Inżynieria Rzeczna 21.11.

2023
Zasady Fargue’a i Girardona
 Istnieje ścisły związek między układem poziomym i układem pionowym rzeki, w stosunku do
koryt utworzonych w luźnym gruncie lub we własnych aluwiach.
 Istnieją zależności funkcyjne lub korelacyjne między cechami kształtu przekroju (profilu)
podłużnego cieku a sytuacją cieku, które warunkują tworzenie się takiego koryta, w którym
przy minimalnych statach energii występują cechy stabilności i ciągłości oraz trwałości linii
brzegowej.

Zasada przesunięcia
 Największa głębokość jest przesunięta poniżej największej krzywizny, a najmniejsza poniżej
najmniejszej krzywizny.
 Przesunięcie to równa się około dwu szerokościom zwierciadła wody przy stanie normalnym.
 Promień jest odwrotnością krzywizny. Duży promień powoduje że krzywizna jest minimalna
czyli rzeka jest prawie prosta.

 Mniej-więcej w odległości 2B od promienia łyku znajduje się głębia czyli ponur.

Zasada długości łuków

W celu wytworzenia optymalnych i regularnych głębokości w cieku, długości łuków i odcinków
przejściowych powinny być dostosowane odpowiednio do warunków danej rzeki.
W rzekach nizinnych stosuje się długie odcinki przejściowe, a w rzekach górskich – krótkie.
Gdyby „wyprostować” koryto Dunaju to on i tak zacząłby obrywać brzegi i znów meandrować.

Zasada głębokości
Im większa jest krzywizna tym większa jest głębokość na łuku i zakolu.
tu jest najgłębiej

tu nieco płycej
Zasada kątów
Przy jednakowej długości łuków średnia głębokość na łuku między dwoma brodami jest tym większa
im mniejszy jest kąt wierzchołkowy między stycznymi.

Zasada ciągłości
Profil podłużny dna w nurcie rzeki jest regularny tylko wtedy gdy promienie łuków zmieniają się w
sposób ciągły. Spadek dna zmienia się płynnie, gdy płynnie wzrasta krzywizna. Każda nagła zmiana
pociąga za sobą nagłą zmianę głębokości.

Zasada spadku
Pozwala oszacować głębokość w rzece nie robiąc pomiarów
Jeśli krzywizna zmienia się sposób ciągły, to nachylenie stycznej do wykresu krzywej w dowolnym
punkcie wyznacza spadek dna w tym miejscu.

Zasada szerokości
Aby utrzymać na przejściach trwały kształt koryta i odpowiednią głębokość, szerokość koryta B
powinna być mniejsza od szerokości na łuku B, a więc łuki wypukłe powinny być dłuższe od łuków
wklęsłych.

Wnioski płynące z zasad

Można zastosować je podczas robót regulacyjnych
Na brzegach wklęsłych należałoby wykonywać budowle podłużne, za pomocą których można byłoby
wytworzyć i utrzymać odpowiednie głębokości
uwaga: długość budowli powinna sięgać od początku łuku do dolnego brodu (przejścia) – tamy
równoległe przechodzące ewentualnie w opaskę brzegową, nawet ubezpieczenie skarpy
Krzywizna nowego brzegu wklęsłego powinna się zmieniać w sposób ciągły, osiągając na wierzchołku
łuku maksymalną krzywiznę (ρmax = 1/rmin), a na brodach przed i za łukiem wartość minimalną (r→∞)
Wysokość korony tamy równoległej – najwyższa na wierzchołku łuku, stopniowo powinna obniżać się
w kierunku brodu, osiągając w tym miejscu poziom zwierciadła wody niskiej lub nawet poziom dna;
łagodne obniżenie korony tamy zapobiega powstawaniu wirów osłabiających końcowy odcinek tamy.
Przy mniejszych krzywiznach łuku można zamiast budowli równoległej zastosować budowlę
poprzeczną o małym nachyleniu skarpy czołowej – głowice tam doprowadzone do linii regulacyjnej
Na brzegu wypukłym można zrezygnować z budowy tam poprzecznych czy tam podłużnych lecz
nadać brzegom bardzo łagodne pochylenie – tylko gdy skarpa nie jest słaba i podatna na rozmycie!

Morfologia rzek
Układ w planie – rzut pionowy
brzeg wklęsły brzeg wypukły
Meander – gdy kąt wewnętrzny wpisany >90 stopni, posiada szyję.
Szyja meandra to wąskie przewężenie.

Charakterystyka pojedynczego łuku

α – kąt wewnętrzny łuku
R – promień łuk
Łuki naturalne jest zależność taka że promień zmienia się na długości łuku
ρ – zmienia się na długości łuku tak z minimalnego na maksymalny i znowu na minimalny.

Typowe scenariusze potencjalnych zmian rzeźby dolin rzecznych w

czasie dużych wezbrań
Zakola – procesy erozyjne na brzegach wklęsłych rumowiska rzecznego na brzegach wypukłych
Koryta przelewowe (skróty powodziowe) – rozcięcie ostrogi zakola korytem powodziowym,
depozycja rumowiska na powierzchni ostrogi.
Zmniejszenie spadku – depozycja rumowiska rzecznego wskutek zmniejszenia spadku
hydraulicznego, sypanie stożków napływowych poniżej krawędzi morfologicznych gór
Zator światła mostu – awulsja rzeki i formowanie nowych koryt, sytuacja typowa przy zatorach z
rumoszu drzewnego.
Przełom rzeczny – zmiana szerokości dna doliny, erozja wgłębna boczna i wgłębna boczna i wgłębna
na odcinku przełomowym, depozycja aluwium w strefie wylotu z przełomu.
Sztuczne przeszkody – oddziaływanie zabudowy hydrotechnicznej, nagła zmiana obciążenia rzeki
poniżej pułapek sedymentacyjnych powoduje erozję dna i brzegów.