1.

TỔNG QUAN

RCEP : CƠ HỘI,
THÁCH THỨC Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn
diện Khu vực - RCEP chính thức

VÀ GIẢI PHÁP được ký kết (tháng 11/2020)

giữa 10 nước thành viên ASEAN

ĐỐI VỚI và 5 đối tác của khối là Trung

Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc,

VIỆT NAM
Australia và New Zealand (trừ
Ấn Độ đã tuyên bố rút khỏi Hiệp
định).
NHÓM 9

1. TỔNG QUAN 1. TỔNG QUAN

a) Lịch sử hình thành a) Lịch sử hình thành

Ý tưởng về RCEP đã được giới thiệu lần đầu

Ngày 15/11/2020, RCEP đã tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 19 được
chính thức được ký kết trong tổ chức vào tháng 11/2011 tại Bali,
khuôn khổ Hội nghị Cấp cao Indonesia.
ASEAN được tổ chức tại Việt Tháng 11/2012, lãnh đạo cấp cao đã thông
Nam, với vai trò là Chủ tịch qua khung khổ ASEAN về RCEP, và tuyên
ASEAN 2020. bố khởi động đàm phán.
Và RCEP chính thức có hiệu lực Từ tháng 5/2013 đến tháng 9/2019, các
từ ngày 1/1/2022. nước tham gia đàm phán RCEP đã tiến
hành 28 vòng đàm phán. Trong năm 2020,
các nước thành viên còn lại của RCEP vẫn
tiếp tục đàm phán.

1. TỔNG QUAN 1. TỔNG QUAN

b) Đặc điểm chính của RCEP
Hiện đại:
Hiệp định RCEP là một hiệp định không chỉ được
xây dựng cho hiện tại mà còn là một hiệp định cho
tương lai. Hiệp định tổng hợp phạm vi của các Hiệp
định Thương mại Tự do (FTA) ASEAN+1 hiện có (các
FTA của ASEAN với năm đối tác đối thoại) và cân
nhắc về những thực tiễn thương mại mới nổi hoặc
đang thay đổi, bao gồm thời đại của thương mại
điện tử, tiềm năng của các doanh nghiệp siêu nhỏ,
nhỏ và vừa, sự phát triển sâu rộng của chuỗi giá trị
khu vực và sự phức tạp của cạnh tranh thị trường.
b) Đặc điểm chính của RCEP
Toàn diện:
Hiệp định RCEP là toàn diện, cả về phạm vi
và chiều sâu của các cam kết. Hiệp định
RCEP có các điều khoản cụ thể liên quan
đến thương mại hàng hóa, bao gồm cả quy
tắc xuất xứ; thủ tục hải quan và tạo thuận
lợi thương mại; Hiệp định còn có các
chương về đầu tư; sở hữu trí tuệ; thương
mại điện tử; cạnh tranh; doanh nghiệp vừa
và nhỏ (SME); hợp tác kinh tế và kỹ thuật;
mua sắm công; và các lĩnh vực thể chế
pháp lý, bao gồm giải quyết tranh chấp.
1. TỔNG QUAN
b) Đặc điểm chính của RCEP
Chất lượng cao:
Hiệp định RCEP giải quyết các vấn đề cần
thiết để hỗ trợ các bên tham gia vào chuỗi
cung ứng toàn cầu và khu vực, đồng thời
bổ sung các cam kết tiếp cận thị trường
với những quy tắc cho phép mở cửa
thương mại và đầu tư, nhằm tạo thuận lợi
cho kinh doanh đồng thời với duy trì các
mục tiêu chính sách công hợp pháp.
2. CƠ HỘI
a) Mở rộng thị trường
Hiệp định RCEP, khi được 15 thành viên thực
thi sẽ tạo nên một thị trường lớn với quy mô
2,2 tỷ người tiêu dùng, chiếm khoảng 30%
dân số thế giới, với GDP 26,2 nghìn tỷ USD,
chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu và sẽ trở
thành khu vực thương mại tự do lớn nhất
trên thế giới. Các doanh nghiệp kỳ vọng
RCEP sẽ tạo ra một thị trường “khổng lồ”.
Việt Nam có cơ hội tiếp cận thị trường với sự
đa dạng về nhu cầu đối với hàng hóa và dịch
vụ. Đặc biệt là được tiếp cận với thị trường
mua sắm chính phủ (vốn lâu nay vẫn bị đóng
cửa để dành cho doanh nghiệp trong nước).
2. CƠ HỘI
b) Mở rộng xuất - nhập khẩu
Bởi trước RCEP, nhiều sản phẩm xuất khẩu
Việt Nam do phải sử dụng nguồn nguyên liệu
nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc không
đáp ứng yêu cầu xuất xứ để được hưởng ưu
đãi thuế quan. Nay cả Trung Quốc và Hàn
Quốc (vốn là những nước cung nguồn
nguyên liệu chủ yếu) đều nằm trong RCEP
khiến vấn đề về quy tắc xuất xứ để hàng hóa
xuất khẩu được hưởng ưu đãi thuế quan
RCEP trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.
=> tạo động lực xuất khẩu, thiết lập thị
trường xuất khẩu ổn định lâu dài.
1. TỔNG QUAN
b) Đặc điểm chính của RCEP
Đôi bên cùng có lợi.
Hiệp định RCEP bao gồm các quốc gia có trình độ phát
triển đa dạng. Hiệp định RCEP được thiết kế để đạt
được mục tiêu này theo một số cách, bao gồm thông
qua các hình thức linh hoạt phù hợp và các quy định về
đối xử đặc biệt và khác biệt. Ngoài ra, Hiệp định RCEP
còn bao gồm hợp tác kỹ thuật và nâng cao năng lực để
hỗ trợ việc thực hiện các cam kết, giúp các bên tối đa
hóa lợi ích có được từ Hiệp định này. Hiệp định RCEP
cũng bao gồm các điều khoản đảm bảo rằng các nền
kinh tế có trình độ phát triển khác nhau, các doanh
nghiệp có quy mô khác nhau và đối tượng khác rộng
hơn đều có thể hưởng lợi ích từ Hiệp định.
2. CƠ HỘI
b) Mở rộng xuất - nhập khẩu
RCEP sẽ giúp Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu và
tiếp cận tốt hơn với các thị trường tiêu dùng
lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và
Indonesia,.. Bởi vì nhờ vào việc hài hòa quy tắc
xuất xứ nội khối RCEP, thay vì tuân thủ 5 bộ quy
tắc xuất xứ thì hàng hóa xuất khẩu của Việt
Nam có thể tăng khả năng đáp ứng điều kiện
để hưởng ưu đãi thuế quan, từ đó gia tăng xuất
khẩu trong khu vực này.
2. CƠ HỘI
b) Mở rộng xuất - nhập khẩu
VD: Điển hình như tận dụng
Hiệp định RCEP, xuất khẩu
thủy sản sang Australia có khả
năng cạnh tranh tốt hơn nhờ lộ
trình giảm thuế. Số liệu của
Tổng cục Hải quan cho thấy, 4
tháng đầu năm 2022, xuất
khẩu thủy sản của Việt Nam
sang thị trường này đạt 128,1
triệu USD, tăng 53,8% so với
cùng kỳ năm 2021.
2. CƠ HỘI 2. CƠ HỘI

b) Mở rộng xuất - nhập khẩu c) Mở rộng đầu tư FDI vào Việt Nam

Bên cạnh thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Khi RCEP được ký kết đã góp phần làm đơn
mở rộng thị trường xuất khẩu, RCEP giúp giản hóa thủ tục hành chính, tạo lập môi
mở cửa để nhập khẩu hàng hóa rẻ hơn, trường kinh doanh thông thoáng, đem lại
đặc biệt là các nguyên vật liệu đầu vào giá trị cho nền kinh tế Việt Nam, giúp Việt
phục vụ sản xuất như thép của Trung Nam có cơ hội trở thành một điểm đến
Quốc, sản phẩm nhựa của Hàn Quốc và đáng tin cậy cho các nhà đầu tư quốc tế về
Nhật Bản. RCEP tạo thuận lợi cho hoạt lâu dài. RCEP góp phần gia tăng nguồn vốn
động nhập khẩu máy móc thiết bị hiện đại FDI vào Việt Nam. FDI từ các nền kinh tế
phù hợp từ Hàn Quốc, Nhật Bản và một số phát triển sẽ có tác động tích cực tới nền
nước ASEAN với mức thuế quan hợp lý. kinh tế Việt Nam, trong đó có chuyển giao
công nghệ và kinh nghiệm quản lý.

2. CƠ HỘI 3. THÁCH THỨC

c) Mở rộng đầu tư FDI vào Việt Nam a) Áp lực về năng lực cạnh tranh hàng hóa

Tính luỹ kế đến 20/9/2020, trong

Sự cạnh tranh trong RCEP hết
nhóm 10 quốc gia và vùng lãnh thổ
sức phức tạp nên doanh
hiện là đối tác đầu tư lớn nhất tại
nghiệp vừa phải vươn lên ở thị
Việt Nam thì có tới 6 nước RCEP
trường xuất khẩu nhưng cũng
bao gồm Hàn Quốc, Nhật Bản,
phải củng cố ở nội địa, nếu
Trung Quốc và 3 nước ASEAN
không sẽ “thua trên sân nhà”
(Singapore, Malaysia và Thái Lan).
trước sức cạnh tranh mạnh mẽ
Trong đó Hàn Quốc, Nhật Bản và
từ các phía.
Singapore lần lượt là ba nhà đầu tư
hàng đầu tại Việt Nam.

3. THÁCH THỨC 3. THÁCH THỨC

a) Áp lực về năng lực cạnh tranh hàng hóa a) Áp lực về năng lực cạnh tranh hàng hóa

Xét về cơ cấu nhập khẩu thì có thể thấy,

Tính đến năm 2019, theo báo cáo từ Tổng cục
Việt Nam nhập siêu nhiều nguyên liệu,
Thống kê, Trung Quốc vẫn là thị trường nhập
nhiên liệu, vật liệu, máy móc, thiết bị từ
khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt
Hàn Quốc và Trung Quốc chủ yếu để sản
10,7 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ năm 2018,
xuất phục vụ xuất khẩu hướng đến thị
tiếp theo là thị trường Hàn Quốc với kim ngạch
trường châu Âu, châu Mỹ.
nhập khẩu đạt 7,4 tỷ USD, giảm 2,1%, thị trường
ASEAN đạt 4,7 tỷ USD, tăng 1,4%, nhập siêu 27
RCEP lại là khu vực tập trung nhiều nhất
tỷ USD với tỷ lệ tăng trưởng nhập siêu 10% từ
các đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Việt
thị trường Hàn Quốc.
Nam, cũng là khu vực Việt Nam nhập siêu
lớn nhất.
3. THÁCH THỨC 3. THÁCH THỨC

b) Áp lực thâm hụt thương mại gia tăng b) Áp lực thâm hụt thương mại gia tăng

Thâm hụt với Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật

Bản đang gia tăng do nhu cầu nguyên liệu sản
Thâm hụt thương mại (trade deficit) xuất của các doanh nghiệp FDI tăng. Việc giảm
là cán cân buôn bán bất lợi, nghĩa là thâm hụt trong thời gian tới phụ thuộc rất nhiều
sự thâm hụt trong cán cân thương vào sự dịch chuyển của dòng vốn FDI bởi nhu
mại xuất hiện khi giá trị xuất khẩu hữu cầu nhập khẩu của các doanh nghiệp FDI đang
hình (tức xuất khẩu hàng hóa) của rất lớn. Trong khi khả năng xuất khẩu hàng tiêu
một nước thấp hơn giá trị nhập khẩu dùng của Việt Nam vào các đối tác trong khu
hữu hình của nó vực không nhiều bởi các nền kinh tế này có sự
tương đồng khá lớn với hàng hóa của Việt Nam.
Do đó, khả năng giảm thâm hụt sẽ rất khó.

3. THÁCH THỨC 3. THÁCH THỨC

c) Khó có thể cùng đạt được mức độ mở cửa thị trường chung c) Khó có thể cùng đạt được mức độ mở cửa thị trường chung
Trong bối cảnh biến động kinh tế - chính trị thế
giới được dự báo sẽ diễn biến khó lường, thì việc
phụ thuộc ngày càng lớn vào các yếu tố bên Trình độ phát triển kinh tế của các
ngoài sẽ mang đến nhiều rủi ro cho kinh tế - xã nước thành viên RCEP cũng rất
hội Việt Nam. khác biệt, bản thân ASEAN cũng có
trình độ phát triển khác nhau, chính
ASEAN đã ký kết các FTA với từng đối tác trong số 5 sách khác nhau về các lĩnh vực
đối tác ở RCEP, nhưng cũng có nhiều nước chưa có đàm phán như: Chính sách cạnh
FTA. Vì vậy, các nước cùng đạt được một mức độ mở tranh, đầu tư, sở hữu trí tuệ.
cửa thị trường chung là điều rất khó. Việt Nam sẽ phải
cạnh tranh với Trung Quốc trong xuất khẩu hàng may
mặc, giày dép và gạo vào thị trường Nhật Bản, trong
việc xuất khẩu thực phẩm và may mặc vào Hàn Quốc.

3. THÁCH THỨC 3. THÁCH THỨC

d) Những khó khăn, hạn chế của nền kinh tế d) Những khó khăn, hạn chế của nền kinh tế

Thách thức trong việc giải quyết các vấn đề về Thương mại của Việt Nam chủ yếu
chất lượng sản phẩm, nguồn lực để tận dụng lợi tập trung vào một số đối tác lớn với
thế của các thỏa thuận thương mại, các hàng rào một số sản phẩm xuất nhập khẩu
phi thuế quan, tỷ trọng xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu, do đó dễ bị ảnh hưởng
sang một số nước và vùng lãnh thổ truyền thống tiêu cực trước những thay đổi cung
đã bị thu hẹp, trong khi sang những nước khác cầu của thị trường RCEP. Quá trình
cần có thời gian để tìm hiểu, thích nghi. tái cấu trúc chậm, làm giảm lòng
tin của nhà đầu tư nước ngoài, bao
Trình độ công nghệ của Việt Nam còn thấp dẫn đến hạn chế cải
gồm cả các nhà đầu tư đến từ các
thiện vị thế trong mạng lưới sản xuất của RCEP. Trong khi, quy
nước thành viên RCEP.
mô sản xuất nhỏ; năng suất hạn chế. Việc quản lý chất lượng và
rủi ro trong ngành dịch vụ kém xa so với quy định quốc tế.
4. GIẢI PHÁP 4. GIẢI PHÁP

Về phía nhà nước Về phía nhà nước

Cải cách môi trường kinh doanh, nâng cao Các bộ, ngành cần tổ chức hội nghị, hội
năng lực cạnh tranh quốc gia để mang đến thảo, chuỗi tập huấn cho các doanh
môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định nghiệp để tìm hiểu, nắm rõ về RCEP.
giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp Việt Bên cạnh đó, việc các cơ quan thương
trong quá trình kinh doanh. vụ và các trung tâm xúc tiến thương
Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ thành lập quỹ mại ở nước ngoài đẩy mạnh phối hợp
FTA nhằm hỗ trợ cho các doanh nghiệp thực hiện đồng bộ, chặt chẽ để giúp đỡ
trong các lĩnh vực chịu tác động mạnh từ các doanh nghiệp có thể tranh thủ khai
các FTA, trong đó có RCEP; triển khai xây thác các thị trường của Việt Nam nói
dựng đề án, kế hoạch truyền thông về các chung và RCEP nói riêng, cũng đóng
điều khoản cụ thể của RCEP để các doanh vai trò hết sức quan trọng.
nghiệp Việt Nam có thể tận dụng tốt nhất,
nhanh nhất khi RCEP chính thức có hiệu lực.

4. GIẢI PHÁP 4. GIẢI PHÁP

Về phía doanh nghiệp Về phía nhà nước

Về xuất khẩu hàng hóa, các doanh nghiệp cần
quan tâm đến lộ trình cắt giảm và xóa bỏ thuế
quan đối với hàng hóa của Việt Nam và của các
nước tham gia RCEP, quy tắc xuất xứ của Hiệp
định, các quy định về vệ sinh kiểm dịch, rào cản
kỹ thuật…
Xem xét, nắm rõ việc cam kết mở cửa thị trường
trong lĩnh vực dịch vụ và đầu tư, các quy định về
thủ tục hải quan và thuận lợi hóa thương mại
của các nước khác trong RCEP; từ đó, củng cố
thị trường trong nước, nâng cao chất lượng hàng
hóa, nhận diện thương hiệu chuẩn xác; xây dựng
kế hoạch mở cửa thị trường đối với những mặt
hàng có lợi thế.
Thay đổi tư duy kinh doanh trong bối cảnh
mới, lấy sức ép về cạnh tranh là động lực
để đổi mới và phát triển. RCEP sẽ mang lại
cơ hội cho doanh nghiệp nào chủ động
đáp ứng với những thay đổi về môi trường
kinh doanh do quá trình hội nhập kinh tế
quốc tế mang lại thông qua việc xây dựng
và điều chỉnh kế hoạch kinh doanh cho
giai đoạn trung hạn và dài hạn nhằm thúc
đẩy dòng chảy của hàng hóa và dịch vụ
vào các thị trường đối tác tiềm năng.

THANK YOU