System finansowy gospodarki

Pośrednicy finansowi, rynek

pieniężny, rynek kapitałowy
 Definicje
üDług publiczny
• Dług publiczny netto
• Dług publiczny brutto
üDeficyt publiczny
Na dług publiczny państwa składa się
• Pod względem podmiotów
- Dług państwowych władz lokalnych,
- Dług powstający z deficytów budżetu
centralnego,
• Pod względem miejsca zadłużenie
- Dług krajowy,
- Dług zagraniczny

Zadłużenie przedsiębiorstw netto

 Instrumenty finansowe różnią się:

üOczekiwaną stopą zwrotu,

üTerminami wymagalności (dla dłużnika) i
terminami zapadalności (dla wierzyciela),
üStopniem i rodzajem ryzyka dłużnika,
pośrednika finansowego i finalnego
wierzyciela.
 Inwestorzy oczekują:
ü Bezpieczeństwa i dyskrecji,
ü Ochrony kapitału,
ü Gwarancji co najmniej utrzymania realnej
wartości,
ü Możliwości wyboru i zmiany instrumentu
finansowego bez dodatkowych opłat,
ü Optymalizacji podatków,
ü Fachowego doradztwa,
ü Niskich opłat prowizyjnych.
 Rodzaje ryzyka
üRyzyko wypłacalności,
üRyzyko płynności,
üRyzyko rynkowe,
üRyzyko walutowe,
üRyzyko stopy procentowej.
Grupy pośredników finansowych – nie przenoszące
własnego ryzyka kredytowego na inwestorów
ü Banki depozytowo – kredytowe:
• Ryzyko kredytowe,
• Ryzyko walutowe,
• Ryzyko stopy procentowej,
• Ryzyko wypłacalności
• Ryzyko płynności
ü Instytucje ubezpieczeniowe:
• Ryzyko ubezpieczeniowe,
• Ryzyko kredytowe,
• Ryzyko walutowe,
• Ryzyko stopy procentowej,
• Ryzyko wypłacalności
ü Instytucje pożyczkowe:
• Ryzyko kredytowe,
• Ryzyko wypłacalności,
• Ryzyko stopy procentowej
• Ryzyko walutowe.
Grupy pośredników finansowych –
przenoszące własne ryzyko
kredytowe na inwestorów
üPośrednicy w tym fundusze emerytalne
i inwestycyjne:
• Ryzyko reputacji,
• Ryzyko utraty klientów.
üFundusze Venture Capital i Private
Equity
Grupy pośredników finansowych nie
ponoszące ryzyka kredytowego,
uzyskujące dochody prowizyjne
ü Instytucje rynków finansowych – jedynie
organizują rynki za co otrzymują dochody
prowizyjne.
• giełdy,
• maklerzy,
• doradcy inwestycyjni,
• brokerzy,
• agencje ratingowe,
• izby rozliczeniowe itp..
Bank sprzedaje pieniądze pożyczającym i
nabywa ich zobowiązania kredytowe.
Bank kupuje zobowiązanie kredytowe
klienta, sprzedając mu prawo do czasowego
dysponowania pieniądzem .
Pożyczający nabywa prawo do czasowego
dysponowania pieniędzmi za swoje
zobowiązania kredytowe.
 Model finansowy pośrednika
finansowego
Przychody pośredników finansowych:
• Przychody odsetkowe (po)
• Przychody prowizyjne (pp).

Koszty pośrednika finansowego:

• Koszty odsetkowe (ko)
• Koszty funkcjonowania (kf)
Z = po – ko + pp - kf
Instytucje pożyczkowe
 Banki hipoteczne
ü Udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką,
ü Udzielanie kredytów niezabezpieczonych hipoteką,
lecz gwarantowanych przez banki centralne i rządy
państw członkowskich UE i OECD oraz jednostki
samorządów terytorialnych,
ü Nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu
udzielonych przez kredytów zabezpieczonych
hipoteką oraz gwarantowanych,
ü Emitowanie hipotecznych listów zastawnych, których
podstawę stanowią wierzytelności hipoteczne
banków,
ü Emitowanie publicznych listów zastawnych, których
podstawę stanowią niehipoteczne wierzytelności
banku gwarantowane przez banki centralne i rządy
państw członkowskich UE i OECD oraz jednostki
samorządów terytorialnych.
 Banki hipoteczne
Mają wyłączność w refinansowaniu
kredytów hipotecznych listami
zastawnymi, nie zaś w udzielaniu
kredytów hipotecznych
 Model banku hipotecznego

BDK Rząd
Bank centralny
Kredyty Samorządy terytorialne
hipoteczne
pożyczki
Gwarancje,
poręczenia
Gospodarstwa
Banki hipoteczne domowe

Kredyty hipoteczne i niehipoteczne Samorządy

terytorialne

Listy Listy
zastawne publiczne

Rynki kapitałowe
 Banki inwestycyjne
Specjalizują się w organizowaniu swoim
klientom źródeł finansowania na
rynkach kapitałowych, pomagając im w
procesie emisji papierów
wartościowych.
 Subemisja (underwriting)
Lokowanie na rynkach finansowych
papierów wartościowych na zlecenie
emitentów z gwarancją ich objęcia przez
inwestorów lub underwritera.
Rodzaje subemisji:
• Subemitent usługowy
• Subemitent inwestycyjny.
 Model banku inwestycyjnego
BDK Skarb Państwa

Usługi doradcze przy

prywatyzacji i emisji
obligacji

Kredyty długoterminowe
Bank inwestycyjny Przedsiębiorstwa
Akcje i obligacje w underwritingu

Akcje Obligacje
Usługi doradcze przy
emisji obligacji

Rynki kapitałowe Samorządy

terytorialne
 Sekurytyzacja
ü Polega na emisji papierów wartościowych – obligacji lub
krótkoterminowych papierów dłużnych – na strumieniach
gotówki generowanych przez różnego typu aktywa;
ü Polega zatem na zamianie należności, obecnych lub przyszłych,
na papiery wartościowe;
ü Sekurytyzuje się aktywa o charakterze jednorodnym: kredyty
hipoteczne, samochodowe, konsumpcyjne, wierzytelności z kart
kredytowych (np. bank udzielający kredytów samochodowych
może sprzedać część przyszłych wpływów z tytułu spłat
kredytów, firma telekomunikacyjna może sprzedać część
swoich przyszłych należności z tytułu abonamentu
telefonicznego). Sprzedaż części aktywów następuje przez
emisję dłużnych papierów wartościowych, których
zabezpieczeniem są przyszłe należności
 Podmioty i przepływy pieniężne
w procesie sekurytyzacji
Agencja
Dłużnicy
ratingowa

Spłata
Rating
zobowiązań

Należności Papiery
Inicjator Spółka wartościowe
Inwestorzy
(aranżer) celowa
Środki Środki
pieniężne pieniężne
Opłaty
Doradztwo
Bank Pośrednictwo w
inwestycyjny transferze papierów
wartościowych od spółki
celowej
Dziedziny działalności banków inwestycyjnych
ü Transakcje rynku:
• Pierwotnego – przygotowywanie emisji i plasowanie
papierów wartościowych
• Wtórnego
- Funkcje maklerskie
- Funkcje dealerskie
ü Doradztwo inwestycyjne dla:
• Podmiotów gospodarczych:
- Doradztwo w zarządzaniu majątkiem,
- Zarządzanie portfelem inwestycyjnym,
- Zarządzanie ryzykiem finansowym,
- Doradztwo przy fuzjach i przejęciach,
- Doradztwo w procesie sekurytyzacji należności.
• Instytucji publicznych:
- Koncepcje dotyczące prywatyzacji,
- Plasowanie na rynkach kapitałowych akcji prywatyzowanych
przedsiębiorstw,
- Plasowanie na rynkach zagranicznych euroobligacji.
 Faktoring
Istotą faktoringu jest przelew wierzytelności
przez faktoranta mającego należność
handlową w formie niezapłaconej faktury na
faktora.

Rodzaje faktoringu:
• Faktoring pełny,
• Faktoring niepełny
 Faktoring
Windykacja w
Dostawca towaru faktoringu
Wierzyciel niepełnym Odbiorca towaru
Dłużnik
FAKTORANT Towar, faktura

Windykacja w Kopia
faktoringu faktury
niepełnym
Zapłata
Umowa
zdyskontowanej
faktoringu
faktury
Zapłata za towar

FAKTOR
Windykacja w faktoringu pełnym
 Leasing
Polega na oddaniu przez jedną stronę tj.
leasingodawcę (finansującego), w odpłatne
użytkowanie (opłaty, czynsze leasingowe), na
określony czas, przedmiotu leasingu w formie
rzeczowych środków trwałych drugiej stronie,
czyli leasingobiorcy (korzystającemu).
Rodzaje leasingu:
• Operacyjny – opłata leasingowa w całości stanowi
koszt uzyskania przychodu,
• Finansowy – opłata leasingowa składa się z
dwóch części: spłaty kapitału i kosztów
odsetkowych. Tylko koszty odsetkowe traktowane
są jako koszt uzyskania przychodu.
 Leasing
Konsorcjum finansujące

Bank

Kapitał Spłata

Obiekt Obiekt
Producent/ Leasingodawca Leasingobiorca
/Sprzedawca (finansujący) (korzystający)
Zapłata Spłata

a
Zapłata Usługa sług
U
ła ta
p
Za
Ubezpieczyciel
Źródło: A. Rutkowski "Zarządzanie finansami"
 Zalety i wady leasingu
Zalety leasingu:
• Szybka procedura prawna,
• Nie zwiększa zadłużenia, nie obniża zdolności kredytowej
leasingobiorcy,
• Pokrywanie kosztów bieżących przychodów,
• Korzyści podatkowe:
- Podatek dochodowy CIT w leasingu operacyjnym,
- Podatek VAT rozłożony w czasie, płatny ratami leasingowymi.
• Dostęp do nowoczesnych technologii.

Wady leasingu:
• Relatywnie wysoki koszt,
• Wąski zakres uprawnień leasingobiorcy w stosunku do
leasingodawcy,
• Ryzyko podatkowe.
 Inni pośrednicy finansowi
üBanki kredytu ratalnego,
üPośrednicy kredytowi
üFirmy pożyczek gotówkowych
üBrokerzy kredytowi.
 Instytucje pożyczkowe mogą
osiągać wyższe marże od
banków z powodu:

üNiższych kosztów działania,

üSpecjalizacji w ocenie zdolności
kredytowej,
üMożliwości kooperowania firm
leasingowych.
Niedepozytowe instytucje
pośrednictwa finansowego
 Ubezpieczenia
ü Ubezpieczenie majątkowe
• Mienia, np. komunikacyjne, mieszkaniowe
• Powstanie odpowiedzialności cywilnej
ubezpieczanego, np. przed odpowiedzialnością
cywilną za szkody materialne
ü Ubezpieczenia osobowe, np. śmierć
ubezpieczonego lub dożycie określonego
wieku, uszkodzenie ciała, pogorszenie stanu
zdrowia, ubezpieczenia na życie,
ubezpieczenia od nieszczęśliwych
wypadków, ubezpieczenia na życie
połączone ze świadczeniem emerytalnym
 Definicje
üRyzyko ubezpieczeniowe,
üRezerwy techniczne,
üRezerwy kredytowe,
üZasada reasekuracji,
üWspółczynnik penetracji – stosunek
wartości składki ubezpieczeniowej do
PKB,
üWspółczynnik gęstości – wartość
składki ubezpieczeniowej na głowę
mieszkańca.
Rodzaje funduszy powierniczych
ü Fundusze wspólnego inwestowania (mutual
funds) - powiernik, depozytariusz
ü Fundusze emerytalne:
• otwarte,
• pracownicze
ü Fundusze inwestycyjne:
• otwarte,
• zamknięte,
• mieszane.

Z punktu widzenia charakteru zobowiązań:

• Fundusze ze stałą składką i zmienną kwotą
świadczenia emerytalnego,
• Fundusze ze stałą kwotą świadczenia i zmienną
składką.
 Struktura podmiotowa funduszy
powierniczych
Powiernik
Depozytariusz
prowizje Podmiot zakładający
Podmiot rejestrujący fundusz i zarządzający
majątek funduszu jego aktywami

u
Zarządzanie prowizje c
Rejestr aktywami z
aktywów funduszu e
s
t
n
Jednostki i
Fundusz powierniczy uczestnictwa c
y
Wspólna masa majątkowa
Inwestycje na rynkach finansowych uczestników funduszy
 Fundusze inwestycyjne
Łączą fundusze indywidualnych inwestorów we wspólny
fundusz zarządzany przez towarzystwa zarządzania
aktywami (Assets Management)

Rodzaje ze względu na sposób pozyskiwania kapitału:

• Otwarte fundusze inwestycyjne – jednostki
uczestnictwa niezbywalne na rynkach wtórnych,
• Zamknięte fundusze inwestycyjne – certyfikaty
inwestycyjne zbywalne na rynkach wtórnych,
• Mieszane fundusze inwestycyjne – certyfikaty
inwestycyjne zbywalne na rynkach wtórnych
umarzane przez fundusz na żądanie inwestora, w
stałych z góry znanych terminach.
 Fundusze inwestycyjne
Rodzaje ze względu na instrumenty:
• Fundusze akcyjne,
• Fundusze zrównoważone (do 50% akcji),
• Fundusze stabilnego wzrostu (do 20% akcji),
• Fundusze papierów dłużnych,
• Fundusze rynku pieniężnego,
• Fundusze inwestycji zagranicznych ( z
możliwością ograniczenia do pewnego typu
inwestycji)
• Fundusze funduszy (inwestujące w inne
fundusze).
 Struktura podmiotowa otwartych
funduszy inwestycyjnych
Agent transferowy prowizje TFI
Asset Management

Zarządzanie prowizje
aktywami
Rejestr Sieć dystrybucji pieniądze
funduszu
aktywów BDK
u
Domy maklerskie c
umorzenie z
e
s
Inwestycje na
t
zorganizowanych
n
rynkach
i
finansowych
Otwarty Fundusz Inwestycyjny c
y
Jednostki uczestnictwa
 Struktura podmiotowa zamkniętych
funduszy inwestycyjnych
TFI
KNF
Asset Management

Rejestr
prowizje
Zarządzanie certyfikatów
aktywami
funduszu U
C
Z
Zamknięty Fundusz Inwestycyjny E
Inwestycje na S
niezorganizowanych T
rynkach finansowych Inwestycje N
giełdowe I
GPW C
Certyfikaty inwestycyjne Y
wg wartości rynkowej
 Fundusze parasolowe
ü W jego skład wchodzi portfel subfunduszy o
zróżnicowanym poziomie profitów,
ü Możliwość zbywania i nabywania jednostek
innego funduszu w ramach portfela bez
konieczności opodatkowania zysków
kapitałowych,
ü Służą agresywnym inwestorom ochronie
przed podatkami
Zasada człowieka roztropnego
(prudent man)
ü Powiernik zobowiązany jest do takiej skrupulatności i
takiej roztropności w zarządzaniu tym, co mu
powierzono, jak ogólnie rzecz biorąc działałby wg
swego uznania i inteligencji człowiek roztropny w
zachowaniu do swych własnych interesów.
ü Zasada roztropnego inwestora – bierze pod uwagę
całość portfela, który dywersyfikuje zgodnie z
zasadami nowoczesnych teorii portfelowych,
ü Prowadzi do stadnych zachowań i stosowania
modelu naśladownictwa
 Prywatne fundusze
podwyższonego ryzyka
 Cechy prywatnych funduszy
podwyższonego ryzyka
ü Podwyższone ryzyko,
ü Wysokie dochody,
ü Średnio i długoterminowy horyzont czasowy,
ü Kapitały inwestorów wnoszone jako kapitał
udziałowy do spółek nienotowanych w
obrocie publicznym z zamiarem ich
odsprzedaży ,
ü Podstawowym zyskiem przyrost wartości
spółki.
 Rodzaje funduszy
podwyższonego ryzyka
ü Fundusze typu Venture Capital
ü Fundusze typu Private Equity
• Projekty restrukturyzacyjne ( distressed debt
investment),
• Projekty prywatyzacyjne (LBO, MBO)
• Finansowanie pomostowe przed upublicznieniem
spółki (mezzanie),
• Infrastrukturalne,
• Nieruchomości itp..
ü Fundusze zabezpieczające (hedge funds)
• Inwestycje spekulacyjne,
• Inwestycje arbitrażowe.
 Inwestorzy

üBanki i instytucje kredytowe,

üKorporacje przemysłowe (window on
technology),
üUbezpieczyciele i fundusze emerytalne,
üPaństwo i organy administracji lokalnej.
Rynek pieniężny
 Strukturalna nadpłynność
• Sektor bankowy dysponuje nadmiarem
środków pieniężnych,
• Bank centralny dłużnikiem netto sektora
banków komercyjnych,
• Instrumenty: tygodniowe bony pieniężne
sprzedawane w piątek po stopie
referencyjnej, w EUW tygodniowe
depozyty przyjmowane przez ESBC,
Strukturalny niedobór płynności
üNiedobór środków pieniężnych,
üBank Centralny wierzycielem netto,
üW UE 2-tygodniowe kredyty (main
refinancing operations – ogranicza od dołu
EURIBOR, EUROLIBOR)
 Stopy procentowe
międzybankowego rynku
pieniężnego w Polsce i za granicą
ü WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate),
ü WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate).
ü spread
ü Terminy lokat międzybankowych: Overnight (O/N),
Tomorrow next (T/N), Spot next (S/N),week (1W), 2W,
1M, 3M, 6M, 9M, 1Y.
ü EURIBOR (Euro Interbank Offered Rate), EURIBID
(Euro Interbank Bid Rate), LIBOR, LIBID, EONIA
(Euro OverNight Index Average).
ü POLONIA (Polish Over Night Index Average).
Kształtowanie się stóp procentowych
ü Stopa referencyjna ogranicza od dołu WIBID
(1W) (RPP ostatnia środa miesiąca),
ü WIBOR większy niż WIBID
ü Wraz ze wzrostem terminów zapadalności lokat
wzrasta spread,
ü WIBOR (O/N) ogranicza od góry stopa
lombardowa,
ü Oprocentowanie lokat dobowych ogranicza od
dołu WIBID (O/N)
Rynek kapitałowy
 Podstawowe operacje giełdowe

1. Transakcje natychmiastowe.

Krótka sprzedaż.

2. Transakcje terminowe.
 Byk i niedźwiedź na giełdzie

Hossa Bessa
Wzrost cen Spadek cen

Kupujący, grający na zwyżkę to byk.

Sprzedający, grający na zniżkę to niedźwiedź.

Długa i krótka pozycja inwestora

ü Inwestor występujący na rynku zajmuje tzw. pozycję

długą, jeżeli kupuje kontrakt lub pozycję krótką w
przypadku sprzedaży kontraktu;
ü Długa i krótka pozycja to pozycje otwarte;
ü W celu minimalizacji ryzyka można zamknąć pozycję.

ü Podstawowa zasada ostrożnego inwestowania to

dywersyfikacja ("nie wkładaj jaj do jednego koszyka").
Przykład (dotyczy zachowania inwestora na giełdzie)

Załóżmy, że znaleźliśmy się w skórze inwestora rankiem 22 kwietnia 2009 r.

Inwestor zastanawia się nad strategią składania zleceń tego dnia na GPW w
Warszawie.
Kupuje 100 akcji Banku BPH, których wartość wg kursu otwarcia wyniosła 438
zł/sztukę. Według jego prognoz pod koniec dnia kurs tych walorów wzrośnie do
poziomu 440 zł/sztukę.
Ponadto inwestor ma przeczucie, że wartość akcji BRE Banku spadnie pod koniec
sesji z obecnego poziomu 117 zł do poziomu 115 zł za akcję. Udaje się zatem do
swojego maklera i proponuje mu układ, w którym pożyczy od niego 100 akcji tej
spółki, by oddać je po zamknięciu sesji (po fixingu końcowym). Makler zgadza się,
przyjmując od inwestora depozyt w wysokości 100% transakcji jako
zabezpieczenie. Ponadto pobiera dodatkową prowizję w ustalonej wysokości (np.
1% transakcji). Załóżmy, że prognozy inwestora się sprawdziły. Pod koniec sesji
udało mu się sprzedać 100 akcji Banku BPH po kursie 440 zł oraz nabyć 100 akcji
BRE Banku po kursie 115 zł. W jakiej wysokości zrealizował zatem zyski?
Adnotacja: Akcje BRE Banku i Banku BPH notowane są w systemie ciągłym.
Zysk na akcjach BPH 100 × (440 – 438) = 200
Zysk na akcjach BRE 100 × (117 – 115) = 200
Zysk łączny 400 – 1% od 11 700 (prowizja) = 283
Dzienna stopa zwrotu 283 / (43 800 + 11 700 + 117) = 0,005 = 0,5%

W przypadku akcji BPH inwestor grał na zwyżkę, a więc występował w

pozycji byka.
W przypadku akcji BRE inwestor grał na zniżkę, a więc występował w pozycji
niedźwiedzia.

Summa summarum inwestor zamknął swoją pozycję całkowitą, zostając

bez papierów wartościowych w portfelu.
 Fixing (wyznaczanie jednolitej ceny dnia)
przykład z książki: A. Sopoćko „Rynkowe Instrumenty Finansowe”

Oferty sprzedaży Oferty kupna

Cena
Liczba zleceń Skumulowana liczba zleceń Skumulowana liczba zleceń Liczba zleceń
100 100 PKC/PKD
60 160 220 840 50
80 240 221 790 70
90 330 222 720 120
100 430 223 600 100
100 530 224 500 110
120 650 225 390 110
70 720 226 280 90
60 780 227 190 80
40 820 228 110 30
PKC/PKD 80 80
Dziękuję za uwagę
J