkin olarak bir sistem geliştirilmekle birlikte, daha
bilim, bilgi, fiziki güvenlik, uluslararası ticaret ve öncesinde sadece barınma göstergelerini ele alan
rekabet, iç pazarlama, istihdam, araştırma ve BM İnsan Yerleşimleri Merkezi (Habitat) bu konuyu
kalkınma, teknoloji, üretim, tüketim, hareketlilik, kısmen desteklenmiştir (Mega, 1996: 22). Buna
tehlikeli maddeler ve atık, toprak, su, hava, iklim, göre, Tablo 1’de gösterildiği gibi, altı modülde
arazi kullanımı, biyoçeşitlilik, enerji ve ormanlar bu toplanan ve belirlenen bu 51 göstergenin 1996
göstergeler arasında kabul edilebilir. Habitat II toplantısına hazırlık süresince kentlere
ilişkin göstergeler kapsamında hesaplanmaları
Kentsel sürdürülebilirlik göstergelerinin elde istenmiştir (Yazar, 2006: 80-81).
edilmesine yönelik ilk somut adımlar ise, 1994
Tablo 1. Kentsel Sürdürülebilirlik Değerlendirmesi için Göstergeler ve Değişkenler (Yazar, 2006: 80-81)
Gösterge Değişkenler
Yoksulluk, § Kentsel yoksulluk
istihdam ve § Artan iş fırsatları
verimlilik § Kentsel kaynaklarda verimliliği arttırma
§ Temel hizmetlerin ve etkinliklerin erişilebilirliğini ve (mali yönden) karşılanabilirliğini
geliştirme
Altyapı § İçme suyu kaynaklarının güvenli ve sürdürülebilirlik kalitesinin sağlanması
§ Kanalizasyon hizmetini sağlama
§ Elektrik hizmetlerini sağlama
§ Mevcut içme suyu kalite standartlarını iyileştirme
Çevre § Katı atık toplama ve bertaraf hizmetlerine erişimini iyileştirme
yönetimi § Sürdürülebilir kaynak yönetiminin sağlanması
§ Doğal ve insan kaynaklı afetlerin sayısını ve etkilerini azaltma
§ Sürdürülebilir demografik büyümeyi ve sosyal gelişmeyi teşvik etme
Sosyal
§ Herkes için eğitim ve sağlık hizmetini verme
gelişme
§ Sosyal uyumu destekleyen teşvik politikalarının gerçekleştirilme derecesi
§ Kentlerin ulaşım sistemlerinin performansını ve sürdürülebilirliğini geliştirme

§ Yol ağlarını iyileştirme ve tıkanıklığını azaltma
Ulaşım
§ Özel araç kullanımındaki bağımlılığı azaltma
§ Kamu ya da toplu taşımacılığı iyileştirme
12
Gösterge Değişkenler
§ Hükümetler arası kurumsal düzenlemeleri sağlama
§ Yerel yönetimlerin mali yeterliliğini ve şeffaflığını sağlama
Yerel
§ Karar vermede demokratik katılımı ve kontrolü sağlama
yönetimler
§ Karar verme sürecinde bağımlılığı azaltma
§ Kamu kaynaklarının etkinliliğini arttırma
Bu bağlamda, 1998'de Avrupa Yaşam ve Çalışma kamusal alan ve miras, yurttaş katılımı ve diğer
Koşullarını İyileştirme Vakfı (European Foundation sürdürülebilirlik göstergeleridir. Bu göstergelerin
for the Improvement of Living and Working her bir başlığı altında, ne olduğunu anlatan ve aynı
Conditions) tarafından geliştirilen aşağıdaki zamanda her bir göstergenin kendi değerinde ne
göstergeler de dikkat çekicidir. Bunlar: Küresel tür bir sürdürülebilirliğin sağlanabileceğini
iklim, hava kalitesi, asitlenme, ekosistem belirleyen tanımlara yer verilmektedir (Mega &
zehirlenmesi, kentsel hareketlilik veya temiz ulaşım, Pedersen, 1998: 11-27). Sustainable Cities
atık yönetimi, enerji tüketimi, su tüketimi, kirlilik International tarafından belirlenen kentsel
(nuisance), sosyal adalet, barınma kalitesi, kentsel sürdürülebilirlik ölçütleri ise, Tablo 2’de
güvenlik, ekonomik kentsel sürdürülebilirlik, yeşil, verilmektedir.
Tablo 2. Kentsel Sürdürülebilirlik Göstergeleri (Sustainable Cities International, 2012: 24-26)

Sürdürülebilir
Göstergeler Değişkenler
kalkınma hedefleri
§ Düşük istihdam/istihdam/işsizlik oranları
İşsizlik oranları/işler § Yerel ekonomide yeşil işlerin (green jobs) yüzdesi
§ Ortalama mesleki eğitim işgücü yılı
Ekonomik kapasiteyi
§ Yıllık Gayri Safi Yurtiçi Hasıla büyüme oranı
iyileştirme
§ Yıllık Gayri Safi Milli Ürün Büyüme Oranı
Ekonomik büyüme
§ Net ihracat büyüme oranları
§ Doğrudan yabanci yatırımlar
§ Toplam arazi alanına göre korunan
alanların/rezervuarların /su yollarının/parkların
Yeşil alanlar yüzdesi
§ Kent alanının ve/veya nüfusunun büyüklüğüne göre
kentlerdeki ağaçların yüzdesi
§ Kent başına ve kişi başına düşen toplam sera gazı
Çevresel sorumluluğu
Sera gazı azaltımı/enerji emisyon miktarı
geliştirme
verimliliği § Yenilenebilir kaynaklardan gelen kentlerde
tüketilen toplam enerjinin yüzdesi
§ Her bir ulaşımın şekli; yani özel, kamu, bisiklet ve

Hareketlilik yayaların yüzdesi
§ Ortalama işe gidiş-gelişin zamanı ve maliyeti
13
Sürdürülebilir
Göstergeler Değişkenler
kalkınma hedefleri
§ Toplam kullanılabilir su miktarı
Su kalitesi/
§ Su kalitesi endeksi/skor değeri
Kullanılabilirliği
§ Yeterli ve güvenli içme suyuna erişen nüfusun oranı
§ Partikül madde seviyeleri (PM10 - mg/m3)
Hava kalitesi
§ Partikül madde seviyeleri (PM2.5 - mg/m3)
Atık/yeniden kullanim/geri § Geri dönüşüm oranı
dönüşüm § Üretilen katı atık hacmi
§ Kısa mesafede yerel/mahalle hizmetlerine erişim
Kompakt kent § Suç oranları
§ Gelir dağılımı ve eşitsizliği ölçütleri
§ Sosyal /ekonomik /öncelikli konut yüzdesi
§ Konut sektörünün mülkiyet türüne göre dağılımı
Barınma
(oturduğu yere sahip olan/kira sahibi, tek
kişilik/karı-koca/aile/çok aile vb.)
Sosyal dayanışmayı § İyi koşullardaki yolların yüzdesi
arttırma Kaliteli Kamusal Alan § Kent alanına ve/veya nüfusun büyüklüğüne göre
yeşil alanların yüzdesi
§ Çevre eğitim programlarına sahip okul sayısı
Eğitim
§ Yetişkin okur yazarlık oranı
§ Su kaynaklı veya almaşık (ve etkin) sıhhi atıksu
Sağlık koruma
altyapısına erişimi olan nüfusun yüzdesi
§ Ölüm oranı/yaşam süresi
Sağlık
§ Sağlık hizmetlerine erişimi olan nüfusun yüzdesi
Sürdürülebilir kentlerin yaratılmasına yönelik diğer Framework – Kentsel Metabolizma Çerçevesi

göstergeler ise, çoğunlukla Avrupalı kentlere göre uygulanmıştır. Bir Kentsel Metabolizma gösterge
tasarlanmıştır. Örneğin; City Blueprints, Waternet sistemi olarak Avrupa Çevre Ajansı tarafından
Amsterdam ve Water Cycle Research Institute geliştirilen EEA Urban Metabolism Framework ile bir
tarafından geliştirilen göstergeler, bir kentte su kentin performansının ya da mevcut durumundan
sürdürülebilirliğinin hızlı bir şekilde taranmasını ve ziyade, metabolik akışlarına dayalı olarak
temel değerlendirmesini sağlayan bir araçtır. Burada sürdürülebilirliği değerlendirilmektedir. Geliştirilen bu
genel amaç, entegre kentsel su yönetimini uygulamak 15 gösterge, Avrupalı kentlerde kentsel
ve böylece genelde sürdürülebilirliğe katkı sağlamak metabolizmanın sürekli, fakat düşük maliyetli olarak
için Avrupa kentlerinde yerel yöneticilere ve diğer izlenmesini sağlamaktadır. Buna ek olarak, bu
paydaşlara temel düzeyde bilgi sağlamaktır. Geliştirilen göstergelerin farklı ölçeklerdeki kentlerde
24 gösterge, üç Hollanda kentinde (Rotterdam, kullanılmasına izin veren bir ölçeklendirme çerçevesi
Maastricht ve Venlo) yapılan bir vaka çalışmasıyla test önerilmektedir. Ancak elbette Avrupalı kentler dışında
edilmiştir. Bir kentsel metabolizma göstergesi olarak, da uygulanabilen göstergeler de mevcuttur. Buna
Barselona, Freiburg ve Malmö’de European Economic göre, Urban China Initiative tarafından finanse edilen
Area (EEA – Avrupa Ekonomik Alanı) Urban Metabolism Çin’in Kentsel Sürdürülebilirlik Endeksiyle, yaklaşık 200
14
Çin kentinin sürdürülebilirliği ölçülmüştür. Bu kentler için geliştirildiğinden, bu göstergelerin son

göstergeler, Çin Kentleşme Endeksi’nin yanı sıra, 2011 derece ölçeklenebilir bir araç olduğu belirtilmektedir
Çin Sürdürülebilirlik Endeksi’nden geliştirilmiştir. 200 (European Commission, 2018: 11-21). Bahsedilen
bin kişiden 20 milyona kadar değişen büyüklükteki göstergeler için Tablo3’e bakınız.
Tablo 3. Kentsel sürdürülebilirlik için diğer göstergeler (European Commission, 2018: 11)
Gösterge Geliştiren örgüt
Çin Kentsel Sürdürülebilirlik Endeksi Kentsel Çin Girişimi
(China Urban Sustainability Index) (Urban China Initiative)
Kent Planı Waternet Amsterdam: KWR Su Döngüsü Araştırma Enstitüsü

(City Blueprint) (Waternet Amsterdam: KWR Water Cycle Research Institute)
AÇA Kentsel Metabolizma Çerçevesi Avrupa Çevre Ajansı

(EEA Urban Metabolism Framework) (European Environment Agency)
Avrupa Yeşil Sermaye Ödülü Avrupa Komisyonu
(European Green Capital Award) (European Commission)
Avrupa Yeşil Kent Aracı Avrupa Birliği
(European Green City Tool) (European Union)
Avrupa Yeşil Kent Endeksi Ekonomist İstihbarat Birimi: Siemens
(European Green City Index) (Economist Intelligence Unit: Siemens)
Avrupa Yeşil Yaprak Ödülü Avrupa Birliği
(European Green Leaf Award) (European Union)
Küresel Kent Göstergeleri Programı Küresel Kent Göstergeleri Kolaylığı
(Global City Indicators Program) (Global City Indicators Facility)
Sürdürülebilirlik Göstergeleri Uluslararası Sürdürülebilir Kentler
(Indicators for Sustainability) (Sustainable Cities International)
Sürdürülebilir Kentler İçin Referans Çerçeve
(Reference Framework for Sustainable RFSC
Cities/RFSC)
Toplulukları Değerlendirme ve Derecelendirme
STAR Topluluk Derecelendirme Sistemi Sürdürülebilir Araçları
(STAR Community Rating System) (Sustainability Tools for Assessing and Rating
Communities/STAR)
Kentsel Denetim İstatistikleri (Urban Audit Avrupa İstatistik Ofisi
Cities Statistics) (Eurostat)
Uluslararası Sürdürülebilir Kentler Birliği
Avrupa Kent Ekosistemi – Bilgi Sahibi Kentler
(International Council for Local Environmental
(Urban Ecosystem Europe – Informed Cities)
Initiatives/ICLEI): Ambiente Italia
Avrupa Yaşam ve Çalışma Koşullarını İyileştirme Vakfı

Kentsel Sürdürülebilirlik Göstergeleri
(European Foundation for the Improvement of Living and
(Urban Sustainability Indicators)
Working Conditions)
15
Gösterge Geliştiren örgüt

Bina Araştırma Kuruluşu Çevresel Değerlendirme Metodu
BREEAM Toplulukları
(Building Research Establishment Environmental Assessment
(BREEAM Communities)
Methodology/BREEAM)
İklim+Kalkınma Programı Clinton Vakfı: ABD Yeşil Binalar Konseyi
(Climate+Development Program) (Clinton Foundation: US Green Building Council)
AB Belediye Başkanları Sözleşmesi AB Belediye Başkanları Sözleşmesi
(Covenant of Mayors) (Covenant of Mayors)
Alman Sürdürülebilir Bina Konseyi Sertifika
Alman Sürdürülebilir Bina Konseyi
Sistemi
(Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen e.V./DGNB)
(DGNB Certification System)
Eco2 Kentler Girişimi Dünya Bankası
(Eco2 Cities Initiative) (World Bank)
Eurostat Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri
Avrupa İstatistik Ofisi
(Eurostat Sustainable Development
(Eurostat)
Indicators)
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
Yeşil Kentler Programı
(Organisation for Economic Cooperation and
(Green Cities Programme)
Development/OECD)
Diğer yandan, kentsel sürdürülebilirlik ölçümü ve Ancak son yıllarda değişen iklimle ortaya çıkan kimi
gösterge sayısı, pek çok ülke ve topluluğun kendi program ya da girişimlerin diğer sürdürülebilirlik
sürdürülebilir kentleşme gösterge sistemlerini politikalarıyla uyumlu geliştirilen, ancak genelde
geliştirmeleri için referans olarak kent ekonomileri, iklim değişikliğinin sonuçlarını ölçmeye dönük
doğal kaynak kullanımı ve nüfus gibi unsurlara göstergelerin; “İklim Pozitif Gelişim Programı” ve
dayalı biçimde kesinlikle arttırılabilir. Ancak bu “Belediye Başkanları Küresel İklim ve Enerji
konuda henüz bir uzlaşmaya varılamamıştır. Zira Sözleşmesi” gibi örneklerin geliştirildiği de
farklı göstergeler kullanan bazı çalışmalar aynı ülke görülmektedir. Bu çalışmanın konu bütünlüğü
için çelişkili sonuçlar verebilmektedir (Aşıcı, 2012: yönünden söz konusu göstergelerin yer aldığı bu
54-55). İlaveten, bu göstergeler arasında gibi girişimlerin bilgisine ilerleyen kısımlarda yer
sürdürülebilir kentleşmenin sağlanmasında karbon verilmektedir (sy. 15-18).
emisyonlarının azaltımının ve iklim değişikliğine
karşı uyumun sağlanmasının öneminin arttığı
görülmektedir. Bu doğrultuda geliştirilen
göstergelere ise, genellikle bir bütün olarak diğer
sürdürülebilirlik göstergelerinin içinde ayrı bir
modül olarak yer almaktadır.
16
17
toprak kaymalarına da neden olabilmektedir. Bu

2. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN BUGÜNÜN
ise, yolların kesilmesine, ulaşımın ve iletişimin
KENTLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ engellenmesine yol açmaktadır. Özellikle bu gibi
afet durumlarında gıda gibi acil durum
Doğal değişimler ya da insan faaliyetleri gereksinmelerinin dağıtımı da zorlaşmaktadır. Son
neticesinde zaman içinde ortaya çıkan değişiklikler yıllarda neredeyse her yıl sel felaketinin ve toprak
olarak tanımlanan iklim değişikliği, yaşadığımız kaymasının yaşandığı Filipinler’de, en son 2017
çağda esasen çok büyük oranda insan kaynaklı yılında Tembin tropik firtınasından dolayı ülkede
olup, ortaya çıkan zarar yerküre ekosisteminin ve 200’den fazla kişinin öldüğü, 144 kişinin
dolayısıyla insan yaşamının sürdürülebilirliğini kaybolduğu ve 77 binden fazla ailenin evini terk
olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle kıyı etmek zorunda kaldığı belirtilmiştir. İlk tahminlere
kentlerinde taşkın, fırtına, kuraklık, deprem, göre, tarım sektöründe meydana gelen zararın
yanardağ patlaması ve sıcak dalgaları gibi şiddetli
1 maliyeti, yaklaşık 2.4 milyon ABD Doları’dır
hava olayları ve afetlerini arttırmasının yanı sıra, bu (Reliefweb, 2018). 2014 yılında İtalya’nın Cenova
yerleşimlerin ulaşım ağları, enerji, su ve yakınlarındaki Ligurya bölgesinde yaşanan sel
kanalizasyon sistemleri ve gıda dağıtım sistemleri felaketinde ise 100’den fazla toprak kayması
gibi altyapıları üzerinde de ciddi etkiler yaratmakta yaşanmış ve 200’den fazla kişi ise evini terk etmek
ve birden fazla güvenlik riski oluşturmaktadır. durumunda kalmıştır (Klizista-hr, 2018). Bu sel
Yeryüzündeki her kentin oluşan bu güvenlik felaketinde 70 kişi ölmüştür. Halihazırda İtalya’daki
risklerinden farklı düzeylerde bile olsa, etkilendiği belediyelerin %88’i sel ve toprak kayması riskiyle
ve ülkelerin gelişmişlik seviyesinin bu durum karşı kaşıyayken, 2006–2016 yılları arasında yaşanan
karşısında hiçbir öneminin bulunmadığı bu doğal felaketlerin ülkeye maliyetinin yaklaşık 15
gözlenmektedir. milyar ABD Doları olduğu öne sürülmektedir (DW,
2018). 2011 yılında Tayland’da meydana gelen
2011 yılında Copenhagen’da şiddetli yağışlardan yoğun muson yağmurlarının yol açtığı selden 2
dolayı evleri su basması sonucunda, kentin milyon kişi etkilemiş ve bu durum hükümet karşıtı
demiryolu, karayolu ve metro ulaşım ağı ile tahliye protestolara neden olmuştur. Bu durum Pakistan’ı
ve kanalizasyon yapıları büyük ölçüde zarar görmüş da çok etkilemiştir. Yol açtığı sel sonrasında
ve ülke genelinde yaklaşık 894 milyon Avro’luk bir gelen insan kaynaklı afet sebebiyle Pakistan’da
hasar oluşmuştur (BBC News, 2017; The Nordic mağdurların sayısı yaklaşık 20 milyon kişiyi
Insurance Associations, 2013: 14). 2012 yılında bulmuştur. Yaklaşık 2 bin kişinin ise öldüğü kayıtlara
Sandy Kasırgası, en bilinen örneklerdendir. Bu geçmiştir. Bangladeş’te her yıl nehir kıyısı
kasırganın New York metropoliten bölgesinde, bir erozyonundan dolayı yaklaşık 64 bin ile 100 bin kişi
günde 44 kişinin ölümüne neden olduğu ve sadece evsiz kalmaktadır (The German G7 Presidency,
New York kenti için 19 milyar Amerika Birleşik 2015). Kuşkusuz, bu örneklerin sayısını arttırmak
Devletleri (ABD) Doları değerinde zarara yol açtığı mümkündür. Zira yükselen CO2 seviyelerinin,
kayıtlara geçmiştir. 88.700 binanın sel suyu altında uluslararası ölçekte yürütülen tüm çabalara rağmen,
kaldığı ve yaklaşık 2 milyon kişinin günlerce ortalama küresel sıcaklıkların ne olduğuna
elektriksiz kalarak, etkilendiği ayrıca belirtilmiştir bakılmaksızın aşırı hava ve iklim olaylarında artışa
(Rosenzweig & Solecki, 2017). Diğer taraftan, bu neden olabileceği iddia edilmektedir (Baker ve ark.,
aşırı yağışlar, kent dışındaki dağlarda ve tepelerde 2018: 1-7).
1
Deprem ve yanardağ patlaması için bkz. Mcguire, 2012; Brandes,
2018.
18
2070 yılında yerküredeki en büyük kıyı taşkınlarının yaşanmaktadır. Örneğin Pakistan’ın Karaçi kentinde
Asya’nın hızla büyüyen kıyı kentlerinde 2015 yılının Haziran ayında binden fazla kişinin
gerçekleşeceği ileri sürülürken, eğer mevcut öldüğü belirtilmiştir (Astor, 2018).
eğilimler devam edecek olursa, 2050 yılına dek
meydana gelecek bu taşkınların toplam maliyetinin Ayrıca kentlerin nüfusunun sürekli artması, iklim
1 trilyon ABD Doları’na varacağı öngörülmektedir değişikliğinin en temel nedenlerindendir. Değişen
(Munich Security Conference, 2016: 44). Bu iklime dayalı olarak kırsal alanlar, toplumun en
maliyetin %43’üne ise, sadece ABD’nin Miami, New savunmasız kişilerinin yaşamlarını sürdürdüğü ve
York ve New Orleans kentleri ile Çin’in Guangzhou ekonomik baskılardan dolayı kent merkezlerine göç
kentinin katlanmak durumunda kalacağı etme eğiliminin hissedildiği yerler (Vivekananda &
söylenmektedir. Yüksek risk altındaki diğer kentler Bhatiya, 2017: 12) olarak tanımlanmaktadır. Bugün
arasında; Mumbai, Jakarta, Boston, Bangkok ve kırsal alanlar dünya nüfusunun %45’ine ev sahipliği
yapmaktadır, ancak bu oranın 2030 yılına kadar
Abidjan, Marsilya, Napoli ve Atina bulunmaktadır
%40’a gerileyeceği belirtilmektedir (ECOSOC,
(Nature Communications, 2017). Deniz seviyesinin
2016: 3). Özellikle göçlerden dolayı Güney Asya,
yükselişi, bu durumun temel nedenleri arasındadır.
Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki kentsel merkezlerin
Dünyanın kıyı şeridinin %70’inde bu artış
kentsel nüfuslarının 2050 yılına kadar iki katına
beklenmektedir, ancak bu yükselişin etkileri
çıkması beklenmektedir. Zaten çoğunlukla göçe
bölgeler arasında önemli ölçüde farklılık
dayalı bu kentleşme ise, düşük gelirli ülkelerde
göstermektedir. Bugün toplam 400 milyon nüfusa
meydana gelmektedir. 2014 yılında kentsel
sahip 136 kent, bu tehdit altında bulunmaktadır alanlarda yaşayan nüfusun oranı, orta gelirli
(Mobjörk ve ark., 2016: 9). 2100 yılına kadar deniz ülkelerde %39 ve düşük gelirli ülkelerde %30 iken,
seviyesinin, dünya 1,5°C ısınırsa en az 0,36 metre ve 2050 yılına gelindiğinde bu ülkelerin sırasıyla
4°C ısınırsa 0,58 metre yükseleceği tahmin ortalama %57 ve %48’e erişmesi beklenmektedir
edilmektedir (The German G7 Presidency, 2015: (Vivekananda & Bhatiya, 2017: 1-2). Gelişmekte
12). olan ülkelerde yer alan Lahor, Haydarabat, Bogota,
Johannesburg, Bangkok, Darüsselam, Ahmanabad,
Diğer taraftan kentsel yerleşim alanları, kırsal Luanda, Ho Chi Minh City ve Chungdu gibi
alanlara kıyasla çok daha sıcak olan ısı adalarını kentlerin mega kentlere dönüşeceği
oluşturduğundan, sıcak hava dalgaları hava düşünülmektedir. (ECOSOC, 2016: 4) Gelişmekte
kirliliğini çoğaltarak, kalp damar ve solunum olan ülkelerin 2050 yılına kadar dünya nüfusunun
hastalıklarını ağırlaştırabilmekte ve hatta kimi yaklaşık %97’sini oluşturacağı varsayılmaktadır (The
durumlarda can kayıplarına neden olmaktadır. Bu German G7 Presidency, 2015: 6). Ancak bugünden
nedenle, özellikle yaşlıların kentsel alanlarda ölüm yeterli düzeyde önlemler alınmazsa, bu kentlerin
riskini artmaktadır. (European Environment Agency, doğal afetlerden en az birine maruz kalması
olasıdır. Çünkü kentleşme oranlarındaki artış
2015: 5). 2003 yılının yaz aylarında sadece Avrupa
eğilimi, bugün küresel karbon döngüsünün geniş
ülkelerinde çoğunluğu yaşlılardan oluşan 70 binden
ve dinamik bir parçası olan yerleşim alanlarının
fazla kişinin hayatını kaybetmesi, açık bir örnektir
doğasındaki sınır eşiğinin aşılmasına ve sağlıksız
(WHO, 2017). Bu yüzyılın sonuna kadar Avrupa
büyümesine yol açmaktadır (Hutyra ve ark., 2014:
kentlerinde çoğunlukla sıcak çarpması, kalp ve
473). Bu eğilimden dolayı, kentlerdeki karbon
solumun yolu sorunları ile sel taşkınlarından dolayı
akışlarının anlaşılması ve ölçülmesi, kentsel
yılda ortalama 150 bin kişinin ölebileceği
sürdürülebilirliğin belirlenmesi için etkili bir ölçüm
öngörülmektedir (Griffin, 2017). Gelişmekte olan sağlayacaktır.
ülkelerde ise, bu durum daha ciddi boyutlarda
19
aktörlerin işbirliğine yönelik faaliyetlerini ve

3. KENTLERDE YEREL YÖNETİMLERİN
stratejilerini geliştirmeleri, elbette öncelikli olarak
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE güçlü siyasi iradenin ve hükümet politikalarının bu
yönde bir istenç yaratması ve özellikle yerel
MÜCADELESİ
yönetimlerin asıl uygulayıcı olarak kentsel
sürdürülebilirliğin sağlanmasına yönelik bu süreçte
NASA’ya (United States National Aeronautics and yer almaları önemlidir. Özcesi, iklim değişikliğiyle
Space Administration/ABD Ulusal Havacılık ve Uzay mücadele için kentsel politikanın belirlenmesi ve
Dairesi) (2017) göre, yeryüzünün en büyük 40 kenti, planlanmasını, karar almayı ve uygulamayı içeren
mevcut fosil yakıtlı CO2 emisyonlarının üçte tüm süreçlerde toplumun tüm aktörleriyle
birinden sorumludur. Bu bakımdan, kentleşen koordinasyonun sağlanması ve etkin katılımı
dünyanın değişen iklimine uyum sağlama beklenmektedir. Böylelikle, kentteki tüm kararların
zorunluluğu bulunmaktadır. Bugün artık bütün meşruluğunun yanı sıra, halk tarafından
ülkeler, bu sera gazı emisyonlarını uluslararası benimsenmesi ve bunların başarılı bir şekilde
ölçekte benimsenen oranlarda azaltacak olsalar uygulanması sağlanacaktır.
bile, değişen iklimin olumsuz koşullarından
etkilenecekleri açıktır. Sellerin ve kuraklıkların daha
3.1. Paris İklim Anlaşması’nın Öncesi ve
sık ve yoğun bir biçimde yaşanması dahil bu
koşullar, yüksek sıcaklıkların, yağış düzeyleri ve Sonrasında İklim Politikaları ve Yerel
şekillerindeki değişikliklerinin ya da şiddetli hava Yönetimler
olaylarının yaşam ortamlarını, ekosistemleri ve ülke
ekonomilerini etkilemesi beklenmektedir (Avrupa
Bugün artık kentlerde gerçekleştirilen üretim ve
Çevre Ajansı, 2015: 5). Değişen iklimin özellikle bu
tüketim faaliyetlerinin iklim değişikliği ölçeğinde
yaşam alanlarının altyapısını ve yerel yönetimlerce
değerlendirilmesi ve enerji tasarrufuna yönelik akılcı
sunulan hizmetleri sekteye uğrattığından uyum
planlama ve strateji belirleme süreçlerine etkin bir
zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır (Broto, 2017:
biçimde dahil edilmesi bir zorunluluk haline
2). Bu bakımdan iklim değişikliğine uyum sağlama
gelmiştir. Özellikle bilim insanlarınca ortaya konulan
dışında bir seçeneği bulunmayan günümüz
bulgular, bu yönde farkındalığı arttırarak, ulusal ve
kentlerinin, kendi uyum stratejilerini, politika ve
uluslararası ölçekte strateji ve politikalara
önlemlerini bir an önce benimsemesi ve hayata
dönüşmektedir. Ancak 1980’li yıllardan itibaren
geçirmesi elzemdir. Kentin yerel yöneticileri
farklı yıllarda atmosferin ve iklimin korunmasına
bugünden yapacakları önleme, hazırlık ve
yönelik bazı sözleşmeler yapılmasına karşın, bu
müdahaleye ilişkin standartları içeren planlar ve
sözleşmelerin hükümlerinin ülkelerin gelişmişlik
altyapı yatırımları ile kentlerini iklim değişikliğinin
seviyesinin farklılığından ötürü ortak konsensusun
tehlikelerinden koruyabilecektir.
oluşturulamaması nedeniyle bütünüyle yaşama
geçirilemediği görülmektedir.
Değişen iklimle mücadele ederken, kentin
geleceğine ilişkin alınan tüm kararlarda kentin yerel
1992 yılında imzaya açılan ve 1994 yılında yürürlüğe
yöneticilerinin yanı sıra, özel sektörün, giren BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ile
üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının ve kentin
bu kapsamda imzaya açılan 1997 tarihli Kyoto
gerçek sahipleri olan kentli sakinlerin yer alması,
Protokolü, en bilinen uluslararası akitlerdendir.
hem iyi yönetişim ilkelerinin ve uygulamalarının
Kyoto Protokolü’nün amacı, sera gazı emisyonlarını
gerçekleştirilmesini, hem de kararın alınmasına
ve bunun bir sonucu olarak sınır tanımayan
yardımcı olunması yönünden önemlidir. Bu
20
etkilerini azaltmaktı. Ancak bu hedeflerini geçmesini sağlamak için bölgesel ve uluslararası

gerçekleştirememiştir. Çünkü sera gazı işbirliğinin sağlanması gerektiği” vurgulanarak, iklim
emisyonlarında en büyük paya sahip ve dolayısıyla değişikliğinin etkileriyle mücadelede katılımın
iklim değişikliğinden büyük ölçüde sorumlu olan öneminin altı çizilmiştir (United Nations, 2017a: 5).
ülkelerin söz konusu Protokol’e gerektiği ölçüde Belirlenen bu yeni yol haritasında iklimde uzun
sahip çıkmaması ve buna karşın bazı gelişmekte sürede meydana gelecek değişikliklerin hızını ve
olan ülkelerin bu Protokolle ortaya konulan büyüklüğünü sınırlayacak eylemlerden oluşan
hedeflerini yerine getirmemesi, bu Protokol’ün azaltım ve uyum politikalarının devletler tarafından
başarısızlığına neden olmuştur. Bunun üzerine, benimsenmesi gereği belirtilmektedir. Ayrıca bu
Copenhagen Zirvesi olarak da bilinen BM İklim uyumun yerel, ulusal, bölgesel ve uluslararası
Değişikliği Konferansı’nda (United Nations Climate boyutlarıyla küresel ölçekli bir çaba olduğu ve
Change Conference) (7–18 Aralık 2009, değişen iklime ve sonuçlarına karşı verilen
Copenhagen) yeni bir anlaşmanın kabulü mücadelede tüm canlı ve cansız varlıkların
gerçekleştirilemeyince, 28 Kasım – 11 Aralık 2011 korunması için uzun dönemde verilecek
tarihlerinde Durban’da yapılan BM İklim Değişikliği mücadeleye önemli bir katkı olduğu kabul edilmiştir
Konferansı’nda (United Nations Climate Change (mad. 48). Bu Anlaşma 4 Kasım 2016 tarihi itibariyle
Conference) 2015 yılı sonunda yeni bir iklim yürürlüğe girmiştir. Bu anlaşmayla birlikte 2020
değişikliği anlaşmasının tamamlanarak, 2020 yılında yılından itibaren iklim değişikliğiyle mücadelede
yürürlüğe girmesine karar verilmiştir. Özcesi, yeni bir döneme ve iklim rejimine geçilmektedir.
Çerçeve Sözleşme’nin uygulama aracı olan Kyoto Yeni taahhütlerin yerine getirilmesi, bu nedenle
Protokolü’nün geçerlilik süresinin tamamlanacağı büyük kazanımlar sağlayacaktır.
olgusundan ve artık yeni bir plan, politika ve
stratejiye duyulan gereksinmeden hareketle, Kyoto Bu bakımdan, kentlerde yerel yönetimlerin önemli
sonrası süreçte iklim değişikliğine ilişkin faaliyetlere bir itici güç unsuru olacağı açıktır. Bu yönetimlerin
yön verecek yeni bir iklim anlaşmasına ilişkin değişen iklimle mücadelede siyasi kararlılık
çalışmalar uluslararası alanda sürdürülmüştür. göstermesi, sıklıkla gündeme gelen temel
konulardan biridir. Küresel ölçekli bir sorun
Bu yönde ise, 30 Kasım – 11 Aralık 2015 tarihleri özelliğine sahip olması nedeniyle bu gibi bir
arasında Fransa’nın Paris kentinde Paris İklim düzeyde etkisinin yetersiz kalabileceği
Anlaşması, 21. Taraflar Konferansı (The 21st düşünülebilir. Ancak yerel düzeyde çözüme yönelik
Conference of the Parties, COP 21) sonucunda BM gösterilen her çaba ve girişim, kentleşmenin ve
İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne taraf olan sanayileşmenin sürekli büyüdüğü yerleşim
196 ülke ve AB’nin oy birliği ile kabul edilmiştir. Bu alanlarında yürütülen mücadelede söz konusu
evrensel anlaşmanın temel amacının; bu yüzyılda yönetimlerin bu süreçte yapacağı katkıyı değerli
0
küresel sıcaklık artışını 2 C’nin altında tutmak ve kılmaktadır. Bu bakımdan, genel olarak
sanayi öncesi seviyelerin 1.50C’de değerlendirildiğinde, bu konuda çok başarılı
sınırlandırabilmek için çaba sarf etmek olarak örneklere ve çalışmalara rağmen, kuşkusuz bu ön
belirlenmiştir. Söz konusu anlaşma metninde, kabulden dolayı bugüne değin yerelin yaptığı
“Anlaşmaya taraf olan ve taraf olmayan paydaşların katkının ise oldukça sınırlı düzeyde kaldığı
ve bu kapsamda sivil toplumun, özel sektörün, görülmektedir. Bu durumu yaratan nedenlerin
finans kurumlarının, kentlerin ve diğer ulus altı esasında, istisnalara rağmen, mevcut soruna bir
otoritelerin, yerel toplulukların ve yerli halkların bütün olarak bakılamaması ve ortak bir mücadele
iklim yönünden daha güçlü ve daha istekli eyleme ile siyasi bir kararlılığın bulunmaması
21
görülmektedir. Artık iklim değişikliğini önleme yönünden kamu ve özel aktörlerle dünya
yerine, “yaşanılan kentleri” bu durum karşısında çapında iklimlendirme çözümleri geliştirmek
nasıl bir uyum sürecine sokabiliriz ve olumsuz için güçlü ortaklıklar kurabilmeleri
etkilerinden kendimizi nasıl koruyabiliriz tartışması
…gibi özellikleri, söz konusu zirvede vurgulanmıştır
yürütülmektedir. Bilim insanları tarafından da bu ön
(Bloomberg Professional, 2017). Bu zirve, yerel sera
kabulün doğrulandığı görülmektedir. Zaten şimdiye
gazı emisyonlarını azaltma, iklim değişikliğine karşı
dek yürütülen çaba ve başarıların, büyük ölçüde
esnekliği arttırma ve bu konudaki ilerlemeleri şeffaf
yerel düzeyde sağlandığı görülmektedir.
bir şekilde takip etme sözü veren yerel düzeyde
güçlü bir küresel koalisyon yaratmıştır. 280
Öte yandan, 4 Aralık 2015’te BM İklim Değişikliği
milyondan fazla insanı barındıran 80’den fazla kent,
Taraflar Konferansı kapsamında düzenlenen ve
iklim değişikliğiyle mücadelede sorumluluk
Türkiye’nin başkanlığını yaptığı “Yerel Liderler İklim
üstlendiklerini ifade etmişlerdir (C40 Cities, 2017b).
Zirvesi” dikkate değerdir. Bu zirve, konferansa
Aynı yıl 25-27 Eylül tarihlerinde New York’ta
belirleyici bir katkı sağlama ve iklim değişikliğiyle
düzenlenen “Değişen Dünyamız: Sürdürülebilir
mücadelede kentlerin ve bölgelerin rollerinin
Kalkınma için 2030 Gündemi” başlıklı BM
önemini vurgulama amacıyla tüm dünyadan binden
Zirvesi’nde Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri kabul
fazla belediye başkanını, valiyi, iş dünyası liderini ve
edilmiştir. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu BM
sivil toplum temsilcisini bir araya getirmiştir. 600
üyesi devletlerce 2030 yılına dek gerçekleştirilmek
milyonun üzerindeki kentliyi temsil eden bu liderler,
üzere kabul edilmiş olan 17 Sürdürülebilir Kalkınma
Zirve sonunda BM’ye aldıkları kararlara dayalı daha
Hedefi’nden 11.’si, “Kentleri ve insan yerleşim
güçlü bir kararlılık sergileyerek, taahhütlerini
yerlerini herkesi kucaklayan, güvenli, güçlü ve
sunmuşlardır. Bu taahhütlerin yer aldığı bildirge,
sürdürülebilir kılmak” olarak belirlenmiştir. Bu hedef
iklim değişikliğiyle mücadelede kentlerin gücünü
doğrultusunda; gelecek 15 yıl içinde herkesin
göstermesi yönünden dikkate değerdir. Kentlerin;
yeterli, güvenli ve uygun fiyatlı konutlara ve temel
hizmetlere erişiminin sağlanması ve gecekondu
§ Yatırımın, yeniliğin ve iklim değişikliği
eyleminin olduğu ve toplumların bu değişimle mahallelerinin iyileştirilmesi; özellikle kırılgan
yüzleştiğinde daha esnek ve sosyal açıdan durumda olan insanların, kadınların, çocukların,
kapsamlı olabileceği yerler olmaları engellilerin ve yaşlıların ihtiyaçlarına özel önem
§ Ulusal yönetimlere göre daha hızlı ve güçlü gösterilerek, yol güvenliğinin geliştirilmesi, özellikle
iklim politikaları için daha belirleyici hareket toplu taşıma sisteminin geliştirilmesiyle herkesin
edebilmeleri güvenli, uygun fiyatlı, erişilebilir ve sürdürülebilir
§ Eğer başarılı olurlarsa, ulusal düzeyde devreye
ulaşım sistemlerine erişiminin sağlanması; bütün
sokulabilen, yeni, yenilikçi ve sürdürülebilir
ülkelerde kapsayıcı ve sürdürülebilir kentleşmenin
önlemleri kapsayan yeni yaklaşımları
deneyebilmeleri geliştirilmesi ve katılımcı, entegre ve sürdürülebilir
§ Emisyonları önemli ölçüde azaltabilecek insan yerleşimlerinin planlanması ve yönetilmesi için
ulaşım, altyapı, su kullanımı ve atık yönetimi kapasitenin güçlendirilmesi; dünyanın kültürel ve
gibi geniş bir hizmet yelpazesini kontrol doğal mirasının korunması ve gözetilmesi
edebildiklerinden çözümler üretebilmeleri çabalarının arttırılması; yoksulların ve kırılgan
§ İklim değişikliğiyle mücadeleleri kapsamında durumdaki insanların korunması temel alınarak
kentliler için yaşam standardını yükseltmeye ve
suyla ilgili afetleri de kapsayan afetler nedeniyle
iş dünyasının ilgisini çekmesine yardımcı
küresel gayri safi yurt içi hasılayla ilgili doğrudan
olduklarından büyüme fırsatları sunabilmeleri
§ İklim değişikliğiyle mücadelede fikir paylaşımı, ekonomik kayıpların önemli oranda düşürülmesi ve
en iyi uygulamalar ve kaynakların toplanması ölümlerin ve etkilenen insan sayısının önemli ölçüde
22
azaltılması; hava kalitesine ve belediye atık yönetimi sermayelendirme yoluyla olabildiğince kısa sürede
ve diğer atık yönetimlerine özel önem göstererek tam olarak faaliyete geçirilmesi; ve kadınlara,
kentlerin kişi başına düşen olumsuz çevresel gençlere, yerel topluluklara ve dışlanmış gruplara
etkilerinin azaltılması; özellikle kadınlar, çocuklar, odaklanarak en az gelişmiş ülkelerde ve gelişmekte
yaşlılar ve engellilerin güvenli, kapsayıcı ve olan küçük ada devletlerinde iklim değişikliğiyle
erişilebilir yeşil alanlara ve kamu alanlarına evrensel ilgili etkili planlama ve yönetim kapasitesini
erişimlerinin güvence altına alınması; ve ulusal ve arttıracak mekanizmaların desteklenmesi
bölgesel kalkınma planlamasını güçlendirerek amaçlanmıştır (United Nations, 2017ç). Böylelikle,
kentsel, kent çevresindeki ve kırsal alanlar BM 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin de,
arasındaki olumlu ekonomik, sosyal ve çevresel iklim değişikliğiyle savaşım ve sürdürülebilir kentsel
bağlantıların desteklenmesi yönünde kararlar gelişmeyi sağlayıcı önlemler almaları hususunda
alınmıştır. Ayrıca 2020 yılına kadar kapsamaya, ülkelere ve özel olarak da kent yöneticilerine
kaynak etkinliğine, iklim değişikliğine uyuma ve uluslararası yükümlülük verdiği görülmektedir.
afetlere karşı dayanıklılığa yönelik entegre
politikaları ve planları benimseyen ve uygulayan Son olarak, BM İklim Değişikliği Çerçeve
şehirlerin ve insan yerleşimlerinin sayısının önemli Sözleşmesi’nin 21. Taraflar Konferansı’nın hemen
ölçüde arttırılması ve Sendai Afet Riskini Azaltma sonrasında, tam bir yıl sonra, 17–20 Ekim 2016
Çerçeve Eylem Planı 2015-2030 doğrultusunda tarihleri arasında, Ekvator’un başkenti Kito’da
bütüncül bir afet risk yönetiminin her düzeyde Habitat III Konferansı düzenlenmiştir. BM Konut ve
geliştirilmesi ve uygulanması ile gelişmişlik düzeyi Sürdürülebilir Kentsel Gelişme Konferansı (The 3rd
düşük ülkelerin finansal ve teknik yardım aracılığıyla United Nations Conference on Housing and
yerel malzemeler kullanarak sürdürülebilir ve Sustainable Urban Development) olarak da bilinen
dayanıklı binalar inşa etmelerinin desteklenmesi Habitat III, Paris İklim Anlaşması’nın kabulünün
hedeflenmiştir (United Nations, 2017c). etkilerinin sürdüğü bir dönemde gerçekleşmiş ve
anlaşma söyleminin yansıtıldığı bir konferans
Bu Zirve’de benimsenen 13. Sürdürülebilir Kalkınma olmuştur. Habitat III, Paris İklim Anlaşması’nda
Hedefi; “İklim değişikliği ve etkileri ile mücadele için alınan kararların uygulamaya aktarılmasının
acil olarak adım atmak”tır (United Nations, 2017b). sağlanması açısından önem taşımakta ve belirleyici
Bu bağlamda; iklimle ilgili tehlikelere ve doğal bir rol oynamaktadır. Sürdürülebilir kalkınmanın itici
afetlere karşı dayanıklılığın ve uyum kapasitesinin gücü olan kentlerde yeni küresel kalkınma ve
bütün ülkelerde güçlendirilmesi; iklim değişikliğiyle iklim değişikliği hedeflerinin uygulanmasını
ilgili önlemlerin ulusal politikalara, stratejilere ve şekillendirmede bu konferans bir fırsat sunmaktadır
planlara entegre edilmesi; iklim değişikliği azaltım (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2017). Taraf
ve uyum çalışmaları ve erken uyarı konularında devletler, sera gazı emisyonlarını azaltarak iklim
eğitimin, farkındalık yaratmanın ve insani ve değişikliğine karşı harekete geçme yükümlülüğünü
kurumsal kapasitenin geliştirilmesi; BM İklim kabul ederken, yerel yönetimlerin toplumun tüm
Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne taraf olan aktörleriyle birlikte hareket etmesi gerektiğinin ve
gelişmiş ülkeler tarafından üstlenilen, anlamlı bu yönde siyasi kararlılığın önemine dikkat
azaltım eylemleri ve uygulamada şeffaflık çekmişlerdir (United Nations, 2017a).
bağlamında, gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçlarını
ele almak için 2020 yılına kadar yıllık 100 milyar
ABD Doları’nın ortaklaşa seferber edilmesi
taahhüdünün uygulanması ve Yeşil İklim Fonu’nun
23
24
Önceki Habitat I (Vancouver, 1976) ve II (İstanbul, uygulanması, erken uyarı sistemleri, iş sürekliliği
1996) konferanslarından farklı olarak, yerel ve planları ve kritik önemdeki altyapı için acil durum
bölgesel yönetimlerin yer aldığı ve öne çıktığı planlamasının dikkate alınması kararlaştırılmıştır.
Habitat III’e, BM’ye üye 167 ülkeden yaklaşık 36 bin Ayrıca yükselen deniz seviyeleri, seller, tsunamiler,
kişi katılmıştır. Habitat I’de yerel ve bölgesel depremler ve diğer doğal afetlere (depremler, aşırı
yönetimler katılamazken, Habitat II’de izinli hava olayları, toz ve kum fırtınaları, sıcak dalgalar, su
katılabilmişlerdir (ICLEI, 2016). Buna karşılık, Habitat kıtlığı, kuraklıklar, su ve hava kirliliği, salgın
III’e 40’tan fazla ülkeden, 59 belediye başkanı ve hastalıklar) karşı en etkili biçimde koruma sağlamak
başkan yardımcısı dahil, 120’den fazla yerel lider amacıyla düşük riskli bölgelere gelecekteki kentsel
katılmıştır (ICLEI, 2017). Bunun temel nedeninin, 21. gelişim çalışmaları ve genişlemelerde öncelik
yüzyılın başına dek iklim değişikliği ile ilgili yerel verilmesi gerektiği belirtilmektedir. Ek olarak, risk
düzeyde yürütülen politikalara yerel yönetimlerin transferi mekanizmaları da dahil olmak üzere
dahil edilmemesi olduğu söylenebilir; ancak sermaye maliyetini azaltmak için gereken ve özel
sonrasında bu algının mevcut sorunun yerel sektörü ve haneleri kentsel dayanıklılık
düzeydeki büyük etkileriyle birlikte değiştiği programlarına ve dayanıklılığı arttırmaya yönelik
görülmektedir. çabalara katılmaya teşvik edecek tedbirleri hayata
geçirmek amacıyla fonların – Yeşil İklim Fonu,
Konferans sonunda kabul edilen Yeni Kent Küresel Çevre Fonu, Uyum Fonu ve İklim Yatırımı
Gündemi – Herkes için Sürdürülebilir Kentler ve Fonları – ile ulusal ve uluslararası kurumlar ile
İnsan Yerleşimleri için Kito Bildirgesi’nde (New işbirliklerinin gerekliliğinden bahsedilmektedir.
Urban Agenda – Quito Declaration on Sustainable (United Nations General Assembly, 2017; T.C.
Cities and Human Settlements for All); kentlerin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2016).
sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi için iklim
değişikliğine karşı dirençli altyapının inşa edilmesi 3.2. Yerel Yönetimlerin Uluslararası
gerekliliği vurgulanmıştır. Bu bakımdan söz konusu
Düzeyde İklim Değişikliğiyle
belge, küresel, bölgesel, ulusal, ulus-altı ve yerel
düzeylerde sürdürülebilir kalkınmayı entegre Mücadelede İşbirliğine Dönük Ortak
etmede ilk adım olarak görülmektedir. Kentlerdeki Girişim ve Platformları
iklim değişikliğiyle ilgili eylemlerin
yaygınlaştırılmasını hedefleyen bu bildirge, esasen
Kentsel karbon emisyonu azaltımına ve iklim
Paris İklim Değişikliği Anlaşması ile birlikte
değişikliğinin etkilerine karşı kentlerinin uyumunu
düşünülmelidir. Kentlerin ve diğer yerleşim
sağlama amacına yönelik olarak kentli yönetimlerin
alanlarının sürdürülebilirlik bakımından kapsayıcı,
uluslararası ölçekte bazı oluşumlar içinde yer
güvenli, ekolojik nitelikli ve dayanıklı hale
aldıkları ve ortak platformlar içinde birlikte hareket
getirilmesi ve teşvik edilmesi yönünde kararlar
ettikleri görülmektedir. Bu ağlar, kentlerin ulus ötesi
alınmıştır. Bu bağlamda benimsenen temel
iklim değişikliği politikaları üzerindeki etkilerini
ilkelerden biri; kentlerdeki altyapının olumsuz
daha görünür hale getirerek, bu konuda kilit
fiziksel, ekonomik ve toplumsal etkilere ve baskıya
mekanizmalar olarak hareket etmektedir (Broto,
karşı dayanıklılığının arttırılması ve kentlerin çevre
2017: 2). Küresel boyutta başta “Uluslararası
üzerinde önemli olumsuz etkilerinden biri olan iklim
Sürdürülebilir Kentler Birliği” olmak üzere, “Büyük
değişikliğinin etkilerine uyum sağlama ve bu etkiyi
Kentler İklim Liderlik Grubu”, “Belediye Başkanları
azaltma olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede uygun
Küresel İklim ve Enerji Sözleşmesi” ve “İklim
arazi kullanımı ve kentsel planlama, imar kurallarının
Değişikliğiyle Mücadeleye Yönelik Devlet Dışı
25
Aktörler Platformu” bu mücadelede uluslararası değişikliğine uyumlu, kent ulaşımının sürdürülebilir

düzeyde en çok öne çıkan ağlardır. olduğu, biyolojik çeşitliliğin korunduğu, kaynak
etkinliğinin sağlandığı, üretken kentlerin
3.2.1. Uluslararası Sürdürülebilir Kentler yaratılmasında ICLEI yardımcı olmaktadır.
Birliği
Kâr amacı gütmeyen hükümet dışı kuruluş olan
ICLEI, 43 ülkenin 200’den fazla yerel yönetiminin bir
Bu Birlik (ICLEI - Local Governments for
araya geldiği New York’taki Sürdürülebilir Bir
Sustainability), dünya kentli nüfusunun %25’inden
Gelecek için Yerel Yönetimler Kongresi’nde (The
fazlasının yaşamını sürdürdüğü 1.700’den fazla kent,
World Congress of Local Governments for a
kasaba ve bölge yönetiminden oluşan küresel bir
Sustainable Future) 1990 yılında kurulmuştur (ICLEI
ağ olup, yerel yönetimlere yerel düzeyde
- Local Governments for Sustainability, 2018a).
sürdürülebilirlik hedeflerini başarmaları için
Bugün merkezi Bonn’da olan bu Birliğe Türkiye’den
kapasite oluşturma, bilgi paylaşma ve yerel
katılan son yerel yönetim, Eskişehir Tepebaşı
yönetimi destekleme biçiminde teknik
Belediyesi’dir (REMOURBAN, 2018). Böylece,
danışmanlığın yanı sıra, eğitim, bilgi hizmeti ve
Türkiye’den üye olan belediye sayısı 7’ye
paylaşımı sağlayarak destek olmaktadır. Böylelikle,
yükselmiştir. Diğer belediyeler ise; Gaziantep
uluslararası performansa dayalı, sonuç odaklı
Büyükşehir Belediyesi (Gaziantep), Kadıköy
kampanyalar ve programlar aracılığıyla küresel bir
ağ olarak ICLEI (International Council for Local Belediyesi (İstanbul), Kartal Belediyesi (İstanbul),
Konya Büyükşehir Belediyesi (Konya), Seferihisar
Environmenta Initiatives / Uluslararası Yerel
Belediyesi (İzmir) ve Şişli Belediyesi’dir (İstanbul).
Çevre Girişimleri Konseyi), sürdürülebilirliğin
sağlanabilmesi için yerel eylemleri Son yıllardaki üye sayısının hızla artışı, esasen iklim
değişikliğiyle mücadele etmede yerel düzeydeki
desteklemektedir. Çağdaş çevre yönetiminin
istekliliği açıkça ortaya koymaktadır.
Bütünleşik ve Entegre Çevre Yönetimi ilkeleri
doğrultusunda yeşil ekonomiye dayalı akıllı
altyapıları olan sürdürülebilir, düşük karbonlu, iklim
Şekil 1. ICLEI Kentleri (ICLEI - Local Governments for Sustainability, 2018ç)
26
ICLEI, her üç yılda bir düzenlediği toplantının Planı’nda (2018-2021) yer almaktadır. Bu Eylem
sonuncusunu (ICLEI Dünya Kongresi, ICLEI World Planı’nda; 2018 yılının Haziran ayı itibariyle 3572
Congress 2018), 19-22 Haziran 2018 tarihlerinde kent ve bölgenin yer aldığı 130 adet belirli eylem ve
Kanada’nın ikinci büyük kenti olan Monreal’de girişimlere başlanacağı taahhüt edilmektedir (ICLEI
yapmıştır. Bu Kongre sonrasında kabul edilen - Local Governments for Sustainability, 2018c).
belgeler – Monreal Mutabakatı ve Stratejik Vizyonu
(ICLEI Montréal Commitment and Strategic Vision) 3.2.2. Büyük Kentler İklim Liderlik Grubu
ve ICLEI Monreal Eylem Planı – ise, yerel
yönetimlerin kentlerde sürdürülebilir kalkınma İstanbul’un da aralarında bulunduğu Büyük Kentler
anlayışı doğrultusunda kentlerin değişen iklimle İklim Liderlik Grubu (The Large Cities Climate
mücadelesinde önemli rehberlik sağlayacak strateji Leadership Group) ise, iklim değişikliğiyle
ve politikaları kapsamakta ve ICLEI ağının dünya mücadele etmeyi taahhüt eden dünyanın mega
çapında sürdürülebilir kentsel gelişmeyi nasıl kentlerinden oluşan bir ağdır. 600 milyondan fazla
ilerleteceği konusundaki yeni vizyonunu ana insanın yaşadığı ve dünya ekonomisinin dörtte
hatlarıyla açıklamaktadır. Bu belgelerden ilki olan birinden fazlasını temsil eden 100’e yakın
Monreal Mutabakatı ve Stratejik Vizyonu’nda; 2024 megakent, bu ağa üyedir. Bu kentler için Tablo 4’e
yılına kadar düşük emisyonlu, doğa temelli, bakınız. C40 Kentleri olarak da bilinen bu oluşum,
döngüsel, esnek ve eşitlikçi ve insan merkezli 2006 yılından bu yana büyük kentlerin sera gazı
kalkınmaya dayalı bir değişime yönelik birbiriyle emisyonlarını azaltmasına yardımcı olan Clinton
bağlantılı beş yol izleneceği yerel yönetimler İklim Girişimi (The Clinton Climate Initiative) ile
tarafından taahhüt edilmiştir. Buna göre, düşük uyumlu bir ortaklık içinde hareket etmektedir.
emisyonlu bir kalkınmanın gerçekleştirilmesi amacı Üyelerine, tıpkı ICLEI gibi, teknik yardım ve bilgi
doğrultusunda; kentlerde gürültünün yanı sıra, hizmeti sağlamaktadır. Bu çerçevede ICLEI’nin yanı
ısıtma, soğutma, aydınlatma ve gıda sistemlerinden sıra, Bloomberg Philanthropies, Dünya Bankası,
yayılan çevreye zararlı tüm kirleticilerin ve Karbon Beyan Projesi (The Carbon Disclosure
emisyonların (özellikle ulaşım, atık ve inşaat Project, CDP) ve Arup ile de ortak girişimler
sektörlerinde) önemli ölçüde azaltılması yönünde yürütmektedir (C40 Cities, 2017a).
yerel yönetimler taahhütte bulunmuştur. 2015 Paris
İklim Anlaşması’nda kabul edilen küresel ısınma
artışının 2°C’nin altında tutulması hedefinin
benimsendiği, bu belgede açıkça dile getirilmiştir.
Elbette bu süreçte yenilenebilir enerji kullanımına
bütünüyle geçilmesi konusunda tamamıyla fikir
birliğinde olduklarını belirtmişlerdir. Bu doğrultuda,
sürdürülebilir yük ve yolcu taşımacılığının teşvikinin
yanı sıra, temiz yakıt politikalarının ve yenilenebilir
enerjilerin mümkün olduğu yerlerde elektrikli
araçlara ve ayrıca insan merkezli çözümlerin bir
parçası olarak yürüyüş, bisiklet, toplu taşıma ve
paylaşımlı hareketliliğe öncelik verileceği taahhüt
edilmiştir (ICLEI - Local Governments for
Sustainability, 2018b: 9). Bu çerçevede belirlenen
proje, ortaklık ve girişimler ise, ICLEI Monreal Eylem
27
28
Tablo 4. C40 Kentleri (C40 Cities, 2018a)

Bölge Ülke Kent Bölge Ülke Kent
Abidjan Cote d’lvoire Arjantin Buenos Aires
Etiyopya Adis Ababa Curitiba
Gana Akra Rio de Janeiro
Brezilya
Nijerya Lagos Sao Paulo
Senegal Dakar Salvador
Cape Town Şili Santiago
Afrika Latin Amerika
Durban Bogota
Güney Afrika Kolombiya
Johannesburg Medellin
Tshwane Ekvador Kito
Guadalajara
Meksiko
Tanzanya Dar es Salaam Mexico City
Peru Lima
Beijing Monreal
Chengdu Kanada Toronto
Dalian Vancouver
Fuzhou Austin
Guangzhou Boston
Nanjing Chicago
Qingdao Houston
Orta Doğu Asya Çin Shanghai Kuzey Amerika Los Angeles
Shenzhen New Orleans
ABD
Wuhan New York City
Hong Kong Philadelphia
Portland
San Francisco
Zhenjiang
Seattle
Washington
Yeni Zelanda Auckland Ürdün Amman
Tayland Bangkok Bengaluru
Hanoi Chennai
Vietnam Hindistan
Ho Chi Minh City Jaipur
Endonezya Jakarta Kalküta
Malezya Kuala Lumpur Bangladeş Daka
Birleşik Arap
Melbourne Dubai
Doğu, Avustralya Emirlikleri
Güneydoğu Sydney Güney ve Batı
Asya ve Filipinler Quezon City Asya
Okyanusya Güney Kore Seul
Singapore Singapore
Tokyo Pakistan Karaçi
Japonya
Yokohama
29
Bölge Ülke Kent Bölge Ülke Kent

Danimarka Copenhagen Geçici olarak üyelikleri aktif olmayan ülkeler
Fransa Paris Mısır Kahire
Almanya Berlin Venezuela Karakas
Yunanistan Atina Güney Kore Changwon
Venice Yeni Delhi
Hindistan
İtalya Roma Mumbayi
Milano Almanya Heidelberg
Amsterdam Kenya Nairobi
Hollanda
Rotterdam
Avrupa Norveç Oslo
Polonya Varşova
Rusya Moskova
İspanya Barselona
İsveç Stokholm Toplam: 99 ülke
İspanya Madrid Genel Toplam: 106 ülke
İsviçre Basel
Türkiye İstanbul
Birleşik Krallık Londra
İsrail Tel Aviv-Yafo
C40 Kentleri, megakentlerin enerji verimliliği, finans eylemlere katılmalarına yardımcı olmaktadır (C40
ve ekonomik kalkınma, ölçüm ve planlama, Cities, 2018b).
sürdürülebilir topluluklar, ulaşım, katı atık yönetimi,
su ve adaptasyon gibi yedi temel alanda birlikte Bu çerçevede, C40 Kentlerinin sürdürülebilirlik
çalışmaları için fırsatlar sunmakta ve sera gazı ölçümlerine yönelik geliştirdiği uygulanabilir bir
emisyonlarını ve iklim risklerini azaltan kentsel Program yürütülmektedir. Buna göre, İklim Pozitif
eylemlere yönlendirmektedir. Bu sayede bu mega Gelişim Programı (“The Climate Positive
kentler, sera gazı emisyonlarını ve iklim risklerini Development Programme” ya da “Climate +
azaltmaya yönelik iklim eylemlerini; daha düşük Development Programme”), Clinton İklim Girişimi
maliyetle, fakat daha etkili ve hızlı (Clinton Climate Initiative) ile ABD Yeşil Bina
gerçekleştirebilmektedirler (C40 Cities, 2018a). Konseyi’nin (U.S. Green Building Council)
Bunun için C40 Kentleri, azaltım, uyum ve en yüksek ortaklığında 2009 yılının Mayıs ayında başlatılmıştır.
önceliğe sahip olan sürdürülebilirlik konularını Emisyonları azaltan ve karbon-pozitif (carbon-
kapsayan 17 ağdan oluşmaktadır. Bu ağlarla, positive) binaları ve toplulukları teşvik eden bir dizi
kentlerde iklim eylemlerinin yaygınlaştırılması, davranış ve faaliyeti içeren bu Program, dünyanın
iyileştirilmesi ve hızlandırılması mümkün olmaktadır. dört bir yanında belirlenen kentlerde “İklim Pozitif”—
Bu ağlar aracılığıyla, aynı zamanda dünyanın dört ya da “net karbon negatif”—sonuçlarına erişmek için
bir tarafından kentlerin yerel yöneticileri, iklimle çaba gösteren öncü nitelikli bölge-ölçekli yeni inşa
ilgili verdikleri mücadeleler hakkında karşılıklı ve yenilenme projelerini bir araya getirmektedir.
etkileşim halinde birbirlerine haber vermekte ve C40 kentlerinin Sürdürülebilir Topluluklar
bilgi edinmektedirler. İlaveten, C40 ağları kentlerin Girişimi’nin bir parçası olarak, büyük ölçekli kentsel
teknik uzmanlarla işbirliği yapmasına ve birlikte topluluklar için bir model oluşturmayı ve çevresel
çalışan kentlerin gücünü gösteren kolektif açıdan sürdürülebilir, iklim değişikliğine uyum
gösterebilen ve ekonomik olarak uygun yollarla
30
büyümeye çalışan kentler için kentsel laboratuvarlar aşamalarında olmakla birlikte, yüksek yoğunluklar,
olarak hizmet veren projeleri desteklemeyi yüksek verimli binalar, karma-kullanımlı
amaçlamaktadır. Rekabete dayalı bir başvuru bölgelendirme ve ulaşım erişilebilirliği gibi temel
süreciyle başlayan bu Program, Şekil 2’de özellikleri paylaşmaktadır. Kamu ve özel sektör ile
görüldüğü üzere, şu anda bir milyondan fazla birlikte çalışan bu projeler, yerel çevre koşullarını
insanın emisyon etkisini toplu olarak azaltacak 18 iyileştiren, istihdam yaratan ve yerel yaşam kalitesini
proje ile uygulanmaktadır. Bu projelerin arttıran, holistik planlama ve kalkınma için önemli
yürütüldüğü kentler, yerel olarak uygulama sürecini işbirliklerinin kurulmasına yardımcı olmaktadır (C40
desteklemekte ve C40 İklim Pozitif Ağı’na katılım Cities, 2018c; European Commission, 2018: 21;
yoluyla küresel olarak en iyi uygulamaları Climate +, 2009; Lorinc, 2009; USGBC Update,
paylaşmaktadırlar. Projeler, farklı gelişim 2009).
Şekil 2. İklim Pozitif Kentleri (C40 Cities, 2018c)
3.2.3. Belediye Başkanları Küresel İklim ve İklim ve Enerji Sözleşmesi (Global Covenant of
Enerji Sözleşmesi Mayors for Climate & Energy) yürürlüğe girmiştir. Bu
sözleşme, iklim değişikliği üzerinde çalışan iki
başlıca kent girişimini, 2014 yılında faaliyete geçen
Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler (United Cities
Belediye Başkanları İklim Sözleşmesi (Compact of
and Local Governments, UCLG), United Nations
Mayors) ve 2008 yılında faaliyete geçen AB
(UN/Birleşmiş Milletler) Habitat, Avrupa Komisyonu,
AB Bölgeler Komitesi, İklim İttifakı (Climate Belediye Başkanları Sözleşmesi’ni (Covenant of
Mayors) bir araya getirerek tek bir küresel koalisyon
Alliance), Avrupa Belediyeler ve Bölgeler Konseyi
(Council of European Municipalities and Regions) oluşturmaktadır. Uluslararası uygulamalarla uyumlu
Eurocities ve Enerji Kentleri (Energy Cities) ile ve yeni standardize edilmiş bir ölçüm sisteminin
kullanıldığı bu iklim sözleşmesi, sera gazı emisyonu
birlikte, bu iki girişimin – ICLEI ve C40 – ortak
çalışmaları sonucunda Belediye Başkanları Küresel azaltımını kamuoyuna taahhüt eden belediye
başkanları ve diğer kent yöneticilerinin imzaladığı
31
bir mutabakattır. 22 Haziran 2016 tarihli bu enerji kullanan katı atık yönetimi programlarına
sözleşmeye imza koyan 7.441 kent, 2030 yılına geçiş ve gazı depolayarak geri kazanımla, ayrıca bir
kadar en az %40’a kadar CO2 emisyonlarını emisyon envanteri oluşturarak ve iklim değişikliği ile
azaltmayı ve iklim değişikliğine uyum için entegre mücadele etmek için etkin bir eylem planı
bir yaklaşım benimsemeyi taahhüt etmektedirler. Bu geliştirerek programlar kurmayı taahhüt etmiştir
kentler, herkes için sürdürülebilir ve düşük maliyetli (Mayors Climate Protection Center, 2017; Engel &
enerji sağlayan, karbonsuz ve dirençli bölgeler Orbach, 2008: 122-123). Bu amaçla sözleşmeye
sağlamak için uzun vadeli bir vizyonu imza koyan bu kentler, aynı zamanda izleme
paylaşmaktadırlar. Bu kentler, sera gazı süreçlerine tabi olan İklim ve Enerji Eylem Planları
emisyonlarını azaltmak amacıyla enerji tasarruflu hazırlamaktadırlar. Dünyanın en kapsamlı kentsel
aydınlatma tesisatı kurarak, enerji tasarruflu iklim ve enerji insiyatifi olan bu sözleşme, Avrupa
tasarımları içeren bina kodlarını geliştirip Komisyonu tarafından finanse edilmektedir (The
uygulayarak, toplu taşımacılık, araç ve bisiklet Global Covenant of Mayors for Climate and Energy,
kullanma programlarına yatırım yaparak ve daha az 2017a).
Şekil 3. Belediye Başkanları Küresel İklim ve Enerji Sözleşmesi’ni imzalayan kentleri (Covenant of Mayors for
Climate & Energy, 2018)
32
3.2.4. İklim Değişikliğiyle Mücadeleye § Piyasa değeri 2 trilyon ABD Doları’na yakın
Yönelik Devlet Dışı Aktörler olan dünyanın en büyük 20 büyük
Platformu bankasından 15’i, iklim eylemini
gerçekleştirmiş
Paris İklim Anlaşması’nın kabul edildiği 21. Taraflar § 194 şirket ve yatırımcı, bilime dayalı sera gazı
azaltma hedeflerini benimsemeyi taahhüt
Konferansı’nın sonucunda resmi bir portal haline
etmiş;
gelen İklim Değişikliğiyle Mücadeleye Yönelik
Devlet Dışı Aktörler Platformu (Non-State Actor § 800’den fazla şirket ve bölge karbon
Zone for Climate Action, NAZCA), iş dünyasının fiyatlandırmayı (carbon price) kullanmayı
iklim değişikliğiyle mücadele sürecindeki rolünün taahhüt etmiş
yansıtıldığı küresel bir platform olarak § 118 yatırımcı, portföylerindeki emisyonları
görülmektedir. Yerel yönetimlerin ve sivil toplum ölçmeyi taahhüt etmekte
kuruluşlarının yanı sıra, yatırımcıları ve şirketleri bir § 400’den fazla şirket, kent, bölge ve yatırımcı,
araya getiren (5.649 paydaş) bu platform, emisyon uzun vadeli iklim eylemini üstlenmeyi taahhüt
azaltımına yönelik açıklanan hedeflerin ve çabaların etmiş
takip edilmesi ve kayıt altına alınması amacıyla § Asya kıtasında 600’den fazla şirket, kent, bölge
oluşturulmuştur. NAZCA, 2014 yılında Lima-Paris ve yatırımcı, 2020 yılı için harekete geçmeyi
Eylem Gündemi (LPAA) ile birlikte COP20 Peru taahhüt etmiş
Başkanlığı tarafından başlatılmıştır (Global Climate § Latin Amerika ve Karayipler'deki 300'den fazla
Action, 2017b). Bu bağlamda 2.138 şirket iklim şirket, kent, bölge ve yatırımcı, iklim eylemini
değişikliğiyle mücadeleye yönelik bir taahhüt ortaya taahhüt etmekte
koyarken; bunlardan 105’i emisyon azaltımına § 4000’den fazla şirket, kent, bölge ve yatırımcı,
yönelik bir hedef belirlemiş, 49’u ise enerji sera gazı emisyon azaltma hedeflerini
gereksinmesinin tamamını yenilenebilir belirlemeyi taahhüt etmiş
kaynaklardan karşılayacağını açıklamıştır § Kuzey Amerika’daki 100’den fazla kent ve
(Numanoğlu & Sabuncu, 2016: 33). Bunun için bölge, 2020 yılı ve sonrasına yönelik emisyon
ayrıca şimdiye kadar 32.5 trilyon ABD Doları azaltma hedefleri belirlemiş
tutarında bir gelir şirketlerden toplanmıştır (Global § 73 şirket, yatırımcı ve bölge, 2030 yılına kadar
Climate Action, 2017a). Bu nedenle NAZCA, dünya çapında orman kaybını sona erdirmeyi
şirketlerin, kentlerin, ulus altı yapıların, bölgelerin, taahhüt etmiştir (Global Climate Action, 2018).
yatırımcıların ve sivil toplum kuruluşlarının iklim
eylemine yönelik taahhütlerini içermektedir. Bu Bu amaçla, NAZCA, başlattığı Karbon Beyan Projesi
kapsamda ayrıca; (Carbon Disclosure Project, CDP) ile üye kentlerin
sera gazı emisyonlarını yönetme, binalarının
§ Karbon emisyonlarının azaltılması dayanıklılığını arttırma ve kendilerini iklim
(decarbonization) için 20 yatırımcı, 600 milyar değişikliğinin olumsuz etkilerinden koruma gibi
ABD Doları tutarında bir varlığı taahhüt etmiş amaçlarla yıllık bazda çevresel verilerini
§ 180 ülkeden yapılan katkıyla 70’ten fazla ortak kaydetmektedir. Küresel ölçekte 533 kent her yıl
girişim oluşturulmuş CDP’ye iklimle ilişkili faaliyetlerini rapor etmiştir
§ 1500’den fazla şirket, kent, bölge ve yatırımcı, (CDP Driving Sustainable Economies, 2017). 2015
2020 öncesi eylemi gerçekleştirmeyi taahhüt Paris İklim Anlaşması’ndan bu yana özellikle iklim
etmiş değişikliğinin olumsuz etkilerinden en çok etkilenen
kentler başta olmak üzere, söz konusu çalışmalara
33
giderek artan oranda katılım sağlanmakta ve sera sağlayabilmek ve dayanıklılığını arttırabilmek

gazı emisyonu envanteri kentler tarafından amacıyla sürekli planlar geliştirmekte, yeni
tutulmaktadır. 2016 yılına ilişkin küresel raporunda politikalar ve stratejiler belirlemektedir. 1990’lı
ise, toplam küresel sera gazı emisyonlarının yıllardan bu yana bu kentin ortalama yıllık sıcaklığı
%12’sini temsil eden 1.089 şirketin emisyon verileri 4.4 derece ve yağış miktarı 7.7 mm artmıştır. Deniz
bulunmaktadır. Bu proje aracılığıyla mevcut eldeki seviyesi ise, yaklaşık 34 cm yükselerek, kasırgalara
iklim verileriyle kayda değer bir miktara ulaşılmıştır karşı mevcut altyapısıyla kendini savunamaz hale
(CDP Türkiye, 2017). gelmiştir. Bu bakımdan 2012 yılında meydana gelen
Sandy Kasırgası, bu mücadelede önemli bir mihenk
3.3. İklim Değişikliğine Dayanıklı Ulusal taşı olabilir. Atlantik Okyanusu’nda oluşan bu
kasırga, ülke tarihinde kayıtlara geçen en ölümcül
Uyum Stratejileri Bağlamında
ve yıkıcı kasırgalardan biri olmuştur. Florida’dan
Geliştirilen İyi ve Başarılı Uygulama Maine’ye ve batısında Appalachian Dağları’ndan
Örnekleri Michigan’a ve Wisconsin’e kadar tüm doğu
kıyılarında olmak üzere toplam 24 eyalet bu
durumdan etkilenirken, özellikle New Jersey ve
Kentlerdeki nüfusun hızla artmasıyla birlikte
New York’ta ciddi hasara yol açmış ve yüzlerce
çevresel değerlerin korunması, hizmet kalitesinin
insanın ölümüne neden olmuştur. Fırtına dalgaları
iyileştirilmesi ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi
New York’ta caddeleri, tünelleri ve metro hatlarını
amacıyla kentsel sürdürülebilirliğin planlanması,
etkilemiş, kentte ve çevresinde elektrik kesintilerine
bugün tüm ülkelerin en önemli sorunlarından
yol açmıştır. Yaklaşık 50 milyar ABD Doları’nın
biridir. Bu bağlamda, enerji etkin, iklim
üzerinde çok büyük maddi kayıplara neden
değişikliğine uyum sağlama ve iklim değişikliğinin
olmuştur. Bu yüzyıl boyunca New York’un ikliminde
etkisini azaltma politikalarını başarılı bir biçimde
çok daha büyük değişimlerin yaşanabileceği
uygulayan örnek kentler arasında New York ve
varsayılmaktadır.
Copenhagen gibi kentler bulunmaktadır. Elbette,
bu sorunla mücadele etmede bu kentlerin
Ancak özellikle New York eski belediye başkanı
gayretleri yeterli olmayacaktır, ancak yaşam
Michael Bloomberg döneminde (2002-2013) ve
alanlarının korunması ve sürdürülebilirliği
sonrasında bu kent, iklim değişikliğiyle mücadelede
bakımından bu girişimler değerlidir. Bu çalışmada
ve kentin sürdürülebilir bir şekilde planlanmasında
ele alınan kentler, Türkiye’deki kentlerin iklimle
lider bir kent ve itici bir güç olmasıyla öne
mücadelesinde farklı yönleriyle örnek
çıkmaktadır. 2002 yılından bu yana, New York, iklim
oluşturabilecek kentlerdir.
değişikliğiyle mücadele etmektedir. Sürdürülebilir
bir kent planı olarak ortaya çıkan PlanNYC (New
3.3.1. Bloomberg’in New York Rüyası,
York City/New York Şehri) çerçevesinde 2030 yılına
Mücadelesi ve Başarısı
kadar kentin emisyon seviyesini %30’un aşağısında
indirecek yerel nitelikli birçok girişim başlatılmıştır.
ABD’nin kuzeydoğusunda yer alan New York,
Bu yönde Bloomberg yönetimi, Daha Yeşil, Daha
bugün iklim değişikliğinin etkilerinin büyük ölçüde
Büyük Yapılar Planı (The Greener, Greater Buildings
hissedildiği; özellikle ekonomik altyapılarının zarar
Plan), Temiz Isı Programı (The Clean Heat Program)
gördüğü şiddetli hava olaylarının daha sık ve yoğun
ve İklim Dayanıklılığı Girişimleri (The Climate
bir şekilde yaşandığı bir kent olarak ortaya
Resilience Initiatives) gibi 132 yenilikçi girişim
çıkmaktadır. Sıklaşan yağışlar, yükselen deniz
gerçekleştirmektedir. Geçmişe oranla New York, bu
seviyesi ve artan sıcaklar karşısında bu kent, uyumu
34
girişimlerle daha enerji etkin olurken, azaltım ve hizmetlerinde yaklaşık 3.500 yeni iş yaratacak 8,5
uyum hedefleriyle bağlantılı olarak altyapı milyar ABD Doları tutarında bir enerji maliyeti
yatırımlarını gerçekleştirmiştir. Örneğin, sadece tasarrufuna imkan verecektir. Bu kararlılıklarını aynı
Daha Yeşil, Daha Büyük Yapılar Planı tam anlamıyla yıl yayınlanan 80×50 Roadmap planıyla da
gerçekleştirildiğinde, 2030 yılına kadar %10’dan göstermişlerdir. Bu planda ise, 2050 yılına kadar
daha fazla sera gazı emisyon azaltımının sağlanması kentin emisyonlarını 2005 yılı seviyesine göre %80
beklenmektedir. Çünkü bu kentin karbon oranında azaltmayı hedeflediklerini taahhüt
emisyonlarının yaklaşık %75’i enerjiyi en fazla etmişlerdir. Ayrıca 2015 Paris İklim Anlaşması’nı, her
kullanan yapılardan kaynaklanmakta ve yılda 15 ne kadar federal düzeyde kabul edilmese bile,
milyon ABD Doları tutarında maliyete neden bağlılıklarını teyit eden bir idari kararla kabul
olmaktadır. Temiz Isı Programı ile doğal gaz ve etmişlerdir (Rucker & Johnson, 2017; The NYC
biyodizel dahil en temiz ısı kaynakları kullanılmaya Mayor’s Office of Sustainability, 2017a; Dennis &
başlanmıştır. Serin Çatılar Programı (NYC Clean Epstein, 2017; Rollings, 2017).
Roof Pragram) kentleri serinletmeyi, maliyeti
azaltmayı, enerji kullanımını kesmeyi ve emisyon Üç dönem New York belediye başkanlığı yapan
miktarını düşürmeyi hedeflemektedir. Bir diğer Bloomberg, bu doğrultuda 2017 yılının Haziran
girişim olan Million TreesNYC ile bugüne kadar 750 ayında 200 milyon ABD Doları’ndan daha fazla bir
binden fazla fidan dikilmiştir. Yerel düzeyde en iyi tutar değerinde bir girişim – Bloomberg Amerikan
uygulamaların örnekleri olarak kabul edilen bu gibi Kentleri Girişimi (The Bloomberg American Cities
girişimler, iklim değişikliğinin etkilerine karşı New Initiative) – başlatmıştır. Üç yıllık bir süreyi kapsayan
York’u daha dirençli bir kente dönüştürmektedir. bu girişimin kapsamında; ülkede 30.000 ya da daha
fazla nüfusu olan kentlerin belediye başkanlarına
2013 yılı sonrasında belediye başkanlığı görevi (yöneticilerine) anket uygulayarak, sürdürülebilir
sona ermesine karşın, kentte halen süregelen bu kentleşmeye yönelik sorular sorarak mevcut
örnek uygulamalar, kenti sürdürülebilirlik sorunlar ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu anket
bağlamında dönüştürmeye devam etmektedir. Yeni sonucunda elde edilen bulguların; bu kentlerin
dönemde kentteki eskiyen büyük binaları daha mevcut sorunlarının çözümünde lider rol
enerji etkin yapılara dönüştürmek için bir girişim oynamalarına, kritik öneme sahip politika
(One City, Built to Last: Transforming New York üretmelerine, ilgili mevzuatın yaşama geçirilmesine
City’s Buildings for a Low-Carbon Future) ve yurttaşların güçlendirilmesine yardımcı olacağı
başlatılmıştır. Bu girişimin, 25 bin m ’den daha2
düşünülmektedir (Philanthropy News Digest, 2017).
büyük mevcut bina sahiplerine daha verimli ısıtma Bu doğrultuda, sözü edilen ve aşağıdaki tablolarda
ve soğutma sistemlerine, yalıtıma ve sıcak su detayları verilen ankete katılan her 10 belediye
sağlanmasına yönelik sonraki yıllarda yatırım başkanından 8’inin kentlerinde iklim değişikliği
yapması öngörülmektedir. Bu sayede, New York meselesinin ele alınmasının önemli olduğu
kentinin sera gazı emisyonlarının yaklaşık dörtte konusunda hem fikir oldukları ortaya çıkmıştır.
birini oluşturan 14.500 binaya bu girişimin Ayrıca bu belediye başkanlarına iklim değişikliğiyle
uygulanacağı belirtilmiştir. Bu binaların çoğunun mücadelede kentlerde etkin hareket etmenin
2030 yılına kadar yeni verimlilik hedeflerine uyum önündeki engellerin neler olduğuna ilişkin sorular
sağlamaları, aksi halde bina sahiplerinin cezalarla sorulmuştur. Ilk verilen yanıt, belediye başkanlarının
karşı karşıya kalabilecekleri belirtilmiştir. Bu girişim, değişen iklim gerçeğini ve ivedilikle hareket etme
bina kaynaklı sera gazı emisyonlarında %10’luk bir gereğini kabul ettiklerini açık bir dille beyan
düşüşe ve gelecek on yıl boyunca inşaat ve enerji etmelerine karşın, bu meseleyle ilgili olarak ulusal
35
düzeydeki politik tartışmaların oldukça engelden ve yeterli düzeyde olması gereken kamu
kutuplaştığını vurgulamışlardır. Finansman desteğinden daha önemli olduğu belirtilmiştir
meselesinin ise, iklim değişikliğiyle mücadelede en (Bloomberg Philantrophies, 2018).
büyük sorun olduğunu ve hatta bahsedilen bu siyasi
Tablo 5. Soru: Kentinizde iklim değişikliği meselesinin ele alınmasının önemi nedir? (%) (Bloomberg
Philantrophies, 2018: 6)
Kentler Çok önemli Az önemli Önemsiz
Demokratlar 69 22 3
Cumhuriyetçiler 19 50 25
Orta Batı 46 34 17
Kuzeydoğu 63 21 4
Güney 40 40 12
Batı 42 33 18
Büyük 78 11 0
Orta 44 37 12
Küçük 43 35 15
Toplam 46 34 13
Tablo 6. Soru: Kentinizde iklim değişikliği meselesinin etkili bir biçimde ele alınmasında önündeki engeller
nelerdir? (%) (a.g.e.)
Devlet Federal Özel Proje
Belediyenin Kamu
Kentler politikası politika Finansman sektör faydalarının
kapasitesi desteği
engeli engeli katılımı anlaşılması
Orta Batı 20 37 34 57 3 31 29
Kuzeydoğu 8 21 25 67 0 33 13
Güney 23 25 25 35 0 29 17
Batı 13 18 29 44 4 18 31
Büyük 33 44 33 44 0 11 0
Orta 22 22 32 46 5 20 27
Küçük 14 25 26 48 1 31 24
Toplam 17 25 28 47 2 27 23
36
37
Tablo 7. Soru: Belediyeniz iklim değişikliğiyle nasıl mücadele ediyor? (%) (a.g.e., sy. 7)
Önemli Biraz Çok az
Benimsenen yaklaşım Deneyimsiz
deneyim deneyim deneyim
Sürdürülebilir ulaşım hizmetlerini teşviki (yürüyüş,
37 42 14 0
bisiklete binme, otobüsler)
Düşük karbonlu yeni binaların desteklenmesi 15 21 27 31
Elektrikli araçlara geçilmesi 8 33 28 25
Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi veya temini 24 31 27 12
Yerelde iklim uyumunda kamu-özel ortaklıklarının
15 22 24 33
gerçekleştirilmesi
Düşük karbonlu bölgelerin veya yenilenme projelerinin
8 15 15 55
teşviki
Son olarak ise, belediye başkanlarının kentlerinde seviyesinin yükselmesi, Sierra Nevada Dağları’ndaki
bu meseleyi ele almaya yönelik çeşitli yaklaşımları kar örtüsünün azalması ve artan yangınlar ile sıcak
(sürdürülebilir taşımacılık – yürüyüş, bisiklet, otobüs hava dalgalarından ve seller yaratan şiddetli yağmur
–, düşük karbonlu yeni binaların yapımı ya da fırtınalarından oluşan aşırı ve şiddetli hava olayları,
dönüşümü ve elektrikli araçlara geçiş, yenilenebilir tüm Körfez Bölgesi’nin yaşamını ve ekonomisini
enerjinin geliştirilmesi veya temini, yerelde etkilemektedir. Kentteki en somut örneklerden biri,
iklim uyumunda kamu-özel ortaklıklarının 2013 yılında meydana gelen Rim Yangını’dır.
gerçekleştirilmesi, düşük karbonlu bölgeleri veya Kaliforniya tarihinde üçüncü büyük yangın olan bu
yenilenme projelerini teşvik etme) benimsediklerini yaşanan afette, yaklaşık 250 bin dönüm alan
ya da teşvik ettiklerini; ancak belediye başkanları bu yanmış, yerel yönetimlerin diğer maddi kayıplarının
meseleyi ele alma konusunda ne kadar istekli olsa yanı sıra, kentte 70 milyon ABD Doları’ndan fazla bir
da, çoğu zaman gerekli olan iklim uyum stratejileri zarar oluşmuştur (City and County of San Francisco,
ile ilgili deneyimden yoksun kaldıklarını 2017: 33). En son çalışmalara göre ise, mevcut
söylemişlerdir (Bloomberg Philantrophies, 2018). eğilimler doğrultusunda deniz seviyesinin 2050
yılına kadar 11 cm’den 19 cm’ye ve 2100 yılına
3.3.2. İklim Değişikliğiyle Mücadele Eden İlk kadar 30 cm’den 55 cm’ye kadar yükseleceği
Kentlerden San Francisco varsayılmaktadır. Bu durum, kentteki özellikle San
Francisco Uluslararası Havaalanı’ndaki pistleri, 101.
San Francisco kenti, Belediye Başkanları Küresel Karayolu gibi ana ulaşım arterlerini, kıyı şeritlerini ve
İklim ve Enerji Sözleşmesi’ni kabul edip, yürürlüğe parkları tehdit etmektedir. Başka bir senaryoya
koyan kentlerden biridir. Bu Sözleşme göre, deniz seviyesindeki artış, kentin 62 milyar
doğrultusunda San Francisco, 2050 yılına kadar en ABD Doları tutarında bir altyapı hasarına neden
az %80’e kadar karbon emisyonlarını azaltacağına olabilir. Oysa olası bir 55 cm’lik artışa karşın, sadece
ilişkin taahhütte bulunmuştur (The Global Covenant 5,3 milyar ABD Doları tutarında yapılacak bir
of Mayors for Climate & Energy, 2017b). Esasen bu düzenlemeyle sel tehdidi sorununun üstesinden
kentin iklim değişikliğiyle mücadelesi, daha eskilere gelinebileceği belirtilmektedir (NRDC, 2017). Ayrıca
dayanmaktadır. Bunda ülke güvenliğini de tehdit bu yüzyılın ortalarına kadar San Francisco, ölümle
eden Katrina ve Sandy gibi kasırga ve tusinamilerin sonuçlanan üç ya da dört kez aşırı sıcak dalgalarının
büyük etkisi bulunmaktadır. İlaveten, deniz
38
olumsuz etkilerine maruz kalabilir (San Francisco elde etmiştir. Kentin geri dönüşüm ve
Department of Environment, 2013: 1). kompostlaştırma programlarının başarısı, 1990’lı
yıllar seviyesine kıyasla, depolama alanlarına
Öte yandan San Francisco’nun iklim değişikliğiyle gönderilen atıklardan kaynaklanan sera gazı
mücadelesi, aslında New York kentinden çok daha emisyonlarının neredeyse yarıya düştüğü anlamına
önceleri başlamıştır. İklim değişikliği ve uyum gelmektedir. Kişiye ait araçların emisyonları, 1990’lı
çalışmaları, Altyapı Komisyonu ve Planlama Birimi yıllardan bu yana kentli sakinler daha fazla yolculuk
(The Public Utilities Commission and Planning yaptıkça ve daha uzun mesafelerle çalıştıkça, %4’e
Department) ile işbirliği yapan kentin Çevre Birimi kadar artmıştır. Araç yakıt ekonomisindeki
(The Department of the Environment) tarafından gelişmeler – yirmi yıl önce galon başına 18 milden
denetlenmektedir. San Francisco İklime Uyum 2010 yılında galon başına 25 mil seviyesine kadar –
Çalışma Grubu, Kent İdare Yönetimi (The City olumlu bir eğilim göstermektedir, ancak
Administrators Office), Liman, San Francisco ulaştırmadan kaynaklanan emisyonlarındaki
Uluslararası Havaalanı, Bayındırlık İşleri Birimi (The büyümeyi yavaşlatmaya hizmet etmiştir (San
Department of Public Works) (su, enerji ve Francisco Department of Environment, 2013). Buna
kanalizasyon), Belediye Ulaşım Birliği (The ragmen, San Francisco’nun Belediye Kanunu
Municipal Transportation Association), Halk Sağlığı (Municipal Code), sera gazı emisyonlarında önemli
Birimi (The Department of Public Health) ve Doğa ve düşüşler talep etmektedir: 2017 yılına kadar 1990
Parklar Biriminden (The Department of Recreation seviyelerinin %25'i, 2025 yılına kadar %40 ve 2050
and Parks) gelen temsilcileri içermektedir. Çevre yılına kadar %80 azaltımın gerçekleştirilmesi
Birimi, Belediye Başkanına ve Denetleme Kuruluna öngörülmektedir (Energy.Gov., 2018).
çevresel programlar ve politikalar konusunda da
tavsiyede bulunan Çevre Komisyonu'nun 3.3.3. Copenhagen, Seller Ve İklim Uyum Planı
sorumluluğunda faaliyet göstermektedir.
Komisyon’un yedi üyesi Belediye Başkanı tarafından Dünyanın en sürdürülebilir ve yeşil kentlerinden biri
atanmaktadır (Environment and Energy Division olarak kabul edilen Copenhagen, gerçekte iklim
City of Toronto, 2017: 6-7). Bu eyalet ve federal değişikliğine uyum sağlama üzerine uzun yıllardır
kurulların yanı sıra, kentte yenilikçi programların ve çalışmaktadır. İklim bağlamında mevcut önlemler,
politikaların oluşturulması için konut sakinleri, ağırlıklı olarak daha önce meydana gelen
işletmeler ve toplum kuruluşları bu sürece dahil gelişmelere dayanmaktadır. Bununla birlikte,
olmaktadırlar. iklimdeki son yıllardaki hızlı değişiklikler,
gelecekteki iklim projeksiyonlarına dayalı yeni bir
Bugüne değin, kent yönetimi 1990-2010 arası stratejiyi gerektirmiştir. Bunda 2011 ve 2014
dönemde %14,5 oranında (toplam 5,3 milyon ton) yıllarında yaşanan sel olaylarının milyonlarca
binalardan, ulaşımdan ve atık sektörlerinden dolarlık yarattığı maddi zarar bulunmaktadır.
kaynaklanan emisyonlarda bir azaltım başarmıştır. 2011’de yaşanan sel, kentte 1.04 milyar ABD Doları
San Francisco’daki genel elektrik kullanımı, artan tutarında bir zarara yol açmıştır (Gerdes, 2012; The
kentli nüfusuyla birlikte, 1990 ile 2010 yılları Local, 2017). Hükümetlerarası İklim Değişikliği
arasında %11 oranında artmasına rağmen, şebeke Paneli’nin (Intergovernmental Panel on Climate
elektriğinde sera gazı emisyon seviyesinde net bir Change, IPCC) 30 ya da 40 yıl sonrasına dayalı
düşüş sağlanmıştır. San Francisco, diğer ABD mevcut tahminlerinin artık yetersiz kaldığını ileri
kentleri içinde, 2010 yılında %80 oranla atıkların sürmektedirler. Süregelen projelerin aynı eğilimleri
geri dönüşümünü sağlamada ise ciddi bir başarı gösterdiği belirtilmiştir. Bu bakımdan, kent, kendine
39
yeni bir strateji belirlemiş ve benimsemiştir. Bu istenmektedir (Miljø Metropolen, 2011). Böylelikle
doğrultuda 2011 yılında alınan bir karar ile 2025 yılında yeryüzünün ilk sıfır karbon (carbon
Copenhagen İklim Uyumu Planı (Copenhagen neutral) başkenti olmayı hedeflemektedirler.
Climate Adaptation Plan) kabul edilmiştir.
Bu plan kapsamında Copenhagen’ın St. Kjeld
Bu Plan’da benimsenen stratejiiye dayalı olarak meydanından başlanmıştır. 2012 yılından bu yana
iklimle ilgili herhangi bir sorun ortaya çıkar çıkmaz, başlanan bu projeyle, söz konusu mahalle iklim
yeni bilgiyi geliştirilen teknolojiyle acilen değişikliğine duyarlı alan haline getirilmesi ve
birleştirerek, belirsizliklerle mücadele edebilen bir yaratıcı ve etkin çözümlerin üretilmesi yönünde
esneklik mekanizması benimsenmiştir. Buna göre, adımlar atılmaya başlanmıştır. Sonrasında kentin
taşkın durumunda, eğer hasar tehlikesi yüksekse, Tasinge Meydanına ve Bryggervangen’e de
bunun için; setler kurmak, deniz seviyesinden uygulanmıştır. Kentin St. Kjeld meydanında mevcut
yüksek binalar inşa etmek ve kanalizasyonun ve atık yapılı çevrenin %20’sinin yeşil alanlara
suların boşaltımına yönelik kapasiteleri genişletme dönüştürülmesi bir taraftan planlanırken, aynı
eylemlerinin ivedilikle uygulanması gerektiği zamanda yağmur sularının %30’unun kanalizasyona
belirtilmiştir. Hasarı önlemek mümkün değilse, bu erişmeden kullanılması hedeflenmektedir. Bu
kez en aza indirgenmesini, yani yağmur için erken çerçevede; meydandaki asfalt kaplı yollar, yer yer
uyarı sistemlerinin, su geçirmeyen mahzenlerin çim alanların oluşturulacağı yürüyüş yollarıyla
kurulmasının ve yağmur suyunun depolanabileceği değiştirilmesi ve ayrıca mahalledeki küçük park
alanların kurulmasının önemli olduğu belirtilmiştir. alanları su havzalara dönüştürülerek, çevresindeki
İlaveten, kentin dayanıklılığının arttırılması gerektiği sokaklar ise taşkın ve aşırı fırtına meydana
belirtilmektedir. Sellerle başa çıkılması için geldiğinde kanallara dönüşmesi ve yağmur suyunu
mahzenlerin donanımlı olması ve hazırda meydanlardan limana taşıyacak kanal görevi
pompaların bulunması gibi önlemlerden görmesi planlanmıştır (Klimakvarter.dk, 2015). 105
bahsedilmektedir (Gerdes, 2012). Bu Plan hektarlık bir alanı kapsayan Copenhagen
doğrultusunda yerel yöneticiler kenti korumak Belediyesi’nin bu iddialı projesi ile ayrıca karayolu
amacıyla bir dizi önlemler almışlardır. Acilen kentte trafiğine ayrılan alanın %20’sinin azaltılması
kanalizasyonun yağmur suyundan ayrılması ya da öngörülmüştür (Mezzi, 2015). Bu proje, 2016 yılında
Sürdürülebilir Kentsel Drenaj Sistemi’nin Guangzhou ödülününü almıştır. 2014 yılından
(Sustainable Urban Drainage System, SUDS) itibaren ise, Copenhagen’daki Tasinge meydanı
oluşturulması ya da bir B Planı olarak, zararın dönüştürülmüştür. Bir yandan hareketli ve
yaşanmayacağı ya da az olacağı yerlere fazla rekreasyonel bir kentsel alan yaratılırken, diğer
yağmursularının taşınması gündeme gelmiştir. yandan kentteki taşkın kaynaklı yağmur suyu
Zaten 2017’de yaşanan sel, önceki yıllara göre daha sorununun çözülmesi için yeşil alanlar başarılı bir
az zararla atlatılmıştır (Davies, 2017). Yaşanan bu sel biçimde kullanılmıştır (State of Green, 2018).
olaylarının ardından, kent yönetimi ayrıca asfalt alan
ve parkları iklime uyumlu hale getirme kararı 3.3.4. Siyasi Kararlılığın Arkasından Gelen
almıştır (Cathcart-Keays, 2017). Kentte yeni bir Başarı Ve İklimle Mücadelede
ısıtma sistemi kurarak, geleneksel yöntemlere göre Stockholm Örneği
%70 oranında tasarruf elde etmeyi
amaçlamaktadırlar. Kenti ısı adası etkisinden İklim değişikliğinin olumsuz sonuçlarıyla başarılı bir
korumak için ise, iyi bir planlamayla mevcut yeşil şekilde mücadele eden bir diğer kent, İsveç’in
yapıların korunmasını ve yenilerinin oluşturulması Stockholm kentidir. Stokholm’ün esasen bu
40
başarısının gerisinde, bulunduğu ülkenin siyasi tutarında olduğu belirtilmektedir (Freudenthal,

yönden sahip olduğu kararlılığı bulunmaktadır. 2017). Ayrıca Avrupa’nın en büyük altyapı
Çünkü İsveç, 1997 tarihli Kyoto Protokolü’nü sonraki projelerinden biri olan Stockholm çevre yolu
yıl hemen imzalamış ve 2002 yılında onaylamıştır. (Förbifart Stockholm), kentte halen gelişme
Bu ülkenin bir diğer özelliği, sürdürülebilir aşamasındadır. 3,1 milyar Avro bütçeli inşaat
kalkınmayı gerçekleştirirken, aynı zamanda maliyetiyle dünyanın en uzun karayolu tünellerinden
büyüyebilen ülkelerden biri olmasıdır. Bu ülke hem biri olacağı söylenmektedir (Stockholm – The
Avrupa Birliği (AB), hem de OECD (Organisation Capital of Scandinavia, 2017). 2010 yılında Avrupa
for Economic Co-operation and Development/ Komisyonu’nun ilk “Avrupa Yeşil Başkenti Ödülü”nü
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) üye ülkeleri (European Green Capital Award) alan Stockholm,
içinde en düşük sera gazı emisyonlarına sahip 2050 yılına kadar sıfır karbon kenti olmayı
ülkeler arasında yer almaktadır. 1995 yılından bu hedeflemektedir (C40 Cities, 2017c).
yana ayrıca karbon vergisini uygulamaktadır (The
Swedish Institute, 2017). Bu doğrultuda, C40 Kentlerinin öne çıkan bir üyesi
olarak Stockholm kenti, “Topluluk Ölçekli Sera Gazı
Başkenti Stockholm ise, bu mücadelesine öncelikle Emisyonu Envanterleri için Global Protokolü” (The
eski bir sanayi bölgesi olan Hammarby ile Global Protocol for Community Scale GHG
başlamıştır. Sıfır fosil yakıt emisyonu ile gelişen yeni Inventories) için pilot kentlerden biri olarak bu ağa
bir yerleşim alanına dönüştürülmek istenen bu katkıda bulunmaktadır. Ayrıca bu kentin belediye
alanda akıllı şebekelerden (smart electric grids), başkanı, AB Belediye Başkanları Sözleşmesi’ni
kamu taşımacılığına pek çok sürdürülebilir kent imzalayarak, kentte sera gazı emisyonunu azaltmayı
yönetiminin başarılı araçlarını uygulamalarını ve konuya ilişkin olarak AB’ye düzenli olarak bilgi
yaşama geçirmiştir (The Swedish Institute, 2017). vermeyi taahhüt etmiştir (Jones, 2018: 141-142).
Hammarby Sjöstad (Hammarby Lake City) projesi, İlaveten, 2040 yılına değin tüm kömür, petrol ve
1990’lı yıllarda kentin büyüyen nüfusunun konut ve diğer fosil yakıtları ortadan kaldıracağını belirtmiştir
altyapı gereksinmelerini karşılama amacıyla (Goering, 2017). Zira bu kent, enerji ve karbon
başlatılmıştır. Neredeyse tamamlanan bu projeyle emisyonu, ulaşımı, suyu, hava kalitesi, arazi
yaklaşık 12 bin yerleşim yerinin sağlanması kullanımı ve binaları, atığı, sanitasyonu ve çevresel
hedeflenmiştir (Ország, 2018). Kent genelinde ise, yönetişimi yönünden Avrupa’nın ilk beş yeşil
2030 yılına kadar 140.000 yeni evlerin inşa edilmesi kentinden biri olup, dünyanın en yaşanabilir
planlanmaktadır (Stockholm – The Capital of kentlerinden biridir (Jones, 2018: 142).
Scandinavia, 2017). Bu proje, atık, enerji, su ve
kanalizasyon için çevresel çözümler üretmektedir: 3.3.5. Tropikal Bir Ada (Kent) Devleti Olarak
Terkedilmiş endüstri bölgelerinin dönüşümü, yeşil Singapore Örneği
alanların yaratılması, kamu taşımacılığının ve
carpool’un teşviki, bisiklet yollarının Dünyanın az sayıdaki kent devletlerinden biri olan
yaygınlaştırılması, binalarda çevreye duyarlı Singapore, Asya kıtasının en sürdürülebilir
malzemelerin kullanılması, yenilenebilir enerji kentlerinden biridir. Singapore, 1997 yılında BM
kaynaklarının kullanımı, biyogazın ve atıkların İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ni onaylayan,
yeniden kullanımı, enerji tasarruflu binaların 2006 yılında Kyoto Protokolü’ne katılan ve 2014
yaratılması, drenaj suyunun yeniden kullanılması yılında Kyoto Protokolü’nün ikinci taahhüt
gibi örnekler verilebilir (GlashusEtt, 2017). Projenin döneminde (2012-2020 yılları) Protokol’de yapılan
yaklaşık toplam maliyetinin 4,5 milyar Avro değişiklikleri onaylayan ülkelerden biridir.
41
Singapore, son olarak 2015 Paris İklim Anlaşması’nı İklim-Uyumlu bir Singapore: Sürdürülebilir Bir
21 Eylül 2016 tarihinde New York’ta 30 diğer ülke Gelecek İçin (A Climate-Resilient Singapore: For a
ile birlikte onaylamıştır. Singapore, bugün küresel Sustainable Future) başlıklı ikinci belge ise, bu
karbon emisyonlarının %0,2’sinden azından kentin iklim değişikliğinden nasıl etkilendiğini ve bu
sorumlu olsa da, bu emisyonları azaltmada önemli sorunlarla mücadele etmede tüm yönetimin nasıl
çaba göstermektedir (Ministry of Foreign Affairs bir strateji izlemesi gerektiğini açıklamaktadır
Singapore, 2017). 2016 yılı Çevresel Performans (Ministry of the Environment and Water Resources,
Endeksi’ne (Environmental Performance Index) 2016; NCCS, 2017b).
göre, Singapore 180 ülke içinde 14. sırada yer
almakta ve Asya ülkeleri içinde ise en üst sırada yer Son olarak, Singapore, 2018 yılını İklim Hareketi Yılı
almaktadır. Singapore, 2013 Asya Yeşil Şehir olarak belirlenmiştir. Karbon vergisinin ise 2019
Endeksi’ndeki (Asian Green City Index) 22 büyük yılında sabit fiyatlı kredi bazlı bir sistem olarak
kent arasında da birinci olmuştur (National Climate başlayacağı da belirtilmektedir. Bu sistem
Change Secretariat Prime Minister’s Office, kapsamındaki kuruluşların, düzenleyici (regulator)
Singapore, 2016: 5). Ayrıca 2012 yılında C40 tarafından ödenek almaları ve uyum süresi boyunca
kentleri grubuna gözlemci kent olarak katılan ilgili emisyonlarına eşit bir tutarda uyum sağlamaları
Singapore 2016 yılında İklim Eylem Planı’nı gerektiği belirtilmektedir. İlaveten, Güneydoğu
(Singapore’s Climate Action Plan) başlatmıştır Asya Uluslar Birliği’nin (Association of Southeast
(NCCS, 2017a). Asian Nations, ASEAN) 2018 Başkanı olarak
Singapore, kapasite oluşturmayı ve teknik
Singapore, İklim Eylem Planı’nı iki belgede değişimleri genişletmek ve mevcut çalışma
açıklamaktadır. “Bugün Eyleme Geç: Karbon-Etkin programlarını yürütmek için diğer üyelerle ve
bir Singapore İçin” (Take Action Today: For a uluslararası ortaklarla birlikte çalışacağını beyan
Carbon-Efficient Singapore) başlıklı ilk belge, etmektedir (Low, 2018).
Singapore’un Paris İklim Anlaşması doğrultusunda
verdiği sözü yerine getirmek ve sera gazı
emisyonlarını azaltmak amacıyla atacağı temel
stratejileri açıklamaktadır (National Climate Change
Secretariat Prime Minister’s Office, Singapore,
2016). Bu kent, 2030 yılına kadar sera gazı emisyon
yoğunluğunu 2005 seviyelerine göre %36 oranında
azaltmayı bir hedef olarak belirlemiştir. Özellikle
enerji verimliliğinin arttırılmasının bu kentin sera
gazı emisyonlarını azaltma stratejisi olmaya devam
edeceği yönünde bir kararlılık sergilenmekte ve
bunun için elektrik üretimi, sanayi, binalar, ulaşım,
ev, atık ve su sektörleri gibi mevcut sektörlerin tüm
alanlarında kapsamın genişletilmesi için planlar
yapılmıştır.
42
SONUÇ toplantısında, önceki toplantılara kıyasla, yerel

yönetimlerin katılım düzeyinin yüksek olması iklim
Gelişim düzeylerine göre farklı dinamikleri olan değişikliğiyle mücadelede yerele verilen değerin
bugünün kentleri, sürdürülebilirliğin bir parçası bir işareti olabilir.
olarak kabul edilmektedir. Çevre kirliliğinin asgari
seviyeye düşürülmesi, kaynakların daha etkin Özcesi, kentlerde yerel yönetimler istedikleri halde
kullanımı ve kentsel hareketliliği en aza indiren iklim değişikliği konusunda başarıya erişebilirler. Bu
sürdürülebilir kentlerin yaratılması, sürdürülebilir kentlerin örnek uygulamalarının, diğer kentler için
yol gösterici olduğu açıktır. Bütün bu başarılı
kalkınmanın temel hedeflerinden biridir. Bu
kapsamda, özellikle kentlerde iklim sisteminin kentler, özellikle enerji tasarrufu ve geri dönüşüm
düzgün bir biçimde işlemesine olanak verecek uygulamalarıyla bu yaşam alanlarında sürdürülebilir
kalkınma hedeflerinin yakalanmasında bütün
düzeyde tutulması beklenmektedir. Günümüzde
artan insan faaliyetlerinin etkisiyle sera etkisi kalkınma faaliyetleri için önemli olan ve fakat aynı
kentlerde daha çok hissedildiği görülmekte ve zamanda sera gazı emisyonlarının büyük bir
bölümünden sorumlu olan enerjinin nasıl
şiddeti artarak bir güvenlik sorununa
dönüşmektedir. Bundan dolayı, kentli yönetimlerin kullanılması gerektiğini bize açıklamaktadır.
iklim değişikliğiyle mücadelesi önem kazanmakta Bu kentler, bize sürdürülebilir kalkınmayı
gerçekleştirirken, aynı zamanda büyüyebileceklerini
ve her bir yerleşim birimini karbon emisyonlarının
azaltımına ilişkin önlemlerinin ve politikalarının göstermektedir.
belirlenmesi gereği duyulmaktadır.
İklim değişikliği halihazırda gerçekleşmekte ve
Ancak değişen iklimin sonuçlarıyla mücadelede bir önümüzdeki yıllarda da bu değişiklik devam
ülkenin sahip olduğu kararlılık, kentli yönetimlerin edeceğine göre, bugün alınan önlemlere rağmen,
başarısını önemli ölçüde etkilemektedir. Bu ortaya çıkacak etkilere Türkiye’nin de hazır olması
çalışmada ele alınan Copenhagen, Singapore ve gerekmektedir. Ülke özelinde ve iklim değişikliği
Stockholm kentleri bu bakımdan verilebilecek, en bağlamında uyum ve azaltım konusunun bugünden
iyi örnekler arasında yer almaktadır. Diğer taraftan, ivedilikle ele alınmasının gerekliliği açıktır. Mevcut
siyasi olarak ulusal ölçekte desteklenmese de iklim ve topografik yapısı dikkate alındığında,
başarılı olan New York ve San Francisco gibi kentler Türkiye bu durumdan en fazla etkilenecek hassas
de bulunmaktadır. New York’un iklimle verilen (hot point) ülkeler arasında yer almaktadır. Aşırı
mücadelede, diğer başarılı ABD kentlerine göre ölçüde azalan ya da taşkınlara yol açabilecek ölçüde
artan yağmurlar, yangınlar, sıcaklık ve kuraklığın
oldukça geç kalmasına rağmen onlar kadar başarılı
olduğu bilinmektedir. 2002 yılı sonrasında giriştiği yanı sıra, tarım ve gıda için gerekli suyun azalmasına
kapsamlı faaliyetlerin sonucunda bugün bu kentin ve biyolojik çeşitliliğin kaybına kadar çeşitlilik
gösteren değişen iklimin etkileri bugün
başarıyı elde ettiği görülmektedir. Dahası, Sandy
Kasırgası (2012) sonrasında New York’lular, bu iklim yaşanmaktadır. Türkiye’nin hızla büyüyen piyasa
uyumlu politikaların sürekliliği için bugünkü ekonomisine sahip bir ülke olduğu düşünülürse,
ülkedeki yerel yönetimlerin bu çalışmada örnek
belediye başkanını desteklemişlerdir (Çolakoğlu,
2013). Öte yandan, tüm bu kentler aynı zamanda uygulamalar olarak anlatılan özellikle enerji etkin
C40, ICLEI, UN Habitat, NAZCA ve İklim İttifakı gibi uygulamalarıyla kentlerde sera gazı emisyonlarının
yarattıkları oluşumlarla ortak hareket edebilmekte azaltımında başarı sağlamaları kaçınılmazdır. Bu
ve bahsi geçen iklimle ilgili toplantılarda baskı sayede, ülkenin daha büyük ölçekli sürdürülebilir
gruplarıoluşturabilmektedirler. Artık yeni dönemde kalkınma hedeflerine erişiminde yardımcı olacağı
yerelin sahip olduğu gücün ortaya konmasında bu açıktır.
gibi oluşumların varlığı önemlidir. Habitat III
43
KAYNAKÇA
§ Algan, N. & Çolakoğlu, E. (2017). Yerel § Bloomberg Professional, (2015). Climate

Yönetimlerin İklim Değişikliği ile Mücadelesi ve Summit for Local Leaders.
İyi Uygulama Örnekleri. [Mahmut Güler ve A. http://www.bbhub.io/bsummit/sites/16/2015/
Menaf Turan (der.)] Belediyelerin Geleceği ve 12/What-is-the-Climate-Summit-for-Local-
Yeni Yaklaşımlar (Büyükçekmece I. Uluslararası Leaders.pdf adresinden erişildi.
Yerel Yönetimler Kongresi, T.C Büyükçekmece § Brandes, C. (2018). Can Climate Change
Belediyesi ve Marmara Belediyeler Birliği, Cause Earthquakes?. Scientia,
İstanbul, 14 - 15 Mayıs 2017) Marmara https://www.scientia.global/dr-christian-
Belediyeler Birliği Kültür Yayınları, İstanbul: brandes-can-climate-change-cause-
463-482. earthquakes/ adresinden erişildi.
§ Astor, M. (Mayıs 4, 2018). Hottest April Day § Broto, V.C. (2017). Urban Governance and the
Ever Was Probably Monday in Pakistan: A Politics of Climate Change. World
Record 122.4°F. The New York Times, Development, 93: 1-15.
https://www.nytimes.com/2018/05/04/world/ § Cathcart-Keays, A. (2017). Why Copenhagen
asia/pakistan-heat-record.html is building parks that can turn into ponds.
adresinden erişildi. http://citiscope.org/story/2016/why-
§ Aşıcı, A.A. (2012). İktisadi Düşüncede Çevrenin copenhagen-building-parks-can-turn-ponds
Yeri ve Yeşil Ekonomi: Karşılaştırmalı Bir Analiz. adresinden erişildi.
[Ahmet Atıl Aşıcı ve Ümit Şahin (der.)] Yeşil § CDP Driving Sustainable Economies, (2017).
Ekonomi. Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul: 35-56. About Us. https://www.cdp.net/en/info/about-
§ Avrupa Çevre Ajansı, (2015). Değişen Bir us adresinden erişildi.
İklimde Yaşamak. § CDP Türkiye, (2017). CDP Türkiye: Global
https://www.eea.europa.eu/tr/publications/ac Yatırımcılar İklim Verilerinden Nasıl
a-isaretler-2015-degisen-bir Yararlanıyorlar?.
adresinden erişildi. http://cdpturkey.sabanciuniv.edu/tr/
§ Baker, H. S., Miller, R.J., Karoly, D.J., Beyerle, adresinden erişildi.
U., Guillod, B.P., Mitchell, D., Sparrow, H., § City and County of San Francisco, (2017).
Woollings, T. & Allen, M.R. (2018). Higher CO2 Resilient San Francisco Stronger Today,
concentrations increase extreme event risk in Stronger Tomorrow.
a 1.5 0C world. Nature Climate Change, 8: http://sfgsa.org/sites/default/files/Document/
604-608. Resilient%20San%20Francisco.pdf adresinden
§ BBC News, (Haziran 3, 2017). Denmark erişildi.
Floods: Scenes of Chaos in Copenhagen. § C40 Cities, (2017a). About C40.
http://www.bbc.com/news/world-europe- http://www.c40.org/about adresinden erişildi.
14007888 adresinden erişildi. § C40 Cities (2017b). C40 Blog: Climate Summit
§ Bloomberg Philantrophies, (2018). Bloomberg for Local Leaders Gives Cities a Strong
American Cities Initiative – 2018 American Platform at COP21.
Mayors Surveys. http://www.c40.org/blog_posts/climate-
https://www.bbhub.io/dotorg/sites/2/2018/04 summit-for-local-leaders-gives-cities-a-strong-
/American-Mayors-Survey.pdf platform-at-cop21 adresinden erişildi.
adresinden erişildi.
44
§ C40 Cities, (2017c). Case Study: Industrial § Çolakoğlu, E. (2017b). The Climate Change
Area Transformed: Hammarby Sjöstad. and Energy Security Nexus in the US. Atatürk
http://www.c40.org/case_studies/industrial- Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,
area-transformed-hammarby-sjostad 31(1): 71-84.
adresinden erişildi. § Çolakoğlu, E. (2018). Climate Change and
§ C40 Cities, (2018a). The Power of C40 Cities. Urbanization in New York City during
https://www.c40.org/cities adresinden erişildi. Bloomberg’s Term of Mayor: Effects and
§ C40 Cities, (2018b). The Power of Global Implications. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve
Collaboration. https://www.c40.org/networks İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36(2): 23-42.
adresinden erişildi. § Davies, R. (2017). Denmark, Germany and
§ C40 Cities, (2018c). Urban Planning and Poland – Storm Surge Causes Coastal
Development Initiative: Climate Positive Flooding.
Development Program. http://floodlist.com/europe/denmark-
https://www.c40.org/other/climate-positive- germany-poland-storm-surge-flood-january-
development-program adresinden erişildi. 2017 adresinden erişildi.
§ Climate +, (2009). Clinton Climate Initıiative to § Dennis, B. & Epstein, K. (Eylül 13, 2017). New
Demonstrate Model for Sustainable Urban York’s Buildings Emit Most of Its Greenhouse
Growth with Projects in 10 Countrıies on Six Gases, The Mayor Has a Plan to Change That.
Continents. The Washington Post,
https://www.usgbc.org/Docs/News/Climate+ https://www.washingtonpost.com/news/energ
%20FINAL%20Press%20Release%205-19.pdf y-environment/wp/2017/09/13/new-yorks-
adresinden erişildi. buildings-emit-most-of-its-greenhouse-gases-
§ Covenant of Mayors for Climate & Energy, the-mayor-has-a-plan-to-change-
(2018). Covenant Initiative. that/?noredirect=on&utm_term=.853865a35b
https://www.covenantofmayors.eu/about/cov 82 adresinden erişildi.
enant-initiative/covenant-in-figures.html § DW, (Kasım 26, 2016). Italy's Flooding Crisis
adresinden erişildi. Eases, Leaving Trail of Death and Destruction.
§ Çolakoğlu, E. (2013). Climate Change and http://www.dw.com/en/italys-flooding-crisis-
Urbanization in New York City: Effects and eases-leaving-trail-of-death-and-destruction/a-
Implications. (Yayınlanmamış rapor TÜBİTAK 36537967 adresinden erişildi.
için hazırlandı). § ECOSOC, (2016). The World’s Cities in 2016
§ Çolakoğlu, E. (2016). Adapting to Climate (Data Booklet).
Change in New York City and Regulatory http://www.un.org/en/development/desa/po
Background. Alternatif Politika (Çevre Özel pulation/publications/pdf/urbanization/the_w
Sayısı), 8(1): 160-181. orlds_cities_in_2016_data_booklet.pdf
§ Çolakoğlu, E. (2017a). Urban Sustainability. adresinden erişildi.
[Enes Emre Basar ve Turgut Bayramoglu § Energy.Gov., (2018). Climate Action
(der.)] Studies on Sustainability Research. LAP Champions: San Francisco, CA.
LAMBERT Academic Publishing, Saarbrücken: https://www.energy.gov/policy/climate-
39-48. action-champions-san-francisco-ca adresinden
erişildi.
45
§ Engel, K.H. & Orbach, B. (2008). Micro- § Global City Indicators Facility, (2015). GCIF
Motives for State and Local Climate Change Profile Indicators.
Initiatives. Harvard Law & Policy Review, 2: http://www.cityindicators.org/Deliverables/Co
119-137. re%20and%20Supporting%20Indicators%20T
§ Environment and Energy Division City of able%20SEPTEMBER%202011.pdf adresinden
Toronto, (2017). Best Practices in Climate erişildi.
Resilience From Six North American Cities § Global Climate Action, (2017a). NAZCA:
(June 2014). Tracking Climate Action.
https://www1.toronto.ca/City%20Of%20Toron http://climateaction.unfccc.int/
to/Environment%20and%20Energy/Programs adresinden erişildi.
%20for%20Businesses/Images/16-06- § Global Climate Action, (2017b). NAZCA =
2014%20Best%20Practices%20in%20Climate Non-State Actor Zone for Climate Action.
%20Resilience.pdf adresinden erişildi. http://climateaction.unfccc.int/about
§ European Environment Agency, (2015). adresinden erişildi.
Climate Change and Cities. § Global Climate Action, (2018). NAZCA:
https://www.eea.europa.eu/signals/signals- Tracking Climate Action.
2015/interviews/climate-change-and-cities http://climateaction.unfccc.int/ adresinden
adresinden erişildi. erişildi.
§ Freudenthal, E. (2017). Hammarby Sjöstad/ - § Goering, L. (Mart 6, 2017). From Recycling
Unique Environmental Project in Stockholm. Royalty to Smart Buildings, Stockholm Mayor
http://siteresources.worldbank.org/ECAEXT/R Takes on Climate Change. Reuters,
esources/258598-1279117170185/7247167- https://www.reuters.com/article/us-
1279119399516/7247361- climatechange-stockholm-mayor-
1279119430793/hammarby.pdf idUSKBN16D13Z adresinden erişildi.
adresinden erişildi. § Griffin, A. (Ağustos 4, 2017). Extreme Weather
§ Gelbard, A., Haub, C. ve Kent, M.M. (1999). Could Kill 150,000 People Each Year in
Population Bulletin: World Population beyond Europe by the End of the Century, Say
Six Billion. The Population Reference Bureau, Scientists. The Independent,
54(1). https://www.independent.co.uk/environment/
§ Gerdes, J. (2012). What Copenhagen Can deaths-year-climate-change-global-warming-
Teach Cities About Adapting To Climate extreme-weather-events-2100-150000-
Change. a7877461.html adresinden erişildi.
https://www.forbes.com/sites/justingerdes/20 § Hutyra, L. R., Duren, R., Gurney, K. R., Grimm,
12/10/31/what-copenhagen-can-teach-cities- N., Kort, E. A., Larson, E. ve Shrestha, G.
about-adapting-to-climate- (2014). Urbanization and the Carbon Cycle:
change/#5fae9d371e89 adresinden erişildi. Current Capabilities and Research Outlook
§ GlashusEtt, (2017). Hammarby Sjöstad – A from the Natural Sciences Perspective. Earth’s
Unique Environmental Project in Stockholm. Future, 2: 473-495.
http://carbonn.org/uploads/tx_carbonndata/H § ICLEI, (2016). The Relevance of Habitat III for
S-en_unik_engelska11.pdf adresinden erişildi. Local and Regional Governments. ICLEI
Briefing Sheet – Habitat III.
46
§ ICLEI, (2017). On the Ground in Quito. § Jones, S. (2018). Cities Responding to Climate
http://www.iclei.org/activities/habitat- Change: Copenhagen, Stockholm and Tokyo.
iii/browse/1.html adresinden erişildi. Palgrave Macmillan, Cham, Switzerland.
§ ICLEI - Local Governments for Sustainability, § Joss, S., Cowley, R. de Jong, M., Müller, B.,
(2018a). ICLEI – Local Governments for Park, B.S., Rees, W., Roseland, M. ve Rydin, Y.
Sustainability. (2015). Tomorrow’s City Today: Prospects for
http://www.iclei.org/ adresinden erişildi. Standardising Sustainable Urban
§ ICLEI - Local Governments for Sustainability, Development. University of Westminster,
(2018b). The ICLEI Montréal Commitment and London.
Strategic Vision 2018 – 2024: Building A § Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü,
Sustainable Urban World. İmge Kitabevi, Ankara.
https://worldcongress2018.iclei.org/wp- § Keleş, R. (2015). Kentleşme Politikası, İmge
content/uploads/The%20ICLEI%20Montr%C3 Kitabevi, Ankara.
%A9al%20Commitment.pdf § Klizista-hr, (2018). Croatian Lanslide Portal.
adresinden erişildi. http://www.klizista-hr.com/en/severe-weather-
§ ICLEI - Local Governments for Sustainability, in-liguria-italy-caused-100-landslides/
(2018c). The ICLEI Montréal Action Plan 2018 – adresinden erişildi.
2021: Driving The Montréal Commitment § Klimakvarter.dk, (2015). Copenhagen Carbon
Forward. Neutral by 2025: Copenhagen Climate
https://worldcongress2018.iclei.org/wp- Resilient Neighbourhood.
content/uploads/The%20ICLEI%20Montr%C3 http://www.klimakvarter.dk/wp-
%A9al%20Action%20Plan.pdf content/2013/03/klimakvarter_ENG_low.pdf
adresinden erişildi. adresinden erişildi.
§ ICLEI - Local Governments for Sustainability, § Le Quéré, C., ve ark. (2013). The Global
(2018ç). Our network. Carbon Budget 1959–2011. Earth Systems
http://www.iclei.org/en/our_network.html Science Data, 5: 165-185.
adresinden erişildi. § Lorinc, J. (Mayıs 26, 2009). Building ‘Climate
§ İklimIN, (2018). Kısa Bilgi. Positive’ Communities. The New York Times,
http://www.iklimin.org/proje-hakkinda/ https://green.blogs.nytimes.com/2009/05/26/
adresinden erişildi. building-climate-positive-communities/
§ Ingold, D., Whiteaker, C., Keller, M. ve Recht, adresinden erişildi.
H. (2017). These 80 Programs Would Lose § Low, M. (2018). 2018 as Singapore’s Year of
Federal Funding Under Trump’s Proposed Climate Action.
Budget. http://esi.nus.edu.sg/docs/default-source/esi-
https://www.bloomberg.com/graphics/2017- policy-briefs/2018-as-singapore's-year-of-
trump-budget/ adresinden erişildi. climate-action.pdf?sfvrsn=2
§ Intergovernmental Panel on Climate Change, adresinden erişildi.
(2014). Climate Change 2014 Mitigation of § Mayors Climate Protection Center, (2017). The
Climate Change. Working Group III U.S. Mayors Climate Protection Agreement.
Contribution to the Fifth Assessment Report of http://www.usmayors.org/climateprotection/d
the Intergovernmental Panel on Climate ocuments/mcpAgreement.pdf
Change, Cambridge University Press, New adresinden erişildi.
York.
47
§ Mcguire, B. (2012). Waking the Giant: How a § Ministry of the Environment and Water
Changing Climate Triggers Earthquakes, Resources & Ministry of National
Tsunamis and Volcanoes. Birinci Baskı, Oxford Development, (2016). Singapore’s Climate
University Press. Action Plan: A Climate-Resilient Singapore, For
§ Mega, V. & Pedersen, J. (1998). Urban a Sustainable Future.
Sustainability Indicators. European Foundation https://www.nccs.gov.sg/docs/default-
for the Improvement of Living and Working source/publications/a-climate-resilient-
Conditions, singapore-for-a-sustainable-future.pdf
http://edz.bib.uni-mannheim.de/www- adresinden erişildi.
edz/pdf/ef/98/ef9807en.pdf § Mobjörk, M., Gustafsson, M.T., Sonnsjö, H.,
adresinden erişildi. Van Baalen, S., Dellmuth, L. M. ve Bremberg,
§ Mega, V. (1996). The Wellbeing of Cities and N. (2016). Climate-Related Security Risks:
Citizens in Europe. [Charles Price ve Agis Towards an Integrated Approach. Stockholm
Tsouros (der.)] Our Cities, Our Future: Policies International Peace Research Institute,
and Action Plans for Health and Sustainable https://www.sipri.org/sites/default/files/Climat
Development. WHO Healthy Cities Project e-related-security-risks.pdf adresinden erişildi.
Office, Copenhagen: 15-37. § Munich Security Conference, (2016). Munich
§ Mega, V. (1996). Our city, our future: towards Security Report 2016: Boundless Crises,
sustainable development in European cities. Reckless Spoilers, Helpless Guardians.
Environment and Urbanization, 8(1): 133-154. https://issat.dcaf.ch/Learn/Resource-
§ Mengi, A. & Algan, N. (2003). Küreselleşme ve Library/Other-Documents/Munich-Security-
Yerelleşme Çağında Bölgesel Sürdürülebilir Report-2016-Boundless-Crises-Reckless-
Gelişme: AB ve Türkiye Örneği, Siyasal Spoilers-Helpless-Guardians
Kitabevi, Ankara. adresinden erişildi.
§ Mezzi, P. (2015). San Kjeld, Copenhagen: § NASA Jet Propulsion Laboratory, (2014).
The First Climate-Change-Adapted NASA, Partners Target Megacities Carbon
Neighbourhood. Emissions.
http://www.abitare.it/en/architecture/sustaina https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?rele
ble-elements/2015/03/01/san-kjeld- ase=2014-320 adresinden erişildi.
copenhagen-first-climate-change-adapted- § National Climate Change Secretariat Prime
neighbourhood/ adresinden erişildi. Minister’s Office in Singapore, (2016).
§ Miljø Metropolen, (2011). Copenhagen Singapore’s Climate Action Plan: Take Action
Carbon Neutral by 2025: Copenhagen Climate Today, For a Carbon-Efficient Singapore.
Adaptation Plan. https://www.mnd.gov.sg/docs/default-
https://en.klimatilpasning.dk/media/568851/c source/mnd-documents/publications-
openhagen_adaption_plan.pdf documents/climate-action-plan---take-action-
adresinden erişildi. today.pdf adresinden erişildi.
§ Ministry of Foreign Affairs Singapore, (2017). § Nature Communications, (2017). Rising to the
Climate Change. challenge of surging seas. 8(16127): 1-2.
https://www.mfa.gov.sg/content/mfa/internati § NCCS, (2017a). International Actions.
onal_issues/climate-change.html https://www.nccs.gov.sg/climate-change-and-
adresinden erişildi. singapore/international-actions
48
§ NCCS, (2017b). Singapore Unveils Latest Plans § Reliefweb, (2018). Philippines: Floods and
for Addressing Climate Change. Landslides - Jan 2017.
https://www.nccs.gov.sg/news/singapore- https://reliefweb.int/disaster/fl-2017-000010-
unveils-latest-plans-addressing-climate- phl adresinden erişildi.
change adresinden erişildi. § Rollings, J. (2017). NYC Releases Major
§ NRDC, (2017). Water Facts – San Francisco, Climate Change Plan Aligned with Paris
California: Identifying and Becoming More Agreement.
Resilient to Impacts of Climate Change. https://archpaper.com/2017/10/nyc-plan-
https://www.nrdc.org/sites/default/files/Clima paris-agreement/ adresinden erişildi.
teWaterFS_SanFranciscoCA.pdf adresinden § Rosenzweig, C. & Solecki, W. (2017). Building
erişildi. Climate Resilience in Cities: Lessons from New
§ Numanoğlu, N. & Sabuncu, T. B. (2016). İş York.
Dünyasının İklim Değişikliği Sorununa https://www.newclimateforpeace.org/blog/bu
Yaklaşımı: Yükselen Duyarlılık ve Düzenleme ilding-climate-resilience-cities-lessons-new-
İhtiyacı. Kalkınmada Anahtar Verimlilik, york-0 adresinden erişildi.
28(329): 32-39. § Rucker, P. & Johnson, J. (Haziran 1, 2017).
§ NYC, (2018). Mayor de Blasio Commits to 80 Trump Announces U.S. Will Exit Paris Climate
Percent Reduction of Greenhouse Gas Deal, Sparking Criticism at Home and Abroad.
Emissions by 2050, Starting with Sweeping The Washington Post,
Green Buildings Plan. https://www.washingtonpost.com/politics/tru
https://www1.nyc.gov/office-of-the- mp-to-announce-us-will-exit-paris-climate-
mayor/news/451-14/mayor-de-blasio- deal/2017/06/01/fbcb0196-46da-11e7-bcde-
commits-80-percent-reduction-greenhouse- 624ad94170ab_story.html?utm_term=.bb138
gas-emissions-2050-starting-with/#/0 1c6c22e adresinden erişildi.
adresinden erişildi. § San Francisco Department of Environment,
§ Ország, J. (2018). Hammarby Sjöstad: From (2013). San Francisco Climate Action Strategy -
Polluted Harbour to Eco-Friendly Role Model. 2013 Update.
https://trevl.eu/hammarby-sjostad-from- https://sfenvironment.org/sites/default/files/fli
polluted-harbour-to-eco-friendly-role-model/ ers/files/sfe_cc_climateactionstrategyupdate2
adresinden erişildi. 013.pdf adresinden erişildi.
§ Philanthropy News Digest, (Haziran 27, 2017). § European Commission, (2018). Science for
Bloomberg Announces $200 Million Environment Policy – In-Depth Report:
'American Cities Initiative'. Indicators for sustainable cities.
https://philanthropynewsdigest.org/news/blo http://ec.europa.eu/environment/integration/r
omberg-announces-200-million-american- esearch/newsalert/pdf/indicators_for_sustaina
cities-initiative adresinden erişildi. ble_cities_IR12_en.pdf adresinden erişildi.
§ REMO-URBAN, (2018). § State of Green, (2018). Case: Tåsinge Square –
Tepebaşı Sürdürülebilir Kentler Birliği'ne Üye Copenhagen’s First Climate Adapted Urban
Oldu. Area.
http://eskisehir.remourban.eu/haberler/httpte https://stateofgreen.com/en/partners/orbicon
pebasi-bel-trhd-asphid6982.kl /solutions/tasinge-square-copenhagen-s-first-
adresinden erişildi. climate-adapted-urban-area/
49
§ Stockholm – The Capital of Scandinavia, § The Global Covenant of Mayors for Climate &
(2017). Stockholm´s Green Projects on Show in Energy, (2017a). The Global Covenant of
Munich. Mayors for Climate & Energy.
http://www.investstockholm.com/news/stockh http://www.globalcovenantofmayors.org/
olms-green-projects-on-show-in-munich/ adresinden erişildi.
adresinden erişildi. § The Global Covenant of Mayors for Climate &
§ Sustainable Cities International, (2012). Energy, (2017b). San Francisco, CA.
Indicators for Sustainability: How cities are http://www.globalcovenantofmayors.org/citie
monitoring and evaluating their success, s/san-francisco-ca/#profile adresinden erişildi.
November. § The Local, (Nisan 17, 2017). Flash Floods
§ T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2017). Cause Chaos in Southern Sweden.
Habitat III Konferansı. https://www.thelocal.se/20140831/flash-
http://www.csb.gov.tr/projeler/habitat/index.p floods-cause-chaos-in-southern-sweden
hp?Sayfa=sayfa&Tur=webmenu&Id=16094 adresinden erişildi.
adresinden erişildi. § The Nordic Insurance Associations, (2013).
§ T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2016). Weather Related Damage in the Nordic
Habitat III Yeni Kentsel Gündemin İlk Taslağı Countries – from an Insurance Perspective.
https://www.csb.gov.tr/db/habitat/editordosy Danish Insurance Association (DIA), Finance
a/file/dokumanlar/TR- Norway (FNO), Insurance Sweden and the
Habitat%20III%20New%20urban%20Agenda Federation of Finnish Financial Services (FFI).
%20(Zero%20Draft)-Turkce.pdf § The NYC Mayor’s Office of Sustainability,
adresinden erişildi. (2017a). 1.5°C Aligning New York City with the
§ The European Sustainable Cities Platform, Paris Climate Agreement.
(2015a). European Sustainable Cities & Towns https://www1.nyc.gov/assets/sustainability/do
Conferences. wnloads/pdf/publications/1point5-
http://www.sustainablecities.eu/cities/europea AligningNYCwithParisAgrmtFORWEB.pdf
n-sustainable-cities-and-towns-campaign/ adresinden erişildi.
adresinden erişildi. § The New York City Mayor’s Office of
§ The European Sustainable Cities Platform, Sustainability, (2017b). New York City’s
(2015b). Participants of The European Roadmap to 80 x 50.
Sustainable Cities & Towns Campaign https://www1.nyc.gov/assets/sustainability/do
Signatory local authorities of the Aalborg wnloads/pdf/publications/New%20York%20Ci
Charter ty's%20Roadmap%20to%2080%20x%2050_Fi
http://www.sustainablecities.eu/fileadmin/con nal.pdf adresinden erişildi.
tent/aalborgcharter.pdf adresinden erişildi. § The Swedish Institute, (2017). Facts About
§ The German G7 Presidency, (2015). A New Sweden: Climate is Key for Sweden.
Climate for Peace: Taking Action on Climate https://sweden.se/wp-
and Fragility Risks (An independent report content/uploads/2015/08/Environment_high_
commissioned by the G7 members). Adelphi, resolution.pdf adresinden erişildi.
International Alert, Woodrow Wilson § Türkiye Çevre Sorunları Vakfı, (1989). Ortak
International Center for Scholars, and Geleceğimiz. [Belkıs Çorakçı (çev.)] Önder
European Union Institute for Security Studies. Matbaa: Ankara.
50
§ Türkiye Çevre Vakfı, (1997). Geleceğe Özen, § United Nations Human Settlements
Nüfus ve Hayat Kalitesi Bağımsız Komisyonu, Programme, (2004). Urban Indicators
Olumlu Değişiklikler İçin Radikal Bir Gündem. Guidelines: Monitoring the Habitat Agenda
[Belkıs Çorakçı Dişbudak (Çev.)] Ankara. and the Millennium Development Goals.
§ UCLG – MEWA, (2017). Küresel Belediye https://circabc.europa.eu/webdav/CircaBC/ES
Başkanları Sözleşmesi Hakkındaki Güncel TAT/urbstat/Library/glossary/UN_urban_indic
Gelişmeler. ators_guidelines.pdf adresinden erişildi.
http://uclg-mewa.org/kuresel-belediye- § United Nations, Department of Economic and
baskanlari-sozlesmesi-hakk%C4%B1ndaki- Social Affairs, Population Division (2015).
guncel-gelismeler/ adresinden erişildi. World Urbanization Prospects: The 2014
§ UNFCCC, (2017). Paris Agreement - Status of Revision Highlights.
Ratification. https://esa.un.org/unpd/wup/publications/file
http://unfccc.int/2860.php s/wup2014-report.pdf adresinden erişildi.
adresinden erişildi. § United Nations, (2015). Paris Agreement.
§ UN-HABITAT & the UK Government http://unfccc.int/files/essential_background/c
Department for International Development onvention/application/pdf/english_paris_agre
(DFID), (2002). Sustainable Urbanisation: ement.pdf adresinden erişildi.
Achieving Agenda 21. § United Nations, (2016). Paris Agreement –
http://www.chs.ubc.ca/archives/files/Sustaina Paris, 12 December 2015 – Entry into Force.
ble_urbanization.pdf adresinden erişildi. https://treaties.un.org/doc/Publication/CN/20
§ UN Habitat, (2016). Urbanization and 16/CN.735.2016-Eng.pdf adresinden erişildi.
Development: Emerging Futures – World § United Nations, (2017a). The New Urban
Cities Report 2016. Agenda: Key Commitments.
https://www.unhabitat.org/wp- http://www.un.org/sustainabledevelopment/b
content/uploads/2014/03/WCR-%20Full- log/2016/10/newurbanagenda/
Report-2016.pdf adresinden erişildi. adresinden erişildi.
§ United Nations Environment Programme, § United Nations, (2017b). Sustainable
(2015a). Declaration of the United Nations Development Goals: 17 Goals to Transform
Conference on the Human Environment. Our World.
http://www.unep.org/Documents.Multilingual http://www.un.org/sustainabledevelopment/s
/Default.asp?documentid=97&articleid=1503 ustainable-development-goals/
adresinden erişildi. adresinden erişildi.
§ United Nations Environment Programme, § United Nations, (2017c). Goal 11: Make Cities
(2015b). Promoting Sustainable Human Inclusive, Safe, Resilient and Sustainable.
Settlement Development. http://www.un.org/sustainabledevelopment/ci
http://www.unep.org/Documents.Multilingual ties/ adresinden erişildi.
/Default.asp?DocumentID=52&ArticleID=55 § United Nations, (2017ç). Goal 13: Take Urgent
adresinden erişildi. Action to Combat Climate Change and Its
Impacts.
http://www.un.org/sustainabledevelopment/cl
imate-change-2/ adresinden erişildi.
51
§ United Nations, (2014). The World Population § WHO, (2016). Fact Sheet: Climate Change and
Situation in 2014: A Concise Report. Health.
http://www.un.org/en/development/desa/po http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs
pulation/publications/pdf/trends/Concise%20 266/en/ adresinden erişildi.
Report%20on%20the%20World%20Populatio § World Commission on Environment and
n%20Situation%202014/en.pdf Development, (1987). Our Common Future:
adresinden erişildi. Report of the World Commission on
§ United Nations General Assembly, (2017). Environment and Development. New York,
Resolution adopted by the General Assembly Oxford University Press.
on 23 December 2016: 71/256. New Urban § Yazar, K. H. (2006). Sürdürülebilir Kentsel
Agenda. Gelişme Çerçevesinde Orta Ölçekli Kentlere
http://habitat3.org/wp-content/uploads/New- Dönük Kent Planlama Yöntem Önerisi
Urban-Agenda-GA-Adopted-68th-Plenary- (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
N1646655-E.pdf adresinden erişildi.
§ USGBC, (2009). Clinton Climate Initiative and
USGBC Show the World How to Go Climate
Positive with 16 Demonstration Projects in 10
Countries.
https://www.usgbc.org/Docs/Archive/General
/Docs6940.html adresinden erişildi.
§ Vivekananda, J. & Bhatiya, N. (2017). Coastal
Megacities vs. the Sea: Climate and Security in
Urban Spaces. Briefer – The Center for Climate
and Security. 32: 1-12.
52
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
Mustafa Kemal Mah. Eskişehir Devlet Yolu
(Dumlupınar Bulvarı) 9. Km No:278 Çankaya / Ankara
Tel: +90 (312) 410 10 00
Bu yayın Avrupa Birliğinin maddi desteği ile hazırlanmıştır. İçerik tamamıyla WEglobal Danışmanlık A.Ş.’nin liderliğindeki
konsorsiyumun sorumluluğu altındadır ve Avrupa Birliğinin görüşlerini yansıtmak zorunda değildir.
iklimin.org facebook.com/iklimin twitter.com/iklimin iklimIN Projesi instagram.com/ikliminprojesi

Sürdürülebilir Kentler Ve Kentsel Planlama Etkile - Imi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sürdürülebilir Kentler Ve Kentsel Planlama Etkile - Imi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

İklim Değişikliği Eğitim Modülleri Serisi 11

Modüller Kent Modülü - Sürdürülebilir Kentler

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, SÜRDÜRÜLEBİLİR KENTLER VE

Öte yandan, bugünün kentlerinin kendi uyum

Kentli yönetimlerin uluslararası ölçekte bazı emisyonlarının azaltılmasına ilişkin alınabilecek

Bu çalışmanın amacı, temel olarak günümüz

etmektedirler. Bu gibi kentler, bu bakımdan iklim

fazlasının yüzyılın sonuna kadar kentlerde da geliştirildiği görülmektedir.

§ Kentlerin ulaşım sistemlerinin performansını ve sürdürülebilirliğini geliştirme

Tablo 2. Kentsel Sürdürülebilirlik Göstergeleri (Sustainable Cities International, 2012: 24-26)

§ Her bir ulaşımın şekli; yani özel, kamu, bisiklet ve

Sürdürülebilir kentlerin yaratılmasına yönelik diğer Framework – Kentsel Metabolizma Çerçevesi

Çin kentinin sürdürülebilirliği ölçülmüştür. Bu kentler için geliştirildiğinden, bu göstergelerin son

Kent Planı Waternet Amsterdam: KWR Su Döngüsü Araştırma Enstitüsü

AÇA Kentsel Metabolizma Çerçevesi Avrupa Çevre Ajansı

Avrupa Yaşam ve Çalışma Koşullarını İyileştirme Vakfı

Gösterge Geliştiren örgüt

toprak kaymalarına da neden olabilmektedir. Bu

aktörlerin işbirliğine yönelik faaliyetlerini ve

etkilerini azaltmaktı. Ancak bu hedeflerini geçmesini sağlamak için bölgesel ve uluslararası

Aktörler Platformu” bu mücadelede uluslararası değişikliğine uyumlu, kent ulaşımının sürdürülebilir

Şekil 1. ICLEI Kentleri (ICLEI - Local Governments for Sustainability, 2018ç)

Tablo 4. C40 Kentleri (C40 Cities, 2018a)

Bölge Ülke Kent Bölge Ülke Kent

Şekil 2. İklim Pozitif Kentleri (C40 Cities, 2018c)

giderek artan oranda katılım sağlanmakta ve sera sağlayabilmek ve dayanıklılığını arttırabilmek

başarısının gerisinde, bulunduğu ülkenin siyasi tutarında olduğu belirtilmektedir (Freudenthal,

SONUÇ toplantısında, önceki toplantılara kıyasla, yerel

§ Algan, N. & Çolakoğlu, E. (2017). Yerel § Bloomberg Professional, (2015). Climate

iklimin.org facebook.com/iklimin twitter.com/iklimin iklimIN Projesi instagram.com/ikliminprojesi

You might also like