Bazı siyasi ve ekonomik

ideolojiler açısından eğitim

Kaynak: Eğitim Felsefesi
Mustafa Ergün, Ahmet Çoban
İdeoloji
• İdeo: bilgi • ideoloji kavramını ilk kez 18. yy
• Loji: bilim Aydınlanma dönemi Filozofu
AntoineDestut de Tracy
• Düşünceler bilimi kullanmıştır.
• Tracy, insanın *tinsel
özelliklerinin araştırılması
gerektiğini söyler. Bu da ideoloji
bilimi ile olabilir, der.

*tinsel: ruhsal, manevi

İdeoloji nedir?
• İdeoloji, siyasal ve toplumsal bir öğreti oluşturan, bir hükümetin, bir
partinin, bir grubun davranışlarına yön veren politik, hukuki, bilimsel,
felsefi, dini, ahlaki, estetik düşünceler bütünüdür.
• İdeoloji, bir toplumda, bir sosyal gruba özgü inanışları, siyasi-sosyal
bir doktrini, bir hükümetin, bir partinin veya sosyal bir grubun
faaliyetlerini ifade eder.
İdeoloji ve eğitim
• Her toplum, var olan siyasal ve toplumsal düzenini, ideolojik
söylemler aracılığıyla yeni kuşaklara aktarmak ve meşrulaştırmak
amacındadır. Bu amaca ulaşmanın en etkili yolu eğitimdir.
• İdeoloji, felsefeyi duygusal boyutta algılayıp bireysel ve toplumsal
eylemleri haklı kılma ve ortak amaç yaratmada kullanılır.
• Her eğitim etkinliği, insana yönelik sistemli bir dünya görüşünü içerir.
Sistemli bir dünya görüşü olma niteliği, eğitimin ve insanın felsefi
temellendirmesini zorunlu kılar.
 Eğitim politikalarının hedef,
amaç ve sonuçlarını belirler.

İdeolojinin
okullar
üzerindeki
etkisi

Eğitim Programları ve seçilmiş

bilgi ve yetenekler üzerinde Okul çevresindeki davranış ve
etkili olur. değerleri belirler, pekiştirir.
 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI

Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet

anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı,
başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve
sosyal bir hukuk Devletidir.

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf
Bazı ülkelerin anayasalarından örnekler
• Çin Halk Cumhuriyeti, işçi sınıfı önderliğinde ve işçi köylü ittifakına dayanan bir sosyalist proletarya diktatörlüğü devletidir.
• Yönetim şekli sınırlı monarşidir. Yasama kuvveti müşterek olarak Kral ve Millet Meclisine aittir. Yürütme kuvveti Kral’a aittir. Yargı
kuvveti mahkemelere aittir. Danimarka Halk kilisesi Evanjel-Luter kilisesidir ve bu haliyle devlet tarafından desteklenir. (Danimarka
Kraliyet Anayasası)
• Fransa, bölünmez, laik, demokratik sosyal bir Cumhuriyettir. Köken, ırk veya din ayrımı yapmaksızın, tüm vatandaşların yasa önünde
eşitliğini garanti eder. Her inanca saygılıdır. (Fransa Anayasası)
• İnsanın onur ve haysiyetinin korunması (1) İnsanın onur ve haysiyeti dokunulmazdır. Tüm devlet erki ona saygı göstermek ve onu
korumakla yükümlüdür. (2) Alman Milleti, bu nedenle dokunulmaz ve devredilmez insan haklarını, yeryüzünde her insan
topluluğunun, barışın ve adaletin temeli olarak kabul eder. (Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasası)
• (Egemenlik Yurttaşlarındır.) Ulusal egemenlik, Devletin gücünü aldığı İspanya halkınındır. İspanyol Devleti’nin siyasi şekli
parlamenter monarşidir (İspanya Anayasası)
• Hollanda’da bulunan herkes, eşit durumlarda eşit muamele görürler. Din, hayat görüşü, politik eğilim, ırk, cinsiyet veya her ne
sebeple olursa olsun, ayrımcılığa izin verilmez. (Hollanda Krallığı)
• Portekiz, insan kişiliğinin onuru ve halkın iradesine ve özgür, adil ve birlik içinde bir toplum inşa kararlılığına dayanan egemen bir
Cumhuriyettir. (Portekiz Cumhuriyeti Anayasası)
• İtalya çalışma üzerine kurulu bir demokratik Cumhuriyettir. Egemenlik halka aittir ve halk bu egemenliği Anayasanın şekilleri ve
sınırları içinde kullanır. (İtalya Cumhuriyeti Anayasası)
http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/anayasalar.htm
 Devlet, topluma ideolojik ilkelerini yayar.
Toplumun yapısı ve dayandığı felsefe, anayasası, yasama, yürütme ve yargı politik sistemi
oluşturur.

Devlet, politik anlayışını, yeni kuşaklara benimsetmek ister.

Eğitimin genel amaçları, devlet felsefesinin temelindeki ideolojik siyasal amaçlardan
etkilenerek şekillenir.

Toplumun eğitim felsefesi, siyasal, ekonomik ve toplumsal yaşamını etkiler.

Bir ideolojiye dayalı her eğitim sistemi, ideolojisini yaşatan birey yetiştirmek ister.
Okul

Ulusal değerleri

Ulusal kimliği

İyi yurttaşın değer ve inançlarını

Siyasal ve ekonomik temelde

Toplumsal-siyasal düzeni sürekli kılar.

Eğitime farklı bakış açıları / Yapılan itirazlar

Devletin ideolojik amaçları ile eğitimi ve okulu kullanması değer krizine yol açar.

Okulun bilgi üretme ve aktarma mekanizması çöker.

Bu anlayış bireyin sağlıklı ve üretken olmasını engeller.

Modern devletin temel amacı itaate koşullandırılmış iyi insanlar/yurttaşlar

yetiştirmektir.
 Modern devlet anlayışı

Farklı yaklaşımlar
a. Okulsuz toplum
b. Özgür okul
c. Ev okulları
Okulsuz toplum – Ivan ILLICH
• Gerekçe: Kapitalist sistemde
eğitim, doğa ve diğer insanlarla
ilişkilerimizde bizi yetkin/özgür
olmaktan alıkoyar. Bu sistem
bizim üzerimizde egemenlik
kuran bir araca dönüşmüştür.
Okulsuz toplum
• Illich, kitabında kurumsal eğitime
yönelik eleştirilerini sunmuştur.
• Ona göre olması gereken: eğitim
öğretmen tekeline bırakılmamalı,
herkesin herkesten
öğrenebileceği yaşam boyu
süren bir etkinlik olmalıdır.
• Çünkü zorunlu eğitim, tüketim
toplumunun hizmetine
sorgulamaksızın giren bireyler
yetiştirir.
Okulsuz toplumda yer alan eleştiriler

Okul, çocuğu Devam Okul, insanı

Öğretmen
yaşa göre tasnif zorunluluğu öğrendiğine
bağımlı öğrenme
eder. öğreneni kısıtlar. yabancılaştırır.

Çocuk, okula
aittir.

Çocuk, okulda
öğrenim
görür.
Tüm bunlar öğrenciyi kurum ve uzmanların
otoritesine bağımlı kılar.
Çocuğa
sadece okulda
öğretilebilir.
Okulsuz toplum ne önerir? Gerçek anlamda özgürleşme için okulların tamamen kaldırılması gerekir.
Fırsat (Öğrenim) Ağı
Eğitsel kaynak Profesyonel
Beceri değişimi Eşleme
sunma eğitimciler
• Kitap, harita, • Beceriyi öğrenmek • Benzer öğrenme • Bir konuda
bilimsel araç-gereç isteyen ve beceriyi konusuna ilgi uzmanlaşan
• Kitaplık, öğretmek isteyen duyan başkaları ile kişilerin bulunduğu
laboratuvar, müze, bir araya bir araya gelmek. bir katalog sunulur.
tiyatro, sergi getirilmelidir. • Birbirleriyle • Yönetici, eğitmen,
salonu vb. • Usta – Çırak ilişkisi paylaşma imkanı kıdemli öğretmen
• Fabrika, hava alanı, bulurlar. vb…
çiftliklere ulaşım
imkanı
• Yani çevre
öğrenme için
kullanıma açıktır.
Okulsuz toplum ne önerir? Belgesel hazırlamak istiyorum.
Fırsat (Öğrenim) Ağı
Eğitsel kaynak Profesyonel
Beceri değişimi Eşleme
sunma eğitimciler
• Belgesel hakkında • Belgesel hakkında • Benim gibi • Belgesel
yazılı, görsel çeşitli iyi olan kişilerle belgesel çekmek konusunda üstat
kaynaklara iletişim kurdum. isteyen kişilerle kişilere ulaştım.
ulaştım. • Yanlarına gidip tanıştım. • Kamera teknikleri,
• Çeşitli belgesel birkaç ay asistanlık • Yapmak resmi izin alma
festivallerine yaptım. istediklerimizi bilgisi, doğa
katıldım. • Usta – Çırak paylaştık. bilimleri hakkında
• Belgesel ilişkisini uzman vb ulaştım.
çekebileceğim deneyimledim.
yerlerde gözlem
yaptım.
• Yani çevremi
öğrenmek için her
açıdan kullandım.
Okulsuz toplumdan nasıl bir ders çıkarılmalı?

• Yapılan eleştiriler doğrultusunda eğitimin aksayan tarafları gözler

önüne serilmiştir. Bundan sonra bu yönlerin iyileştirilmesine yönelik
çaba sarf edilmelidir. Zira okulsuz toplumun uygulama şansı çok düşük
görülmektedir.
 Modern devlet anlayışı

Farklı yaklaşımlar
a. Okulsuz toplum
b. Özgür okul
c. Ev okulları
Neill ve Özgür okul hareketi:
Summerhill deneyi
Neill ve Özgür okul hareketi
• Summerhill okulu 1921 yılında çocukların baskı altında olmak yerine
özgür bir ortamda daha iyi olacaklarını ve daha iyi öğreneceklerini,
çocuğun tüm yönlerinin ortaya çıkarılması gerektiğini, ideolojilerin
empoze edilmediği bir ortamı sunmayı hedeflemiştir.
• Tüm dersler isteğe bağlı ve öğrenciler ne yapmak istiyorlarsa özgürdür.
Neill ve Özgür okul hareketi
• Kimden etkilenmiş?
• Rosseau: «çocuk doğuştan iyidir, onu kötü yapan toplumdur.»
• Pestalozzi ve Froebel’in uygulamaları
Neill ve Özgür okul hareketinde öğrenci
1. Öğrenci kendini yönetir.
2. Derse girmek istediği zaman girer.
3. Sınırsız oyun oynama özgürlüğü var.
4. Dinsel, ahlaksal ve siyasal doktrinlere bağlanmama özgürlüğü var.

Gerekçe:
• Okulda tam demokrasi ve öz yönetim vardır. Eğer okulda otorite
olursa çocuk kendini iyi ifade edemez ve mutsuz / saldırgan olur.
 Neill ve Özgür okul
hareketine yönelik eleştiri
• Öğrencilerin entelektüel özellikleri ve
• Kişilik gelişimleri zayıf kalmaktadır,
şeklinde olmuştur.
 Modern devlet anlayışı

Farklı yaklaşımlar
a. Okulsuz toplum
b. Özgür okul
c. Ev okulları
 Ev Okulları
Çocuk okulda kötü Amerika Sorumluluk sadece Çocuğun ilgi ve Sosyalleşme düşük

Nasıl gerçekleşir?

Eleştiriler
Çıkış yeri

Uygulamalar
Gerekçe

alışkanlık edinir. ailede gereksinimi Maliyeti yüksektir.

Madde bağımlılığı, Okul aile işbirliği doğrultusunda materyal
yetersiz öğrenme, sunulur.
Bazı konularda okulda
güvenlik sorunları yaşar. eğitim alma
Öğrenci arkadaşlarını
ziyaret
Çeşitli etkinliklere
katılmak
Her program çocuğa
özgü olarak aile ile
belirlenir.
 İdeolojiler ve Eğitim

Pragmatizm Naturalizm

Liberalizm Bireysel özgürlük, Varoluşçuluk

ilgi ve yeteneğe
göre eğitim,
işbirliği, demokrasi
ve okulun yaşamın
kendisi olmasını
temele alır.
 İdeolojiler ve Eğitim
•Toplumun karşısında bireyin özgürlüğü önce gelir. Bireyin var olma ve kendini tanımlama sorumluluğu vardır.
•Eğitim programı, bireyin özgür gelişimine hizmet eder. Kişinin dünyası yani kişinin mutluluğu ve refahı önemlidir.
Varoluşçuluk

•Kapitalizm ve diğer sistemler emek sömürüsüne dayanır ve bundan sınıf mücadelesi ile kurtulunur.
•Çok yönlü eğitim, doğayı denetleme ve değiştirme, üretimde bulunma eğitim hedefidir.
•Okulda teori ve pratik birlikte verilmelidir. (Politeknik)
Marksizm •Araştırma ve sorgulama. İşbölümü, üretim temele alınmalı. Zihinsel, bilimsel ve teknik eğitim.

•Bireylerin birbirine saygı göstermesi, bireysel yaşama müdahale edilememesi

•Eğitimde özgürlük, sınıfta her konunun tartışılabilmesi, önyargısız ortam, öğrenci yönlendirilmez, öğretmen araştırma konusuna müdahale etmez.
Liberalizm •Okul demokratik, özgür ve birey merkezli bir toplumsal model olarak öğrenciyi toplumsal yaşama hazırlar.

•Okul hem baskı hem de özgürlük alanıdır.

•Eğitim, bireyi içselleştirilmiş otoriteden ve ideolojik baskıdan kurtaracak, çok yönlü ve özerk gelişimi sağlayan, kendi yazgısını belirleyecek biçimde düzenlemesini
Eleştirel sağlar.
Pedagoji
farklı kaynaklar
• Röportajlar
• http://www.baskabirokulmumkun.net/summerhill-ve-onun-diledigini-
yapabilen-ozgur-cocuklari/
• https://www.youtube.com/watch?v=4-C2i9Iq9vY
• https://www.youtube.com/watch?v=D8ko7DGsf5s

• Illich ve Okulsuz Toplum E. Mine TAN makale

• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/800899